มโนราห์�
จัดทำ�าโดยนางสาวกรรณิ�การ� บุ�ญมาวรรณิ�
นกเร�ยนชั้�น ม.6/1 เลขทำ�� 8เสนอ
อาจัารย�ส�ทำธิ�พร ต้#นเถาโรงเร�ยนน��าบุ%อห์ลวงว�ทำยาคม
อ�าเภอสนป่)าต้อง จังห์วดเชั้�ยงให์ม%
ประวั�ติ�มโนราห์ กาลคร�งน�น ยงม�พระยาเม-องพทำล�ง กบุพระมเห์ส� ได#ครองค/%กนมา
ห์ลายป่0 แต้%ก2ห์าได#ม�บุ�ต้รไว#ส-บุสก�ลสกคน ทำ�งพระสาม� และมเห์ส� ได#ต้กลงกนจั�ดธิ/ป่เทำ�ยน บุนบุานศาลกล%าว แด%เทำวดา และส��งศกด�4ส�ทำธิ�4 ขอให์#ชั้%วยป่ระทำานบุ�ต้รให์#สกคน จัะเป่5นห์ญ�งก2ได# ชั้ายก2ด� ไว#เป่5นทำายาทำส-บุสก�ลต้%อไป่
อย/%มาวนห์น6�งพระมเห์ส� บุอกพระสาม�ว%าก�าลงทำรงม�พระครรภ� พระสาม�ได#ฟั8ง ก2ด�พระทำยมาก ต้%อมาเม-�อครบุก�าห์นดป่ระส/ต้�กาลได#ป่ระส/ต้�พระธิ�ดา จั6งได#ต้�งชั้-�อว%า ศร�มาลา เจัร�ญวยมาได#ป่ระมาณิ - 5 6 เด-อน ก2เร��มร�า ทำ�าม-อพล�กไป่พล�กมา นางสนมพ��เล��ยง ก2เลยร#องเพลง น#อย ๆ ๆ จันเคยชั้�น ต้�งแต้%เล2กจันโต้ร�ามาต้ลอด ถ#าห์ากวนใดไม%ได#ร�า ข#าวน��าจัะไม%ยอมเสวย ส%วนพระบุ�ดาก2ร#อนใจั และละอายต้%อไพร%ฟั;าป่ระชั้าชั้น ทำ��พระธิ�ดาโต้แล#วยงร�าอย/% เชั้%นน�น ไม%ร/#จัะทำ�าอย%างไร ส%วนป่ระชั้าชั้นก2พากนต้�ฉิ�นน�นทำาไม%ขาดห์/ เลยต้ดส�นใจั ให์#ทำห์ารน�าไป่ลอยแพในทำะเล แม%ศร�มาลาต้#องทำนทำ�กข�ทำรมานอย%างแสนสาห์ส จันสลบุนอนแน%น��งอย/%บุนแพน�น แพถ/กคล-�นลมพดพาไป่ต้ามกระแสน��าต้ามยถากรรม จันกระทำ�งไป่ต้�ดอย/%กบุโขดห์�น ใกล#กบุเกาะส�ชั้ง
พ%อข�นศรทำธิา ซึ่6�งต้#องคด�การเม-องถ/กน�าไป่กกไว#บุนเกาะส�ชั้ง พร#อม พวกพระยาต้%างๆ ทำ��ต้#องคด�เด�ยวกน ถ/กน�ามากกขงรวมกน เป่5นนกโทำษ
การเม-อง บุนเกาะแห์%งน�� ในวนน�น พ%อข�นศรทำธิา ได#ลงไป่ต้กน��า เพ-�อจัะ ชั้�าระร%างกาย บุงเอ�ญมองไป่ในทำะเล ได#เห์2นแพล�าห์น6�งลอยมาต้�ดอย/% ทำ��
โขดห์�นใกล#เกาะ และม�คนๆ ห์น6�งนอนอย/%บุนแพ พอจัะแลเห์2นได#ถนด ต้นเองจัะลงไป่ชั้%วยก2ไม%ได#เพราะน��าบุร�เวณิน�นล6กมาก จั6งไป่บุอกกบุ
พระยาโถมน��า ซึ่6�งเป่5นผู้/#ม�ว�ชั้าอาคม เด�นบุนน��าได# ให์#ไป่ชั้%วย พระยาโถมน��า รบุป่ากแล#ว ได#ลงมาด/ เห์2นเป่5นดงทำ��ข�นศรทำธิาพ/ดจัร�ง จั6งต้ดส�นใจัเด�นไป่
บุนน��า ลากแพเข#าห์าฝั่8� งได# แต้%จัะทำ�าอย%างไร ผู้/#ห์ญ�งทำ��นอนอย/%ในแพยง สลบุไศลไม%ได#สต้� จั6งได#เร�ยกบุรรดาพวกพระยาทำ�งห์มด ให์#มาด/เผู้-�อจัะม�ผู้/#
ใดม�ป่8ญญาชั้%วยเห์ล-อได# ขณิะน�น พระยาล�ยไฟัซึ่6�งร%วมอย/%ในกล�%มน�นด#วย ค�ดว%าผู้/#ห์ญ�งคนน�� คงไม%เป่5นอะไรมาก คงเน-�องจัากความห์นาวเย2น
น�นเอง ทำ��ทำ�าให์#เธิอไม%ได#สต้� เม-�อค�ดได#ดงน�นจั6งส�งให์#พวกพระยาทำ�งห์ลาย ชั้%วยกนห์าไม#ฟัAนมาก%อไฟัสกกองให์ญ% แล#วพระยาล�ยไฟัก2อ� #มเอาร%างผู้/#
ห์ญ�งคนน�น เด�นเข#าไฟัในกองไฟั ความห์นาวทำ��เกาะก�มนางอย/% เม-�อถ/ก ความร#อนจัากกองไฟั ก2เร��มผู้%อนคลายและร/#ส6กต้วในเวลาต้%อมา เม-�อเห์2น
ว%าเธิอป่ลอดภยแล#ว จั6งน�านางข6�นไป่ยงทำ��พก และให์#ข#าวป่ลาอาห์ารแก% นาง จันม�เร��ยวแรงป่กต้�ข6�น เม-�อม�เร��ยวแรงด�แล#ว แม%ศร�มาลาก2เร��มร�าอ�ก
ทำ�าให์#พวกพระยาทำ�งห์ลายพากนแป่ลกใจั พากนถามไถ%ไล%เร�ยง แม%ศร�มาลาจั6งเล%าความเป่5นมาทำ�งห์มดให์#พวกพระยาฟั8ง
พวักพระยาทั้��งห์มดติ�างก�คิ�ดก�นวั�า จะทั้�าอย�างไรติ�อไปด� พระยาคิน ห์น��ง จ�งเสนอให์"พ�อขุ$นศร�ทั้ธา น�าแม�ศร�มาลาไปเล��ยงเป)นบุ$ติร
บุ$ญธรรม ส�วันเร,�องการร�ายร�าขุองเธอ จะมอบุให์"พระยาเทั้พส�งห์ร ไปประชุ$มพระยาให์"ชุ�วัยก�นจ�ดการ ในเคิร,�องดนติร� และพระยาเทั้พ
ส�งห์ร เป)นห์�วัห์น"าคิณะ เม,�อทั้$กส��งทั้$กอย�างเป)นไปติามทั้��ติกลงก�น แล"วั ก�ย�งม�เห์ล,ออ�กอย�าง คิ,อชุ,�อคิณะ ให์"ทั้$กคินชุ�วัยก�นคิ�ดวั�าจะติ��ง
ชุ,�อคิณะวั�าอย�างไร แม�ศร�มาลาได"ย�นด�งน��น จ�งคิ�ดขุ��นมาได"วั�า ติอน ทั้��ลอยอย/�ในทั้ะเล เธอได"ระล�กถึ�งชุาติ�ก�อนๆ ได" จ�งบุอกพระยาทั้��ง
ห์ลายวั�า ชุ,�อคิณะสมคิวัรจะใชุ"ชุ,�อวั�า "คิณะมโนราห์ " เพราะเม,�อชุาติ� ก�อน ห์น/เคิยเก�ดเป)นมน$ษย คิร��งนก ห์น/ชุ,�อ มโนราห์ ทั้$กคินพ/ดวั�า
จ�าชุาติ�เก�ดปางก�อนได"ด"วัยห์ร,อ แม�ศร�มาลาติอบุวั�า จ�าได"ทั้$กชุาติ� ห์น/เก�ดมาทั้��งห์มด 12 ชุาติ� รวัมทั้��งชุาติ�ป3จจ$บุ�นด"วัย เห์ล�าพระยา
จ�งวั�า ถึ"าอย�างน��นห์น/ชุ�วัยเล�าเร,�องราวัแติ�ละชุาติ�ให์"พวักเราฟั3งเถึ�ด แม�ศร�มาลาร�บุคิ�า แล"วัก�เร��มเล�าเร,�องแติ�ละชุาติ�ปางก�อนให์"ฟั3ง ชุาติ�
เก�ดทั้��ง 12 ชุาติ�ม�ด�งน��
ชุาติ�ทั้�� 1 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ มโนราห์ ชุาติ�ทั้�� 2 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ เมร� ชุาติ�ทั้�� 3 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ ทั้�พย เกสร ชุาติ�ทั้�� 4 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ อ�มพ�นธ$ ชุาติ�ทั้�� 5 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ รจนา ชุาติ�ทั้�� 6 เก�ดเป)นผู้/"ชุาย ชุ,�อ จ�นทั้ร โคิรพ ชุาติ�ทั้�� 7 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ โมรา ชุาติ�ทั้�� 8 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ เกติ$บุ$ปผู้า ชุาติ�ทั้�� 9 เก�ดเป)นผู้/"ชุาย ชุ,�อ ส�งขุ ศ�ลป8ชุ�ย ชุาติ�ทั้�� 10 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ ยอพระกล��น ชุาติ�ทั้�� 11 เก�ดเป)นผู้/"ชุาย ชุ,�อ ไกรทั้อง ชุาติ�ทั้�� 12 เก�ดเป)นผู้/"ห์ญ�ง ชุ,�อ ศร�มาลา
ฉะน��น การติ��งชุ,�อคิณะ ขุอ ติ��งชุ,�อติามชุ,�อชุาติ�ทั้��ห์น��ง
เพราะเป)นน�กฟั:อนร�า ห์น/ เป)นพวักก�นร� คิร��งมน$ษย
คิร��งส�ติวั จ�งขุอติ��งชุ,�อ คิณะวั�า "มโนราห์ " พวัก
พระยาได"ฟั3งด�งน��น จ�ง ติอบุติกลง จ�งได"ชุ,�อวั�า
มโนราห์ มาจนทั้$กวั�นน��
บุทั้กลอนห์ร,อบุทั้ร"องขุองมโนราห์ ม�ล�กษณะการประพ�นธ เป)นแบุบุ กลอนส�� กลอนห์ก กลอนแปด กลอนทั้อย การร"องจะม�จ�งห์วัะล�ลาแติกติ�างก�นไปติามล�กษณะขุองบุทั้ร"อง และล�ลาการขุ�บุร"องขุองล/กคิ/� บุทั้กลอนแติ�ละอย�างจะม�จ�งห์วัะล�ลาและการร�บุขุองล/กคิ/�ทั้��แติกติ�างก�น เชุ�น บุทำกาศโรง ล/กคิ/�ร �บุชุ��นคิร��ง บุทำสรรเสร�ญ ล/กคิ/�ร �บุสองชุ��น เป)นติ"น
การร#อง โนราแติ�ละติ�วัจะติ"องอวัดล�ลาการขุ�บุร"องบุทั้กลอนในล�กษณะติ�างๆ เชุ�น ม�เส�ยงไพเราะด�งชุ�ดเจน จ�งห์วัะการร"องขุ�บุกลอนถึ/กติ"องเร"าใจ ม�ปฏิ�ภาณในการคิ�ดกลอนรวัดเร�วั (การขุ�บุกลอนสด) ได"เน,�อห์าด� ส�มผู้�สด� ม�คิวัามสามารถึในการร"องโติ"ติอบุ แก"คิ�าอย�างฉ�บุพล�น และคิมคิาย เป)นติ"น
การร�า มโนราห์ แติ�ละติ�วัจะติ"องร�าอวัดคิวัามชุ�านาญ และคิวัามสามารถึเฉพาะติน โดยการน�าทั้�าร�าติ�างๆ มาประสมเขุ"าด"วัยก�นอย�างติ�อเน,�อง และกลมกล,น แติ�ละทั้�าม�คิวัามถึ/กติ"องติามแบุบุฉบุ�บุ ม�คิวัามแคิล�วัคิล�อง ชุ�านาญ ทั้��จะเปล��ยนล�ลาให์"เขุ"าก�นก�บุจ�งห์วัะดนติร� และติ"องร�าให์"สวัยงามอ�อนชุ"อย ห์ร,อกระฉ�บุกระเฉงเห์มาะแก�กรณ� บุางคินอาจอวัดคิวัามสามารถึในเชุ�งร�าเฉพาะด"าน เชุ�น การเล�นแขุน การทั้�าให์"ติ�วัอ�อน การร�าทั้�าพล�กแพลง เป)นติ"น
การทำ�าบุทำ เป)นการอวัดคิวัามสามารถึในการติ�คิวัามห์มายขุองบุทั้ร"องเป)นทั้�าร�า ให์"คิ�าร"องและทั้�าร�าส�มพ�นธ ก�น ติ"องติ�ทั้�าให์"พ�สดารห์ลากห์ลาย และคิรบุถึ"วันติามคิ�าร"องทั้$กถึ"อยทั้$กคิ�า ติ"องขุ�บุบุทั้ร"องและติ�ทั้�าร�าให์"ประสมกลมกล,นก�บุจ�งห์วัะ และล�ลาขุองดนติร�อย�างเห์มาะเจาะ การทั้�าบุทั้จ�งเป)นศ�ลปะส$ดยอดขุองมโนราห์
บุทำขานเอ (เป่5นบุทำระล6กถ6งแม%ศร�มาลา ต้อนถ/กลอยแพ)
นะนอ กอกา เล%าแห์ล เร��นเห์อเร��น ฉินไห์ว#นางธิรณิ� --- ผู้-นแผู้%น
เอาห์ลงมาต้�งเข#าเป่5นแพน ได#รองต้�นชั้าวมน�ษย� ---- ทำ�งห์ลาย
ชั้�นกรวดด�นด�า ถดมาชั้�นน��า ------ ละอองทำราย ฯลฯ บุทำกาศโรง (ล/กค/%รบุ ชั้�นคร6�ง) ฤกษ�งามยามด� บุ%านน��ชั้อบุยาม พระเวลา ชั้อบุฤกษ�เบุ�กโรง บุวงสรวงราชั้คร/ ถ#วนห์น#า ชั้อบุฤกษ�คร/ข#า แม%ศร�มาลา เป่5นคร/ต้#น ฯลฯ
ต้วอย%างบุทำกลอนมโนราห์�
บุทำสรรเสร�ญ (ล/กค/%รบุ สองชั้�น) สรรเสร�ญราชั้คร/เทำ%าน�นเอย แม%เห์อเทำ%าน�นแล#วฉินจัะ
แผู้#วเป่5นเพลง น�งห์าร-อนางห์งษ�นางกรงพาล� ไห์ว#นางธิรณิ�เมขลา ป่ร�ถ�วราชั้า ภ/ม�มห์าลาภ มห์าชั้ย ไห์ว#นางโภควคค� ธิรณิ�แม%ได#เป่5นให์ญ% ฯลฯ บุทำเพลงทำบุ (ล/กค/%รบุ สองชั้�น) ห์ต้ถ�ทำ�งสองป่ระคองต้�ง ข6�นเห์น-อเศ�ยรรง ดงดอก
ป่ระทำ�มมา ไห์ว#ม�ณิ�นาคพระศาสดา พ�ทำธิงธิมมงสงฆา ไห์ว#คร/อาจัารย� ไห์ว#ค�ณิชั้ยเยศ เชั้ษฐาพ�� เวลาป่)านน�� น�งไห์ว#พระค�ณิทำ%าน
ฯลฯ บุทำเชั้�ญคร/ (ล/กค/%รบุทำ�านอง ชั้�นเด�ยว) ส�บุน��วร#องเชั้�ญ ด�าเน�นเชั้�ญมา เชั้�ญมาเถ�ดพ%อมา ผู้มป่ระกาศอย/%ฉิายๆ ยกห์ต้ถ�เบุ-�องซึ่#าย เบุ-�องซึ่#ายทำ�งเบุ-�อง
ขวา
ทำ%าทำ�� 1 ทำ%าแม%ลาย ทำ%าทำ�� 2 ทำ%าผู้าลา
ทำ%าทำ�� 3 ทำ%าลงฉิาก ทำ%าทำ�� 4 ทำ%าจับุระบุ�า
ทำ%าทำ�� 5 ทำ%าก�นนร ห์ร-อก�นนรร�า ทำ%าทำ�� 6 ทำ%าฉิากน#อย
ทำ%าทำ�� 7 ทำ%าราห์/จับุจันทำร� ทำ%าทำ�� 8 ทำ%าบุวแย#ม
ทำ%าทำ�� 9 ทำ%าบุวต้/ม ทำ%าทำ�� 10 ทำ%าแมงม�มชั้กใย
เคร-�องทำรงมโนราห์�
เทำร�ด เป่5นเคร-�องป่ระดบุ
ศ�รษะของต้วนายโรง ห์ร-อโนราให์ญ% ห์ร-อ
ต้วย-นเคร-�อง ( โบุราณิ ไม%น�ยมใชั้#นางร�า ) ทำ�า
เป่5นร/ป่มงก�ฎอย%างเต้��ย ม�กรอบุห์น#า ม�ด#ายมงคล
ป่ระกอบุ
ห์น#าบุง เป่5นเคร-�องป่ระดบุศ�รษะของมโนราห์�ผู้/#ห์ญ�ง ไม%
เห์ม-อนเทำร�ด มโนราห์�ห์ญ�ง จัะใชั้#เป่5นห์น#าบุง แบุบุของนางก�นร� ส%วนเทำร�ดน�นเป่5นของพระราชั้าม�ลกษณิะเป่5นมงก�ฏ ห์ร-อชั้ฎา
เคร-�องแต้%งกายของมโนราห์�ชั้าย เร�ยกว%า เคร-�องสาย ม� 4 ชั้��น ค-อ ทำบุทำรวง ป่8� นเห์น%ง ป่0กนกนางแอ%น และรดอก ส%วนเคร-�องแต้%งกายมโนราห์�ห์ญ�ง เร�ยกว%า เคร-�องบุว ม� 2 ชั้��น ค-อ ชั้��นทำ�� 1 ทำ�าเป่5นบุวครอบุ ชั้��นทำ�� 2 ทำ�าเป่5นรดอกรอบุต้ว
ซึ่บุทำรวง ห์ร-อ ทำบุทำรวง ห์ร-อ ต้าบุ
ส�าห์รบุสวมห์#อยไว#ต้รง ทำรวงอก น�ยมทำ�าด#วย
แผู้%นเง�นเป่5นร/ป่คล#ายขนมเป่0ยกป่/นสลบุเป่5น
ลวดลาย และอาจัฝั่8งเพชั้รพลอยเป่5นดอกดวงห์ร-ออาจัร#อยด#วย
ล/กป่8ด น�ยมใชั้#เฉิพาะต้วโนราให์ญ%ห์ร-อต้วย-น
เคร-�อง ต้วนางไม%ใชั้#ซึ่บุทำรวง
ห์น#าผู้#าและผู้#าห์#อย ผู้#าห์#อย ค-อผู้#าส�ต้%างๆ ทำ��คาดห์#อยคล#ายชั้ายแครง แต้%
อาจัม�มากกว%า โดยป่กต้�จัะใชั้#ผู้#าทำ��โป่ร%งบุางส�สด แต้%ละ ผู้-นจัะเห์น2บุห์#อยลงทำ�งด#านซึ่#าย และด#านขวาของห์น#าผู้#า
ผู้#าน�%ง และ สนบุเพลา ผู้#าน�%ง เป่5นผู้#ายาวส��เห์ล��ยม
ผู้-นผู้#า น�%งทำบุชั้าย แล#วร�ง ไป่เห์น2บุไว#ข#างห์ลง ป่ล%อย
ป่ลายชั้ายให์#ห์#อยลงเชั้%น เด�ยวกบุห์างกระเบุน เร�ยก
ป่ลายชั้ายทำ��ผู้บุแล#วห์#อยน�� ว%า ห์างห์งส�
สนบุเพลา ส�าห์รบุสวม ห์ร-อน�%งผู้#าทำบุ ป่ลายขาใชั้# ล/กป่8ดร#อยทำบุ ห์ร-อร#อย
แล#วทำาบุ ทำ�าเป่5นลวดลายดอกดวง
ป่0ก ห์ร-อ ห์างห์งส� ป่0กห์ร-อห์างห์งส� น�ยมทำ�า
ด#วยเขาควายห์ร-อโลห์ะเป่5นร/ป่คล#ายป่0กนก 1 ค/% ซึ่#าย-ขวาป่ระกอบุกนป่ลายป่0กงอนข6�น และผู้/กรวมกนไว#ม�พ/ %ทำ�าด#วย ด#ายส�ต้�ดไว#เห์น-อป่ลายป่0ก ใชั้#ล�กป่8ดร#อยห์#อยเป่5นดอกดวงรายต้ลอดทำ�งซึ่#าย และขวาให์#ด/คล#ายขนของนก ใชั้#ส�าห์รบุสวมคาดทำบุผู้#าน�%งต้รงระดบุสะเอว ป่ล%อยป่ลายป่0กย-�นไป่ด#านห์ลงคล#ายห์างก�นร�
ก�าไล ก�าไลของโนรามกทำ�าด#วยทำองเห์ล-อง ทำ�าเป่5น
วงแห์วน ใชั้#สวมม-อและเทำ#าข#างละห์ลายๆวง เชั้%น แขน แต้%ละข#างอาจัสวม 5-10 วงซึ่#อนกน
เพ-�อเวลาป่รบุเป่ล��ยนทำ%าจัะได#ม�เส�ยงดงเป่5นจังห์วะเร#าใจัย��งข6�น
เล�บุ
เล�บุ เป)นเคิร,�องสวัมน��วัม,อให์"โคิ"งงาม คิล"ายเล�บุก�นนร ก�นร� ทั้�า ด"วัยทั้องเห์ล,องห์ร,อเง�น อาจติ�อปลายด"วัยห์วัายทั้��ม�ล/กป3ด
ร"อยสอดส�ไวั"พองาม น�ยมสวัมม,อละ 4 น��วั ( ยกเวั"นน��วัห์�วัแม� ม,อ )
ป=กนกแอ�นห์ร,อป=กเห์น�ง
ป่0กนกแอ%น ห์ร-อป่0กเห์น%ง มกทำ�าด#วยแผู้%น เง�นเป่5นร/ป่คล#ายนกนางแอ%นก�าลงกางป่0ก ใชั้#
ส�าห์รบุโนราให์ญ% ห์ร-อต้วย-นเคร-�อง สวมต้�ด กบุสงวาล อย/%ทำ��ระดบุเห์น-อสะเอวด#านซึ่#าย
และขวา คล#ายต้าบุทำ�ศของละคร
ห์น#ากากพราน
สมยโบุราณิใชั้#ไม#รก ป่8จัจั�บุนใชั้#ไม#อะไรก2ได# แต้%ต้#องเป่5นไม#เน-�ออ%อน ม�ขนาดเทำ%าวงห์น#า
ของคน ทำาส�แดง
เคร-�องล/กป่8ด เคร-�องล/กป่8ดจัะร#อยด#วยล/กป่8ดส�เป่5นลายม�ดอกดวง
ใชั้#ส�าห์รบุสวมล�าต้#นทำ%อนบุนแทำนเส-�อ ป่ระกอบุด#วยชั้��น ส�าคญ 5 ชั้��น บุ%าซึ่#าย- ขวา ป่H� งคอห์น#า- ห์ลง พานอก
1. กลอง เป่5นกลองทำดขนาดเล2ก (โต้กว%ากลองของ
ห์นงต้ะล�งเล2กน#อย) ม� 1 ใบุ ทำ�าห์น#าทำ�� เสร�มเน#นจังห์วะ และล#อกบุเส�ยงทำบุ เทำ�ยบุได#กบุ "อาต้ต้ว�ต้ต้�" (เคร-�องดนต้ร�อ�นเด�ย)
2. ทำบุ (โทำน) เป่5นเคร-�องต้�ทำ��ส�าคญทำ��ส�ด
เพราะทำ�าห์น#าทำ��ค�มจังห์วะ และเป่5นต้วน�าในการ เป่ล��ยนจังห์วะทำ�านอง (แต้%จัะต้#องเป่ล��ยนต้ามผู้/#ร�า ไม%ใชั้%ผู้/#ร�า เป่ล��ยนจังห์วะล�ลาต้ามดนต้ร� ผู้/#ทำ�าห์น#าทำ��ต้�ทำบุจั6งต้#องน�งให์#มองเห์2นผู้/#ร�าต้ลอดเวลา และต้#องร/#เชั้�งของผู้/#ร�า) ทำบุโนราเป่5นทำบุค/% เส�ยงต้%างกนเล2กน#อย (น�ยมใชั้#คนต้�เพ�ยงคนเด�ยว) ทำบุใบุทำ�� 1 เทำ�ยบุได#กบุ "อาต้ต้�" และใบุทำ�� 2 เทำ�ยบุได#กบุ "ว�ต้ต้�"
3. ป่0� ป่�� เป่5นเคร-�องเป่)าเพ�ยงชั้��นเด�ยวของวง
น�ยมใชั้#ป่0� ใน ห์ร-อบุางคณิะอาจัใชั้# ป่0� นอก ใชั้#เพ�ยง 1 เลา เทำ�ยบุได#กบุ "ส�ส�ร�
4. โห์ม%ง โห์ม%ง ค-อ ฆ#องค/% จัะ
ใส%ไว#ในกล%อง ห์ร-อราง ทำ��ฝั่ากล%อง เจัาะชั้%องไว#สอง ชั้%อง ต้รงกบุป่�)มโห์ม%ง เส�ยงต้%างกนทำ�� เส�ยงแห์ลม เร�ยกว%า "เส�ยงโห์ม#ง" ทำ��เส�ยงทำ�#ม เร�ยกว%า "เส�ยงห์ม�%ง" เทำ�ยบุได#กบุ "ฆต้�"
5. ฉิ��ง ฉิ��ง เป่5นเคร-�องต้� เสร�มแต้%ง
และเน#นจังห์วะแต้ระ ห์ร-อแกระ ค-อ กรบุ ม�ทำ�งกรบุอน
เด�ยวทำ��ใชั้#ต้�กระทำบุกบุ รางโห์ม%ง ห์ร-อกรบุค/% และม�ทำ��ร#อยเป่5นพวง
อย%างกรบุพวง ห์ร-อใชั้#เร�ยวไม# ห์ร-อลวดเห์ล2กห์ลายๆ อนมดเข#า
ด#วยกน ต้�ให์#ป่ลายกระทำบุกน เร�ยกว%า แต้ระ ม�ล�ลาการร#อง
และรบุบุทำกลอนอย%างห์น6�งเร�ยก ว%า "เพลงห์น#าแต้ระ" (ใชั้#เฉิพาะ
แต้ระ ไม%ใชั้#ดนต้ร�ชั้��นอ-�นป่ระกอบุ)
http://school.obec.go.th/ samkong/nora-1.htm