Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... ·...

36

Transcript of Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... ·...

Page 1: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.
Page 2: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty

i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach

na podstawie opinii rzeczoznawców: dr.dr. JarosławaJarosława PacułyPacuły, mgrmgr IzabeliIzabeli CieślakCieślak,

mgrmgr AnnyAnny Uss-WojciechowskiejUss-Wojciechowskiej.

Typ szkoły: technikumtechnikum.

Zawód: techniktechnik usługusług fryzjerskichfryzjerskich.

Kwalifikacja: A.23A.23.

Rok dopuszczenia: 20132013.

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2014

© Copyright by Wydawnictwo REA s.j., Warszawa 2013

Wydanie I (2014)

ISBN: 978-83-02-14767-8

Redaktor prowadzący: StanisławStanisław GrzybekGrzybekRedakcja: BarbaraBarbara GersGersTłumaczenie: MagdalenaMagdalena Jałowiec-SawickaJałowiec-SawickaProjekt okładki: RadosławRadosław PazdrijowskiPazdrijowskiSkład i łamanie: INPINGOINPINGO SASA www.inpingo.plwww.inpingo.pl

Wydano nakładem Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych sp. z o.o.

Do opracowania podręcznika wykorzystano materiały z publikacji: Fryzjerstwo wraz z poradami

kosmetycznymi (Haut und Haar-Friseurfachkunde, Verlag Europa-Lehrmittel, wyd. V 2009), REA,

Warszawa 2011 oraz Stylizacja – elementy projektowania fryzur (Frisuren, Farben, Make up –

Zeichen und Gestalten, Verlag Europa-Lehrmittel, wyd. III 2004), REA, Warszawa 2006, za zgodą

wydawnictwa Verlag Europa-Lehrmittel, Nourney, Vollmer GmbH & Co. KG, 42781 Haan-Gruiten

(Germany).

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96

Tel.: 22 576 25 00

Infolinia: 801 220 555

www.wsip.plwww.wsip.plDruk i oprawa: Drukarnia Trans-Druk Sp. Jawna

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im

przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym.

Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz,

czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.

Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

Page 3: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

SPIS TREŚCI

WstępWstęp 6

RozdziałRozdział 1.1. HistoriaHistoria stylizacjistylizacji fryzurfryzur ii jejjej wpływwpływnana nowoczesnenowoczesne fryzjerstwofryzjerstwo 91.1.1.1. StarożytnośćStarożytność 11

1.1.1. Mezopotamia 11

1.1.2. Egipt 12

1.1.3. Grecja 13

1.1.4. Rzym 15

1.1.5. Germanie 16

1.2.1.2. ŚredniowieczeŚredniowiecze 18

1.2.1. Romanizm 18

1.2.2. Gotyk 19

1.3.1.3. RenesansRenesans 21

1.4.1.4. BarokBarok 23

1.5.1.5. RokokoRokoko 25

1.6.1.6. RewolucjaRewolucja francuskafrancuska (1789–1799)(1789–1799) 28

1.6.1. Dyrektoriat (1795–1799) i Konsulat (1799–1804) 29

1.6.2. Empire (1804–1815) 30

1.7.1.7. BiedermeierBiedermeier (1815(1815 dodo 1848)1848) 31

1.8.1.8. EklektyzmEklektyzm 33

1.9.1.9. SecesjaSecesja 34

1.10.1.10. ModaModa frfryzjerskayzjerska ww XXXX wiekuwieku ii wwspółcześniespółcześnie 35

1.11.1.11. ProporcjeProporcje sylwetkisylwetki nana przestrzeniprzestrzeni wiekówwieków 41

1.12.1.12. ModaModa frfryzjerskayzjerska ww XXIXXI wiekuwieku 42

RozdziałRozdział 2.2. PodstawyPodstawy projektowaniaprojektowania fryzurfryzur 452.1.2.1. PortfolioPortfolio 46

2.2.2.2. PrzyborPrzyboryy dodo rrysowaniaysowania 48

2.2.1. Przybory do rysowania linii 49

2.2.2. Przybory do kolorowania powierzchni 51

2.3.2.3. TTechnikiechniki wykonaniawykonania rrysunkówysunków 53

2.3.1. Technika ołówka 53

2.3.2. Technika kredki 54

2.3.3. Technika markera 55

2.3.4. Technika kredki pastelowej 56

2.3.5. Technika akwareli 57

SPIS TREŚCI Spis treści

3

Page 4: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.4.2.4. RysunekRysunek elementówelementów twarzytwarzy ii głowygłowy 58

2.4.1. Rysowanie fryzur damskich i męskich 60

2.5.2.5. RodzajeRodzaje rrysunkówysunków 65

2.5.1. Rysunek instruktażowy 69

2.6.2.6. ŚwiatłocieńŚwiatłocień 75

2.7.2.7. ZłudzenieZłudzenie optyczneoptyczne 77

2.8.2.8. ZasadyZasady rzutowaniarzutowania 80

2.9.2.9. SkalowanieSkalowanie frfryzuryzuryy ii jejjej fragmentówfragmentów 81

RozdziałRozdział 3.3. KolorKolor ii jegojego zastosowaniezastosowanie wewe fryzjerstwiefryzjerstwie 853.1.3.1. BarwyBarwy wewe frfryzjerstwieyzjerstwie 86

3.2.3.2. TTemperaturaemperatura barwbarw 88

3.3.3.3. BarwyBarwy przeciwstawneprzeciwstawne (komplementarne)(komplementarne) –– dopełniającedopełniające 89

3.4.3.4. StłumienieStłumienie kolorukoloru barwąbarwą komplementarnąkomplementarną 89

3.5.3.5. BarwyBarwy czyste,czyste, pastelowe,pastelowe, zmatowionezmatowione 90

3.6.3.6. KontrastKontrast symultanicznysymultaniczny 91

3.7.3.7. OptyczneOptyczne działaniedziałanie barwbarw,, intensywnośćintensywność barwbarw 92

3.8.3.8. KolorKoloryy włosówwłosów 93

3.9.3.9. DiagnozaDiagnoza kolorkolorystycznaystyczna 96

3.9.1. Rozpoznawanie typu kolorystycznego 97

3.10.3.10. PaletyPalety kolorkolorystyczneystyczne 99

RozdziałRozdział 4.4. ProjektowanieProjektowanie fryzurfryzur 1014.1.4.1. AnalizaAnaliza wygląduwyglądu ii predyspozycjipredyspozycji klientkiklientki 102

4.1.1. Rozmowa konsultacyjna 105

4.1.2. Naturalny kierunek wzrostu włosów i wicherek 106

4.2.4.2. KształtKształt twarzytwarzy klientkiklientki 108

4.3.4.3. SylwetkaSylwetka klientkiklientki 111

4.3.1. Typy sylwetek 111

4.3.2. Proporcje ciała kobiety i mężczyzny 114

4.3.3. Wykorzystanie proporcji w projektowaniu fryzur 115

4.3.4. Przykłady proporcji 118

4.4.4.4. BudowaBudowa głowygłowy człowiekaczłowieka 119

4.4.1. Deformacje 119

4.4.2. Korygowanie kształtu profilu 121

4.4.3. Korygowanie kształtu twarzy za pomocą fryzury 123

4.4.4. Długość szyi a fryzura 125

4.4.5. Przedziałek 126

4.4.6. Grzywka 128

Spis treści SPIS TREŚCI

4 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 5: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

4.5.4.5. RodzajeRodzaje frfryzuryzur 130

4.6.4.6. StylStyl klientkiklientki 133

4.6.1. Subkultury 133

4.7.4.7. DodatkiDodatki frfryzjerskieyzjerskie 137

4.8.4.8. KomputeroweKomputerowe projektowanieprojektowanie frfryzuryzur 140

4.8.1. Kreowanie fryzur za pomocą komputera symultanicznego 141

4.9.4.9. RysowanieRysowanie ogólnegoogólnego kształtukształtu sylwetkisylwetki ii ubioruubioru 143

SPIS TREŚCI Spis treści

5

Page 6: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Rozdział

2.

Podstawyprojektowania fryzur

KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 7: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.1. PORTFOLIO

Portfolio jest to pewnego rodzaju teczka, katalog z prezentacją doko-

nań danej osoby albo przykładowe prace, które mogą być podstawą

do oceny jej umiejętności bądź zdolności. Każdy artysta – w tym rów-

nież fryzjer – powinien publikować swoje prace. Można to uczynić

w klasycznej formie, czyli wybrać wydruki i ułożyć w teczce, bądź

przygotować w formie multimedialnej.

Fryzjer powinien prezentować swoje prace, a tym samym umiejętności

potencjalnym klientom, aby zachęcić do współpracy. Źle zrobione portfolio

może przynieść odwrotny skutek – utratę klienta. Do przygotowania profesjo-

nalnego portfolio potrzebne będą aparat cyfrowy, papier fotograficzny itd. Do-

brze wykonane zdjęcia – przez zawodowego fotografa bądź samodzielnie, ale

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

46 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 8: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

profesjonalnym sprzętem – są najważniejsze. Zdjęcia można włączyć do port-

folio dopiero po uzyskaniu od klienta pisemnej zgody na wykorzystanie jego

wizerunku. Oświadczenie klienta musi zawierać informację, do jakich celów

wizerunek może być wykorzystany, np. na stronie internetowej, w drukowa-

nym katalogu. Zdjęcia robimy przed wykonaniem usługi, w jej trakcie i po niej,

aby pokazać kolejne etapy naszej pracy. Do klasycznego portfolio drukujemy

zdjęcia na papierze fotograficznym wysokiej jakości. Zdjęcia należy pogrupo-

wać, np. według typów fryzur (fryzury wieczorowe czy strzyżenia krótkie), tak

aby całość układała się w logiczny ciąg. Każda grupa zdjęć powinna być od-

dzielona kartkami z opisem, które umożliwią klientowi łatwe poruszanie się po

katalogu. Podobnie wykonujemy portfolio w formie elektronicznej.

Wykonanie portfolio ułatwia postrzeganie własnych dokonań i ewaluacji

umiejętności, dlatego warto je tworzyć systematycznie nie tylko przez cały okres

nauki w szkole, ale również w trakcie pracy zawodowej.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

47

Page 9: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.2. PRZYBORY DO RYSOWANIA

Przy projektowaniu i odwzorowywaniu fryzur można stosować wiele przyborów

do rysowania bądź malowania, od najprostszych, jak np. ołówek, do tych naj-

bardziej wymagających precyzji w postaci łącznia np. akwareli z solą.

Kreatywny projektant nie powinien omijać żadnej okazji, aby użyć nowych przy-

borów do rysowania, a przy tym eksperymentować, żeby uzyskiwać wciąż nowe

efekty. Do osiągnięcia zamierzonego rezultatu nie zawsze konieczne są duże na-

kłady finansowe. W przeszłości artyści wykorzystywali wewnętrzne strony kopert

do tworzenia najrozmaitszych dzieł, prosty stąd wniosek, że wszystko, na czym

pióro, kredka czy farba zostawia ślad, może służyć do rysowania.

KartonKarton ii papierpapier

Najbardziej powszechnym materiałem do

nauki rysunku jest papier techniczny lub kar-

ton. Zazwyczaj wykorzystuje się biały papier

z gładką powierzchnią, ponieważ nadaje się

do rysowania ołówkiem, kredkami, kredą,

mazakami, węglem i farbami wodnymi. Po-

wierzchnia papieru kształtowana jest różnie,

w zależności od przeznaczenia. Papier

sprzedaje się w najrozmaitszych wielko-

ściach i z różnymi fakturami. Do szkiców

ołówkiem czy węglem najlepszy jest zwykły

papier, niezbyt szorstki i nie za gładki, nato-

miast delikatne, starannie dopracowane

dzieła wymagają gładkiej powierzchni, co

może nam zapewnić papier do akwareli.

Karton do rysowania dostępny jest w róż-

nych kolorach.

Tekstura papieru może dodatkowo wpływać na wizerunek całego projektu

i podkreślać jego charakter.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

48 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 10: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Bloki layout zawierają specjalny półprzezroczysty, bezdrzewny papier, któ-

rego górna strona pokryta jest specjalną warstwą do rysowania mazakiem.

Papier do drukarek stanowi idealne, a zarazem najtańsze podłoże do szki-

cowania ołówkiem albo delikatnym mazakiem. Dostępny jest w ryzach.

2.2.1.PRZYBORY DO RYSOWANIA LINII

Ołówek w czarnym lub ciemnoszarym kolorze jest narzędziem do rysowania i pi-

sania na papierze. Można go zetrzeć za pomocą gumki.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

49

Page 11: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Wyróżniamy ołówkiołówki grafitowegrafitowe o różnym stop-

niu twardości. Oznaczone są symbolami od 10H

– bardzo twarde, do 10B – bardzo miękkie. Litery

HB oznaczają średni stopień twardości. Jest rów-

nież ołówek F, bardzo podobny do HB, różnica po-

lega na innym odcieniu szarości.

Innym rodzajem są ołówkiołówki kredkowekredkowe, które za-

miast grafitu we wkładach posiadają kolorowe pig-

menty, oraz ołówki akwarelowe, które po zmoczeniu

w czystej wodzie dają efekt jak farba akwarelowa.

RapidografRapidograf to pisak kreślarski w postaci pióra,

który wykorzystywany jest przede wszystkim w ry-

sunkach technicznych. Pozwala na rysowanie sta-

łej grubości linii za pomocą tuszu.

CienkieCienkie mazakimazaki służą do rysowania linii, mają

wkład napełniony atramentem lub tuszem, umożli-

wiają szybką, nieskomplikowaną pracę. Wykonane nimi rysunki dają się dobrze

kopiować.

Kredki wykonane są z węgla drzewnego, pasteli, kredy lub innego materiału i wy-

korzystywane są przede wszystkim do rysowania. Możemy je podzielić na: ołówkowe

(patrz ołówki kredkowe), świecowe i pastelowe. Dostępne są pojedynczo lub w ca-

łych kompletach w dużym wyborze kolorów.

Gumki miękkie wykorzystywane są do wycierania śladów ołówka albo do

czyszczenia powierzchni.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

50 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 12: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.2.2.PRZYBORY DO KOLOROWANIA POWIERZCHNI

KredkiKredki w odcieniach szarości można wykorzystać do cieniowania, natomiast

w barwnych odcieniach służą do kolorowania.

MazakiMazaki (pisaki, flamastry) to przybory do rysowania z końcówkami z filcu.

Grubość wykonanej nim kreski nie przekracza 4 mm. Inną odmianą mazaka jest

marker, wykorzystywany do szybkiego nanoszenia kolorów. Rysowana nim linia

ma grubość 4 mm i większą. Specjalne pędzelki ze zbiorniczkami na farbę mają

odpowiednio ukształtowaną końcówkę – prostą lub zaokrągloną.

Można je wykorzystywać zarówno do rysowania cienkich linii (przy pionowo

ustawionej końcówce), jak i do wypełniania szerokich powierzchni (przy pochy-

lonej końcówce).

FarbaFarba to mieszanina pigmentów ze spoiwem, może mieć konsystencję cieczy

lub pasty. Wyróżniamy farby wodne, olejne i akrylowe. Akwarela nie jest farbą kryjącą,

ale jej główną cechą jest transparentność, czyli przezroczystość i płynność w prze-

nikaniu kolorów. W przypadku konieczności pokrycia do akwareli dodaje się gwasz

(farba wodna z domieszką kredy lub bieli, nadającej jej właściwości kryjące).

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

51

Page 13: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

KoloroweKolorowe tuszetusze można nanosić piórem albo pędzel-

kiem. Są idealne do kreślenia wyraźnych linii i skomplikowa-

nych szczegółów, np. w rysunku technicznym czy architek-

tonicznym.

PozostałePozostałe

PędzelPędzel – jedno z podstawowych narzędzi malarskich, które

służy do przenoszenia i nakładania farby na malowaną po-

wierzchnię. Składa się z trzonka, a także z odpowiednio do-

branego włosia (względnie ze szczeciny), ujętego w meta-

lową skuwkę. Pędzle dostępne są w różnej wielkości

i jakości. Te najlepszej jakości wykonane są z prawdziwego

włosia, np. wiewiórki czy kuny, ale są zdecydowanie droż-

sze od pędzli syntetycznych. Używając pędzelka o długim

włosiu, można pracować bardziej racjonalnie, ponieważ po-

biera więcej farby. Pędzle natychmiast po wykorzystaniu

trzeba oczyścić, a potem uformować w szpic. Przechowuje

się je włosiem do góry.

KolorowyKolorowy papierpapier i foliefolie do cięcia można wykorzystać

przy kreowaniu kolorów i wzorów.

Spray ochronny dostępny jest dla powierzchni mato-

wych i chropowatych. Spryskuje się nim prace, aby chronić je przed uszkodze-

niem. Trzeba używać go ostrożnie i zawsze przy otwartym oknie.

zadania 1. Wymień rodzaje papieru wykorzystywane do rysowania.2. Opisz rodzaje ołówków z uwzględnieniem ich twardości i kolorów.3. Jakie znasz przybory do kolorowania?4. Z czego zbudowane są pędzle i do czego mogą być wykorzysty-

wane?5. Pokoloruj bryły geometryczne, używając różnych przyborów do

kolorowania, np. kredek, tuszu, markera.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

52 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 14: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.3.TECHNIKI WYKONANIA RYSUNKÓW

Technika zastosowana do projektowania fryzury zależy od tego, dla kogo two-

rzony jest projekt, jak również, jakie narzędzia i fryzury najbardziej odpowiadają

wymaganiom stawianym przez klienta. Dodatkowym aspektem są umiejętności

osoby projektującej uczesanie. Każdy wybiera taką technikę, jaka jest najbardziej

odpowiednia zarówno do wykonywanego projektu, jak i dla umiejętności osoby

wykonującej projekt.

2.3.1.TECHNIKA OŁÓWKA

Zaletą techniki rysowania ołówkiem jest to, że każdy błąd można wymazać lub

wyretuszować. Ołówkiem można posłużyć się do wykonania szczegółów oraz

cieniowania, w trakcie którego uzyskuje się gamę szarości.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

53

Page 15: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.3.2. TECHNIKA KREDKI

Zaletą technikitechniki rrysowaniaysowania kredkąkredką jest to, że każdy błąd można wymazać lub wy-

retuszować. Kredką można posłużyć się zarówno do pokolorowania płaszczy-

zny, jak i wykonywania szczegółów.

Jako wstępne ćwiczenie wykonujemy różne odcienie jednego koloru. Ko-

lorowane pola powinny mieć rozmiar 5 x 6 cm. Należy zwrócić uwagę na rów-

nomierne nanoszenie koloru na całej powierzchni.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

54 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 16: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.3.3.TECHNIKA MARKERA

Przy wprowadzaniu do technik markera koloruje się płaszczyzny różnymi od-

cieniami kolorów. Należy zwracać uwagę na wskazany kierunek prowadzenia

markera.

Szybkie wykonanie i schnięcie to zalety techniki markera. W ten sposób po-

wstają jednak kolory o twardym charakterze. Dla uzyskania każdego odcienia

trzeba posłużyć się osobnym markerem. Wszystkie błędy są widoczne i nie

można dokonać retuszu.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

55

Page 17: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.3.4. TECHNIKA KREDKI PASTELOWEJ

Za pomocą kredkikredki pastelowejpastelowej można osiągnąć łagodny charakter rysunku.

Łatwe i szybkie wykonanie nadaje rysunkowi świeży i żywy wygląd. Zaletą

kolorowania kredką pastelową jest to, że wykonuje się je powoli i stopniowo.

Można wymazywać gumką, retuszować i poprawiać. Wady tej techniki to

rozmazywanie się kredki i konieczność utrwalania rysunku.

Na górze i na dole jest światło (a więc jasno), między nim na bocznych po-

wierzchniach rozłożone są różne odcienie koloru.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

56 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 18: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.3.5.TECHNIKA AKWARELI

Szczególną cechą technikitechniki akwareliakwareli jest transparentność (przezroczystość

i świeżość). Wyrażane kolory nadają rysunkowi żywy, ciekawy charakter.

Malowanie farbami wodnymi jest jedną z najprostszych technik.

Przy wykonywaniu równomiernego przejścia między odcieniami ważna jest

zasada – od ciemnego do jasnego lub odwrotnie.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

57

Page 19: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.4. RYSUNEK ELEMENTÓW TWARZY I GŁOWY

Dla końcowego efektu zaprojektowanej fryzury i kształtnej głowy dopracować

należy poszczególne elementy twarzy.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

58 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 20: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

59

Page 21: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Do pełnego i profesjonalnego rysunku fryzury konieczne jest odpowied-

nie naszkicowanie kształtu głowy oraz poszczególnych elementów twarzy.

Proporcjonalna głowa człowieka dorosłego ma kształt owalny. Mimo niewiel-

kich różnic wynikających z anatomicznej budowy twarzy kobiety i mężczyzny,

możemy określić podstawowe etapy wykonania rysunku.

2.4.1. RYSOWANIE FRYZUR DAMSKICH I MĘSKICH

Przy rysowaniu włosów szkicujemy najpierw linie granic włosów, potem za-

znaczamy linie struktury fryzury i objętość. Należy jednak pamiętać, że na-

szym celem jest osiągnięcie wrażenia trójwymiarowości rysunku. Końcowy

rysunek gotowej fryzury i twarzy można wykonać różnymi wcześniej omówio-

nymi technikami, np. ołówkiem czy kredką.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

60 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 22: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

PrzygotoPrzygotowwanieanie frfryzuryzuryy GotoGotowywy rrysunekysunek

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

61

Page 23: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

PrzygotoPrzygotowwanieanie frfryzuryzuryy GotoGotowywy rrysunekysunek

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

62 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 24: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Do wykonania projektu fryzury bardzo przydatna jest znajomość światłocie-

nia, czyli rozłożenie światła i cienia na rysunku, co ma odzwierciedlić przestrzen-

ność form.

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

63

Page 25: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

zadania 1. Wykorzystując szablon głowy kobiety ze strony 149 oraz różneprzybory do rysowania, przygotuj propozycję dziennej fryzurydamskiej.

2. Wykorzystując szablony głowy mężczyzny zamieszczone na stro-nie 150 oraz różne przybory do rysowania, przygotuj propozycjefryzury męskiej.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

64 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 26: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

2.5.RODZAJE RYSUNKÓW

Rysunek ma wiele zastosowań, od najprostszego przedstawiającego ogólny za-

rys pomysłu artysty do bardziej skomplikowanej kompozycji, jaką może być ry-

sunek techniczny.

Rysunek techniczny jest specjalnym rodzajem

rysunku wykonywanego według ustalonych zasad

i przepisów. Odwzorowuje dokładnie przedmiot – we

fryzjerstwie fryzurę – jak ma wyglądać po wykonaniu.

Ze względu na swoją dokładność rysunek tech-

niczny stał się powszechnym środkiem porozumie-

wania się projektantów z całego świata. Aby jednak

mógł rzeczywiście spełniać funkcję międzynarodo-

wego języka, musi być sporządzony według ściśle

określonych zasad i przepisów. Brak ogólnie obowiązujących reguł odwoływania

się do umownych symboli, skrótów, sposobów wykonania i innych uproszczeń

może prowadzić do nieprawidłowego wykonania przedmiotu. Zapobiega temu

stosowanie tzw. normalizacji rysunku, czyli szczegółowych przepisów dotyczących

wszystkich zagadnień związanych z wykonaniem rysunku technicznego, m.in. roz-

miarów arkuszy, rodzajów linii, sposóbów podawania wymiarów. Opis rysunku

określają przepisy zwane Polskimi Normami. Opracowuje je Polski Komitet Norma-

lizacyjny (w skrócie PKN).

Przy sporządzaniu rysunku fryzury trudno mówić o normalizacji, ponieważ

wiele czynników wpływa na kształt finalnego produktu, jakim jest fryzura. Dlatego

w pracy nad fryzurą wykorzystywane są następujące rysunki:

• rrysunekysunek żurnalowyżurnalowy, który przedstawia ogólne wyobrażenie projektanta fry-

zury, stroju i ogólnej stylizacji. Aby zacząć robić projekt, wystarczy ołówek,

kredka, kartka i głowa pełna pomysłów;

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

65

Page 27: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

66 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 28: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

• rrysunekysunek instruktażowyinstruktażowy, przedsta-

wiający sposób wykonania frag-

mentu lub całości fryzury, kolejne

etapy wykonania danego zabiegu

fryzjerskiego, np. strzyżenia;

• rrysunekysunek zabiegowyzabiegowy (operacyjny),

który zawiera wszystkie dane po-

trzebne do wykonania zabiegu tech-

nologicznego, np. sposób lub kolej-

ność nakładania preparatów do

koloryzacji czy rozjaśniania. Jest jed-

nym z elementów rysunku instrukta-

żowego. Jednak ze względu na swój

charakter nie jest stosowany we

współczesnym fryzjerstwie;

• rrysunekysunek złożeniowyzłożeniowy, podobny do

rysunku technicznego, ponieważ

przedstawiony jest w rzutach,

oznaczony symbolami i z pełną do-

kładnością.

Od wielu lat w literaturze fachowej przeważają oznaczenia symboliczne. Sym-

bole tworzą uniwersalny język zrozumiały dla każdego profesjonalisty. W projekto-

waniu fryzur wykorzystuje się umowne znaki-symbole, które wyraźnie przekazują

informacje o danym zabiegu. Najczęściej stosowany jest symboliczny rysunek za-

biegowy lub instruktażowy z symbolicznymi oznaczeniami czynności lub procesów.

Przykładowe symbole:

maszynka do strzyżenianożyczki do strzyżenia

karkówka

lokówka

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

67

Page 29: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

szczotka do modelowaniaklips sekcyjny

miseczka i pędzelekbrzytwa i tempera

elektryczna suszarka ręczna

ćwiczenia Na podstawie przedstawionych rysunków wykonaj projekty fryzur. Wy-korzystaj różne techniki rysunkowe.

Zadania1. Co to jest rysunek techniczny i kiedy może być on wykorzystany?2. Jakie rysunki wykorzystuje się przy projektowaniu fryzur?3. Do czego wykorzystywany jest rysunek złożeniowy przy projekto-

waniu fryzur?

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

68 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 30: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

4. Na podstawie wybranej fotografii fryzury (opublikowanej na przykładw gazecie) spróbuj wykonać rysunek złożeniowy fryzury.

5. Do czego wykorzystywane są symbole rysunkowe? Zaproponujsymbole, jakie można wykorzystać do wybranego zabiegu fryzjer-skiego, na przykład: do koloryzacji, ondulacji trwalej, formowaniafryzury wieczorowej.

2.5.1.RYSUNEK INSTRUKTAŻOWY

Przykładowe rysunki instruktażowe zawierają zestawy niezbędnych oznaczeń

wspomagających wykonanie zabiegu fryzjerskiego. Dzięki rysunkom instruktażo-

wym złożeniowym i zabiegowym można swobodnie wykonać zabieg zgodny z ży-

czeniem i oczekiwaniem klienta, a także z zaleceniami stylisty.

KoloryzacjaKoloryzacja popo razraz pierwszypierwszy nana kolorkolor ciemniejszyciemniejszy

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

69

Page 31: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

RysunekRysunek instruktażowyinstruktażowy strzyżeniastrzyżenia fryzuryfryzury damskiejdamskiej krótkiejkrótkiej

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

70 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 32: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

RysunekRysunek instruktażowyinstruktażowy strzyżeniastrzyżenia fryzuryfryzury zz włosówwłosów długichdługich

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

71

Page 33: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

RysunekRysunek instruktażowyinstruktażowy strzyżeniastrzyżenia fryzuryfryzury męskiejmęskiej sportowejsportowej

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

72 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 34: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

RozjaśnianieRozjaśnianie włosówwłosów długichdługich popo razraz pierwszypierwszy

PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR Rozdział 2.

73

Page 35: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

StrzyżenieStrzyżenie damskiedamskie ww kwadratkwadrat

Rozdział 2. PODSTAWY PROJEKTOWANIA FRYZUR

74 KREOWANIE WIZERUNKU WE FRYZJERSTWIE

Page 36: Zawód: Redakcja: BarbaraBarbaraGersGerssklep.wsip.pl/uploads/tx_evosenk/table_of_contents/... · 4.6.1. Subkultury 133 4.7.4.7. Dodatki Dodatki frfryzjerskieyzjerskie 137 4.8.4.8.

ŹRÓDŁA ILUSTRACJI I FOTOGRAFIIOkładka:Okładka: (modelka) Oleg Gekman/Shutterstock.comTTekstekst główngłówny:y: s. 46 (strona portfolio) Kate Pru/Shutterstock.com, (teczki) Mmaxer/Shutterstock.com; s. 47 (portfolio) Luba V

Nel/Shutterstock.com; s. 48 (faktury papieru) kanate/Shutterstock.com; s. 49 (pisaki) angelh/Shutterstock.com, (dłu-gopisy) Kostenko Maxim/Shutterstock.com; s. 50 (ołówki) S1001/Shutterstock.com, (rapidograf) Rotring, (kredki świe-cowe) Marquisphoto/Shutterstock.com; s. 51 (kredki ołówkowe) kobps2/Shutterstock.com, (farby plakatowe) Svitlana-ua/Shutterstock.com, (mazaki) mart/Shutterstock.com; s. 52 (kolorowe tusze) keerati/Shutterstock.com, (pędzle) AfricaStudio/Shutterstock.com; s. 65 (rysunek techniczny) Scorpp/Shutterstock.com; s. 69 (podział włosów na sekcje i ko-lejność nakładania farby na włosy) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 70 (elementy rysunku instruktażowego) zezbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 70 (elementy rysunku instruktażowego strzyżenia fryzur z włosów długich) ze zbio-rów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 72 (elementy rysunku instruktażowego strzyżenia fryzur męskich) ze zbiorów BeatyWach-Mińkowskiej; s. 73 (rozjaśnianie włosów długich) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 74 (strzyżenie dam-skie w kwadrat) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 76 (światłocień) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 77(złudzenie optyczne) Zora_Rossi/Fotolia, (złudzenie optyczne) Mark Grenier/123rf.com; s. 78 (złudzenie optyczne) Mi-hály Samu/123rf.com, (złudzenie optyczne – linie) Tudor Antonel Adrian/123rf.com, (ruchome kółka) Mark Grenier/123rf.com; s. 79 (zmienność linii) Iulia Shevchenko/123rf.com, (zmienność linii) Mihály Samu/123rf.com, (zmienność li-nii) Elena Kapitonova/123rf.com, (zwiększanie elementów) Valerijs Kostins/123rf.com, (pomniejszanie elementów) MarkGrenier/123rf.com; s. 80 (rzutowanie) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 81 (techniki skalowania fryzury i jej ele-mentów) Studio Anter; s. 82 (siatka do skalowania) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 83 (siatka do skalowania)ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 85 (kolaż) Trifonov Igor/Shutterstock.com; s. 99 (kolaż) Trifonov Igor/Shutter-stock.com; s. 104 (rasa kaukaska) Luba V Nel/Shutterstock.com, (rasa mongoidalna) Igor Kovalchuk/Shutterstock.com,(rasa negroidalna) Luba V Nel/Shutterstock.com; s. 109 (kształty twarzy) Aleksandar Bozhikov/Shutterstock.com; s. 110(kształty twarzy kobiet) Leremy/Shutterstock.com, (kształty twarzy mężczyzn) Leremy/Shutterstock.com; s. 111 (kształtyfigur) Lole/Shutterstock.com; s. 112 (kształty figur) Lole/Shutterstock.com; s. 113 (kształty figur) Lole/Shutterstock.com;s. 114 (kształty figur) Lole/Shutterstock.com; s. 115 (proporcje ciała) stval/Shutterstock.com; s. 119 (kształt czaszki)ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 120 (płaski tył głowy) ze zbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej, (płaskie czoło) zezbiorów Beaty Wach-Mińkowskiej; s. 122 (dobór fryzury do twarzy) Siarhei Pleshakou/Fotolia; s. 128 (grzywka pro-sta krótka) staras/Fotolia, (grzywka prosta długa) carlo dapino/Shutterstock.com, (grzywka asymetryczna) Evgeniya Po-rechenskaya/Shutterstock.com; s. 129 (grzywka wypukła) Gromovataya /Shutterstock.com, (grzywka wklęsła) TrifonovIgor/Shutterstock.com; s. 130 (fryzura dzienna) paultarasenko/Shutterstock.com; s. 131 (fryzura koktajlowa) YuriyZhu-ravov/Shutterstock.com, (fryzura wieczorowa) Valua Vitaly/Shutterstock.com, (fryzura wieczorowa) AntonMaltsev/Shut-terstock.com; s. 132 (fryzura okolicznościowa) sonyazhuravetc/Fotolia, (fryzura okolicznościowa) Gromovataya/Shut-terstock.com, (fryzura okolicznościowa) Gromovataya/Shutterstock.com; s. 134 (stylistyka subkultury gotyckiej) Jetrel/Shutterstock.com, (stylistyka subkultury gotyckiej) Pushkin/Shutterstock.com, (stylistyka hippisów) Gelpi JM/Shutter-stock.com, (stylistyka hippisów) Melle V/Shutterstock.com; s. 135 (stylistyka subkultury rave) okalinichenko/Fotolia, (sty-listyka punków) Mathias Rosenthal/Shutterstock.com, (stylistyka punków) Andrey Arkusha/Shutterstock.com; s. 136(stylistyka subkultury emo) Kiselev Andrey Valerevich/Shutterstock.com, (stylistyka subkultury emo) Christina Henning-stad/Shutterstock.com; s. 137 (opaska) photovova/Shutterstock.com, (włosy) r.martens/Shutterstock.com, (spinka) El-nur/Shutterstock.com, (gumki) teena137/Shutterstock.com; s. 138 (schemat podziału dodatków fryzjerskich) StudioAnter, (ozdoby płaskie) Subbotina Anna/Shutterstock.com; s. 139 (ozdoby przestrzenne) Alex Shadrin/Fotolia, (ozdobyprzestrzenne) SvetlanaFedoseyeva/Shutterstock.com, (ozdoby przestrzenne) malyugin/Fotolia; s. 141 (dobór fryzur zapomocą programu komputerowego) Krzysztof Gawrychowski; s. 143 (rysowanie sylwetki) Lole/Shutterstock.com; s. 144(rysunek żurnalowy) Lole/Shutterstock.com; s. 145 (rysunek żurnalowy) dahabians/Fotolia;Pozostałe ilustracje i fotografie umieszczone w podręczniku na stronach: 9, 11–42, 45, 53–64, 66–68, 70–72,75, 78, 82, 83, 86–98, 101, 102, 107, 108, 116–118, 120–127, 130, 131, 139–141, 146–151 zostały opubli-kowane za zgodą wydawnictwa Europa-Lehrmittel, Nournej, Vollmer GmbH&Co. KG.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dys-ponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytacza-jąc w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jed-nocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktuautorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo dowynagrodzenia.