1

Rabotna verzija

PREDLOG ZA DONESUVAWE NA ZAKON ZA KVALITET NA VOZDUHOT

I.OP[TI ODREDBI

^len 1

So ovoj zakon se ureduvaat grani~nite vrednosti za kvalitetot na vozduhot, sledewe na kvalitetot na vozduhot i izvorite na emisii, rabotata na informativnot sistem za kvalitetot na vozduhot, planiraweto i upravuvaweto so kvalitetot na vozduhot, merkite za za{tita i podobruvawe na kvalitetot na vozduhot, planovite za za{tita na vozduhot pri havarii i nadzorot nad sproveduvaweto na ovoj zakon.

Odedbite na ovoj zakon ne se odnesuvaat na zagaduvawe na vozduhot predizvikano od radioaktivni supstancii, bu~ava i elementarni nepogodi i zagaduvaweto na vozduhot na rabotnoto mesto.

^len 2

So za{titata na kvalitetot na vozduhot se obezbeduva :

- za{tita na zdravjeto na lu|eto, rastitelniot i `ivotinskiot svet, kulturnite i materijalnite dobra;

- spre~uvawe ili namaluvawe na zagaduvawata koi predizvikuvaat promenata na klimata;

- utvrduvawe i unapreduvawe na na~inot na upravuvawe so kvalitetot na vozduhot vo dr`avata;

- planirawe na monitoringot na kvalitetot na vozduhot i negovo razvivawe;

- utvrduvawe na grani~ni vrednosti na zagaduva~kite supstancii vo vozduhot;

- obezbeduvawe na dostapnost i javnost do informaciite za kvalitetot na vozduhot ;

- za{tita i odr`uvawe na kvalitetot na vozduhot kade {to negoviot kvalitet e vo ramkite na propi{anite grani~ni vednosti;

- podobruvawe na kvalitetot na vozduhot tamu kade {to propi{anite grani~ni vrednosti se nadminati.

2

^len 3

Oddelni izrazi upotrebeni vo ovoj zakon go imaat slednoto za~ewe: - "Ambienten vozduh" - e nadvore{en vozduh vo troposferata,

( nadvor od granicite na sopstvenost na izvorot, na koj se vr{at nabquduvawa i na koj se izlo`eni javnite dobra i `iviot svet) vo koj ne e opfaten vozduhot na rabotnoto mesto;

- "Kvalitet na ambientniot vozduh" -e sostojba na ambientniot vozduh prika`na preku stepen na zagadenost ;

- "Zagaduvawe na vozduhot" - e promena na kvalitetot na vozduhot kako rezultat na ~ovekovite dejstva so neposredno ili posredno vnesuvawe na zagaduva~ki supstancii koi {to mo`at da bidat {tetni po zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredina, ili da predizvikaat {teta po materijalniot imot, i gi naru{uvaat ili vlijaat vrz prirodnite ubavini i drugite legitimni na~ini na koristewe na `ivotnata sredina;

- "Zagaduva~ka supstancija na vozduhot" - e sekoja supstancija {to ~ovekot neposredno ili posredno ja vnesuva vo ambientniot vozduh, a za koja{to postoi verojatnost deka }e ima {tetni efekti vrz zdravjeto na lu|eto odnosno vrz `ivotnata sredina kako celina;

- "Za{tita na vozduhot od zagaduvawe" - e prevzemawe na merki so koi se spre~uva zagaduvaweto.

- "Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot" - e prevzemawe na merki so koi se namaluva nagovoto zagaduvaweto;

- "Emisija" - e ispu{tawe na zagaduva~ki supstancii vo atmosferata;

- "Katastar na zagaduva~i na vozduhot" - e zbir na podatoci za vidot, koli~inata , na~inot i mestoto na ispu{tawe na zagaduva~kite supstancii vo atmosferata;

- "Najdobro dostapni tehniki" - e najefektivna i najnaprednata faza na razvoj na dejnostite i metodite na rabota koi {to ja poka`uvaat prakti~nata pogodnost na konkretnite tehniki za obezbeduvawe vo princip, na (osnovata) za propi{anite grani~ni vrednosti za emisija nameneti za spre~uvawe i vo slu~aite koga toa prakti~no e nemo`no za namaluvawe na emisiite i na negativnoto vlijanie vrz `ivotnata sredina vo celina;

- "Tehniki" - e koristena tehnologija i na~in na proektirawe , izgradba, eksploatacija, odr`uvawe i prestanuvawe na rabotata na istalacijata;

- "Dostapni tehniki" - e stepenot na razvoj na tehnikite koi{to se primenuvaat vo soodvetniot industriski sektor, pod ekonomski i tehni~ki isplatlivi uslovi,( zemaj}i gi predvid tro{ocite i prednostite) bez ogled na toa dali tehnikite se koristat ili se proizvedeni vo zemjata, dokolku se razumno dostapni za korisnikot;

3

- "Najdobri" - se tehniki koi se najefektivni vo postignuvaweto na visokoto op{to nivo na za{tita na `ivotnata sredina vo celina;

- "Nivo" - e koncentracijata na nekoja zagaduva~ka materija vo ambientniot vozduh ili nejzino talo`ewe vrz povr{ina za eden opredelen vremenski period ;

- "Grani~na vrednost za ambientniot vozduh" - e nivo utvrdeno vrz osnova na nau~ni soznanija, so cel da se izbegnat, spre~at, ili da se namalat {tetnite efekti vrz zdravjeto na lu|eto odnosno `ivotnata sredina, a koja{to treba da se postigne vo daden period i {tom edna{ }e se postigne da ne se menuva;

- "Celna vrednost za ambientniot vozduh" - e nivoto utvrdeno so cel da se izbegnat podolgoro~nite {tetni efekti vrz zdravjeto na lu|eto odnosno `ivotnata sredina kako celina, a koja{to treba da se dostigne toga{ koga e mo`no vo tekot na opredelen vremenski period;

- "Prag na alarmirawe" - e nivoto na zagaduvawe od koga po~nuva da postoi rizik po zdravjeto na lu|eto, kako rezultat na kratko izlo`uvawe, odnosno ona nivo od koe{to otpo~nuvaat da se prevzemaat neposredni merki definirani so ovoj zakon;

- "Margina na tolerancija" - e procentot od grani~nata vrednost do koj{to ovaa vrednost mo`e da bide nadminata vo uslovi definirani soglasno so ovoj zakon;

- "Emisiona grani~na vrednost" - e dozvoleno koli~estvo na zagaduva~ka materija sodr`ano vo emitiranite otpadni gasovi vo opredelen period, {to ne treba da se nadminie;

- "Otpaden gas" - e emitiran gas vo atmosferata od objekti, instalacii i motori so vnatre{no sogoruvawe (pribor, oprema, vozila i avioni i brodovi) preku oxaci ili oprema postavena vo voziloto kako rezultat na sogoruvawe na fosilni goriva i vo koj se sodr`ani cvrsti, te~ni ili gasoviti materii prika`ani so volumenski protoci izrazeni vo kubni metri na ~as (Nm3h) pri standardna temperatura(273 K) i pritisok(101,3 kPa) so koregirawe na sodr`ina na vodena parea;

- "Izvor na emisija" - e to~ka ili povr{ina od koja se ispu{taat zagaduva~ki supstancii vo atmosferata;

- "Instalacija" - e nepodvi`na tehni~ka edinica kade se vr{at edno ili pove}e dejstva vo ramkite na industriska aktivnost koja e predmet na ocenka na vlijanijata vrz `ivotnata sredina, i site drugi dejstva neposredno povrzani so niv ili se tehni~ki povrzani so dejstvata {to se izveduvaat na taa lokacija, a koi{to bi mo`ele da imaat efekt vrz emisiite na otpadnite gasovi i zagaduvawata;

- "Postojna instalacija" - e instalacijata koja raboti ili e odobrena vo soglasnost so regulativata koja bila na sila pred vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, instalacija koja e vo faza na gradewe pod uslov taa da po~ne da raboti ne podocna od edna godina od denot na vleguvaweto vo sila ovoj zakon ;

4

- " Podvi`ni izvori na emisija" - se prevozni sredstva koi imaat motori so vnatre{no sogoruvawe( lokomotivi, brodovi, abioni i vozila);

- "Kolektiven izvor na emisija" - e izvor na emisija koj ne mo`e da se locira vo odredena to~ka od prostorotot;

- "Merno mesto" - e mesto za sledewe na kvalitetot na vozduhot so klasi~ni metodi i instrumenti (fiksni merewa);

- "Merna stanica" - e avtomatizirana stanica za sledewe na kvalitetot na vozduhot vo regionot i meteorolo{kite parametri koi vlijaat na procesite na transport i difuzija na zagaduva~kite supstancii;

- "Lokalna merna stanica" - e stacionirana stanica so koja se sledat nivoata na koncentraci na zagaduva~kite supstancii vo sosedstvo na zna~ajni izvori na zagaduvawe locirani na povr{ini na koi ima pove}e izvori na zagaduvawe, a vo koi ne pripa|aat merni stanici koi go sledat zagaduvaweto od eden to~kest izvor;

- "Regionalna merna stanica" - e merna stanica koja gi poka`uva nivoata na koncentraciite na zagaduva~kite supstancii za opredelen region, locirani na prifatliva oddale~enost od izgradenite povr{ini i zna~ajni izvori na zagaduvawe, a koi gi prika`uvaat dolgotrajnite promeni vo sostavot na atmosferata za opredelen region;

- "Transmisija" - se kombinirani efekti od transport i atmosferska reakcija vrz zagaduva~kite supstancii;

- "Havarija" - e golema emisija, po`ar, ili eksplozija kako rezultat na nekontroliran razvoj vo tekot na rabotata vo bilo koja instalacija i koja vedna{ ili so odlo`eno dejstvo inicira seriozna opasnost vrz zdravje na lu|eto odnosno `ivotnata sredina, vo ili nadvor objektot, kako rezultat na {to se ispu{taat edna ili pove}e opasni supstancii vo ambientniot vozduh;

- "Ocenuvawe" - se metodi {to se koristat za merewe, presmetuvawe, predviduvawe ( so mo`nost na koristewe na tehniki za modelirawe ) i za procenuvawe na nivoto na nekoj zagaduva~ka supstancija vo ambientniot vozduh;

- "Dozvola " - e akt so koja {to se dava dozvola za rabota na celata instalacija ili na del od instalacijata (a koja {to e predmet na odredeni barawa so koi se garantira deka rabotata na instalacijata e usoglasena so brawata na ovoj ili drug zakonski akt). Dozvolata mo`e da opfa}a instalacii ili delovi od instalacii na ista lokacija so koj {to raboti istiot opreator.

^len 4

Izvori na zagaduvawe na vozduhot soglasno ovoj zakon se:

5

1. instalacii koi se koristat vo tehnolo{ki procesi i energetski objekti (stacionarni izvori na zagaduvawe)

2. motori so vnatre{no sogoruvawe (podvi`ni izvori na zagaduvawe) i 3. goriva, masla za podma~kuvawe i aditivi . Izvorite na zagaduvawe od stav 1 to~kaite 1 i 2 na ovoj ~len, treba da se

proektiraat, gradat, opremuvaat, odr`uvaat i rabotat taka da ne ispu{taat zagaduva~ki supstancii vo vozduhot vo koli~estvo pogolemo od propi{anite grani~ni vrednosti za emisija.

Izvorite na zagaduvawe od stav 1 to~ka 3 na ovoj ~len, ne smeat da se proizveduvaat i pu{taat vo promet dokolku ne gi zadovoluvaat propi{anite barawa vo odnos na nivniot sostav soglasno so ovoj zakon .

II .GRANI^NI VREDNOSTI ZA KVALITET NA VOZDUH

^len 5

Za izbegnuvawe, spre~uvawe ili namaluvawe na {tetnite efekti vrz zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredina, Vladata na Republika Makedonija po predlog na organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina, a vo soglasnost so organ na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na zdravstvo i organ na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na ekonomija gi propi{uva slednite vidovi na grani~ni vrednosti:

1. Grani~ni vrednosti za emisija na otpadni gasovi i parei od

stacionarni izvori i otpadni gasovi od podvi`ni izvori na zagaduvawe

2. Grani~ni vrednosti za kvalitetot na ambientniot vozduh i prag na alarmirawe ;

3. Grani~ni vrenosti na sodr`inata na {tetni supstancii vo gorivata, maslata za podma~kuvawe i aditivite.

1.Grani~ni vrednosti za emisija na otpadni gasovi i parei od stacionarni izvori i emisija od otpadni gasovi od podvi`ni izvori na zagaduvawe

^len 6 Grani~ni vrednosti za emisii na otpadni gasovi i parei od stacionarnite izvori na zagaduvawe se propi{uvaat za slednite zagaduva~ki supstancii:

1. Sulfurdioksid i drugi sulfurni soedinenija;

6

2. Azot dioksid i drugi azotni soedinenija; 3. Jaglerod monoksid; 4. Isparlivi organski soedinenija, osobeno jaglevodorodi (osven

metan); 5. Metali i nivni soedinenija; 6. Prav; 7. Azbest ( silikatni i mineralni vlakna); 8. Hlor i negovi soedinenija; 9. Fluor i negovi soedinenija; 10. Arsen i negovi soedinenija; 11. Cijanidi; 12. Supstancii i preparati za koi postojat dokazi deka imaat

kancerogeni i mutageni svojstva i svojstva koi mo`at da vlijaat vrz reprodukcijata i

13. Polihlorinirani dibenzodioksini i polihlorinirani dibenzofurani.

^len 7

Grani~ni vrednosti za emisija na otpadni gasovi od podvi`ni izvori na zagaduvawe se propi{uvaat za slednite zagaduva~ki supstancii:

- jaglerod monoksid; - azotni oksidi; - jaglevodorod i - suspendirani ~esti~ki.

^len 8

Propi{anite emisioni grani~ni vrednosti od ~len 6 na ovoj zakon se zadol`itelni za site instalacii koi se vo faza na proektirawe, izgradba, rekonstrukcija ili eksploatacija bez razlika dali se od prizvodna ili neproizvodna dejnost. Propi{anite emisioni grani~ni vrednosti od ~len 7 se zadol`itelni za site podvi`ni izvori na zagaduvawe soglasno ovoj zakon.

2.Grani~ni vrednosti za kvalitet na ambientniot vozduh i prag na alarmirawe

^len 9

Grani~nite vrednosti za kvalitetot na ambientniot vozduh, pragot na alarmirawe, celna vrednost i marginite na tolerancija se propi{uvaat za slednite zagaduva~ki supstancii:

7

1. Sulfur dioksid; 2. Azotdioksid; 3. Aerosediment; 4. ^ad; 5. Suspendirani ~esti~ki (RM10); 6. Olovo; 7. Ozon; 8. Benzin; 9. Jaglenmonoksid; 10. Poliaromati~ni jaglevodorodi; 11. Kadmium; 12. Arsen i 13. Nikel.

3. Grani~ni vrednosti za sodr`ina na {tetni supstancii vo gorivata , maslata za podma~kuvawe i aditivite

^len 10

Grasni~ni vrednosti za sodr`inata na {tetni supstancii sodr`ani vo

gorivata , maslata za podma~kuvawe i aditivite se propi{uva za : - sulfur; - olovo; - hlorni i - bromni soedinenija

Gorivata i maslata za podma~kuvawe treba da sodr`at specifi~ni aditivi koi go ograni~uvaat formiraweto na zagaduva~kite materii {to se ispu{taat vo vozduhot.

Gorivata, maslata za podma~kuvawe i aditivite ne smeat da se proizveduvaat, pu{taat vo promet , uvezuvaat ili da se koristat za komercijalni celi, dokolku ne gi zadovoluvaat posebnite barawa vo odnos na nivniot sostav soglasno ovoj zakon. III. SLEDEWE NA KVALITETOT NA VOZDUHOT I IZVORITE NA EMISII

^len 11

Sledeweto na sostojbata i promenite na kvalitetot na vozduhot (vo ponatamo{niot tekst: monitorig na kvalitetot na vozduhot) se vr{i preku :

- sistematsko nabquduvawe, ispituvawe i ocenuvawe na vlijanieto na zagaduvaweto vrz kvalitetot na vozduhot;

- identifikacija i raspredelba na izvorite na zagaduvawe;

8

- ocenka na vlijanieto na zagadeniot vozduh vrz zdravjeto na lu|eto i nivnata izlo`enost i vrz `ivotnata sredina;

- utvrduvawe i predlagawe merki za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot;

- koristewe drugi tehniki za ocenuvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh, osobeno modeliraweto i identifikacija na idni problemi i

- informirawe na javnosta.

^len 12

Za monitoring na kvalitetot na vozduhot na teritorijata na dr`avata se vospostavuva dr`avna mre`a za monitoring na kvalitetot na vozduhot (vo ponatamo{niot tekst: dr`avna mre`a).

Za rabota na dr`avnata mre`a Vladata na Republika Makedonija donesuva Programa za monitoring na kvalitetot na vozduhot.

^len 13

So dr`avnata mre`a se obezbeduva postojan monitoring na kvalitetot na vozduhot koj e sostaven del na vkupniot monitoring na `ivotnata sredina. Organ na dr`avnata upravata nadle`en za rabotite na `ivotna sredina upravuva so rabotite na dr`avnata mre`a. Finasiski sredstava za rabota na dr`avnata mre`a se obezbeduvaat od Buxetot na Republika Makedonija.

^len 14

Opredeleni stru~ni raboti za monitoring na kvalitetot na vozduhot mo`at da vr{at i nau~ni stru~ni oganizacii i drugi pravni lica koi se registrirani za vr{ewe na tie raboti. Ministerot nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina gi ovlastuva subjektite od stav 1 na ovoj ~len koi gi ispolnuvaat slednite uslovi:

- da imaat vraboteno najmalku tri lica so visoka stru~na podgotovka i potrebno rabotno iskustvo od najmalku 3 godini vo oblasta na monitoring na kvalitetot na vozduhot i

- da imaat potrebna oprema, uredi , instrumenti i soodvetni delovni prostorii za vr{ewe na dejnosta.

Pobliskite uslovi za potrebnite vidovi na stru~ni raboti, stru~en kadar, oprema, uredi , instrumenti i soodvetni delovni prostorii koi treba da gi ispolnuvaat subjektite od stav 1 na ovoj ~len gi propi{uva ministerot nadle`en za rabotite na `ivotna sredina, vo soglasnost so ministerot nadle`en za rabotite za zdravstvoto.

9

^len 15

Monitoring na kvalitetot na vozduhot se vr{i preku merni stanici i merni mesta za :

- merewa na pozadninskoto zagaduvawe (sostojba so kvalitetot na vozduhot vo nenaseleni podra~ja);

- merewa na prekugrani~en prenos na zagaduva~ki supstancii; - merewa vo vrska so me|unarodnite obvrski na dr`avata; - merewa na zagaduvaweto na vozduhot na podra~ja na nacionalni

parkovi, parkovi na prirodata, za{titeni podra~ja, ~uvstvitelni ekolo{ki sistemi, kako i kulturno i prirodno nasledstvo i

- merewe na zagaduvaweto na vozduhot vo naselbi i industriski podra~ja.

^len 16

Mernite mesta od koi se sledi vlijanieto na podvi`nite izvori na zagaduvawe na vozduhot vrz kvalitetot na vozduhot gi propi{uva ministerot nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina vo soglasnost so ministerot nadle`en za rabotite na zdravstvoto i ministerot nadle`en za rabotite na zemjodelieto, {umarstvoto i vodostopanstvoto.

^len 17

Za merewe na zagaduvaweto na vozduhot vo naselbite i industriskite podra~ja, edinicite na lokalanata samouprava mo`at da formiraat lokalni mre`i za monitoring na kvalitetot na vozduhot. Finasiski sredstava za rabota na lokalnite mre`i se obezbeduvaat od Buxetot na edincite na lokalnata samouprava.

^len 18

Koli~inite na emisiite se utvrduvaat so merewa ili so presmetka preku koristewe na faktori za emisija za poodelnite zagaduva~ki supstancii.

^len 19

Metodologijata na vr{ewe na montoringot na kvalitetot na vozduhot i izvorite na emisiite , gi propi{uva ministerot nadle`en za rabotite na

10

`ivotnata sredina vo soglasnost so ministerot nadle`en za rabotite na zdravstvoto.

^len 20

Monitoring i kontrola na transgrani~niot prenos na zagaduva~kite supstancii vo atmosferskiot vozduh kako i vlijanieto na zagaduvaweto na atmosferskiot vozduh vrz klimatsi procesi vo atmosferata se vr{aat od organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina , organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na zemjodelieto, {umarstvoto i vodostopanastvoto i organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na zdravstvoto, soglasno nivnite nadle`nosti.

^len 21

Pravnite i fizi~kite lica sopstvenici odnosno korisnici na odredeni instalacii koi se izvor na emisii i zagaduva~i na ambientniot vozduh osobeno onie registrirani so karastaror na zagaduva~i i zagaduva~ki supstancii vo vozduhot vo ponatamo{niot tekst poedina~ni izvori) , organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina mo`e da gi zadol`i da izgradat sistem za monitoring na izvorot na emisii i kontrola na kvalitetot na vozduhot vo reonot na objektot. Kontrolata na kvalitetot na vozduhot i monitoringot na izvorite na emisiite subjektite od stav 1 na ovoj ~len mo`at da gi vr{i preku sopsteveni slu`bi ili preku ovlasteni nau~ni i stru~ni organizacii ili drugi pravni lica koi gi ispolnuvaat uslovite za vr{ewe na monitoring soglasno ovoj zakon.

^len 22

Pravnite i fizi~kite lica, sopstvenici odnosno korisnici na inztalcii koi se izvorite na zagaduvawe na vozduhot spored ovoj zakon dol`ni se da obezbedat redovno sledewe na emisiite (preku merewe na emisiite odnosno presmetuvawe na koli~inite na emisii ) od izvorot na zagaduvaweto i za toa da vodat dnevnik.

Subjektite od stav 1 na ovoj ~len podatocite od redovnite sledewa na emisiite od izvorot na zagaduvawe, dol`ni se da gi dostavuvaat trimese~no do organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina.

Formata i sodr`inata na obrazecot za dostavuvawe na podatocite od stav 1 na ovoj ~len i na~inot na vodewe na dnevnikot gi propi{uva ministerot nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina.

11

IV. INFORMATIVEN SISTEM ZA KVALITET NA VOZDUHOT

^len 23 Organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata

sredina vospostavuva i upravuva so edinstveniot informativen sistem za monitoring na kvalitetot na vozduhot koj e del od informativniot sistem za za{tita i unapreduvawe na `ivotnata sredina i prirodata.

^len 24 Informativniot sistem za monitoring na kvalitetot na vozduhot

sodr`i: - podatoci od monitoring na kvalitetot na vozduhot od dr`avnite

mre`i; - podatoci od monitoring na kvalitetot na vozduhot od lokalnite

mre`i; - podatoci za monitoring od podvi`nite izvori na zagaduvawe na

vozduhot; - podatoci od monitoringot od poedine~ni izvori; - podatoci za emisiite od stacionarni izvorite na zagaduvawe na

vozduhot; - podatoci za zagaduvawe na vozduhot pri prag na alarmirawe i

merkite za za{tita na zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredina; - podatoci za kvalitet na vozduhot od nau~ni i stru~ni organizacii i

drugi pravni lica; - podatoci od me|unarodni institucii za monitoring na kvalitetot na

vozduhot; - podatoci za Katastarot na zgaduva~i i zagaduva~kite supstancii vo

vozduhot i - izve{tai od nau~ni i stru~ni organizacii i drugi pravni lica koi

vr{at merewa i sledewe na kvalitetot na vozduhot od site izvori na zagaduvawe.

^len 25

Subjektite koi vr{at monitoring na kvalitetot na vozduhot soglasno ovoj zakon dol`ni se podatocite od ~len 24 stav 1 alinea 2, 3, 4, 6 i 7, i kako i izve{taite od alinea 10 na ovoj zakon da gi dostavuvaat do organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina.

6

12

^len 26

Podatocite od informativniot sistem za kvalitetot na vozduhot, vo propi{ana forma soglasno zakon se informacii dostapni za javnosta.

^len 27

Organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotna sredina , preku Informativniot centar za `ivotna sredina, izgotvuva i publikuva godi{ni izve{tai za emisii na zagaduva~ki supstancii, godi{ni izve{tai za kvalitetot na vozduhot, kako i drugi vidovi na izve{tai vo soglasnost so obvrskite od me|unarodnite spogodbi koi gi ratifikuvala ili na koi im pristapila Republika Makedonija.

^len 28

Organot na dr`avnata upravata nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina, vrz osnova na dobienite podatoci za emisii na zagaduva~ki supstancii vo vozduhot na na~in utvrden so ovoj zakon i vrz osnova na bazite na podatoci i stru~nite izve{tai go a`urira i vodi Katastar na emisii za zagaduva~i i zagaduva~ki supstancii vo vozduhot. Katastarot od stav 1 na ovoj ~len e del od Katastarot na zagaduva~i vo `ivotnata sredina.

V. PLANIRAWE I UPRAVUVAWE SO KVALITETOT NA VOZDUHOT

^len 29

Upravuvaweto so kvalitetot na vozduhot se vr{i preku ocenuvawe na negoviot kvalitet i so podgotvuvawe na planski dokumeti za negovo upravuvawe. Za{titata i podobruvaweto na kvalitetot na vozduhot se obezbeduva so primena na na~eloto na odr`liv razvoj, celosno planirawe i primena na najdobro dostapnite tehniki , tehni~kite re{enija i merki.

^len 31

Ocenuvaweto na kvalitetot na vozduhot se vr{i vrz osnova na redovnite merewa preku dr`avnata kako i merewa preku lokalnite mre`i, merewata na emisiite od stacionarnite i podvi`nite izvori na zagaduvawe, kako i poedine~nite merewa izvr{eni vo tekot na najmalku edna godina so mo`nost za koristewe na referentni tehniki za modelirawe.

13

Ocenuvawe na kvalitetot na vozduhot od ~len 31 na ovoj zakon gi vr{i organot na dr`avniot upravata nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina vo sorabotka so drugi nau~ni i stru~ni organizacii i drugi pravni lica.

Vrz osnova na ocenuvaweto na kvalitetot na vozduhot se utvrduvaat zoni za nivoata na zagadenost na vozduhot ( vo ponatamo{niot tekst: zoni) za teritorijata na celata dr`ava.

^len 31

Za za{tita i podobruvaweto na kvalitetot na vozduhot se donesuva: - Nacionalna strategija za upravuvawe so kvalitetot na vozduhot i - Programi za za{tita i podobruvawe na kvalitetot na vozduhot.

Nacionalnata strategija od stav 1 alinea 1 na ovoj ~len ja donesuva Vladata na Republika Makedonija, na predlog na organot na dr`avnata upravata nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina vo soglasnost so organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na ekonomijata i organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na zdravstvoto.

Programite od stav 1 alineja 2 na ovoj ~len gi donesuvaat edinicite na lokalnata samouprava.

^len 32

Nacionalnata strategija za upravuvawe so kvalitet na vozduhot sodr`i : - preporaki vo delot na institucionalni (zakonski, socialni,

ekonomski i zdravstveni) merki i - akcionen plan za realizacija na Strategijata so vremenski ramka

i finansiska sredstva.

^len 33

Programite od ~len 31 stav 1 alineja 2 na ovoj zakon gi sodr`at slednite podatoci:

- lokalizacija na op{tinata vo odnos na zonite za nivoata na zagadenost na vozduhot;

- analiza i ocenka na postojnite sostojbi na zagadenosta na vozduhot i na zdravjeto na lu|eto izlo`eno na zagaduvaweto;

- vidot i ocenuvawe na zagaduvaweto; - poteklo na zagaduvaweto i analiza na sostojbata; - kratkoro~ni i dolgoro~ni merki za za{tita i podobruvawe na

kvalitetot na vozduhot; - redosled na ostvaruvaweto na oddelni merki so rokovi za

izvr{uvawe i - finansiski sredstva potrebni za izvr{uvawe na oddelni merki.

14

^len 34

Edinicite na lokalnata samouprava koi se nao|aat vo zoni kade {to koncentraciite na poedine~i zagaduva~ki supstancii ~esto se povisoki od propi{anite grani~ni vrednosti, se donesuva Programata za za{tita i podobruvawe na kvalitetot na vozduhot so merki za sanacija. Pravnite ili fizi~kite lica sopstvenici odnosno korisnicii na inztalacii koi se izvori na zagaduvawe na vozduhot dol`ni se da gi primeni i finansira utvrdenite merki za namaluvawe na emisiite na zagaduvawe na vozduhot.

^len 35

Vo zonite kade {to koncentraciite na poedini zagaduva~ki supstancii se poniski od propi{anite grani~ni vrednosti, op{tinite preku programi deluvaat preventivno, so cel da se odr`i postignatiot kvalitet na ambientniot vozduh vo soglasnost so principite na odr`liviot razvoj.

^len 36

Vo zonite kade ~esto ima pojava na nadminuvawe na pragot na alarmirwe za odredeni zagaduva~ki supstancii, pokraj merkite navedeni vo ~len 34 na ovoj zakon, edinicite na lokanata samouprava donesuvaat i Akcionen plan so kratkoro~ni merki ili poedina~ni akti so koi mo`at da se ograni~at ili zabranat odredeni aktivnosti, pri takvi pojavi.

Za prevzemenite merki vo slu~ai od stav 1 na ovoj ~len , nadle`nite organi na edinicata na lokalnata samouprava kontinuirano ja izvestuvaat javnosta.

VI. MERKI ZA ZA[TITA I PODOBRUVAWE NA KVALITETOT NA VOZDUHOT OD STACIONARNI IZVORI NA ZAGADUVAWE NA VOZDUHOT

^len 37

Na investicionite proekti za nova gradba ili rekonstrukcija, pro{iruvawe i promena na proizvodstvena dejnost na postojnite instalacii koi mo`e da dovevat do zagaduvawe odnosno do {tetni efekti vrz `ivotnata sredina preku zagaduvawe na vozduhot se sproveduva postapka za ocenkata na vlijanieto na proektite vrz `ivotnata sredina . Postapkata od stav 1 na ovoj ~len , vidovite na proekti, dejnosti i tehnologii , na~inot na ocenkata i verifikacija na procenetite vlijanija se opredeleni so zakon.

15

^len 38

Za izgradbata i raboteweto na novite instalacii i raboteweto na postojnite instalacii koi po osnov na nivnata priroda ili nivnoto rabotewe mo`at da dovedat zagaduvawe odnosno {tetni efekti vrz `ivotnata sredina preku zagaduvawe na vozduhot se sproveduva postapka za izdavawe na dozvola. Vidot na instalaciite za koi se izdava dozvolata, sodr`inata na dozvolata, na~inot i uslovi za sproveduvawe na postapkata za izdavawe na dozvolata od stav 1 na ovoj ~len se opredelni so zakon. Dozvolata od stav 1 na ovoj ~len e zadol`itelno za izdavawe na odobrenieto za gradewe utvrdeno so propisite za izgradba na investicioni objekti.

^len 39

Fizi~kite ili pravnite lica sopstvenici odnosno korisnici na postojnite instalacii koi po osnov na nivnata priroda ili nivnoto rabotewe vr{at zagaduvawe na `ivotnata sredina preku zagaduvawe na vozduhot se dol`ni da izgotvat i da dostavuva do organot na dr`avnata upravata nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina operativen plan za na~inot i postapkata na primena na najdobri dostapni tehniki koi se primenuvaat vo soodvetniot industriski sektor, merki i fazni re{enija, redosled , vremenski rok kako i prikaz na finasiski sredstva potrebeni za namaluvawe i doveduvawe na zagaduvaweto na vozduhot vo ramkite na propi{anite grani~ni vrednosti soglasno ovoj zakon. Operativniot plan od stav 1 na ovoj ~len pravnite ili fizi~ki se dol`ni da go realiziraat vo rok od 10 godini od negovoto izgotvuvawe.

^len 40

Po realizacija na operativen plan od ~len 39 stav 1 na ovoj zakon organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina izdava dozvola so koja se steknuva pravoto za ponatamo{no vr{ewe na dejnosta.

^len 41

Instalaciite za koi ne se sproveduva postapka za ocenka na vlijanieto vrz `ivotnata sredina, kako i onie za koi ne e predvideno izdavawe na dozvola soglasno zakon se gradat, opremuvaat i odr`uvaat na na~in so koj se spre~uva, namaluva i kontrolira negativnoto vlijanie vrz zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredna vo celina.

16

^len 42

Pri tehni~ki pregled i registracija na podvi`nite izvori na zagaduvawe na vozduhot, zadol`itelno se vr{i kontrola na usoglasenosta na nivnite emisii so propi{anite emisioni grani~ni vrednosti soglasno so ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.

^len 43

Pravnite i fizi~kite lica, koi se sopstvenici odnosno korisnici na instalacii, izvori na zagaduvawe na vozduhot, dol`ni se:

- da gi izgotvat i ispolnat uslovi za zapazuvawe na propi{anite emisioni grani~ni vrenosti soglasno dozvolata;

- navremeno da go izvestuvaat organ na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina za izvorot na zagaduvawe na vozduhot, pretstojnite promeni vo surovinite i tehnolo{kite procesi koi{to }e dovedat do izmeni vo uslovite i barawata za zapazuvawe na kvalitetot na vozduhot, kako i pri izvr{uvawe na remontnite raboti na uredite za pro~istuvawe na vozduhot i opremata;

- navremeno da go izvestat organ na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina za promenite vo predmetot na dejnosta, kako i za promenata na sopstvenikot ili korisnikot na instalacijata i na licata odgovorni za za~uvuvawe na `ivotnata sredina i prirodata;

- neodlo`no da go izvestat nadle`niot inspektorat za nastanatite havarii vo proizvodstvoto i drugi incidenti, koi{to mo`at da dovedat do zgolemuvawe na emisiite ili da predizvikaat vlo{uvawe na kvalitetot na vozduhot, kako i da prezemat merki, soglasno ovoj zakon i propisite koi ja reguliraat ovaa materija pri nastanuvawe na havarija ili nesre}a i

- da osiguraat neograni~en pristap na inspekciskite organi do izvorite na zagaduvawe na vozduhot , kako i do site dokumenti i podatoci, povrzani za emisiite vo vozduhot, i da im uka`at pomo{ pri izvr{uvaweto na tie funkcii.

VII. PLANOVI ZA ZA[TITA NA VOZDUHOT PRI HAVARII

^len 44 Za spre~uvawe i otstranuvawe na nekontrolirana sostojba vo tekot na proizvodniot proces vo bilo koja instalacija i koja vedna{ ili so

17

odlo`eno dejstvo inicira seriozna opasnost po zdravjeto na lu|eto odnosno `ivotnata sredina, vo ili nadvor od instalacijata, kako rezultat na {to se ispu{taat edna ili pove}e opasni supstancii vo ambientniot vozduh, se donesuvaat slednite vidovi na planovi za za{tita na vozduhot pri mo`ni havarii : - Republi~ki Plan za za{tita na vozduhot pri mo`ni havarii - Alternativa: Op{tinski planovi za za{tita na vozduhot pri mo`ni

havarii i - Interni planovi za za{tita na vozduhot od zagaduvawe pri mo`ni

havarii.

^len 45

Planot od ~len od ~len 44 stav 1 alinea 1 na ovoj zakon go donesuva Vladata na Republika Makedonija odnosno

Altrenativa: edinicite na lokalanata samouprava. Pravnite i fizi~kite lica koi se sopstvenici odnosno korisnici na

instalacii koi rabotat odnosno poseduvaat opasni supstancii soglasno Planot od stav 1 na ovoj ~len dol`ni se da izgotvat interni planovi za za{tita na vozduhot od mo`ni havarii.

Ministerot nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina vo soglasnost so ministerot nadle`en za rabotite na narodnata odbrana i ministerot nadle`en za vnatre{nite raboti poblisku gi utvrduva vidovite na instalacii za koi e potrebno izgotvuvawe na planovite od stav 2 na ovoj ~len .

^len 46

Planot za za{tita na vozduhot pri mo`ni havarii od ~len 44 stav 1 alinea 1 na ovoj zakon se izgotvuvaat na na~in koj }e ovozmo`i:

- evidencija i kontrola na incidentite za otstranuvawe na {tetnite efekti i ubla`uvawe na nivnoto {tetno dejstvo vrz zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredina;

- sproveduvawe na merki neophodni za za{tita na zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredina pri golemi havarii;

- informirawe na naselenieto i nadle`nite organi za opasnostite i potrebnite merki koi treba da se prevzemat i

- obezbeduvawe na obnovuvawe na `ivotnata sredina i prirodata po nastanatite golemi havarii.

^len 47

Internite planovi za za{tita na vozduhot pri mo`ni havarii za

novite instalacii se izrabotaat pred izdavaweto na odobrenieto za gradewe.

18

Internite planovi za za{tita na vozduhot od mo`ni havarii za postojnite instalacii se izrabotuvaat vo rok od 2 godini.

^len 48

Internite planovite od ~len 45 stav 1 alinea 1 na ovoj zakon sodr`at: - vidot na rizikot i opasnosta; - postapka i merki za spre~uvawe, ubla`uvawe i otstranuvawe na

neposrednata opasnost vrz zdravjeto na lu|eto i `ivotnata sredina;

- subjektite za sproveduvawe na poodelni merki, nivnite ovlastuvawa i odgovornosti i

- na~inot na usoglasuvawe i drugi interventni merki koi se sproveduvaat vrz osnova na drugi zakonski propisi.

^len 49

Internite planovi za za{tita na vozduhot pri mo`ni havarii treba

da se pregleduvaat i testiraat, a kade {to e potrebno da se revidiraat so a`urirani podatoci na sekoi 3 godini.

Pregledite treba da gi zemat predvid promenite napraveni vo instalaciite, servisite za za{tita od havarii i novite tehni~ki poznavawa, posebno vo odnos na golemite havarii.

^len 50

Planovite za za{tita od havarii pri pojava na golema havarija, ili vo slu~aj na pojava na nekontroliran nastan koj soglasno svojata priroda mo`e da se o~ekuva da predizvika golema havarija, se aktiviraat bez bilo kakvo odlo`uvawe ili popre~uvawe od odgovornoto lice ili nadle`niot organ. VIII. NADZOR

^len 51

Nadzor nad primenata na ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova

na ovoj zakon vr{i organot na dr`avniot upravata nadle`en za rabotite na `ivotna sredina.

Inspekciskiot nadzor nad sproveduvaweto na ovoj zakon vr{i Dr`avniot inspektorat za `ivotna sredina preku dr`avnite inspektorite za `ivotnata sredina (vo ponatamo{niot tekst: inspektori).

19

^len 52

Inspektorite vr{at redovno nadzor nad: - sproveduvawe na merkite za za{tita na vozduhot od zagaduvawe

utvrdeni vo postapkata za ocenka na vlijanieto vrz `ivotnata sredina;

- sproveduvawe na barawata i merkite za za{tita na vozduhot od zagaduvawe utvrdeni vo dozvolata;

- prezemaweto i sproveduvawe na merkite za spre~uvawe na zagaduvaweto spored predvideniot vremanski rok vo operativniot plan;

- kontrola za uspe{nosta na prevzemenite re{enija i merki za namaluvawe na zagaduvaweto na vozduhot ;

- rabota na instalaciite i rabota na uredite za za{tita na vozduhot od zagaduvawe za registriranite izvori na zagaduvawe;

- sproveduvawe na programite za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot kako i sproveduvawe na akcioniot plan;

- pridr`uvawe kon propi{anite emisioni grani~ni vrednosti i primena na drugi za{titni merki;

- merewa na emisiite odnosno presmetuvawe na koli~inata na emisii na zagaduvawe na vozduhot i vodewe na dnevnik.

^len 53

Vo vr{eweto na nadzorot inspektorot mo`e so re{enie: - da go ograni~i ili zabrani raboteweto na instalacii koi se izvor na

emisii nad propi{anite emisioni grani~ni vrednosti i da go opredeli rokot vo koj treba da se otstranat pri~inite koi predizivikale nadminuvawe na propi{anite emisioni grani~ni vrednosti i

- da go zabrani raboteweto na instalaciite koi se izvor na emisii nad propi{anite emisioni grani~ni vrednosti , dokolku ne se ispolneti merkite predvideni vo programite za za{tita i podobruvawe na kvalitetot na vozduhot, akcioniot plan , dozvolata i operativniot plan .

Vo slu~aj koga }e se utvrdi postoewe na neposredna opasnost po `ivotot i zdravjeto na lu|eto , inspektorite izdavaat usna naredba za itno i neodlo`no otstranuvawe na utvrdenite nedostatoci koi zapisni~ki gi konstatira i go izvestuva dr`avniot sanitaren inspektorat.

Vo slu~aite od stav 2 na ovoj ~len, inspektorot donesuva pismeno re{enie vo rok od 48 ~asa od izdavaweto na usnata naredba soglasno so odredbite na Zakonot za op{ta upravna postapka.

20

^len 54 Inspektoratot vr{i redovna kontrola na rabotata i go sledi kvalitetot na vozduhot meren so dr`avnata mre`a.

IX. KAZNENI ODREDBI

^len 55

So pari~na kazna vo iznos od 150.000 - 250.000 denari }e se kazni za prekr{ok pravno lice ako: - od instalaciite izvori na zagaduvawe na vozduhot ispu{ta vo vozduhot

zagaduva~ki supstancii nad propi{anite emisioni grani~ni vrednosti (~len 4 stav 2) ;

- ne gi sproveduvaat merkite vo opredeleniot rok utvrden vo programite za za{tita i podobruvawe na kvalietot na vozduhot ( ~len 33 stav 1 alinea 6);

- vo opredeleniot rok ne gi ispolnuvaat obvrskite utvrdeni vo akcioniot plan ili vo poedina~nite akti (~len 36 stav 1 )

- koristi ili stavi vo uporeba instalacii izvor na zagaduvawe na vozduhot bez dozvola(~len 38 stav 1);

- vr{i dejnost sprotivno na barawata na izdadenata dozvola (~len 38 stav 2)

- vo opredeleniot rok ne gi sproveduvaat re{enijata i merkite za namaluvawe na zagaduvaweto na vozduhot (~len 39 stav 1); - vo opredeleniot rok ne podgotvi interen plan za za{tita od mo`ni havarii ( ~len 45 stav 2);.

Za dejstvata od stav 1 na ovoj ~len na pravnoto lice }e mu se izre~e merka na bezbednost zabrana za vr{ewe na dejnost vo traewe od {est meseci do pet godini.

So pari~na kazna od 10.000 do 30.000 denari }e se kazni odgovornoto lice vo pranoto lice za dejstvata od stav 1 na ovoj ~len.

Za dejstvata od stav 3 na ovoj ~len na odgovornoto lice vo pravnoto lice, pokraj pari~na kazna }e mu se izre~e i merka na bezbednost zabrana za vr{ewe na profesija, dejnost ili dol`nost vo traewe od tri meseci do edna godina.

So pari~na kazna od 10.000 do 30.000 denari }e se kazni za prekr{ok fizi~ko lice za dejstvata od stav 1 na ovoj ~len.

^len 57

21

So pari~na kazna vo iznos od 50.000 do 150.000 denari }e se kazni za prekr{ok pravnoto lice ako: - vr{i opredeleni stru~ni raboti za za{titata na vozduhot, a ne gi

ispolnuva propi{anite uslovi (~len 14 stav 2); - ne izgradi sistem za sledewe na izvorot na emisiite vo reonot na

objektot (~len 21 stav 1); - ne ja sledi emisijata i za toa ne vodi dnevnik na propi{an na~in (~len

22 stav 1; - ne dostavuva potrebni podatoci vo opredeleniot rok za emisijata i

nejzinite izvori (~len 22 stav 2); - ne go prijavi izvorot na zagaduvawe na vozduhot i sekoja rekonstrukcija

na izvorot koja go zagaduva vozduhot (~len 43 stav 1 alinea 2); - ne go izvesti organot na dr`avnata uprava nadle`en za rabotite na

`ivotnata sredina za promena na predmetot na dejnosta , promena na sopstevnikot ili korisnikot na instalacijata i licata odgovorni za za~uvuvawe na `ivotnata sredina(~len 43 stav 1 alinea 3);

- ne go izvesti nadle`niot inspektorat za havariite vo prozvodstvoto i drugi incidenti kako i da ne prevzeme soodvetni merki (~len 43 stav 1 alinea 4);

- ne ovozmo`i sloboden pristap do izvorite na zagaduvawe na vozduhot i do dokumenti i podatoci (~len 43 stav 1 alinea 5) i

- ne gi izgotvuva Internit planovite za za{tita na vozduhot od mo`ni havatii na utvrdeniot na~in soglasno ovoj zakon (~len 48). Za prekr{ok od stav 1 na ovoj ~len }e se kazni i odgovornoto lice vo

pravnoto lice so pari~na kazna vo iznos od 5.000 do 15.000 denari. So pari~na kazna od 5.000 do 15.000 denari }e se kazni za prekr{ok

fizi~ko lice za dejstvata od stav 1 na ovoj ~len. X. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI

^len 58

Propisite od ~len 5, 14 sta 3 i 45 stav 2 na ovoj zakon }e se donesat vo rok 1 godini od denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon.

^len 59

Nacionalnata strategija za upravuvawe so kvalitetot na vozduhot od ~len 31 stav 1 alinea 1 na ovoj zakon }e se donese vo rok od 1 godina od denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon.

Programite za upravuvawe so kvalitetot na vozduhot od ~len 31 stav 1 alinea 2 }e se donesat vo rok od 3 godina po donesuvawe na Nacionalnata strategijata za upravuvawe so kvalitetot na vozduhot.

22

^len 60

Postojnite stacionarnite izvorite na zagaduvawe na vozduhot koi postojat na denot na stapuvawe vo sila na ovoj zakon dol`ni se da gi izgotvata operativnite planovi vo rok od 1 godina od denot na vleguvawe vo sila na ovoj zakon i na propisite od ~len 5 doneseni vrz osnova na ovoj zakon. Rokovite za namaluvawe i doveduvawe na zagaduvaweto na vozduhot vo ramkite na propi{anite grani~ni vredosti za postojnite stacionarni izvori vo dogovor so zasegnatite strani gi utvrduva organ na dr`avnata upravata n nadle`en za rabotite na `ivotnata sredina .

^len 61

So denot na stapuvawe vo sila na ovoj zakon prestanuva da va`i Zakonot za za{tita na vozduhot od zagaduvawe (″Slu`ben vesnik na SRM″ br. 20 /74 ). Propisite doneseni za sproveduvawe na zakonot od stav 1 na ovoj ~len ostanuvaat vo sila do stapuvawe vo sila na propisite od ~len 5 i 14 stav 3 doneseni vrz osnova na ovoj zakon.