Otizm“Yaşam boyu süren, sosyalleşme, dil, iletişim ve diğer birçok

etkinlik alanını etkileyen bir sendromdur”Leo Kanner Çocuk Psikiyatristi

SAYI: 1 / ARALIK 2008 / ÜCRETS‹ZD‹R

Bizim Size, Sizin Bize,Onların Hepimize İhtiyacı Var..

Sanayi Mh. Sultan SelimCd. Ezberler ‹fl MerkeziNo: 31 Kat: 34. Levent - ‹stanbul

Tel : 0212 284 57 57www.yagmurcocuklar.com

LeventYa¤mur Çocuklar

HER ÇOCUK B‹R RENKT‹RSOLDURMAYALIM

‹mtiyaz SahibiYa¤mur Çocuklar Psikolojik Dan›flmanl›k veÖzel E¤itim Merkezi Ad›na‹mtiyaz Sahibi Adnan ÇAKIR

Genel KoordinatörAdnan ÇAKIR

Genel Yay›n YönetmeniMeftun ÇAKIR

Yaz› ‹flleri MüdürüAyfer BAfiKESEN

Yay›n Kurulu Baflkan›Ayla ALTUN Resim Öğretmeni

Yay›n KuruluAyfer BAfiKESEN Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Öğretmeni

Ayla ALTUN Resim Öğretmeni

Büflra B‹RTANE Psikolog

Ceyda ‹nci TOKER Okul Öncesi Öğretmeni

Özge KAYNAK Halkla İlişkiler Uzmanı

Seniha Deliveli ONURSAL Fizyoterapist

Zeynep AYAKSIZ Psikolog

EditörBüflra B‹RTANE

Sayfa Tasar›m›Seval TÜFEKÇ‹

Bask›C&B Bas›meviLitros Yolu 2. Matbaac›lar SitesiZA/16 Topkap› ‹stanbul

‹letiflimMerkez - OsmanbeyHalaskargazi Cd.Küçükbahçe Sk. Samanyolu ‹fl MerkeziOsmanbey / fiiflli - ‹stanbulTel : 0212 219 54 54

fiube - LeventSanayi Mh. Sultan Selim Cd.Ezberler ‹fl Merkezi No: 31 Kat: 34. Levent - ‹stanbulTel: 0212 284 57 57

fiube - Sar›yerBüyükdere Mh. Merdiven Ç›kmaz› Sk.(Eski Çay›rbafl› Aral›¤›) No: 6Büyükdere / Sar›yer - ‹stanbulTel: 0212 271 93 94

fiube - AnkaraBeflp›nar Mh. fiehit Rafet Sever Cd.Bina: 122 Kat: 1 No: 3 Alt›nda¤ - AnkaraTel: 0312 353 21 11

www.yagmurcocuklar.com

‹Ç‹NDEK‹LER

03 KURUCUMUZDAN

05 OT‹ZM

06 Ceyda ‹nci TOKER Okul Öncesi Ö¤retmeniOT‹ZM NED‹R?

08 Seniha Deliveli ONURSAL FizyoterapistOT‹ZM B‹R HASTALIK MIDIR?

09 Zeynep AYAKSIZ PsikologOT‹ZM ALTERNAT‹F YAKLAfiIMLAR

12 Özgü ERTUL Özel E¤itim Ö¤retmeniOT‹ZMDE E⁄‹TSEL YAKLAfiIM

14 Seher K‹REM‹TÇ‹ Resim Ö¤retmeniRES‹MLERLE OT‹ZM

16 Seniha Deliveli ONURSAL FizyoterapistF‹ZYOTERAP‹ SEREBRAL PALSY (SP)

18 Özgü ERTUL Özel E¤itim Ö¤retmeniOT‹ZMDE DAVRANIfi PROBLEMLER‹ ve DÜZELT‹LMES‹

20 Zeynep AYAKSIZ PsikologOT‹ST‹K ÇOCUK SAH‹B‹ A‹LELER‹N GEÇ‹RD‹⁄‹ PS‹KOLOJ‹K SÜREÇLER

22 Seniha Deliveli ONURSAL FizyoterapistEP‹LEPS‹ NED‹R?

24 Büflra B‹RTANE PsikologOYUN TERAP‹S‹ ve OT‹ZM

26 Adem ÜNLÜ Özel E¤itim Ö¤retmeniOT‹ST‹K ÇOCUKLAR ‹Ç‹N ERKEN E⁄‹T‹M PROGRAMININ HAZIRLANMASI

29 Özgü ERTUL Özel E¤itim Ö¤retmeniGELENEKSEL YÖNTEM ‹LEENGELL‹ ÇOCUKLARA TUVALET KONTROLÜNÜN KAZANDIRILMASI

30 KURUMDAN HABERLER

32 Ayla ALTUN Resim Ö¤retmeniETK‹NL‹KLER - BERABER YAPALIM

Y›l 2008

Ya¤mur Çocuklar Özel E¤itim Merkezi’nikurarken kendimize ve k›z›m›za bir hedefçizmifltik ve bunun hayallerini kurmayabafllam›flt›k. Önce k›z›m Ecem’den bahsetmekistiyorum. ‹lk y›llar›nda bafl›n› duvarlara vuran,marketlerden ald›¤›m›z flampuanlarla evimiziflampuan deposu haline getiren k›z›m›zdakide¤iflimler gerçekten inan›lmaz oldu.

Daha önce bir umut diye k›z›m›z› hac› hocalara,yat›rlara götürdük, adeta kendimizi mitolojikbir iyilefltirmeye inand›rmak istiyorduk. ÜçCuma günü ö¤len vaktinde, bir yat›r›n etraf›ndadilimizde dualarla dolafl›rken hat›rl›yorumkendimizi , fakat bir umuttu tüm bunlar bizimiçin iflte… Kanarya sular› m›, aktarlardan ilaçlarm› dersiniz, neler neler denemedik ki… Sonrakiaflamay› hepiniz tahmin edersiniz: ‹nsanlar›nduygular› ile oynayan, bir gece için bizden300 dolar alan, üstelik “k›z›n›z Ecem otistikde¤il ” diyerek bizi sahte bir mutlulukla kand›ransözde e¤itimciler…

Daha sonra bunlar›n hiçbirinden en ufak birfayda göremeyece¤imizi anlad›k ve sadeceEcem ve onun e¤itimine önem vermeye bafllad›k.Bu yaflananlardaki çaresizli¤i ancak bizimdurumumuzda olan aileler anlayabilirdi. fiu angeldi¤imiz aflamada son derece sosyal bir çocukolan Ecem, sevdi¤i kiflilerle flakalafl›yor, dahaönce isteklerini h›rç›nl›kla ifade ederken, art›kbunlar› tatl› bir dille ifade edebiliyor, üstelikuzun e¤itim sürecinin sonunda okuma yazmabiliyor. fiimdi iyi ki Ya¤mur Çocuklar ÖzelE¤itim Merkezi’mizi açm›fl›z diye düflünüyoruz.

Gelelim Ya¤mur Çocuklar ’a… Bu ifli gerçektenseverek ve çok iyi yapan arkadafllarla yolaç›km›flt›k, büyümeyi ve daha çok çocu¤a, dahaçok aileye ulaflmay› hedefleyerek… Birinciflubemiz olan Osmanbey Ya¤mur Çocuklar ’labaflar›ya do¤ru att›¤›m›z ad›mlar, daha dabüyüdü zamanla. ‹kinci flubemizi 4.LeventSanayi Mahallesi’nde, üçüncü flubemizi AnkaraBaflp›nar Mahallesi’nde açarak e¤itimfaaliyetlerimize bafllad›k. Bu bafllang›ç ayn›zamanda büyük bir sorumluluktu bizim için,bu yüzden kuruluflumuzdan itibaren e¤itimdekullan›lan son yenilikleri ve teknolojileri sürekliyurt d›fl›na ç›karak takip ettik.

E¤itimde kalite belgesi olan ISO-9001-2000belgesini ald›k. 2007 y›l›nda BüyükdereSar›yer’de dördüncü kurumumuzu açarakfaaliyete bafllad›k.

Son olarak, siz de¤erli ailelerimizi bu konulardadaha iyi bilgilendirmek amac›yla bir dergiç›karmaya karar verdik ve iflte ilk say›m›zlakarfl›n›zday›z.

Unutmayal›m:“ B‹Z‹M S‹ZE, S‹Z‹N B‹ZE,ONLARIN HEP‹M‹ZE‹HT‹YACI VAR!”

Sayg›lar›m›zlaMeftun ve Adnan ÇAKIR

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

03

KURULUfi H‹KAYEM‹Z

Büyükdere Mh. MerdivenÇ›kmaz› Sk.(Eski Çay›rbafl› Aral›¤›)No: 6 BüyükdereSar›yer - ‹stanbul

Tel : 0212 271 93 94www.yagmurcocuklar.com

Sar›yerYa¤mur Çocuklar

Otizm Nedir? Ne De¤ildir?

Ceyda ‹nci TOKEROkul Öncesi Ö¤retmeni

ceyda.toker@yagmurcocuklar.com

OT‹ZM NED‹R?Otizm, duygusal ve sosyal iliflkilerdekısıtlılık, dilin gelifliminde gecikme vetekrarlayıcı garip davranıfllarlakarakterize olan bir iletiflim bozuklu¤uolarak tanımlanabilir. Otizm yaygın bir geliflimsel bozukluk olup, klinikbelirtilerin fliddeti bireyden bireyede¤ifliklik göstermektedir. Bu nedenle,otistik spektrum içinde en hafiften enaflıra kadar de¤ifli fliddette otistikdavranıfl belirtileri görülebilir(Greenspan 1992).

Otizm ilk olarak çocuk psikiyatristi Leo Kannertarafından; “yaflam boyu süren, sosyalleflme, dil,iletiflim ve di¤er birçok etkinlik alanını etkileyen birsendrom” olarak tanımlanmıfltır. Bu belirtileri;toplumsal iliflkilerin gelifliminde bozukluk, sözel ve

sözel olmayan iletiflimde bozukluk, takıntılı, tekrarlayıcıdavranıfllar, ilgi alanının kısıtlılı¤ı ve darlı¤ı fleklindetemel gruplarda toplamak mümkündür. Otizmingörülme sıklı¤ı ile ilgili olarak yapılan çalıflmalardaTürkiye'de otizmin sıklı¤ı bilinmemektedir, Avrupa'dakive ABD 'deki son çalıflmalara göre toplumda binkifliden birinde görüldü¤ü düflünülmektedir. Otizmingörülme oranı erkek çocuklarda kız çocuklara oranladört-be_ kat daha fazladır (Korkmaz 2000).

“ Otizme neden olanfaktörler nelerdir? ”henüz cevaplanmamıfl bir sorudur, çünkü yaygıngeliflimsel bozuklukları tek bir nedene ba¤lamakmümkün de¤ildir. Otizmli kiflilerin sadece % 5-10'undatıbbi bir neden saptanmıfl olup Amerikan PsikiyatriBirli¤i(APA), 1994 yılında yaygın geliflimselbozuklukları befl bozukluktan oluflan bir grup olaraksınıflandırmıfltır. Bunlar:

1) Otistik bozukluk:Yaflam boyu süren sosyalleflme, dil, iletiflim ve ilgialanlarını etkileyen bir bozukluktur.

2) Rett bozuklu¤u:Sadece kızlarda ortaya çıkar, birtakım tipik özellikleriiçerir, bunlar; baflın büyümesinde yavafllama, elhareketlerinin azalması ve garip el hareketleri

3) Çocukluk dezintegratif bozuklu¤u:En az iki yıllık ola¤an geliflimden sonra öncedenedinilen becerilerin yitimi görülür.

4) Asperger bozuklu¤u:Duygularını idare ve ifade etmede zorluk, empatieksikli¤i görülür. Ciddi, derin düflünceli, içe dönükdavranıfllar gösterir.

5) Baflka türlü adlandırılmayan yaygıngeliflimsel bozukluklar:Son yıllarda sık rastlanan, uyaran eksikli¤indenkaynaklanan davranıfl bozuklukları, sözel anlatımbozuklukları ve dil anlam bozuklu¤u, iflitme kayıpları,çeflitli nedenlere ba¤lı hafif zihinsel engeller ilekarflılaflılabilir. (Tuchman ve Rapin 1997, Korkmaz 2000).

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

06

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

07

Otizmin bazı genetik hastalıklar ile iliflkisioldu¤u görülmüfltür. Otistik hastaların %10-15'indeçeflitli genetik hastalıklar saptanmıfltır. Bunlardanbazıları fiunlardır:• Angelman Sendromu: En belirgin özelli¤imutlu yüz görünümü, kollar yana açık flekildekuklayı anımsatan yürüyüfl ve az kelime kullanımıdır.

• Fragile X Sendromu: %10- 20 'sindeotizmin yanı sıra; beyin sapı ifllev bozuklukları, kasgevfleklikleri, kompleks parsiyel epilepsi nöbetlerigörülür.

• Tuberoz skleoz: Bu hastalıkta cilttekahverengi beyaz lekeler ve burun etrafındaki si¤ilgibi lekeler dikkati çeker. Tüm otistik davranıflgösteren çocukların %5-8'inde vardır epilepsi vesıklıkla zihinsel sorunlar görülür.

Erken tanı otizmin tedavisi açısından önemlidir.Ayrıca, küçük çocukların ö¤renme kapasiteleriyetiflkinlere göre daha fazladır. Bu nedenle, erkendönemde e¤itime bafllanması ile, onların bupotansiyellerinin ortaya çıkarılması ve kullanılmasısa¤lanabilir.

Otizmde ErkenTanının ÖnemiOtizm, anne babalar tarafından her zaman farkedilemeyebilmekte, hatta fark edildi¤i durumlardadahi çevreden gelen tepki ve öneriler gibi sebeplerletanı konma süreci geciktirilebilmektedir. Bu dönemdekarflı laflaca¤ımız bazı ipuçları flunlardır :

• 6 ayı geçti¤i halde baflkalarına gülümsemiyorsa

• 12 ayı geçti¤i halde agulamıyorsa• 12 ayı geçti¤i halde parmakla bir

fleyleri iflaret etme ya da “bay bayyapma” gibi estleri yoksa

• 16 ayı geçti¤i halde tek bir sözcükbile söylemiyorsa

• 24 ayı geçti¤i halde iki sözcü¤ü biraraya getirerek “baba dit” gibi basitcümlecikler kurmuyorsa ve kazanılan davranıfllarda gerileme gözleniyorsa bir yerlerde terslik var anlamına gelmektedir.

Yukarıdaki belirtilerle karflılaflan ailelerin zamankaybetmeden bir çocuk psikiyatristine ya da çocuknörolo¤una baflvurulması önerilmektedir.

Yaygın geliflimselbozukluk içerisindeyer alan otizminbelirtileri flunlardır:

• Göz konta¤ı kurmazlar ya da sınırlı düzeyde kurarlar.

• Dönen hareketli nesnelere ilgi duyarlar.• Taklit yetenekleri yoktur ya da sınırlıdır.• Parmak ucunda yürüme, sallanma gibi streotipik

ve takıntılı hareketleri vardır.• Kendini uyarıcı davranıfllara sahiptir.• Bedensel temastan hofllanmazlar.• Yemek yeme bozuklu¤u vardır.• Uyku düzensizli¤i görülür.• Herhangi kifli ya da nesneye aflırı ba¤lılık

gösterebilirler.• Sebepsiz öfke nöbetleri bulunur.• Kendisine ve çevresine yönelik zarar verici

davranıfllar gösterebilirler.• Alıflkanlıklarının de¤ifltirilmesine tepki gösterirler.• Otizmin bir kısmında bireyler konuflmayı

kazanamayabilirler.• Konuflma becerisine sahip bireylerde yankı

konuflması (ekolali) ya da yinelenen konuflmagörülür.

• Mekanik ses tonuyla konuflurlar, dilin içeri¤inianlamakta güçlük çekerler.

• Geliflmifl bir görsel algıya sahip olup, ayrıntı ve detaylara daha fazla dikkat ederler.

KAYNAKÇA;FAZLIO⁄LU, Özlü Yeflim Duyusal Entegrasyon Program›n›nOtizimli Çocuklar›n Duyusal ve davran›fl problemleri üzerineetkisinin incelenmesi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Ent.Doktora Tezi

Tohum Otizim Vakf› Resmi Sitesi 15.11.2008

FAZLIO⁄LU, Meral Eflre Yurdakul, Otizim Morpa Yay›nlar›

Seniha Deliveli ONURSALFizyoterapist

senihaonursal@gmail.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

08

OT‹ZM B‹RHASTALIK MIDIR?Otizmin kelime anlamı ''kendine dönük''demektir. Dolayısıyla otizm; sosyal iletiflimdebozukluk, dil ve iletiflimde gerilik,tekrarlayıcı hareketler ile karakterize MerkeziSinir Sistemi'nin geliflimsel bir bozuklu¤udur.Baflka bir deyiflle otistik bozukluk;yaflamınilk yıllarında bafllayan, sosyal iliflki vebiliflsel geliflimde gecikme gösteren,yineleyici ve sınırlı davranıflların görüldü¤ünöropsikiyatrik bir bozukluktur.

Otizm, hakkında belki de en çok arafltırma yapılanve hala yapılmakta olan klinik bir tablodur. Yıllarboyu yapılan tıbbi arafltırmalar ıflı¤ında birçok farklıtanım ile otizmi açıklayabiliriz. Otizm, nörolojikkökenli ve psikiyatrik seyirli, kronik bir bozukluktur.Yaflam boyu devam eder, olgunlaflma ilebelirtilerinin görünüm ve fliddetinde de¤iflikliklergözlenir.

Bu hastalarda mental gerilik ve epilepsinin sıklıklagörülmesi biyolojik temelli bir hastalık oldu¤unakanıt oluflturmaktadır. Otizmin merkezi sinirsistemini etkileyen bir veya daha fazla faktörünsebep oldu¤u bir davranıfl sendromu oldu¤u görüflüson yıllarda hakim olmufltur.

OT‹ZM ‹Ç‹N UYGULANILAN‹LAÇ TEDAV‹LER‹ NELERD‹Rve BU TEDAV‹ SEÇENEKLER‹NE KADAR YARARLIDIR?Otistik çocukların yaklaflık olarak yarısına ilaç tedavisiuygulanmaktadır. fiunu çok iyi bilmek gerekmektedirki uygulanılan ilaç tedavisinin hedefi otizmi ortadankaldırmak de¤il; otizmin meydana getirdi¤i bir takımolumsuz durumları ortadan kaldırmaktır. Otizmdekarflılaflılan davranıfl problemlerinin üstesinden gelmek,çocu¤un zihinsel ifllevlerini desteklemek amacı ilebugüne kadar birçok ilaç kullanılmıfltır ve her birininotizmdeki sorunlara belirli çerçevelerde yararı olmufltur.

Uyku probleminde; melatonin, havalelerde; epilepsiilaçları, davranıfl problemlerinin türüne ba¤lı olarakbilinen psikiyatrik ilaçların tamamına yakını, barsakflorasına yönelik olarak bazı antibiyotikler, sindirimidüzenleyici olarak bazı enzimler, sekretin, esansiyelya¤ asitleri ve probiotikler, dimetilglisin, kombinevitamin tedavisi, ayrıca tek baflına C, A ve B6vitaminleri, L-glutamin, magnezyum deste¤i, ba¤ıflıklıksisteminin otizmde etkilendi¤i düflüncesi ileimmünglobülin ve daha birçok farmakolojik ajanbugüne kadar kullanılmıfltır ve kullanılmaktadır.

Otistik çocuklarda birtakım fizyolojik de¤iflimleryaratmaya yönelik ve bir kısmı da aracı cihazlarlauygulanan terapi teknikleri, faydaları tam olarakkanıtlanmamıfl olsa da, uygulanmaktadır. Buuygulamalar içinde en yaygın kullanılanı sinirgeribildirim (neurobiyofeedback) tedavisidir. Beyindalgalarını simgeleyen birtakım video oyunları ile,ekran karflısında çocu¤un kendi beyin dalgalarınıyönlendirebilme ve bu yolla bazı sıkıntılarınıhafifletmeye yönelik bir tedavi uygulamasıdır.

Ayrıca alternatif olarak; azrin 24 saatlik tuvalet e¤itimi,hiperbarik oksijen tedavisi, akupunktur, dans terapisi,yunusla terapi, bafla ve kemik dokusuna uygulananmasaj yoluyla beyin omurilik sıvısının dola_ımınıuyarmak, vagus siniri uyarımı, aromaterapi, vücuttabiriken çeflitli maddelerin otistik belirtilere yolaçabilece¤i ve otistik çocu¤un bedeninin bumaddelerden arındırmaya yönelik tedaviler dedenenmekte olan yöntemler arasındadır .

Zeynep AYAKSIZPsikolog

zeynepayaksiz@yagmurcocuklar.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

09

OT‹ZMEALTERNAT‹FYAKLAfiIMLAR

Otizmin pek çok farkl›sebebi bulunmaktad›r veotizm buna ba¤l› olarakgenifl bir yelpazayeda¤›lmaktad›r. Otizmintedavisinde ilaçla tedavive e¤itsel yaklafl›m›nyan›s›ra, alternatifyaklafl›mlar dadestekleyici unsur olarakkullan›lmaktad›r.Ülkemizde yayg›n olarakkullan›lan tedavilerinbaz›lar›n› aç›klayal›m:

Vitamin ve Mineral TedavisiYap›lan çal›flmalar, beyin dalgalar›n›n normal halegelmesinde, ba¤›fl›kl›k sisteminin güçlenmesinde,hiperaktiviteyi kontrol etmede ve davran›flproblemlerinin azalmas›nda,B6 vitaminin etkilioldu¤unu göstermektedir. Buna göre otistik çocuklariçin uygulanacak vitamin tedavisinde, yüksek dozdaB6 vitamininin, magnezyumla birlikte verilmesihalinde, davran›flsal geliflmeler ortaya ç›kard›¤› önesürülmektedir. B6 vitamini vücuttaki proteinsindirimini kolaylaflt›rmakt›r. Birlikte al›nanmagnezyum ise kas ve sinir hücrelerinin bak›m›n›sa¤lar, enzimlerin çal›flmas›n› artt›r›r. Folik asit, Avitamini, ya¤l› asitler, C vitamini, çinko, dimetilglisin,trimetilglisin ve melatonin ise birlikte al›nmas›gereken di¤er takviyelerdir. Herhangi bir vitamintedavisine bafllamadan önce bir uzmana dan›fl›lmas›flartt›r.

Secretin TedavisiSecretin, mide ba¤›rsak sisteminde yer alan ve sindirimikolaylaflt›ran bir hormondur. Secretin pankreas›uyararak sindirime yard›mc› olan ve ba¤›rsaklardakiasit oran›n› nötralize eden bikarbonat taraf›ndanzengin s›v›lar›n salg›lanmas›na, mideyi uyararakproteinin sindiriminde rol alan enzim ile karaci¤eriuyararak safran›n üretilmesine yard›mc› olur. Baz›

› otistik vakalarda Secretin’in sosyal yetenekler velisan yeteneklerinde, göz konta¤›nda ve fark›ndal›ktaart›fla neden oldu¤u gözlemlenmifltir. Sekretinhakk›nda araflt›rmalar h›zla devam etmektedir.Sekretin’in flu andaki rolü belirsizlik tafl›makta veyan etkileri hala bilinmemektedir.

A¤›r Metal At›m› ve HiberbarikOksijen Tedavisi

A¤›r metallerin beyinde birikmesi sonucu özellikleçocuklarda, baflta otizm olmak üzere birçok zihinselsorun oluflmaktad›r. A¤›r metaller pek çok kaynaktanal›nabilmektedir. Egsoz gazlar›, böcek ilaçlar›,amalgam(difl dolgular›), içme sular›, keçe, kulak veburun damlalar›, baz› afl›lar, kontakt lens solüsyonlar›,çamafl›r yumuflat›c›lar›, talk pudra, baz› kozmetikler,ahflap koruyucular›, yer cilalar› ve parlat›c›lar› a¤›rmetallerden bir di¤eri olan civa, bu kaynaklardanbaz›lar›d›r. A¤›r metallerin at›lmas› için; çevreseletkenlerin uzaklaflt›r›lmas›, sindirim sisteminindüzeltilmesi, do¤al g›dalar›n kullan›lmas›, ba¤›fl›kl›ksisteminin desteklenmesi, do¤al veya kimyasal yollarlaa¤›r metallerin uzaklaflt›r›lmas›, hiperbarik oksijentedavisi gerekmektedir. Otizmin tedavisinde beynina¤›r metallerden temizlenmesi tek bafl›na yeterliolmamaktad›r. A¤›r metallerin birikmesi nedeniylebeyinde uzun süredir yetersiz ve düflük düzeydefonksiyona sahip hasarl› alanlar›n da yeniden hareketegeçirilmesi gerekmektedir.

Hiperbarik Oksijen Tedavisi, bir bas›nç odas›ndatümüyle bas›nç alt›na al›nan hastaya aral›kl› olarak%100 oksijen solutulmas›yla gerçeklefltirilen bir tedaviyöntemidir. Hiperbarik oksijen tedavisinde amaç,beyin dokusundaki zehri uzaklaflt›rmakt›r. Tedavininen s›k görülen yan etkileri, bas›nç de¤iflikli¤ininkulak ve sinüslerde yapt›¤› etkidir. Di¤er yan etkileroldukça nadir görülmekle birlikte, klostrofobi(kapal›mekan korkusu), geçici miyobi olarak s›ralanabilir.

Diyet Tedavisi

Gluten ile kazein birer protein kayna¤› olanmaddelerdir. Gluten; bu¤day, arpa, çavdar, yulaf gibitah›llarda bulunurken, kazein; tüm süt ve sütürünlerinde bulunur. Otistik özellik gösteren pekçok çocukta enzim eksikli¤i nedeniyle bu proteinlerparçalanamamakta ve çeflitli problemlere nedenolmaktad›r.

Diyet tedavisi bu maddelerin al›nmas›n› engelleyerek

oluflabilecek problemlerin önünü kesmeyiamaçlamaktad›r. Otistik hastalar›n %80 kadar›kazeinsiz-glütensiz diyetten fayda görmektedir.Glüten/kazeini birdenbire kesmek yoksunluksendromuna yol açabilir(Morfin ba¤›ml›l›¤› gibi). Bunedenle iki diyete ayn› anda bafllamak do¤ru de¤ildir.‹lk önce diyetten kazein ç›kart›lmal›d›r. Diyet genellikleiki hafta içinde olumlu etkisini göstermekte, kazeininvücuttan tam olarak temizlenmesi ise 1- 2 y›l›bulmaktad›r.

Glutensiz diyete ise kazein diyetinden 2- 4 haftasonra yavafl yavafl bafllan›r. Glutenin’in vücuttan tamolarak temizlenmesi 1- 2 y›l› almaktad›r. Tedavigerekli tetkikler yap›ld›ktan sonra uzman kiflilertaraf›ndan sürdürülmelidir.

Duyu Bütünlemesi

Yaflam›m›z›n ilk y›llar›ndan itibaren çevremizdekisesleri ifliterek, nesneleri görüp dokunarak, yiyeceklerikoklay›p tad›na bakarak bilgi ediniriz. Bu bilgilerialmak için gerekli olan duyular›m›z tat alma duyusu,iflitme duyusu, dokunma duyusu, görme duyusu,koku alma duyusu, durufl, hareket ve denge duyusuile beden fark›ndal›¤› duyusudur. Her bir duyu,ald›¤› bilgiyi merkezi sinir sistemine iletir. Buradatüm mesajlar aras›nda iliflki kurulur. Beynin mesajlararas›nda ba¤lant› kurma ifllevine “Duyu Bütünlemesi”denir. Duyu bütünleme bozuklu¤unun duyuuyaranlar›ndan kaç›nma ve duyu uyaran› aramaolmak üzere iki belirtisi vard›r.

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

10

Yunuslarla Terapi

Çevresi ile iletiflim kuramayan çocuklar›n, yunuslarlaoyun terapisinde kolayca iletiflim kurduklar›g ö z l e n m i fl t i r .Yunustan çocu¤ageçen biyo enerji-yaflam enerjisini,çocu¤un dikkatini,fark›ndal›¤›n›, flefkatduygusunu, d ›fldünyaya olan ilgisinia r t t › rmak t a v eö¤renme süreçlerinih›zland›rmaktad›r.Bu dönemde çocuklar ald›klar› özel e¤itim veterapilerden çok daha fazla yararlanabilmektedir.

Hippoterapi

Atlar›n terapide kullan›lmas›n›n en önemlisebeplerinden biri; at›n ritmik hareketlerinin,insan›nkine çok yak›n olmas›d›r. At›n ileri- geri,yukar›-afla¤› ve yanlara do¤ru ritmik hareketlerihastan›n sinir sistemini düzenler böylece do¤al birbilinçlenme bafllar. Sinir sisteminin harekete geçmesihastan›n dilini daha iyi kullanmas›n› sa¤lar, planlamave hareket kabiliyetini otomatik olarak gelifltirir. Bu

geliflim ise sinir sisteminin daha verimli ve düzenliçal›flmas›n› sa¤lar. Hasta, klinik ortamdan uzak,kontrollü ve do¤al geliflen bu zevkli e¤itime heyecanlacevap verir.

Hippoterapinin bafll›ca yararlar›; kaslar›n geliflimi,esneklik, güç, denge, koordinasyon, özgüven, disiplin,kontrol, adaptasyon, sosyal etkileflim, daha kuvvetlihareket kabiliyeti ve zihinsel rahatlamad›r.

Müzik terapisi

Yap›lan araflt›rmalarda, müzi¤in ruhsal hastal›klar›noluflumunda etkisi olan ve insan›n duygusal durumunudüzenleyen hormonlar› olumlu yönde etkiledi¤igözlenmifltir. Müzik terapisi; müzik dinleyerek, müzikaletleri kullan›larak müzik terapistleri taraf›ndanuygulanan bir terapi yöntemidir. Müzi¤in çeflitliözellikleri dikkate al›narak gelifltirilmifltir. Bu özellikler,dikkat çekici olmas›, kiflilerin müzi¤e kolayca adapteolmalar›, haf›zaya olumlu katk›lar›, vücut hareketinimotive etmesi, sözel ve bedensel iletiflimi ortayaç›karmas›, her yafl ve yetenekteki bireylereuygulanabilmesi, duyguyu haf›zaya eklemesidir.Müzik terapisi ile sözel iletiflim kurabilen otistikbireylerin iletiflim kurma ,d›fl dünyaya yönelim vekonuflma istekleri artar.

KAYNAKÇA:(Nükleer T›p Uzman› Dr. Cem K›nac›, Hava ve Uzay Hekimli¤iUzman› Dr. Mustafa Alan, Dr. Murat KEMALO⁄LU,www.ozelegitimsitesi.com)

(ÖZBEY, Çetin, Özel E¤itimde Tedavi ve Terapiler, Yaln›zl›kÜlkesi, ‹stanbul, 2008)

Prof. Dr. Ahmet Ayd›n

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

11

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

12

OT‹ZMDE E⁄‹TSEL YAKLAfiIMOtizimde uygulanan e¤itselmetodlar›n ço¤unlu¤u davran›flsalyaklafl›m temellidir. E¤itimmetodlar›n›n ortak amac› otizimlibireye iletiflim becerilerinikazand›rabilmek, olaylar aras›ndasebep-sonuç iliflkisi kurmalar›n›sa¤layabilmek ile ba¤›ms›z yaflambecerilerini kazand›rabilmektir.Otizmli bireylerin ö¤renmeözelliklerine göre her e¤itimmetodunda farkl› bir yöntemuygulanmaktad›r.

E¤itsel metodlarda farkl›l›k bulunmas›n›n sebebiotizimin çok farkl› türlerinin bulunmas›d›r. Budurumda ailelerin ve e¤itimcilerin çocu¤unözelliklerine en uygun e¤itim metodunu bulmalar›gerekir.Ayr›ca, di¤er alternatif yaklafl›mlarladesteklenmesi de otizimli bireyin gelifliminde olumlubir rol oynamaktad›r.

fiimdi k›saca otizimde yayg›n olarak uygulanane¤itim metodlar›n› aç›klayal›m:

1 Lovaas Yaklafl›m›Davran›flsal yaklafl›m temelli olup ödül sisteminiuygulayarak, yeni becerilerin gelifltirilmesi ve problemlidavran›fllar›n azalt›lmas›n› amaçlayan e¤itsel birmetodtur.

Genellikle otizmli bireyin e¤itiminde yiyecek ödülükullan›l›r, daha sonra çocu¤un geliflimine ba¤l› olaraksosyal ödüllere geçilir, afl›r› yap›land›r›lm›fl e¤itim

ortam› oluflturulur. Çocuktan beklenen davran›fllarönceden belirlenir ve bu davran›fllar gerçekleflti¤indeçocuk ödüllendirilir. Temel akademik becerilerinkazand›r›lmas› ile e¤itime bafllan›r. Bu sebeple erkene¤itimde ve a¤›r düzeyde otistiklerde etkili birmetodtur.

2 Teacch MetoduOtizimli bireyler sözel ifadeler yerine görsel ipuçlar›nave sembollere daha olumlu tepki vermektedirler.Görsel ipuçlar› ile yeni beceriler daha etkiliö¤renilebilmektedir.

Teacch metodunda ö¤renme özelliklerinden dolay›resimlere ve görsel ipuçlara yer verilmektedir. Otizimlibireylerin temel sorunlar› iletiflim bozuklu¤u vekendilerini sözel olarak ifade etmekte güçlükyaflamalar›d›r. Teacch metodu ile çocuk, görselmalzemeleri kullanarak hem kendi isteklerini veduygular›n› ifade edebilmekte hem de kendisindenistenilenleri daha kolay anlayabilmektedir. Buna ba¤l›olarak çocuklarda kendini ifade edememelerindenkaynaklanan davran›fl problemleri ve öfkenöbetlerinde azalma gözlenmektedir.

3 Pecs metoduResim de¤ifl- tokufluna dayal› bir iletiflim sistemidir.Davran›flsal yaklafl›m ilkelerini temel alarak haz›rlanm›flalternatif bir iletiflim becerisi kazand›rma yöntemidir.Bu yöntemde çocu¤a ait bir iletiflim klasörü ve içindeçeflitli resimler bulunur. Çocuk iste¤ini ifade etmek

amac›yla klasörden iste¤ine uygun bir resim seçerve iletiflimi bafllat›r. Bu metodun amac›, Teacchmetodundaki gibi çocu¤un isteklerini ifade edebilmesive tercih yapabilmesidir.

Pecs Metodu’nda otizimli bireyeiletiflim becerilerininkazand›r›lmas›nda basitten zorado¤ru bir s›ra izlenir.

En son aflamada sözel iletiflim kurabilmesi üzerineyo¤unlafl›l›r. Bu yöntem di¤er özel e¤itim yöntemleriile birlikte uygulanabilmektedir.

Kaynakça:(Fazl›o¤lu, Eflme-Yurdakul, Otizm: Morpa Yay›nc›l›k,‹stanbul, 2005)(K›rçaali –‹ftar, Otizmli Çocuklara ‹iletiflim BecerilerininKazand›r›lmas› :Ya-pa Yay›nlar›, ‹stanbul, 2003)

Özgü ERTULÖzel E¤itim Ö¤retmeni

ozgu1979 @mynet.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

13

RES‹MLERLE OT‹ZMOtizim, kelime anlamı olarak “içeyönelme” yi ifade eder. Otistikbireyler in biz im kolaycaulaflamayaca¤ımız, adeta suyunilk bakıflta görünen yüzü gibi birtarafı vardır. ‹flte otistik bireyleringizil dünyasından haberdarolmanın en güzel yöntemi iseresimsel ifadedir.Resim yapmak, çocuk için simgesel bir oyundur.Çocu¤un bu oyunda ortaya koydu¤u fley onundüflünsel ve duygusal yaflamıyla ilgili imgesidir.Çocu¤un uyum sa¤laması gereken bir nesnel gerçeklerdünyası bir de istekleri, sevinç ve tedirginlikleri ilekendine ait iç dünyası bulunmaktadır. Çocuk, içindebulundu¤u nesneler dünyasını dille anlatabilse deiçsel dünyasını bu dille ifade edemeyebilir. Bu nedenleresim, egonun dıflavurumunun bileflkesidir.

Otistik çocuklar, bafllangıçta gördüklerini de¤il; kendibildiklerini yansıtacak flekilde resim yapsalar da,zamanla güçlü ve detay algıları sayesinde imgesel

donanımları zenginleflir ve bu durum resimlerindesomut flekilde izlenebilir. Otistik çocuklarda aile vebenlik imgelerinin ilk semboller arasında yer aldı¤ıgörülür. Çocu¤un yakın çevresini oluflturmasınedeniyle önce insan; sonra da hayvanlar, a¤açlarve farklı nesneler resme girer. ‹lk semboller ise ailebireyleridir.

Çocuk, benlik imgesine uygun olarak, resmindekendi sembolüne yer verir. Resimde önem verdi¤ikiflileri ya da kendisi için önemli ayrıntıları dahabelirgin ve daha büyük çizer. Bu çizimlerden, çocu¤unbenli¤i ve ailesi ile ilgili saptamalar yapmakmümkündür. Bu yüzden çocuk için aile resimleriönemli yer tutar.

Otistik çocukların resimlerinde genellikle asimetrikçizgiler görülür. Bunun nedeni, içsel yolculuklarınınkarmaflıklı¤ı ve hareketlili¤idir. Genelde renk seçimleride üç ya da dört renkten oluflmaktadır: Kırmızı, siyah,mavi ve sarı bu renkler arasındadır. Siyah renk,çocuklar için umutsuzluk ve kiflisel de¤ersizlikanlamına gelir. Bu yüzden çocuklar üzüntülü vekaramsar olduklarında siyah rengi tercih ederler.Kırmızı rengin sinirli bir ruh halini; sarı rengin isezayıflık, halsizlik ve isteksizli¤in yansıması oldu¤u

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

14

düflünülmektedir. Mavi renk, kararlılık ve inatçılı¤ıtemsil eder. Siyah renk, içinde bir karmafla ve gizilli¤i

barındırdı¤ından otistik bireyler sırlarının açı¤açıkmasını istemedikleri ve belki de gerçekli¤in üstünüörtmek için siyah rengi daha çok tercih ederler.Otistik çocukların duygularını ifade etmelerinin engüzel dili resimdir. Bu yolla çocu¤un resimlerinigözlemleyerek hangi duyguyu yafladı¤ını fark etmekmümkündür.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta ise; çocuklarınyafladıkları duygu karmaflasına, biliflsel ve duygusalkayıplarına ra¤men, ka¤ıdın üzerinde iz bırakmaçabaları, hayata karflı aldıkları durufltur. Çocuklarınortaya çıkardıkları üründen ziyade, çabalarıdesteklenmelidir. Boyalar ile ka¤ıtlar arasındakurdukları iliflki, sözcüklerle kurmaya çalıfltıklarıiliflkiden çok daha kolay ve samimidir…

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

15

Seher K‹REM‹TÇ‹Resim Ö¤retmeni

seherkiremitci.bilgin@yagmurcocuklar.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

16

Seniha Deliveli ONURSALFizyoterapistF‹ZYOTERAP‹

SEREBRAL PALSY(SP)

Serebral palsy geliflimini sürdürenbeyinde oluflan bir hasara ba¤l› kal›c›h a r eke t v e po s t ü r ( du ru fl )bozuklu¤udur. Beyinde oluflan hasar,kas tonusu ve koordinasyonundasorunlar yarat›r,zamanla kas iskeletsisteminde ikincil bozukluklar dageliflir.Bu bozukluklar çocukta var olanspastisitenin ya da di¤er nörolojikproblemlerin düzgün durufl ve hareketkabiliyetini olumsuz etkilemesindendolay› ortaya ç›kar.

Serebral palsy tablosu do¤um öncesinde, do¤ums›ras›nda veya do¤um sonras› erken dönemde oluflanbeyin lezyonlar›nda görülür. Beynin erken geliflimdönemi ilk 18 ay olmakla beraber 6 yafla kadar oluflanve ilerleyici olmayan beyin lezyonlar›n›n tümü serebralpalsy olarak tan›mlanabilir. Nöromotor kontrolbozuklu¤u d›fl›nda SP’de; görme, konuflma, yutma,biliflsel ifllev, solunum, iflitme, a¤›z-difl problemleride ortaya ç›kabilir.

Dünyada ülkelere göre farkl›l›klar göstermekle beraberortalama al›nd›¤›nda bu oran 2- 3/1000 fleklindeortaya ç›kmaktad›r. Ülkemizde yap›lan araflt›rmalaragöre bu oran 8/1000 olarak bildirilmektedir. Serebralpalsy görülme s›kl›¤›; ülkelerin geliflmifllik düzeyi,toplum bilinci, ülkedeki t›bbi teknolojinin geliflmifllikdurumuna da ba¤l›d›r. T›bbi teknoloji dünyam›zdaher ne kadar geliflmifl olsa da bu oran son otuz y›liçinde yap›lan araflt›rmalara göre yine de beklenildi¤ikadar azalamam›flt›r.

Serebral Palsy’e Neden Olan FaktörlerBeyin hasar› do¤um öncesi, sonras› ve s›ras›ndaoluflan farkl› nedenlere ba¤l›d›r. Sa¤l›k hizmetleriningeliflti¤i bölgelerde do¤um komplikasyonlar› veyenido¤an sorunlar› azalmakta, do¤um öncesinedenler a¤›rl›k kazanmaktad›r.

senihaonursal@gmail.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

17

En önemli risk faktörleri prematüre ve düflük do¤uma¤›rl›¤›d›r.

Hastal›¤›n SeyriSP ’li bir çocu¤un klinik tablosu tam anlam›yla 3- 6yafllar aras›nda yerleflir.Yafl ilerledikçe var olanproblemler paralelinde ikincil kas iskelet sistemideformiteleri ortaya ç›kar.Gerçek anlamda tedaviprogram›n› belirlemek 4- 5 yafl döneminde vesonras›nda daha net sonuçlar verir.

Ba¤›ms›z yürüme genellikle 2- 7 yafl aras›ndakazan›labilir. A¤›r düzeyde zihinsel problemi olmayanSP’li çocuklar genelde kendi bafllar›na ya da yard›mc›bir cihazla yürüyebilir duruma gelirler, fakat bu yinede çocukta var olan problemlerin çeflidi ve derecesineba¤l›d›r .Gerekli ilaç tedavisinin d›fl›nda verimli birfizik tedavi ›fl›¤› alt›nda bu çocuklar›m›z toplumaüretken bireyler olarak kazand›r › labi l i r .

SP’li bir çocuk büyüyecek ve SP’li bir eriflkin olacakt›r.Bebeklik döneminde, çocukluk dönemde uygulanantüm klinik ve fizik tedavilerin ortaya ç›kabilecekikincil deformite ve problemleri en aza indirgeme veçocu¤un yaflam kalitesini yüklsetme amac› da olmal›d›r.Ergenlik döneminde ve yetiflkin dönemde karfl›s›naç›kacak engelleri gö¤üsleyebilmesi sa¤lanmal›d›r.Bunun aksi durumlar›nda SP’li ergenlerde veyetiflkinlerde depresyon ve anksiyete ortayaç›kmaktad›r. Fonksiyonel kapasitelerinin yetmedi¤idurumlarda ya da bedensel görünümlerindekifarkl›l›ktan dolay› kendilerini toplumdan izole etmeleriengellenmelidir.

Hangi Becerilere SahipÇocuk Yürüyebilir?9 aya kadar bafl-boyun kontrolünü,24 aya kadaroturma dengesini,30 aya kadar emekleme ya dadestekle ayakta durma yetene¤ini kazanm›fl çocuklargenelde yürüyebilirler. 20.aya kadar bafl-boyundengesini kuramayan,4 yafl›na kadar oturamayançocuklar›n yürüme potansiyeli oldukça düflüktür.

Çocukta ba¤›ms›z oturma dengesi elde edilmedenyürümesini beklemek oldukça yanl›flt›r. Dengesistemleri s›ral› bir flekilde oturtulmal›d›r ki yürümepotansiyeli o kadar olumlu flekilde ilerlesin.

Serebral Palsy’ninTedavisi Var m›d›r?Merkezi sinir sistemindeki lezyonu ortadan kald›racak,etkinli¤i kan›tlanm›fl bir tedavi flekli yoktur. Beyninsa¤lam bölgeleri, hasarl› bölgelerin fonksiyonlar›n›üstlenecek bir özelli¤e sahiptir.

Çocuk befl ya da alt› yafl›na gelene kadar beyindekisinirler yeniden organize olurlar. Bu sebeple baz›fonksiyonlar k›smen de olsa yeniden kazan›labilir.Bu zaman sürecinde meydana gelen olaya “nöralplastisite’’ ad› verilir. Bu süreci h›zland›rmak için baz›özel fizik tedavi teknikleri vard›r. Bobath, Vojta veduyusal entegrasyon gibi tekniklerin baflar›l› sonuçlar›kan›tlanm›flt›r.Fakat her çocukta serebral palsy tipive etkilenme yüzdesi farkl› oldu¤undan kesin ifadelerkullanmak yanl›fl olur. Serebral Palsy’yi tamamentedavi edecek bir yöntem yoktur. Bizlerin yapmas›gereken var olan problemleri ortadan kald›rmayaçal›flmak ve çocukta var olan potansiyelleri enfonksiyonel biçimde ona ö¤retmek olmal›d›r. Bilinçlibir fizik tedavi ile hem ailenin hem de çocu¤un yaflamkali tesini art t › rmak ana hedef olmal›d›r .

Do¤um Öncesi

• Enfeksiyonlar

• Kanamalar

• Plasental

yetmezlik

• ‹laç kullanımı

• Travma

• Radyasyon

Do¤um

• Prematüre(36. haftadan önce do¤um)

• Düflük do¤um a¤ırlı¤ı

(2500 gr'dan az)

• Zor / müdahaleli

do¤um öyküsü

• Ço¤ul gebelik

Do¤um Sonrası

• Kafa travması

• Epilepsi

• Merkezi

sinir sistemi

enfeksiyonları

Risk Faktörleri: Öyküsünde afla¤›daki sorunlar bulunan bebeklerde SP riski yüksektir.

Özgü ERTULÖzel E¤itim Ö¤retmeniY

A⁄

MU

R ÇO

CU

KLA

R

18

OT‹ZMDE DAVRANIfiPROBLEMLER‹ veDÜZELT‹LMES‹Otizim genellikle iletiflim bozuklu¤u olaraktan›mlanmaktad›r ve yaflan›lan bir tak›m davran›flsalbelirtileri bulunur. Otistik bireylerde, iletiflim kurman›ntemel davran›fllar› say›lan göz konta¤› kurma, s›raalma, ortak ilgi oluflturabilme, yönerge alma ve yerinegetirme ile iflbirli¤i gelifltirebilme gibi davran›fllar›yeterli düzeyde de¤ildir. Ayr›ca; kendi kendini uyarma, stereotipik ( tekrarlamal›) ve tak›nt›l› davran›fllar› ilesebepsiz öfke krizleri otizme efllik etmektedir. Bubahsetti¤imiz davran›fl kal›plar› otizimle yaflamay›zorlaflt›ran en önemli unsurlard›r.

Otizimde yaflan›lan davran›fl problemlerinde ilaçtedavisi ile davran›fl terapisi birlikte uygulanmaktad›r.Genellikle ailelerde, çocuklar›nda görülen problemdavran›fllar› ilaçla sakinlefltirmenin ifle yarayaca¤›düflüncesi hakimdir. Ancak, ilaç tedavisi tek bafl›nayeterli olmamaktad›r. Problemli davran›fllar› kontroledebilme teknikleri de ev ortam›nda kullan›lmal›d›r.

Problemli davran›flla yaflamak kader de¤ildir, önemliolan ailelerin kendi al›flkanl›klar›n› de¤ifltirmeye vedavran›fl de¤ifltirme tekniklerini uygulamaya istekliolmas›d›r.

Kendi etraf›nda dönme, anlams›z sesler ç›karma,kulaklar›n› aç›p-kapatma, ellerini ç›rparak ses ç›kartmavb.davran›fllar›n› tak›nt›l› ve sterotipik ( tekrarlamal›)hareketlere ve kendi kendini uyarma davran›fllar›naörnek olarak verilebilir. Bu flekildeki davran›fllar›nde¤ifltirilmesi zaman al›r ve bunlarla u¤rafl›lmas›gerekir.

Sterotipik ve tak›nt›l› davran›fllar›n herhangi bir sebebiyoktur, çocuk davran›fl› haz ald›¤› için yapar.Etraf›ndaki kiflilerin ilgi göstermesi, sözel ve fizikselolarak uyar›lar›n›n davran›fl üzerinde ikincil etkisibulunmaktad›r. Ne var ki, zamanla çocuk budavran›fllar› istemedi¤i fleylerden kaç›nmak veçevresindeki kiflileri uzaklaflt›rmak amaçl› da yapmayabafllar. Önceden sadece haz ald›¤› için ba¤›r›rken,sonralar› bunu geneller ve anne babay› kontrol alt›naalmak amac›yla kullan›r. Mesela; çocuk ba¤›r›r,yemekten istedi¤inde kalkar, dersini yar›m b›rak›r,böylelikle istemedi¤i her durumdan kurtulur .

ozgu1979 @mynet.com

Yetiflkin, çocu¤una davran›fllar› ile flu mesaj› vermiflolur : “Memnun olmad›¤›nda ba¤›r›rsan, istediklerinibana yapt›rabilirsin”. Bu flekilde, tak›nt›l› davran›fllarçocu¤un iletiflim dili haline gelir. ‹steklerini veihtiyaçlar›n› böylelikle anlatmay› ö¤renir.

Kendi kendini uyarma ve tak›nt›l› davran›fllarkendili¤inden oluflur ama çocu¤a bu flekilde iletiflimkurmas›n› aile ö¤retir. Otizimli bireylerdeki problemlidavran›fllar›n düzeltilebilmesi için davran›fl›n sebebininbelirlenmesi gerekmektedir, çünkü; problemlidavran›fllar›n oluflma sebebine göre; uygulanacakdavran›fl teknikleri de farkl › olmaktad›r .

Genel olarak, problemli davran›fllar›n ortaya ç›k›flsebeplerini iki bölümde ele alabiliriz:1 ‹stenmeyen davran›fl›n sonunda haz al›yor ise2 ‹stenmeyen davran›fl›n sonunda kazan›yorsa ise

Uygulanacak baz› davran›fl programlar› flunlard›r:1- ‹stenmeyen davran›fl› haz ald›¤› için yap›yorsa:‹stenmeyen davran›fl›n sonunda davran›fl› pekifltirenherhangi bir ödül bulunmamaktad›r. Çocuk sadecehaz ald›¤› için kendi kendini uyarmaktad›r. Buflekildeki davran›fllar› yetiflkinlerin görmezden gelmesiveya cezaland›rmas› davran›fl› azaltmada etkiliolamamaktad›r. Bunun için yap›labilecekler flunlard›r;• ‹stenmeyen davran›fl›n sonunda çocu¤un haz almas›n›n engellenmesi için çevresel düzenlemeleryap›labilir. Örne¤in; çocuk ç›kan sesten hoflland›¤›için masaya vuruyor ise masan›n üstüne örtü serilerek,çocu¤un ses ç›karmas› engellenebilir.

• Çocuk problemli davran›fl› yapmaya bafllad›¤›ndadavran›fla ilgi gösterilmez, konuflulmaz ve çocu¤undikkati baflka bir fleye yönlendirilir. Örne¤in; çocukka¤›t sallamaya bafllad›¤›nda, hiçbir flekilde uyar›lmadanhemen ilgisini çekecek bir etkinli¤e yönlendirilebilir.• Çocu¤un problemli davran›fl› yapmad›¤›zamanlarda, çocuk mutlaka takdir edilmeli veödüllendirilmelidir. Örne¤in; sürekli elleri ile burnunukafl›yan bir çocuk, burnunu kafl›mad›¤› zamanlardaödüllendirilmelidir. “ Aferin, ne güzel ellerin masan›nüzerinde oturuyorsun.” denilir veya küçük bir parçaçikolata verilebilir.• Çocu¤un kendi kendini uyarma davran›fl›n›nsonunda hofla gitmeyen bir uyaran verilebilir.Örne¤in; tükürdü¤ünde a¤z› sertçe silinebilir.• E¤er kendisine ve çevresine zarar veriyorsa; çocukfiziksel olarak kontrol edilerek zarar vermesiengellenebilir, kollar› s›kça tutulabilir.

Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ise;çocuk fiziksel olarak engellendikten sonraolumlu davran›fllar›nda ödüllendirilmelidir

2-Davran›fl›n sonunda kazan›yor ise:Çocu¤un davran›fl›n›n gözlemlenerek istenmeyendavran›fla neyin sebep oldu¤u ve çocu¤un bunu

neden yapt›¤›n›n belirlenmesi gerekmektedir.‹stenmeyen davran›fl›n neden yap›ld›¤›n› belirlemekiçin kullan›lan pek çok gözlem tekni¤i bulunmaktad›r.Ancak ailelerin pratik olarak uygulayabilmelerive davran›fl›n sebeplerini anlayabilmeleri içinafla¤›daki sorulara verilen cevaplar da davran›flanalizinin yap›lmas›na imkan verebilir.Buna göre:• Çocu¤umuz nas›l davran›yor? Neler yap›yor?• Ne zaman bu davran›fl› gösteriyor?• Ne kadar sürüyor?• Kimler varken bu davran›fl› yap›yor?• Hangi ortamda (evde, okulda, çarfl›da, vb.)• Çocu¤unuzun bu davran›fl›ndan sonra siz ne

yap›yorsunuz?• Çocu¤unuz neden böyle davran›yor olabilir?• Çocu¤unuz bu davran›fl› ile neler kazan›yor?

Yukar›daki sorulara göre davran›fl›n neden yap›ld›¤›ve davran›fl›n sebepleri belirlenebilir. Davran›fl genelolarak analiz edildikten sonra afla¤›daki önerileridavran›fl›n düzeltilmesinde kullanmak mümkündür.

• Çocu¤unuzun uymas›n› istedi¤iniz ev kurallar› belirleyiniz.

• Kurallara uygun davrand›¤›nda çocu¤unuzu ödüllendiriniz.

• Çocu¤unuz istenmeyen davran›fl› yapt›¤›nda ilgigöstermeyiniz.

• ‹stenmeyen davran›fl› yapmay› artt›rd›¤›nda görmezden gelmeye devam ediniz.

• ‹stenmeyen davran›fl› yapt›ktan sonra ödülden mahrum b›rak›n›z.

• ‹stenmeyen davran›fl› yapt›ktan sonra yapt›r›m uygulay›n›z.

• Çocu¤unuzun olumlu davran›fllar›n› an›nda ödüllendiriniz.

• Tutarl› ve kararl› olunuz.• Aile fertleri ile ortak bir davran›fl belirleyiniz.• Çocu¤unuza bofl vaktini de¤erlendirece¤i etkinlikler

bulunuz.• Do¤ru i let ifl im beceri ler i kazand›r ›n›z.

Yukar›daki önerilerin uygulanmas›na ra¤mendavran›fllarda herhangi bir azalma gözlenmiyorsa, birözel e¤itim uzman›na ya da psikolo¤a dan›fl›lmal›d›r.Unutmay›n›z ki davran›fl problemleri için genelreçeteler vermek imkans›zd›r, çünkü davran›fllar›nsebepleri çok farkl› olabilmektedir. Öyle ki kullan›lanherhangi bir davran›fl de¤ifltirme yöntemi bir çocuktasonuç verirken di¤er çocu¤un davran›fllar›n›düzeltmede etkisiz olabilmektedir.

KAYNAKÇA:(Özyürek M., S›nfta Davran›fl Yönetimi: Karatepe Yay›nlar›,Ankara, 1997 )(Özyürek M., S›nfta Davran›fl De¤ifltirme Yönetimi: Karatepe

Yay›nlar›, Ankara, 1998 )

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

19

OT‹ST‹K ÇOCUK SAH‹B‹ OLAN A‹LELER‹NGEÇ‹RD‹⁄‹ PS‹KOLOJ‹K SÜREÇLER

Çocuklar bize enerji, nefle vecanl›l›¤› hat›rlat›r. Bizleronlar›n çevreleriyle kurduklar›iletiflimi hayranl›kla izleriz,ancak bunlar›n aksineetraf›nda olup bitenin fark›ndaolmayan, d›fl dünya ile ba¤›n›koparm›fl, kurduklar› dünyadatek bafl›na yaflamaya çal›flançocuklar›m›zda vard›r.

Ördükleri kal›n duvara küçük bir pencere açmaktadahi zorland›¤›m›z otistik çocuklara sahip ailelerinyaflad›klar› ve hissettiklerini anlamak çok önemlidir.Çocuklar›na otizm tan›s› konulan aileler, ç›kt›klar›bu uzun yolda ilk olarak var olan durumu inkârederler. Yaflad›klar› flokun ard›ndan çocuklar›nakonan tan›y› reddetmeye, yanl›fl tan› kondu¤unudüflünmeye bafllarlar. ‹kinci aflamada ise durumunfark›na varmaya bafllarlar.

Bu dönemde k›zg›nl›k ile “niye benim bafl›ma geldi?” diye kendilerine sorarlar, çocu¤unun engelliolmas›n›n sebebini kendine mal ederek suçlulukduygusu yaflarlar, ard›ndan “Benden sonra çocu¤umane olacak” diye bir korkuya kap›l›rlar. Yani birçokkarmafl›k duyguyu bir arada yaflarlar. Bu karmafl›kduygu yuma¤›n› çözdükten sonra art›k durumu

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

20

kabullenip, bütün güçlerini ve zamanlar›n› çocuklar›n›ne¤itimi için en uygun olan› aramak ve ilgili kiflilerleiletiflim kurmak için harcarlar.

Erken teflhis, erken müdahaleyigetirmekte ve bu dönemdeuygulanan tedavilerle, sorunlarazalt›labilmektedir. Tedavinin enönemli k›sm› erken bafllayan özele¤itimdir. Anne ve baban›n karfl›laflt›¤› ilkzorluk, belki de ilk kez duydu¤u otizmi tan›mamakt›r.Bu nedenle ilgili kifliler taraf›ndan otizmin tan›t›lmas›,anlat›lmas›, belirtileri konusunda ailelerinbilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

E¤itim al›nacak yer ve kiflilere karfl› yaflayabileceklerigüvensizlik, ailelerin karfl›s›na ikinci sorun olarakortaya ç›kabilmektedir. Bu dönemde aileler duyduklar›her yönteme, kifli ve kuruma can havliyle sar›lmakta,zaman›n çok önemli oldu¤u bu süreçte, tüm bunlarzaman kayb›na yol açabilmektedir.

Ailelerin bunun gibi pek çok soruna haz›rl›kl› olmas›,çocuklar›n›n onlara ihtiyac› oldu¤unu unutmadansakin, sab›rl› ve inançl› olmas› gerekmektedir. Otistikbir çocuk, dünyay› di¤er çocuklardan farkl› alg›lar

ve bu nedenle özel bir yaklafl›m bekler. Onlar›n özelçocuklar oldu¤unu kabul etmekle birlikteunutulmamas› gereken fley yaflam›n do¤al ak›fl›n›nbozulmamas› gerekti¤idir. Bu süreçte, sokaktakiinsanlar›n, komflular›n›z›n, ailelerinizin merakl›bak›fllar›yla karfl›laflabilirsiniz. Çocu¤unuzun durumunukabullenmeniz, bu tepkilerden daha az etkilenmenizdeve sorunlar›n üstesinden gelmenizde at›lacak önemlibir ad›md›r. Bu nedenle durumu aile fertlerinden,arkadafl ve akrabalardan gizlemek, çocu¤u toplumdansoyutlamak yerine; durumu paylaflmak bu sürecidaha kolay atlatman›za yard›mc› olacakt›r.

Çocuklar›m›z› en bafl›ndan anlamak ve kabullenmek,onlar›n günlük hayata uyum sa¤lamalar›n› veö¤renmelerini kolaylaflt›rmaktad›r. Bu da otistikçocu¤a sahip aileler için en büyük kazançt›r.

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

21

zeynepayaksiz@yagmurcocuklar.com

Zeynep AYAKSIZ Psikolog

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

01

EP‹LEPS‹ NED‹R?Epilepsi (sara hastal›¤›) beyinde birgrup sinir hücresinin anormalelektriksel deflarjlar›na ba¤l› olarak,

gelip geçici motor, duyu, hisveya fluur bozuklu¤u olarakortaya ç›kan bir hastal›kt›r.Buna ba¤l› olarak tümvücutta veya uzuvlardadalma, kas›lma ve ç›rp›nmagibi belirtiler ani olarakortaya ç›kabilir ve ço¤u kezkendi l i¤ inden geçer.

Ataklar s›ras›nda bilinçkayb›, nefes kesilmesi,

gözlerde arkaya do¤rukayma gibi durumlar daortaya ç›kabilir. Bu nedenlenöbet s›ras›nda neleryapmam›z gerekti¤iniçok iyi bilmemiz gerekir.

Epilepsi nöbetleriningünün hangi saatinde

gelece¤i genellikle belli olmaz;fakat afl›r› stres,üzüntü,hatta afl›r›sevinç gibi yo¤un yaflananduygular, enfeksiyöz ya da atefllihas ta l ›k l a r bu nöbe t le r itetikleyebilen faktörler aras›ndad›r.

Serebral palsy ve otizm gibidurumlarda da epileptik nöbetlergörülebilir. Fakat bu nöbetlere

neden olan ana faktörler burahats›zl›klar›n ikincil etkileridir.

Seniha Deliveli ONURSALFizyoterapist

senihaonursal@gmail.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

23

Çocu¤a Yaklafl›mÇocuklar›m›z deneyerek ö¤renirler, bu nedenleonlar›n do¤al meraklar›n› canl› tutmak bizimelimizdedir. Çocuklar›m›z› grup aktivitelerindenmahrum b›rakmamam›z gerekir. Okulundakiö¤retmenlerine ve görevlilere çocu¤unuzun durumuhakk›nda bilgi verdi¤iniz takdirde endifle etmenizigerektiren bir durum kalmayacakt›r

Çocu¤unuzun arkadafllar› aras›nda kendisini farkl›hissetmemesi gerekir. Bu durum çocu¤unuzun sosyalyaflant›s›na engel olmamal›d›r. Her nöbet geçirdi¤indeeve gönderilmemeli, ciddi bir durum ortayaç›kmad›kça biraz dinlendirilip okul yaflant›s›na tekrardönmek üzere teflvik edilmelidir.

Çocu¤umuzun Epilepsi ileYaflamas›na Yard›mc› OlmakDo¤ru bilgi sahibi olmak ve pozitif yaklafl›mbirleflti¤inde, çocu¤unuz ça¤›n› en güzel flekildegeçirebilir. Kendi hastal›¤› olan epilepsi hakk›ndaona anlayabilece¤i dilden bilgi vermekte büyük faydavard›r. Bu flekilde yaklafl›m ona ileride kendisi ileilgili sorumluluk almas›nda cesaret verecektir.

Birden fazla çocu¤unuz varsa; ona di¤erlerindenfarkl› davranmay›n. Rahats›zl›¤›ndan dolay› kendinifarkl› hissetmesi yetiflkinlik ça¤›nda olsun, çocuklukça¤›nda olsun psikolojik sürecinin olumsuzetkilenmesine neden olur.

Epilepsili Çocu¤umuzuGözlemlemekÇocu¤unuzun nöbet geçirdi¤i s›radaki görüntüsükorkutucu olabilir, fakat sakin kalman›z hem onuniyili¤i hem de nöbet an›ndaki durumla ilgili doktoravermeniz gereken bilgileri kaydetmek için gereklidir.Nöbetin ne zaman bafllad›¤›, çocukta ne gibi belirtilerortaya ç›kt›¤›, nöbetin ne kadar sürdü¤ü, tekrar edipetmedi¤i, hangi aral›klarla tekrar etti¤i doktor aç›s›ndanson derece önemli bilgilerdir.

Epilepside Nöbet s›ras›nda‹lkyard›m• Her fleyden önce sakin olmam›z ve çocu¤umuzun

yan›ndan ayr›lmamam›z gerekmektedir.• Çocu¤unuzun hareketlerini engellemeye ya da

durdurmaya çal›flmay›n, mümkün oldu¤unca serbest kalmal›d›r.

• Bu nedenle güvenli ve yumuflak bir yere yat›r›n.• Tükürü¤ün ve dilin nefes yoluna kaçmamas› için

onu yan yat›r›n. Rahat nefes almas› için a¤z›n›

hafif hareketlerle aç›k tutmaya çal›fl›n.• A¤z›n›n içine, kafl›k vb. cisimler sokmaya

çal›flmay›n. Difllerini s›k›yorsa çene eklemini açmaya çal›flmay›n ve difllerinin aras›na bir fleylers›k›flt›rmaya çal›flmay›n.

• Nöbet s›ras›nda kesinlikle ilaç vermeye ya da suiçirmeye çal›flmay›n.

• Sakin bir flekilde çocu¤unuzun yan›ndan ayr›lmadan nöbetin bitmesini bekleyin.

• Nöbetten sonra fluurlar› bulan›k olabilir ve çokyorgun olabilirler . Bu nedenle ses tonumuz güvenverici olmal›d›r, engellememiz gereken bir durumolufluyorsa yumuflak bir tav›rla onu engellememizgerekmektedir.

Acil Yard›m Gerektiren Durumlar• Nefes almada sorun yaflamas›,• fiuur aç›lmaks›z›n pefl pefle nöbet gelmesi• 10 dakikadan uzun süren fluur bulan›kl›¤›n›n

olmas›,• Daha önce epilepsi öyküsü olmayan birinde,

benzer belirtiler görülmesi.

Egzersiz ve EpilepsiAileler genellikle egzersiz ile nöbet oluflabilece¤i gibiyanl›fl bir inanç içerisindedirler. Bu nedenle dekoruma içgüdüsü ile gereksiz bir k›s›tlama yolunayönelirler. Bu yaklafl›m, çocukta olumsuz bir etkiyapar ve stres yarat›r, çocu¤a kendisini izole edilmiflhissettirir.

Yap›lan araflt›rmalara göre, egzersiz s›ras›nda çocu¤unyapt›¤› derin solunum sayesinde EEG’ de epileptikdeflarjlar›n azald›¤› gözlemlenmifltir. Bunun nedenininegzersiz s›ras›nda oksijen al›m›n›n artmas› oldu¤udüflünülmektedir. Ayn› zamanda egzersizin çocu¤unzihnini belli bir noktaya odaklamas›na yard›mc›oldu¤u bilinmektedir.

Epilepsi Tedavisinin EgzersizÜzerine EtkileriAntiepileptik ilaçlar; yorgunluk, uyuflukluk, dikkatda¤›n›kl›¤›, koordinasyon bozuklu¤u gibi yan etkilereneden olabilirler. Bu flekilde ortaya ç›kabilecek yanetkiler düzenli ve disiplinli bir flekilde uygulanacak fizik tedavi ile ortadan kald›r›labilir.

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

24

Büflra B‹RTANEPsikolog busra.birtane@yagmurcocuklar.com

OYUN TERAP‹S‹ ve OT‹ZM

Oyun, hayat›n her evresinde var olan bir etkinliktir.Yaflam›n ilk y›llar›nda oynanan oyunlar daha çoktaklide dayan›rken, çocu¤un geliflim süreci boyuncaçocu¤un yak›n çevresi, zamanla genifl bir sosyalçevre, ona ait de¤er yarg›lar› ve kurallar oyunlaradahil olur.

Oyunun kayna¤› konusunda pek çokfarkl› görüfl mevcuttur. Bunlardan baz›lar›oyunu; “içten gelen fazla enerjinind›flavurumu” baz›lar›; “çocuklar›niçgüdülerine dair pek çok ipucu içerenbir dinamik” baz›lar› ise ; “çocuklar›nyaflad›klar› psikolojik problemlerin fark›navarabilmek için bir araç” olarakde¤erlendirirler.

Geliflim kuramc›lar›ndan Piaget oyunlar›3 aflamada de¤erlendirir:• Al›flt›rma Oyunlar›Befl duyu ile çevreden al›nan uyaranlar›n s›n›fland›¤›oyunlar; ç›ng›ra¤› tutma gibi.

• Simgesel OyunlarÇocu¤un dil geliflimi tamamlanmad›¤› için sembolikolarak hayal dünyas›n› yans›tt›¤›, varm›fl gibi yap›lan

oyunlar; evcilik oynama, tara¤› mikrofon, bir sopay›k›l›ç olarak kullanma gibi.

• Kurall› OyunlarÇocu¤un iliflki kurmas›n› ve sosyalleflmesini gerektirenoyunlar

Oyun terapisi, çocuk ve terapist aras›nda kurulan,çocu¤un kendi iç dünyas›n› keflfetme ve potansiyelinigelifltirme; terapistin de çocu¤un duygu dünyas›ylailgili fark›ndal›klara sahip olabildi¤i iliflkisel bir süreçtir.

Oyun terapisinde en önemli nokta çocu¤un gerçekhayatta kontrolü d›fl›nda olan durumlar›, oyunesnas›nda sembolik olarak kontrol alt›na almas› vebununla kazand›¤› özgüvendir. Oyun terapisindeoyun ortam›na kat›l›m; çocu¤un birlikte hareketedebilmesi, kendi potansiyelini rahatça ortayakoyabilmesi, yarat›c›l›¤›n› ortaya ç›karabilmesi vemerak uyand›r›p motivasyonunu artt›rmas› aç›s›ndanönemlidir.

Oyunlar, çocuklar›n içinde bulunduklar› dünyay›anlamland›rmalar› ve duygular›n› en aç›k biçimdeortaya koyabilmelerini sa¤lar. Duyusal, zihinsel, sosyalve davran›flsal alanda pek çok problem yaflayanotistik çocuklarda oyunlar›n süreci, niteli¤i veoyunlarda kullan›lan oyuncaklar dahi farkl›l›k gösterir.Otistik çocuklar, genellikle yineleme gerektiren

oyunlar› tercihederler, mesela; bir

trambolinin üzerindesaatlerce atlay›p z›playabilir,

dönen bir topac› ya da tekerle¤itakip edebilirler.

ikinci bir kifliyi gerektiren yar›flmagibi etkinlikler pek yer almaz; çünkü ikinci

bir kifli demek onlar için oyun esnas›nda göz temas›,konuflma ve sosyal bir iliflki demektir. Ayr›ca otistikçocuklar hayal güçlerini kullanmada da sorunlaryaflad›klar› için, oyunlar›nda nesneleri “-m›fl gibi”kullanmay› da tercih etmezler.

OyuncaklarOyuncaklar; çocuklar›n korkular›n›, k›skaçl›klar›n›,sevdikleri ve sevmediklerini, kendilerini sorumlu vesuçlu hissettikleri noktalar›, k›sacas› tüm duygu vehayal dünyalar ›n› aktard›klar › araçlard›r .

Oyuncaklar› ifllevlerine göre flu flekildes›n›fland›rabiliriz:• Duygusal Oyuncaklar• Zevk Nesnesi Olan Oyuncaklar• E¤itsel ve Kültürel Kazanç Sa¤layan Oyuncaklar• Sosyal Bütünleflmeyi Sa¤layan Oyuncaklar• Oyun gibi Oyuncaklar

Bebeklik sürecinde ba¤lanma davran›fl› gerçekleflirken,bebeklerin kendileri için bir “güvenlik üssü” olarakkulland›klar› “geçifl nesneleri” mevcuttur. Genellikle,insanlar›n ilk oyuncaklar› olarak an›msad›klar› bugeçifl nesneleri olmaktad›r.

Otistik çocuklar›n yar›s›ndan fazlas›nda geçiflnesnesinin kullan›lmad›¤› gözlenmifltir. Geçifl nesneleridaha çok çocu¤un annesinin örtüsü, emzi¤i, yumuflakbir battaniye gibi güven verici bir nesnedir ve çocu¤unilerideki yaflam›nda kuraca¤› sosyal ve duygusaliliflkilerinin güvenirlili¤ini belirlemede büyük önemesahiptir.

Otistik çocuklar, oyuncaklara pek fazla ilgigöstermezler ya da ilgileri k›sa süreli olur. Asl›ndanesneleri tüm ayr›nt›lar›yla incelemeyi severler, fakatbunlar› genellikle amaç d›fl› olarak; elinde tutma,döndürme, f›rlat›p atma fleklinde kullan›rlar.

Otisik çocuklarda oyun terapisiyap›l›rken dikkat edilmesi gerekenbaz› önemli noktalar vard›r,bunlar:• Çocuk ve terapist aras›nda

fiziksel ve duygusal bir güveniliflkisi kurulup, korunmal›d›r.S›n›rlar, yerinde ve zaman›nda

konulmal›d›r.• Böylelikle çocu¤un

sorumluluk almas› –bireysel sorumluluk-ve kendini kontrol deneyimini yaflamas›

sa¤lan›r.• Terapatik iliflki korunmal›d›r.

Oyun terapisinde kullan›lacak meteryallerinde baz› özelliklere sahip olmas› ve rastgeleseçilmemesi gerekir, bunlar:• Çocuklar›n güven ve kendini kabul eksikli¤ini

tamamlayacak nitelikte olmal›• Çok sert ve kat› cisimlerden oluflmamal›• Mekanik ve karmafl›k olmamal›• Duygular› ifade edici olmal›• Sözel anlat›ma çok gerek b›rakmamal›• Hayali unsurlar de¤il; gerçek yaflam ifadeleri

tafl›mas›

Oyun terapisi çocuklar için baz› davran›fllar› ve sosyalkurallar› deneyimleyerek ö¤renme sürecidir. Bunoktada önemli bir husus ise oyunun çocu¤unyaflant›s›, sosyo-kültürel yap›s›na uygun ve e¤lencelibir yap›da tasarlanmas›d›r.

Otistik çocuklarda terapi yaparkenkullan›labilecek baz› oyunlar flunlard›r:• Bir battaniyenin ya da çarflaf›n uçlar›ndan tutarak(en az 4 çocuk olmal›d›r) battaniyeyi farkl› yönlere,afla¤› yukar› hareket ettirerek içindeki topu hoplatma

• Çocuklar›n ellerine büyük karton rulolar verilip,önce aralar›nda biraz mesafe kalacak flekilde çocuklardüzenlenmeli, bu kartonlarla vurduklar› topu kaleyeatmalar› istenmelidir. Bu rutin olarak tekrarlanabilir.

Böylelikle çocuklar grup içinde sorumluluk alabilme,paylaflma, kurallara uyma ve iflbirli¤i yapabilmeyiö¤renirler.

Kaynakça:• (Ö¤retir Dilek, Oyun ve Oyun Terapisi, Gazi

Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar E¤itim FakültesiDergisi, Say›: 22,94-100, 2008)

• (Bald›k Ömer, Ansiklopedik E¤itim ve Psikoloji Rehberi, Timafl Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005)

• (Dar›ca Nilüfer, Çoklu Zeka Kuram›na Uygun Geliflimsel Teknikler, ‹stanbul, 2007)

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

25

Adem ÜNLÜÖzel E¤itim Ö¤retmeni

adem_ademunlu@hotmail.com

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

26

OT‹ST‹K ÇOCUKLAR‹Ç‹N ERKEN E⁄‹T‹MPROGRAMININHAZIRLANMASIGünümüz e¤itim anlay›fl›içerisinde erken e¤itiminöneminden sürekli sözedilmektedir. Her çocuk içinerken yaflta e¤itime bafllamakönem tafl›r; fakat özelgereksinimli çocuklar için bue¤itim adeta bir zorunluluktur.Yap›lan araflt›rmalar göstermektedir ki; otistik spektrumbozuklu¤u tan›s› alm›fl çocuklar›n e¤itim program›nabafllama yafl› ne kadar erken olursa, ilerikiyaflamlar›nda bu çocuklar›n ald›klar› tan›dan uzaklaflmadurumlar› da o denli yüksek olmaktad›r. Bu sebeple,otizm tan›s› alm›fl çocuklar›n e¤itime bafllamalar›n›nüç yafltan önce olmas›na dikkat edilmesi gerekir.Otizm tan›s› alan çocuklara geleneksel e¤itim anlay›fl›içinde daha çok zihinsel engelli çocuk muamelesiyap›lmaktad›r. E¤itim programlar› olufltururken dezihinsel engelli çocuklar›n proramlar›na paraleliçerikler haz›rlanmaktad›r. Bu nedenle e¤itim

programlar›n›n içeriklerinde, ifllevsel iletiflim ve oyunbecerilerine, sosyal becerilere, uygun olmayandavran›fllar›n azalt›lmas›na a¤›rl›k verilmesi gerekirken;daha çok yo¤un bir flekilde akademik becerilere yerverilmektedir. Ortaya ç›kan tabloda yafl›tlar›yla ayn›okula devam etti¤i, okuma yazma bildi¤i halde otizmtan›s›ndan uzaklaflamayan çocuklar gözükmektedir.

Otizm tan›s› alm›fl çocuklara uygulanan e¤itimprogram› hangi program olursa olsun asl›nda amaç,çocuklar› bu tan›dan kurtarmak olmal›d›r. Yap›lanaraflt›rmalara göre otistik özellik gösteren çocuklar›nö¤renme özellikleri ve süreçleri de farkl›d›r.

Tüm bu gerekçelere dayanarak, otizme yönelik erkene¤itim programlar›n›n içeri¤inde öncelikle sosyaliletiflim becerileri kapsam›nda; göz konta¤› kurma,parmakla iflaret etme, oyun becerileri, dil ve iletiflimbecerilerini gelifltirmeye yönelik talimatlar› yerinegetirme ve taklit becerileri yer almal›d›r. Bunlar›nyan› s›ra davran›fl sorunlar›n› azaltmaya yönelik birprogram da oluflturulmal›d›r.

Basit Talimatlara Uyma BecerisiBasit talimatlara uyma becerisi; verilen talimatlarauyma ve onlar› yerine getirmeyi kapsar, en önceliklibeceriler aras›ndad›r. “Aya¤a kalk! Otur! Elleriniafla¤›ya indir! Yan›ma gel! Ver! Bana bak!” gibitalimatlar üzerinde çal›fl›lmaya bafllanabilir. Ö¤renci,çal›fl›lan talimatlarda ustalaflt›kça, yeni talimatlareklenmeli, böylece çocu¤un anlama ve yerine getirmebecerisi gelifltirilmelidir. Talimatlara uyma becerisininö¤retimi ayr›k denemelerle ö¤retim fleklindeyap›labilir.Bu çal›flmay› planlama ve uygulamasürecinde afla¤›daki gibi bir çizelge kullanmak kolayl›ksa¤layabilir.

Göz Konta¤› KurmaBilindi¤i gibi otizm tan›s› içinde yer alan en belirginbecerilerden birisi göz konta¤› kurma becerisidir. Bubecerinin ö¤retiminin flekil verme ile yap›lmas›kolayl›k sa¤layacakt›r. Göz konta¤› kurmada ö¤rencikonuflan› dinlerken, kendisi konuflurken ya da sözelolmayan bir iletiflim biçimi sergilerken göz konta¤›kurmas› sa¤lan›ncaya kadar çal›fl›lmaya devamedilmelidir.

Taklit BecerileriTaklit etme ö¤renmenin temelini oluflturur. Hepimizhaf›zalar›m›z› yoklarsak, asl›nda bildi¤imiz fleylerinço¤unun çevremizdeki kiflileri gözlemleyerek veonlar›n davran›fllar›n› taklit ederek ö¤renmifloldu¤umuzu fark ederiz.

Otizm tan›s› alm›fl çocuklar›n en çok zorland›klar›beceriler aras›nda taklit becerilerini söylemekmümkündür. Son zamanlarda yap›lan araflt›rmalardaayna nöronu ad› verilen bir nöron grubununçal›flmas›ndaki sorunun taklit becerilerini ö¤renmeyizorlaflt›rd›¤› ortaya ç›km›flt›r. (Biello 2006)

Taklit becerilerinde amaç, çocu¤a farkl›beceriler kazand›rmak de¤ildir; çocu¤ayap›lan›n ayn›s›n› yapmas› ö¤retilmeyeçal›fl›l›r. Taklit becerilerini ; nesnelitaklit becerileri ve nesnesiz taklitbecerileri olmak üzere iki grupta elealabiliriz. Çal›flmalara öncelikle nesnesiztaklit becerilerinden bafllamak, bubecerilerde uygun ilerleme sa¤land›ktansonra nesneli taklit becerilerine geçmekdaha uygun bir yoldur.

Ö¤renci temel nesneli ve nesnesiz taklit becerileriniö¤rendikten sonra rontlara, hayvan taklitlerine, evcilikoyunu ve “Cee oyunu” gibi taklit oyunlar›na geçilebilir.Taklit becerilerinin ö¤retiminde ayr›k denemelerleö¤retim ve video ile ö¤retim teknikleri ö¤renimikolaylaflt›r›r.

Otizmin genel tan›m› ve bu tan›m›n içeri¤i gözönünde bulunduruldu¤u zaman yürütülen e¤itimprogram›n›n içeri¤i ; talimatlara uyma,gözkonta¤›,ad›na tepkide bulunma,taklit becerileri,sosyalbeceriler ve problem davran›fllar hedef al›narakdüzenlenmelidir. Bu içerikte planlanm›fl e¤itimprogramlar› sonucu , otistik spektrum bozuklu¤utan›m› içindeki çocuklar otizm tan›s›ndan kurtulduklar›zaman, ö¤renme güçlü¤ü, hiperaktivite gibi eksorunlar yafl›yorlarsa,sadece bunlara iliflkin tan›laralabilmektedirler.

Kaynakça:(K›rcaali-‹ftar, Gönül, Otistik Özellik GösterenÇocuklara ‹letiflim Becerilerinin Kazand›r›lmas›,Ya-pa Yay›nlar›, ‹stanbul, 2003)Biello_David, “Lack of “Mirror Neurans” May HelpExplain Autism” Aral›k 5, 2006)

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

27

Bireyler do¤duklar› andan itibarenbafllayarak ayn› geliflim basamaklar›ndangeçerler. Geliflim basamaklar›nda baz›bireyler h›zl›, baz›lar› da yavafl ilerlerya da geliflim basama¤›n›n birinde

tak›l›r kal›rlar. Bu sebeple özelgereksinimli bireylere çok erken

yafllardan itibaren özel e¤itim verilmelidir.Özel gereksinimli çocuklar özellikle öz bak›mbecerilerinde desteklenmelidir.

Tuvalet becerisi, yemek yeme ve giyinme-soyunmabecerileri bireyin ba¤›ms›zl›¤›n› kazanmas›ndaki ilktemel öz bak›m becerileridir. Özel gereksinimliçocu¤un erken e¤itim program›nda öncelikli olarakbu becerilerin ö¤retimine yer verilmelidir, çünkü;temel öz bak›m becerilerinin ba¤›ms›z olarak yerinegetirilmesi, bireyin özgürlü¤ünün en temel noktas›d›r.

Baz› ana babalar özellikle tuvalet kontrolününkazand›r›lmas›nda ne yapacaklar›n› bilemezler ve biruzman yard›m›na ihtiyaç hissederler. Bu sebeple, busay›m›zda aile e¤itimi konusunda tuvalet kontrolününkazand›r›lmas›na yer vermeyi tercih ettik.

Tuvalet kontrolü belirli birgeliflimsel s›ra içindeö¤retilmektedir.Bu geliflimsel s›ra:

1- Gündüz saatlerinde çifl ve kaka kontrolü, gece çiflve kaka kontrolünden önce kazan›l›r.

2- Ba¤›rsak hareketleri mesane hareketlerinden öncedüzenlenir. (Kaka kontrolü çifl kontrolünden öncekazan›l›r.)

Tuvalet kontrolünün kazand›r›lmas›na bafllamadanönce çocu¤un fizyolojik olarak haz›r olup olmad›¤›n›nkontrol edilmesi gerekmektedir. Bunun için bir tak›mön koflul becerilerine sahip olunmal›d›r.

Tuvalet Kontrolünün Kazand›r›lmas›ndaÖncelikli Olarak Yap›lmas› GerekenlerAileler çocuklar›na tuvalet kontrolünü kazand›rmayakarar verdikten sonra çocu¤un haz›r bulunufllukdüzeyini belirlemeleri gerekmektedir ve bu aflamadaçocuk bezlenmez. Öncelikli olarak, çocu¤un fizyolojikolarak ne düzeyde oldu¤una bak›l›r. Önkoflulbecerilerin belirlenmesi için yap›lmas› gerekenbasamaklar afla¤›da belirtilmifltir:

1- Zihinsel engelli çocuklarda ortalama olarak 3,5 veüzeri yafllarda tuvalet e¤itimine bafllanmal›d›r.2- Çocu¤un kuruluk süresi ve çifl-kaka boflalt›msaatleri belirlenmelidir.

Kuruluk süresi ortalama olarak 45 dakikadan azolmamal›d›r. Bunun için afla¤›daki kay›t çizelgesineçocu¤un çifl ve kaka yapma saatleri iflaretlenir. Kay›tçizelgesine ortalama olarak 7 ila 10 gün süresincekay›t yap›l›r. Çocuk yar›m saatte bir tuvalete götürülürve çifl yapt›ysa “ç”; kaka yapt›ysa “k” tabloyaiflaretlenir. Kay›t çizelgesinin sonunda çocu¤un tuvaletkontrolüne haz›r olup olmad›¤›na karar verilir.Daha önce de belirtti¤imiz gibi kuruluk süresi 30dakikadan az ve boflalt›m saatlerinde düzensizlikolmamal›d›r. Çifl ya da kaka yapt›ktan sonra iç çamafl›r›kuru kalmal› ve damlalar halinde dahi olsa tuvaletinikaç›rmamal›d›r.

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

28

GELENEKSELYÖNTEM ‹LE

ENGELL‹ÇOCUKLARATUVALETKONTROLÜNÜN

KAZANDIRILMASI

ÇOCU⁄UN TUVALET KONTROLÜ KAYIT Ç‹ZELGES‹

Bafllama Tarihi: ...... / ....../ ......... Bitifl Tarihi: ...... / ....../ .........

Zaman8.008.309.009.3010.0010.3011.0011.3012.0012.3013.0013.3014.0014.3015.0015.3016.0016.3017.0017.3018.0018.3019.0019.3020.0020.30.21.0021.3022.00

1.Gün 2.Gün 3.Gün 4.Gün 5.Gün 6.Gün 7.Gün

ozgu1979 @mynet.com

Yukar›daki koflullar tuvalet kontrolü e¤itimine çocu¤unhaz›r olup olmad›¤›n›n belirlenmesinde çok önemlidir.Ayr›ca, afla¤›da belirtilen önkoflul becerileri ise ikincilderecede önemli olup, tuvalet kontrolününkazand›r›lmas›n› kolaylaflt›r›r. Bu önkoflul becerileriise:

1 Çocu¤un tuvalete kendi bafl›na gidebilmesi2 Temel soyunma ve giyinme becerilerine sahip

olmas›3 Tutma, açma, vb. temel küçük kas becerilerine

sahip olmas›4 Çocu¤un durufl ve yüz ifadesi ile tuvaleti geldi¤ini

belli edebilmesi5 3 ila 5 dakika aras› oturur vaziyette kalabilmesi,6 Basit yönergeleri ( al, ver, tut, bak, otur, kalk,vb.)

yerine getirebilmesidir.

Çocu¤un önkoflul becerileri kontrol edildi¤inde vede¤erlendirmeler tamamland›¤›nda, çocuk yeterlihaz›r bulunuflluk düzeyine sahip ise tuvalet kontrolüe¤itimine bafllan›r.

Gündüz Tuvalet KontrolününKazand›r›lmas›

1 Kay›t çizelgesinde çocu¤un çifl ve kaka saatleri belirlenir.

2 Tuvalet kontrolünün kazand›r›lmas› aflamas›ndaçocuk bezlenmez.

3 Çocuk sabah uyand›¤›nda tuvalete/ laz›ml›¤a oturtulur. Tuvaletini yapmas› istenir. 10 dakika içinde tuvaletini yapmazsa tuvaletten ç›kar›l›r.

4 Belirlenen tuvalet saatlerinden 10 dk önce tuvalettegötürülür. Bu s›rada giyinme-soyunma, el y›kamavb. tuvalet yapma becerisi çal›fl›labilir.

5 Boflalt›m gerçekleflirse çocuk ödüllendirilir. E¤ertuvaletini yapmazsa 10 dakika sonra tekrar tuvaletegötürülür.

6 4- 5 gün sonra çocu¤un belirlenen tuvalet saati 10 dakika uzat›l›r.

7 Çocu¤un alt›n› kirletmesi görmezden gelinebilir.E¤er alt›n›n ›slak olmas›ndan rahats›z oluyor ise bir süre öyle b›rak›labilir.

Tuvalet kontrolünün kazand›r›lmas› sürecinde çocu¤untuvaletini yap›p yapmamas› üzerinde çok durulursaveya bask› yap›l›rsa; tuvaletini tutma, kakas›n› yadaçiflini baflka yerlere yaparak saklama gibi olumsuzdavran›fllar gözlenebilir.

Bu sebeple kay›t çizelgesi ile belirlenen çifl – kaka

saatlerinde çocu¤un tuvalete götürülmesi ve alt›n›kirlettiyse görmezden gelinmesi önemli olmaktad›r.

Gece Tuvalet KontrolününKazand›r›lmas›Çocuk, gündüz tuvalet kontrolünü % 70 oran›ndakazand›ktan sonra gece kontrolüne bafllan›r. Afla¤›dagece tuvalet kontrolünün kazand›r›lmas›nda izlenmesigereken s›ra verilmektedir:

1 Gece yatarken çocu¤un alt› bezlenmez.2 Çocu¤a verilen s›v› miktar› akflam saatlerinde

azalt›l›r.3 Çocu¤un yatmas›na 1- 2 saat kala herhangi bir

fley yemesi ve s›v› almas› engellenir.4 Çocuk yatt›ktan 1,5 saat sonra tuvalete götürülür.

3-4 gün çocuk ayn› saate tuvalete kald›r›l›r. Sonrakigünlerde 10- 15 dakika daha geç tuvalete kald›r›lmaya bafllan›r.

Hepimize kolay gelsin…

Kaynakça:(Varol_Nihal, Beceri Ö¤retimi ve Özbak›m, Kök yay›nc›l›k,Ankara, 2006)(Çavkaytar_Atilla, Özbak›m ve Ev içi Becerilerin Ö¤retimi,Gündüz Yay›nc›l›k,Ankara, 2005)

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

29

Özgü ERTULÖzel E¤itim Ö¤retmeni

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

30

Ya¤mur Çocuklar Özel E¤itim Merkezi’nden Haberler

Almanya, Avusturya, Hollanda ve Kore’den gelen özel e¤itimö¤retmenleri, gönüllü sosyolog ve psikologlar› kurumumuzda

birer ay misafir edip, stajlar›n› Ya¤mur Çocuklarda yapmalar›n› sa¤l›yoruz.Bundan sonraki y›llarda da bu tür çal›flmalar›m›z devam edecektir.

•Önümüzdeki y›l, bizim e¤itimcilerimiz de Avusturya ve Almanya’ da AvrupaBirli¤i de¤iflim program› kapsam›nda özel e¤itim alan›nda mesleki e¤itim

deneyimlerini paylaflmak için gideceklerdir.•

Her y›l düzenlenen Educatürk e¤itim fuar›na kat›larak, özel e¤itimin vepsikolojik dan›flmanl›¤›n›n tan›t›m› yap›ld›.

•Ayder (Alternatif Yaflam Derne¤i) Derne¤i’nin kurucusu

Ercan Tutal ve dernek arkadafllar› taraf›ndan oluflturulan Engelsiz YaflamProjesi Düfller Akademisi’ nin Bilgi Üniversitesi’nde tan›t›m› yap›ld›. Düfller

Akademisi ile psikolojik dan›flmanl›k ve özel e¤itim alan›nda iflbirli¤iyap›lmaktad›r.

•Veli ve ö¤rencilerimiz Miniatürk’e geziye götürüldü, ayr›ca ö¤rencilerimizle

beraber tiyatroya gidildi.•

Ö¤rencilerimizin çal›flmalar›ndan derlenen resim sergimiz Mehmetçik Vakf›yarar›na Metrocity Al›flverifl Merkezi’ nde sergilendi.

•15 Aral›k 2008 Tarihinde Kanal T Televizyonu’nda Kurucumuz Adnan Çak›r, Psikolo¤umuz Nergis Azanpa ve Fizyoterapistimiz Seniha Deliveli Onursal

ile birlikte “Psikiyatri Klini¤i” program›nda engelli ailelerin yaflad›klar›sorunlar dile getirildi.

Kurumdan Haberler

Düfller Akademisi Nedir?BM Engellilik Sözleflmesini imzalayan bir Türkiye’nin nüfusun neredeyse %15’ini kapsayan engelli insanlarımıziçin acil çözümler üretiyor olması gerekmektedir. Engelli vatandafllarımızın olmaları gerekti¤i yer ile bulunduklarıyer arasındaki uçurum çok büyüktür. Uçurumun büyüklü¤ü giderek sadece engelliler için de¤il toplumun di¤erkatmanların iki önemli bir ço¤unluk için sosyal yaflama eflit katılım dezavantajı yaratmaktadır. Bu büyük uçurumunkapatılması için ciddi ve kalıcı çözümler üretip uygulamak ve en temel anayasal ve insani ya?ama haklarını e?itve özgürce kullanabilmelerinin önünü açmak gerekmektedir.

DÜfiLER AKADEM‹S‹ bu yaklaflımla üretilmifl bir projedir. Yıllardır Alternative Camp vb. projeleriyle 10 binlerceengelli vatandaflımıza engelsiz sosyal yaflam çözümleri ve olanakları sunan AYDER (Alternatif Yaflam Derne¤i),UNDP (Birleflmifl Milletler Kalkınma Programı) ve Türkiye Vodafone Vakfı finansal deste¤i ile 15 Kasım 2008’denitibaren projeyi hayata geçirecektir.

Düfller Akademisi....Bir sosyal sorumlulukprojesidir...Ça¤dafl belediyecilik anlayıflının temsilcisi “Engelsiz Kent,Katılımcı Birey” ana felsefesinin uygulayıcısı bir belediyeolarak Befliktafl Belediyesi DÜfiLER AKADEM‹S‹ projesininstratejik-kurumsal partneri ve uygulama orta¤ı olmufltur.Öncü ve örnek bir model oluflturacak olan projenin en çoke?itim kurumunu barındıran Befliktafl bölgesinde yükselmesiayrı bir anlam taflımaktadır.

Düfller Akademisi... “Herkes için sanat” yaklaflımı ile eflitkatılım olanakları sunan öncü ve model bir projedir.

Düfller Akademisi, Vokal – Ritim – Dans – Film – Foto¤raf – DJ – Enstrüman – Resim - Tasarım atölyelerindenoluflacaktır. Engelli ve sosyal dezavantajlı katılımcıların atölye e¤itimlerini takiben branfllarında ifl edinmeleriesas alınmıfltır. Konularının en iyileri olmak yanı sıra sosyal sorumluluk duyarlılı¤ı yüksek olan atölye e¤itmenlerive kurumsal partnerleri proje hedeflerine ulaflmak, program kalitesi ve sürdürülebilirlik açısından DüfllerAkademisi’nin en güçlü temel tafllarıdır.

Düfller Akademisi...Dezavantajlı gençler için yepyeni bir kariyer yolculu¤udur.Engelli ve sosyal dezavantajlı gençlere ücretsiz olarak kültür ve sanat e?itimlerinin verilece¤i Düfller Akademisi’ninyakın hedefi geçici bir proje olmaktan çıkıp uluslararası standartlarda e¤itim veren kalıcı bir alternatif sanatakademisine dönüflmektir.

Düfller Akademisi...Sanat dünyasının yeni yıldızlarını yetifltirir.Atölye mekanları tümüyle engelli katılımcıların eriflimi gözetilerek seçilmifltir. Befliktafl belediyesi tarafındanprojeye tahsis edilen mekanlar engelli dostu mekanlardır. Özellikle Dilek Sabancı Parkı projenin de¤iflikuygulamaları ve konsepti açısından en uygun bafllangıç noktasıdır.

Düfller Akademisi.. “Herkes için evrensel tasarım” döneminin ülkemizdeki ilk bütünlüklü örnek uygulamasıdır.

Düfller Akademisi Merkez Bina1. Levent Dilek Sabanc› Engelliler Park› Tel: +90 212 444 44 55 (Befliktafl Belediyesi)

www.duslerakademisi.org

aylaaltun@yagmurcocuklar.com

BERABER YAPALIM MI?Bu bölümümüzün siz de¤erli anne babalar›m›za çocuklar›yla daha iyi zaman geçirmek için,

kullanabilecekleri bir alternatif olmas›n› amaçlad›k.

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

32

Y›rtma - Yap›flt›rma (Kolaj) Çal›flmas›

Gerekli Malzemeler• Renkli elifli ka¤›tlar›• Yap›flt›r›c›• Resim ka¤›d›• Siyah keçeli kalem

M›s›r resmini ka¤›da çizdikten ve elifli ka¤›tlar›n›y›rtarak küçük parçalara ay›rd›ktan sonraafla¤›daki ifllemleri takip edelim.

M›s›r›m›z›n tanelerini oluflturmak için, küçükparçalara ay›rd›¤›m›z sar› ka¤›tlar›m›z› yap›flt›ral›m.

Tanelerimizi tamamlayal›m.

M›s›r›m›z›n yapraklar›n›, yeflil ka¤›tlar›m›z›kullanarak yap›flt›ral›m.

Ayn› ifllemi m›s›r›m›z›n di¤er yapra¤›nauygulayal›m.

Not: Sizlerde hayal gücünüzü kullanarak ayn› tür çal›flmay›farkl› malzemeler kullanarak yapabilirsiniz.

Ayla ALTUNResim Ö¤retmeni

KU V IB

LK

Gi

C

O

NN

R

SE L M A

ANDALiNA

A

AN

AÇ

Y VA

K R A ZN

RKiRE

A

MUT

ifiNE

DLÜ Z Ü

NC

iR

ÇLEK

PORTKATK A Y I S I

iV

MU

H

YH

NB

H

D

EO

E

B

B

O C Y H Vi

N

H SY J

J AO

K

A

iS

O

AY

DÜ

i

ANANASARMUTAYVAÇ‹LEK

KAYISIK‹RAZK‹V‹MANDAL‹NAPORTAKAL

DUTELMAER‹K‹NC‹R

MUZNARÜZÜMV‹fiNE

Sizin için hazırladığımız bulmacamızdaaşağıda verilen 17 adet meyva ismini gizledik.

Hep birlikte bulalım mı?

Hazırlayan:Ayla ALTUN & Zeynep AYAKSIZ

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

33

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

34

Resmimizi, ana renklerimiz olan sar›, k›rm›z› ve mavi ile boyayal›m.

Hazırlayan: Ayla ALTUN

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

35

Resimleri çizgi yard›m›yla gölgeleri ile birlefltirelim.Gölgesi olmayanlar› daire içine alal›m.

Hazırlayan: Ayla ALTUN

YA

⁄M

UR

ÇO

CU

KLA

R

36

E¤lenerek Ö¤reniyoruz

Çocuk Tiyatrosundayd›k

Y›lbafl› E¤lencesindeydik

Ka¤›thane Özel E¤itim fienli¤indeydik

Beflp›nar Mh. fiehit RafetSever Cd. Bina: 122 Kat: 1No: 3 Alt›nda¤ - Ankara

Tel : 0312 353 21 11www.yagmurcocuklar.com

AnkaraYa¤mur Çocuklar

Halaskargazi Cd.Küçükbahçe Sk. Samanyolu‹fl MerkeziOsmanbey / fiiflli - ‹stanbul

Tel : 0212 219 54 54www.yagmurcocuklar.com

OsmanbeyYa¤mur Çocuklar