Макроны давхар ялалт Европт найдвар төрүүлэв

бразилын Ерөнхийлөгч энэ удаад аврагдлаа

Улсын хөгжил сумаас. Улстөрчдийн сонгуулийн үеэр уриа болгодог энэ үг улиг болоод удлаа. Гэвч өнөөдөр хөдөөгийн өнгө Монголын хөгжлийг тодорхойлж байна уу гэвэл эргэлзээтэй. Орчин цагийн олон

олон үйлчлүүлэгч байдаг. Тэд онлайн банкны үйлчилгээ болон хөрөнгө оруулалтдаа технологийн шинжилгээ хийлгэхийг хүсдэг. Хүн ам зүйн өөрчлөлт үндсэн өөрчлөлтийг авчирч байна” гэжээ.

Дойче банк 2015 оноос хөрөн­гийн ба баялгийн менежментээ салгаснаар Дойче банкны бая­лгийн менежментийн хэлтэс байгуулагдаж, хувийн ба бизнесийн үйлчлүүлэгчдийг хамрах болсон юм. Ноён Кэм­пелли банк дотроосоо тус хэлт сийн тэргүүнээр томи­логдсон.

онЦлох

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

0 0 6 5 8

Дэд бүтцээ шийдвэрлэж чадаагүй улс дэлхийн хөгжлийг тодорхойлох боломжгүй. Тиймээс өрсөлдөх чадвараараа бусдыгаа өнгөлөхөд хямд өртөгтэй хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр шаардлагатай хэвээр. 3

д.Миеэгомбо: намуудын дунд бодлогын өрсөлдөөн алгаӨнөөдрийнх шиг хөрсөнд суулгасан үрээс сайхан түрүү боловсрохгүй. > 2

Сүйрэлд хөтлөх бодлого

Хувь чилж авсан 10 га нь арчилж тордох хүнгүй, хогонд дарагд сан үхмэл газар болоод байна. > 7

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

цаГ аГаар

УЛААНБААТАР2017.06.13

ҮҮЛШИНЭ

31° 12°

YНЭ: 600¥

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~

ЗГМ

аМ.Доллар Юань руБль

2374.81 349.38 41.59

ЗЭС 5­чИнГИС БонД

99.8400.03%96.160

0.03%1269.300.23%

58041.30%

827.720.67%

алТMSE ALL 10­чИнГИС БонД

УЛС ТӨРЕрөнхийлөгч шхаб-ын үеэр ОХУ­ын Ерөнхийлөгч В.Путинтэй уулзжээ. австриас Монголд суугаа Элчин сайд И.Г.Райхэлийн үүрэгт хугацаа дуусав. хнхЯ хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөрийг дөрвөн тэрбум төгрөгөөр дэмжинэ. хилийн чанадад амьдарч буй 4816 хүн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд саналаа өгчээ.2017 оны сонгуульд оролцох сонгогчдын саналын хуудсыг хэвлэж эхэллээ.

ЭДИЙН ЗАСАГхөрөнгийн биржийн индекс 827.72 нэгж болж, 0.67 хувиар өсөв. Монголбанкны үнэт цаасны үлдэгдэл 1.6 их наяд төгрөгтэй тэнцлээ. төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханш үргэлжлэн буурч байна.дэлхийн банк Монгол Улсад 12 сая ам.долларын санхүүжилт олгоно. бнхаУ-ын бондын худалдан авалт нэг хэсэгтээ тогтвортой байх нь.

НИЙГЭМхөвсгөл нуураас гэдэсний эмгэг төрөгч нян илэрчээ. бхЯ-ны зарим даргыг тендер будлиантуулсан хэрэгт сэжиглэн, АТГ шалгаж байна. гэр хорооллын иргэд 3.3 тэрбум төгрөгийн цахилгааны хөнгөлөлт эдэлжээ. B, c вирусийн үнэ төлбөргүй шинжилгээг пүрэв гарагт авч эхэлнэ.нийслэлийн гэрэлт гудамжийг долдугаар сарын 1­нд албан ёсоор нээнэ гэв.

ДЭЛХИЙЯпоны эзэн хаан сайн дураар суудлаа шилжүүлэх тухай парламент нь хуульчилжээ.британийн Ерөнхий сайд Т.Мэй өөр намтай тохиролцохыг эрмэлзэж байна. арабын орнуудаас тавьсан хоригийг түвэггүй давж гарна хэмээн Катар улс мэдэгдлээ. анУ-ын хоёр муж улсын прокурорууд Д.Трампыг авлигын хэргээр шүүхэд өгнө.Майкл жорданы пүүз дуудлага худалдаанд 190 мянган ам.доллараар зарагдав.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

ЭДИйн ЗаСаГ

Дойче банк азийн баячуудыг онилжээ

Сумын “хэтэвч” сул байна

хюго ГринхалгхДойче банк дэлхий даяар

үйлчлүүлэгчидтэй харилцах 100 менежерийг шинээр ажилд авахаар төлөвлөсөн нь гол төлөв Ази, Номхон далайн бүсийн хэт баячуудыг татах зорилготой. Тус банкны баялгийн менежментийн хэлтэс дижитил чадамжаа дээшлүүлэн, зах зээлийн мэдээ­лэл боловсруулахад зориулж 65 сая еврогийн хөрөнгө оруу­лах аж. Банкны хэлснээр энэ нь бизнес дэх хүн ам зүйн өөрчлөлтийг тусгах зорилготой гэнэ. Хөрөнгийн менежментийн дэлхийн хэлстийн тэргүүн Фабрицио Кэмпелли “Бидэнтэй биеэр бус, харилцах сонирхолтой 9

тодорхойлох үйлчилгээ үзүүлж буй “ÇанааСïеêс” êомïанийн захи рал Ý.Çанабазартай энэ тухай ярилцлаа. ÁÍÕÀУ­ын “Guangzhou RiboBio” êомïанийн төслийн багийн ахлахаар ажилладаг тэрбээр МУÁИС­д молеêул биологийн лаборатори байгуулж, хүлээлгэж өгөхөөр амралтаараа түр ирсэн þм. Ý.Çанабазар монголчуудын адуугаа шинжих уламжлалыг шинж лэх ухааны хөгжилтэй хос луу лах цаг нь болсон гэдгийг онцлов.

-Яагаад ийм үйлчилгээ нэвт-рүүлэхээр болсон юм бэ?

­Өнөөдөр адууны угшил тодорхойлоход маш их маргаан өрнөдөг.

ЗГМ: ЗочИн

Э.Занабазар: Монгол адууны удмын сан харин ч баяжиж байгаа

Áидний, тэр дундаа монгол­чуудын со¸л иргэншилд биечлэн оролцож, их үүрэг гүйцэтгэсэн амьтан бол адуу. Àдууны нуруун дээр өссөн нүүдэлчид том со¸л иргэншлийг цогцлоож, бас ган­хуулж байсан түүхтэй. Ийн явахдаа тив дамнасан агуу тулаан хийж, байнгын орчилтой анхны дэд бүтцийг эхлүүлж, ачаа тээвэр, шуудан харилцааг эрчимжүүлсэн үйлсийг битүү туурайтнаас ангид ойлгох боломж гүй билээ. ªнөө цагт бүхий л түүхийг бүтээлц сэн энэ амьтнаа илүү гүнзгий судалж мэдэх бололцоог шинжлэх ухаан олгож байна. Àдууны геномын дараа ллыг уншиж, угшил 5

Г.Байгал@baigalZGM

З.цэлмэг@tselmegZGM

ЗГМ: ИнФоГраФИК

сумын төрх өмнөх зууныхаас өөдлөөгүй. Харин ч илүү эл хуль, эмзэг дорой болсон гэхэд хилсдэхгүй.

Засаг, захиргааны хоёр дахь шатлалын нэгж сум хэмээх нэрийн дор навтгар хэдэн байшин, нам гүн ноёлсон жижиг суурин угтах болсон. Энэ бол газар тариалан, уул уурхай сул хөгжсөн, нийслээс алслагдмал

олон сумын нийтлэг төрх. Хот хүрээгээ тэлэхийн хэрээр сумын хөгжил сулран доройтсоор буйн илрэл. Өнгөрсөн хуга­цаанд хотын тэлсэн сумын хумигдсантай яг тэнцэнэ. Сумын хүн ам, хамрах хүрээ буурахын хэрээр худалдаа, эдийн засаг нь ч суларч байна.

11

ШИнЭ ГИШҮҮДИйГ нЭГТГЭСнИй Дараах ШхаБ

БАЙГУУЛЛАГЫН ТУНХАГЛАСАН ЗОРИЛТУУД

1. Харилцан итгэлцэл, сайн хөршийн харилцааг бэхжүүлэх.

2. Улс төр, худалдаа-эдийн засаг, шинж лэх ухаан-техник, соёл, боловсрол, эрчим хүч, тээвэр, аялал жуулчлал болон хүрээлэн байгаа орчныг хамгаа лах салбаруудын хамтын ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх.

3. Бүс нутагт энх тайван, аюулгүй, тогт вортой байдлыг хангах, дэмжих, ард чил сан, шударга, үр ашигтай, олон улсын улс төрийн болон эдийн засгийн шинэ дэг лэмийг урагшлуулах.

Евразийн эх газрын 70 хувийг эзлэн оршдог.

ГИШҮҮН УЛСУУД

Энэтхэг Хятад Казахстан Кыргызстан Пакистан Тажикистан Узбекистан Орос

20ШХАБ-ын ДНБ-ий

хэмжээ

ДЭЛХИЙН ДОТООДЫН НИЙТ БҮТЭЭГДЭХҮҮН 73 ДЭЛХИЙН

ХҮН АМ 7.3

(их наяд ам.доллар)

3ШХАБ-ын хүн ам

(тэрбум)

Өрсөлдөх чадвар салаа зам дээр

хувьд ийм байж чадахгүй байна. Хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөгөө байхгүйн зэрэгцээ намууд бодлогын өрсөлдөөнд орохгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад улс төрийн намын тө­лөвшил хангалтгүй бөгөөд улс төрчдийн ухамсар, соёл дорой байна.

-Сонголтгүй сонгууль хэмээн дүгнэж байгаа нь нэр дэв шиг-чидтэй бус улс төрийн намын төлөвшилтэй холбоотой гэсэн үг үү?

­Тийм ээ. Улс төрийн на мын бодлого хөтөлбөр, нэр дэвшиг­чийн нэр хүнд, ёс зүй гэсэн чиг лэлд хийх шинэтгэл, төлөвшил бол суурь асуудал. Энэхүү хоёр асуудлыг салгах нь өрөөсгөл юм. Гэтэл өнөөдрийн хувьд зөв хөн нэр дэвшигчийн талаар ярьж байна. Гэтэл улс төрийн намыг зөв төлөвшүүлснээр бод лого хөтөлбөр нь цэгцэрч, улстөрчдийн ухамсар, соёл, ёс зүй, нэр хүнд ч өснө. Үүнийг дагаад төрд итгэх иргэдийн итгэл сэргэх сайн талтай. Одоо энэ бүхэн дутуу дулимагхан байгаагаас үүдэн сонгогчид энэ удаагийн сонгуулийг сонголтгүй хэмээн дүгнэж байгаа юм. Сонгогчдод гурван нэр дэвшигч таалагдахгүй байгаа нь асуудлын гол агуулга биш. Өнөөдрийнх шиг хөрсөнд суулгасан үрээс сайхан түрүү боловсрохгүй.

-Даван туулах ямар арга зам нь зөвхөн намуудыг төлөв-шүүлэхэд л оршиж байгаа гэж үү?

­Монгол Улсын хөгжлийн хөтөлбөрийг боловсруулж, хуульчлах ёстой. Үндсэн хуулийн тогтоосон нийгмийн байгууллын хүрээнд Монгол Улс ирээдүйд ямар улс болох вэ, монгол хүн хэн байх вэ гэдгээ тодорхойлох ёстой гэсэн үг. Нийгмийн орчин ямар байх талаараа бүх нийтээрээ зөвшилцөж, төлөвлөөд түүнийгээ дагаж мөрдөх нь чухал байна.

-Гэхдээ энэ асуудлыг богино хугацаанд шийдэх боломж гүй гэж бодож байна. Тиймээс

сонгогчид энэ удаад сонголтоо хийхдээ юуг нь анхаарах ёстой вэ?

­Нэг зүйл онцлоход, эдүгээ сонгогдсон Ерөнхийлөгч хэн байхаас хамаараад энэхүү институц хөдөлгөөнтэй байна. Ерөнхийлөгч асуудалд яаж хандахаас шалтгаалаад тухайн албан тушаалын эрх хэмжээ, нөлөөлөл өгсөж, уруудаад байна. Үүний учир шалтгаан нь Үндсэн хуулиар олгогдсон бүрэн эрх болон үе үеийн Ерөнхийлөгч нарын өөрсдийн идэвх санаа­чилгаар буюу органик болон ердийн хуулиудаар өөртөө олж авсан эрх мэдэлтэй холбоотой. Тухайлбал, өнөөдрийн тухайд Ерөнхийлөгчийн институц шүүх эрх мэдлийг тэргүүлж эхэллээ. Үүгээрээ төрийн эрх мэдлийн бусад “салаа мөчир”­т зүй бусаар нөлөөллөө гэсэн хардлага нийгэмд байна. 1992 оны Үндсэн хуулиар тогтоосноор бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тэргүүн чиг үүрэг нь үндэсний эв нэгдлийг хангахад оршино. Удаах чиг үүрэг нь парламентын бүгд найрамдах төрийн хэлбэрт хууль тогтоох, гүйцэтгэх эрх мэдэл буюу УИХ, Засгийн газрыг бүрдүүлэх, ажиллахад зонхилох үүрэгтэй байдаг улс төрийн намын хэт явцуу ашиг сонирхлоос төрийг өөрийг нь хаацайлах юм. Мөн дээрх бай гууллагаас гарч байгаа шийд вэрийг ард түмнийхээ эрх, үндэстнийхээ ашиг, сонирхолд нийцүүлэх явдал юм. Үүний тулд Үндсэн хуулиар Ерөнхийлөгчид хууль санаачлах, УИХ­ын батал­сан хуулиудад хориг тавих, Засгийн газарт чиглэл өгөх зэрэг эрхүүдийг тус тус олгосон байдаг. Энэхүү эрхүүдийн үнд сэн зорилго бол төрийг тогт­вортой, монгол үндэстнийг эв нэгдэлтэй, үндэсний аюулгүй байдлыг дархлаатай байлгахад л оршино. Тиймээс сонгуульд өрсөлдөж буй нэр дэвшигчдээс Ерөнхийлөгч болбол юу хийх үү, хэн болох уу гэдгийг нь сайн асууж, харах ёстой. УИХ­д олонх, Засгийн газраа байгуулсан улс төрийн хүчний нэр дэвшигчийг Ерөнхийлөгч болгож байсан удаатай. Мөн сөрөг хүчний нэр дэвшигчийг ч дэмжиж байсан шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл, аль аль хувилбарыг нь үзсэн. Тиймээс Үндсэн хуулиар томъёолсон бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хэн нь ажиллаж чадах вэ гэдгийг л харах ёстой гэж бодож байна.

НАТО­г “бүдгэрүүлэгч”, Ев ­ропын холбооны “альтер натив” ШХАБ­ын тухай өмнөх жилүүдэд амаа цангатал ярихыг бид Оросын эх сурвалжаас хангалттай уншсан. Яг ингэж оросууд хүсэж байсан ч аль ч утгаар, томоор байг гэхэд жижгээр ч Еропын холбоо, НАТО­ийн альтернатив байх боломж харагдахгүй гэдэг нь Астанагийн саяхны уулзалтаас илт мэдрэгдэж байлаа. Ямар ч гэсэн ШХАБ­ын оролцогчдоос түгээсэн албан ёсны лавлахад

манай гарагийн хүн амын бараг талыг ШХАБ нэгтгэдэг, Евразийн эх тивийн талбайн 60 хувийг ШХАБ­ын орнууд эзэлдэг гэх өгүүлбэр явж байна.

ШХАБ ер нь албан үүргээ биелүүлээд явдаг. Иймд дараа­гийн шинэ гишүүдээ хүлээн авах баримт бичгээ бэлтгэнэ гэж Астанагийн саммитын өмнө мэдэгдэж байсансан. Энэтхэг, Пакистан гэдэг хоёр том тоглогчтойгоор ШХАБ энэ удаа Астанад түүхийнхээ шинэ эрин рүү шилжлээ, чанарын хувьд байгууллага шал өмнөө боллоо, газар зүйн нутаг дэвсгэр нь Арктикаас Энэтхэгийн далай, Хятадын Ляньюньганаас Калининград хүртэл хамарч байна. Дэлхийн хүн амын бараг 44 хувь ШХАБ­д багтана хэмээн ШХАБ­ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Рашид Алимов ярьж байв. Хоёр жилийн өмнө Уфад энэ хоёр улсыг элсүүллээ гэж зарлачихаад хоёр жил хүлээлгэсэн нь бас л оньсого мэт.

Казахстаны Гадаад хэргийн сайд Кайрат Абдрахмановын ярьснаар, дэлхийн нийт ДНБ­ий 27 хувь нь шинэчлэгдсэн ШХАБ­д ногдоно. Дэлхийн эдийн засгийн хөгжлийн хандлагыг дагаж ШХАБ­ын хүрээнд

худалдаа­эдийн засгийн харилцан ажиллагааны асуудлыг хөндөхөөс аргагүй. Жишээ нь ШХАБ­ын гишүүн орнуудын дунд чөлөөт худалдааны бүс байгуулах боломжийг ярихаас аргагүй гэж тэрбээр ярьж байна.

Тэгвэл ШХАБ­ын улс төрийн үүргийг өргөх тал дээр ОХУ хатуу зогссоор байх шиг. Ер нь ч дандаа тэгдэг дээ. ШХАБ­ын анхаарлыг Ойрх Дорнод руу, ялангуяа Сирийн хэрэг явдал руу хандуулахыг Гадаад хэргийн сайд Сергей Лавров өмнө нь удаа дараа уриалсан. АНУ ба түүний холбоотнуудаас Сирид хясан боох ажиллагааг уудлан илчлэх, химийн зэвсэг хэн нь хэрэглэсэн үнэнийг мэдрүүлэх гэхчлэн тэрбээр Гадаад хэргийн сайд нарын хурал дээр ярьж байв.

Казахстаны Ерөнхийлөгч Нурсултан Назарбаевын ярьж байгаа нь бүр ч анхаарал татлаа. Тэрбээр хүрээлэн буй орчныг хамгаалах салбарт ШХАБ­ын хамтын ажиллагааны концепц батлахыг шавдууллаа. ШХАБ анхнаасаа л байгаль орчныг хамгаалахыг уриалсан, тэр хаачив гэсэн асуулт битүү тавилаа. Тэгснээ экстремизмийн эсрэг хамтран тэмцэх тухай конвенцэд гарын үсэг зурснаа олзуурхаж ч

байх шиг. Мөн мансууруулах бодисын эсрэг тэмцэх нэгдмэл стратеги баталсныг чухалчиллаа.

Иран ШХАБ­д элсэх бүх нөхцөлийг хангасан дараагийн кандидат хэмээн ОХУ үзэж, уриалж байсан ч энэ удаа элсүүлэх талаар бусад гишүүд нь ам ангайсангүй. ШХАБ­ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга P.Алимов энэ асуудалд цэг тавилаа. ШХАБ нь өргөжихийг яарахгүй, гишүүн орнуудын тоог нэмэх нь ШХАБ­ын зорилго биш. ШХАБ­д хэтийн төлөв бий юү гэвэл бий. Гишүүн болъё, ажиглагч статустай болъё гэсэн өргөдөл ирсэн үү гэвэл ирсэн. Гэлээ гээд бид өргөжин тэлэхийг яарахгүй гэв.

Хоёр жилийн дараа Ираныг жинхлүүлнэ гэх мэдээлэл Оросын сайтад байх авч хоёр жилийн дараа (2019 он) яг тэгнэ гэж Астанад албаны ганц ч хүн дуугараагүй. Тэр ч бүү хэл Оросын дэмжлэгээр элсчихнэ гэсэн итгэлтэй байснаа Астанад Оросоос бусад гишүүд дэмжих шинжгүй болмогц Иран нь ахлуулах төлөөлөгчийнхөө зиндааг буулгаж, Гадаад хэргийн дэд сайд дээр авчирч, албан ёсны бүх арга хэмжээнд тийм дэсээр оролцоно хэмээн зарлуулснаа гэнэт Гадаад хэргийн сайдаа ирүүлжээ. Тэр нь ч ШХАБ­

ын өргөтгөсөн хуралдаанд үг хэлсэнгүй өнгөрлөө. Үүнийг эсэргүүцлийн нэг хэлбэр хэмээн ярьж буй гадаадын сэтгүүлч ч тааралдав.

ШХАБ нь одоогийн байдлаар байнгын найман гишүүнтэй. Ажиглагч гишүүнээр Монгол, Афганистан, Беларусь, Иран гэх дөрвөн улс, Ираныг элсэх цаг нь болсон хэмээн ОХУ ганцаараа шахуу лоббидсон. Яриа хэлэлцээний түнш орон гэдэг ангилалд Азербайжан, Армен, Камбож, Балба, Турк, Шри­Ланка гэх зургаан улс, дээд түвшний уулзалтын зочин гэдэгт Туркмен, ТУХН, АСЕАН, НҮБ, ЕвраАзЭС, АНУ гэх зургаан улс буюу субъект. ажиглагч гишүүн болохоор өргөдлөө өргөн барьсан гэдэгт Бангладеш, Египет, Сири, Израиль. Ингээд гурван тив, 5­6 бүс нутаг дамнасан, чухамдаа бол “8+4+6+6+4=28” гэх форматаар 28 субъект бүртгэлтэй, лут эвсэл бүрдэж байна уу гэх сэтгэгдэл төрж байсан ч яг Астанад ШХАБ­ын Төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн XVII хуралдаанд очоод үзвэл тийм гэх шинж тэмдгийг олж мэдэрсэнгүй. Тэгэх ч нөхцөлгүй юм байна. Тэрхүү “28” гэдэг нь суртал нэвтрүүлэг байсан юм болов уу. 4

Энэ бол хөгжлийн хөтөлбөр байхгүйтэй холбоотой.

Гэхдээ Монгол Улс хөгжлийн хөтөлбөр боловсруулж, баталж байсан түүхтэй. 2008 онд Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр санаачлан “Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого” нэртэй баримт бичгийг УИХ­аар батлуулсан байдаг. Маш сайн боловсруулсан баримт бичиг. Гэхдээ уг баримт бичгийн аргачлал нь жаахан дутмаг санагддаг. Гэвч тухайн үед Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр нэр дэвшүүлсэн улс төрийн хүчинтэйгээ санал зөрөлдөж, намаасаа ч гарсан. Үүнээс үүдэн тэрхүү баримт бичиг бодит ажил хэрэг болоогүй болов уу. Тухайн улстөрчийг үгүйсгэхийн тулд түүний санаачилсан баримт бичгийг “мартсан” гэж би хувь даа боддог. Нөгөөтэйгүүр, энэхүү хөгжлийн хөтөлбөрийг боловсруулж, батлах явцад нийгмийн болон үндэсний хэм жээний зөвшилцлийг хан­гаж чадаагүй юм. Уг нь энэ

баримт бичгийг баталсан УИХ­ын тогтоолд сонгуульд өрсөлдөж буй улс төрийн намууд Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлогыг ямар арга замаар хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ гэдгээр мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулахаар заасан. Мөн Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөр зөвхөн энэ баримт бичгээр тог­тоосон зорилтуудыг хангахын тулд байхаар тусгасан байсан. Өөрөөр хэлбэл, намуудын өр­сөлдөөн нь богино хугацаанд, бага эрсдэлтэйгээр, өндөр үр ашигтайгаар дээрх зорилтыг биелүүлэх бодлогын уралдаан байхаар төсөөлсөн. Намуудын төлөвшил бодлого талд ингэж дэвших ёстой. Улс төрийн намын эрх зүйн орчныг Үндсэн хуулиас эхлээд шинэтгэх нь чухал. Парламентад суудалтай намуудын хувьд дэвшүүлсэн хүн нь Ерөнхийлөгч болбол мөрийн хөтөлбөрийнх нь чухам аль хэсэгт хэрхэн дэмжлэг үзүүлж хамтран ажиллах вэ гэдэг л шалгуур нь баймаар. Өнөөдрийн

Улс төр

2 ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ 2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

Товчхон » Сонголт-2017Монгол Улсын Ерөнхий­лөгчийн сонгуулийн санал хураалт энэ сарын 26­нд болно. Сонгуулийн тухай хуульд санал авах өдрөөс 14 хоногийн өмнө шилжилт хөдөлгөөнийг зогсоохоор заасан байдаг. Энэ дагуу зургадугаар сарын 12­ны өдрөөс эхлэн засаг захиргааны нэг нэгжээс өөр нэгжид шилжин суурьших хөдөлгөөнийг 14 хоногийн хугацаанд түр зогсоолоо.

» тоо

4816Иргэн. Хилийн чанадад амьдарч буй Монгол Улсын иргэд өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд саналаа өгсөн. Тэгвэл энэ удаагийн сонгуульд саналаа өгөхөөр 7209 хүн бүртгүүлснээс 4816 хүн саналаа өгчээ. Сонгуулийн тухай хуульд заасны дагуу СЕХ гадаадад саналаа өгсөн иргэдийн саналыг тоолох ажиллагааг энэ сарын 26­ны 22.00 цагт эхлүүлэх аж. » УУлзалтУИХ­ын Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Цолмон Бүгд найрамдахчуудын олон улсын хүрээлэнгийн төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтаар талууд хоёр орны парламентад мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлдэг бүтцийн талаар мэдээлэл солилцов. » атгАвлигатай тэмцэх газар өнгөрсөн долоо хоногт гэмт хэргийн шинжтэй 11 гомдол, мэдээлэл хүлээн авчээ. Үүнээс нэг гомдолд эрүүгийн хэрэг үүсгэж, зургаан гомдол, мэдээллийг эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзах саналтайгаар прокурорт шилжүүлсэн байна.

тодрУУлга & залрУУлга

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал, хүсэлт

байвал

› oped@zasag.co

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

Б.Даваатогтох@datoZGM

Өнөөдрийнх шиг хөрсөнд суулгасан үрээс сайхан түрүү боловсрохгүй

СуДлаач ярьж Байна

Д.Миеэгомбо: намуудын дунд бодлогын өрсөлдөөн алга

Монгол улсын хөгжлийн

хөтөлбөрийг боловсруулж,

хуульчлах ёстой

Монгол Улсын Ерөнхий­лөгчийн ээлжит сонгуулийн талаар хуульч, улс төр судлаач Д.Миеэгомботой ярилцлаа. Тэрбээр Монгол Улсад хөгжлийн хөтөлбөр байхгүй учраас улс төрийн хүчнүүд санаандаа орсон бүхнээ мөрийн хөтөлбөр болгон боловсруулж, амлаж байна хэмээн тодотгов.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуу-лийн сурталчилгаа албан ёсоор эхэлсэн. Нийгмийн сүлжээнд сонголтгүй сонгууль хэмээн дүгнэх хүн олон байна. Судлаач хүний хувьд үүнд ямар байр суурь илэрхийлэх вэ?

­Сонголтгүй сонгууль хэ­мээн дүгнэж байгаа нь нэр дэвшигчдийн хувийн байдал болон улс төрийн өмнөх намтар түүхтэй холбоотой байх. Гэхдээ үүний цаана нөгөө л улс төрийн намын төлөвшлийн асуудал хөндөгдөж байна. 1992 оны шинэ Үндсэн хуулиар нийгмийн байгууллын үндсийг тогтоож, улс төр болон эдийн засгийн тогтолцоог тодорхойлохын зэрэгцээ хүний эрх, эрх чөлөөг тунхаглаж, төрийн эрх мэдлийг хуваарилан тэнцвэржүүлж хуульчилсан. Ийнхүү тогтоож өгсөн нийгмийн суурь дээр Монгол Улс хаана, юунд, хэзээ, ямар арга замаар хүрэх вэ гэдэг нь дараагийн чухал асуудал. Гэтэл өнөөдөр бидэнд энэ асуудал тодорхойгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөө алга. Хөгжлийн хөтөлбөр байхгүй учраас улс төрийн хүчнүүд санаандаа орсон бүхнээ мөрийн хөтөлбөр болгон боловсруулж, амлаж байна. Үүнийг хэрэгжүүлэхийн төлөө янз бүрийн хууль баталж байна. Жишээ нь, Монгол Улс 2012 онд олон улсын санхүүгийн зах зээл дээрээс бонд босгосон. Гэтэл санхүүжүүлэх төсөл, хөтөлбөр нь огт байхгүй байсан шүү дээ.

олхонуд Баярхүү проф.

ШхаБ: хамтаараа ашиг хүртэх нэгдмэл хувь заяаСуДлаачИйн ҮГ

ЭШлЭл

­ОУВС­гийн хөтөлбөр бат­лагдсан даруйд эхний 38.6 сая ам.доллар орж ирсэн. Тухайн өдрөө л ам.долларын ханш буурсан. Валютын урсгал ч нэмэгдэж байна. Энэ оны нэгдүгээр улирлын гүйцэтгэлийг авч үзэхэд, импортын хэмжээ өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 39, экспортын хэмжээ 35 хувиар нэмэгдсэн. Эдийн засгийн өсөлт 4.2 хувьтай гарсан нь эдийн засгийн өсөлт наашилж байгаагийн илрэл. Мэдээж ингэж нэмэгдэхэд олон зүйл нөлөөлсөн. Дэлхийн зах зээл дээр түүхий эдийн үнэ өссөн, ОУВС­гийн хөтөлбөр хэрэгжихээр болсонтой холбоотой. Өнгөрсөн хугацаанд улс төрийн тогтворгүй байдлаас шалтгаалан Монгол Улсын нэр хүнд гадаад, дотооддоо таатай бус байсан. Монгол Улсыг улстөржихгүйгээр, төсвийн сахилга баттайгаар, эдийн засгийн үр өгөөжтэй байхаар төсөл хөтөлбөрүүдээ санхүүжүүлэх юм байна, гадаад, дотоодын аж ахуйн нэгжүүдээ дэмжих орчныг бүрдүүлэх үүрэг хүлээж байгаа юм гэдэг хандлага бий болсон байна.

Сангийн дэд сайд Х.Булгантуяа

С.Батсайхан / ЗГМ©

Бид өрсөлдөх чадварын оноогоороо дөнгөж ганцхан улсын өмнө л гишгэж чадаж байна. Тэр нь эдийн засгийн гүнзгий уналтад орж, иргэд нь хоол хүнс, эм тарианы хомсдолд орсон Венесуэль. Ийм орны өмнө орж байгаагаа амжилт гэх нь ч хаашаа юм. Дэлхийн улс орнуудын өрсөлдөх чадварыг жил бүр үнэлж, хоорондынх нь хөгжлийн ялгааг гаргадаг болсон. Энэ үзүүлэлтээр тухайн улсын давуу болон сул талыг тодорхойлдог. Ийм жишиг дэлхий нийтэд тогтоод 28 дахь жилтэйгээ золгож байна. Манай гараг 220 гаруй улстай. Тэдний хөгжил харилцан адилгүй. Дэлхийн өрсөлдөх чадварын төвийн дэргэдэх Олон улсын удирдлагын хөгжлийн хүрээлэнгээс 2017 оны ээлжит тайлангаа ил болгоод удаагүй байна. Жил тутам эрхлэн гарга­даг уг тайлангаас бид улсынхаа хөгжлөө тольдоход гэмгүй.

Бид өөрсдөө бус, хөндлөнгийн бие даасан судалгааны томоохон байгууллага энэхүү тайланг

алдагдалд эзлэх дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ бидний сул тал болж байна. Тэрчлэн хэрэглээний үнийн индекс, Засгийн газрын шийдвэр, төв банкны бодлого өрсөлдөх чадварын эрэмбэ доогуур гарахад нөлөөлж байгааг дуулгая. Дэлхийн өрсөлдөх чадварын жилийн тайланд Хонконг хоёр дахь жилдээ дараалан тэргүүн байрт эрэмбэлэгдэж, Швейцарь болон Сингапур удаалсан. Харин АНУ хоёр дахь жилдээ дараалан байр ухарч, дөрөвт эрэмбэлэгджээ. Харин өнгөрсөн жил наймдугаарт жагссан Нидер­ланд гурван байраар урагшилж, эхний тавд орсон байна.

Өрсөлдөх чадвараараа тэр­гүүлж буй улсуудад бизнесийн таатай орчныг бүрдүүлсэн, ха­туу болон зөөлөн дэд бүтцийг хөгжүүлсэн, институцийн тог­толцоо хөгжсөн зэрэг нийтлэг шинж ажиглагдаж байгаа юм. Тэд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг урамшуулан дэмж­сэн нь өдгөө өрсөлдөх чадварт нь давуу тал болж байна. Тухайлбал, хөрөнгө оруулалтын тааламж­тай орчныг бүрдүүлж чадсан Хонконг их гүрнүүдийн өмнө явна. Манай урд хөрш энэ оны тайланд нийт долоон байраар урагшилж, 18 дугаарт орсон бол хойд хөрш хоёр байраар ухарч, 46 дугаар байрт эрэмбэлэгдлээ.

Эдийн засгаа төрөлжүүлж, төсвийн орлого нь олон сал бараас хамааралтай орнууд өрсөлдөх чадвараараа онцгойрч байна. Үндэсний мөнгөн тэм дэгтийн ханш нь тогтвортой байвал өрсөлдөх чадварт нь эерэг оноо болно. Аливаа зүйлийг хэмжиж чадахгүй бол хянаж чадахгүй. Бизнест тулгарч буй төрийн хүнд суртал, дарамт, шахаалт зөвхөн хөрөнгө оруулалтын орчныг эвдээд зогсохгүй өрсөлдөх чадварыг хойш нь чангаах боллоо. Үүнээс үүдэн Монгол Улс нэр хүндээ олон улсад алдсаар байна.

хийдэг учраас илүү хараат бус гэж дүгнэж болох юм. Энэ жилийн тайланд 63 орноос манай улс 62 дугаар байрт эрэмбэлэгдлээ. 63 оронтой өрсөлдөж, Венесуэль улсын өмнө гишгэж, сүүлээсээ хоёрт орсныг Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадварын судалгааны төвөөс зарлав. Манайх нийт 100 оноо авахаас 48.1 оноогоор нэг орны өмнө “хурдалжээ”. Харин улс төр болон эдийн засгийн хямралд орсон Венесуэль 32.7 оноогоор ийнхүү сүүл мушгисан байна.

Манай улс өнгөрсөн жилийн тайланд нийт 61 улсаас 45.7 оноотой 60 дугаар байранд эрэмбэлэгдэж байсантай харьцуулахад өрсөлдөх чадварын ерөнхий оноо өссөн дүнтэй гарсан байна. 346 шалгуур үзүүлэлтээр хэмждэг тус тайланд

Монгол Улсын ерөнхий эрэмбэ сүүлийн гурван жил дараалан өсөж байгааг судалгааны төвөөс онцолж байсан. Хэдийгээр эзэлсэн байр хойгуур боловч онооны түвшин ялимгүй нэмэгдэж байгаа нь тодотгох үзүүлэлт ажээ. Энэ нь бид ухарч бус, урагшилж байгааг нэг талаар илтгэх сэжүүр. Гэхдээ хөгжлийн “оргил” өөд маш удаан мацаж байгаа хэрэг.

Одоогийн эрчээрээ хөгжлийг бүтээхэд бид их цаг хугацаа алдахаар байгааг дээрх тайлан өгүүлнэ. Манай улсын өрсөлдөх чадварын оноонд огцом өөрчлөлт ажиглагдаагүй хэдий ч энэ жилийн тайланд Саудын Араб болон Кипр зэрэг өрсөлдөх чадвар сайтай улсууд нэмэгдсэн байна. Энэ нь биднийг өнгөрсөн жилээс хоёр байраар хойшилсон мэт харагдуулж байгаа тал бий. Гэхдээ

онооны чанарт нааштай өөрчлөлт гарсан нь бидэнд ахиц, дэвшил байна гэсэн үг. Түүнээс гадна Венесуэль бидний ард яваа нь Монгол Улс уналт, доройтолд хэр ойрхон байгааг давхар сануулна.

Улс орнуудын өрсөлдөх чадварыг эдийн засгийн тамир тэнхээ, засаглалын үр ашиг, бизнесийн байгууллагын ашигт ажиллагаа болон дэд бүтэц гэсэн үндсэн дөрвөн бүлэгт хуваан авч үздэг. Эдгээр үзүүлэлт дотор хамгийн бага оноог манай дэд бүтцийн салбар авсан байна. Тодруулбал, авах ёстой 100­гаас дөнгөж 24 оноог авчээ. Энэ нь сүүлийн хоёр жилийн онооны түвшинтэй харьцуулахад гурван нэгжээр өссөн үзүүлэлт. Дэд бүтцийн үзүүлэлтээр манай улсын ихэнх аймаг өрсөлдөх чадвар сул байна.

Ялангуяа, баруун бүсийн

аймгуудын хувьд нийслэл хоттой хатуу хучилттай авто замаар холбох бүтээн байгуулал тын ажил цаг хугацаа ихээхэн алдсан тал бий. Дэд бүтцээ шийдвэрлэж чадаагүй улс дэлхийн хөгжлийг тодорхойлох боломжгүй. Тиймээс өрсөлдөх чадвараараа бусдыгаа өнгөлөхөд хямд өртөгтэй хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр шаардлагатай хэвээр. Энэ жилийн тайланд манай улстай хамт сүүлийн дөрөвт эрэмбэлэгдсэн Украин, Бразил, Венесуэлд улс төрийн хувьд тогтворгүй, дотоод бослого үймээн ихээхэн гарах болсноос гадна эдийн засгийн өсөлт нь саарсан. Эндээс төрийн тогтвортой байдал нь улс орны өрсөлдөх чадварт хэр чухал нө­лөөтэй болох нь харагдах биз ээ.

Валютын ханш, эдийн зас­гийн төрөлжилт, төсвийн

3

нийтлэлчийн булан

ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ

Áизнест тулгарч буй хүнд суртал өрсөлдөх чадварыг хойш чангааж байна

Дэд бүтцийн үзүүлэлтээр манай улсын ихэнх аймаг өрсөлдөх чадвар сул байна.

2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

Өрсөлдөх чадвар салаа зам дээр

С.Батсайхан / ЗГМ©

obligations for its current contract commitments defined in FIN­4, meet or exceed the total requirement for the Subject Contract of US$ 1.2 million (details are as stated in the Bidding document Section III, 2.3.3 Financial Resources);

iv. Participation in at least one contract that has been successfully or substantially completed within the last five (5) years (2012, 2013, 2014, 2015 and 2016) and that is similar to the proposed civil works, where the value of the Bidder’s participation exceeds US$ 6.5 million.

v. For complete eligibility and qualification requirements refer to the bidding documents. 5. To obtain further information and inspect the Bidding Documents, Bidders should contact the

following address during working hours (excluding Saturdays, Sundays, and Holidays):T.Byambasuren, Senior Officer of the Procurement Agency of the Capital CityUlaanbaatar City Administrative Building­4 Chingeltei District, Ikh toiruu­15Floor 10, Room No. 1002Ulaanbaatar, 15000MongoliaTelephone: +976 75757810Fax number: +976 75757809E­mail address: contact@ub­procurement.mn

6. To purchase the bidding documents in English, eligible bidders should: • Write to address above requesting the bidding documents for SRDH11: Construction of Roads,

Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub­Centre (Phase 1)• Pay a non-refundable fee of MNT 250,000.00 or equivalent in US$ 110.00. The method of payment

will only be direct deposit to specified account as follows: Procurement Agency of the Capital City,Address: Ulaanbaatar City Administrative Building-4, Chingeltei District, Ikh toiruu-15Email: contact@ub-procurement.mn

7. Please note that Bidding Documents are issued in hard copies. Interested Bidders that purchase a hard copy may also request a copy to be provided by Email. In the event of any inconsistency between the hard and soft copies, the hard copy will prevail.

8. Deliver your bid

• to the address above (para 5)• on or before the deadline: 11:00 AM / Local Time on 28 July 2017• together with a Bid Security as described in the Bidding Document.

9. Bids will be opened at 11:00 AM / Local Time on 28 July 2017 in the presence of Bidders’ rep-

resentatives who choose to attend. 10. When comparing Bids, ADB’s Domestic Preference Scheme will not be applied.

Invitation for Bids

Date: 12 June 2017Loan No. and Title: 3098­MON ­ Ulaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development

Investment Program: Tranche 1Contract No. and Title: SRDH11: Construction of Roads, Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub­Centre (Phase 1)Deadline for Submission of Bids: 28 July 2017 (11:00 AM / Local Time)

1. The Mongolia has received financing from the Asian Development Bank (ADB) toward the cost of Ulaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development Investment Program: Tranche 1. Part of this financing will be used for payments under the contract named above. Bidding is open to Bidders from eligible source countries of ADB.

2. The Municipality of Ulaanbaatar (“the Employer”) invites sealed bids from eligible Bidders for

the Construction of Roads, Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub­Centre (Phase 1) (“the Works”) that generally include construction of approximately:

3. International competitive bidding will be conducted in accordance with ADB’s Single­stage One­envelope international competitive bidding procedure and is open to all Bidders from eligible countries as described in the Bidding Document.

4. To be qualified for the contract package, bidders should as a minimum meet the following

requirements: i. Experience in Key Activities related to: (i) Construction of similar urban asphalt pavement

minor arterial or collector road with total length of 3 km or longer, including filling of earth­work (6,000 m3/month), improved gravel or graded crushed stone base or sub-base (2,200 m3/month), and asphalt concrete mixed and placed (800 m3/month), (ii) Installation of water and sewerage networks with length of 5 km or longer; and (iii) Construction and installation of Heating networks with substations and 5 km or longer;

ii. Minimum average annual turnover of US$ 9.6 million calculated as total certified payments received for contracts in progress or completed, within the last three (3) years (2014, 2015 and 2016);

iii. The Bidder must demonstrate that its financial resources defined in FIN ­ 3, less its financial

Bid No. Title Description of Works

SRDH11 Construction of Roads, Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub-Centre (Phase 1)

Roads of 3.75 km; Drainage pipelines of 2.0 km; Street lighting of 7.5 km; Water supply network of 3.9 km; Sewerage network of 5.5 km; Heating distribution network of 4.4 km

and Associated civil works.

Note: Sewerage and water supply pipes to be installed under this contract and will be purchased under separate procurement of goods.

For foreign transfers:

istry of Finance of Mongolia 100200051015Bank Account No: 340101868003State Bank of Mongolia,Bank Address: Ulaanbaatar, MongoliaSWIFT Code: STBMMNUB

: China Construction Bank, New York BranchSWIFT Code: PCBCUS33 Account No (USD): 675201295560

For local transfers:

Нийслэлийн худалдан авах ажиллагааны газар Bank Address: Нийслэлийн төрийн санBank Account (MNT): 100200051015

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

Судлаачийн үг

4 ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ 2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

0 0 6 5 8

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДолГИон

Орлогч эрхлэгчлхагважавын СуГарМаа

Утас. 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас. 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас. 99901532

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор р.оюунцэцэг

Утас. 99901621

Э.ЭнхбаатарУтас. 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас. 70103131, Факс. 70106065

Zasag.Co

Дугаарын удирдагчР.Оюунцэцэг

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч

үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний

ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

рЕдаКЦи

зар СУрталчилгаа

хаЯг

ЦахиМ хУвилбар

ШхаБ: хамтаараа ашиг хүртэх нэгдмэл хувь заяа

хуучраагүй. Хил нь демакрацгүй. Рогунскийн усан цахилгаан станц барихаас үүдэлтэй усны маргаан гэж тасрахгүй ирсэн. Төв Азиар холхиж эхлээд буй, террорист халдлага үе үе хийдэг, Оросын нутагт байнга терроризм үйлдэж буй лалын боевикуудын асуудал гэж яриад баршгүй нийтлэг сэдэв бий. Гэх мэт халуун сэдвүүдээс Астанагийн саммит дээр ганц нэг нь яригдлаа, хөндөгдлөө.

Аюулаас хамгаалах хүчнийг дайчлах, сонор сэрэмжийг дээш лүүлэх явдал мэдээж уригч улсад өрнөсөн. Өнгөрсөн жил Узбекистанд орон нутгийн нислэгийг зогсоож, иргэдийн гар дээр байгаа ангийн буунуудыг хураалгах, зочдын зам дагуу орон сууцны хорооллынхныг хөл хорих, гэгээвчийг нь хөшгөөр халхлах, цонхноос гэрэл зураг авахуулахгүй байх гэхчлэн хатуу шаардлага тавьж байсан нь энэ удаа харин Астанад давтагдсангүй бололтой. Хот нь эл хуль талдаа байсныг бас хэлэхгүй өнгөрөмгүй.

ШХАБ­ын саммитыг угтуулж, хууль хүчнийхэн нэлээд ажил­ласан нь харагдлаа. Гол аюулыг лалын хэт даврагчид, салафитууд, фанатууд үйлдэнэ гэсэн хардлага болгоомжлол байсныг үгүйсгэж болохгүй. “Уламжлалт бус ислам” гэгчтэй Төв Азийнхан нийтээрээ тэмцэж байгаа. Хар тамхины зөөвөр гэж Төв Азийг хэрж сүлжсэн нэг айхтар гэмт хэрэг байна. Энэ хэрэгт Тажикистан муугаараа баахан дуудуулдаг. Учир нь Тажик­Афганы хил гэж хар тамхины зөөврийн дамжлага бааз шахуу болчихоод, түүнд нь хяналт тавьж хүчирдэггүй. Энэ улс бусдаасаа илүү хур­дацтай лалжиж яваа тул лалын солиотнуудын үүрлэх бэлээхэн хөрс нь болчихсон. Төв Азийн зарим улсад нь хөвөнгийн тариа­лантай зэрэгцээд хар тамхины өвс тариалж байх магадлалтай гэх хардлага бий юм билээ.

ШХАБ­ын талаарх Хятадын байр суурь, бодлого гэж судалж баршгүй нэг сэдэв гарч ирэх нь хэмээн үзэж болно. Астанад БНХАУ­ын Дарга Ши Жиньпин программын чанартай үг хэллээ. Түүний хэлсэн ярьсныг Хятадын ГХЯ­ны албан ёсны төлөөлөгч Ли Хуйлай тэр дор нь тайлбарлаж байлаа. Астанагийн тунхаглал, Олон улсын терроризмыг хамт­ран сөрөн зогсох тухай мэдэгдэл, Экстремизмийг эсэргүүцэх хамтын ажиллагааны тухай конвенц, мөн сайшааж баталсан бусад долоон баримт бичгийн талаар Хятадын төлөөлөгч дэлгэ рэнгүй тайлбарлангаа Астанагийн саммитын үр дүнг дөрвөн тодорхойлолтоор товч илэрхийллээ. Үүнд нэгдүгээрт, Энэтхэг, Пакистаныг элсүүлсэн; хоёрдугаарт, дэлхийн дэг журмыг урагшлуулах талаар шинэ ба хуучин гишүүн орнуудын харилцан ажиллагааг Шанхайн

үзэл санааны дагуу бэхжүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Тэр нь шударга, өв тэгш хөгжлийг хангах, нэгдмэл хувь заяа бүхий хамтын нийгэмлэгийг байгуулахад чиглэнэ. Гуравдугаарт “Бүс ба зам” олон улсын хамтын ажиллагааны форумыг өнд рөөр үнэлсэн. Дөрөвдүгээрт, аюулгүй байдал, эдийн засаг, хүмүүнлэгийн салбарт хамтын ажил лагаагаа цаашид ч бэх жүүлэх шийдвэр гаргасан гэв.

Дээр заасан гурав дахь дүг­нэлтийн хувьд Энэтхэг дэмжээгүй болов уу гэх сэтгэгдэл надад өмнө нь ч төрж байсан, энэ удаа бас тэгж мэдрэгдлээ. Энэтхэгийн Ерөнхий сайд Н.Моди үгээ хинди хэлээр ихээхэн адгуу хэлсэн ба “Торгоны зам”, “Бүс ба зам”, ялангуяа энэ удаа Пакистаны Ерөнхий сайд Н.Шарифын шагшин магтаж ярьсан Хятад­Пакистаны эдийн засгийн тэр хонгил гэдэг дээр санал нийлэхгүй байгаагаа ч нуусангүй. “Бүс ба зам”­ын бүтээн байгуулалтыг бүс нутгуудын хамтын ажиллагаатай уялдуулах, ялангуяа бүх улс орны үндэсний хөгжлийн стратегиудтай уялдуулах гэдэг дээр “маргаантай нутаг дэвсгэр” гэдэг аргументаа Энэтхэг хатуу баримталсаар байна.

Хятад энэ цаг үеэс эхлэн бүтэн нэг жилийн турш, хойтон 2018 онд Хятадад ШХАБ­ын дараагийн саммитыг зохион байгуултлаа ШХАБ­ыг даргалах тул Ши Жиньпин дарга хэд хэдэн чухал санаачилга гаргалаа. Þу гэвэл энэ жил ШХАБ­ын Хартид гарын үсэг зурсны 15 жилийн ой, ШХАБ­ын гишүүн орнуудын урт хугацааны сайн хөрш, найрамдал, хамтын ажиллагааны тухай гэрээ байгуулагдсаны 10 жилийн түүхт ой тохиож байгааг Хятадын тал онц ач холбогдолтой гэж үзээд “Шанхайн үзэл санаа”­г хэлбэрэлтгүй бэхжүүлэх, нэгдмэл хувь заяатай хамтын нийгэмлэгийг бүтээн байгуулах, олон улсын харилцааны шинэ хэлбэр буй болгох, тэгснээрээ хамтаараа ашиг хүртэх уриа дэвшүүллээ.

“Шанхайн үзэл санаа”, “нэгд мэл хувь заяа бүхий бат бэх хамтын нийгэмлэг бүтээн байгуулах”, “хамтаараа ашиг хүртэх” гэгч Хятадын гадаад бодлогын философи ШХАБ­ын хүрээнд үндсэндээ зөвшөөрөгдлөө гэж үзэж болох мэт. Нөгөө Оросын талын гар гаж ирэн бусдадаа санал болгосон “Гурван хорт хүчин”­ий (терроризм, экстремизм, сепаратизм) эсрэг тэмцэл гэдгийг Хятадын Ерөнхийлөгч дэмжиж, саналаа нэмэрлэсэн нь анхаарал татлаа. Энэ тэмцлийн хүрээнд ирэх гурван жилд компьютерийн антитеррорист дадлага сургууль хийх, батлан хамгаалах салбарын форум зохион байгуулна гэлээ. Цаашлаад худалдааг хөнгөвчлөх хэлэлцээр байгуулах, соёлын их наадам, эмэгтэйчүүдийн

2ШХАБ­ын жинхэнэ гишүү­

дийг авч үзвэл Евразийн гурван том блокийн төлөөлөл байна. Үүнд, эдийн засгийн хоёр блок–Евразийн эдийн засгийн холбоо, Шинэ торгоны замын эдийн засгийн хамтын нийгэмлэг (төлөвшиж эхэлж буй), улс төрийн нэг блок нь өөрөө ШХАБ болох юм. Хэрэв яг энэ дэвсгэр дээр өргөжүүлбэл, ШХАБ нь Евразийн эдийн засгийн интеграцын дээгүүр нь хучих цэрэг ч улс төрийн шүхэр ч байхаар төсөөлөгдөнө. ШХАБ­ыг Хятадын “Нэг бүс­нэг зам”­ын хэрэгсэл болгочихгүйн тулд цэрэг­улс төрийн талыг нь Орос түлхүү сурталдаж байж болох юм. Ямар ч гэсэн ОХУ­ын анхлан гаргаж ирсэн “Гурван хорт хүчин”­ий эсрэг (терроризм, экстремизм, сепаратизм) тэмцэл гэдгийг Астанад үг хэлсэн төр, засгийн зарим тэргүүн үлэмж ач холбогдол өгч ярина лээ.

Нэгэнтээ Төв Азид энэ хурлыг зохион байгуулсных тэр бүс нутагт нь маргаан мэтгэлцээний сэдэв бишгүй нэг байгаа, тэр талаар энэ удаа тэгтлээ ил ярьсангүй. Зургаан гишүүний хаалттай хуралдаан

долларын хөрөнгө оруулалт, хүн хүчний маш олон жилийн уйгагүй хөдөлмөр шаардана.

2. Зах зээл нь дэндүү алаг цоог, их бага, том жижиг, бас бусад ертөнцийн зах зээл гэж байна. Худалдааг хөнгөвчиллөө гэе, чөлөөт худалдааны бүстэй боллоо гэе. Экспортод гаргах юмгүй, гадаадад гаргаад гаалийн татваргүй болгуулах бараа тавааргүй манай улс лав шатаж дуусна. Харин ч гадаадын маш олон бараа таваар гаалийн татваргүй Монголд нэвтэрвэл үндэсний үйлдвэрлэл, дотоодын худалдаа мөхөж дуусна.

3. ШХАБ­ын гишүүд, ажиг­лагчид дотор нэгдсэн үнэт зүйлс, нэгдсэн эрх ашиг яг юу вэ? Хятадын дэвшүүлж буй “Шанхайн үзэл санаа”, “нэгдмэл хувь заяа”, “хамтаараа ашиг хүртэх” гэдэг нь үнэт зүйлс мөн үү гэдэгт бэлэн хариулт алга.

4. Шашны хүлцэл тэвчил, соёлуудын өвөр хоорондын хүндлэл, хэний соёл давамгайлах, хэн нь дагалдах гэдэг дээр бас л “но” байна. Их Евразийн төс­лүүдийг өлхөн самраад хаячих лалын хэт даврах үзэл Төв Ази, Орос, бүр Хятадын мусульман бүс нутгууд руу нэвчээд ороод ирсэн үед ямар хариу үйлдэл үзүүлэх вэ? Бас л эргэлзээтэй асуудал.

Эцэст нь дүгнэж үзвэл, тэрбум хол давсан хүн ард бүхий цөмийн зэвсэгтэй Өмнөд Азийн хоёр гүрэн (нэг нь лалын том гүрэн) энэ удаа Астанад ШХАБ­д элссэн нь түүхэн том үйл явдал мөнөөсөө мөн. Өмнө нь ШХАБ нь Орос, Хятад гэсэн хоёр гүрэн дээр суурилж байсан бол эдүгээ эрчтэй хөгжиж буй Энэтхэг түүн

дээр нэмэгдлээ. ШХАБ­ын хэл орос, хятад хэл байна гэсэн ч энэ удаа англи, хинди, монголоор өргөтгөсөн хурлаа хийлээ. Оросын эртний, шалгарсан холбоотон Энэтхэг ШХАБ­д ороод ирнэ гэдэг Хятадын нөлөө, хамаарлыг сулруулах, хазаарлах сайн талтай хэмээн оросууд үзэж байх шиг. Хятад, Энэтхэг хоёр саяхнаас л сайжраад сүйд болцгоож байгаагаас бус 1960­аад оны эхээр хил дээрээ байлдаад авсан. Хятад нь Пакистаныг олон жил зэвсэглэн Энэтхэгийг бүслэн хаасан. Хариуд нь Энэтхэг нь Монгол, Вьетнам, Балба зэрэг хил залгаа орнуудаар Хятадыг бүслэн хаасан байдалтай ирсэн түүх хуучраагүй. “Бүс ба зам” форумыг Энэтхэг бойкотолсон нь ч бүр ил боллоо. “Шанхайн үзэл санаа”, “нэгдмэл хувь заяа”, “хамтаараа ашиг хүртэх” гэх цоо шинэ үг хэллэг цаашид хүчтэй төлөвших байх.

“ШХАБ­д Монгол Улсын байр суурийг бэхжүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна. Энэ байгууллагад элссэнээр Оросын, эсвэл Хятадын нөлөөнд орно гэж үздэг улстөрчид танайд бийг би мэднэ. Энэ бол огтхон ч тийм биш. Харин ч танай улсад илүү ашигтай байх болно. Газар зүйн байрлал, эдийн засгийн нөхцөл байдал гээд аль ч талаараа Монгол Улс энэ байгууллагын бүрэн эрхт гишүүн байх боломжтой” хэмээн ОХУ­ын Төрийн Думын Холбооны хурлын дарга хатагтай В.Матвеенко өнгөрсөн жил бидэнд хэлж сануулж байсан нь энэ удаа харин хөндөгдсөнгүй ээ. Хөндсөн бол бид хариулах үгтэй байлаа.

Астана, 2017.06.10

дээр ярьсан байж болно. Харин өнгөрсөн жил Ташкентад яриад авсан.

ШХАБ­ын гишүүн Төв Азийн хэдэн улсын өвөр хооронд харилцааны асуудал бугласан юм уу гэмээр сэтгэгдэл төрдөг. Жишээ нь, Ташкентын саммит дээр яригдсанаас шийдэгдсэн нь бараг үгүй. Кыргыз­Узбекистаны хилийн маргаан байна. 2016 оны хавар хил дээрээ үл ойлголцоод авсан, Ункар­Тоо гэдэг газрыг Узбекийн нутаг дэвсгэр гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн Засгийн газар хоорондын комиссын ажлын баримт бичгээ Кыргызийн тал алга болгочихсоноос баахан хүн хил зөрчсөн хэрэг мандсан. Тажикистан­Узбекистаны хилийг минажүүлсэн хэрэг мандаад байгаа. Лав өнгөрсөн жил хүртэлх 20 жилийн байдлаар минад тажикийн 350 иргэн амиа өгч, 500 хүн эрэмдэг болсон хэрэг

асуудлаар форум, мэргэжлийн чанарын конкурс, залуу чуу дын солилцоо, хэвлэл мэдээл лийнхний саммит зохион байгуулъя гэлээ. Хятад ШХАБ­ыг даргалах болж байгаатай холбогдуулан ШХАБ­ын нарийн бичгийн дарга нарын газарт 10 сая юань хандивлана гэлээ.

Дээд хэмжээний уулзалтын суртал нэвтрүүлэг, ёслол хүндэтгэл, ЭКСПО­2017 яармаг хослоод ШХАБ дотор чухам ямар уур амьсгал байгааг тэр бүр мэдэх боломж олдсонгүй. Гэхдээ судлаач­профессор миний хувьд магтахаасаа илүүтэй шүүмжлэлтэй хандах тал нь давамгайллаа. Энэ нь Монгол Улсыг ШХАБ­д жинхлүүлэх талынханд санаа сургамж өгөх зорилготой. Ажиглагчийнхаа статусыг зөв ашиглаж чадвал бидэндээ өлзий болно гэдэг дээрээ би хатуу зогсоно. Яагаад?

1. ШХАБ бол эдийн засгийн хувьд дотроо дэндүү алаг цоог, хэрэв тээвэр, ложистик, санхүү, дэд бүтцийн эвсэл болъё гэвэл хэдэн арваар зогсохгүй тэрбум

хятадын гадаад бодлогын

философи ШхаБ­ын хүрээнд үндсэндээ

зөвшөөрөгдлөө гэж үзэж болох

2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658) 5

згМ: зочин

ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ

ажлын байранд тавигдах шаардлага:

Эдийн засгийн ухааны магистр буюу түүнээс дээш зэрэгтэй, Хэрэглээний программ хангамжуудаас гадна E­views, Stata, Matlab зэрэг судалгааны нэгээс дээш программ дээр ажиллах мэдлэг, чадвартай, Англи хэлийг мэргэжлийн өндөр түвшинд эзэмшсэн, Ёс зүй, харилцааны өндөр соёлтой, хариуцлагатай, багаар ажиллах ур чадвартай, Багшийн ажилд дур сонирхолтой, зөв хандлагатай, Тогтвор суурьшилтай, бүтээлчээр ажиллах хүсэл, эрмэлзэлтэй байх.бүрдүүлэх бичиг бариМт Ажилд орохыг хүсэгчийн өргөдлийн маягтыг www.ufe.edu.mn хаягаар орж ажлын байр цэснээс татаж авч зааврын дагуу бүрэн бөглөсөн байх Хувь хүний танилцуулга (CV) Мэргэжлийн боловсролын бакалавр, магистр, докторын зэргийн диплом, мэргэшсэн

цолны гэрчилгээ, англи хэлний түвшинг тодорхойлох сертификат, тэдгээрийн нотариатаар баталгаажуулсан хуулбарын хамт

Өргөдөл гаргагч нь материалаа 2017 оны 7 дугаар сарын 7­ны дотор munkhtsetseg.d@ ufe.edu.mn цахим хаягаар илгээх буюу СЭЗИС­ийн В байрны 502 тоотод авчирч өгнө үү.

хаяг: Монгол улс, Улаанбаатар хот, баянзүрх дүүрэг 1-р хороо, энхтайваны өргөн чөлөө-5, СэзиС-ийн в байр, 502 тоот, экономиксийн тэнхим

холбоо барих утас: 70158823, 99099765

СэзиС-ийн эКоноМиКСийн тэнхиМд багш шалгарУУлж авна

1 Сэрвээний өндөр, нүүр царайг

нь үзээд хэрүүл хийгээд байна гэдэг шинжилгээ мэргэжлийн бус байгаагийн илрэл. Мэргэжлийн үүднээс ингэж шинжлээд, урал­даанд орох эсэхийг нь шийднэ гэдэг ичмээр. Олон хүчин зүйлээс шалтгаална. Багаас нь вита минаар угжиж, давс хужир долоол госон ч юм бил үү, яаж мэдэх вэ.

Нөгөөтэйгүүр, эрлийз болон монгол адууг уралдуулах нь ёс зүйн маш том асуудал болж хувирсан. Хурдан мори ны уралдааны хэрүүлийг таслахын тулд цаашид тусад нь уралдуу­лахыг дэмжих явдал. Гэвч ямар адууг эрлийз гэж үзэхээ шийдэж чадахгүй өдий хүрлээ. Нэг эрлийз адууг 1000, 10 мянган уяачаар шинжүүлэхэд бүгд нэг ижил хариулт хэлэхгүй. Хоёр, гуравдугаар үеийн эрлийз гээд л маргалдана. Түүнээс биш араб, орос адуу байна гээд хэн нь ч шууд хэлж чадахгүй.

-Гэхдээ уяачдын чадварыг үгүйс гэх аргагүй гэж бодож байна.

­Үгүйсгээгүй. Мундаг уралд­даг “Mongolian Saturday” адуунд монгол цус байхгүй. Богино зай, тойруулгад асар хүчтэй. Түүнийг монгол уяач шилж, сонгосон. Тэгэхээр манай уяачид олон үеэрээ, хөлд орохоосоо л адуу харсан тул практик ур чадвар сайтай байна. Гэхдээ яг таг хэлж чадахгүй учраас энэ чадварыг нь шинжлэх ухаантай хослуулах цаг болсон.

-Адууны геномын шин-жилгээг хэзээнээс хийх болов?

­Хоёр жилийн өмнөөс эхэлсэн. Хувийн хэвшил ийм нарийн шинжилгээ хийдэг болсон анх ны тохиолдол. Уг нь мал эмнэлгийн хүрээлэнд адууны ДНХ­ийн шинжилгээ хийдэг. Гэхдээ тэднийх гар ажиллагаа болон нарийвчлал багатай хуучин аргаар гүйцэтгэдэг. Харин бид орчин үеийн аргачлал, хавь илүү өндөр мэдрэмжтэй тоног төхөөрөмж ашиглан гүйцэтгэдэг. Бид шинжилгээгээ Хятадын эрдэм шинжилгээ, судалгааны тэргүүлэх бай­гуул лага болох "Guangzhou Ribobio"­ийн лабораторид гардан гүйцэтгэдэг. Энэ нь одоохондоо уг технологийг Монголд нэвтрүүлэхийн тулд хөрөнгө оруулалт хайх, ажиллуулах зардлаас илүү хямд тусаж байна. Ядаж жилд 5­10 мянган морь шинжилдэг болчихвол дотоодоос санхүүжилт босгож болно.

-Дотооддоо шинжилдэггүй хэрэг үү?

­Орчин үеийн ойлголтоор бол бид дотоодод хийж байна. Монгол Улсад бүртгэлтэй, энд татвараа төлдөг компани. Бас монгол хүмүүс удирдаж байна. Харин шинжилгээг Хятадад гүйцэтгэхээс өөр аргагүй. Горимд оруулж жигдрүүлсэн, байнгын ажил лагаатай төхөөрөмж хэрэг тэй. Манайд хэдийгээр ийм төхөөрөмж гурав байгаа ч урвалж бодисоо ч авч чадахгүй байна. Энэ нь шинжилгээний үр дүн үнэн бодитой гарахад саад болдог.

-Та хэчнээн адуунд шинжил-гээ хийгээд байна вэ?

­Манайд нийт 400 адууны генийн мэдээллийн сан бий. Харин яг төлбөртэй үйлчилгээ үзүүлж эхэлснээс хойш 20 гаруй адууг шинжлээд байна. Бид үр дүнгээ Калифорнийн их сургууль болон хөдөө аж ахуйн шилдэг их сургууль болох Кентакигийн лабораториор баталгаажуулсан. 400 адуунд хийсэн шинжилгээний хариу тэндэхийнхтэй 100 хувь

Э.Занабазар: Монгол адууны удмын сан харин ч баяжиж байгааХурдан азарганыхаа үр төлийг авч үлдэхдээ генийн мэдээллийг нь ашиглаж болно

дүйцсэн.-Ийм шинжилгээ хийлгэх

ямар шаардлага байна вэ?­Их муухай асуулт байна

(инээв). Хүн аливааг таньж мэдэх нь шаард лага гэхээс илүү хүний төрөлх хэрэгцээ.

Эцэг, эх тодорхойлох, угшил олох, гаднын үүлдрийн цус холилдсоныг 99.9999 хувийн нарийвчлалтай гаргадаг. Мөн төрөлхийн уралдах чадварыг маш өндөр магадлалтай урьдчилан тогтоодог. Үр дүн нь 100 хувь биш байгаа шалтгаан нь уяачаас хамаарах учраас. 100 мянган ам.доллараар авсан хурдан азарганынхаа удмын мэдээллийг бүртгэлжүүлээд хадгалуулахад ямар ч уяачийн хувьд чамин эд.

-Яг практик ач холбогдлыг нь та хэлж өгөхгүй юү?

­Товчхондоо, адуугаа мэргэж­лийн түв шинд таньдаг болно. Адууны удамшлын эмгэгийн шалтгааныг тодруулах, хүнд ашигтай давуу талууд, онцлогийг морь бүр дээр өөр хооронд нь харьцуулах, угсааг шинэ аргатай хослуулан сайжруулах, ховор үүлдэр угсааг сэргээх, бүр цаашлаад гоо сайхны талаас өнгө зүсний удамшил дээр хүртэл сонирхолтой ажлуудыг хийх бололцоотой. 50, 100 саяар хурдан удмын адуу худалдаж аваад хулгайд алдлаа гэхэд эргээд таних баталгаа 100 хувь болж байна гэсэн үг шүү дээ. Мөн хайртай адууныхаа үр төлийг авч үлдэхийн тулд ямар гүү гишгүүлэхээ хүртэл шийдэхэд үр дүнг нь ашиглаж болно.

-Энэ олон шинжилгээнээс ихэвчлэн алийг нь хийлгэж байна вэ?

­Эцэг тогтоох буюу нэг үеийн ганц холбоог л сонирхож байна. Гэхдээ нэг уяач сүргийнхээ есөн эрлийз адууг шинжлүүлсэн. Эрлийз адууны генийн өгөгдөл надад их сонирхолтой санагдсан. Харин уяач бол адуугаа пас­портжуулах л сонирхолтой байсан. Хэдийгээр адууг паспортжуулах хэрэгтэй гэж ярьдаг ч ажил хэрэг болгоход манайд эрт байна. Уяачдын боловсролын түвшин дээшлэх ёстой. Гэтэл манай үйлчлүүлэгч

тэр цаг хугацааг хүлээж чадахгүй, зөвхөн өөртөө зориулж хийлгэсэн. Мөн багад нь алдаад эргэж олсон адуундаа шинжилгээ хийлгэж, баталгаажуулсан тохиолдол олон.

-Ийм нарийн шинжилгээгээр адууг хэр зэрэг хурдлах чадвар-тайг нь ч хэлэх боломж той гэж байсан. Энэ талаар сонир-хуулахгүй юу?

­Тийм шинжилгээ бий. Анх Ирландын Дублиний их сур­гуулийн нэгэн эмэгтэй профессор энэ шинжилгээний технологийг нээж, патент жуулсан. Уралдааны түрүү авч байсан адуунуудыг судалж, булчингийн үйл ажил­лагаанд голлон оролцдог генүү дийг нь илрүүлсэн байгаа юм. Хүнээр яривал, булчин тай болох гээд хэчнээн хичээллээд ч үр дүнд хүрэхдээ удаан хүмүүс бий. Бас багахан дасгал хийнгүүт хөгжчихдөг, булчингийн масс авах чадвар сайтай нь ч байдаг. Энэ бүхэн удам зүйгээс шалтгаалдаг. Харин адууг хурдлахад гол нөлөөлдөг тэрхүү ген нь дотроо гурван хэв шинжтэй. Тэрний нэг нь монгол адуунд бий. Өөрөөр хэлбэл, холын зайд хурдтай давхих чадвар. Үүгээр тухайн адууг шинжлэхэд үнэнд ойртох магадлал 90 гаруй хувьтай байдаг юм. Энэ үйлчилгээг “Equinome” гэдэг компани зах зээл дээр гаргачихсан. Энэ компани “Thor­oughbred” үүлдрийн 670 мянган адууны генийн мэдээллийн санг нэгтгэсэн.

-Адуунд нарийвчилсан шин-жилгээ хийх жишиг хэзээнээс эхэлсэн бэ?

­Биотехнологийн эрин үе эхэлж, хүн болоод амьтны геномын мэдээллийг бүрэн дүүрэн уншиж тайлах боломжтой шинэ технологи нэвтэрсэн. Хүний удмын мэдээллийн санг бүрэн тайлж уншсаны дараахан буюу 2007 онд адууны геномыг тив тивээс сонгосон цөөн тооны бодгаль дээр богино хугацаанд бүрэн уншиж тайлсан түүхтэй. Залгуулаад, энэ ажил монгол тахь адуун дээр хэрэгжсэн. Ийнхүү тайлсан мэдээллээ одоо эргээд юунд ч ашигтайгаар хэрэг лэх бололцоотой болсон. Адуунд чухам нийт хэдэн ген байдгийг тодорхойлсон судалгааны ажил дуусаж, хариу нь эцсийн байд­лаар одоохондоо гараагүй байна.

-Бүх шинжилгээнд хамруул-бал би адууныхаа ямар ид шидтэйг мэддэг болох уу?

­Үндсэн болон нарийвчилсан шинжилгээнээс гадна таны 500 мянган төгрөгөөр авсан адуу долоон төлтэй боллоо гэхэд бүгдийнх нь удмын мэдээллийг багцалж өгнө. Ийм шинжилгээг

өндөр хувьсамтгай хэдхэн генд үздэг юм. Хувьсамтгай ген амьд биетэд цөөхөн байдаг. Хэрэв олон байвал та бидний үр хүүхэд биднээс огт өөр байх байсан. Харин хувьсамтгай генд дахин давтагдахгүй шинж бий.

-Ийм шинжилгээ ер нь ямар үнэтэй вэ?

­Дэлхий дээр 40­50 ам.дол­ларын ханштай. Харин Монголоос үйлч лүүлэхэд 60­70 болж нэмэгдэнэ. Мөн ингэж шин жилж өгчихөөд танай адуу тэрний тийм адуутай ийм холбоотой, бас ийм онцгой чадвартай гэдгийг тоож хэлж өгөхгүй. Тэгэх цаг зав ч байхгүй. Магадгүй ийм үйлчилгээ авна гэвэл мөнгө л нэхэх байх. Ингээд л дан өгөгдлөөс өөр авах юмгүй л үлдэнэ. Бас биологийн дээж илгээхэд наад зах нь аюулгүйн санамж бичигт гарын үсэг зурах гээд бичиг цаасны ажил ихтэй. Тиймээс уяачид иймэрхүү бичиг баримтаас халширч, хийлгэдэггүй. Мөн илгээлтийн зардал шинжилгээний төлбөрөөс өндөр гардаг. Харин бид энэ бүхнийг хялбарчилсан. Манай үйлчилгээний төлбөрийг “Ухаантай морь” сэтгүүлээс асууж болно. Үүнээс гадна, цус сэлгэлт хэр зэрэг хийсэн гэх мэт адууны талаар олон сонирхолтой мэдээлэл давхар өгдөг юм.

-Олон шинжилгээ хийсэн судлаач хүний хувьд морины хурдлах чадвар аль талаасаа өв лөгддөгийг хэлэх боломжтой юу?

­Үүнийг би биш, олон жил морь уясан, туршлагатай уяачид л хэлэх байх. Шинжилгээгээр гаргаж болно. Гэхдээ удам зүйн шинжилгээний хууль дүрмээр бөхчүүд эхийн талаасаа өвлөдөг юм байна гэдэг шиг хэлэх эрх надад байхгүй. Хүлэг морьд хүнтэй адил эцэг, эхийн талаас удамшлын мэдээллийг төгс харьцаатай хүлээж авдаг. Тиймээс адуунд шинж тэмдгийг нөхцөлдүүлэгч ген бүр хоёр ширхэг байна. Жишээлбэл, эцэг ба эхээс өвлөж авсан өнгө зүсний нэг ген гэхэд тухайн төл дээр хоёр ширхэгээр удамшдаг. Гэхдээ үүнийг морьтон спорт сонирхогчид, адууны удам­зүйчид ашигтай, ашиггүй гэсэн хоёр талаас тайлбарладаг. Таны сонирхсон уралдааны морь илүү холын угшил холилдсон төл бол эцэг ба эхээс удамшиж авсан ген бүр нь өөр өөр байна. Нэг ижил генийн хоёр хувилбар өөр хоорондоо адилгүй, олон янз байх тусам баялаг, уралдаанчид өргөн сонголт олгож байгаа юм. Энэ нь ашигтай тайлбар.

Гэтэл нөгөө талаас, нэг янзын цэвэр угшил хөөж гаргасан хүлэг морь дээр эцэг ба эхийн талаас хүлээж авсан хос ген

бүр нь өөр хоорондоо илүү ижил байх хандлагатай байдаг. Тухайн ген нь давхилт, зүрхний үйл ажиллагааны нэгэн сайн хувилбар байх юм бол түүнийг яг ижил хоёр ширхэгийг өвлөж авна гэдэг нь бүр ашигтай гэж ойлгож болно. Энэ утгаараа угшил, хольц их байх тусам ашиггүй гэж үздэг хүмүүс бий. Гэхдээ ген бүрт дээд тал нь хоёр хувилбар бий гэж ойлгох нь дулимаг. Монгол адууны гайхалтай баялаг өнгө зүс бол олон янзын генийн, олон арван янзын хувилбар юм.

-Эрлийз морь олшрох нь мон-гол адууны генийн санг устгах аюултай гэж болгоомжилдог. Та энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?

­Гурван сая адуутай газар жилд 50­аас илүү гаднын адуу оруулдаг гэж бодохгүй байна. Үүнийг ингэж хүлээж авна гэдэг бидний боловсролын түвшин ямар байгааг харуулж байгаа хэрэг. Зүүгээр шүргэх төдий хатгангуут ингэж чарлаж болохгүй. Жилд 50 биш, 100 дахин олон адуу орж ирээд байвал энэ талаар бодолцох хэрэгтэй. Энэ байдлаараа бид өөрсдийгөө яаж доромжилдог гээч. Гурав, дөрөвдүгээр үеийн эрлийзийг монгол адуу гэж үзээд маргаанаа тасалъя гэхээр “наадах чинь эрлийз” гээд больчихдог. Биед нь 6.25 хувийн гаднын, 90 гаруй хувийн монгол цус байхад шүү дээ. За тэгвэл тавдугаар үе дээр тасалъя гэнгүүт зөвшөөрсөн мөртлөө яг хэрэгжүүлэх гэхээр “Тэгэхдээ л наадах чинь эрлийз. Жоохон цус байгаа” гэдэг.

Найм дахь үе дээрээ идээшсэн адууг эрлийз гэж үзэх юм бол өнөөдөр монгол адууны 20 хувь угаасаа тийм байгаа. Тува, буриад, өвөрмонгол гээд гаднаас оруулдаг адуу ч эрлийз. Яг бие биенээ хужаа цустай гэж доромжилдгоо адуун дээрээ харуулдаг байхгүй юу, манайхан. Ингэж явсаар уралдах адуугүй болно. Хамаг хурдан нь эрлийзжээд, Галшар удмынх нь хүртэл тал нь эрлийз болно гэдгийг би баталж чадна. Үнэн хэрэгтээ, эрлийз адуу нь улам монголжоод байгаа байхгүй юу. Арьс зузаантай, чийрэг, харанхуйд сайн хардаг, хөл сайтай болж байна. Гэтэл монгол морьтой эвцэлдээд ийм мундаг уралдаж байна гэдгийг танагтай

хэлчихдэг уяач байдаггүй нь гомдмоор.

Монгол адууны удмын сан цөө­рөөгүй, харин ч баяжиж байна. Хориглож байсны оронд хагас сая ам.доллараар авсан адуугаа хөгшрөхөд хэдэн гүү гишгүүлээд удмыг нь авч үлдээх нь дээр.

-Танай санд байгаа эрлийз адууны өгөгдөл бүр л баялаг болох юм байна даа.

­Тийм. Гэхдээ манай санд хэдхэн уяачийн л эрлийз адуу бий. Энэ талаар нарийн тооцоо хийж, статистик гаргахгүйгээр ийм тийм гэж хэлэх боломжгүй. Шинжилбэл, танай адуу араб, орос тэдэн хувийн цустай гээд бүгдийг нь нарийн хэлж өгөх боломжтой. Энэ судалгаа гүнзгийрэх тусам их сонирхолтой болно. Надад эрлийз 400 адууны шинжилгээ байхад монголд байгаа бүх эрлийз адууг тэд дэх үеийн тийм эрлийз, тэдэн хувийн тийм цустай гээд хэлээд өгнө, сонирхолтой байгаа биз.

-Адуугаа шинжлүүлсэн хүмүүс хэр зэрэг хүлээж авч байна вэ?

­Маш дуртай байгаа. Надтай харьцсан хүмүүс дэмжиж байгаа. Би тандах үүднээс бусад уяачид юу гэж байгааг чих тавьсан, эсэхийг нь асуухад маш их сонирхож байгааг хэлдэг. Хамгийн гол нь надтай нүүр тулж уулзаагүй, цахимаар мэдээлэл хүлээж авч байгаа болохоор одоохондоо итгэлцэл үүсэхэд цаг хугацаа хэрэгтэй. Би ашгийн зорилгоор ийм шинжилгээ хийж байгаагаа нуухгүй. Нөгөөтэйгүүр, би хүмүүстэй ийм гоё мэдээлэл солилцох замаар өвөөгийнхөө нэрэмжит адууны удам зүйн шинжилгээг хүмүүст танил болгохоор зорьж байгаа юм.

-Та өөрөө адуунд хэр хайртай вэ?

­Би хөдөө өсөөгүй. Тиймээс шарга, хонгор зүсийг л ялгах төдий. Харин би адууг шинжилж чадна. Миний өвөө Тод овогт Халтарын Лувсанбалдан гэдэг хүн морь уядаг, адуу шинждэг байгаагүй. Перс, тод үсэг зэрэг эртний соёлын хэл дээрх адууны талаар бичиж үлдээснийг зүйлсийг нь кирилл үсгээр хүнд ойлгомжтой буулгасан. Өөрөөр хэлбэл, уяачид бүрийн хойморт байдаг “Хүлгийн шинж” ном нь эрдэм шинжилгээний ажил юм. Үүний нэгэн адил, би ч гэсэн асуудалд шинжлэх ухаанчаар, бодитой хандаж байна. Аливаад шинжлэх ухаанчаар хандахад адууны зан төрх ялгаж чаддаг байх албагүй. Дэлхий даяар адууны шинжилгээ хийдэг зөндөө газар байна. Хамгийн гол нь Монголд үүнийг одоохондоо хэн ч хийж чадахгүй.

-Сонирхолтой ярилцлага өгсөнд баярлалаа.

Бие биенээ хужаа цустай гэж

доромжилдгоо адуун дээрээ

харуулаад байна

Өвөөгийнхөө нэрэмжит удам

зүйн шинжилгээг хүргэхээр зорьж

байгаа

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Спорт

6 ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ 2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

Спорт сонирхогчдын анхаарал “Голден Стэйт”, “Кливленд”­ийн тулаан өрнөж буй NBA­ийн финалд чиглээд байх үед NHL буюу Үндэсний хоккейн лигийн аварга баг тодорлоо. Өнөө цагийн шилдэг хоккейч Сидни Кросбигоор ахлуулсан “Питтсбург Пингвинс” баг “Нэшвилл Предаторс”­ын эсрэг цувралд 4:2­оор илүүрхсэнээр хоёр жил дараалан Стэнлийн цом хүртэж байна. “Оцон шувуунууд” түүхэндээ тав дахь удаагаа лигийн аварга болж байгаа аж. Энэ нь бүх цаг үеийн зургаад бичигдэх амжилт болжээ. Тэдний дээр “Монреаль” (24 түрүү), “Торонто” (13), “Детройт” (11), “Бостон” (6), “Чикаго” (6) бичигддэг юм.

Финалд өрсөлдсөн хоёр багийг харьцуулж үзвэл “Питтсбург”­ийн ялах магадлал хавьгүй илүүд тооцогдож байв. Энэ багт өнөө цагийн хамгийн шилдэг хоккейч С.Кросби болон супер од Е.Малкин байна. Мөн К.Кунитц, Ф.Кессел зэрэг ямар ч багт гологдохооргүй авьяаслаг залуус бий. Тэд өнгөрсөн жил аваргалсан гэдэг утгаараа энэ улиралд ч түрүүлэх магадлалтай багуудын магнайд бичигдэж байв.

Харин “Нэшвилл”­ийн ту хайд байдал өөр. 1998 онд байгуулагдсан энэ баг аваргын төлөө тоглолтод хэзээ ч шалгарч үзээгүй. Тэр ч байтугай түүхэндээ гуравхан удаа плей­оффын цувралд ялсан даруухан намтартай. Энэ жил ч гэсэн тэднийг замын дундаас гээгдэж үлдэх багуудын тоонд

АХБ­ны буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлэх “Гэр хороол лын ариун цэврийн бай­гуу ламжийг сайжруулах замаар хөрсний бохирдлыг буу руулах” төслийн нэг жийн нээлттэй ажлын байр ны зар­Эрүүл мэнд, эрүүл ахуйн мэргэжилтэн

АЖËÛН ×ИГ ҮҮÐЭГЭрүүл мэнд, эрүүл ахуйн

мэргэжилтэн нь төслийн зохицуулагчийн өдөр тутмын удирдлага, төслийн менежерийн ерөнхий удирдлага доор ажиллаж, ТУН­ийн баг, Засгийн газар болон ИНБ­уудтай дараах ажил үүргийн хүрээнд нягт хамтран ажиллана. Үүнд:

I. Эрүүл мэнд, эрүүл ахуйтай холбоотой төслийн үйл ажиллагаануудыг удирдана.

II. Төслийн төлөвлөлт, загвар, үйл ажиллагаанууд нь төслийн эрүүл мэнд, эрүүл ахуйн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулж буй эсэхэд хяналт тавина.

III. Эрүүл ахуй, ариун цэврийн талаар гарсан зан төлөв, ойлголтын өөрчлөлтүүд зэрэг төслийн үйл явцыг бүртгэх зорилгоор, хүйсээр ангилсан мэдээ өгөгдлийг төслийн нийгэм, жендэр, олон нийтийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн, багийн бусад гишүүдтэй хамтран цуглуулна.

IV. Эрүүл мэндийн яам, дүүрэг, хорооны эмнэлэг, бусад байгууллагууд зэрэг гол оролцогч талуудын төслийн оролцоог хангахад дэмжлэг үзүүлнэ. Эрүүл мэнд, эрүүл ахуйн чиглэлээр төслөөс хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагаанууд, тэдгээрийн явцын талаар оролцогч талуудад танилцуулж, ойлголтыг

нэмэгдүүлэх, шинэ мэдээллээр хангах арга хэмжээ авна.

V. Мэргэжилтний төслийн хүрээнд гүйцэтгэх ажил үүрэгтэй холбогдуулан БОАЖЯ, нутаг дэвсгэрийн харгалзах засаг захиргаа, хувийн хэвшил, бусад холбогдох оролцогч талуудын дунд зохион байгуулах сургалтын хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлно. Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжийн чиглэлээр төслийн гол оролцогч талуудын чадавхийг бэхжүүлэх хялбаршуулсан сургалтын хөтөлбөрийг ТУН­ийн мэргэжилтнүүдтэй хамтран боловсруулж, сургалтыг зохион байгуулна. Үүнд ус, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн (WASH) х¿рээнд “хорооны эмнэлгүүдийг сургаж, дадлагажуулах” хөтөлбөр, мөн хорооны эмнэлгүүд сурч мэдсэнээ эмнэлгээр үйлчлүүлж буй иргэд, олон нийтэд түгээх, мэдээлэл олгох материалуудыг тараах зэрэг үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн дагалдах стартеги багтана.

VI. Ариун цэврийн байгууламжтай холбоотой эрүүл мэндийн мониторингийн хөтөлбөрт хамрагдах эрүүл мэндийн байгууллагуудад зориулж жил бүр нэгээс цөөнгүй тооны сургалт зохион байгуулна (дэлгэрэнгүйг C014; Параграф. 66­аас харах).

VII. Ариун цэврийн байгууламжтай холбоотой эрүүл мэндийн мониторингийн хөтөлбөрийн вэб платформыг боловсруулахтай холбогдуулж компьютер хангамжийн техникийн дэмжлэг үзүүлэх (багц C014) мэдээллийн технологийн компанийг удирдлага, хяналтаар хангана.

Мэдээ өгөгдөл оруулах, програмыг ажиллуулах болон бусад мэдээллийн технологийн асуудлуудаар холбогдох байгууллагуудад сургалт өгөх зорилгоор энэхүү мэдээллийн технологийн компанийг (vi)­д дурдсан сургалтын үйл ажиллагаануудад хамруулах ажлыг зохицуулна.

VIII. “Хорооны эмнэлгүүдийг сургаж, дадлагажуулах” арга барилын амжилт, гарах сургамжуудыг хянах мониторингийн хялбар хөтөлбөрийг боловсруулна. Үүнд тухайлбал сургалтын үр д¿нд хэдэн х¿н WASH бóþó óс, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шинэ мэдээлэл авсан зэргийг багтаана. Энэ нь сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжийг олон нийтэд сурталчлан таниулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх гэрээт байгууллагын гүйцэтгэх “суурь үзүүлэлтийн” болон “төслийн төгсгөлийн” судалгаануудын нэг хэсэг болно.

IX. Ариун цэврийн байгууламжтай холбоотой эрүүл мэндийн хөтөлбөрөөс гарсан үр дүнд үндэслэн, ариун цэврийн байгууламжийн нийгмийн эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөлөлд дүн шинжилгээ хийх загварыг боловсруулж, төсөл хэрэгжих гэр хорооллын бүсэд туршин, хэрэгжүүлнэ.

X. Олон нийтэд сурталчлан таниулах хөтөлбөрийн загвар, төлөвлөлтийг боловсруулахад дэмжлэг үзүүлж, холбогдох мэдээ материалаар хангана.

XI. Төслийн суурь үзүүлэлтийн болон төгсгөлийн мэдлэг, хандлага, дадалын судалгаа (МХД)­уудын загвар, төлөвлөлтийг боловсруулах, бэлтгэл ажлыг хангахад

дэмжлэг үзүүлнэ. Үүнд олон нийтэд сурталчлан таниулах хөтөлбөрийн тайланг хянан засварлах, мэдээ өгөгдлийг хянах хамаарна.

XII. Төслийн хэрэгжилт хариуцсан зохицуулагчийн удирдлагаар боловсруулах сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжийн ашиглалт, засвар үйлчилгээний гарын авлагад оруулах холбогдох бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг хянаж нягтлах буюу бэлтгэж өгнө.

XIII. Төслийн өргөжүүлэх стратеги, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг боловсруулахад шаардлагатай өгөгдөл, мэдээллийг ТУН­ийн санхүү, бизнесийн мэргэжилтний хүсэлтээр гаргаж өгнө.

XIV. Зөвлөхийн ажлын үйл явц, үр дүнг дэлгэрэнгүй тайлбарласан хагас жилийн явцын тайлангуудыг АХБ­нд хүргүүлнэ. Мөн төслийн эцсийн тайланд тусгах төслөөс гарсан сургамж, дүгнэлтийг бэлтгэнэ.

ТАÂИГДАХ ØААÐДËАГАЭрүүл мэнд, эрүүл ахуйн

мэргэжилтэн (үндэсний, 4 жилийн хугацаанд 36 хүн­сар, Улаанбаатар хотод ажиллах) нь дараах шаардлагуудыг хангасан байна. Үүнд: (i) эрүүл ахуй, эрүүл мэнд болон анагаахын шинжлэх ухааны бусад мэргэжлээр магистр ба түүнээс дээш зэрэгтэй байх (доктор буюу PhD зэргийг илүүд үзнэ); (ii) эрүүл мэндийн салбарт, тэр дундаа гэр хорооллын эрүүл ахуйн нөхцөл байдал, эрүүл мэнд, ариун цэврийн байгууламжийн одоогийн тогтолцооны давуу болоод дутагдалтай тал, экологид ээлтэй байгууламжийн

гүйцэтгэх үүрэг зэрэг чиглэлээр бодитоор хэрэгжүүлсэн ажлын 10­аас доошгүй жилийн туршлагатай; (iii) мэдээ өгөгдөл цуглуулах, оролцоог хангасан төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэргэжлийн харилцаа холбоог эрүүл мэндийн гол байгууллагуудтай тогтоосон байх; (iv) харилцааны, мөн дэмжлэг үзүүлэх ур чадвар өндөртэй байх; мөн (v) Англи хэлний ярианы ба бичгийн мэдлэг сайтай бол давуу тал болно.

Бүрдүүлэх баримт бичиг­Анкет (Маягт №1­ийн дагуу),

цээж зураг 4х6 хэмжээтэй 1 хувь-CV болон өргөдөл /англи

болон монгол хэл дээр/­Бакалаврын болон түүнээс

дээш боловсролын дипломын нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар

­Мэргэшүүлэх сургалтанд хамрагдсан гэрчилгээ, сертификатын хуулбар

­Иргэний үнэмлэхний хуулбарШаардлага хангасан

материалыг дугтуйнд хийн доорхи хаягаар 2017 оны 06 дугаар сарын 20­ны өдрийн 17:00 цагаас өмнө ирүүлэх буюу uranchimeg.spg@mne.gov.mn хаягаар явуулна уу.

Жич: Дээрхи шаардлагыг хангаагүй материалыг шалгаруулалтанд оролцуулахгүй болохыг анхаарна уу. Бүрдүүлсэн материалыг буцаан олгохгүй. Зөвхөн шалгаруулалтанд тэнцсэн оролцогчтой утсаар болон е­мэйлээр холбоо барихыг анхаарна уу. Уг ажлын байрны шалгаруулалтанд Монгол улсын иргэн оролцох боломжтой.

ахб-ны буцалтгүй тусламжаар хэрэгжүүлэх “гэр хорооллын ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулах замаар хөрсний

бохирдлыг бууруулах” төслийн нэгжийн нээлттэй ажлын байрны зар-эрүүл мэнд, эрүүл ахуйн мэргэжилтэн

Хаяг: Хан-Óул дүүрэг, Çайсан-9 гудамж, Öэнгэг усны нөөц, байгаль хамгаалах төв, 309 тоот өрөөХолбогдох утас: 7000 9189, 70119189

30 секундын өмнө швед довтлогч П.Хорнквист өрсөлдөгчийнхөө хаалгыг мялааж, “Питтсбург”­т давамгайлал авчирлаа. Тэрбээр плей­офф эхэлснээс хойш дөрөвхөн гоол оруулаад байсан. Улиралд багийнхаа довтолгооны гол хүчний нэг болж байсан хүний хувьд энэ нь тун чамлалттай үзүүлэлт. Хэдий тийм ч тэрбээр хамгийн чухал мөчид аваргын хувь заяаг шийдсэн гоолын эзэн болсноор өмнөх бүх шүүмжлэлийг арилгаж чадлаа. “Нэшвилл” нэгэнт хүнд байдалд орсон тул үлдсэн багахан хугацаанд хаалгачаа довтлогчоор сольж, азаа үзсэн ч хоосон хаалгандаа дахин нэг гоол алдсанаар хувь заяатайгаа эвлэрэхээс аргагүй болжээ.

“Үнэнийг хэлэхэд бид плей­офф эхлэхэд түрүүлэх талаар бодоогүй ээ. Хоёр жил дараалан Стэнлийн цом хүртэх маш хэцүү гэдгийг бүгд мэднэ. Харин одоо бид даалгавраа биелүүлж, баяр хөөрт умбаж байна. “Питтсбург” бол гайхалтай баг гэдгийг би үргэлж хэлдэг. Бидэнд жил бүр түрүүлэх нөөц бололцоо бий” хэмээн багийн ахлагч С.Кросби тоглолтын дараа ярьжээ. Сонирхуулахад, хамгийн сүүлд 20 шахам жилийн өмнө буюу 1997, 1998 онд “Детройт” клуб хоёр жил дараалан аваргалж байв.

“Пингвинс”­ийн энэ ялалтад залуу хаалгач Мэтт Мюррейн үүрэг оролцоо их байлаа. 1994 онд төрсөн энэ залуу өнгөрсөн улиралд “Питтсбург”­ийн төлөө тоглож эхэлсэн. Улмаар эхний жилдээ Стэнлийн цом өргөж, ирээдүйтэй хаалгач болохоо харуулсан юм. Тэгвэл удаах улиралд багаа дахин ялалтад хөтлөв. Лигт тоглосон эхний хоёр улиралдаа Стэнлийн цомд дараалж түрүүлсэн түүн шиг азтай хоккейч өмнө нь байсангүй. Тэрбээр сүүлийн хоёр тоглолтод хаалгаа хуурай манаж, багийнхаа ялалтад маш том нөлөө үзүүлсэн юм. Өдгөө энэ залууг хоккейн тойм чид өмнөх үеийн домогт хаал­гачдын зиндаанд хүрэх чадвартай хэмээн үнэлэх болжээ.

оруулж байв. Харин “Араатнууд” 2014 онд хашир туршлагатай П.Лавиолеттег дасгалжуулагчаар томилсноос хойш плей­оффт яаж ийгээд шалгараад байгаа. Энэ жилийн хувьд сүүлийн буюу наймдугаар байраар шалгарсан хэдий ч гарч ирээд жинхэнэ түйвээсэн дээ. Эхлээд бүсийнхээ тэргүүн баг, 2015 оны аварга

“Чикаго”­г 4:0­ээр “шүүрдэж”, томоохон сенсаац дэгдээсэн. Дараа нь “Сент Луис”, “Анахайм”­ыг тус бүр 4:2­оор хожиж, анх удаа финалд үлдсэн юм.

Цувралын эхний дөрвөн тоглолтод багууд биесээ ээлжлэн хожсоор ерөнхий харьцаа 2:2 болон тэнцэв. “Араатнууд” тийм ч амар бууж өгөхгүй гэдгээ

алхам тутамд мэдрүүлж байлаа. Ялангуяа талбайдаа 10 дараалан ялсан нь энэ багийн амжилтын гол шалтгаан байв. Харин тав дахь тулаанд “Питтсбург” бүх талаараа илүүрхэж, 6:0­ээр хожсоноор цом хүртэх магадлалаа эрс нэмэгдүүлсэн билээ. Ингээд даваа гарагийн өглөө багууд “Нэшвилл”­ийн талбайд зургаа

дахь тулаанаа хийв. Ганц алдаа л цомын хувь заяаг

шийдэх магадлалтай тул багууд хамгаалалтдаа маш их анхаарч байлаа. Тиймээс эхний хоёр үед хэн нь ч гоол хийж чадсангүй. Улмаар гуравдугаар үеийн төгсгөл хэсэг ирэхэд тэднийг цаг сунган үзэлцэх нь гэж бүгд бодсон байх. Гэтэл үндсэн цаг дуусахаас нэг минут,

Монреаль

дорнод бүС өрнөд бүС

2 0 ЧикагоРейнжерс 4 4 Нэшвилл

Оттава 4 1

2 4

3 4

3 44 2

Миннесота

Рейнжерс Нэшвилл

Вашингтон Анахайм

Оттава НэшвиллБостон 2 4

4 2

4 3

4 2

Сент­Луис

Оттава Сент­Луис

Питтсбург Эдмонтон

Питтсбург АнахаймПиттсбург Нэшвилл

ПлЕй-оФФын дүн

Вашингтон 4 4 Анахайм

Питтсбург 4 4 Эдмонтон

Торонто 2 0 Калгари

Коламбус 1 2 Сан­Хосе

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

Хамгийн сүүлд “Äетройт” баг 1997, 1998 онд дараалан түрүүлж байв

“оцон шувуунууд” одоо цагийн шилдэг нь

2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658) 7

нийгэм

ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ

Сонсголонгийн гүүрний ойролцоо, Туулаас салбарласан голын бургасыг хядаж, голын гүн рүү барилгын материалын хог хийж, булаад байгаа дүр зургийг та харж байна. Голын орчимд хууль бус газар олгосон учир ийнхүү голыг хог хаягдлаар дарж, газартай болох гэсэн явуургүй хүмүүсийн үйлдэл гэдгийг тэндхийн иргэд хэллээ. Зурагт харагдаж байгаа Туулын салбар голд уг нь усны шувууд ирж нутагладаг байсан аж. Харамсалтай

нь, одоо Сонсголонгийн орчим тэр чигтээ барилга, арьс шир, ясны үйлдвэрийн хур хогоор дүүрч, үмхий самхай үнэр ханхалж, батгана ялгаа үүрлэсэн байдалтай байна.

Барилгын хог хаягдлыг амралтын өдөр, эсвэл ажлын бус цагаар том машинууд хулгайгаар ирж, буулгасаар олон жилийг үдэж байгаа аж. Үүнд анхаарал хандуулдаг хууль ёсны газар байдаггүй гэдгийг иргэд хэлж байна.

Мод, цэцэгт ургамал, зүлэг­ний олон төрөл зүйлийг тарьж ургуулан, удмынх нь санг хадгалан, хамгаалж авч үлдэх чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг 34 га талбайг эзлэх ногоон байгууламж бүхий Ботаникийн цэцэрлэгт хүрээлэнг

Сүйрэлд хөтлөх бодлогоНийт 29239 мод, сөөг болон цэцэрлэгжүүлэлт бүрэн устжээ

Г.оюунтөгс@oyuntugsZGM

зорьсон юм. Албан байгууллагын цайны цаг таарсан болоод ч тэр үү, замын түгжрэл их байв.

Их хотын авто замын хөдөл­гөөнд 40 орчим минут саатсаны эцэст зорьсон газраа ирэхэд биднийг төсөөлснөөс тэс ондоо орчин угтсан юм.

Хүрээлэнг эргэн тойрон гэр хороолол бүрхэж, газрыг хоёр хэсэг болгон, ногоон өнгийн төмөр хашаагаар заагласан байв. Баруун талын хашаанд их олон жилийн өмнө барьж, нурах шахсан нэг давхар байшингаас гадна хуучин мод үржүүлгийн газрын хөрсөнд үлдсэн, хатаж хорчийсон 20 орчим мод хогон дунд ёрдойх нь өрөвдмөөр. Харин эсрэг талд нь навчит мод,

бут сөөг болон өмнө нь бидний харж байгаагүй олон төрөл зүйлийн цэцэгт ургамал, зүлэг, эмийн ургамлыг байгалийнх нь зохилдлогоор тарьж ургуулж буй 22.9 га талбай оршино. Биднийг очиход таван зүйлийн сарааны төрөл, цагаан цээнэ, намуу зэрэг хүрээлэнгийн нийт цэцэгсийн

60 орчим хувь нь цоморлигоо дэлгэж, тус газарт өнгө нэмж байлаа. Түүнчлэн тус газарт 1778 оноос хойш эхлэн хадгалж ирсэн Монгол орны өнцөг булан бүрээс авчирсан гуурст цэцэгт ургамлын гербарийн 140 мянган цуглуулга, замгийн таван мянга, мөөгний 1600, хагийн 13 мянга болон хөвдний 16 мянган цуглуулгын фонд бүрдүүлэх боломжтой гэж хүрээлэнгийн эрхлэгч Н.Очгэрэл хэллээ. Анх байгуулагдахдаа 70 орчим хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр үйл ажиллагаагаа эхлүүлж бай сан Ботаникийн цэцэрлэгт хүрээлэн жил ирэх тусам орон тооны цомхотгол хийсээр, өдгөө хүрээлэнгийн эрхлэгч, судлаач

эрдэмтэн, харуул, усалгаа хариуцсан ажилтан гээд гарын таван хуруунд багтах төдий хүнтэй болжээ. Түүнчлэн тус газрын нийт талбайн 10 га­д эмнэлгийн барилга барих болсон тул 2011 онд улсаас эргүүлэн авчээ. Ингээд ногоон байгууламжийн 29239 мод, сөөг болон услалтын систем, цэцэрлэгжүүлэлт бүрэн устаж, 20 орчим сая төгрөгийн хохирол учирсан. Өдгөө Ботаникийн цэцэр лэгт хүрээлэнгийн хувь­чилж авсан 10 га­д зургаа орчим жилийн хугацаанд ямар ч барилга байшин баригдаагүйгээс гадна арчилж тордох хүнгүй, хогонд дарагд сан үхмэл газар болоод байна.

Тэгтэл дэлхийн бусад оронд үндэсний хэмжээний томоохон ботаникийн цэцэрлэгүүдээ бүс нутгийнхаа стратегийн ач холбогдол бүхий байгууламж хэмээн үнэлж, үйл ажиллагааг нь тогтвортой хөгжүүлэх зорилгоор байгаль, түүх, соёлын өв хэмээн хуулиар дархалдаг. Тухайлбал, Английн Кью ботаникийн цэцэрлэг нь 1759 онд байгуулагдсан бөгөөд нийт 121 га талбайг хамрах долоон сая зүйлийн 30 мянган ургамлын амьд цуглуулгатай. Мөн 650 судалгаа шинжилгээний судлаачтай, 175 мянган цуглуулгын зураг бүхий музейн сан хөмрөгтэй, 56 сая фунт стерлингийн хөрөнгө оруулалттай аж.

Харин манай улс ургамлын аймаг, төрөл зүйлийг хамгаалах, хадгалах зориулалттай тусгай хэрэгцээний буюу урт хугацааны газар ашиглалтын онцгой эрх бүхий ботаникийн цэцэрлэгт хүрээлэнгийн газар нутагт шунаад зогсохгүй урт хугацааны хөдөлмөрийн үр шим болох ногоон байгууламжийг сүйтгэж байна. Мөн тусгай хамгаалалттай газар болгох талаар тусгасан ямар ч хууль, хамтын ажиллагаа, харилцаа холбоо байдаггүй.

Өнөөдрийг хүртэл уг хүрээ­лэнд бакалавр, магистр, док торын зэрэг горилогчид эрдэм судалгаа, практик дад лага хийж байна. Гэсэн ч хүрээ­лэнгийн дэргэд ургамлын генийн сан, үрийг хадгалах, судалгаа шинжилгээний зориу лалт бүхий лаборатори, тоног төхөөрөмж бүхий барилга байгууламж огт алга. Уг нь нийслэл хотын ногоон байгууламжийг нэмэг­дүүлэх эдийн засагт хэмнэлттэй төдийгүй улс орны мод, ургамлын олон төрөл зүйлийг нэмэгдүүлэх, хадгалж, хамгаалж үлдээх стратегийн чухал ач холбогдол бүхий энэ хүрээлэнг нэн тустай хөгжүүлдэг тогтолцоо хэзээ бүрдэх вэ.

Ботаникийн цэцэр­лэгт хүрээлэн өдгөө тордох хүнгүй үхмэл газар болжээ

ФоТо МЭДЭЭ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

С.Батсайхан / ЗГМ©

Товчхон » тоо

2Га газар. Богд уулын энгэр буюу Хан­Уул дүүргийн 11 дүгээр хороо, Баруун ширээт уулын зүүн талд, Дугуй цагаан хад хэмээх газарт хоёр га талбайд ойн түймэр гарчээ. Түймрийг унтраахаар дүүргийн Онцгой байдлын хэлтсийн 60 алба хаагч ажиллаж, цурманд оруулсан байна.

» шийдвэрНийслэлийн Засаг даргын гаргасан А/321 дүгээр захирамжийн хүрээнд хүүхдийн зуслангуудад шалгалт хийжээ. Шалгалтаар зөрчил илрээгүй болон алдаа дутагдлаа хурдан хугацаанд зассан нийт 20 зуслангийн үйл ажиллагааг эхлүүлэхээр боллоо.

» хөтөлбөр"Элэг бүтэн Монгол" хөтөлбөрийн хүрээнд 40­65 насныхан В,С вирусийн шинжилгээнд энэ сарын 15­наас үнэ төлбөргүй хамрагдана. Тус шинжилгээг тухайн заагдсан насны иргэд харьяа дүүргийнхээ өрхийн эмнэлэгт хийлгэх юм.

» тохижилтJCI олон улсын залуучуудын чуулганд зориулан нийслэлийн гэрэлт гудамжны нээлтийг өнгөрсөн пүрэв гарагт хийсэн бол ирэх сарын 1­нд албан ёсоор үйл ажиллагааг нь эхлүүлэх аж.

хӨДӨӨ аж ахуй

Монгол орны өнцөг булан бүрээс авчирсан гуурст цэцэгт ургамлын гербарийн 140 мянган хувь цуглуулга, замгийн таван мянга, мөөгний 1600, хагийн 13 мянга болон хөвдний 16 мянган хувь цуглуулгын фонд бүрдүүлэх боломжтой.

увсын эдийн засгийн 40 гаруй хувийг ххаа бүрдүүлдэг

Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд П.Сэргэлэн орон нутагт ажиллаж байна. Тэрбээр Увс аймгийн хаваржилт, мал төллөлттэй танилцлаа. Увсын хувьд хүнс, хөдөө аж ахуйн салбар нь аймгийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 40.8 хувийг бүрдүүлдэг байна. Үүнээс газар тариалан 10, мал аж ахуй 90 гаруй хувийг эзэлж байгаа ажээ. 2016 онд тус аймаг 2.7 сая гаруй толгой мал тоолуулжээ.

Энэ нь 2015 оныхоос хоёр

хувиар өссөн дүн. Увс аймгийн хувьд 8586 мал­

чин өрхтэй. Аймгийн хэмжээнд 1.2 сая хээлтэгч мал тоолуулсан нь нийт мал сүргийн 44 хувийг эзэлж байгаа юм. Тус аймаг гурил, гурилан бүтээгдэхүүний 44 хувь, жимс жимсгэнэ 15, таримал тэжээлийн таван хувийг дотоодоосоо хангадаг. 2016 онд 556 га талбайгаас 650 тонн ургац хураан авсан нь жилийн дүнгээр 17 хувиар буурсан үзүүлэлт. Энэ нь байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл буюу хүчтэй мөндөр орж, ургац алдсантай холбоотой гэж Увс аймгийн ХХАА­н газ­рын дарга Д.Төмөр­Очир хэлж байлаа.

Г.ИлчЗГМ

Нийслэлийн төсвийн хөрөн­гөөр Богдхан уулын дархан цаазат газарт Аялал жуулчлалын зориулалттай 2.05 км авто замыг барихаар төлөвлөсөн. Богд хан ууланд нийслэлийн иргэдийн аялах, амрах зориулалттай, явган аяллын гурван чиглэл бай гаагаас хамгийн том нь Зайсан­Дугуйцагаан­Баруун ширээт юм. Амралтын өдрүүдээр тус чиглэлд 5­10 мянган иргэн аялдаг бөгөөд түүнийг дагаж 300­450 авто машин Зайсангийн аманд бөөгнөрөл үүсгэдэг байна. Тус замыг 1975 онд тавьснаас хойш засвар, шинэчлэл хийгээгүй бөгөөд зориулалтын зам, тохи­жилт байхгүйгээс иргэд хог хаях, замгүй газраар зорчих, ил задгай бие засах зэргээр байгаль

орчныг бохирдуулж байна. Иймд тус чиглэлд зориулалтын зам барихаар шийдвэрлэжээ.

Нийслэлийн ЗДТГ, БОАЖЯ хамтран Зайсангийн аяллын замын эхний гурван га газарт авто машины 264, дугуйн 60 болон автобус, таксины зогсоолын цогцолбор байгуулж, наадмаас өмнө ашиглалтад оруулахаар төлөвлөсөн бай­на. Гэтэл тус газрыг таван жилийн хугацаатай ашиглах лицензтэй “Энигма” групп аялал жуулчлалын замын ажлыг зогсоохоор шүүхэд ханджээ. Улмаар Нийслэлийн Захиргааны хэргийн 20 дугаар шүүхээс аялал жуулчлалын замын ажлыг түр түдгэлзүүлэх шийдвэр гаргасан байна.

ДЭД БҮТЭц

аялал жуулчлалын замыг түр зогсоожээ

лавлах

8 ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ 2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

онцлох ҮЗвЭр

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09:00 “Нотариатч Неглинцевын адал явдал” УСК тавдугаар анги

11:20 “Ирээдүйд илгээх захидал” сурагч солилцоо (Ховд, Баянхонгор аймаг)

13:20 “Цэлмэг” өдрийн хөтөлбөр (шууд)

17:10 “Төл таван эрдэнэ” Булган аймгаас бэлтгэв

21:05 “Цаг үе, үзэл бодол” (шууд)

23:20 “Дөрвөн бэрх” уралдаант нэвтрүүлэг

07:30 "Амжилтад хязгаар үгүй" нэвтрүүлэг

11:10 "Студио 1.0" нэвтрүүлэг

15:00 "Бизнесийн төв цэг" хөтөлбөр

17:00 "Bloomberg Surveillance"

20:00 ''Made In Mongolia: Монфрэш ХХК" нэвтрүүлэг

22:00 "Эзэнт гүрнийг босгосон нь" нэвтрүүлэг

07:05 "Монгол-чууд XX зууны эхэнд" нэвтрүүлэг

11:15 "Мердокийн тайлагдашгүй нууцууд" ОАК 2.6 дугаар анги

14:10 "Хүрээлэн" амьд ертөнц нэвтрүүлэг (75 дугаар цуврал)

17:00 "Тулааны мастерууд" хүүхэлдэйн кино 13-14 дүгээр анги

20:50 "Зөв үнийг таа" шоу нэвтрүүлэг

22:05 "Көсем" ОАК 32 дугаар анги

12:30 "Сонсъё, суръя, дагая" (season-2) 141 дүгээр хэсэг

14:00 "Хүүхэд насны нууц" баримтат кино хоёрдугаар хэсэг

17:00 "Ойн хүү Том" хүүхэлдэйн кино гуравдугаар анги

21:00 "Сайн чөтгөр" СОАК зургадугаар анги

22:30 "Тэрслүү хөвгүүд" ОАК (season-1) 11 дүгээр анги

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол Тв09:30 Тог тог тог (season-4) 40 дүгээр хэсэг

Тв хӨТӨлБӨр

Залуусын хүсэн хүлээдэг “Ibiza” хөгжмийн фестиваль дөрөв дэх жилдээ буюу энэ сарын 16-нд Монгол шилтгээнд болох гэж байна. Энэ жилийн фестивалийн онцлог нь олон улсын хөгжмийн наадмын жишгээр арга хэмжээнүүд үргэлжлэхээс гадна дэлхийн залуучуудын эрх чөлөөний бэлгэ тэмдэг гэгддэг Ибиза арал дээрх мэдрэмжийг залууст төрүүлэхийг зорьж байгаа аж. Арга хэмжээний үеэр хөгжмийн тоглолт болон амтат хоол, хөгжөөнт тоглоом зэрэг олон сонирхолтой үйл ажиллагаа болох юм. "Эх дэлхийн соёлтой залуусын төлөө" уриатай "IBIZA" хөгжмийн наадамд очиж нэгэн өдрийг хөгжилтэй өнгөрүүлээрэй.

БоловСрол

цаГ аГаар

улаанБааТарVI.13 30o

14o

VI.14 26o

15o

VI.15 27o

11o

VI.16 26o

13o

VI.17 25o

12o11м/с

7м/с

10 м/с

9 м/с

9 м/с

7 м/с

10 м/с

7 м/с

10 м/с

7 м/с

ҮүлшинэҮүлшинэ Үүлшинэ Бага зэргийн бороотой Үүлшинэ

УВС25o

10o

ХОВД 23o

14o

ЗАВХАН25o

8o

БАяНХОНГОР26o

11o

ГОВЬ-АЛТАЙ21o

10o

ӨВӨРХАНГАЙ 27o

11o

АРХАНГАЙ 27o 10o

ХӨВСГӨЛ 29o

8o

БУЛГАН 28o

4o

ТӨВ 25o

7o

ДУНДГОВЬ 30o 11o

ӨМНӨГОВЬ30o

14o

ГОВЬ-СҮМБЭР 21o

9o

ДОРНОГОВЬ 31o

13o

СҮХБААТАР 24o

7o

ХЭНТИЙ 26o

6o

СЭЛЭНГЭ 26o

8o

ОРХОН26o

6o

ДАРХАН-УУЛ27o

9o

ДОРНОД 20o

6o

БАяН-ӨЛГИЙ20o

11o

“Ibiza” дөрөв дэх жилдээ

Ө.ДэнсмааЗГМ

Зурхай

Билгийн тооллын 19Зуны тэргүүн хөхөгчин могой сарын есөн улаан мэнгэтэй цагаагчин хонь өдөр.Үс засуулбал: Сайн нөхөртэй нөхөрлөнөнаран ургах, шингэх: 05.02-19.49Барилдлага: ТүлэхШүтэн барилдлага: Хуран үйлдэхүйСуудал: Хий

аргын тооллын зургадугаар сарын 13, ангараг гараг. Билгийн тооллын 19. яруу эгшигт одтой, цагаагчин хонь өдөр.

Өдрийн наран 05.02 цагт мандан, 20.49 цагт жаргана. Тухайн өдөр гахай, туулай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр гэмтнийг шийтгэх, хишиг даллага дуудуулах, насан бүтээл хийлгэх, мал худалдан авах, сахил санваар хүртэх, хануур, төөнүүр хийлгэх, хийморийн дарцаг хатгахад сайн. Эрдэнийг гадагш өгөх, уул овоо тахихад муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал сайн нөхөртэй учирна.

ҮЗвЭр

ЗГМ: СҮДоКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

136592478

214968753

489173625

695731842

527486391

873254169

961345287

358627914

742819536

1

7

9

8

3

7

3

6

683

2684

34

29

8

2

1

6

4

25

895

Дэлхийн улс орнуудад дөрвөн өөр өнгийн паспорт байдаг аж. Энэ нь улс орнуудын онцлогоос хамаарч өнгө тус бүр өөр утга агуулж, үүрэг хүлээдэг болохыг АНУ­ын www.mirror.co.uk сайт мэдээлжээ. Ингээд та бүхэнд энэхүү сонирхолтой мэдээллээс хүргэж байна.

Улаан өнгийн паспорт хам­гийн түгээмэл. Ийм өнгийн пас портыг сонгож хэрэглэдэг орнууд нь түүхэндээ ком­мунист системтэй байсан, эсвэл өнөө хэр баримталдаг улсууд байдаг аж. Үүнд Словен, Хятад, Орос, Монгол, Латви, Польш, Гүрж зэрэг орон багтахаас гадна Европын холбооны ихэнх улс хамаардаг байна. Харин хөх өнгийн паспорт нь “Шинэ ертөнц”­ийг бэлгэддэг. Карибын арлуудын орнуудаас 15 нь хөх өнгийн паспорт ашигладаг ба дээр нь Бразил, Аргентин, Парагвай улс нэмэгддэг. АНУ­ын хувьд 1976 онд паспортын өнгөө хөх болгон өөрчилжээ.

Исламын шашинтай орнуу­дын ихэнх нь ногоон өнгийн паспорт той. Үүнд Марокко, Саудын Араб, Пакис тан зэрэг улс багтана. Тэг вэл хар өн­гийн паспортыг маш цөөхөн орон ашигладаг юм байна. Ту хайлбал, Африкийн Ботс­ван, Замби, Бурунди, Га бон, Ангол, Чад, Конго, Мала ви зэрэг улс хар өнгийн пас портыг хэрэглэдэг ажээ.

Эрүүл мэндэд хортой хоол хүнс идэхэд хамгийн түрүүнд өвчилдөг эрхтэн бол элэг юм. Тиймээс эрүүл, зөв хооллож, элгээ өвчлүүлэхгүй байх нь чухал билээ. Иймд элгийг хамгаалж, бие организмыг цэвэрлэх үйлчилгээтэй хүнс ний бүтээгдэхүүнийг танил цуулж байна. Ийм үйлчилгээтэй бүтээгдэхүүнд:

Сармис Бэрсүүт жүрж Хушга Нимбэг Алим Броккли Хүрэн манжин Оливийн тос Ногоон цай Артишок Үр тариа, Луувангийн шүүс ордог байна.

ТанИн МЭДЭхҮй

ЗӨвлӨГӨӨ

Гадаад паспортын өнгөний учир

Элгэнд ээлтэй хүнс

нИСлЭГИйн цаГИйн хуваарь

УБ-Сөүл 08.45 12.50Сөүл-УБ 01.35 04.05УБ-Кочи 05.50 11.10Кочи-УБ 13.00 16.35УБ-Хонконг 06.25 10.55Хонконг-УБ 12.05 16.45УБ-Ханбумбат 07.20 08.30Ханбумбат-УБ 09.20 10.25Сөүл-УБ 14.20 16.50УБ-Бээжин 17.55 20.10Бээжин-УБ 21.10 23.40УБ-Ханбумбат 20.00 21.10Ханбумбат-УБ 22.00 23.05

ГалТ ТЭрЭГнИй цаГИйн хуваарь

Москва-УБ 21:35 07:30УБ-Эрхүү 21:10 02:40Эрхүү-УБ 15:35 06:20УБ-Замын-Үүд 20:00 07:50Замын-Үүд-УБ 21:35 09:55УБ-Эрдэнэт 20:30 07:45Эрдэнэт-УБ 19:10 05:48УБ-Сүхбаатар 10:55 19:52Сүхбаатар-УБ 06:30 15:35Сайншанд-УБ 20:25 07:01УБ-Сайншанд 09:15 19:15Зүүнхараа-УБ 04:25 08:40

Өмнөх дугаарын хариу / 06.12

ЗГМ: ҮГИйн СҮлжЭЭ

БоСооГоор:1. Олон ам бүлтэй өрх2. Өнөр бүл

киноны гол дүр3. Монголчууд "муу ёрын" гэлцдэг намгийн

том шувуу5. VIII Богдын зааныг малладаг

байсан Гонгорын хоч6. Монголд сууж байсан Манж

улсын сайдхӨнДлӨнГӨӨр:1. Улаанбаатар хотын анхны нэр4. Царайлаг 7. Монгол Улсын ХХ зууны шилдэг роман8. Баруун Монголын ястан

9. Хад чулууТаШууГаар:1. С.Гончиг-сумлаа агсны төрөлх сум3. Юмыг өргөж дээшлүүлэх хэрэгсэл

Ч НО СОА Е ЕН РЯ ЙАХ У Ф ШН А

А Б Я И ОМ А Р О М Е ОУ БИ А Г У ВР В АБ Н З А ДО ОА А Й И ОА Р Т Е Н О РГ А

О ЛХАРАНГА

ОНЦГОЙ НӨХЦӨЛТЭЙ ТҮРЭЭСИЙН БАЙРХамгийн оновчтой зохион байгуулалттай,

орчин үеийн зай талбай ашиглалтын шийд-лээр засаж тохижуулсан, хотын төв А цэгт байрлах 47м2-90м2 талбай бүхий 2-3 өрөө орон сууцнуудыг ганцаараа болон гэр бү-лээрээ амьдрах гадаадын иргэн та бү хэнд санал болгож байна.

Зургадугаар сарын 19-ний дотор түрээслэх хүсэлтээ өг сөн зөвхөн танд 1 сарын түрээс үнэгүй бол гох онцгой хөнгөлөлтийг олгож байна. Та бүхэн яараарай.

APARTMENTS FOR SPECIAL RENTThe best structured and modern space utiliza-

tion solutions are maintained and located at the center of the city 47m2-90m2 1 and 2 bedroom apartments are off ered to you live alone or with your family.

File your rent proposal before June 19th and get a 1 month discount on rent6 Not much time left!

УТАС: 99092533, 99102533

СЭрҮҮн аСар“Нисванис”, “Madness”, “Fire”, “Лемонс”, “Булсара”, “Recon” зэрэг хамтлагийн оролцсон энэ зуны анхны амьд хөгжмийн наадам энэ сарын 23-нд 19.00 цагт болно.

улСЫн ФИларМонИ Монгол Улсын Филармонийн Морин хуурын чуулгыг үүсгэн байгуулсны 25 жилийн ойн хүрээнд зохион байгуулж буй “Монголын хөгжмийн зохиолчдын бүтээлүүд” дан хөгжмийн концерт энэ сарын 22-нд 19.00 цагт болно.

уДБЭТяпон, Монгол Улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 45 жилийн ойн хүрээнд "Галт шувуу" бүжгэн жүжгийг энэ сарын 16-ны өдрийн 17.00, 19.00 цагт толилуулах гэж байна.

ЗайСан хИллМото сонирхогчдод зориулсан “Мото экспо 2017” үзэсгэлэн энэ сарын 16-18-нд болно. Бартаат замын унадаг дугуй, хоёр дугуйт мотоцикл, аяллын дөрвөн дугуйт зэргийг танилцуулахаас гадна тусгай тоноглолтой SUV жийп, ачааны автомашин болон хувцас хэрэглэлийн үзэсгэлэн болно.

БрИТИ ГрЭйЖазз хөгжмийн үдшийг маргааш 20.30 цагт толилуулна.

RIVER BEACH Mystery land амьд

хөгжмийн наадам энэ сарын 23-нд болно.

“радио конкурс” уралдааны ялагчид тодров

Багш болох хүсэлтэй, багш болохоор их, дээд сургуульд суралцах элсэлтийн шалгалт өгөхөөр бэлтгэж байгаа за­луус болон төгсөх ангийн сурагчдын дунд “Радио кон­курс” уралдааныг МҮОНР, МУБИС­тай хамт ран зохион явуул лаа. Энэ оны хоёрдугаар сараас өнөөдрийг хүртэл дөрвөн сар үргэлжилсэн эл уралдааны ялагчаар Хэнтий аймгийн Биндэр сумын сурагч А.Минжинсор тодорч, МУБИС­д нэг жил төлбөргүй сурах эрхийн бичгээр шаг нуулав. Уралдаанд нийт 100 гаруй хүүхэд оролцсоноос 90 орчим нь төгсөх ангийн сурагч байжээ. “Радио кон курс” нь багшийн мэр гэжлээр суралцагчдын дунд зохион явуулсан анхны уралдаант нэвтрүүлэг гэдгээрээ онцлог юм.

1

4

5

7

8 9

6

2 3

тоон технологи нэвтрүүлэх сорилт

гибрид консол - өрсөлдөгчийн байр суурь

Хөрөнгө оруулалтын компаниуд дижитал үйлчилгээ эрхлэгчдэд бизнесээ алдах аюултай тулгарлаа. > 10

Nintendo Switch­ийн амжилт нь өрсөлдөгч нараас ижил бүтээгдэхүүн гаргах тухай цуу дэгдээв. > 10

жоэ лихи, андрес ШипаниБразилиа хотын нисэх буудалд

буухад эн тэргүүнд нүдэнд тусдаг зүйл бол Хөзрөн байшин хэмээх Америкийн цувралын асар том сурталчилгааны самбар юм. Энэ киноны гол баатар нь Фрэнк Андервуд гэгч улс төрийн луйварт гаршсан эрийн дүр юм. Түүний хэлсэн “Эрх мэдлийг мөнгөнөөс илүүд үзэх нь хүн бүрийн гаргадаг алдаа” гэсэн үгийг нэг самбарт бичсэн харагдана. Гэвч Бразилд улс төрийн үүнээс ээдрээтэй бодит жүжиг өрнөж, Холливудаас зөвлөгөө авах шаардлагагүй нэг улстөрч гол дүрд тоглож байгаа нь Ерөнхийлөгч Мишель Темер юм.

Баасан гарагийн оройхон Бразилын удирдагч өнгөрсөн онд засгийн эрхийг авснаас хойш хамгийн эгзэгтэй сорилтыг давж, шүүхийн шийдвэр түүний талд гарчээ. 2014 оны сонгуульд нэр дэвшиж байсан Ерөнхийлөгч асан Русефийн

сурталчилгаанд хууль бусаар мөнгө босгосон хэргийг шүүх авч үзсэн байна. Тухайн үед Темер дэд ерөнхийлөгчийн суудалд Русефтэй хамт өрсөлдсөн бөгөөд шүүх түүнийг буруутай гэж үзсэн бол албан тушаалаасаа огцроход хүрэх байв. Шүүхийн гишүүд 4­3­ын харьцаагаар Темерийг хариуцлагаас чөлөөлжээ.

Arko Advice зөвлөх фирмийн шинжээч Тиаго Арагао “Ерөнхийлөгчийн хувьд маш том аврал боллоо. Дараагийн алхмаа төлөвлөх цаг хугацаа олгов” хэмээн тайлбарлав. Гэвч ноён Темерт эрүүгийн мөрдөн байцаалтыг давах шаардлага болон эвслийн Засгийн газраа хадгалах, Латин Америкийн хамгийн том эдийн засгийг хямралаас гаргах зэрэг томоохон сорилт тулгарч байна. Өнгөрсөн сард нийтэд ил болсон дуу бичлэгээс үүдэн түүнийг тэрбумтан Жошли Батиста гэгчтэй хахуулийн тухай ярилцаж байсан хэмээн

буруутгасан юм.Темерийн ойрын зөвлөхүүдийн

нэг, парламентын гишүүн асан Родриго Лоурес тэрбумтны эзэмшдэг компанийн ажилтнаас цүнх дүүрэн мөнгө авсныг цагдаа нар бичиж авсан байдаг. Лоурес одоо хорионд байгаа боловч хэргээс өөрийгөө мултлахын тулд бусдыг илчлэх амлалт өгсөн аж. Гэвч ноён Темер уг хэрэгт оролцоогүй хэмээн үгүйсгэсэн юм. Шинжээчдийн хэлснээр ерөнхий прокурорын газар Ерөнхийлөгчийг дээд шүүхэд дуудах төлөвтэй байгаа гэнэ. Гэвч Бразилын хуулиар парламентын гишүүдийн гуравны хоёр нь зөвшөөрсөн тохиолдолд Ерөнхийлөгчийг дээд шүүхэд татах боломжтой.

Үүний тулд Ерөнхийлөгч конгресс дэх зөрчилтэй эвслээ гартаа атгах нь нэн чухал болоод буй. Гэвч эвслийн гол намуудын нэг болох бизнесийн талынхны PSDB намын зарим гишүүн Темерийн авлигатай холбоотой

Дойче банк азийн баячуудыг онилжээ

1Шинээр авах менежерүүд

дэл хийн янз бүрийн бүсэд ажил лах боловч гол нь Ази, Номхон далайн бүсэд төвлөрч, түүнчлэн АНУ, Их Британи, Ойрх Дорнодын орнуудад баян хувь хүмүүс, бизнесийнхтэй ажил лах юм. “Бүс нутаг бүрийн онцлогийг харгалзсан бодлого явуулах болно” гэж ноён Кэмпелли онцолсон байна.

Шинжээчдийн ярьснаар дэлхий даяар, ялангуяа Азид хэт баячуудын тоо өсөж, хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж буй нь баялгийн менежментийн бизнес цэцэглэх үндэс болж, цаашдаа улам итгэлтэй урагшилж байна. Panmure Gordon фирмийн банк, санхүүгийн шинжээч Шайлеш Райкундлиа “Баялаг бүтээхийн хувьд Азийн орнуудад ихээхэн ахиц гарлаа. Дундаж давхаргын цар хүрээ нэмэгдэхийн сацуу хэт баячуудын тоо өсөж байна. Энэ бол бодит өсөлт явагдаж буй салбар” гэв. Тэрбээр Дойче банкны ирээдүйн талаар үүссэн эргэлзээг няцаагаад “Дойче гэдэг бол үнэн хэрэгтээ Герман гэсэн үг. Иймээс Засгийн газраасаа

найдвартай баталгаа авч, ямар ч үед аврагдах боломжтой” хэмээн дүгнэв.

Shore Capital­ийн хувьцааны шинжээч Пол МкГиннис зах зээл өсөж буй нь баялгийн менежментийн үйлчилгээ өргөжих тулгуур болж буйг онцолжээ. Тэрбээр “Хөрөнгө бодит байдлаар өсөж байна. Эндээс асар их ашиг олох боломжтой. Баялгийн мене­жерүүдэд хөрөнгө оруулах нь маш ухаалаг алхам” хэмээв. Scor­pio Partnership хэмээх баялгийн менежментийн зөвлөх фирмийн нэгэн үндэслэгч Себастиан Дови хэлэхдээ баялгийн менежерүүд болон хувийн банкууд үйлч­лүүлэгчдийн эрэлтийг хангахад бэрхшээл учирч болзошгүй ба ялангуяа онлайн үйлчилгээ дутагдаж байгааг тэмдэглэв. Тэрбээр “Бизнесийн мэдлэг өнөө дөр бүтээгдэхүүнээр хязгаар­лагдахгүй. Үйлч лүү лэгчийн оролцооны дээгүүр түвшинг бий болгох хэрэгтэй. Хэрэв үйлчлүүлэгчээ татан орол цуулж чадахгүй бол биз нес чинь өөр тийшээ явах болно” хэмээн өгүүллээ.

Макроны давхар ялалт Европт найдвар төрүүлэвхарриет агни, анне­Силвейн чассани

Саяхан сонгогдсон Францын Ерөнхийлөгч Эммануэль Мак­роны Урагшаа нам парламентын суудлын бараг 70 хувийг авах төлөвтэй байна. Энэ удаад сонгогчдын идэвх хамгийн доогуур байсан ч Социалист нам ялагдал хүлээх нь тодорхой боллоо. Францын санал хураах нийт 67000 байрны гарах хаалганы санал асуулгаас үзэхэд сонгогчдын гуравны хоёр орчим нь Ерөнхийлөгчийн намд саналаа өгчээ. Сар гаруйхны өмнө хэт барууны нэр дэвшигч Марин Ле Пенийг ялж, Ерөнхийлөгч болсон 39 настай Макрон ийнхүү дахин ялалт байгууллаа.

Уг дүн зургадугаар сарын 18­нд болох хоёр дахь шатны сонгуулиар батлагдвал Урагшаа нам үндэсний ассамлейн 400 суудлын 70 хувийг авч, үнэмлэхүй олонх болох юм. Парламентын доод танхимын 577 гишүүнийг сонгох сон­гууль урьд нь энд нэг ч суудалгүй байсан Урагшаа намын хувьд томоохон сорилт болно. Макрон сонгуулийн сурталчилгаагаа шинэчлэлийн уриан дор явуулсан бөгөөд үүнийгээ хэрэгжүүлэхийн тулд

доод танхимд 290 суудал авах шаардлагатай. Ipsos фирмийн улс төрийн шинжээч Брайс Теинтюриер Урагшаа нам бүх тойрогт нэр дэвшигчээ илгээх боловч саяынх шиг ялж чадахгүй байх гэжээ. Гэхдээ 18­ны сонгуульд хуучин намууд ухрах нь ойлгомжтой гэж шинжээч хэлсэн юм.

Парламентын сонгуулийн эхний шатанд сонгогчдын дөн­гөж 50 орчим хувь оролцсон нь Францын хувьд түүхэн доогуур үзүүлэлт. Өмнөх Ерөнийлөгч Франсуа Олландын Социалист нам 10­14 хувийн дэмжлэг авахаар байгаа нь 284 суудлаасаа ердөө 12­25­ыг хадгална гэсэн үг. Тус намын ерөнхий нарийн бичгийн даргаас авахуулаад олон нэр тэй улстөрч парламентад сонгогдож чадсангүй. Харин Ерөнхийлөгчид нэр дэвшиж, Макронд ялагдаж байсан Ерөнхий сайд асан Мануэл Валлс парламентад үлдэх бололтой.

Түүнчлэн Ле Пений ялагдлын дараа эргэлзээ, дотоод маргаанд автаад байсан хэт барууны Үндэсний фронт нам сул дэмжлэг авлаа. Эднийх 13.5 хувийн санал авсан одоо байгаа суудал дээрээ ганц, хоёрыг нэмэх үр дүн юм. Харин намын удирдагч Ле Пен

Бразилын Ерөнхийлөгч энэ удаад аврагдлаа

өөрийн тойрогтоо 45 хувийн санал авсан тул парламентад орж ирэх нь тодорхой боллоо. Францын Бүгд найрамдах намынхан Ерөнхийлөгчийн сонгуульд бут цолхиулсны дараа

мөн л муу үр дүн үзүүлж, 199 суудлаасаа тавь шахамыг алдав.

Францын парламентын сонгууль хоёр үе шаттай явагддаг бөгөөд эхний шатанд ялахын тулд нийт сонгогчдын

олонх саналаа өгсөн тохиолдолд 25 хувиас дээш санал авах ёстой. Ийм ялалт байгуулж чадаагүй боловч бүртгэгдсэн сонгогчдын 12.5 хувиас дээш санал авсан нэр дэвшигчид хоёрдугаар

шатанд оролцох эрх авна. Сүүлийн шатанд харьцангуй олонхын санал авсан нэр дэвшигч ялагчаар тодордог байна.

яриа шуугианыг шүүмжилж эхэлжээ. Сан Паологийн их сургуулийн улс төрийн профессор Карлос Мело “Тус нам Темерийг дэмжсэнээр улс төрийн итгэлээ асар ихээр алдсан боловч оронд нь юу ч хүртсэнгүй гэж үзэж байгаа” хэмээв.

Хөрөнгө оруулагчдын хувьд татвараар нөхөх боломжгүй тэтгэврийн системийг өөрчлөх талаар Темерийн шинэчлэлийн хөтөлбөрийн хувь заяа хамгийн чухал. Шинэчлэлийн тухай хуулийн төслийг доод танхимаар батлуулах ажлыг хариуцаж буй Ерөнхийлөгчийн туслах Артур Майа “Бид тэтгэврийн шинэчлэлийг дахин хэлэлцэх талаар конгрессын гишүүдтэй зөвшилцөх ёстой. Бразил улс Ерөнхийлөгч хэн байхаас үл хамааран энэ шинэчлэлийг хийх нь зүйтэй” гэж хэлсэн байна. Шүүх нэгэнт цаг хугацаа өгсөн болохоор ноён Темер “Хөзрөн байшин”­ийн чадвараа ашиглан бүхнийг эргүүлэхийг оролдох байх гэж шинжээчид ярилаа.

Шүүхийн шийдвэр ч мөн маргаан дагууллаа. Темерийн саяхан томилсон хоёр шүүгчийг оруулаад, шүүгчдийн олонх нь улсын хөрөнгө оруулалттай Petro­bras компанид холбогдох авлигын хэргийн баримтыг үл ойшоохоор шийдсэн бололтой. Улс төрийн зөрчилдөөн нэн хурцдаад буй үед шүүхийн шийдвэр ч бас ард иргэдийн дургүйцлийг төрүүлж болзош гүй. Сан Паологийн нэг сонинд “Хуулийн хямрал манай улс төрийн тогтолцоог сүйрүүлж, шүүхийн системийн нэг хэсэгт халдварлалаа” хэмээн бичжээ.

Гэхдээ конгрессын доод тан­химыг гурван удаа тэргүүлсэн, 76 настай Темерээс илүү Бразилыг мэдэх хүн үгүй гэдэгтэй түүнийг эсэргүүцэгчид хүртэл санал нэгддэг. Сөрөг Ажилчны намаас сенатад суугаа Глейши Хоффманн “Эрх баригч эвсэл Темерийг хаяхгүй байгаа нь түүн шиг конгресстэй зөвшилцөж чадах хүнийг олоход бэрх учраас тэр. Тэр бүхий л амьдралаа үүнд зарцуулсан” гэжээ.

Царай таних технологийг түлхүү хөгжүүлж буй хятадӨрнөдөд хоцорч буй царай таних технологи Хятадад ердийн хэрэглээ болон хувирч байна. > 10

?????????????????????????????????????????????????????????????????????????

??????

Тоон технологи нэвтрүүлэх сорилтженнифер Томпсон

Хөрөнгө оруулалтын үйлд­вэрлэлийг бусниулж болзошгүй дижитал хөгжил дэвшил нь шинэ технологи нэвтрүүлэхдээ дэндүү хойрго хэмээн шүүмжлүүлж ирсэн мөнгөний менежерүүдийн байр сууринд заналхийлж байна.

Financial Times­ийн судал­гаанд хамрагдсан 458 хөрөнгийн менежерийн ердөө 27 хувь нь робо­зөвлөх, 31 хувь нь их өгөгдөл ашиглаж байна. Үүний зэрэгцээ хөрөнгийн менежерүүд cryptocurrency буюу шифрлэсэн валютын суурь болох blockchain ашиглахдаа ч удаан байгаа юм. Судалгаанд оролцсон мене­жерүүдийн ердөө зургаахан хувь нь blockchain хэрэглэдэг байна.

Хатуу зохицуулалт, хүчтэй өр сөлдөөнд шахагдсаар байгаа хө рөнгийн менежментийн үйлд вэр лэлд шинэчлэл шаард­лага тай болов. Хөрөнгө оруу лаг чийн хувьд бага зардлаар хө рөнгө оруулах арга болж өгдөг индексийн сан, биржийн акц бүхий хөрөнгө оруулалтын сан зэрэг пассив хөрөнгө оруулал­тын хэрэглүүрүүд санхүүгийн хям ралаас хойш цар хүрээгээ үнэм лэхүй тэллээ. Үүнээс шалт гаалан үйлч лүүлэгч нар он­лайн үйлчилгээнд түшиглэх нь ихэссээр байна.

Технологийн бүтцээ өөрчлөн шинэчилж амжаагүй хөрөнгө оруулалтын компаниудад өөр салбараас гаралтай, дижитал үйлчилгээ эрхэлдэг өрсөлдөгчдөд бизнесээ алдах аюул нүүрлэж буйг дээрх су далгааг явуулсан Create Research компанийн захирал Амин Ражан тайлбарлав.

“Мега­индекслэгчид, аварга цараатай хөрөнгийн менежерүүд цаашид ч шинэ мөнгөний зах зээлд гол байр суурь эзэлнэ гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй. Зарим нь өмчлөгчийн эрх бүхий робо­платформ үүсгэн хөгжүүлээд эхэллээ. Нөгөө хэсэг нь шинээр өсөн торниж буй робо­зөвлөх нартай холбоо тогтоож байна. Интернэтийн аварга компа­ниуд мөнгөний менежментийн салбарыг сонирхох болсон өнөө үед тэсэж үлдье гэвэл шинэ нөх­цөлд зохицон өөрчлөгдөхөөс аргагүй” гэж тэрбээр өгүүлэв.

Хөрөнгийн менежментийн үйлдвэрлэлд нэвтрэх зорилгоор Google тусгай судалгаа явуулсан бол Facebook компани төлбөрийн үйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрлийг Ирландын төв банкнаас дөнгөж саяхан авлаа. Үнийн дарамтаас шалтгаалан тоон технологид шилжих явц хур дасна гэдэгт судалгаанд оролцсон хөрөнгийн менеже рүүдийн 75 хувь нь санал нэгдэв. Судал гаанд оролцогсдын 54 хувь нь өрсөлдөгчдийн дунд үүссэн үнийн зөрөөтэй уялдан технологийн дэвшлийг аль болох даруй нэвтрүүлэх нь зүйтэй хэмээн хариулав.

Пассив үйлчилгээний цар хүрээ өргөжсөөр байгаатай уялдан дижитал технологид шилжих шаардлагатайг менежерүүдийн 48 хувь нь хүлээн зөвшөөрч байна. Санхүүгийн технологийн старт­ап болон интернэт компа ниудын зүгээс учруулж буй өрсөлдөөнтэй уялдан технологио шинэчлэх шаардлагатай болж буйг мөн 48 хувь нь ухамсарлан ойлгож буй.

Байдал ийм байхад шинэ

тех нологи нэвтрэх явц удаашрал­тай хэвээр байгаа гийн учир нь одоогийн IT тогтолцооноос ихэвчлэн шалтгаалж байна. “Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл, цахим хуудсаар бизнесээ өргөжүүлэх нь хавьгүй хялбар болжээ. Дижитал шийдлийг одоо гийн цөм бүтцэд нэвтрүүлэх нь хавьгүй хүнд ажил” хэмээн мэргэж лийн үйлчилгээний KPMG компанийн хөрөнгийн менеж­ментийн салбарын захи рал Том Браун тайлбарлав.

Технологи нэвтрэх явц удаан бай гаад соёлын хүчин зүйл ч нө лөөлдөг. “Хөрөнгийн мене жерүүд санхүүгийн үйл­чил гээний салбар дижи талжих явцад эргэлзэнгүй, гуйвсан байр сууринаас хандаж байгаа нь цаг хугацаагаар шалгагдаж, найд вартай болохоо харуулж ам жаа гүй аливаа зүйлд гутранги ханд даг хуучин уламжлалтай нь хол боотой” хэмээн судалгааны тай ланд тайлбарлажээ.

Институцийн хөрөнгө оруу­лагч дад үйл ажиллагаа нь төвлөрдөг хөрөнгийн менежер (asset manager) болон бэл багатай жижиглэн худалдааны хөрөнгө оруулагчидтай харь цуулахад хувийн хөрөнгийн менежерүүд (wealth manager) шинэ нөхцөлд зохицох чадвар илүү. Энэ нь хувийн хөрөнгийн менежерүүд мянганыхан буюу 1980­аад оноос 2000­аад оны эхэн үед мэндэлсэн үйлчлүүлэгчидтэй илүү харьцдагтай нь төдийгүй, угаас хувь үйлчлүүлэгчидтэй харь цах шаардлага илүү байдаг­тай нь холбоотой.

Өнөөгийн 18­35 насныхныг

ха марч буй мянганыхан нь сан хүү гийн компаниудад тех но ­ло гийн хөгжилтэй хөл ний лүү лэх шаардлагыг бий болгож байна. Ди житал технологитой салшгүй барилд лага бүхий энэ үеийнхэн дотор үлэмж баячууд цөөнгүй. Удахгүй ажиллах хүчний зон хилох хэс гийг бүрдүүлэх мян­га ны хан дотор эцэг эх юм уу, өвөг эцэг, эмэг эхээсээс өвлөсөн асар их хө рөн гийг эзэмшигчид олон. Энэ хүү хөрөн гийн хэмжээ АНУ­д 15 их наяд, Европ тивд 12 их наяд ам.доллар болж байгааг Create Research­ийн судалгаанд дурд жээ. Энэ үеийнхэн үнд сэн дээ он лайн үйлчил гээний хэ рэг лэгчид.

Гэвч тоон технологийн дэвшил өөрийн сөрөг талтай. Энэхүү технологиос үүдэн хөрөнгө оруулагчдын зардал багасахтай уялдан орлого нь ч давхар буур­на хэмэн менежерүүдийн 46 хувь үзэж байна. Мөн 57 хувь нь тоон технологи хөрөнгө оруу­лалтын үйлдвэрлэлийн сал барт ажиллагсадын тоог эрс цөө рүүлнэ гэсэн бодолтой байгаа юм.

Үйлчлүүлэгч нартай холбоо той эрсдэл ч бий. Дижитал үйл чилгээ нь хувь хүн хө рөнгө оруулалтаа эрхлэн хөт лөх нөхцлийг хял бар­шуулж өгө хийн зэрэгцээ шийдвэр гаргах ажиллагааг өөрсдөд нь үүрүүл дэг. Үүнээс шалтгаалан зөвхөн дижитал үйлчилгээнд тул гуур ладаг хэрэглэгч өөртөө тохи роогүй бүтээгдэхүүн худал­дан авах эрсдэл ихэснэ. Тиймээс ирээдүйд “алдаатай борлуулалт”­аас илүүгээр “алдаатай худалдан авалт”­ын тухай их ярь­даг болно хэмээн ноён Браун өгүүлсэн юм.

Гибрид консол­өрсөлдөгчийн байр суурь

царай таних технологийг түлхүү хөгжүүлж буй хятад

лео льюис, Кана ИнагакиӨрсөлдөгчийнх нь Switch

нэртэй төхөөрөмж дэлхийн зах зээлд нүргээнтэй амжилт олсон ч Sony компани Nintendo­г дуу­риаж тоглоомын гибрид консол гаргахгүй хэмээн мэдэгдлээ.

Nintendo­гоос энэ оны гурав­дугаар сард гаргасан Switch нь авсаархан зөөврийн консол, телевизийн дэлгэцтэй холбодог төхөөрөмж хоёрыг нэгтгэсэн анхны гибрид консол болж байгаа юм. HD дүрс, Sony PlayStation 4­ийн хурдаар гайхуулж үл дийлэх энэхүү гибрид консол casual gaming буюу өдөр тутмын видео тоглоомын зах зээлд аварга амжилт оллоо.

Зах зээлд гарсанаас хойших гуравхан сарын хугацаанд Switch­ийн борлуулалт өссөөр нөөц бүтээгдэхүүн зарагдаж дууссан тул Nintendo компани гэнэтийн үлэмж хэмжээтэй эрэлтийг хангахын тулд үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэхээр төлөвлөж байна.

Шинэ консолын амжилт нь Sony компани ижил төрлийн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргана гэсэн цуу яриаг шинжээч,

компьютер тоглоом хөгжүүлэгч нарын дунд дэгдэхэд хүргэлээ. Тус компанийн PlayStation 4 кон­сол дэлхий даяар 60 сая орчим шир хэг зарагдаад байгаа тул өрсөл дөгчийнхөө анх суурийг нь тавьсан гибрид консолын зах зээлд ч нэв тэрч таарна хэмээн шинжээчид үзэж байгаа. Гэвч Sony ком пани видео тог лоомын энгийн хэрэгс лээс телевиз, хөгжмийн нэвт рүүл гийн стриминг, виртуал бодит байдал хүртэл өргөн цар хүрээ тэй энтертэйнмент үйлчилгээ ха марсан PlayStation платформд үнэнч үлдэнэ хэмээн Sony Interac­tive Entertainment­ийн Япон, Ази хариуц сан захирал Ацүши Морита мэдэгдэв.

“PlayStation зөвхөн гэрт хэрэглэдэг хэрэгсэл байгаагүй. Энэ төхөөрөмжийг бид дотоод орчинд төдийгүй PlayStation сүлжээгээр дамжуулан гадаа ч тоглох боломжтой байхаар тооцон хөгжүүлж ирлээ. Гибрид консолын шинэ зах зээл үүслээ гэх гэж байгаа бол бид өөр бодолтой байгаа” хэмээн Sony­г үндэслэгч Акио Моритагийн ач хүү ноён Ацүши

Морита тайлбарласан юм. Switch хэрэглэгчдийн дунд

алдартай болсон нь PlayStation 4­ийн борлуулалтад сөргөөр нөлөөлөхгүй хэмээн Sony Inter­active Entertainment­ийн ерөнхий захирал Эндрю Хаус өгүүлэв.

Тус компани юу ч гэж тайлбар­лалаа гэсэн Nintendo­гийн амжилт үлгэр дууриал болох нь гарцаагүй хэмээн зарим шинжээч маргаж байна. Учир нь өрсөлдөгч Nintendo компани 2006 онд Wii консолдоо зориулан бүтээсэн, хөдөлгөөн мэдэрдэг удирдлага амжилт олсны дараахан Sony компани мөн ижил хувилбар гаргаж байлаа.

“Nintendo­гийн төхөөрөмж зах зээлд амжилт олж байгаад Sony төдийгүй Xbox консол үйлд­вэрлэдэг Microsoft түгшиж байгаа” хэмээн компьютер тог лоо мын үйлдвэрлэлийн зөвлөх Серкан Тото тайлбарлав. “Switch ийм мундаг амжилттай борлоно гэж хэн ч тооцоолж байгаагүй. Тэгэхлээр Nintendo­гийн өрсөлдөгчид хэрхэх нь сонин байна” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүлсэн юм.

Switch­ийн борлуулалтад уг

төхөөрөмжид зориулсан тоглоо­мын нэр төрөл олон байгаа нь нөлөөлсөн хэмээн зарим шинжээч тайлбарладаг. Энэ нь хэрэг дээрээ Sony компани гибридээс зай барьж буйн шалтгаан хэмээн тэд үзэж байна.

“Switch­ийн амжилт нь тог­лоомондоо байгаа. Zelda, Mario­гүй бол хүмүүс тоглоомын гибрид консол сонирхох байсан уу. Бараг л үгүй. Sony зэрэг өрсөлдөгч нь ийм юм хийх гэж оролдож мэдэх юм. Гэхдээ л өрсөлдөж чадах олон тоглоомгүй бол бүтэхгүй” хэмээн Jefferies-ийн тоглоомын технологийн шинжээч Атул Гойал хэлэв. “Sony компани гибрид төхөө рөмж бүтээх талаар дотооддоо гар цаагүй хэлэлцэж таарна. Гэх дээ ингэхгүй гэж шийд вэл гайхах зүйлгүй. Учир нь PlayStation 4, PlayStation 4 Pro­г цомхон зөөврийн болгоход зай хураагуурын технологийн өнөө­гийн нөхцөл арай л тохирохгүй” хэмээн Macquarie­ийн тоглоомын үйлдвэрлэлийн шинжээч Дэвид Гибсон өгүүллээ.

Юань ян, ян ИнжиХувь хүний халдашгүй эрхийг

зөрчих вий гэсэн айдсаас үүдэн өрнөдийн өрсөлдөгч нар нь болгоомжтой ханддаг царай таних технологийг Хятадын технологийн аваргууд арилжааны хэрэглээнд нэвтрүүлэхээр шур­гуу хөгжүүлж байна.

Өрнөдийн зарим зах зээлд царай таних технологи privacy буюу хувь хүний халдашгүй эрхтэй холбоотой маргаанаас үүдэн удааширсан. Гэтэл Хятад орны иргэдэд уг технологи хэдийнэ ердийн хэрэглээ болж хувирчээ. Тус улсын иргэд төлбөр төлөхөөс эхлээд орон сууцны бүс, оюутны хотхон, зочид буудалд нэвтрэхдээ өдөр бүр царайгаа таниулсаар дасал болжээ.

Энэхүү технологи тус оронд олон арван жил оршиж ирсэн бэрхшээлийг ч шийдвэрлэж өглөө. Бээжин дэх Тэнгэрийн сүмийн нийтийн бие засах газраас байнга ариун цэврийн цаас хулгайлдаг явдал арилжээ. Зочны хөл ихтэй газруудад байрласан нийтийн бие засах газарт царай таних төхөөрөмж суурилуулдаг болсон тул байнга эргэлдээд байгаа этгээд үйлчлүүлэх аргагүй.

Цахим худалдааны Аlibaba группийн цахим төлбөрийн үйлчилгээний Ant Financial компанийн 450 сая хэрэглэгч онлайн түрийвчиндэ лог­ин хийж нэвтрэхдээ сельфигээ ашигладаг болжээ. Хятадын бүтээн босголтын банкны (China Construction Bank) үйлчлүүлэгч нар АТМ ашиглахдаа царайгаа таниулдаг болоод байна.

Такси дуудах Didi Chuxing компани жолооч нараа бүртгэхдээ царай таних технологи ашиглаж байхад интернэт хайлтын Baidu компанийн офисын барилга,

төлбөртэй үйлчилгээний газ­руудынхаа үүдэнд царай таних сканнер суурилуулжээ.

Энэхүү технологи Хятад оронд хурдацтай нэвтэрсний ачаар Бээжин хотноо Face++ хэмээх “юникорн” (тайлбар: үйл ажиллагааны ашиг хараахан тодорхойгүй ч зах зээлийн үнэлгээ нь тэрбум ам.доллар давсан старт­ап компани) суу риа тавьлаа. Тус компани өнгөр­сөн оны арвахоёрдугаар сард өрнүүл сэн гурав дахь удаагийн сан хүү жилтээрээ дахиж 100 сая ам.долларын хөрөнгө цуг луул­саны эцэст зах зээлийн үнэлгээ нь нэг тэрбум ам.доллар давж “юникорн” статустай болжээ.

Face++­ийн эзэмшдэг Megvii компанийн хөгжүүлдэг царай таних программ хангамжийг Di­di, Ant Financial ашиглаж байгаа. Тус компани технологио цаашид Хятадын хүн ам ихтэй том хотуудад ажилладаг банкуудын урт дарааллыг бууруулахад ашиглах зорилготой аж. “Үйлч­лүүлэхийн тулд урт дараалалд удаан зогсох хэрэг бидэнд гардаг. Тиймээс бид санхүүгийн технологийн салбарт царай таних технологи нэвтрүүлнэ” хэмээн Face++­ийн ажилтан Се И­нань тайлбарлав.

Үүний зэрэгцээ царай таних технологитой уялдаатайгаар Хятадын хиймэл оюун ухаан

хөгжүүлэх технологи ч Европ, АНУ­ынхтай ижил түвшинд хөгжиж байгаа төдийгүй хэрэглээнд нэвтэрсээр байгаа юм.

“Google компани илүү алс хэтийг харсан том зорилго бүхий төлөвлөгөөтэй учраас царай таних технологийг төдийлөн сонирхдоггүй. Гэтэл хэрэг дээрээ тун ч өгөөжтэй энэхүү технологийг Хятадын том компаниуд ойрын ирээдүйдээ ашиг олох үүднээс хөгжүүлж байна. Чухам энэ технологи л хиймэл оюун ухааны хэргийг үр дүнтэй гаргаж чадах хам­гийн шуурхай арга болж өгдөг” хэмээн Бээжингийн Агаар, сансрын нислэгийн их сур гуу лийн бие махбод таних тех но логийн мэргэжилтэн Лэн Бяо тайлбарлав.

Царай таних технологи хөг­жүүлдэг стар­ап компаниудын ирээдүй Хятадад тун өөдрөг. Тус улсад уг технологийн хэрэглээ их байгаа нь цаашид төгөлдөржин сайжрах баталгаа болж бай­на. “Хятадад царай таних зо риулалттай аппликэйшны хэрэглээ ихсэх хэрээр бидний системд эргэж орох өгөгдлийн хэмжээ өсөж байгаа. Энэ нь эргээд deep learning буюу гүн суралцах чадварыг сайжруулж өгдөг” хэмээн ноён Се өгүүлсэн юм.

Хиймэл оюун ухааны прог рамм хөгжүүлэхэд өгөгдөл амин чухал үүрэгтэй. Хятад орны асар их хүн ам болон хувь хүний халдашгүй эрхтэй холбоотой зохицуулалт сул байдаг нь шаардлагатай мэдээллийг хямд төсөр аргаар бүрдүүлэх таатай боломж бүрдүүлдэг. “Хятад оронд хүний гэрэл зураг цуглуулахыг хуулиар зохицуулсан зүйл байхгүй нь АНУ­тай харьцуулахад өгөгдөл цуглуулах ажлыг хялбарчилж

байгаа. Бидэнд бусдын зургийг таван юаниар худалдаж авдаг үе ч байсан” хэмээн ноён Лэн тайлбарлав.

“Хятадад хувийн мэдээллийг буруугаар ашиглах явдлыг хориглосон анхны хууль 2009 онд гарсан” гэж Шанхай дахь Simmons & Simmons технологийн салбарын хуульч Шунь Ян өгүүлсэн юм.

Царай таних технологийн арилжааны хэрэглээ АНУ­д ихэвчлэн олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэлд тавьсан зургийг автоматаар tag­лахаас хэтэрдэггүй. Alphabet­ийн ухаа лаг гэр хөгжүүлэх Nest сал­бар царай таних технологийг аюулгүйн камерт ашигладаг боловч биометр өгөгдөл цуг­луулах чанд зохицуулалттай Иллинойс муж улс үүнийг нь зөвшөөрдөггүй.

Энэхүү технологийг буруу­гаар ашиглах эрсдэл бий. Хуруугаар таних технологитой харь цуу лахад царай таних технологи нь пассив буюу хэрэглэгчийн оролцоогүй явагддаг тул бусдад танигдаад байгаагаа анзаарах аргагүй. БНХАУ­ын галт тэрэгний өртөө буудлуудад сэжигтэй этгээд яваа эсэхийг цагдаа нарт мэдээлэх үүрэгтэй камеруудад уг технологийг ашигладаг.

BBM©

BBM©

11

эдийн засаг

2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658) ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ

ЗГМ Товчхон

АНУ доллар 2374.81

Евро 2664.89

Япон иен 21.55

ОХУ рубль 42.59

БНХАУ юань 349.38

БНСУ вон 2.10

валЮТЫн ханШ

» банК зээл

59Хувь. Нийт хэвийн зээлийн үлдэгдлийн 59 хувийг 1­5 жи­лийн хугацаатай зээл эзэлж байна. Харин 22 хувийг тав ба түүнээс дээш жилийн хуга­цаатай, 18.9 хувь нь нэг жил хүртэлх зээл бүрдүүлж байна.

» түүхий эд

30Цахилгаан автомашины цэнэг хураагуурыг үйлдвэрлэхэд шаардлагатай кобальтын нийлүүлэлтийн эрэлт өсөж байна. 2030 он гэхэд кобальтын эрэлт 30 дахин өснө гэж “Bloomberg New Finance Energy” мэдээлсэн байна.

» зээл

52Хувь. Нийт зээлийн үлдэгдлийн 52 хувийг хувийн хэвшилд, 47.2 хувийг иргэдэд олгожээ.

1Үнэндээ бид дээр, дооргүй

улсын төсвийг ам уралдан ярьж, хэдэн талаас нь хэмждэг атлаа энэхүү төсвийг бүрдүүлж буй нэгж хэсгийг нь төдий л тоодоггүй. Гэтэл сумын төсөв нь улсын төсвийн нэг хэр чим нь. Угтаа Монголын эдийн засгийн өсөлт, дэвшил бүхэн сумаас эхэлж, хэмнэлт, гам­налт нь ч эндээс үүсэж байх учиртай. Тиймээс сум тойрсон эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг сонирхлоо.

Өнгөрсөн оны байдлаар орон нутгийн төсвийн нийт орлого 2.1 их наяд төгрөгт хүрч, зарлага нь 2.3 их наяд төг рөгөөр хэмжигджээ. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 30 гаруй хувь нь орон нутгийг чиглэдэг байна. Ингэхдээ сумын хүн амын тоо, нягтаршил зэрэг хүчин зүйлээс хамаарч мөнгөний хэм­жээ тодорхой болдог байна. Тухайлбал, 1000­2000 гаруй хүн амтай сумын төсөв дунд­жаар 500­800 тэрбум төгрөгт хэлбэлздэг. Харин уул уурхай, газар тариаланд түшиглэсэн, хүн ам олонтой суманд энэ дүн хэд дахин нэмэгдэнэ.

Гэхдээ нийтлэг нэг зүйл ажиглагдаж байгаа нь ихэнх сум улсын төсвийн санхүүжилтээр амьжиргаагаа залгуулж байна. Улсын төсвийг харалгүй, Орон нутгийн хөгжлийн сан зэргээр өөрөө өөрийгөө тэтгэж буй сум

цөөн. Сумын төсвийн 90 гаруй хувийг зөвхөн урсгал зардал “залгидаг”. Үлдсэн хэдхэн хувь нь хөрөнгө оруулалт болдог байна. Үүнээс сумын хэтийн хөгжлийг түүчээлэх дорвитой хөрөнгө оруулалт хийж чадахгүй байгаа нь харагдаж байгаа юм.

Түүнчлэн дийлэнх сум мал аж ахуйд түшиглэдэг. Гэвч энэ гол салбараасаа авах татвар, ху­раамж тун бага аж. Хэрэв малын хөлийн татвар тэргүүтнийг авч эхэлбэл сумын эдийн засаг өөрөө өөрийгөө тэтгэж, санхүүгийн хувьд бие даахад эергээр нөлөө­лөхөөр байгааг сумдын Засаг дарга нар ярьж байсан юм.

Тэгвэл орон нутгийн иргэ­дийн санхүүгийн байдал ямар байна вэ. Төв банк хэд хоногийн

Ñумын төсвийн 90 гаруй хувийг зөвхөн урсгал зардал “залгидаг”

Сумын “хэтэвч” сул байна

өмнө орон нутгийн хадгаламж, зээлийн тайланг ил болгосон. Тайланд дурдсанаар орон нутаг дахь нийт хадгаламжийн талаас илүү нь зөвхөн аймгийн төвд байрладаг. Үлдсэн хувь нь сумдад хуваагддаг аж.

Сумдын хадгаламж тэн гэр, газар шиг ялгаа байна. Тухайлбал, нэг сумын хадгаламж 179 тэрбум

төгрөгөөр хэмжигдэж байхад зарим сумынх үүнээс бараг 1000 дахин бага байх жишээтэй. Тухайлбал, Орхон аймгийн Баян­Өндөр сумын хадгаламж хамгийн өндөр буюу 179 тэрбум төгрөгийг давжээ. Зөвхөн Баян­ Өндөр нийт сумын хадгаламжийн 12.2 хувийг бүрдүүлж байна.

Нийт сумын 57 хувь нь 1­5 тэрбум төгрөгийн хадгаламжтай. Үүнээс бага буюу 170 саяас нэг тэрбум төгрөг хүртэлх хадгаламжтай сум 33 хувийг эзэлж байна. Харин таваас дээш тэрбум төгрөгийн хадгаламжтай сум 10 хувийг эзэлж байгаа ажээ. Иргэдийн хадгаламж ийм байгаа бол зээлийн тухайд аймгийн төв буюу хүн ам олноор суурьшсан хэсэгт мөн л нийт зээлийн 34­

Зөвхөн Баян­ Өндөр нийт сумын

хадгаламжийн 12.2 хувийг

бүрдүүлж байна

98 хувь нь байршиж байна. Нийт сумдын 91 хувь нь 650 сая төгрөгөөс 10 тэрбум төгрөг хүртэлх, 4.2 хувь нь 10­50 тэрбум, 4.5 хувь нь 50.1 тэрбумаас дээш төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй байна.

Орхон аймгийн Баян­Өндөр сум зээлийн үлдэгдлээр хамгийн өндөр буюу 217.7 тэрбум төгрөг байна. Энэ нь сумдын нийт зээлийн 7.9 хувийг бүрдүүлж буй юм. Зээлийн үлдэгдлийг чанарын ангиллаар авч үзэхэд 2016 оны эцэст сумдын нийт зээлд эзлэх хугацаа хэтэрсэн зээлийн үлдэгдэл 1.4, чанаргүй зээлийн үлдэгдэл 2.7 хувь байна. Энэ бүх тоон үзүүлэлт сумдын эдийн засаг ямар сул байгааг илтгэнэ

obligations for its current contract commitments defined in FIN­4, meet or exceed the total requirement for the Subject Contract of US$ 1.0 million (details are as stated in the Bidding document Section III, 2.3.3 Financial Resources);

iv. Participation in at least one contract that has been successfully or substantially completed within the last five (5) years (2012, 2013, 2014, 2015 and 2016) and that is similar to the proposed civil works, where the value of the Bidder’s participation exceeds US$ 5.6 million.

v. For complete eligibility and qualification requirements refer to the bidding documents. 5. To obtain further information and inspect the Bidding Documents, Bidders should contact the

following address during working hours (excluding Saturdays, Sundays, and Holidays):T.Byambasuren, Senior Officer of the Procurement Agency of the Capital CityUlaanbaatar City Administrative Building­4 Chingeltei District, Ikh toiruu­15Floor 10, Room No. 1002Ulaanbaatar, 15000MongoliaTelephone: +976 75757810Fax number: +976 75757809E­mail address: contact@ub­procurement.mn

6. To purchase the bidding documents in English, eligible bidders should: • Write to address above requesting the bidding documents for SRDH14: Construction of Roads,

Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub­Centre (Phase 2)• Pay a non-refundable fee of MNT 250,000.00 or equivalent in US$ 110.00. The method of payment

will only be direct deposit to specified account as follows: Procurement Agency of the Capital City,Address: Ulaanbaatar City Administrative Building-4, Chingeltei District, Ikh toiruu-15Email: contact@ub-procurement.mn

7. Please note that Bidding Documents are issued in hard copies. Interested Bidders that purchase a hard copy may also request a copy to be provided by Email. In the event of any inconsistency between the hard and soft copies, the hard copy will prevail.

8. Deliver your bid

• to the address above (para 5)• on or before the deadline: 3:00 PM / Local Time on 28 July 2017• together with a Bid Security as described in the Bidding Document.

9. Bids will be opened at 3:00 PM / Local Time on 28 July 2017 in the presence of Bidders’ repre-

sentatives who choose to attend. 10. When comparing Bids, ADB’s Domestic Preference Scheme will not be applied.

Invitation for Bids

Date: 12 June 2017Loan No. and Title: 3098­MON ­ Ulaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development Investment Program: Tranche 1Contract No. and Title: SRDH14: Construction of Roads, Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub­Centre (Phase 2)Deadline for Submission of Bids: 28 July 2017 (3:00 PM / Local Time)

1. The Mongolia has received financing from the Asian Development Bank (ADB) toward the cost of Ulaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development Investment Program: Tranche 1. Part of this financing will be used for payments under the contract named above. Bidding is open to Bidders from eligible source countries of ADB.

2. The Municipality of Ulaanbaatar (“the Employer”) invites sealed bids from eligible Bidders for the Construction of Roads, Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub­Centre (Phase 2) (“the Works”) that generally include construction of approximately:

3. International competitive bidding will be conducted in accordance with ADB’s Single­stage One­envelope international competitive bidding procedure and is open to all Bidders from eligible countries as described in the Bidding Document.

4. To be qualified for the contract package, bidders should as a minimum meet the following

requirements: i. Experience in Key Activities related to: (i) Construction of similar urban asphalt pavement

minor arterial or collector road with total length of 3 km or longer, including filling of earth­work (6,000 m3/month), improved gravel or graded crushed stone base or sub-base (2,200 m3/month), and asphalt concrete mixed and placed (800 m3/month), (ii) Installation of water and sewerage networks with length of 5 km or longer, and (iii) Construction and installation of Heating networks with substations with length of 5 km or longer;

ii. Minimum average annual turnover of US$ 7.0 million calculated as total certified payments received for contracts in progress or completed, within the last three (3) years (2014, 2015 and 2016);

iii. The Bidder must demonstrate that its financial resources defined in FIN ­ 3, less its financial

Bid No. Title Description of Works SRDH14

Construction of Roads, Heating Network and Associated Infrastructure in Selbe Sub-Centre (Phase 2)

Roads of 1.9 km; Drainage pipe lines of 2.4 km; Street lighting of 4.7 km; Water supply network of 2.0 km; Sewerage network of 4.2 km; Heating distribution network of 4.6 km

and Associated civil works.

Note: Sewerage and water supply pipes to be installed under this contract and will be purchased under separate procurement of goods.

For foreign transfers:

Account Name: Ministry of Finance of Mongolia 100200051015

Bank Account No: 340101868003 Bank Name: State Bank of Mongolia,

Bank Address: Ulaanbaatar, Mongolia SWIFT Code: STBMMNUB

Correspondent bank: China Construction Bank, New York Branch SWIFT Code: PCBCUS33 Account No (USD): 675201295560

For local transfers:

Bank Name: Нийслэлийн худалдан авах ажиллагааны газар Bank Address: Нийслэлийн төрийн сан Bank Account (MNT): 100200051015

МИКро ЭДИйн ЗаСаГ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

байр суурь

12 ЗАСГИйН ГАЗРыН МЭДЭЭ 2017.06.13, МЯГМАР ~ №112 (658)

Газрын тосны ханш өслөө Сүүлийн гурван өдөр дараалан

огцом уруудсан газрын тосны ханш даваа гарагт өслөө. Тухайл­бал, “Brent” төрлийн газрын тосны ханш 23 центээр чангарч, 48.38 ам.доллартай тэнцсэн байна. Тэрчлэн АНУ-ын West Texas төр лийн газрын тосны ханш 17 центээр чангарч, 46 ам.долларт хүрчээ. АНУ­ын газрын тос олбор­лох цооногийн тоо өнгөрсөн сард

шинжээчдийн таамгаас давж өссөн нь газрын тосны ханшид дарамт болсон юм. Тиймээс ч “Brent” болон West Texas төрлийн газ рын тосны ханш тавдугаар сарын 25­наас хойш нийт 10 хувиар сулраад байсан юм. Гэхдээ газрын тосны томоо хон олборлогчид гарцаа үргэлж лүүлэн бууруулж, танах хэмжээгээ мэдэг дэхүйц бууруулахаар тохирсон юм.

түүхий эд

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1267.13 +0.03% 6/12/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 944.8 +0.48% 6/12/2017

МӨНГӨ SIA унци 17.13 -0.54% 6/12/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 264.15 -0.3% 6/12/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 54.52 -0.69% 6/12/2017

WTI ТОС CLA баррель 45.93 +0.22% 6/12/2017

БРЕНТ COA баррель 48.33 +0.37% 6/12/2017

БЕНЗИН XBA 150.76 +0.39% 6/12/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.017 -0.72% 6/12/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 +0.21% 6/12/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 80.7 -0.31% 6/12/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.143 +0.63% 6/12/2017

БУДАА RRA центнер 11.285 -0.31% 6/12/2017

БУУДАЙ WA бушель 444 -0.39% 6/12/2017

КАКАО CCA тонн 2038 +2.46% 6/12/2017

КОФЕ KCA фунт 1.265 +0.16% 6/12/2017Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▲

▼

▼

▼

▲

▲

▲

▼

▲

▼

▲

▼

▼

▲

▲

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

62.94 +1.35% 6/12/2017

0.031 -6.06% 6/12/2017

14.25 +8% 6/12/2017

0.019 -5% 6/12/2017

0.013 -7.69% 6/12/2017

3.31 +3.44% 6/12/2017

3.59 +1.99% 6/12/2017

0.37 +19.35% 6/12/2017

0.18 +2.86% 6/12/2017

0.55 -1.79% 6/12/2017

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

▲

▼

▲

▼

▼

▲

▲

▲

▲

▼

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6207.918 -113.85 -1.8% 6/12/2017DAX INDEX DAX 12767.89 -47.83 -0.37% 6/12/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 15473.21 +50.13 +0.33% 6/12/2017S&P/ASX 200 AS51 5677.804 +1.21 +0.02% 6/12/2017S&P 500 INX 2431.77 -2.02 -0.08% 6/12/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3139.876 -18.52 -0.59% 6/12/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 21271.97 +89.44 +0.42% 6/12/2017TOP 20 MSETOP 12525.09 +99.47 +0.8% 6/12/2017FTSE 100 UKX 7507.3 -20.03 -0.27% 6/12/2017HANG SENG HSI 25708.1 -322.19 -1.24% 6/12/2017NIKKEI 225 NKY 19908.58 -104.68 -0.52% 6/12/2017

▼

▼

▲ ▲

▼

▼

▲

▲ ▼

▼ ▼

дэлхийн голлох индЕКСүүд

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АПУ ХК APU 300 4.55% 6/12/2017ГОВЬ ХК GOV 13620 -0.15% 6/12/2017МАХИМПЕКС ХК MMX 2400 0% 6/12/2017ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 20500 0% 6/12/2017СҮҮ ХК SUU 124.08 -3.81% 6/12/2017ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 21700 0% 6/12/2017БАГАНУУР ХК BAN 1801 0% 6/12/2017БАяНТЭЭГ ХК BTG 10000 0% 6/12/2017АРИГ ГАЛ ХК EER 2499 2% 6/12/2017ХӨХ ГАН ХК HGN 94.69 10.02% 6/12/2017ЖЕНКО ТУР БЮРА ХК JTB 61 1.67% 6/12/2017МОНГОЛЫН ЦАХИЛГААН ХОЛБОО ХК MCH 501.1 -6.34% 6/12/2017МОНИНЖБАР ХК MIB 185 0.78% 6/12/2017МАТЕРИАЛИМПЕКС ХК MIE 8000 0% 6/12/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 388.14 -0.46% 6/12/2017МОННООС ХК MNS 1560 0% 6/12/2017

▲▼

◄►◄►▼

◄►◄►◄►▲▲▲▼

◄►◄►▼

◄►

WTI төрлийн газрын тосны ханш сүүлийн нэг сард (ам.доллараар)

52.00

50.00

48.00

05/12 48.46

Монголын бурхан шашинтны төв Гандантэгчэнлин хий­дийн тэргүүн, Их хамба Д.Чойжамцтай ярилцлаа. "Үнэхээр ард түмэн уул овоонд мөнгө тавьж байвал сум, нутаг орны захиргаанаас тусгайлан хүн гаргаад, тэр мөнгө, төгрөгийг ойр ойрхон хугацаатай авч, цуглуулах, уул овоог цэвэрлэж байх хэрэгтэй" хэмээн тэрбээр тодотгов.

-Төгрөг бол арилжааны хэрэгсэл төдийгүй манай улс тусгаар оршиж буйн баталгаа. Гэтэл үндэсний мөнгөн тэм-дэгтийн үнэт зүйл сүүлийн үед бүдгэрэх болсон. Иргэдийн дунд төгрөгтэй зүй бус харьцах нь олширч байна. Энэ байдлыг

Төгрөгийг аль болох уул овоонд өргөхгүй байх нь зохистой

Мөнгийг ашиглахгүйгээр аливаа зүйлд хийж, булж орхино гэдэг тусгүй хэрэг

Г.Мөнх ЗГМ

хэрхэн өөрчлөх боломж, гарц байна вэ?

­Монголчууд эртнээс нааш амны хишиг, буян заяаг дээдэлж ирсэн ард түмэн. Буддын шашин бол асар том гүн ухаан. Хүний амьдралд хүртээлтэй, амьдралын өдөр тутамд хэрэгжих сургаал болж хэрэгждэг. Энэ нь бидний уугуул соёл, уламжлалтай нийц­сэнээр буддын шашин Монголд их түгсэн байдаг. Ер нь аливаа зүйлд арвич, хямгач байж, зүй зохистой эдэлж, хэрэглэх нь зөвхөн энэ төрөлд бус, дараагийн төрөлд ч бас хангалуун, сайхан

амьдрахын нэг үндэс болдог гэж үздэг. Тийм учраас монголчууд олон зууны туршид эд зүйл, мал ахуйгаа хайрлан, хамгаалж, өсгөн арвижуулахыг зорьж ирсэн. Мөнгөний тухайд бол одоогийн залуучууд хорчийлгож базаад, халаасандаа хийчихдэг болжээ. Би нэг дурсамж ярья. Хуучны нэгэн танил өвгөн мөнгөнд их нямбай ханддаг юм. Тэр мөнгөө индүүдээд, ихэд нандигнан түрийвчиндээ хийдэг. Мөнгөнд ийм айхтар хүндэтгэлтэй хандаж байгаа хэрэг шүү дээ. Тэр өвгөн тийм ч өндөр тэтгэвэр

авдаггүй. Гэхдээ ажил хийж, цалин авдаг залуучуудад мөнгө зээлүүлдэг. Намайг уулзаж байх үед нэг залууд мөнгө зээлүүлж харагдсан. Тэгээд мөнгөө өгөхдөө “Би аливаа зүйлийг хайрлаж, хамгаалдаг хүн. Аливаа зүйл ертөнцийнхөө жам, араншингаар явсаар хайрладаг тал руугаа л явдаг юм” гэж хэлж байсан. Ер нь манай ахмадууд Монгол Улсын­хаа мөнгөн дэвсгэртийг ихэд дээдэлж, нандигнан, хамгаалдаг. Тэгж чадсанаараа эдийн заяа тэтгэдэг гэж үздэг байсан юм билээ.

-Төрийн сүлдээ мөнгөн тэм-дэгт дээрээ манай улс залсан. Энэ нь ихээхэн учир бэлгэдэл агуулдаг болов уу?

­Тэгэлгүй яах вэ. Ер нь дээр үед монголчууд мөнгийг их хайр, гамтай хэрэглэдэг байсан. Ялангуяа, лам нар, хөдөөгийн малчин өрхүүд. Том түрийвчтэй, тэндээ мөнгөө маш нямбай, эмх цэгцтэй хадгалж, гадуур нь давхарлан баадагнадаг байсан. Ганц манайх ч гэлтгүй, Азийн орнуудад мөнгөө баадагнаж хадгалах нь их. Намайг Японд явж байхад тус улсын иргэд бүгд л өөрөө өөртөө таарсан жижигхэн бааданд мөнгөө хадгалдаг юм билээ. Тэр нь ихээхэн өвөрмөц, чамин санагдсан. Бидний өвөг дээдэс ч ялгаагүй бааданг их эрхэмлэж ирсэн. Дээл, хувцсаа хадгалахдаа хүртэл хэзээ ч задгайгаар нь хадгалдаггүй ард түмэн. Баадагнаад, дотор нь гоё үнэртэн хийчихдэг. Дараа нь гаргаж ирээд өмсөхөд сайхан үнэртэй байна. Нэг ёсондоо энэ бол “соёл” гэж хэлэх гээд байгаа санаа юм.

-Жижиг мөнгөн дэвс-гэртүүдийг уул овоонд өргөх, тахилгад ихэд хэрэглэх боллоо. Нэг талаасаа сүсэг бишрэлийн илрэл мэт боловч эдийн засагт

эргэлдэж байх учиртай мөнгө энэ байдлаар сул хаягдах нь хайран санагдах юм?

­Энэ нь хаана ч байдаг үзэгдэл

мэт болчихлоо. Холын Европ тивд хүртэл ийм байдал гарч байна. Усан сан, сүм хийдэд задгай мөнгө шиддэг шүү дээ. Энэ бол ард түмний энгийн л шүтлэг

юм. Яг шашны ном, зааварт бол болно, болохгүй гэж заагаагүй л дээ. Гэхдээ энэ байдлыг учир утгатай болгох хэрэгтэй. Жишээ нь тухайн албан байгууллага нь иргэдийнхээ өргөсөн мөнгийг хурааж аваад энэрэл, нигүүлслийн байгуул лагад хандивлах, хүнд туслахад зарцуулах ч юм уу. Монголд нэг онцлог бий. Учир нь, уул овоо хүнээс их хол байдаг. Тийм учраас салхинд хийсэж, алга болох, цаашлаад илжирч, ялзрах гэх зэрэг хүндрэл бий. Ер нь мөнгөн дэвсгэртийг уул овоонд тавих хэрэггүй. Үнэхээр ард түмэн

уул овоонд мөнгө тавьж байвал сум, нутаг орны захиргаанаас тусгайлан хүн гаргаад, тэр мөнгө, төгрөгийг ойр ойрхон хугацаатай авч, цуглуулах, уул овоог цэвэрлэж байх хэрэгтэй. Нөгөөтэйгүүр, өнөөгийн нийгэмд яг нарийн бэлгэдэл, утга учрыг нь мэдэхгүйгээр уул овоонд өргөл, тахил барих нь ч байна. Жишээлбэл, архи авч оччихоод хоосон шил тавиад яваад өгдөг. Тэр бол уул овоогоо доромжилж байгаа л хэлбэр шүү дээ. Гэртээ зочин урьчихаад зочиндоо бөглөөгөөр нь архи өгчихөөд, үлдсэнийг нь өөрөө уугаад байвал ямар хүндлэл болох билээ. Түүнтэй л ижилхэн. Нэгэнт л шүтэх гэж байгаа бол өргөх ёстой зүйлийг нь сайхан өргөчихөөд, хоосон шилээ авч яваад хогийн цэг дээр хаяхад л болно шүү дээ. Тэгэхээр мөнгийг аль болох уул овоонд өргөхгүй байх нь зохистой. Хэрэв тавьж байгаа бол тэрнийг эзэнтэй байлгах ёстой. Бусад оронд бол тиймэрхүү шүтлэгтэй холбоотой мөнгө цугларвал тэр дор нь буцааж аваад л зарцуулах ёстой зөв зүйлд зориулдаг. Мөнгө эзэнтэй байна гэсэн үг шүү дээ.

-Үүнээс гадна суварга бос-

гох, шинэ байшингийн суурь тавихад бага голдуу мөнгөн дэвсгэртийг боодлоор нь хийдэг. Энэ нь шашны зан үйлд байх ёстой зүйл үү. Та энэ талаар өөрийн бодлоо бидэнтэй хуваалцана уу?

­Сүсэгтэн олны өргөж байгаа мөнгөн өргөл хандив эзэнтэй байх нь зүйд нийцнэ. Эзэнтэй байна гэдэг чинь ямар нэгэн буяны үйлд зориулагдаж байгаа хэлбэр. Тийм болохоор мөнгийг ашиглахгүйгээр аливаа зүйлд хийж, булж орхино гэдэг тусгүй хэрэг.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Тэр мөнгөө индүүдээд ихэд

нандигнан түрийвчиндээ

хийдэг

» Монголчууд эртнээс нааш амны хишиг, буян заяаг дээдэлж ирсэн ард түмэн.

» Ер нь аливаа зүйлд арвич, хямгач байжхэрэглэх нь зөвхөн энэ төрөлд бус дараагийн төрөлд ч сайхан амьдрахын нэг үндэс болдог.

» Сүсэгтэн олны өргөж байгаа мөнгөн өргөл хандив эзэнтэй байх нь зүйд нийцнэ.