ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 8 9 9

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2018.05.17

ҮҮЛ БАГАСНА

21° 7°

УЛС ТӨРБОАЖЯ: Алтны шороон орд ашиглахыг дэмжихгүй. Багш, сувилагчийн цалинг үе шаттай нэмэхийг 2019 оны Үндсэн чиглэлд тусгав. “Цэвэр агаар” сан утааг бууруулахад 92.2 тэрбум төг­рөг зар цуулсан ч үр дүнгүй. Засгийн газар тариалан­гийн бүс нутгийг тогтоолоо.

ЭДИЙН ЗАСАГББСБ­уудын нийт актив энэ оны эхний улиралд нэг их наяд төгрөгөөс давлаа.Эхний дөрвөн сард зэсийн баяжмалын экс портын биет хэмжээ 8.6 хувиар буурав.Ипотект энэ он гарснаас хойш 706 иргэн шинээр хамрагджээ.Нийт зээлийн өрийн үлдэгд­лийн 6.8 хувийг хугацаа хэтэр сэн зээлийнх эзлэв. ТОП­20 индекс 19,013.66 нэгж болж, 0.31 хувиар унав.

НИЙГЭМ120 ортой, 195 ажилтантай сүрьеэгийн эмнэлэг байгуу ла­хад 20 тэрбум төгрөг хэрэгтэй. Ахмад дипломатч Т.Тө мөр­хүлэгийг “Хүндэт легионы одон”­гоор шагнав. Энэ онд иргэдэд 8600 гаруй га газар үнэгүй өмчлүүлэхээр болжээ. Эмч нар тэмцлийн хурц хэлбэрт шилжиж, үсээ хусуулав.

ДЭЛХИЙПхеньянаас уулзалт цуцлах мэдэгдэл аваагүйг АНУ тайлбарлалаа. Японы ДНБ нэгдүгээр улиралд 2015 оноос хойш анх удаа буурчээ. Марк Закерберг Facebook­д блокчэйн тех ноло гийн салбар байгуулжээ. Европын төв банк Европын банкны холбоо үүсгэх ажлыг хурдасгахыг уриалав. Австралийн компани дэлхийд хамгийн аварга3D принтер бүтээж байна.

2018.05.18, ПҮРЭВ ~ №100 (899) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Хүний нутгаас жаргал эрэхээр эх нутгаа диваажин болгоБ.Тогтохтөр (То ван)

ЦАГ АГААР

Монгол Улс худалдааны хуульгүйгээс хууль, хяналтын байгууллагууд худалдааны олон шатлалт пирамидыг сүлжээний луйвараас ялгаж чаддаггүй. Сүлжээний луйврын хохирлын хэмжээ 2018 оны тавдугаар сарын байдлаар 57 тэрбумд төгрөгт хүрээд байна. 5

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,401.30 377.06 38.56

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД

96.4100.76%

ХУРАЛДАЙ БОНД

106.900.01%

68081.12%

ГЭРЭГЭ БОНД

95.560.15%

1290.200.01%

Бизнес, эдийн засгийн төрөлжсөн суваг Financial Times­ийн нийтлэлүүдийг албан ёсны эрхтэйгээр хүргэж байна.

Импортын бүтээгдэхүүнээс33 зөрчил илрүүллээ

Орон сууцны хүртээмж сүүлийн зургаан жилд тав дахин өсчээ

Нийт 3166 аж ахуйн нэгжийн 448,961 ширхэг барааг шалгав. >4

Жилд 5000 гаруй зээлдэгчийн санхүүжилтийг хийж чадахаар байна. >12

Public servants protest against labour exploitation

Public servants demand wage raise as the GoM goes back on its deal. >7ZG

M DA

ILY

ЗГМ©

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

Хайгуулгүй уул уурхайн салбар хад мөргөсөнтэй адилГ.Байгал@baigalZGM

Эрэл хайгуулын үйл ажиллагаа саарснаар эрчимтэй хөгжиж асан уул уурхайн салбар царцахад хүрч мэдэх нь. Газрын хэвлий доор хэн ч атаархам их баялагтай гэж аархдаг монголчууд ухах орд уурхайгүй болсон гэвэл итгэхэд

50 МЯНГАН ИРГЭН СҮЛЖЭЭНИЙ ЗАЛИЛАНГИЙН ХОХИРОГЧ БОЛЖЭЭ

ТОР­20 индекс(хувиар)

19,013.6610,00015,00020,00025,00030,000

Төр болон хувийн хэвшил зөвлөлдөж, аливаа асуудалд шийдвэр гаргахдаа хувийн хэвшлээ сонсдог систем бүрдүүлэх зорилт тавьж байгаа нь Эдийн засгийн чуулганы гол онцлог сэдэв байх болно.

2018.05.21­22 Төрийн ордон

Г.Занданшатар Монгол Улсын сайд, ЗГХЭГ­ын дарга

бэрх. Гэвч Монголын нөөц дундарсандаа биш бид л баялгаа нээж чадалгүй, арчаагүй царайлж байна. 2010-аад оны үед улсын төсөвт дэм болж байсан жоншны салбар амьсгал хураагаад удлаа. Жоншны салбарын баталгаат нөөцийг өнгөрсөн хугацаанд барж дууссан. Одоо нэмж илрүүлсэн нөөцгүйгээс энэ салбар хана мөргөчихөөд байна.

Алт, зэс, нүүрс, төмөр гээд эрдсийн нөөцөөр дэлхийд дээ-гүүрт бичигддэг Монгол Улс эл баялгаа эрэн хайж, бүрэн илрүүж чадалгүй сууж буй нь ичмээр ч юм шиг. Ингээд бодохоор монголчууд бид жинхэнэ утгаараа “алтан дээр суусан гуйлгачин” болчихож. Жоншны салбарын мөхөл бусад түүхий эдэд ч давтагдахад ойрхон байна. Ялангуяа, эдийн засгийн

Нил ХьюмRio Tinto компанийн тэргүүн

зардал өсөж, улс төрийн эрсдэл ихэссэн нь бизнесийн ашигтай ажиллагаанд хүндрэл учруулж байгааг анхааруулсан нь дэлхийн уул уурхайн салбарт ноцтой сэрэмжлүүлэг болов.

Баррел нь бараг 80 ам.долларт хүрсэн газрын тосны үнийн өсөлт уул уурхай, таваарын үйлдвэр-лэлийн зардлыг нэмэгдүүлс ний зэрэгцээ нөөц баялгийн үнд-сэр хэг үзэл газар авч байгааг Rio-гийн гүйцэтгэх захирал Жан-Себастьян Жак анхаарууллаа.

“Дэлхийн эдийн засгийн өсөлтийн хэтийн төлөв өөдрөг ч хэд хэдэн ноцтой эрсдэл үүслээ.Тогтворгүй зах зээл, худалдааны дайн, нөөц баялгийн үндсэрхэг үзэл нийлээд тодорхой бус нөхцөл үүсгэж байна” хэмээн Майамид чуулсан Bank of Amer-ica Merrill Lynch-ийн хурал дээр ноён Жак мэдэгдсэн юм.

9

3

хүнд үед аминд ордог алтны салбарыг энэ гашуун түүх дайрах вий. Алтны салбарын үүцийг задалсан 1990-ээд оноос хойших 30-аад жилийн дотор алтны шороон ордын нөөц дуусах дөхлөө. Одоо ахин олборлъё гэвэл газрын гүнийг онгичихоос өөр аргагүй болсон.

“Монголын эдийн засгийн чуулган 2018” энэ сарын 21-22-нд найм дахь жилдээ “Хүчээ нэгтгэе” уриан дор болох гэж байна.

Монголын эдийн засгийн чуулганы гол онцлог нь төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хэлцлийн индэр байх зорилгыг агуулж ирсэнд оршдог. Тийм ч учраас “Монголын эдийн засгийн форум” ТББ-ын зүгээс “Монголын эдийн засгийн чуулган 2018”-ын урьтал болгож, Засгийн газартай хамтран өнгөрсөн гуравдугаар сарын 28-нд төр, хувийн хэвшлийн хаврын хэлэлцүүлгийг Засгийн газрын Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлогын хүрээнд зохион байгуулсан. Уг урьдчилсан чуулганаас “Монголын эдийн

засгийн чуулган 2018”-ын “Хүчээ нэгтгэе” уриаг гаргасан юм. Бид зохион байгуулагчийн хувьд жил бүрийн эдийн засгийн чуулганаар хэлэлцэх асуудлуудын сэдэв, урианд өндөр ач холбогдол өгч, төр, хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллага, судалгааны байгууллага зэрэг оролцогч талын төлөөллийн оюун бодлыг уралдуулж, урьдчилан багагүй хугацаанд хэлэлцүүлж, шүүн тунгааж сонгодог уламжлалтай.

Мөн Монголын эдийн засгийн чуулган анх 2010 онд зохион байгуулагдахаас эхлээд форумд гадаадын нэр хүндтэй улстөрч, эрдэмтэн, эдийн засагч, судлаачийг урьж оролцуулдаг уламжлалаа алдалгүй өнөөдрийг

хүрсэн. Тухайлбал, 2010 онд Нобелийн шагналт эдийн засагч Эрнандо Де Сото, 2013 онд Голланд өвчнийг илаарьшуулагч, Нидерландын Ерөнхий сайд асан Вим Кок зэрэг зочин оролцож байсан. Харин энэ жилийн форумд Дэлхийн банк группийн Хөрөнгө оруулалтын орчин, худалдаа, өрсөлдөх чадварын газрын захирал Кристине Жанвэй Чианг оролцож “Хөрөнгө оруулалтын бодлогын шинэтгэлийн өрсөлдөх чадвар” сэдвээр илтгэл тавьж, өргөн хүрээнд хэлэлцүүлэх юм.

“Монголын эдийн засгийн чуулган-2018”-ыг CEO club зохион байгуулахаар ажиллаж байгаа бөгөөд “Монголын эдийн засгийн форум” ТББ дэмжин оролцож байна.

Монголын эдийн засгийн форум-төр, хувийн хэвшлийн индэр

“МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ФОРУМ” ТББ

Баялгын үндсэрхэг үзэл гаарсныг Rio Tinto анхаарууллаа

Гэвч ингэж тогтоосон хилийн зааг нь алдаатай байсан гэж БОАЖ-ын сайд Н.Цэрэнбат хэллээ. Тухайлбал, зарим аймаг, суманд усан сан бүхий хамгаалалтын бүсийг хэт бага эсвэл том талбайг хамруулан тогтоосон байж. Тиймээс хориглосон бүсийн хилийг шинэчлэн тогтоох шаардлага бий болжээ.

Салбарын сайдын 2015 онд гаргасан тушаалаар усан сан бүхий газрын онцгой хамгаалалтын бүсийг 50 метрээр, энгийн хамгаалалтын бүсийг 200 метрээр тогтоожээ. Ингэхэд 242 тусгай зөвшөөрөл бүхий газарт ашиглалт, нөхөн сэргээлт хийх эрх сэргэсэн аж. УИХ-ын Байгаль орчин, Хүнс, Хөдөө аж ахуйн байнгын

хорооны хуралдаанаар урт нэртэй хуулийн хэрэгжилтийн талаарх Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын мэдээллийг сонсов. Тус яам бодлогодоо гар аргаар алт олборлох, бичил уурхайчдыг үйл ажиллагаа явуулахыг дэмжихгүй аж. Тухайлбал, алтны нэг ордын эдийн засгийн үр ашиг сардаа 40-50 сая төгрөг байхад тухайн талбайд 400-500 нинжа буюу гар аргаар алт олборлогч ажилладаг. Харин талбайг ухаж дууссаны дараах нөхөн сэргээлтэд дээрхээс хоёр дахин их хөрөнгө шаардагддаг байна.

Эрдэмтдийн хийсэн судал-гаагаар шороон орд дахь алт ны нөөц 150 кг-аас бага бол тус талбайд олборлолт хийх шаардлагагүй байдгийг УИХ-ын

гишүүн Я.Содбаатар хэлэв.

Хөрс хуулалт, олборлолт, нөхөн сэргээлтэд зарцуулах хөрөнгө өндөр. Тиймээс шороон биш үндсэн ордыг ашиглах чиглэлийг Уул уурхай, Хүнд үйлдвэрийн яам баримтлах нь зөв хэмээсэн юм. Тэрбээр “Урт нэртэй хуулийн хэрэгжилтэд БОАЖЯ дүгнэлт

хийн, нэг мөр болгох хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол нөхөн сэргээлт хийх нэрээр талбай руу орж олборлолт хийж байна. Цаашид алтны ордын эдийн засгийн үр өгөөж нь нөхөн сэргээлт хийхэд гарах зардлаасаа бага байвал тэр нөөцийг ашиглахгүй байх хэрэгтэй. Тэгэхгүйгээр 50-60 кг алтны нөөцтэй талбай руу ордог, нөхөн сэргээх зардал нь түүнээсээ их байдаг. Үүнээс болж нөхөн сэргээлт хийхгүйгээр хаяад гарч байна” гэсэн юм.

Тус байнгын хорооны ги-шүүд мөн уул уурхайн нөхөн сэргээл тийн барьцаа хөрөнгө болон хаалтын нөхөн сэргээл-тийн хуулийн эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох шаард лага-тай байгааг онцолж байлаа.

Нөхөн сэргээлт хийх нэрээр

талбай руу орж олборлолт хийж

байна

2018.05.17, ПҮРЭВ ~ №100 (899)2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Улс төрЗГМ ТОВЧХОН» ХАРИЛЦАА Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар ОХУ­ын Гадаад хэргийн сайд С.В.Лавровын урилгаар тус улсад айлчилж байна. Ирэх долоо хоногт Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх тус улсад айлчлал хийх юм. Тиймээс салбарын сайд танхимынхаа тэргүүний айлчлалын бэлтгэлийг хангахаар явсан аж.

» ТОО

8605 Га. Энэ онд гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 8605 га газрыг, аж ахуйн зориулалтаар 30 га газрыг өмчлүүлэхээр Засгийн газар шийдэв. Аж ахуйн зориулалтаар өмчлүүлэх 30 га газрын найман хувийг төмс, хүнсний ногоо тарих, 92 хувийг газар тариалангаас бусад зориулалтаар олгох юм.

» ШИЙДВЭР Зөвлөх болон бусад үйлчилгээний шууд худалдан авч болох төсөвт өртгийн дээд хязгаарыг тус бүр 10 сая төгрөг байхаар тогтов. Энэ нь тухайн төсөл, арга хэмжээний хэрэгжилт удааширч, бага хэмжээний үйлчилгээг оролцогчид сонирхдоггүй, сонгон шалгаруулалт удаа дараа амжилтгүй болдог зэрэг хүндрэл, бэрхшээл гардагтай холбоотой аж.

» ХӨРШ БНХАУ­ын Засгийн газрын 500 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлийн 24 сая ам.доллараар хэрэгжүүлэх Улиастай­Тосонцэнгэл чиглэлийн Загастайн давааны 67 км авто зам барина. Төслийн хяналтын зөвлөх үйлчилгээнд шаардагдаж байгаа хөрөнгийг зээлийн хэмнэсэн хэсгээс гаргах саналыг Хятадын талд тавьж шийдвэрлүүлэхээр болжээ.

» ТӨСӨЛ Сүрьеэгийн салбар эмнэлгийг 120 ортой, 195 ажилтантай байгуулахаар төлөвлөж, төсөвт өртөг нь 20 гаруй тэрбум төгрөг байхаар ХӨСҮТ­өөс тооцоолжээ. НББСШУ­ы байнгын хорооны гишүүд тус эмнэлэг дээр ажиллах үеэр уг санаачилгаа танилцуулсан юм. Гишүүд саналыг дэмжиж, Улаанбаатараас хотоос тодорхой зайд нар, салхи, ойн таатай нөхцөл бүхий гурван га газарт байгуулах нь зүйтэй гэж үзлээ.

» ҮҮРЭГ “Монгол нүүрс” төслийн хүрээнд Дэлхийн банк болон Япон улсын Засгийн газраас Монгол Улсын Засгийн газарт зээлсэн өр төлбөрөөс “Багануур”, “Шивээ­Овоо” компанийн зээлийн үндсэн болон тохируулгын төлбөр болох нийт 110 тэрбум 700 гаруй сая төгрөгийг тухайн нүүрсний уурхайд оруулсан хөрөнгө оруулалт болгон тооцох боломжийг судалж байна. Улмаар тус компаниудын богино хугацаат өрийг дотоод нөөц бололцоогоо ашиглан зургадугаар сарын 1­н гэхэд эцэслэхийг холбогдох хүмүүст үүрэг болгожээ.

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

Олон түмний сонголтоор гарч ирсэн гэдэг утгаараа гишүүд харин ч илүү хариуцлагатай, ёс зүй тэй байж, илүү ачаа үүрэх хэрэг тэй.

Ингэж чадахгүй бол өөрөө хүсэлтээрээ явж чаддаг байх хэрэгтэй. Харамсалтай нь, тэгж чадахгүй байгаа учраас УИХ-ын Дэгийн тухай хуулийг чангалахаас өөр арга алга. Энэ хуулийг дэмжихгүй бол гишүүд өөрсдөө их муухай харагдана. УИХ-ын нэр хүндийг улам их шороотой хутгана. Энэ нь эргээд Монголд дарангуйлал үүсэх, олон нийт нэг хүний засаглалыг хүсэмжлэх хөрс бий болгоно.

УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт

ЭШЛЭЛ

БАЙНГЫН ХОРОО

Цаашид алтны шороон орд ашиглахыг дэмжихгүй

Орд дахь алтны нөөц 150 кг-аас бага бол олборлолт хийгээд ашиг гардаггүй байна

Б.Энхжаргал @baigalZGM

Урт нэртэй хууль батлагдсанаас хоёр жилийн дараа буюу 2011 онд баталсан Засгийн газрын тогтоолоор ашигт малтмалын хайгуул болон олборлолт явуулахыг хориглосон бүсийн хэмжээ 43 сая га талбай болсон аж.

Утаатай тэмцэхэд 92.2 тэрбум төгрөг зарцуулжээ

Агаарын бохирдлыг бууруу-лахаар “Цэвэр агаар сан”-гаас зарцуулсан нийт хөрөнгө 92.2 тэрбум төгрөгт хүрчээ.

Архивын ерөнхий газарт хадгалагдаж байгаа “Цэвэр агаар сан”-гийн санхүү, үйл ажил-лагааны архивын эх материалтай танилцаж, энэ мэдээллийг нэгтгэн гаргажээ. Мөн тус сангаас хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнд Үндэсний аудитын газар, Мөрдөн байцаах газар, Авлигатай тэмцэх газраас тус тус ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж байгаа юм.

Цэвэр агаар санг 2010 онд байгуулсан бөгөөд 2011-2015 онд агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээнд 90 гаруй тэрбум төгрөг зарцуулсан байна. Харин 2015 оны сүүлээр тус санг татан буулгасан. Гэрийн нрчим хүчний хэмнэлттэй иж бүрэн дулаалга, хог, үнс тээвэрлэх автомашин худалдан

авах, айл өрхүүдэд хийн плитка нийлүүлэх, автомашинаас гарах хорт бодисыг шүүх төхөөрөмж суурилуулах, утаагүй зуух, сайжруулсан түлш үйлдвэрлэх зэрэг төслүүдийг тус сангаас эхлүүлсэн байна. Харин үр дүн ямар гарав? Хүчний байгууллагууд шалгаж байгаагаас харахад хэдэн арван тэрбум төгрөгийг гарын салаагаар урсгасан бололтой. Уг сангийн мөнгийг хайр найргүй цацсаныг илтгэх үр дүнгүй олон ажлыг мөн тайландаа тусгажээ.

Судалгаа хийх, ном хэвлүүлэх, сургалт зохион байгуулах, үзэсгэлэн яармаг гаргахад ч гамгүй цацсан аж. Зөвхөн дотоод зардалдаа нэг тэрбум гаруй төгрөг үрсэн байхад “Цэвэр агаар сан”-д шалгалт хийсэн аудитын байгууллага “дүгнэлт өгөхөөс татгалзсан” гэх дүгнэлт гаргаж байжээ. Өөрөөр хэлбэл, үе үеийн эрх баригчид төсвийн мөнгийг зувчуулах суваг нь Цэвэр агаар сан байжээ гэж Өргөдлийн байнгын хорооны гишүүд үзэв.

Багш, сувилагчийн цалинг үе шаттай нэмэхийг Үндсэн чиглэлд тусгав

Монгол Улсын хэмжээнд хөдөлмөр эрхэлж байгаа 1.3 сая иргэн бий. Үүний 190 гаруй мянга нь төрийн албан хаагчид байдаг. Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар “Цалин, тэтгэвэр тэтгэмжийг инфляцаас давуулаад нэмэхээр бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өсөх сөрөг нөлөө үзүүлдэг. ОУВС-тай хамтран хэрэгжүүлж байгаа хөтөлбөрийн хүрээнд 2018-2019 онд цалин, тэтгэвэр тэтгэмжийг

царцаахаар тохирсон. Гэвч бид цалин, тэтгэвэр тэтгэмжийг инфляцтай уялдуулан нэмэх асуудлаар ОУВС-тай уулзаж, ярилцаж байгаа” гэж Төсвийн байнгын хороон дээр хэлсэн юм.

Парламентаар 2019 оны төсвийн үндсэн чиглэлийг хэлэлцэж буй. Өчигдөр Төсвийн болон Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцсэн. Энэ үеэр

цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийн нэмэгд лийн талаар гишүүд хөндөж байв. Тухайлбал, Ардчилсан намын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат багш, эмч нарын цалингийн менежментийг боловсронгуй болгож, үе шат-тайгаар нэмэгдүүлэх санал гаргав. Саналаа Сангийн сайд-тай зөвшилцсөн бөгөөд Эдийн засгийн байнгын хороогоор дэмжив.

Алтны нэг ордын эдийн

засгийн үр ашиг сардаа

40­50 сая төгрөг байхад

тэр талбайд 400­500

нинжа буюу гар аргаар алт

олборлогч ажилладаг.

С.Батсайхан /ЗГМ©

НЭЭЛТТЭЙ АЖЛЫН БАЙРНЫ ЗАР

ХОЛБОО БАРИХ: 9913 5112 info@asiamining.mn хаягаар холбоо барина уу.

БОРЛУУЛАЛТЫН МЕНЕЖЕР:

АЖЛЫН БАЙРАНД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:• Сурталчилгаа,борлуулалтыгнэмэгдүүлэхчиглэлээрбайнгынхарилцагчдынхүрээллийгтогтмолтэлэх,санаачилгагаргах, гэрээ хэлэлцээр хийх, албан бичиг боловсруулах, танилцуулах чадвартай байх• Борлуулалтынхэлцэлхийх,уулзалтзохионбайгуулж,танилцуулгабэлтгэх,танилцуулах• Байгууллагаасзахиалсансурталчилгаагхүлээнавах,хянах,эцсийнбайдлаархүлээлгэнөгөх• Байгууллагынбусадажилтнуудтайхамтранажиллах

АЖИЛ ГОРИЛОГЧИД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:• Цагүеийнөөрчлөлтийгмэдэрч,шинэсанаачилгагаргах,үүнийгээхэрэгжүүлэх,хянах,тайлагнахчадвартайбайх• Шинийгсанаачлагч,багааражиллахчадвартай,тогтворсуурьшилтайажиллахэрмэлзэлтэйбайх• Уулуурхайнсалбартмэргэжлээрээажиллажбайсанболдавууталболно• Төлөвлөлтболонбэлтгэлажлыгоновчтойхийдэгбайх• Англихэлнийөндөрмэдлэгтэйбайхбахятадэсвэлоросхэлийгхоёрдогчхэлээболгонэзэмшсэнболдавууталболно• Холбогдохчиглэлээрмэргэжилэзэмшсэн,эсвэлажлынтуршлагатайбайх

Хэрэв та өөрийгөө дээрх ажлын байранд нийцэх боловсон хүчин гэж үзэж байгаа бол англи эсвэл Монгол хэлээр бэлтгэсэн танилцуулгаа доорх хаягаар илгээгээрэй. Бид тантай холбогдож, дараагийн алхмуудыг хэлэлцэх болно.

Б.Сэлэнгэ ЗГМ

С.Хасуй / ЗГМ©

2018.05.17, ПҮРЭВ ~ №100 (899)

Нийтлэлчийн булан

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Монголын нөөц дундраагүй, бид л баялгаа нээж чадахгүй байна

“Уул уурхайн салбарын эрэмбэ дараатай бодлого алдагдаад 20­30 жил болчихсон. Иймээс салбарын урт хугацааны бодлогыг эргэн харах нь зүйтэй” гэдгийг төрийн түшмэл хүлээн зөвшөөрч байна.

BBM©

УХААРАЛ ХАЙРЛАХ УРАН ШОГ

Ажил хийлгэсэн хүн ядралгүй яах вэ

Улсын нөөцийн бүртгэлд шинээр бүртгүүлсэн ордууд

2009

149168

112132

207171

116

94

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

350030002500200015001000

5000

Хайгуулын ажлын жилийн тайлан

31882593 2430 2135

1472 1133 1458 1669

2684 2572 1760 1667 1775 2318

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Хайгуулын ТЗ­ийн тоо Ирүүлсэн төлөвлөгөө

82 %

92%

2014

2013

2015

2016

9209.2

6809.9

9280.6

9164.2

93.0 %98 %

Геологийн хайгуулд зарцуулсан улсын төсөв(сая төгрөг, %)

1Уг нь геологи хайгуулын салбар

олборлолт, үйлдвэрлэлээсээ 15-20 жилийн өмнө алхах ёстой. Ингэж гэмээнэ олборлох орд уурхайг бэлэн болгодог. Гэвч 1990-ээд оны дунд үеэс манай геологи хайгуулын салбар зогсож, тээр ард хоцорчихсон. Үүнийг ч уул уурхайн салбарынхан хүлээн зөвшөөрдөг. Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны Геологийн бодлогын газрын дарга Б.Мөнхтөр “Уул уурхайн салбарын эрэмбэ дараатай бодлого алдагдаад 20-иод жил болчихсон. Иймээс салбарын урт хугацааны бодлогыг эргэн харах нь зүйтэй” хэмээн хүлээн зөвшөөрч байна.

Монголын геологи хайгуулын оргил үе нь 1960-1996 онд тохиож, орд уурхайг олноор нээн, илрүүлсэн. Энэ баялаг одоо биднийг тэжээн, монголчууд хэрүүл, хэлцэлтэй ч эрдэс баялгаа хуваан идэж буй нь үнэн. Гэтэл ургаж төлждөггүй уул уурхайн баялаг хэзээ нэгэн цагт шавхагдаад дууслаа гэхэд Монголыг хэн, юугаар тэжээх вэ.

Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны мэдээлснээр Монгол орны нутаг дэвсгэрийн 99.9 хувьд дунд, 31.1 хувьд том масштабын геологийн зураглал, ерөнхий эрэл хийж буй. 2018 он гэхэд улсын төсвийн 13.3 тэрбум төгрөгөөр газрын хэвлийг судална. Харин хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт 300 орчим тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэнэ гэж Ашигт малтмал, газрын тосны газраас мэдээлэв. Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазар “Цаашид улсын төсвийн хөрөнгөөр хийх геологийн судалгааны ажил болон санхүүжилтийн хэмжээг үе шаттай нэмэгдүүлэх бодлогыг үргэлжлүүлнэ” хэмээн мэдэгдээд байгаа.

Энэ сарын байдлаар хайгуулын 1687 тусгай зөвшөөрөл хүчин төгөлдөр байна. Гэвч идэвхтэй хайгуул хийж буй нь цөөн. Уул уурхайн салбар идэвхжсэн 2011, 2012 оных шиг хайгуулын ажил оволзож байгаа юм алга. Гэтэл энэ хугацаанд манай ил орд, уурхайн нөөц шавхагдаж, илүү хөрөнгө оруулалт, хүч шаардсан гүний хайгуул, олборлолтын үе тулж ирээд байна. “Монгол Улс гадаргуу дээрх ихэнх ордоо олж, олборлож байгаа. Ахиад олъё гэвэл гүн рүү судалгаа хийж, өрөмдөх шаардлагатай” гэж Монголын үйлдвэрлэлийн геологичдын холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн, геологич Д.Бат-Эрдэнэ Asia Mining сэтгүүлд өгсөн ярилцлагадаа дурджээ.

Ер нь сүүлийн жилүүдэд монголчуудыг хэдэн арван жилээр нь тэжээн тэтгэх Оюутолгой,

Хайгуулгүй уул уурхайн салбар хад мөргөсөнтэй адилЦагаан суварга, Тавантолгойн дайтай орд, уурхай илэрсэнгүй. Ийм хэмжээний том орд олъё гэвэл илүү гүн рүү ухахаас өөр гарцгүй болчихоод буй. Гэтэл “Оюутолгой”-г эс тооцвол гүний уур хайд бие даан хайгуул, олбор-лолт хийж буй монголчуудын туршлага хэр билээ.

салбарт санаа зовьниж байгаа юм алга. Харин ч хайгуулын салбарт хайр найргүй хошуу дүрсээр байна. Өнгөрсөн хугацаанд хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олголтыг хэдэн ч удаа зогсоож, болиулав даа. Техникийн доголдлоос эхлээд "улс төрийн" саатал хүртэл Мон голын баялгийг эрэх хайх ажлыг гацааж дөнгөж байна. Уг нь эрэл хайгуул нь манай эрдэнэс баялгийн нөөцийг нэмнэ үү гэхээс биш ухаж, сэндийчиж, уруудан доройтуулахгүй.

Дээрээс нь олон ааштай эм шиг хувирч, холбирсон хууль эрхзүйн орчин хайгуулыг хамгаас хойш татдагийг хөрөнгө оруулагчид хэлдэг. Ганцхан жишээ гэхэд, уул уурхайн салбарын малгай хууль болох Ашигт малтмалын тухай хуульд 2008 оны арванхоёрдугаар сараас өдийг хүртэл 29 удаа нэмэлт, өөрчлөлт орсон гээд бод!

Ийм хувьсамтгай хууль эрхзүйн орчинтой байхад Монголд итгэж хөрөнгө оруулах, тэгээд бүр тэр даруйдаа орлого авчирдаггүй хайгуулын салбарт мөнгөө цутгах “гэнэн” хөрөнгө оруулагчид хэр олон бол. “Монгол Улс олон улсын түвшинд хууль эрх зүйн тогтворгүй орчинтой, хөрөнгө оруулагчдыг үргээдэг найдваргүй орны тоонд ороод байна” хэмээн энэ оны гуравдугаар сард болсон “Монголын геологи, хайгуул-2018” чуулганы үеэр Монголын үйлдвэрлэлийн геологичдын холбооны ерөнхийлөгч Ч.Энх-Амгалан өгүүлсэн нь үнэн. Өнгөрсөн гуравдугаар сард

Канадын Торонтод болсон Олон улсын уул уурхайн салбарын хайгуул, олборлогчдын чуулганы үеэр ч татварын ойлгомжгүй орчноос болж хайгуулын салбарын хөрөнгө оруулалт хойшилж байна хэмээн оролцогчид шүүмжилж байв. Улс төр, хууль эрхзүйн олон “ааш”-тай зэрэгцээд орон нутгийн иргэдийн эсэргүүцэл ч хүчтэй хэвээр байгаа. Үүнээс шалтгаалан аж ахуйн нэгжүүд төлөвлөсөн хайгуулын ажлаа царцаахад хүрч, үйл ажиллагаа нь зогссон гэрээлэгч компаниудын тоо ч өсөх

хандлагатай байжээ. Дээрээс нь хайгуулын салбарт

боловсон хүчний хомсдол нүүрлээд буйг геологи, уул уурхайн ЧБНБ компанийн захирал Г.Чинбат хэлж байна. Геологийн чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэж буй их, дээд сургуульд техник геологийн түвшинд бус нарийн мэргэжлийн болон зураглалын чиглэлээр бэлтгэж төгсгөх шаардлагатай гэж тэрбээр үзэж буй юм.

Хууль эрхзүй, түүхий эдийн, таваарын ханш, улстөржилт, боловсон хүчний хомсдол гээд

хайгуулын салбарыг хойш нь татах хүчин зүйлс мун-дахгүй байна. Хамгийн гол нь, эрэл хайгуулгүйгээр эрдэс баялгийн салбар урагшлахгүй нь ойлгомжтой. Гэтэл уул уурхай-гүйгээр улсын хөгжлийн талаар ярих бүр ч хэрэггүй болно. Тиймээс өчүүхэн шалтгаар өөнтөг хийн хайгуулаа харамлаад байх аваас унах нүх, мөргөх ханаа бэлдэж буйгаас өөрцгүй билээ.

Түүхий эдийн үнэ унасан өнгөрсөн жилүүдэд хайгуулын хөрөнгө оруулалт дорвитой өндийсөнгүй. Ялангуяа, 2012-2015 оны хооронд хайгуулын хөрөнгө оруулалт тасралтгүй уруудсан. Монголчууд ч өнөөдрийн уушги нь дээр гэсэн шиг уул уурхайн хөгжлийн угтал болсон хайгуулын

• Алт, зэс, нүүрс, төмөр гээд эрдсийн нөөцөөр дэлхийд дээгүүрт бичигддэг Монгол Улс эл баялгаа эрэн хайж, бүрэн илрүүлж чадалгүй сууж буй нь ичмээр ч юм шиг

• Алтны салбарын үүцийг задалсан 1990­ээд оноос хойших 30­аад жилийн дотор алтны шороон ордын нөөц дуусах дөхлөө. Одоо ахин олборлъё гэвэл газрын гүнийг онгичихоос өөр аргагүй болсон.

• Хувьсамтгай хууль эрхзүйн орчинтой байхад Монголд итгэж хөрөнгө оруулах, тэгээд бүр тэр даруйдаа орлого авчирдаггүй хайгуулын салбарт мөнгөө цутгах “гэнэн” хөрөнгө оруулагчид хэр олон бол.

Херлуф Бидструп Уран шог

BBM©

2018.05.18, ПҮРЭВ ~ №100 (899)4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Нийгэм

Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газрын Экспорт, Импорт, Хилийн хорио цээрийн хяналтын хэлтэс лхагва гарагт Улаанбаатар хотын гүний гаалийн 13 хяналтын бүсээр нэв-тэрсэн 3166 аж ахуйн нэгжийн 129379.5 тн, 448,961 ширхэг түүхий эд, бүтээгдэхүүнд хя-налт шалгалт хийж, 33 зөрчил ил рүүлэн, 38 сая төгрөгийн шийтгэл ногдуулсан байна. Үүнээс эрүүл ахуй, хүнсний чанар стандартын хяналтын чиглэлээр давхард сан тоогоор 1652 аж ахуйн нэг жийн

Нийт 3166 аж ахуйн нэгжийн 448,961 ширхэг барааг шалгав

С.ЭнэрэлЗГМ

гүний гаа лийн хяналтын бүсээр БНЭУ-аас импортлосон хоёр нэр төрлийн, нийт 105.6 сая төг рөгийн эм нь Хүнсний аюулгүй байдлын Үндэсний лавлагаа лабораторид хими, бактерлогийн шинжилгээнд хам руулахад эерэг сорьц илэрсэн.

Бас “Туушин” дахь гүний гаа лийн хя налтын бүсээр Ни-дер ланд ул саас импортлосон нэг нэ рийн, 17.5 төгрөгийн эм нь Хүнсний аюулгүй байд лын Үндэсний лавлагаа ла-бо ра торид хими, бактерлогийн

шинжилгээнд хамруулахад эерэг сорьц илэрсэн байна.

Түүнчлэн “Монгол шуу-дан” дахь гүний гаалийн хя нал тын бүсээр БНЭУ-аас тус гай зөвшөөрөлгүй, эм им-порт лох лицензгүй, Монгол Ул сад бүртгэлгүй, бүртгэлийн загвараас зөрүүтэй дөрвөн нэ-рийн, 376 мянган төгрөгийн эм, Ни дерланд улсаас Монгол Ул сад бүртгэлгүй зургаан нэ-рийн 14.6 кг биологийн идэвхт бү тээгдэхүүн, Итали улсаас импортын лицензгүй, мөн манай улсад бүртгэлгүй эм, эмнэлгийн

15 дугаар зүйл, Зөрчлийн тухай хуулийн зургадугаар дугаар зүйлийн 9.2 дахь заалтуудыг зөрчсөн тул илэрсэн зөрчилтэй холбогдуулан нийт 16 нэрийн, 136.5 сая төгрөгийн эмийг улсын ахлах байцаагчийн актаар хураан авсан байна.

Харин “Материал Импекс” дэх гүний гаалийн хяналтын бүсээр хүнсний бүтээгдэхүүний тээвэр лэлтийн горим зөрчсөн, чанар, аюулгүй байдлын шаардлага хангахгүй болсон дарс оруулж ирсэн байна. Эдгээр нь 13 нэр төр лийн, 7.6 тн, 5320 ширхэг, 114 сая төгрөгөөр хэмжигдэж буй бөгөөд улсын байцаагчийн дүгнэлт үйл дэж, гаалийн 901 горимоор уст гуул-сан аж. Мөн тээвэрлэлтийн горим зөрч сөн, чанар, аюулгүй байд лын шаардлага хангахгүй болсон VIDAN ХХК-ийн Польш улсаас импортлосон 19.8 тн, 59.4 сая төгрөгийн, “И ЭС ЭМ ПИ” ХХК-ийн 15 тн, 45 сая төгрөгийн, нийт 218.4 сая төгрөгийн алимыг зохих журмын дагуу устгажээ. Бас

0 0 8 9 9

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Утас: 99903581 99903578 99909472 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

З.Цэлмэг

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

хэрэгсэл, Польш улсаас Монгол Улсад бүртгэлгүй долоон нэрийн 1.93 кг биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн тус тус импортолсон нь илэрчээ.

Харин “Интердисежн” дахь гү ний гаалийн хяналтын бү сээр БНСУ-аас есөн нэрийн, 12.9 сая төгрөгийн эмийг тус гай зөвшөөрөлгүй, эм им порт лох лицензгүй, Монгол Улсад бүртгэлгүй, бүртгэлийн загва-

раас зөрүүтэй эм импорт лосон байна.

Дээрх зөрчлүүд нь Эм, эмнэл-гийн хэрэгслийн тухай хуулийн

Импортын бүтээгдэхүүнээс33 зөрчил илрүүллээ

• Экспорт, импортын хяналт хийн 33 зөрчил илрүүлэн 38 сая төгрөгийн торгуул ноогдуулжээ.

• Хүнсний болон эм, эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн аюулгүйн горим алдагдсан байна.

• Импортоор орж ирсэн хуурамч бараа бүтээгдэхүүнийг хурааж устгалд оруулав.

Огноо: 2018 оны 05 дүгээр сарын 17 ны өдөр

Тендер шалгаруулалтын нэр: БКЗ-420-140-10С зуух №8-ын тоосон системийн их засвар хийж гүйцэтгэхТендер шалгаруулалтын дугаар: ТЗ-2018/091

“ДЦС-4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “БКЗ-420-140-10С зуух №8-ын тоосон системийн их засварын ажил хийж гүйцэтгэх” тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 100.000 /Зуун мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ѐстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан

байна. Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил тус бүрийн борлуулалтын орлого нь тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 2016, 2017 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 3. Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2 жил. 2016, 2017он 4. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Тендерт санал болгосон үнийн дүнгээс багагүй байх /2016, 2017 он /5. Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай эсэх: Шаардлагатай (80кгх/см2-аас дээш даралттай зуухны угсралт)Тендерийн хамт 4,746,000 дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ. Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Хүчинтэй байх хугацаа: 2018 оны 08 дугаар сарын 30 -ний өдөр дуусталТендерийг 2018 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим

системээр илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 06 дугаар сарын 18 -ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй, Дотоодын давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДЦС-4” ТӨХК-ийн Захиргааны байр,

3 дугаар давхар, 310 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас 7018-1309, 7000-1357, 7017-1357, Факс 7018-1309 7000-1357

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГАОгноо: 2018 оны 05 дүгээр сарын 17 ны өдөр

Тендер шалгаруулалтын нэр: Зуух №8-н халах гадаргуу шугам хоолойн их засварын ажилТендер шалгаруулалтын дугаар: ТЗ-2018/090

“ДЦС-4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Зуух №8-н халах гадаргуу шугам хоолойн их засварын ажил гүйцэтгэх” тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендер илгээхийн өмнө 100.000 /Зуун мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ѐстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна. Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан

байна. Үүнд: 1. Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн жил тус бүрийн борлуулалтын орлого нь тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 2016,2017 он тус бүрээр2. Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгээс багагүй байна. 3. Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2 жил. 2016, 2017он 4. Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Тендерт санал болгосон үнийн дүнгээс багагүй байх /2016, 2017 он /5. Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай эсэх: Шаардлагатай /80кгх/см2-аас дээш даралттай зуухны засвар угсралт,Тендерийн хамт 5,153,000 дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ. Засгийн газрын бондоор ирүүлсэн тендерийн баталгааг хүлээн зөвшөөрнө. Хүчинтэй байх хугацаа: 2018 оны 08 дугаар сарын 30 -ний өдөр дуусталТендерийг 2018 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө цахим

системээр илгээх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2018 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 10 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй, Дотоодын давуу эрх тооцохгүй. Сонирхсон этгээд бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, Эрчим хүчний гудамж, “ДЦС-4” ТӨХК-ийн Захиргааны байр,

3 дугаар давхар, 310 тоот өрөө Худалдан авах ажиллагааны хэлтэс Утас 7018-1309, 7000-1357, 7017-1357, Факс 7018-1309 7000-1357

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА

бо ловсруулсан хүнс, мал эм-нэлгийн хяналтын чиглэлээр 396 аж ахуйн нэгжийн түүхий эд, бүтээгдэхүүний зөрчил илрүүлж, хэрэглэгчдийн гарт чанаргүй бүтээгдэхүүн хүрэхээс сэргийлжээ. Мөн ургамлын хорио цээрийн хяналтын чиглэлээр 664 аж ахуйн нэгжийн ургамал, ур-гам лын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүн, байгаль орчны хяналтын чиглэлээр 156 аж ахуйн нэгжийн химийн хорт болон аюултай бодис хураасан юм. Харин эм биобэлдмэлийн хяналтын чиглэлээр 298 аж ахуйн нэгжийн эм биобэлдмэл, лабораторийн эм урвалж бодис, эмнэлгийн хэрэгсэл байсан ба байцаагчид байнгын хяналт шалгалт хийж доорх зөрчлийг илрүүлж болзошгүй эрсдлээс урьдчилан сэргийлжээ.

Шалгалтаар АБТЕМА дахь

буруу хаяг шошготой хүнсний зүйл АБТЕМА дахь бүсээр илэрчээ. Тэр нь Польш улсаас импортлосон нэг нэрийн, 790 кг, 50 хайрцаг, 600 ширхэг, хоёр сая төгрөгийн даршилсан байцаа нь 2018 оны 06 дугаар сарын 12-нд үйлдвэрлэсэн гэсэн огноотой байсан аж. Энэ бүх зөрчлийг дахин давтаж гаргахгүй байхыг холбогдох газруудад анхааруулсан талаараа “Экспорт, импорт, хилийн хорио цээрлэх хяналтын” хэлтсээс лхагва гарагт хийсэн хэвлэлийн хурлаараа мэдээллээ.

Жижиг дунд үйлдвэрийн бү тээг дэхүүн үйлчилгээ, техно-логи-2018 үзэсгэлэн худалдаа өнөөдөр “Мишээл экспо” төвд эхэлж байна. Энэ удаа-гийн үзэсгэлэнд дотоодын аж ахуйн нэгжүүдээс гадна Унгар, Тайвань, Хонконгийн гоо сайхан, цахилгаан бараа, далайн гаралтай

бүтээгдэхүүн Пакистаны хагас үнэт чулуун эдлэлүүдийг дэлгэж, борлуулах юм байна.

Гадаад, дотоодын 90 гаруй аж ахуйн нэгжийн төлөөллийг багтаасан энэ удаагийн үзэсгэ-лэнгээр дэлхийд өрсөлдөх мон гол брендийг тодруулах зорил го тавьж буйгаа зохион

бай гуулагч МҮХАҮТ-ын Мар кетин гийн газрын дарга П.Анх туяа хэллээ.

Засгийн газраас 2018 оныг “Хариуцлагын жил”, МҮХАҮТ-аас “Бизнесийн тогт вор той орчныг дэмжих жил” болгон зарласан. Үүнтэй холбог дуу-лан эдийн засаг, бизнестэй

холбоотой хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах, нийгмийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, үндэсний үйлдвэрлэгчдийг дэм-жих, бүтээгдэхүүн үйлчилгээг сурталчлан таниулах, дэмжин урамшуулах зорилгоор энэ удаагийн үзэсгэлэн худалдааг зохион байгуулж буй аж.

Үзэсгэлэнгийн үеэр МҮХАҮТ-аас аж ахуйн нэгжүүддээ “Гэ рээний маргаанаас үүдсэн асуудлыг арбитраар шийдэх нь”, “Сав баглаа боодол”, “Олон улсын үзэсгэлэнгийн стандарт”, “21-р зууны бизнес модел” сэдэвт дөрвөн сургалтыг үнэ төлбөргүй зохион байгуулах аж.

Пакистаны үнэт чулууг худалданаҮЙЛЧИЛГЭЭ

НМХГ©

2018.05.18, ПҮРЭВ ~ №100 (899)

ЗГМ: Сэдэв

5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ХБНГУ-ын Бундеслигийн шилдэг клуб Боруссиа Дортмунд тус улсын хөлбөмбөгийн холбооны цом DFB-Pokal trophy-г Үндэсний агаарын тээвэрлэгч “МИАТ” ТӨХК-д аялууллаа. Боруссиа Дортмунд баг DFB-Pokal 2017 тэмцээнд түрүүлж, уг цомыг авсан юм.

“МИАТ” ТӨХК Боруссиа Дортмунд багтай хамтран ажилладаг бөгөөд уг хамтын ажиллагааны хүрээнд Европын нэр хүндтэй клубын брэндийг ашиглан

МИАТ компани төдийгүй Монгол Улсыг сурталчлах таатай нөхцөл бүрдэж байгаа. Мөн тус хамтын ажиллагааны хүрээнд зөвхөн МИАТ компанийг сурталчлаад зогсохгүй Монголын хөлбөмбөгийг хөгжүүлэхэд тодорхой хувь нэмэр оруулж байгаа билээ. Учир нь Борусиа Дортмундын дасгалжуулагч жил бүр ирж 60 монгол хүүхдэд хөл бөмбөгийн хичээл зааж байгаа тул багийн спортыг хөгжүүлэхэд томоохон дэвшил болж байна.

ХБНГУ-ЫН ХӨЛБӨМБӨГИЙН ХОЛБООНЫ ЦОМ МИАТ

КОМПАНИД АЯЛЛАА

Санхүүгийн пирамид “хуучирч”, өнгөлөн далдалсан сүлжээний луйвар дэлгэрчээ

П.БатбөхЗГМ

• 2018 оны эхний улирлын байдлаар залилангийн 1771 хэрэг бүртгэгдэж 285 хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулсны тодорхой хувийг сүлжээний луйвар эзэлж байна.

• Монгол Улс худалдааны хуульгүйгээс хууль, хяналтын байгууллагууд худалдааны олон шатлалт пирамидыг сүлжээний луйвараас ялгаж чадахгүй байна.

• Хуульд өөрчлөлт оруулах замаар Монголд сүлжээний маркетингаар үйл ажиллагаа явуулах бүх хэлбэрийг бүрэн хааж, зогсоох санал гарч байна.

Өнгөрсөн жил “G тайм” гэх улс дамнасан санхүүгийн пира-мид монголчуудын гэнэн шунал дээр “тоглон” мөнгө босгож олон хүнийг хохироосноор өдгөө хэрэг нь мөрдөн шалгагдаж бай гаа билээ. Үүнээс өмнө ч монгол чууд олон шатлалт маркетинг буюу хууран мэхлэх пирамид тогтол цооны золиос болж байсан. Хойшид ч ийм хохирогчдын тоо улам нэмэгдэх шинжтэй. Пирамид залилангийн улмаас хохирсон иргэдийн тоо сүүлийн 10 жилийн хугацаанд 8-9 дахин нэмэгджээ. Тодруулбал, 2008 онд 6000 орчим байсан хохирогчдын тоо 2012 онд 10000, 2017 онд 25000, 2018 оны эхний таван сарын байдлаар бүр 50000 болж огцом өссөн тухай ноцтой баримтыг хуулийн мэргэжилтнүүд дэлгэ лээ. Харин хохирлын хэмжээ нь арван жилийн өмнө хоёр тэр бум төгрөг байсан бол 2012 онд зургаан тэрбум, 2017 онд 22 тэрбум, 2018 оны дээрх хуга цаанд 57 тэрбумд төгрөгт хүрчээ. Үүний зургаан тэрбум гаруй нь зөвхөн “G тайм” сүлжээнээс хураагдсан мөн гө юм. Энэ бүхний цаана дахиад 50 гаруй тэрбум төгрөгийн хохи рол учруулсан луйвар манай эдийн засагт “амьсгалж” байна.

Хохирсон хүний тоо бага биш, хохирлын хэмжээ ч олон тэр бумаар хэмжигдэж байгаа нь эрхгүй анхаарал татаж байна. Луйварчдын гэмт хэрэг үйлдэж буй залилангийн долоон аргын нэгэнд олон шатлалт маркетинг буюу пирамид тогтолцооны луйвар орж байгаа юм. 2017 оны сүүлийн хагас жилийн байдлаар залилах гэмт хэргийн шинжтэй 2099 хэрэг бүртгэгдсэнээс 431-т нь мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулжээ. Он гарсаар энэ

50 мянган иргэн сүлжээний залилангийн хохирогч болжээ

Уг нь энэ төрлийн залилангийн гэмт хэрэгт зориулсан хуу-лийн тодорхой заалт бий. “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль”-ийн 8.1.4-т “Олон шатлалт маркетинг буюу пирамид тогтолцооны замаар хууран мэхэлж ашиг хонжоо олох үйл ажиллагаа” явуулахыг хориглосон байдаг. Эрүүгийн хуулийн 3.3-т дээрх үйл ажиллагааг зохион байгуулалттай бүлэг үйлдсэн бол 5-12 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэхээр заасан байна. Мөн тус хуулийн 17.3.1 дэх заалтад хуурах, бодит байдлыг нуух замаар бусдыг төөрөгдөлд оруулах, итгэлийг урвуулан ашиглаж эзэмшигч, өмчлөгчийн эд хөрөнгийг авсан бол 450 мянгаас 14 сая төгрөгөөр торгох, эсхүл 240-720 цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсвэл зургаан сараас гурван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, бүр зургаан сараас гурван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэх зэрэг сонголт олонтой хуулийн заалт байдаг.

Харамсалтай нь, хуульд энэ төрлийн залилан хийсэн бол хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхой заасан байдаг боловч хууль зөрчөөд байгаа үйл ажиллагаанд

хяналт тавьж ажиллах төрийн хууль, хяналтын байгууллага нэг ч байдаггүй. Тухайлбал, Сан хүү гийн зохицуулах хороо, Шударга өрсөлдөөн, хэрэг лэг-чийн төлөө газар, Мэргэж лийн хяналтын ерөнхий газар, Үн-дэс ний татварын ерөнхий газар, Нийгмийн эрүүл мэндийг хам гаалах үндэсний төв зэрэг байгуул лагын чиг үүрэгт сүл-жээний бизнесийг хянах эрх бай даггүй аж. Хэрэгт холбог-дуулан мөрдөн шалгалт хийхэд дээрх субъектууд “манайд хамаагүй” гэсэн тайлбарыг цагдаагийн байгууллагад өгч “буух эзэн, буцах хаяггүй” болгодог байна. Эсвэл иргэдийг хохироосон бараа бүтээгдэхүүн нь буруу ангилалд хамаарагдаад “хэргээс мултардаг” аж.

Цагдаагийн байгууллага, суд-лаачид “сүлжээний луйвар” гэх олон шатлалт маркетинг буюу пирамид тогтолцооны залилах гэмт хэргийг нарийн зохион байгуулалттай, улс үндэстэн дамнаж хийгддэг, эдийн засгийн онц ноцтой хэрэг гэж дүгнээд байгаа юм. Ийм төрлийн мөнгө угаах эрүүгийн хүнд гэмт хэрэг илэрлээ ч цаг хугацаа, хөрөнгө их зарцуулдаг, олон хохирогчтой, хохирлын хэмжээ олон тэрбумаар

яригддаг зэрэг нь шалгахад ихээхэн хүндрэл учруулдгийг учирлаж байна.

Энэ далд атлаа хор хөнөөл ихтэй байдлаас гарах, сүлжээний луйврыг таслан зогсоох хоёр арга байгаа аж. Юуны өмнө, хуульд өөрчлөлт оруулах замаар Монголд сүлжээний мар ке-тингаар үйл ажиллагаа явуу лах бүх хэлбэрийг бүрэн хааж, таслан зогсоох. Ийм замыг сонговол олон ком панийн үйл ажиллагаа зогсож ажилгүй чүүдийн эгнээ нэмэгдэх эрсдэл бий. Хэрэв “хар арми”-д бараан тоо нэмэхийг хүсэхгүй гэвэл дээрх компаниудын үйл ажиллагаанд хатуу хяналт та-вих эрхийг хуулиар олгосон салбар тус бүрийн гурван тө-лөөлөлтэй комисс байгуулах хувилбар ч яригдаж байна. Энэ комисс нь ХЗДХЯ-ны харьяанд үйл ажиллагаа явуулж сүл-жээ ний зөвшөөрөл олгодог сис темд шилжвэл сая энэ төрлийн залилан луйвар зогсоно гэсэн санал гарч байгаа юм. Хэрэв сүлжээний бизнесийг ингэж нэг мөр цэгцлэхгүй бол өнгөлөн далдалсан сүлжээний луйвар ямар ч хяналтгүй явагдсаар, цагдаад очиж илэрдэг гаж тогтолцоо үргэлжилсээр байх болно.

төрлийн гэмт хэрэг огцом өссөн тоо байна. Тухайлбал, 2018 оны эхний улирлын байдлаар 1771 хэрэг бүртгэгдэж 285 хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулжээ. Үүний тодорхой хувийг сүлжээний луйвар эзэлж байна. Гэхдээ хохирогчдын тоо, хохирлын мөнгөн дүн нь өндөр байгаа юм. Гэвч “G time” санхүүгийн пирамидыг Мон-голд оруулж ирсэн Казахстан улсын иргэдэд эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж эхэлснээс хойш санхүүгийн пирамидаар мөнгө босгох арга “хуучирч”, оронд нь бараа, бүтээгдэхүүн борлуулах олон шатлалт маркетинг нэрийн дор өнгөлөн далдлагдсан сүлжээний луйвар идэвхжиж байгааг цагдаагийн байгууллагынхан онцолж буй. Мөн өнөөдөр үйл ажиллагаандаа олон шатлалт маркетинг ашигладаг 40 компанийн хэд нь “цэвэр”, хэд нь “луйвар” гэдгийг хянах боломжгүй байна. Энэ бол Монгол Улсад худалдааны хууль байхгүйгээс төрийн хууль, хяналтын байгууллагууд худалдааны олон шатлалт пирамидыг “сүлжээний луйвар”-аас” ялгаж чадахгүйд хүрсний гор юм. Нөгөө талаас, ийм арга барилыг амьдрах арга хэрэгслээ

болгодог, их хэмжээний мөнгө эргэлдүүлдэг хэсэг бүлэг хүний шунал “шургасан” байхыг үгүйсгэхгүй. Ингэж хардахаас ч аргагүй юм.

ЗГМ©

НЭЭЛТТЭЙ АЖЛЫН БАЙРНЫ ЗАР

ХОЛБОО БАРИХ: 9913 5112 info@asiamining.mn хаягаар холбоо барина уу.

СЭТГҮҮЛЧ: Эдийн засаг, уул уурхайн сэдвээр дагнан мэдээ, мэдээлэл, нийтлэлийг уншигчдад

хүргэх “Asia Mining Magazine” сэтгүүл нь cэтгүүлч таныг ажилд урьж байна.

АЖЛЫН БАЙРАНД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:• Уул уурхай, эдийн засаг, бизнесийн салбарын мэдээллийг төлөвлөх, эрэл хайгуул

хийх, нэгтгэн боловсруулж төлөвлөсөн хугацаанд нийтлэл бичих чадвартай байх • Олон улсын уул уурхай, эдийн засгийн мэдээллийг олох, мэдээлэх чадвартай байх• Мэдээний эх сурвалж, баримтыг нягталж, сэтгүүлзүйн шаардлагуудыг хангасан

нийтлэл бэлдэх • Онлайн контентыг бэлдэх, цаг үеийн байдлыг оновчтойгоор сурвалжлах чадвартай

байх• Эдийн засаг, уул уурхайн чиглэлээр зохих түвшний мэдлэгтэй байх• Редакцаас өгсөн даалгавар, төлөвлөгөөний дагуу контент бэлтгэх

АЖИЛ ГОРИЛОГЧИД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:• Ажлын ачаалал ихтэй орчинд, ачаалал дааж ажиллах чадвартай байх • Уул уурхайн болон эдийн засгийн чиглэлээр сэтгүүл зүйн бүтээл, судалгааны ажил

туурвиж байсан туршлагатай байх • Багийн гишүүн байж, бусадтай үр дүнтэй хамтран ажиллах, тогтвор суурьшилтай

ажиллах эрмэлзэлтэй байх• Төлөвлөлт болон бэлтгэл ажлыг оновчтой хийдэг байх • Англи болон орос хэлийг эзэмшсэн бол давуу тал болно • Холбогдох чиглэлийн бакалавр болон түүнээс дээш зэрэгтэй, эсвэл ажлын

туршлагатай.

Хэрэв та өөрийгөө дээрх ажлын байранд нийцэх боловсон хүчин гэж үзэж байгаа бол англи эсвэл монгол хэлээр бэлтгэсэн танилцуулгаа доорх хаягаар илгээгээрэй. Бид тантай холбогдож дараагийн алхмуудыг хэлэлцэх болно.

2018.05.17, ПҮРЭВ ~ №100 (899)6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Шинжлэх ухаан

Б.Төгсбилиг@tugsbiligZGM

Нөлөө бүхий гурван эрхэм “диваажин” хүрэх шат бүтээхээр өрсөлдөж байна

Сансрын уудамд шинжлэх ухааны ололтыг нэвтрүүлэх их үйлсэд гурван тэрбумтан уралдаж байна. Илон Маск гэхэд Ангараг гарагийг чиглэн яваа бол Amazon-ийн Жефф Безос сар руу, Virgin группийн Ричард Брансон сансрын аялал жуулчлалд хүч үзэж буй.

Гурван эрхмийн зан байдал хоорондоо тэс өөр. Маркетингийн гоц ухаантан Илон Маск болон түүний төсөл хэвлэл мэдээллийн хараанд тогтмол явдаг ба ихэнх мэдээллээ нээлттэй түгээдэг. Харин Amazon-ийн Безос бол нууцлагдмал нэгэн. Түүний сарыг колоничлох Blue Origin төсөл 2000 онд эхэлснийг мэдэх хүн тун ховор.

Эдгээр эрхэм дэлхийг хэзээ нэг өдөр устаж үгүй болно гэдэгт зовнидог бөгөөд “диваажин” хүрэх шатыг өөрсдөө босгохоор мэрийж буй хүмүүс. Гэвч тэднийг Билл Гейтсийн адил эх дэлхийгээ аврах үйл хэрэгт чармайлт гаргах хэрэгтэй хэмээн шүүмжлэх нь олонтаа.

Энэ талаар өмнө Илон Маск “Хэрэв дэлхийд ямар нэг зүйл болж устах дээрээ тулбал, бидэнд Б төлөвлөгөө хэрэгтэй. Яг л компютерийн санах ойг өөр хатуу дискэнд нөөцөлдөг шиг хүн төрөлхтнийг авч үлдэхэд Ангараг гараг хэрэгтэй” гэж

Сансарт уралдаж буй тэрбумтнууд

тайлбарлаж байсан. Тэгвэл Жефф Безос энэ талаар арай өөр бодолтой аж. Тэрээр “Бидний Б төлөвлөгөө А хувилцараа амжилттай хэрэгжүүлэхэд чиглэх ёстой. Энэ нь эх дэлхийгээ хайрлаж хамгаалах. Ингэхийн тулд хязгаарлагдмал нөөц баялгийг хязгааргүй сансраас хангах хэрэгтэй юм” хэмээн илэрхийлсэн.

Тэгвэл гуравдагч сансрын магнат Ричард Брансон нь галзуу гэмээр адал явдал эрэлхийлдэг нэгэн. Тэрээр өмнө нь Номхон далайг агаарын бөмбөлгөөр туулж Өмнөд Калифорнид хүрэх замдаа Канадын мөсөн голд газардсан аж. Түүнчлэн Атлантын далайг онгоцоор туулж АНУ-ын Мэн мужаас Их Британи хүрэх гэж оролдсон ч нисгэгч нь зугтаасан түүхтэй.

Virgin Galactic агаар мандлын хязгаарт “Spaceship 2” хэмээх сансрын жижиг хөлгөөр аялах боломж олгодог. Нисэх онгоцтой холбогдсон холбоос нь тасармагц газрын гадаргаас 10-12 км өндөрт дүүлэх “Spaceship 2” хөлгөөр задгай сансар ширтэн жингүйдэх боломжтой аж. Уг нислэгийн үнэ дунджаар 250 мянган ам.доллар бөгөөд яваандаа үнийг нь буулгаж энгийн хүмүүст аялах боломж олгохоор зэхэж буй юм.

Цаашдаа Брансон жуулчдад зориулсан нэг цэгээс нөгөө цэг хүртэлх нислэг хийхээр зэхэж буй. Одоогийн технологийг хөгжүүлэн Нью-Йоркоос Токио хүрэх хугацааг богиносгох боломжийг эрэлхийлж буй. Ингэж чадвал уг хөлгөөр агаар мандлаас гарангуутаа хэд дахин хурдтай нисэх бөгөөд агаар мандалд эргэн нэвтэрч, газарддаг болох юм. Гэвч түүний амбийц Ангараг эсвэл сар руу сансрын нислэг үйлдэхийг зорьж буйг үгүйсгэх аргагүй.

“Галилео” сансрын хөлөг устаж үгүй болсон ч бараг 30-аад жилийн тэртээгээс эхэлсэн уг хөлгийн гүйцэтгэсэн даалгавар олон түүх өгүүлдэг. NASA-гийн уг хөлөг Бархасбадь гарагийн агаар мандалд сөнөснөөс 15 жилийн дараа Европа хэмээх дагуул сансарт ус цацруулдаг байх магадлалтай нотолгоо олджээ.

Өдийг хүртэл судлаачид Европа нь далайтай бөгөөд тэр нь маш зузаан мөсөөр хучигдсан гэж ойлгосоор ирсэн. Сүүлийн арван жил Hubble хэмээх сансрын дурангаар ажиглалт хийсний дүнд уг дагуул Санчир гарагийн дагуул Энкеладусын адилаар задгай сансарт ус цацруулдаг талаар таамаг дэвшүүлсэн хэдий

ч нотолгоо дутагдсаар байсан аж.Иймээс эрдэмтэд 1997 оны

арванхоёрдугаар сарын 16-ны өдөр Европад хамгийн ойр буюу 400 км зайд ниссэн “Галилео” сансрын хөлгийн өгөгдлөөс ул мөр хайж эхэлжээ. Уг сансрын хөлгийн ажиглалтаар таван минутын турш нэг эсвэл олон гарцаар ус ундарч байсан байх магадлалтай аж. Хэрэв усан

ундарга баттай нь нотлогдвол уг дагуулын далайг судлахад маш амархан болох юм. Уг судалгааны томоохон хөрөнгө оруулагч Жон Кулберсон энэхүү мэдээллийн дараа “Эрдэмтэд Европад хүрэхийг мөрөөдсөөр ирсэн. Харин энэ ололтоор уг мөрөөдөл биелэх боломжтой боллоо” хэмээн онцолжээ.

Европа ус ялгаруулдаг нь тогтоогдлоо

Эмгэн хумсанд ой санамж шилжүүлэн суулгажээ

Эрдэмтэд эмгэн хумсны ой санамжийг тарилгын аргаар амжилттай шилжүүлэн суулгажээ. Калифорнийн их сургуулийн мэдрэлийн биологи судлаач Девид Гланзман эмгэн хумсны бие хамгаалах рефлекс нь тархины судсанд бус РНХ-ийн молекулд оршдог хэмээн итгэдэг аж.

Уг санаагаа нотлох зорилгоор Гланзман эмгэн хумсны сүүлийг цахилгааны хүчдэлд цохиулах замаар мэдрэмтгий болгож, газар хөдлөлтөд цочимтгой болгосон байна. Үр дүнд нь эмгэн хумс цочир чимээнд рефлексээрээ тэмтрүүлээ хураан хамгаалалтад ордог болсон.

Дараа нь мэдрэмтгий эмгэн хумсны РНХ-ийн молекулыг задлан авч, өөр бусад эмгэн хумсанд тарьж суулгажээ. Уг туршилт мөн л амжилттай болж тариулсан эмгэн хумснуудад тогонд цохиулсан “дурсамж” нь үлджээ. Дараа нь Гланзман эмгэн хумсны сүүлэнд утас холбон тог цохиулахгүйгээр туршилтаа явуулахад өмнө нь байсан рефлекс дамжиж үлдээгүй байна.

С у д л а а ч д ы н хэлж буйгаар уг туршилт н я л ц г а й

биетүүдийн РНХ-д байрлах санах ойн талаар мэдрэл судлалын уламжлалт ойлголтыг өөрчлөх чухал ололт болсон аж.

“Хэдийгээр нялцгай биет нь мэдрэл судлалд үнэхээр гайхалтай загвар болдог ч хүний санах ойн үйл явцтай харьцуулахдаа болгоомжтой байх хэрэгтэй. Хүний санах ой хамаагүй илүү түвэгтэй” хэмээн Гланзман онцолжээ.

Харин Дублины Тринити коллежийн санах ой судлаач Тоамс Раян туршилтад огт итгэхгүй байгаа юм. “Үнэхээр сонирхолтой хэдий ч санах ойг шилжүүлсэн гэж би бодохгүй байна. Магадгүй уг туршилт тус амьтны байгалийн өөр нэг араншинг ил болгосон байж магадгүй ба Гланзманы туршилт хийсэн тарилгад түүнийг нь өдөөх ямар нэг найрлага байсныг үгүйсгэхгүй” хэмээн Раян тайлбарлажээ.

Гэсэн хэдий ч тэрээр “Тогтсон онолд баригдсан энэ салбарт хуучинсаг үзлийг гээж цааш ахихад бидэнд маш их шинэ санаа хэрэгтэй. Уг туршилт маш

сонирхолтой з а м нээсэн ч би

“Биткойнийг зүгээр л март. Орчин үеийн хамгийн ашигтай валют таны хогийн саванд байж мэднэ” хэмээх хачирхалтай мэдэгдлийг зөөврийн дахин боловсруулагч зохион бүтээгч Артур Хуанг хийлээ. Түүний бүтээсэн нарны эрчим хүчээр ажилладаг Trashpresso төхөөрөмж нь хуванцрыг жижиг хавтанцар болгодог ба барилгын хана, шаланд өргөн ашиглах боломжтой аж.

Артур Хуанг “Эдгээр төхөөрөмж нь хаягдал дахин боловсруулах ирээдүйн шинэ загвар юм” хэмээн National Geographic-д өгсөн ярилцлагадаа онцолжээ. Одоогийн байдлаар тэрбээр хоёр Trashpresso бүтээгээд байгаа юм. Түүний Miniwiz гэх компани нь 2005 оноос хойш дахин боловсруулах технологи хөгжүүлэхийн төлөө ажилласан ба хог хаягдлыг тавилга хэрэгсэл, барилга, бүр жижиг оврын нисэх онгоц болгох технологи санаачлаад байгаа юм.

Хуванцраар хана босгогч

НЭЭЛТТЭЙ АЖЛЫН БАЙРНЫ ЗАР

ХОЛБОО БАРИХ: 9913 5112 info@asiamining.mn хаягаар холбоо барина уу.

ОРЧУУЛАГЧ:

Эдийн засаг, уул уурхайн сэдвээр дагнан мэдээ, мэдээлэл нийтлэлийг уншигчдад хүргэх “Asia Mining Magazine” сэтгүүл нь орчуулагч таныг ажилд урьж байна.

АЖЛЫН БАЙРАНД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:• Эдийн засаг, уул уурхайн чиглэлээр мэдлэгтэй байх• Эдийн засаг, уул уурхайн чиглэлээрх мэдээ, мэдээллийг төлөвлөсөн хугацаанд англиас

монгол, монголоос англи хэл рүү орчуулан нийтлүүлэх • Мэдээний эх сурвалжийн утга, бүтцийг алдагдуулалгүй орчуулгыг чанарын өндөр

түвшинд гүйцэтгэх • Англиас монгол болон монголоос англи хэл рүү орчуулга хийж байсан туршлагатай байх • Монгол хэлний өндөр мэдлэгтэй байх

АЖИЛ ГОРИЛОГЧИД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:• Ажлын ачаалал ихтэй орчинд дасан зохицож, ачаалал дааж ажиллах чадвартай байх • Сэтгүүл зүй, уул уурхайн салбарт ажиллаж байсан туршлагатай бол давуу тал болно • Багийн гишүүн байж, бусадтай үр дүнтэй хамтран ажиллах чадвартай байх• Төлөвлөлт болон бэлтгэл ажлыг оновчтой хийдэг байх • Англи хэлнээс гадна орос, хятад хэлний зохих мэдлэгтэй бол давуу тал болно • Холбогдох чиглэлийн бакалавр болон Магистрын зэрэгтэй, ажлын туршлагатай байх.

Хэрэв та өөрийгөө дээрх ажлын байранд нийцэх боловсон хүчин гэж үзэж байгаа бол англи эсвэл монгол хэлээр бэлтгэсэн танилцуулгаа доорх хаягаар илгээгээрэй. Бид тантай холбогдож дараагийн алхмуудыг хэлэлцэх болно.

ZGM DAILY7THE OFFICIAL GAZETTE

Public servants strike continues as the GoM fails to take action

Mining exports form 85 percent of total export in the first 4 months

Petition on salary increase of public servants to be discussed at the Parliament session.

According to the NSO, a total of 3.56 million tons of coal were exported in April.

300 thousand hectares of land to be put into circulation

Detained officials request to change detention measure

Animal husbandry to be intensified in the crop farming zone, informs sectorial minister.

Primary court decides to overlook the request.

2018.05.17, THURSDAY ~ №100 (899)

Public servants protest against labour exploitation

ZGM: HIGHLIGHTS

POLITICSMongolian President's Office, together with Mongolian representative office of Good Neighbours international NGO and Association of School Social Workers, launches “My Words to the President” campaign on the occasion of the International Children’s Day. Children between the age of 6­18 will be able to participate in the campaign by submitting their letters and paintings between May 15 and 25.

Deputy Minister of Foreign Affairs Battsetseg Batmumkh receives the newly appointed Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of South Korea to Mongolia Jong Jae Nam on the occasion of his presentation of letter of credence.

ECONOMY Cabinet approves the total size, location and designations of lands to be possessed by citizens in 2018 based on the proposal of Citizens Representative’ Khural of aimags and capital city. They proposed 8605 hectares of land for household and 30 hectares of land for business purposes. 8 percent of the 30 hectares of land will be used for cultivation of vegetables, while the remaining 92 percent will be for other purposes except agriculture.

14 types of products of Mongolian scientists are in plans to be presented at the Japanese market.

Total production of industrial sector reaches MNT 4.5 trillion, a growth of MNT 798.8 billion (21 percent) compared to the same period of last year

SME Products, Services and Technology 2018, an international exhibition to take place at the Misheel Expo center on May 17­20.

Top 20 Index falls 0.34 percent, to 19008.43 points. MSE A Index drops 0.36 percent, to 9070.62 points and MSE B Index decreases 0.05 percent, to 9703.19 points. Market cap stands at MNT 2.34 trillion.

SOCIETYAt the decree of the President of France, senior diplomat Tumurkhuleg Toito receives National Order of the Legion of Honour, highest french order of merit as he is highly valued for his contribution for the development of bilateral relations and cooperation between Mongolia and French, as well as promoting french language by translating French classics into Mongolian.

Trade and Development Bank establishes a fully furnished chess club in the Secondary school #29 for children with special needs.

One of the founder of Khairkhan Hiking Club and master of mountain sport Byambasuren Jagdal reaches the peak of the world Mt. Everest at 13:47 in Ulaanbaatar time. With this achievement, he becomes the seventh Mongolian to climb the Mt. Everest peak.

Yesterday, public servants in the country’s health sector showed their protest by having their hair shaved off at the central square. This hap-pened after the Head of Mongo-lian Health Workers' Trade Union Myagmar Byambasuren made a statement saying the Union will continue their sit-down strike and went into the next form of protest, following the unsuccessful tripar-

Public servants demand wage raise as the GoM goes back on its deal

Oyunbayar.NZGM

tite negotiation with the Minister of Labour and Social Protection Chinzorig Sodnom, which was started on May 15. Their labour strike against labour exploitation continued for 4 days and demand-ed fair status and salary increase of no less than 50 percent for phy-sicians and medical workers. The strike is also participated by public servants in education, culture and science sectors. They addressed to the Government of Mongolia and the President for step-by-step sal-ary increase. At present, average monthly salary and wage of public servants is currently around MNT 400-600 thousand.

“These people sitting here putting their health at risk in the spring are here not because they have no work to do. They really are exhausted. But no one accepted our demand.”

Ms. Myagmar Byambasuren high-lighted. “On May 15, we, the la-bourers saw the tripartite negoti-ations as the last chance to raise our salary. But it failed. We will not enter into any talks now,” Ms. Myagmar Byambasuren expressed their protest.

The rally of the physicians and medical workers, teachers, cultural workers, meteorologists and sci-entists started near the end of last

month. The protest died down after the Government representatives had a talk with the International Mon-etary Fund and was told that the salary and wage will be increased in the second quarter of this year.

“With this sit-in strike, we de-mand a realistic outcome from following negotiations. We will not stop our strike until our salaries are raised,” Ms. Myagmar Byamba-suren strongly noted. “In Mongolia, there are a lot of labour exploitation. Life does not improve by having a job, but in contrary, fall into further debt and become poorer,” she crit-icized. “We want our work to be evaluated,” Ms. Myagmar added.

When the President Battulga Khaltmaa met with the strikers at the square on May 15, they request-ed to issue a presidential decree on stopping labour exploitation and

proposed to set maximum and min-imum wage indexes by amending the Law on Public Service.

President expressed that he agrees with their demand for wage increase and is holding a policy to supply housing to physicians and teachers by providing interest-free loans as they have guaranteed sal-ary, and raise salary of those who work far from Ulaanbaatar.

On May 12, Prime Minister Khurelsukh Ukhnaa received rep-resentatives of medical workers and heard their positions to resolve their urgent issues. Yesterday, MPs Byambatsogt Sandag and Batzan-dan Jalabsuren put a petition on increasing salaries of teachers, physicians and policemen to the Prime Minister. Answer to the peti-tion will be presented in the nearest Parliament session.

AGRICULTURE

MINING SOCIETY

Khasui.B / ZGM©

Batsaikhan.S / ZGM©

Batsaikhan.S / ZGM©

Yesterday, the Cabinet issued a decision to announce crop farm-ing zones of the country during its regular meeting. A total of 113 bags (smallest administrative unit) of 60 soums of seven aimags such as Selenge, Tuv, Darkhan-Uul, Bulgan, Khentii, Uvurkhangai and Arkhangai were announced as a crop farming zone of Mongo-lia. The country has 1.05 million hectares of crop farming area. Out of this, 700 thousand hectares of land is currently in circulation. The remaining, which is over 300 thou-sand hectares, stays uncultivated

for a long term. Therefore, the sectorial ministry considered that it is right to put the 300 thousand hectares of land into circulation.

“This is a historical decision made for the crop farmers,” Min-ister of Food, Agriculture and Light Industry Batzorig Batjargal under-scored during his presentation at the Cabinet meeting. Next year will mark the 60th anniversary of estab-lishment of crop farming sector in Mongolia. He also emphasized that Mongolia will develop intensified animal husbandry in the country’s crop farming zone.

The Primary Cour t of Bayanzurkh, Chingeltei and Sukhbaatar districts held a meeting yesterday to discuss the requests of former Prime Minis-ters Bayar Sanj and Saikhanbileg Chimed on changing their deten-tion measure.

The Court decided that there is no need to discuss their requests. On May 10, the court ruled them to detain for another 30 days. They were detained in the deten-tion center #461 for an alleged misuse of power over the Oyu Tol-goi investment agreements.

Crop farming zones announced

In the first four months of 2018, around 85 percent of the country’s total export was consisted of min-eral products alone. Specifical-ly, the coal export increased by three percent, reaching USD 795.8 million according to the National Statistical Office (NSO) report.

The coal export has drastical-ly increased since March and a total of 3.56 million tons of coal were exported in April. Following the official visit of the Mongolian Prime Minister Khurelsukh Ukh-naa, the number of exit ports at the Chinese side Gantsmod check-point was increased to three. As a result, average number of 950-

1200 coal trucks started trans-porting coal on daily basis for export, Erdenes Tavan Tolgoi JSC reported. The company exports coal from West Tsankhi Deposit at USD 68.1 per ton and coal from East Tsankhi at USD 60 per ton. Also, Southgobi Resources LLC, which conducts mining operation at Ovoot Tolgoi coal deposit has exported approximately 1 million tons of coal since the beginning of 2018.

In addition to this, copper con-centration export was decreased by 8.6 percent in physical quantity in the first four months of 2018, to 458.6 thousand tons. Total sales

reached USD 627.6 million, which is an increase of 20 percent com-pared to the same period of last year, the NSO reported. One of the major mining exporters Oyu Tolgoi LLC’s sales revenue to-talled USD 168.9 million, which is a 13 percent fall year over year, Turquoise Hill Resources LLC reported. It was noted that several factors including decline in concentration content had an impact in it.

Moreover, zinc export totalled 41.6 thousand tons and shown an increase of seven percent. The revenue increased by 30 percent, to USD 75.1 million.

NSO: Coal export drastically grew since march Court refuses requests of Bayar and Saikhanbileg

Protesters demand realistic outcome

from following negotiations

Хотын хөгжил хоггүй орчноос.

ЦАГ АГААР

УВС 20o

2o

ХОВД 20o

4o

ЗАВХАН 16o

2o

БАЯНХОНГОР 19o

5o

ГОВЬ-АЛТАЙ 14o

1o

ӨВӨРХАНГАЙ 20o

4o

АРХАНГАЙ 20o 2o

ХӨВСГӨЛ 19o

2o

БУЛГАН 21o

-1o

ТӨВ 19o

1o

ДУНДГОВЬ 22o 7o

ӨМНӨГОВЬ 26o

10o

ГОВЬ-СҮМБЭР 22o

5o

ДОРНОГОВЬ 25o

13o

СҮХБААТАР 21o

10o

ХЭНТИЙ 21o

5o

СЭЛЭНГЭ 21o

1o

ОРХОН 20o

1o

ДАРХАН-УУЛ 22o

2o

ДОРНОД 20o

6o

БАЯН-ӨЛГИЙ 15o

1o

УЛААНБААТАР V.19 27o

9o 10 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй Үүлшинэ

V.18 24o

9o 7 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

V.17 20o

3o 7 м/с

5 м/с

V.21 27o

13o 11 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

V.20 27o

12o 8 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.05.17, ПҮРЭВ ~ №100 (899)

Өдрийн хэмнэлТВ ХӨТӨЛБӨР

ЗУРХАЙ

07.00

10.30

14.00

17.00

20.00

22.15

“Өглөө” хөтөлбөр

“Эрх зүйн хөтөч”

“Амьдралын хүрд” уран сайхны кино 4­р анги

“Ням гараг нэг сая” цэнгээнт нэвтрүүлэг

“Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

“Улаан уулс” Оросын УСК 4 дүгээр анги

11.40

09.30

14.00

16.40

19.30

00.00

Тог тог тог /season­6/ 3 дугаар хэсэг

"Пэппа торой" /season­1/ 34­36 дугаар анги

"Хүрээлэн амьд ертөнц" 17 дугаар хэсэг

Сонсъё, Сурья, Дагая /season­1/ 3 дугаар анги

"Ороод гараач" нэвт­рүүлэг 15 дугаар хэсэг

"Тэрслүү хөвгүүд" ОАК /season­2/ 11 дүгээр анги

07.05 "Математикийн зарчмууд" хүүхэлдэйн кино 3 дугаар анги

09.40

12.05

16.00

20.40

"Аугаа уран зургууд" цуврал нэвтрүүлэг

"Нууц материалууд" ОАК 3.12 дугаар анги

"4 өнгө" цаг агаарын хөтөлбөр

"Аяыг таа" шоу нэвтрүүлэг

00.10 "Кино миний амьдрал" нэвтрүүлэг

11.00

14.30

18.00

20.50

22.30

"Блумбергийн ярилцах цаг" нэвтрүүлэг

"Ногоон хот" нэвтрүүлэг

"Бизнесийн төв цэг" давталт

"Хишиг Арвин Индустриал ХХК" танилцуулга видео

"Танилц: Япон" нэвтрүүлэг

07.00 "Технологийн шийдэл" нэвтрүүлэг

Билгийн тооллын 02Зуны тэргүүн улаагчин луу сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй, шарагчин тахиа өдөр. Үс засуулбал: Хэл, ам, хэрүүл тэмцэл ирнэНаран ургах, шингэх: 05.13­20.25 Барилдлага: Хотол чуулганШүтэн барилдлага: ХүрэлцэхүйСуудал: Шороо

Аргын тооллын тавдугаар сарын 17, Бархасвадь гараг, билгийн тооллын хоёрон. Гөрөөсөн толгой одтой, шарагчин тахиа өдөр. Өдрийн наран 05.13 цагт мандан, 20.25 цагт жаргана. Тухайн өдөр могой жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба үхэр, луу, хонь, нохой жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр буян номын абшиг авах, шинэ гэр ба байр авах, лусыг тахих, хагалгаа хийлгэх, буг дарах, газрын ам бооход сайн. Мод суулгах, нарийн зөвлөгөөн хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очих, байшингийн суурь тавих, угаал үйлдэхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, бар, туулай, морь, хонь, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

The Voice of MongoliaХаана: Монголын үндэсний АСА циркХэзээ: 2018.05.20­нд 15.30 цагтҮнэ: ₮30­80 мянга

“Шидэт алчуур” жүжигХаана: The Corporate Hotel & Con­vention CenterХэзээ: 2018.06.01­нд 15.00 цагтҮнэ: ₮40 мянга

“Севилийн үсчин” дуурьХэзээ: 2018.05.19­нд 17.00 цагтХаана: УДБЭТТасалбарын үнэ: ^10­30 мянга

“Долоон дэлбээт цэцэг”Хаана: Хүүхэлдэйн ТеатрХэзээ: 2018.05.27­28­нд 13.00 цагтҮнэ: ₮15 мянга

“Үүлэн заяа” монгол дуурьХэзээ: 2018.06.30­ны 17.00 цагтХаана: УДБЭТ Тасалбарын үнэ: ^ 10­20 мянга

“АлтайКай” хөөмийн урлагт концертХаана: Улаанбаатар чуулгаХэзээ: 2018.05.18­нд 14.00 цагтҮнэ: ₮18­25 мянга

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

1 3 4 8

3 4 2 6 8

8 6 7

7 5

7

8 5

9 3 8 7

1 3 4 9

4 2 9 1

8 7 1 6 2 5 3 9 4

2 5 4 7 3 8 6 1 9

6 4 2 3 7 9 1 8 5

1 6 3 9 5 4 8 2 7

9 3 5 8 4 1 2 7 6

7 9 8 1 6 2 5 4 3

3 1 6 2 9 7 4 5 8

5 8 7 4 1 6 9 3 2

4 2 9 5 8 3 7 6 1

ЗГМ: СҮДОКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

Өмнөх дугаарын хариу / 05.16

БОСООГООР:1. "Мандухай Сэцэн хатан" киноны мэргэн зөвлөх сайд2. Вьетнам улсын нийслэл

3. Дэлхийн орнуудад хамгийн ихээр тархсан Оросын автомат буу4. Баууны ертөнцөд Бат хааны цэргүүдийг нэрлэж

жанжин6. Байлдааны хүчирхэг техник7. Цан болон түүнийг тойрсон электрон үүлнээс тогтох

жижиг хэсэг9. Торгуудууд баруун хойд зүгт байлдан дагуулж, суурьшин ундаалсан ус14. Наргиан, наадаан

асан нэр5. Үргэлжилсэн үгийн томоохон зохиол8. Хүн болон битүү туурайтан мөн муурын төрлийн амьтдын өвчилдөг халдварт өвчин10. 1945 онд Монгол­Зөвлөлтийн цэрэг Хятадыг чөлөөлөх байлдаанд эзэлж байсан хотуудын нэг11. Хүнд нүсэр12. Өс хонзон13. Баруун зүгийн өөр нэр

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Ардын хувьсгалын баатар, бүх цэргийн

ФОТО АГШИН

С.Батсайхан / ЗГМ©

ОНЦЛОХ ҮЗВЭРОНЦЛОХ ҮЗВЭР

Францын хөгжмийн зохиолч Л.Делибийн “Коппелия” буюу “Цэнхэр нүдэн бүсгүй” балетыг УДБЭТ­ын тайзнаа 50 жилийн дараа буюу энэ сарын 25­26­нд тоглох гэж байна. Уг бүтээл Францын

романтик урсгалын сүүлийн балетын нэг бөгөөд Артур Сен Леоны уран бүтээлийн оргил хэмээгддэг. Гайхалтай бүжиг, хөгжмөөс гадна сонгодог урлагт ховор тохиох хошин төрөлд

хамаардаг нь “Цэнхэр нүдэн бүсгүй” балетыг улам өнгөлөг, тод болгодог бөгөөд дэлхийн олон оронд хүүхдийн заавал үзэх жүжгийн тоонд оруулдаг аж. Тасалбарын үнэ 10­20 мянган төгрөг.

1 2 3 4

8

6 7

5

10 11 12 139

14

НА А

ВСД

М

А

ДА

Г Л ААЛ

ИХ

А

РУ

Г

АММ АО ЗН

АВ

ГАН С А Ц С

ВУА

Л

А Г О АНА

АЖ

С

ЯН

О У

ГЯ

ЗУ

Р Д

АМ

ОРТ

А

АА

В Р

“Цэнхэр нүдэн бүсгүй”

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-ХОНКОНГ 06.25 10.55УБ-БУСАН 07.30 12.05УБ-ХАНБУМБАТ 08.40 09.50УБ-МОСКВА 09.15 10.55ХАНБУМБАТ-УБ 10.40 11.45МОСКВА-БЕРЛИН 11.55 13.35ХОНКОНГ-УБ 12.05 16.45УБ-БЭЭЖИН 17.55 20.10МОСКВА-УБ 19.40 06.50+1БЭЭЖИН-УБ 21.10 23.40БУСАН-УБ 13.05 16.10

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

БЭЭЖИН-МОСКВА 07.45 14.28МОСКВА-УБ 21.35 07.30УБ-ЭРЭЭН 20.00 10.25УБ-БЭЭЖИН 07.15 14.04УБ-ЭРХҮҮ 21.10 02.40ЭРХҮҮ-УБ 15.35 06.20УБ-СҮХБААТАР 21.15 05.12СҮХБААТАР-УБ 20.55 05.03УБ-ЭРДЭНЭТ 20.30 07.45ЭРДЭНЭТ-УБ 19.10 05.48ЗАМЫН-ҮҮД-УБ 17.35 08.55УБ-ЗАМЫН-ҮҮД 17.20 07.05УБ-САЙНШАНД 09.15 19.15

Нэйл ХюмЛондоны металлын биржийн

ашиг 2015 оноос хойш хамгийн өндөр үзүүлэлтэд хүрлээ. Метал-лын үнэ ханш тогтвортой, түүхий эдийн зах зээл сэргэж байгаатай холбоотой биржийн ашиг орлого өссөн хэмээн ажиг лагчид үзсэн байна.

Лондоны металлын биржийн 2017 оны татварын өмнөх орлого таван хувиар нэмэгдэж, 109 сая ам.долларт хүрсэн байв. Энэ онд бэлэн бус гүйлгээнээс 45 сая ам.долларын ашигтай ажиллаж, 21.5 сая ам.долларын ноогдол ашгийг Хонконгийн хөрөнгийн биржид төлсөн байна. Лондоны метал лын бирж өнгөрсөн онд 157 сая удаагийн худалдаа зохион байгуулсан нь 2016 онтой

харьцуулахад 0.6 хувиар өссөн үзүүлэлт. Биржийн худалдааны эргэлт нэмэгдэж, үйл ажиллагаа өргөжин тэл сээр байгаа нь байгуул лагын удирдлагын оновчтой шийд вэртэй холбоотой. Тус биржийн гүйцэтгэх захирал Мэтт Чэмбэрлин өнгөр сөн оны аравдугаар сард шинэ түнш, хамтран ажилладаг байгуул-лагуудаа татахад чиглэсэн арга хэмжээ авсан нь үр дүнгээ өгсөн байна. Тэр бээр зарим худалдаа, үйл ажиллагааны төлбөр, хөл сийг бууруулах шийдвэр гарга сан юм. Хонконгийн хөрөн гийн бирж нь 140 жилийн түүх тэй Лондоны металлын биржийг 2012 онд 1.4 тэр бум фунт стер лин-гээр худал даж авсан билээ.

Facebook­ийн хиймэл оюун ухаан дайрч давшилсан контентын 38­хан хувийг тодорхойлж чадаж байна. > 10

Facebook дайрч давшилсан бичлэгийг устгахад дэвшил гаргав

Их Британийн парламентын гишүүд Carillion­ийн хэрэгт санхүү, аудитын компаниудыг буруутгав. > 10

Carillion­ийн хэрэгт санхүүгийн хяналтын компаниудыг буруутгалаа

Төв болон зүүн Европт монополь тогтоосон гэх Gazprom­ийн хэрэг Бруссельд шувтрах шатандаа оржээ. > 10

Монополийн хэрэгт холбогдсон Gazprom шийтгэлгүй мултрах нь

Лондоны металлын биржийн ашиг нэмэгджээ

51 хувийг нь салгах хүсэлтэй байна. “Олборлох үйлдвэрлэлд нөөц баялгийн үндсэрхэг үзэл заналхийлж байна. Конго,

Өмнөд Африкаас эхлээд Монгол, Австралид хүртэл үндсэрхэг үзэл газар авсаар” хэмээн ноён Жак анхааруулав. Rio бүтээмжээ

сайжруулах замаар зардлын өсөл тийг сааруулна хэмээн ноён Жак мэдэгдлээ. Тус компани хүнд даацын өөрөө буулгагч

машинуудаа автоматжуулж үр ашигтай ажил луулахаар төлөвлөжээ. “Инфляц ихсэж, шал гуур чанга рах магад лалыг

бусниулах зориудын явууллага” хэмээн Умард Солонгосын төрийн мэдээллийн агентлаг мэдэгдсэн юм.

“Зориудын санаатай цэргийн явууллага Умард Солонгос-АНУ-ын төлөвлөсөн уулзалтын хувь заяаг шийдвэрлэж болзош-гүй гэдгийг АНУ сайтар бодож үзэх хэрэгтэй. Сайн санаагаа илэрхийлэх боломж олгоход хязгаар гэж бий” хэмээн сайдын мэдэгдэлд анхааруулжээ.

Гутранги нэгэнд уг мэдэгдэл цөмийн зэвсгээсээ татгалзах чин хүсэлгүй Пхеньян яриа хэлэлцээг хүндрүүлэх аргаар өрсөлдөгчөө төөрөгдүүлэхийг оролдож байна гэсэн бодол төрүүлэв.

Умард Солонгосын дээд удир-дагч Ким Жон Ун зургадугаар сарын 12-нд Сингапурт АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамптай уулзахаар тохиролцсон юм. Уг уулзалт Умард Солонгосыг цөмийн зэвсгээс ангижруулах эхлэл болно хэмээн АНУ-ын Ерөнхийлөгч найдаж байгаа.

Пхеньян эдүгээ 60 орчим цөмийн зэвсгийн нөөцтэйн зэрэг цээ цөмийн цэнэгт хошууг АНУ-д хүргэх чадвартай алсын тусгалт пуужин бүтээх техно-логи бараг эзэмшсэн хэмээн экспертүүд үздэг.

Дөрөвдүгээр сард ноён Ким Өм нөд Солонгосын Ерөн хийлөгч Мун Жэ-Интэй

цэрэггүй бүс-Панмунжомд уулзсан. Дайсагнасан харилцааг ба гасга ж , Солон госы н хойгийг цөмийн зэвсгээс ангижруулахаар хоёр удирдагч уулзалтын үеэр санал нэгдсэн юм. Гэтэл ноён Ким Ке Гваны мэдэгдэл энэ амлалтыг эргэлзээтэй болголоо.

Ялангуяа ноён Болтоноос тавьж буй цөмийн зэвсгээс ангижруулах Ливи маягийн үйл явц Умард Солонгосыг бодлогошрууллаа. Ливийн удирдагч Муамар Каддафыг өрнөдийн дэмжлэгтэй түлхэн унагаж хөнөөсөн нь Умард Солонгос цөмийн зэвсгээсээ салах дургүй байгаагийн тайл-бар болж чадна.

“Ким Жон Уны хувьд дэглэмээ хадгалж үлдэх нь хамгаас чухал. Тэгэхлээр яриа хэлэлцээг гэнэт цуцалсан нь уулзалтын төлөө аюулгүй байдлаа золиослохгүй гэж буй хэрэг” хэмээн Өмнөд Солонгосын Хандон их сургуу-лийн олон улсын харилцааны профессор Пак Вон Гон тайлбарлав.

АНУ-Өмнөд Солонгосын хам-тарсан сургуулилалт Умардын дэглэмийн байр суурь өөрч-лөгдсөний шалтгаан мөн эсэхэд зарим нь эргэлзэж байна. Учир нь уг сургуулилалтыг явуулах хэрэгцээ байгааг Умардын удирдагч “ойлгож байгаа”-гаа мэдэгдэж байсан юм.

Хамтарсан сургуулилалт нь ердөө “Ким Жон Ун Сингапур явмааргүй санагдаж Трамптай уулзах уулзалтаа цуцлах далим төдий. Дарангуйлагч нар эрх мэдлээ хамгаалж үлдэхэд хэрэг тэй гэснээ л хийнэ” хэмээн Трой их сургуулийн олон улсын тэнхимийн эксперт Дэн Пинкс-тон тайлбарлав. Умардын байр суурь өөрч лөгд сөн нь ноён Трамп Пхенья ныг хэлэлцээрийн ширээнд суулгасныхаа төлөө Нобелийн шагнал хүртэх ёстой тухай яриа, Вашингтоны баяр хөөрийн уур амьсгалын эсрэг чиглэсэн хариу арга хэмжээ хэмээн зарим шинжээч үзлээ. Ноён Ким Ке Гваны мэдэгдэл ч уг байр суурийг баталж байна.

Умард Солонгосын “өгөөмөр сэтгэл, харамгүй санаачилгыг АНУ сул доройн илрэл хэмээн ташаа ойлгож өөрийн хориг арга хэмжээ, дарамт шахалтын үр дүн хэмээн харуулахаар хичээж байна. Хэрвээ Дональд Трамп урьд өмнөх Ерөнхийлөгч нарынхаа замнасан замаар явбал илүү эмгэнэлтэй, илүү бүтэлгүй Ерөнхийлөгч болж түүхнээ үлдэнэ” хэмээн орлогч сайд анхааруулжээ.

Товлосон яриа хэлэлцээг цуцал сан нь “харамсалтай хэрэг” хэмээн Өмнөд Солон-госын нэгдэх асуудал х ари у ц с а н с а й д мэдэгдэв.

Баялгийн үндсэрхэг үзэл гаарсныг Rio Tinto анхаарууллаа

Пхеньян Вашингтонтой уулзах эсэхээ дахин эргэцүүлнэ

1Тэрбээр “Жилийн өмнө

таамаглаж байсанчлан зардал өслөө. Ийм нөхцөлд активын чанар, үйл ажиллагааны чадавх хоёр амин чухал үүрэгтэй. Үнэ, өртгийн зөрөөг хэвээр хадгалж, ашиг үүсэх нөхцөл бүрдүүлэх нь нийт олборлох салбарт хүндрэлтэй байна” гэв. Уул уурхайн үйлдвэрлэл хүнд бэрх үеэсээ дөнгөж сугарч, зардал зээл хоёроо хянахтайгаа боллоо. Ашиг орлогоо ихэсгэхээр хувьцаа эзэмшигчдэдээ амлалт өгсөн олборлох компаниудын хувьд бүсээ чангалах үеэс үлдсэн ашгаа газрын тосны үнэ өсөлт, гэрээлэгчийн зардал хоёрт алдчихгүй хадгалах нь чухал.

Уур уурхайн салбар нь эрчим хүчний үйлдвэрлэлээс хараат. Аварга экскаватор, бульдозер, өөрөө буулгагчийг ажиллуулахад асар их дизелийн түлш шаард-лагатай. Ялангуяа, Rio Tinto-гийн бизнесийн эх үүсвэр болох ил уурхай, төмрийн хүдэр, боксит зэрэг таваарын олборлолтод түлш шатахуун амин чухал.

Нөгөө талаар, байгалийн баялаг тай холбоо бүхий үнд-сэрхэг үзэл Танзаниас Индонез хүртэлх өргөн уудам бүс нутагт газар авч шинэ хууль, шинэ зохицуулалтын дагуу баялгаас ахиу хувь хүртэх шаардлага тавих нь ихсэв.

Африкийн зэсийн гол үйлд-вэрлэгч, дэлхийн кобальтын хагасаас илүүг нийлүүлэгч Бүгд найрам дах ардчилсан Конго улсын уул уурхайн шинэ хуулиас үүдэн олон улсын олборлох компаниудад татвар, роялти буюу ашиглалтын төлбөр ихсэх аюул нүүрлэв. Индонезийн Засгийн газар өөрийн улсад уурхай эзэмшигчдийн орлогоос дор хаяж

тооцвол тавьж буй зорилт маань бэрхшээлтэй” гэдгийг тэрбээр хүлээн зөвшөөрсөн юм.

Брайан ХаррисВашингтон цөмийн зэвс гийн

хөтөлбөрөө зогсоохыг шахаад байвал төлөвлөсөн уулзал таа цуцална хэмээн Умард Солонгос сүрдүүллээ.

Пхеньян лхагва гарагт Өмнөд Солонгос, АНУ-ын албаны хүмүүсийг, ялангуяа Ерөн-хийлөгч Дональд Трампын үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөх Жон Болтоныг ширүүн шүүмжилсэн нь умардын дэглэмийн догшин үг хэл сэргэсний илрэл болов.

“Буланд шахаж, цөмийн зэвсгээсээ татгалз гэсэн ганц талын мугуйд яриа хэлэлцээ өрнүүлэх гэж байгаа бол бидэнд оролцох хүсэл алга. Дөхөж буй Умард Солонгос-АНУ-ын яриа хэлэл цээрт оролцох эсэхээ бид дахин эргэцүүлж байж шийднэ” хэмээн Умард Солонгосын гадаад хэргийн орлогч сайд Ким Ке Гван мэдэгдсэнийг тус улсын мэдээллийн төв агентлаг уламжлав.

Өмнөд Солонгос-АНУ-ын цэргийн хамтарсан сургуу-лилалттай холбогдуулан лхагва гарагт Сөүлтэй хийхээр товлосон дээд түвшний яриа хэлэл цээрээ Пхеньян зогсоох шийд вэр гаргасны дараахан уг мэдэгдэл гарлаа.

Цэргийн сургуулилалт нь “Солонгосын хойгт бүрдэж буй таатай нөхцлийг цэргийн хүчээр

ВВМ©

Жон Рийд, Ханна КюхлерFacebook зохисгүй, маргаантай

контент зохицуулах бодлоготой нь холбоотой тодорхой тоо баримт анх удаа нийтэд дэлгэлээ. Тус компани энэ оны эхний улиралд бусдыг дайрч давшилсан болон зохисгүй агуулгатай 2.5 сая контентод “зохих арга хэмжээ” авснаа мэдэгдэж байна. АНУ-ын сошиал сүлжээний групп 2017 оны дөрөвдүгээр улиралд 1.6 сая контент “зохицуулсан”-тай харьцуулахад энэ нь 56 хувиар өссөн үзүүлэлт юм.

Гэхдээ хиймэл оюун ухаан дайрч давшилсан бичлэгийг хүмүүс олж үзэхээс өмнө, хүүх-дийн порнограф, террорист сурталчилгаа, спам зэрэг бусад хориотой контентоос тусад нь ялган таних ажил бэрхшээлтэй байгааг Facebook тайлбарлав.

“Технологи бүгдийг амжуулж чадахгүй байгаа ч цаашид хөг-жил дэвшил гарна” хэмээн тус компанийн бодлогын стандарт хариуцсан захирал Гай Росен өгүүллээ. Facebook удахгүй “Олон нийттэй харилцах стан-дартыг сайжруулах тайлан” нийтлэх гэж байгаатай уялдан захирал Financial Times-д ярилцлага өгсөн юм.

Twitter өөрийн платформд тавигдаж буй бусдыг доромжлон гутаасан, өдөөн хатгасан бич лэгүүдтэй холбогдуулан

бодло годоо өөрчлөлт оруулсны дараахан Facebook дээрх ста-тистикийг ил болгосон юм. Бодлого өөрчлөгдсөнөөс хойш бусдыг дайрч давшилсан бич-лэгтэй холбоотой мэдээллийн тоо хайгуулын хэрэгсэлд илрэх нь дөрөв, хэрэглэгчдийн ярилцлага дунд илрэх нь найман хувиар багассаныг Twitter мэдэгдэв.

Twitter нь нэг хүн хэд хэдэн аккаунтаар зэрэг орох, нэг юмыг олон газар давтан бичих гэх мэт зан байдлаар нь ялган тодорхойлох замаар санаатай дайрч давшилсан контентыг багасгахаар хичээж байна.

Дэлхий даяар, ялангуяа Зүүн өмнөд Азид мэдээллийн хэрэгслийн хаалгач, олон нийтийн хэлэлцүүлгийн шүүгчийн үүрэг гүйцэтгэж буйгаасаа шүүмжлэлд өртөх болсон түвэгтэй цаг үед Facebook-ийн “ил тод байдлын мэдээлэл” гарлаа.

Мьянмарт сарын өмнө иргэний эрхийн группүүд Facebook-ийг ширүүн шүүмжлэв. АНУ-ын сошиал сүлжээ Мьянмарын хүн амын буддын шашинт олонх, ислам сүсэгт цөөнхийг хооронд нь өдөөн турхирсан контентыг авч хаяхдаа хэт хойрго байгаад иргэний эрхийн группүүд дургүйцсэн юм. Шүүмжлэлийн хариу болгон Facebook-ийн гүй-цэтгэх захирал Марк Закерберг

зохисгүй контенттой холбоотой мэдээлэлд тухайн өдөрт нь хариу өгч байхаар амлав.

Вьетнамын хүний эрхийн идэвхтнүүд Facebook-ийг контент, хүчинтэй аккаунт устгах ажилд коммунист эрх баригчидтай хамтарч байна хэмээн буруутгалаа. Facebook “Засгийн газрын хүсэлтэд ул суурьтай, шат дараатай хандаж арга хэмжээ авдаг”-ийн зэрэгцээ зарим контент нийтийн ёс зүйд нийцэх мөртөө тухайн улсын хууль зөрчих тохиолдол гардаг учраас авч хаядаг гэсэн хариу өгсөн юм.

Мягмар гарагийн мэдэгдлийн дараахан Facebook контентын модераторуудад зориулан маргаан шийдвэрлэх зааварчилга нийтэллээ. Устгуулсан контентод хэрэглэгч гомдолтой байвал модераторуудын шийдвэрийг эргэх харах нөхцөлийг заавар-чилгад тусгаж өгчээ. Жишээ нь, бусдыг дайрч давшилсан, эрээ цээргүй, хүчирхийлэл зэрэг шалтгаанаас устгасан контенттой холбогдуулан хэрэглэгч гомдол гаргаж болно.

Facebook хүүхдийн порнограф, терроризмтой холбоотой постыг устгах ажилд технологийн дэвш-лээр тэргүүлж яваа. Тус компани ийм агуулгатай материалыг таньж тодорхойлох өгөгдлийн санг технологийн бусад компанитай

Рошел Топленски, Хенри ФойТөв болон зүүн Европын

байгалийн хийн түлшний зах зээлд монополь тогтоосон гэх ОХУ-ын төрийн өмчит Gazprom компанийн хэрэг Бруссельд шувтрах шатандаа оржээ. Тус компанийн зарим хэрэглэгч орон хэргийг хэрэгсэхгүй болгож эсвэл ямар нэг шийтгэл оноохгүй өнгөрөх нь гэж эмээж байна.

Европын коммисс долоон жил үргэлжилсэн Gazprom компанийн хэргийг ирэх долоо хоногт эцэслэн шийднэ. Gazprom компанийг зүүн Европын орнууд, тодруулбал, Чех, Эстон, Латви, Литва, Польш, Унгар, Словак улсыг шатдаг хийгээр хангахдаа худалдааны давуу байдлаа ашигласан хэмээн буруутгасан. Бүтээгдэхүүний ханшийг хэт өндөр тогтоосон, хийн хоолой байгуулах ажилдаа тухайн улсын төр засгийг дарамталж хөрөнгө оруулалт хийлгэсэн гэх зэрэг маргаан үүсгээд байсан юм.

Жил ПлиммерИх Британийн парламентын

гишүүд Carillion-ийн хэрэгт санхүү, аудитын компаниудыг буруутгав. Британийн барил-гын томоохон компани Carillion өнгөрсөн оны эхээр санхүүгийн хүнд байдалд орж, улмаар дампуурлаа зарласан. Тус компани нь дотоод болон гадаадад нийт 40 мянга гаруй ажилтантай, барилгын хэд хэдэн гэрээг Британийн Засгийн газартай байгуулаад байсан юм. Гэтэл долоон тэрбум фунт стерлингийн өглөгтэй болох нь тогтоогдож, үйл ажиллагаагаа зогсоохоос аргагүйд хүрсэн.

Carillion компани санхүүгийн хүнд байдалд орсон тухай 100 хуудас баримт мэдээлэл парламентын гишүүдийн гарт орсноор дуулиан олон нийтэд ил болжээ. Парламентын гишүүд уг хэрэгт аудитын компаниуд, бүр Засгийн газрыг хүртэл буруутгаж байна. Улс орны бүтээн байгуулалт, барилгын олон ажлыг хариуцдаг, олон хүнийг ажлын байраар хангадаг энэ том байгууллага санхүүгийн хүнд байдалд ороод байхад ямар ч арга хэмжээ аваагүй. Энэ нь санхүүгийн хяналт шалгалт хийх үүрэгтэй байгууллагуудын үүрэг учраас тэд хамгийн гол буруутан нь гэж үзжээ.

Британийн санхүү хяналтын салбарт “их дөрвөл” гэгддэг Deloitte, KPMG, EY, PwC компани үйл ажиллагаа явуулдаг. Carillion компани дээрх дөрвөн байгууллагатай санхүүгийн хяналтын чиглэлээр хамтран ажилладаг байсан. Deloitte дотоод аудит, KPMG гадаад аудит, EY санхүүгийн зөвлөгөө, PwC тэтгэвэр, халамжийн зөв-лөгөө өгөх үүрэгтэй байжээ. Carillion компани дампуур-сантай холбогдуулан дээрх байгууллагуудыг мөрдөн шалгаж эхлээд байгаа юм.

Британийн Business Select Committee байгууллагын

тэргүүн Рэйчэл Ривс “Carillion дампуурсан нь зөвхөн нэг компанийн асуу дал биш юм. Энэ хэрэг Бри та нийн санхүүгийн хяналт шалгалтын систем нийтээрээ гажуудсан болохыг харууллаа. Парламентын гишүүд уг хэрэгт санхүүгийн байгууллагуудыг буруутгаж, “их дөрвөл” буюу аудитын томоохон байгуул лагуудыг шалгах, заримыг нь татан буулгахыг шаардсан. Британийн санхүүгийн хяналтын салбарт тэргүүлэгч дөрвөн байгуул-лагатай хамтран ажилладаг, шалгуулдаг, зөвлөгөө авдаг компани яагаад дампуурав? Энэ тогтолцоо гажуудсаныг харуулж байна” хэмээв.

Парламентын гишүүн Эндрю Тайри “Carillion бол зүгээр нэг компани биш. Засгийн газартай гэрээ хийж бүтээн байгуулалтын олон төсөл хариуцаж, маш олон хүнийг ажлын байраар хангадаг байсан байгууллага. Улс орны эдийн засагт чухал үүрэгтэй, нийгмийн өндөр хариуцлагатай энэ байгууллагын санхүүгийн хяналт шалгалтыг сайн хийгээгүй явдал нь том гэмт хэрэг.

Carillion санхүүгийн бай-гууллагуудад авлига өгсөн байхыг үгүйсгэхгүй. Улс орны эдийн засгийн эргэлт муу байхад тус компани хэтэрхий үрэлгэн байсан гэж үзэж байна. Байгууллагын зардал өндөр, тансаг хэрэглээ нь хэтэрсэн, тэтгэврийн санд их хэмжээний мөнгө зарцуулсан. Дээрээс нь энэ бүхнийг хамтран ажиллах санхүүгийн байгууллага нь шалгаагүй. Учир нь тэдэнд урамшуулал, мөнгө арвин өгсөн байх” хэмээжээ.

Одоо Carillion-ийн 150 сая фунт стерлингийн зардалтай ажлыг Засгийн газар хийж байгаа. Энэ нь эмнэлэг, хорих ангиудын цэвэрлэгээ, дунд сургуулийн үдийн цай гэх мэт ажил юм.

Монополийн хэрэгт холбогдсон Gazprom шийтгэлгүй мултрах нь

Gazprom Европын байгалийн хийн хэрэглээний 40 орчим хувийг хангадаг. Европын орнуудад тус компанийн нийлүүлэх хийн хэмжээ сүүлийн жилүүдэд огцом нэмэгдэж, өнгөрсөн онд гэхэд 193.9 тэрбум шоо метр хий экспортолсон байна.

Хэргийн хүрээнд Европын ком миссын өмнө Gazprom зарим үүрэг амлалт хүлээх юм. Үүнд,

хийн бүтээгдэхүүнийг бусад улсад дамжуулан худалдаалах хоригийг цуцлах, хийг тээвэрлэн хүргэх цэгийг өөрчлөх тухай хэрэглэгчийн хүсэлтийг харгалзан үзэх, баруун Европын орнуудад экспортлох хийн үнэ ханшийг зүүн Европын хийн ханштай уялдуулах, хэрэглэгч орнуудад хийн үнэ ханшийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл олгох зэрэг амлалт багтсан байна.

Эдгээр амлалтын аль нэгийг ирэх найман жилийн хугацаанд зөрчсөн тохиолдолд компани жилийн эргэлтийнхээ арав хүртэлх хувиар торгууль төлөх үүрэгтэй. Гэвч Gazprom ком-пани үүрэг амлалт өгөөд, ял шийтгэлгүй өнгөрч болзошгүй байгааг Европын зарим орон эсэргүүцжээ. Үүнтэй төстэй монополийн хэргээр Google 2.4 тэрбум, Qualcomm компани

997 сая еврогийн торгууль тус тус хүлээж байсныг ажиглагчид жишээ татжээ.

Литвын Эрчим хүчний сайд уг хэргийн талаар “Оросын компани зүүн Европын орнуудад монополь тогтоож, биднийг олон жил луйвардлаа. Гэтэл энэ хэргийг найман жилийн турш хэлэлцээд ямар ч ял шийтгэлгүй өнгөрүүлэх гэж байна. Хэргийг ирэх долоо хоногт эцэслэн шийднэ. Гэхдээ

Gazprom компанийг шийтгэлгүй өнгөрүүлэх нь тодорхой болоод байна. Тус компани хийн ханшаа дур мэдэн тогтоодог. Хиймлээр нэмэгдүүлсэн өндөр үнэ ханшаас зөвхөн манай улс гэхэд 1.5 тэрбум еврогийн алдагдал хүлээгээд байна шүү дээ. Бид хийн түлшний зах зээлд эрүүл, шударга өрсөлдөөн бий болохыг дэмжиж байна” гэв.

Европын Холбооны Өрсөл-

дөө ний асуудал хариуцсан төлөөлөгч Маргарэт Вестагер хэлэхдээ “Бид Европын бүс нутагт шударга өрсөлдөөнтэй зах зээлийн орчин бий болгохыг эрмэлзэнэ. Ингэхийн тулд аливаа нэг байгууллагыг заавал торгож, ял шийтгэл оноох нь чухал биш. Оросын Gazprom компани нөхцөл байдлыг ухамсарлаж, цаашид Европын орнуудыг боломжийн үнэтэй байгалийн хийгээр хангана гэдэгт итгэлтэй байна” гэв.

Харин Gazprom компанийн төлөө лөгч “Яагаад бүгд биднээр торгууль төлүүлэх гэж зүтгээд байгааг ойлгохгүй байна. Торгууль төлөх эсэх асуудал хөндөгдөөгүй. Өөрөөр хэлбэл, бид хууль дүрмээ зөрчиж, торгууль төлөх хэмжээнд очоогүй. Учир нь ханган нийлүүлэгч болон хэрэглэгч байгуулсан гэрээгээ зөрчсөн тохиолдолд л торгууль төлөх үүрэг хүлээнэ. Харин Gazprom компани ханган нийлүүлэх гэрээний ямар нэг заалтыг зөрчөөгүй. Мөн Gazprom Европын Коммиссын өмнө тодорхой үүрэг амлалт өгсөн. Энэ үүрэг амлалтаа биелүүлэхгүй бол торгууль төлнө” хэмээв.

Ажиглагчдын үзэж буйгаар Gazprom компанийн асуудлыг эцэслэн шийдэхэд олон улсын зарим нэг дуулиан шууд бусаар нөлөө үзүүлж магадгүй аж. Тухайлбал, Оросын тагнуулын албаны ажилтан асан Сергей Скрипалыг Британид явж байхад нь халдсан хэрэг болон АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Оросын хакерууд нөлөөлсөн гэх хэрэг юм. Эдгээр хэрэг нь Европын коммисст Gazprom компанийн асуудлыг ший дэхэд нь нөлөөлж бол зош гүй хэмээн үзжээ.

Carillion-ийн хэрэгт аудитын компаниудыг буруутгалаа

Facebook дайрч давшилсан бичлэгийг устгахад дэвшил гаргав

Европын коммисс долоон жил үргэлжилсэн “Газпром” компанийн хэргийг ирэх долоо хоногт эцэслэн шийднэ.

Марк Закерберг

Facebook дэх бусдыг дайрч

давшилсан бичлэгтэй

холбоотой арга хэмжээг өдөрт нь авч

байхаа амлав.

хамтран байгуулсан нь дэвшил гарахад гол үүрэг гүйцэтгэжээ. Гэтэл бусдыг дайрч давшилсан, өдөөн хатгасан контент таних өгөгдлийн сан одоо ч байхгүй төдийгүй үүсгэх нь түвэгтэй.

Хиймэл оюун эрээ цээргүй контент таних ажлыг харьцангуй хялбар гүйцэтгэдэг. Гэтэл дайрч давшилсан контент ихэвчлэн нюанс бүхий контекст, “гэмгүй” энгийн үгээр илэрдэг тул хиймэл оюунд “ахадсан ажил” болдог.

Жишээ нь, Facebook-ийн хий мэл оюун ухаан хэрэглэгч мэдээлэхээс өмнө хүчирхий-лэлтэй контентын 86, порнограф контентын 96 хувийг ялган таньдаг. Тэгсэн атлаа дайрч давшилсан контентын 38-хан хувийг тодорхойлж чадаж байна.

Facebook-ийн хэл зүйн чадавх “маш хязгаарлагдмал”, англи, португал зэрэг хэдхэн том хэлнээс хараат. Гэхдээ тус компани цаашид хиймэл оюуны хүчин чадлаа олон хэл дээр зэрэг дадлагажуулахаар эрчимтэй туршиж байна.

“Аюултай” контент ялгах ажлыг тус компани одоохондоо хүмүүн-хянагчид голлон тулгуурлаж гүйцэтгэдэг. Одоогоор 10 мянгад хүрээд буй хүн-хянагчийн тоог энэ онд хоёр дахин өсгөхөөр ноён Закерберг амласан.

2018.05.17, ПҮРЭВ ~ №100 (899)

Эдийн засаг

11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ ТОВЧХОН» ХУВЬЦАА

1Тэрбум төгрөг. “Монгол базальт” компанийн анхдагч зах зээлийн захиалгын хуваарилалтад өөрчлөлт орлоо. Нийт татан төвлөрүүлэхээр зорьж байгаа 6.4 тэрбум төгрөгийн 16.9 сая ширхэг хувьцааг бүх хөрөнгө оруулагчдад ижил нөхцөлөөр санал болгохоор болжээ. Харин захиалгын хэмжээ нийлүүлэлтээс давбал нэг тэрбум төгрөгийг нийт захиалга өгсөн хүний тооноос хамаарч хувь тэнцүүлэх бол үлдсэн 5.4 тэрбум төгрөгийг нийт захиалгын мөнгөн дүнд харьцуулж, хувь тэнцүүлэхээр болжээ. Тус компанид нэг тэрбум гаруй төгрөгийн захиалга ирээд байна.

» ДЭЛХИЙД

0.6Хувь. Япон улсын эдийн засаг энэ оны эхний улиралд 0.6 хувиар буурлаа. Энэ нь сүүлийн хоёр жилд эдийн засаг нь анх удаа агшсан үзүүлэлт болов. Шинжээчдийн таамаглаагүй энэхүү гэнэтийн бууралтад бизнесийн хөрөнгө оруулалт, хэрэглээний зарцуулалт буурсан нь голлон нөлөөлжээ. Харин тус улсын суурь инфляцын түвшин дөрөвдүгээр сард 0.7 хувь болж буурчээ. Хэдий тийм ч дэлхийн эдийн засгийн төлөв эерэг байгаа учраас Японы эдийн засаг II улиралд эргээд өснө гэж шинжээчид таамаглаж байна.

» УУЛ УУРХАЙ

627.6 Сая ам.доллар. Энэ оны эхний дөрвөн сард зэсийн баяжмалын экспорт биет хэмжээгээрээ 8.6 хувиар буурч, 458.6 мянган тонн болов. Энэ нь 627.6 сая ам.доллараар хэмжигдэж, 2017 оны мөн үеэс мөнгөн дүнгээр 20 хувиар өссөн байна. Цайрын экспорт оны эхний дөрвөн сард 41.6 мянган тонн болж, долоон хувиар өссөн байна. Энэ нь мөнгөн дүнгээрээ 30 хувиар нэмэгдэж, 75.1 сая ам.доллар болсон дүн юм.

» БОРЛУУЛАЛТ“Оюу толгой” компани энэ оны эхний улиралд 168.9 сая ам.долларын борлуулалтын орлого олжээ. Ийнхүү өмнөх оныхоос 13 хувиар буурахад баяжмалын агууламж багассан нь голлон нөлөөлсөн гэжээ.

» ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

2,344Тэрбум төгрөг.МХБ­ийн лхагва гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар 22 хувьцаат компанийн 499,768 ширхэг хувьцаа арилжигдлаа. Үүнээс есөн компанийн хувьцааны ханш өсөж, 10 компанийнх буурчээ. Үүнээс "Алтайн Зам", "Усжуулах" компанийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр өсөлттэй байсан бол "Силк Нэт", "Хай Би Ойл" компанийн хувьцаа хамгийн их унав. “Монголын хөрөнгийн бирж” ТӨХК­ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хараат бус гурван гишүүний сонгон шалгаруулалт зарлалаа.

АНУ доллар 2401.30

Евро 2844.82

Япон иен 21.80

ОХУ рубль 38.56

БНХАУ юань 377.06

БНСУ вон 2.23

ВАЛЮТЫН ХАНШ

“Монголын эдийн засгийн чуулган” энэ сарын 21, 22-нд болно. Уг чуулганаар Үндэсний хөгжлийн газраас ойрын хугацаанд хэрэгжүүлэх төслүүд болон төрөөс баримталж буй бодлогын талаар танил-цуулахаар болжээ. Энэ талаар Үндэсний хөгжлийн газрын дарга Б.Баярсайхантай ярилцлаа.

-Засгийн газраас Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлого, Монгол Улсын 2030 он хүртэлх тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал зэрэг бодлогын баримт бичгүүд батлаад байна. Ирэх жилүүдэд улсын хөгжлийг тодорхойлох гол чиглэл, үзэл санаа нь юу байх вэ?

-УИХ-аас баталсан Монгол Улсын 2030 он хүртэлх тогт вортой хөгжлийн үзэл ба римт лалын эхний үе шатын үр дүнг 2020 онд, дараагийнхыг 2025 онд үнэлэнэ. Үүнтэй уялдуулж Засгийн газраас 2020 он хүртэл хэрэгжүүлэх Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлого баталсан. 2019 оны намар гэхэд 2025 он хүртэлх дунд хугацааны хөтөлбөр батлахаар ажиллаж байна. Таван жилийн хугацаатай эдгээр төлөвлөгөөг бүх салбарын яам дагаж, мөрдөж байж үндэсний хөгжлийн загвар бүрдэнэ.

Эдгээр бодлогын үндсэн санаа нь ажлын байр нэмэх, ядуурлыг бууруулах, үүний тулд олон тулгуурт эдийн засгийг бүрдүүлэх явдал. Мөн уул уурхай, дэд бүтцийн том төслүүдийг хөдөлгөхөд тэнд ажиллах боловсон хүчний асуудлыг ч бодлого, төлөвлөлтдөө оруулах шаардлагатай болж байна.

-Эдгээр баримт бичиг, бод-лого хэрэгжсэнээр эдийн засагт ямар үр дүн гарна гэж төсөөлж байгаа юм бэ?

-2020 он гэхэд нийт 263 мянган ажлын байр бий болгохоор төлөвлөсөн. Манай улсын эдийн засаг өсөж байгаа, хүн амын бүтцэд хүүхэд, өсвөр насныхан илүү байдаг онцлогтой. Тиймээс ирэх хоёр жилд ажиллах

Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг хуульчилнаИрэх хоёр жилд 38.3 их наяд төгрөгийн 113 төсөл хэрэгжинэ

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

хүч, эдийн засгийн массаа дагаад 140 мянган ажлын байр шинээр бий болно. Үүн дээр төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэх төслийн хүрээнд 40-50 мянган ажлын байр нэмэгдэнэ гэж тооцсон. Хувийн хэвшил, хөрөнгө оруулагчдын бусад төсөл нэмж хэрэгжвэл нийт 263 мянган ажлын байр нэмэгдэнэ. 2017 онд манай улсын эдийн засгийн өсөлт 5.1 хувьтай гарсан. Энэ онд мөн таван хувийн өсөлттэй байх таамаг байна. Дээрх төслүүд хэрэгжсэнээр эдийн засгийн энэ өсөлтийг дэмжинэ гэж тооцож байгаа.

-Танайх бодлого, төлөвлөлтөө ямар судалгаанд үндэслэдэг юм бэ?

-Үндэсний хөгжлийн газар 2016 оны наймдугаар сараас шинэ бүтэцтэй ажиллаж байна. Энэ хугацаанд яамд, донор бай-гууллага, эрдэмтдийн хийсэн судалгаан дээр ажиллаж, тооцоо-лол хийсэн.

-Ойрын хугацаанд хөдөл-гөхөөр төлөвлөж байгаа ямар томоохон төслүүд байгаа вэ?

-Тавантолгойн ордыг эдийн засгийн бүрэн эргэлтэд оруулахын тулд үүнийг тойрсон дэд бүтцийн багц төслүүдийг эхний ээлжинд хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Тус ордын нүүрс баяжуулах үйлдвэрийн төсөл яригдаж байгаа. Гашуун сухайтаас гадна нүүрс экспортлох өөр олон гарц бий болгосноор

Тавантолгойн нүүрсийг үнэд хүргэх боломжтой болно. Тухайлбал, Тавантолгой-Цагаан дэл чиглэлийн авто зам, Таван толгой-Ханги-Мандал чиглэлд шинэ зам тавих, Тавантолгой-Гашуун сухайтын замыг өргөжүүлэх зэрэг төслүүдийн шийдлийг гаргаад явж байгаа. Мөн Зүүнбаян-Сайншандын хөндлөн, хэвтээ чиглэлийн төмөр замын концессыг үргэлж-лүүлэхээр ажиллаж байна. Дэд бүтцийг дэмжсэн эрчим хүчний төслүүдийг ч урагшлуулах шаардлагатай байгаа.

-Эдгээр төслүүдийн санхүү-жилтийг яаж шийдэх юм бэ?

-Гурван тулгуурт хөгжлийн бодлоготой уялдуулан 2018-2021 онд хэрэгжүүлэх Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөл-бөрийг Үндэсний хөгжлийн газраас боловсруулсан. Энэ хөтөлбөрийг өнөөдөр Засгийн газарт танилцуулна. 2018-2021 онд хэрэгжүүлэх төслүүдийн жагсаалт, санхүүжилтийн тооцоог хөтөлбөрт багтаасан. Бид энэ тооцоог гаргахдаа бүх яамны дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, 30 тэрбум төгрөгөөс дээш төслүүдийг ач холбогдлоор нь эрэмбэлсэн. Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт 30 тэрбум төгрөгөөс дээш өртөгтэй 113 төсөл, арга хэмжээ багтсан. Эдгээр төсөлд нийт 38.3 их наяд төгрөгийн санхүүжилт шаардлагатай. Одоогоор есөн их наяд төгрөгийн 43 төсөл хэрэгжиж байгаа бол 70 гаруй шинэ төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

2018-2021 онд хэрэгжих 59 төсөлд нийт 21.8 их наяд төгрөг шаардлагатай байгаа. ОУВС-гийн хөтөлбөртэй холбоотойгоор улсын төсвийг нэлээн танасан. Тиймээс төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэх нь нийт төслийн дөнгөж 2.5 хувийг эзэлж байна. Үүнд улсын төсвөөс 725 тэрбум төгрөг зарцуулахаар тооцсон. Харин гаднын зээл, тусламжаар санхүүжих 6.6 их наяд төгрөгийн төсөл байгаа нь 3.4 хувийг эзэлж байгаа юм. Бусдыг нь төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэхээр тусгасан.

-Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлнэ гэдгээ тодруулахгүй юу?

-Талууд хоорондоо маш сайн ойлголцож, төрийн зангидаж, хийж чадахгүй байгаа томоохон дэд бүтцийн төслүүдийг хамтран хэрэгжүүлэх шинэ хэлбэр рүү орж байгаа. Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн бодлогыг шинээр тодорхойлж, хуульчлахаар ажил-лаж байна. Хувийн хэвшилтэй ойлголцсоноор уул уурхай, дэд бүтцийн томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлнэ. Хэрэв дэд бүтцээ шийдэж чадахгүй бол орон нутагт аж үйлдвэрлэл хөгжүүлнэ гэж яриад нэмэргүй. Тиймээс “Монголын эдийн засгийн чуул-ган”-ыг ийм хамтын ажиллагааны сэдэв дор зохион байгуулж байгаа.

-Энэ чуулганд Үндэсний хөгжлийн газар ямар үүрэгтэй оролцох вэ?

-“Монголын эдийн засгийн чуулган”-аар улсын хөгжлийн

загвар, хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн бодлого, төр хувийн хэвш лийн түншлэлийн, эдийн засгийг бүсчлэн хөгжүүлэх, төвлөрлийг сааруулах гэх мэт сэдэвтэй нэгдсэн болон салбар хуралдааныг Үндэсний хөгжийн газар хариуцан ажиллаж байгаа. Энэ чуулганыг хувийн хэвшлийнхэн Засгийн газар, УИХ-ын гишүүдэд асуулга тавьдаг, санал бодлоо солилцдог томоохон талбар гэж болно. Манай зүгээс хийж байгаа ажлаа танилцуулаад, санал зөвлөмж цуглуулъя гэсэн бодолтой байгаа.

-Хувийн хэвшил, хөрөнгө оруулагчид улс төрийн тогт-вортой байдал, хөрөнгө оруу лалтын орчноо сайжруу-лахыг шаарддаг. Энэ тал дээр ямар ажил хийж байна вэ?

-Гаднын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчин нөхцөлийг сайжруулах тал дээр Үндэсний хөгжлийн газар Дэлхийн Банктай хамтран төсөл хэрэгжүүлж байна. Хөрөнгө оруулалтын орчин яг одоо ямар байна вэ, үүнийг хэрхэн сайжруулах талаар “Шинэтгэлийн зураглал” гэсэн төсөл хэрэгжүүлж, судалгааны ажил нь дууссан. “Монголын эдийн засгийн чуулган”-ы үеэр энэ талаар дэлгэрэнгүй танилцуулж, хөрөнгө оруулагчид, бизнес эрхлэгчдээс санал авна. Ер нь энэ төслийн үр дүнгээс харахад манай улсын хөрөнгө оруулалтын орчин бусад төс-тэй хөгжилтэй орнуудтай харьцуулахад харьцангуй муу биш гэсэн дүгнэж болохоор байна.

Торонтогийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй Erdene Resource Development компани оны эхний улиралд хайгуулын зардалд 226.5 мянган канад дол-лар зарцуулжээ. Энэ нь жилийн өмнөхөөс 50 хувиар нэмэгдсэн талаар санхүүгийн тайландаа дурдлаа. Харин тус компанийн

алдагдлын хэмжээ 18 хувиар нэмэгдэж, 701 мянган канад долларт хүрсэн байна.

Erdene Resource Development компани Баян хөндий талбайд хайгуулын ажлаа үргэлжлүүлж байгаа юм. Тус компани North Midfield бүсэд он гарснаас хойш зургаан өрөмдлөг хийсэн байна. Харин “Алтан нум” төслийн талбайн нэмэлт хайгуулаа 2018 онд дуусгахаар зорьж байна. Үүнээс гадна өнгөрсөн долоо

хоногт тус компани “Алтан нар” төслийн талбайн таамаг нөөцийг 208 хувиар, боломжит нөөцийг 172 хувиар нэмэгдүүлснээ зарласан юм.

Erdene Resource Development компани энэ улиралд багтаан Монголын Хөрөнгийн биржид хувьцаагаа гаргахаар зорьж байна. Хэдий тийм боловч одоо гоор Санхүүгийн зохицуулах хо роо үүнтэй холбоотой ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй байгаа юм.

Өрхийн сарын дундаж мөнгөн зарлага орлогоосоо 27.8 мянган төгрөгөөр илүү байна. Ийнхүү зарлага өсөхөд хүнсний бус бараа, үйлчилгээний болон бусад зарлага 13.8 хувиар өссөн нь голлон нөлөөлжээ. Энэ оны эхний улиралд хөдөө аж ахуйн бус үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрчимжсэнээр дундаж орлого 15 хувиар өссөн ч зарлагаа давж чадаагүй байна. Энэ нь иргэд хуримтлал үүсгэхэд хүндрэл учруулж байна гэж эдийн засагчид дүгнэж буй. Мөнгөн

орлогын хагасаас илүүг цалин бүрдүүлдэг ч энэ оны эхний улиралд ажилгүй иргэдийн тоо 6.6 хувиар өсчээ. Улсын хэмжээнд ажилгүйдлийн түвшин 2018 оны эхний улиралд 9.7 хувь болж, өмнөх оны мөн үеэс 0.6 пунктээр, өмнөх улирлаас 2.4 пунктээр өссөн байна. “Mongolia talent network” компанитай хамтардаг аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд ажиллах хүчний эрэлт 2018 оны эхний улиралд 25 хувиар нэмэгдсэнийг мэдээлж байсан юм.

ЭКСПОРТ

Нүүрсний экспорт гурван хувиар өслөө

Нүүрсний экспорт энэ оны эхний улиралд гурван хувиар нэмэгдэж, 795.8 сая ам.доллар болжээ.

Компаниудын борлуулалт гуравдугаар сараас хойш огцом нэмэгдэж, дөрөвдүгээр сард 3.56 сая тонныг экспортолсон

байна. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх өнгөрсөн сард БНХАУ-д айлчлах үеэр Ганцмодны боомтын нүүрсний гарцыг гурав болгон нэмэгдүүлсэн юм. Ингэснээр Гашуунсухайт-Ганцмодны боомтоор өдөрт дунджаар 950-1200 орчим автомашин нүүрс тээвэрлэн гаргаж байгаа талаар “Эрдэнэс Тавантолгой” компани мэдээллээ. Тус компани Баруун Цанхийн нүүрсийг 68.1

ам.доллараар, Зүүн Цанхийн нүүрсийг 60 ам.доллараар борлуулж байна.

Түүнчлэн, Овоот толгойд олборлолт хийж байгаа Southgobi Resources компани он гарснаас хойш нэг сая орчим тонн нүүрс экспортолжээ. 2018 оны эхний дөрвөн сард нийт экспортын 85 хувийг эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт бүрдүүлсэн байна.

ХАЙГУУЛ

Erdene Resource Development компани хайгуулын зардлаа нэмжээ

Т.ЭлисаШинжээч

Б.ДашнямШинжээч

СТАТИСТИК

Өрхийн зарлага орлогоосоо 30 орчим мянган төгрөгөөр давав

• Одоогоор есөн их наяд төгрөгийн 43 төсөл хэрэгжиж байгаа бол 70 гаруй шинэ төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

• “Монголын эдийн засгийн чуулган” хувийн хэвшлийнхэн Засгийн газар, УИХ­ын гишүүдэд асуулга тавьдаг, санал бодлоо солилцдог талбар болсон.

• Зүүнбаян­Сайншандын хөндлөн, хэвтээ чиглэлийн төмөр замын концессийг үргэлжлүүлэхээр ажиллаж байна.

С.Хасуй / ЗГМ©

С.Хасуй / ЗГМ©

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.05.17, ПҮРЭВ ~ №100 (899)

Эдийн засаг

SHANGHAI COMPOSITE

HANG SENG KOSPIS&P 500 TOPIXDOW JONES FTSE 100 NIKKEI 225

0.19%0.71% 0.13%

0.05%0.27%0.68% 0.44%0.78%

Өрхийн зардлын ачаалал хоёр дахин буурав

ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ГОЛ ҮЗҮҮЛЭЛТ:

ДНБ­д эзлэх ипотекийн зээлийн хэмжээ дэлхийн дунджаас бага байгаа нь цаашид орон сууцны зээлийн хэмжээ тэлэх боломжтойг илтгэнэ.Дэлхийн 103 орны ДНБ-д

эзлэх ипотекийн зээлийн дундаж хэмжээ 2015 онд 25.1 хувь байсан бол Монгол Улсын хувьд энэ үзүүлэлт 2017 оны эцсийн байдлаар 15.7 хувь байлаа. ДНБ-д эзлэх ипотекийн зээлийн хэмжээ дэлхийн дунджаас ийнхүү бага байгаа нь цаашид орон сууцны зээлийн хэмжээ тэлэх боломжтойг илтгэнэ. Улсын хэмжээнд насанд хүрсэн хүн амын дунд 25-29 насныхан хамгийн их хувийг эзэлж байгаагаас гадна 216 мянган өрх гэр хороололд төвхнөөд байгаа. Энэ нь ирэх жилүүдэд орон сууцны зээлийн эрэлт өсөхөд голлох нөлөө үзүүлэхээр байна. Учир нь, одоогийн зээлтэй байгаа иргэдийг насны бүтцээр нь авч үзвэл 30-34 насныхан хамгийн их хувийг эзэлж байгаа юм.

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл 2012 онтой харьцуулахад сүүлийн зургаан жилийн хугацаанд тав дахин өссөн. Монголбанкны гаргасан мэдээллээр, ипотекийн зээлийн үлдэгдэл энэ оны гуравдугаар сарын байдлаар 4.3 их наяд төгрөг болж, зээлдэгчийн тоо 93 мянгыг давжээ. Ипотекийн санхүүжилтэд энэ он гарснаас хойш нэгдүгээр улирлын байдлаар нийт 48.1 тэрбум төгрөг банкуудад хуваарилж, үүнд 706 иргэн шинээр хамрагдсан байна. Шаардлагатай санхүүжилтийн дийлэнх хэсгийг Засгийн газраас олгожээ. Зээлийн санхүүжилтийг сард хоёр удаа тогтмол олгож байгааг Төвбанкнаас өмнө нь мэдээлсэн юм.

Орон сууцны тогтвортой тогтолцоог бий болгох хөтөлбөрийн хүрээнд 2013-2017 онд орон сууцны борлуулалт хоёр дахин нэмэгдсэн. Уг хөтөлбөрийн эхний жилүүдэд орон сууцны үнэ өсөж, орон сууцны үнийн индекс 2014 онд 1.26 хувьд хүрч байсан удаатай. Тэгвэл 2016 оны хагас жилээс хойш 0.98-1.02 хувийн түвшинд тогтворжиж эхэллээ. Өөрөөр хэлбэл, үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл дэх үнийн хөөс хагарч байна. Хөтөлбөр эхэлсэн жил буюу 2013 онд хамгийн их орон сууцны борлуулалт хийгдсэн. Үүний 63 хувийг шинээр ипотекийн зээлээр

Орон сууцны хүртээмж сүүлийн зургаан жилд тав дахин өсчээ

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

борлуулжээ. Харин ипотекийн санхүүжилт агших болсноор орон сууцны борлуулалт саарсан билээ.

Тухайлбал, 2013-2016 онд борлуулсан орон сууц 60-аас дээш хувьтай байсан бол энэ нь 2017 онд 44 хувь болж буурчээ. Банкны салбарын нийт зээлийн хэмжээ 14 их наяд төгрөг байгаагаас 30.4 хувийг ипотекийн зээл эзэллээ.

Үүнийг задалж харвал, банкны салбарын нийт ипотекийн зээлийн 77.4 хувийг дээр дурдсан хөтөлбөрийн хүрээнд олгосон зээл бүрдүүлж байна. Засгийн газраас орон сууцны хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэх бодлого баримталж буйгаа илэрхийлсэн. Энэ хүрээнд ипотекийн санхүүжилтэд төсвөөс 120 тэрбум төгрөг төлөвлөсөн байна.

Харин Монголбанк зээлийн эргэн төлөлтөөс 180 тэрбум төгрөг энэ онд ипотект зарцуулах юм. Ипотекийн хоёрдогч зах зээлийн байгууллагад орон сууцны зээлийг шилжүүлснээр банкны системд орон сууцны зээлийн хэт их ачаалал үүсэх, түүнээс үүдэлтэй эрсдэлийг бууруулсан гэж эдийн засагчид үздэг. Хэрэв банкуудын баланс дээр найман хувийн хөтөлбөрийн нийт ипотекийн зээл үлдсэн

бол ойролцоогоор 130 гаруй тэрбум төгрөгийн ачаалал банкуудын өөрийн хөрөнгө дээр нэмэгдэх байжээ. Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци найман хувийн хөтөлбөрт оролцсоноор санхүүгийн салбарт тулгарах байсан олон эрсдэлийг хааж буй.

Ипотекийн зээлээр батал-гаажсан бондын төлбөрийг орон сууцны зээлийн санхүүжилтэд эргүүлэн зарцуулж байгаа. Энэ нь санхүүжилтийн тогтолцоог үргэлжлүүлэх боломжийг бий болгосон гэж холбогдох албаныхан үздэг. Тухайлбал, 2013-2017 онд МИК-ийн ипотекийн зээлээр баталгаажсан бондын эргэн төлөлтөөс нийт 800 гаруй тэрбум төгрөгийг ипотекийн зээлийг санхүүжүүлэх нэмэлт эх үүсвэр болгон зах зээлд нийлүүлсэн байна. Зээлийн дундаж хэмжээ нь 40-

60 сая төгрөг бөгөөд 13 мянга гаруй иргэнд шинээр байр авах санхүүжилтийг шийдэж өгчээ. Тэгвэл 2018-2020 онд зээлийн эргэн төлөлтөөс жилд дунджаар 300 гаруй тэрбум төгрөгийн эргэн төлөлтийг зээлийн санхүүжилтийн нэмэлт эх үүсвэр болгож, зах зээл нийлүүлэх боломжтой аж. Ингэснээр ойрол-цоогоор 5000 гаруй зээлдэгчийн санхүүжилтийг жил бүр бий болгохоор байна.

2013 оноос Засгийн газар, Монголбанк хамтран хэрэг-жүүлсэн орон сууцны найман хувийн зээлийн хөтөлбөрт 80 орчим мянган зээлдэгч хамрагдаж орон сууцтай болсон юм. 2013 оноос өмнө сарын дөрвөн сая төгрөгийн орлоготой иргэдэд хүртээмжтэй байсан орон сууцны зээлийг сарын дундаж нэг сая төгрөгийн орлоготой өрхөд олгогдож болох нөхцөлийг дээрх

хөтөлбөр бүрдүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл, орон сууцны зээлийн хүртээмж тав дахин нэмэгдсэн байна. СЭЗИС-ийн багш, эдийн засагч Ж.Дэлгэрсайхан “Өрхийн хэрэглээний бүтцийг өөрчилж, хуримтлал болон үл хөдлөх хөрөнгийн өмчтэй болгоход “Орон сууцны санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоог бүрдүүлэх хөтөлбөр” хамгийн том дэмжлэг болсон” хэмээн тодотгосон юм.

Ипотекийн зээл авсан өрхийн 56 хувь нь сард 600 мянган төгрөгийн зээлийн эргэн төлөлт хийж байна. Энэ нь өндөр хүүтэй зээлтэй байсан 2013 оны өмнөх үеэс 50 хувиар өрхийн зардлын ачаалал буурсан үзүүлэлт болж байна. Ерөнхий сайдын эдийн засгийн бодлогын зөвлөх Н.Энхбаяр “Орон сууцны хөтөлбөр идэвхтэй ажил эрхлэлтийг дэмжсэн” хэмээн онцолж байна. Үндэсний статистикийн хорооны энэ оны дөрөвдүгээр сарын нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтээр, ажил хайж хөдөлмөр эрхлэлтийн байгуул-лагад бүртгүүлсэн иргэд 34.6 мянга болсон байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэд өнгөрсөн сард өмнөх оны мөн үеэс 29 хувиар буурчээ. Өнөөдрийн байдлаар нийслэлийн хэмжээнд, 60 гаруй мянган орон сууцны төсөл хэрэгжиж байна.

ББСБ-уудын нийт актив нэг их наяд төгрөгөөс давлааБАНК САНХҮҮ

Банк бус санхүүгийн салбарын нийт актив энэ оны нэгдүгээр улирлын байдлаар нэг их наяд төгрөгөөс давлаа. Энэ нь 2017 оны эхний улирлын үзүүлэлтээс 31.5 хувиар буюу 251 тэрбум төгрөгөөр

өссөн дүн юм. Санхүүгийн зохи-цуулах хорооноос тус салбарт явуулж буй чадавхжуулах бодлогыг ББСБ-ууд сайн ханган биелүүлж, үр дүнд хүрч буйг дээрх өсөлтийн үзүүлэлт нотлон харууллаа хэмээн үзжээ. Учир нь уг өсөлтөд ББСБ-уудын өөрийн хөрөнгө 53.1 тэрбум төгрөгөөр буюу долоон хувиар, хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 50.1

тэрбум төгрөгөөр буюу 8.40 хувиар өссөн нь тус тус голлон нөлөөлжээ. ББСБ-уудын төлбөрийн чадвар сайжирч байна. СЗХ-ноос ББСБ-уудын үйлчилгээг хэрхэн сайж руулах талаар иргэдээс санал авч эхэлсэн.

Улсын хэмжээнд нийт 535 ББСБ 100 мянган байнгын зээлдэгчдэд тусгай зөвшөөрлийн хүрээнд 10

С.Батсайхан /ЗГМ©

IV/22 V/06 V/16

Erdene Resource Development Торонто

Өдөр 2.86% Сар Жил

0.390.360.34

IV/22 V/06 V/16

Prophecy Development Торонто

Өдөр 1.87% Сар Жил

2.62

2.883.14

IV/22 V/06 V/16

Rio Tinto Австрали

Өдөр 1.28% Сар Жил

83.2681.2879.29

Өдөр 5.88% Сар Жил

IV/22 V/06 V/16

Xanadu Mines Австрали

0.200.190.18

Жилд 5000 гаруй зээлдэгчийн

санхүүжилтийг хийж чадахаар

байна

Б.ТулгатЗГМ

төрлийн санхүүгийн үйлчилгээг хүргэж байна.

Монголын Банк бус санхүүгийн байгууллагуудын холбооны ерөн х ий лөг ч А.Алтансүх “ББСБ-ууд цаг үетэйгээ зэрэгцэн санхүүгийн үйлчилгээг цахим орчинтой хослуулсан олон төрлийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг зах

зээлд нийлүүлж, цахим орчинд барьцаагүй зээл олгох, төлбөр тооцооны хэрэгсэл гаргах, орон сууцны зээл, кредит карт гаргах зэрэг шинэ зах зээлийг бий болгон өөрийн хөрөнгөнд тулгуурлан нэвтрүүлж байна” гэв. Зөвхөн өнгөрсөн оны хувьд гэхэд ББСБ-уудын дундаж хүү найман нэгжээр буурчээ. Зээлийн

эрсдэл, чанарын үзүүлэлтийг харахад чанаргүй зээл 17 хувьтай байна. СЗХ-ноос ББСБ-уудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн доод хэмжээг шинэчлэн тогтоож, үе шаттайгаар 2021 он хүртэл 2.5 тэрбум төгрөгт хүргэх шийдвэр гаргасан. Энэ хүрээнд ББСБ-ууд дүрмийн сангаа нэмэгдүүлэхээр зорьж байна.

Банкны салбарын нийт ипотекийн зээлийн

8% болон 5%зээл

Бусад эх үүсвэрийн зээл

6

77.4%

22.6%Монгол банк©

Ипотекийн зээлийн хэмжээ

Банкны салбарын нийт зээлийн хэмжээ

Ипотекийн зээл

Бусад зээл

30.4%

69.6%

Нийт зээлийн хэмжээ