Xanthomonas oryzae pv. oryzae - Silpakorn...
Transcript of Xanthomonas oryzae pv. oryzae - Silpakorn...
059680631
ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae
โดย นางสาววราภรณ อทอง
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต
ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae
โดย นางสาววราภรณ อทอง
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต
ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร
ANTIBACTERIAL ACTIVITIES OF CRUDE EXTRACTS OF LEAVES OF SUGAR APPLE, ASIATIC PENNYWORT AND IVY GOURD
AGAINST XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE
By
MISS Waraporn U-THONG
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Science (ENVIRONMENTAL SCIENCE)
Department of ENVIRONMENTAL SCIENCE Graduate School, Silpakorn University
Academic Year 2017 Copyright of Graduate School, Silpakorn University
หวขอ ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae
โดย วราภรณ อทอง สาขาวชา วทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญา
มหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ
บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต
คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)
พจารณาเหนชอบโดย
ประธานกรรมการ (ดร. ดาวรง สงขทอง )
อาจารยทปรกษาหลก (รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ )
ผทรงคณวฒภายนอก (ดร. กาญจนา หรมเพง )
ง
บทค ดยอ ภาษาไทย
57311319 : วทยาศาสตรสงแวดลอม แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : ฤทธการยบยงแบคทเรย, ใบนอยหนา, ใบบวบก, ใบต าลง, XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE
นางสาว วราภรณ อทอง: ผลของสารสกดหยาบแตละชนดจากใบนอยหนา บวบก และต าลงตอการยบยงเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ
ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ข อ ง ง า น ว จ ย น เ พ อ ศ ก ษ า ก า ร ย บ ย ง เ ช อ
แบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae ทเปนสาเหตส าคญของโรคขอบใบแหงในขาวดวยสารสกดหยาบจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงทสกดดวย methanol ท าการศกษาโดยวธ disk diffusion method ซงเปนการทดสอบในเชงคณภาพเพอทดสอบความไวตอการทดสอบของเชอ รวมทงทดสอบหาคาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย (MIC) และคาความเขมขนต าสดทสามารถฆาแบคทเรย (MBC) ตลอดจนทดสอบอทธพลของปจจยทางดานอณหภม (25-35°ซ) และ ชวงแสง:ชวงมด (10:14 ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม.) ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ของสมนไพรนน ๆ ดวยวธ broth macrodilution พบวา สารสกดจากใบพชททดสอบทง 3 ชนดสามารถยบยงเชอ X. oryzae pv. oryzae โดยระดบการยบยงเชอดวยสารสกดแปรผนตามความเขมขนของสารสกดททดสอบ และพบวาสารสกดจากใบนอยหนา และสารสกดจากใบบวบก มความเขมขนต าสดทสามารถยบยงเชอได คอ ทความเขมขน 500 ไมโครกรม/disc ท าใหเกด inhibition zone ทมคาเฉลยเสนผานศนยกลางเทากบ 9 และ 8 มม. ตามล าดบ สวนความเขมขนต าสดของสารสกดจากใบต าลงทยบยงเชอได คอ ทความเขมขน 1,000 ไมโครกรม/disc ซงท าใหเกด inhibition zone ทมคาเฉลยเสนผานศนยกลางเทากบ 8 มม. คา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบนอยหนาและใบบวบกมคาเทากน คอ มคาเทากบ 12,500 ไมโครกรม/มล. และ 25,000 ไมโครกรม/มล. ตามล าดบ สวนคา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบต าลง มคาเทากบ 25,000 ไมโครกรม/มล. และ 50,000 ไมโครกรม/มล. ตามล าดบ อยางไรกตาม เมอพจารณาจากคา MIC ทได พบวาทอณหภมชวง 25-30°ซ และทกชวงแสง:ชวงมดททดสอบ ไมมผลตอการยบยงเชอแบคทเรยนดวยสารสกดจากพชททดสอบ แตท 35°ซ ท าใหแบคทเรยททดสอบตาย
จ
บทค ดยอ ภาษาองกฤษ
57311319 : Major (ENVIRONMENTAL SCIENCE) Keyword : ANTIBACTERIAL ACTIVITIES, SUGAR APPLE LEAVES, ASIATIC PENNYWORT LEAVES, IVY GOURD LEAVES, XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE
MISS WARAPORN U-THONG : ANTIBACTERIAL ACTIVITIES OF CRUDE EXTRACTS OF LEAVES OF SUGAR APPLE, ASIATIC PENNYWORT AND IVY GOURD AGAINST XANTHOMONAS ORYZAE PV. ORYZAE THESIS ADVISOR : ASSOCIATE PROFESSOR GUNTHAREE SRIPONGPUN
Xanthomonas oryzae pv. oryzae is the causal agent of rice bacterial blight disease. The current research aimed to investigate the antibacterial activities of the methanol crude extracts of leaves of sugar apple, Asiatic pennywort and ivy gourd against this kind of bacteria. Antibacterial activities were tested by using disc diffusion method (Kirby-Bauer) and broth macrodilution method in order to achieve the minimal inhibitory concentration (MIC) and minimal bactericidal concentration (MBC) of the crude extracts. In addition, the effects of temperature (25-35°C) and photoperiodic regime (light: dark period of 10:14, 12:12 and 14:10 h) on the antibacterial activities of crude extracts of tested plants against X. oryzae pv. oryzae were also investigated. It was found that the methanol extracts of all tested plant leaves showed antibacterial activity against X. oryzae pv. oryzae. There was a direct correlation between antibacterial activity and the extract concentration of tested plant. The leave extracts of sugar apple and Asiatic pennywort at the minimum concentration of 500 mg/disc exhibited the activity against X. oryzae pv. oryzae with the inhibition zone diameter of 9 and 8 mm, respectively. While the leave extract of ivy gourd at the minimal concentration of 1,000 mg/disc showed antibacterial activity with the inhibition zone diameter of 8 mm. The MIC and MBC values of the crude extracts of sugar apple and Asiatic pennywort were the same at the concentrations of 12,500 mg/ml and 25,000 mg/ml, respectively; while the MIC and MBC values of that of ivy gourd were at the concentrations of 25,000 mg/ml and 50,000 mg/ml, respectively. According to the MIC values, the temperature range between 25-30°C and all tested photoperiodic regimes exhibited no effect on the antibacterial activity of the crude extract of tested plants against the bacterium. But the bacterial death
ฉ
was observed at 35°C.
ช
กตตกรรมประกาศ
กตตกรรมประกาศ
วทยานพนธฉบบน ส าเรจลลวงไปไดดวยด ขาพเจาขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. กณฑรย ศรพงศพนธ อาจารยทปรกษาวทยานพนธทใหความชวยเหลอและใหค าแนะน าทเปนประโยชนอยางยงส าหรบงานวจย ตลอดจนตรวจสอบและแกไขวทยานพนธฉบบน ใหส าเรจลลวงไปดวยด รวมทง อาจารย ดร. ดาวรง สงขทอง ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ อาจารย ดร.กาญจนา หรมเพง กรรมการผทรงคณวฒ ทกรณาใหค าปรกษา ค าแนะน า และขอเสนอแนะทเปนประโยชน สงผลใหวทยานพนธเลมน ถกตองและสมบรณยงขน
ขอขอบพระคณ ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร ทใหความชวยเหลอและอ านวยสะดวกในการใชเครองมอ หองปฏบตการและงานเอกสารตาง ๆ ในการท าวจยครงน
ขอขอบพระคณ ครอบครว และทกคนทมสวนเกยวของในการสนบสนน และเปนก าลงใจใหค าปรกษา ค าแนะน า ท าใหงานวจยประสบความส าเรจไดดวยด
วราภรณ อทอง
สารบญ
หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................. ง
บทคดยอภาษาองกฤษ ....................................................................................................................... จ
กตตกรรมประกาศ............................................................................................................................. ช
สารบญ .............................................................................................................................................. ซ
สารบญตาราง .................................................................................................................................... ฎ
สารบญรป ......................................................................................................................................... ฏ
บทท 1 บทน า .................................................................................................................................. 1
1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................................. 1
1.2 วตถประสงคของการศกษา .................................................................................................... 4
1.3 สมมตฐานของการศกษา ........................................................................................................ 4
1.4 ขอบเขตการศกษา .................................................................................................................. 4
1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ..................................................................................................... 5
1.6 ขนตอนการศกษา ................................................................................................................... 5
บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ........................................................................................... 6
2.1 พชสมนไพรทใชในการวจย ..................................................................................................... 6
2.1.1 นอยหนา ...................................................................................................................... 6
2.1.2 บวบก .......................................................................................................................... 6
2.1.3 ต าลง ........................................................................................................................... 7
2.2 การสกดสารดวยตวท าละลาย (Solvent Extraction) ........................................................... 7
2.2.1 การสกดสารจากของแขง ............................................................................................. 7
2.2.2 การสกดสารจากของเหลว ........................................................................................... 8
ฌ
2.2.3 การเลอกตวท าละลายใหเหมาะสมกบสารทตองการแยก ............................................. 8
2.2.4 หลกการสกดสารดวยตวท าละลาย ............................................................................... 9
2.2.5 ประโยชนของการสกดดวยตวท าละลาย ...................................................................... 9
2.3 การท าสารสกดใหเขมขน ....................................................................................................... 9
2.4 โรคขอบใบแหงของขาว (Bacterial Blight) ......................................................................... 11
2.5 แบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae ............................................................... 12
2.6 วธการทดสอบฤทธยบยงจลชพของสมนไพรในหองปฏบตการ ............................................. 13
2.6.1 Agar Diffusion Test ................................................................................................ 14
2.6.2 Dilution Susceptibility Test ................................................................................. 14
2.7 งานวจยทเกยวของ............................................................................................................... 15
บทท 3 วธด าเนนการวจย .............................................................................................................. 23
3.1 การสกดสารจากสมนไพร ..................................................................................................... 23
3.2 การเตรยมสารสกดสมนไพรทความเขมขนตาง ๆ ................................................................. 23
3.3 การเตรยมสารแขวนลอย X. oryzae pv. oryzae .............................................................. 24
3.4 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบของสมนไพรทศกษาในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ Disc Diffusion .......................................................................................... 24
3.5 การทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) ........................ 25
3.5.1 การหาคา Minimum Inhibition Concentration (MIC) ......................................... 25
3.5.2 การหาคา Minimum Bactericidal Concentration (MBC) ................................... 26
3.6 การทดสอบผลของสภาวะทางกายภาพในการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชสมนไพร ...................................................................................... 26
3.6.1 อณหภม ..................................................................................................................... 26
3.6.2 ชวงแสง ..................................................................................................................... 27
บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผลการวจย ................................................................................... 28
ญ
4.1 Yield Percentage ของสารสกดจากพชททดสอบ .............................................................. 28
4.2 ประสทธภาพของพชททดสอบในการยบยง X. oryzae pv. oryzae เมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion .................................................................................................................... 28
4.4 ผลของสภาวะทางกายภาพตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสาร สกดหยาบจากพชททดสอบ ดวยวธ Broth Macrodilution .............................................. 40
4.4.1 อณหภม ..................................................................................................................... 40
4.4.2 ชวงแสง ..................................................................................................................... 40
บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ .................................................................................... 42
สรปผลการวจย ........................................................................................................................... 42
ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................... 42
รายการอางอง ................................................................................................................................. 44
ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 50
สารบญตาราง
หนา ตารางท 1 การยบยงเชอ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดเมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion ........................................................................................................................................................ 29
ตารางท 2 การเปรยบเทยบการยงยง Xanthomonas sp. ของสารสกดของพชชนดตาง ๆ ดวย Methanol เมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion .............................................................................. 33
ตารางท 3 การเปรยบเทยบอตราสวน MBC/MIC ของสารสกดจากพชทดสอบทง 3 ชนด .............. 36
ตารางท 4 การเปรยบเทยบการทดสอบหาคา MIC และคา MBC ของเชอ Xanthomonas sp. ททดสอบกบสารสกดจากพชชนดตาง ๆ ดวย Methanol .................................................................. 39
สารบญรป
หนา รปท 1 เครองระเหยแหงลดความดนแบบหมน ................................................................................ 10
รปท 2 อาการ kresek ของตนขาว .................................................................................................. 11
รปท 3 การปายเชอบนผวหนาอาหาร MHA ในลกษณะทง 3 ทศทาง ............................................. 24
รปท 4 บรเวณท X. oryzae pv. oryzae ถกยบยงดวยสารสกดจากใบพชททดสอบ ...................... 30
รปท 5 คาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) ............ 37
รปท 6 คาความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) .................................... 38
บทท 1
บทน า
1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ประเทศไทยเปนประเทศกสกรรม ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรเปนหลก ขาว
เปนพชเศรษฐกจหลกชนดหนงทมการเพาะปลกมาก เนองจากขาวเปนธญพชอาหารหลกทส าคญ
ประชากรโลกมากกวาครงบรโภคขาวเปนอาหาร คาเฉลยความตองการบรโภคขาวทวโลกในป พ.ศ.
2552-2553 มคาเปน 438.73 ลานตนขาวสาร แลวมคาเพมขนเปน 468.63 ลานตนขาวสารในปพ.ศ.
2555-2556 (เพมขน 6.81%) และ 479.96 ลานตนขาวสารในปพ.ศ. 2556-2557 (เพมขน 2.42%)
โดยปจจยทมผลกระทบตอการปลกขาวและการสงออกขาวของไทยนนมหลายปจจย หนงในปจจย
หลก คอ การระบาดของโรค ซงสงผลใหเกดการสญเสยผลผลตทางการเกษตรเปนจ านวนมาก
โรคขอบใบแหง (bacterial blight) เกดจากเชอแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv.
oryzae จดเปนโรคทส าคญมากโรคหนง เนองจากสงผลตอการลดลงของผลผลตและคณภาพของขาว
ทวโลก โดยพบการระบาดของโรคในแหลงปลกขาวทวไป ทงพนทนาน าฝนและในเขตชลประทาน
อกทงในชวงป พ.ศ. 2551-2555 ทท าการส ารวจโดยการสมในแหลงปลกขาวทส าคญของประเทศไทย
จ านวน 28 จงหวด พบวา มจ านวนถง 25 จงหวดทมการระบาดของโรคน (สจนต ภทรภวดล, 2555)
โดยทวไปเกษตรกรนยมใชสารเคมในการแกไขปญหาโรคระบาด จงอาจกอใหเกดปญหาทส าคญอน ๆ
ตามมา เชน สงผลกระทบตอสขภาพของเกษตรกร หรอผสมผสสารเคมโดยตรง ซงอาจท าใหเกด
ความเปนพษแบบเฉยบพลน หรอพษแบบสะสมเปนเวลานาน และท าใหเกดปญหาสขภาพไดใน
อนาคต การสะสมของสารเคมในหวงโซอาหาร และการท าลายสมดลของระบบนเวศ เปนตน จงม
ความพยายามทจะหาวธการควบคมโรคทเหมาะสม เพอลดปญหาทจะตามมาจากการใชสารเคม
(สธาสน องสงเนน, 2558)
การใชสารสกดจากพชสมนไพรไทยในการควบคมโรคพชเปนอกทางเลอกหนงทไดรบความ
สนใจ เนองจากเปนวธการแกปญหาทเปนมตรกบสงแวดลอม และมความปลอดภยตอสขภาพของ
เกษตรกรและผบรโภค สมนไพรไทยหลายชนดสามารถยบยงการเจรญของจลนทรยได เชน จาก
การศกษาของ Nanasombat and Teckchuen (2009) ททดสอบดวยวธ disc diffusion พบวาใบ
ขเหลก (Cassia siamea) ใบชะมวง (Garcinia cowa) ใบผกแขยง (Limnophila aromatica)
2 และใบผกแพว (Polygonum odoratum) ทสกดดวย methanol ทความเขมขน 400 mg/ml ม
ฤทธตานเชอแบคทเรยไดด โดยเมอทดสอบกบ Bacillus cereus ท าใหเกดบรเวณทถกยบยง
(inhibition zone) ทมความยาวเสนผานศนยกลางเทากบ 9.3±1.6 mm, 20.2±3.6 mm, 21.0±5.2
mm และ 15.3±5.5 mm ตามล าดบ สวนเมอทดสอบกบ Listeria monocytogenes ท าใหเกด
inhibition zone ทมความยาวเสนผานศนยกลางเทากบ 7.5±0.5 mm, 11.0±1.0 mm, 12.2±3.4
mm และ 11.5±0.9 mm ตามล าดบ อกทงสารสกดของใบชะมวง ใบผกแขยง และใบผกแพว ท
ความเขมขนดงกลาว สามารถยบยง Staphylococcus aureus โดยท าใหเกด inhibition zone ทม
ความยาวเสนผานศนยกลาง เทากบ 10.2±0.3 mm, 12.5±2.5 mm และ 11.2±2.9 mm
ตามล าดบ นอกจากน วชรา สวรรณอาศน และ ศศธร วฒวณชย (2553) ทดสอบประสทธภาพของ
สารสกดหยาบจากพชสมนไพร 20 ชนดดวย 95% ethanol ตอการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย
Erwinia carotovora ทเปนสาเหตโรคเนาเละของผกในระดบหองปฏบตการ ดวยวธ paper disc
agar diffusion พบวา พช 8 ชนดสามารถยบยงการเจรญของเชอได โดย 3 ล าดบแรกทใหผลดทสด
ไดแก สารสกดหยาบจากผลสมอพเภก (Terminalia bellirica) ผลเบญกาน (Quercus infectoria
Olivier) และเปลอกผลทบทม (Punica granatum) โดยใหคาเฉลย inhibition zone เทากบ 0.41,
0.33 และ 0.25 cm ตามล าดบ อกทงประทมพร ปลอดภย, จตตมา โสตถวไลพงศ, วลาวรรณ เชอ
บญ และ ดสต อธนวฒน (2558) ประเมนประสทธภาพสารสกดจากพช 6 ชนด ไดแก ยานาง
(Tiliacora triandra) สาบเสอ (Chromolaena odorata) พลงกาสา (Ardisia polycephala)
มงคด (Garcinia mangostana) ชะมวง และกาฝาก (Helixanthera parasitica) ดวยตวท าละลาย
ethyl acetate และ 95% ethanol ตอการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย Erwinia carotovora
subsp. carotovora (ECC) ทเปนสาเหตโรคเนาเละของคะนาดวยวธ paper disc diffusion พบวา
สารสกดจากใบชะมวงดวย ethyl acetate ทความเขมขน 1,000,000 สวนในลานสวน (ppm)
สามารถยบยงการเจรญของ ECC ไดสงทสด โดยมคาความยาวเฉลยของ inhibition zone เทากบ
1.2 cm
ดงนนการวจยนจงสนใจทดสอบผลของสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ตอ
การยบยงเชอแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ทเปนสาเหตของโรคขอบใบแหงในขาว ดวยวธ disc
diffusion เพอทดสอบความไวของเชอ X. oryzae pv. oryzae ตอสารสกดหยาบจากใบพชทง 3
ชนดททดสอบ อกทงทดสอบหาคาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย (MIC)
3 และคาความเขมขนต าสดทสามารถฆาแบคทเรย (MBC) ตลอดจนทดสอบอทธพลของปจจยทางดาน
อณหภม และชวงแสง:ชวงมด ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสมนไพรนน ๆ
เมอทดสอบดวยวธ broth macrodilution ซงผลทไดสามารถน าไปประยกตใชในการควบคมโรคพช
ไดอกทางเลอกหนง
4 1.2 วตถประสงคของการศกษา การวจยครงนมวตถประสงคเพอ
(1) ทดสอบการยบยงเชอแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากใบ
นอยหนา (Annona squamosal L.) ใบบวบก (Cebtekka asuatuca L. Urban) และใบต าลง
(Coccinia grandis L. Voigt) ทสกดดวย methanol เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion
(2) ทดสอบหาคา minimum inhibitory concentration (MIC) และคา minimum bactericidal
concentration (MBC) ของสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ดวยตวท าละลาย
methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ broth macrodilution
(3) ศกษาปจจยทางดานอณหภม และชวงแสงทเหมาะสมในการยบยงการเจรญของ X.
oryzae pv. oryzae โดยสารสกดจากพชสมนไพรดวยตวท าละลาย methanol ดวยวธ broth
macrodilution
1.3 สมมตฐานของการศกษา (1) สารสกดจากพชสมนไพรตางชนดกน คอ ใบนอยหนา บวบก และต าลงดวยตวท าละลาย
methanol สามารถยบยงแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ไดแตกตางกน
(2) ปจจยตาง ๆ ทตางกน เชน อณหภม และชวงแสงทแตกตางกนมผลตอสารสกดจากพช
สมนไพรดวยตวท าละลาย methanol ททดสอบ มผลยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae
ไดแตกตางกน
1.4 ขอบเขตการศกษา (1) ทดสอบประสทธภาพของสารสกดจากพชสมนไพรแตละชนด ไดแก ใบนอยหนา บวบก
และต าลง ดวยตวท าละลาย methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ
disc diffusion ตามวธการของ Kirby-Bauer
(2) ทดสอบหาคา MIC และคา MBC ของสารสกดจากพชสมนไพรแตละชนด ไดแก ใบ
นอยหนา บวบก และต าลง ดวยตวท าละลาย methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv.
oryzae เมอทดสอบดวยวธ broth macrodilution (Jose, 2005)
(3) ทดสอบปจจยทางดานอณหภม และชวงแสงทเหมาะสมตอการยบยงการเจรญของ X.
oryzae pv. oryzae โดยสารสกดจากพชสมนไพรดวยตวท าละลาย methanol
5 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ คอ ท าใหทราบถง
(1) ประสทธภาพการยบยงเชอแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากใบ
นอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ทสกดดวย methanol เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion
(2) คา MIC และคา MBC ของสารสกดจากพชสมนไพรใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง
ดวยตวท าละลาย methanol ตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ broth
macro dilution
(3) สามารถทราบปจจยทเหมาะสมทางดานอณหภม และชวงแสงในการยบยงการเจรญของ
X. oryzae pv. oryzae โดยสารสกดจากพชสมนไพรดวยตวท าละลาย methanol ดวยวธ broth
macro dilution
1.6 ขนตอนการศกษา (1) คนควา สบคนขอมล
(2) รวบรวมขอมล
(3) วางแผนการวจยและเขยนโครงรางวจย
(4) ขออนมตหวขอและโครงการวทยานพนธ
(5) ด าเนนงานศกษาวจย วเคราะหขอมล สรปและอภปรายผล
(6) เขยนวทยานพนธ
(7) เสนอวทยานพนธ
(8) สอบวทยานพนธ
บทท 2
เอกสารและงานวจยทเกยวของ
2.1 พชสมนไพรทใชในการวจย 2.1.1 นอยหนา
ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล (2559a) รายงานวา
นอยหนาเปนพชในวงศ (family) Annonaceae มชอวทยาศาสตรวา Annona squamosa L.
ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมยนตนขนาดเลก แตกกงกานสาขา เปลอกตนเกลยง สเทาอมน าตาล
ล าตนสงประมาณ 8 m ใบเดยวรปร ปลายและโคนใบแหลม กวางประมาณ 2.54-6.35 cm ยาว
7.62-15.24 cm สเขยว กานใบยาว 1.27 cm เรยงสลบไปตามขอตน ดอกเดยว ออกตามซอกใบ
หอยลง กลบเลยง 3 กลบ กลบดอก สเหลองอมเขยว รปหอก ม 6 กลบ เรยง 2 ชน ชนละ 3 กลบ
หนาอวบน า เกสรตวผและรงไขจ านวนมาก ผลเปนผลกลม รปกลมปอม เสนผาศนยกลางประมาณ
7.62-10.16 cm เปลอกผลเปนสเขยว ผวขรขระ เปนปมกลมนนเชอมตอกน เนอผลสขาว เมลดรปไข
สด าหรอสน าตาลเขม สารส าคญทพบในใบนอยหนา ไดแก แอลคาลอยด (เชน anonaine) และน ามน
หอมระเหย (เชน borneol, camphene, camphor, carbone, eugenol, geraniol, thymol,
menthone และ pinene)
2.1.2 บวบก บวบกเปนพชลมลกขนาดเลก อยในวงศ Umbelliferae มชอทางพฤกษศาสตรวา Centella
asiatica L. Urban ชอสามญ Gotu kola ชอภาษาองกฤษ Asiatic Pennywort เปนผกพนบาน
และสมนไพรทมอายหลายป ปลกงายเลอยยาวไปตามพนดน แตกรากตามขอใบ ใบเปนรปไต ขอบใบ
หยก กวาง 1.5-5 cm ยาว 1-5 cm กานยาว 1-25 cm ดอกเปนชอ ออกตามซอกใบ ขนาดเลก 2-3
ดอก กลบดอกสมวง ผลแบน บวบกชอบขนตามพนทชนแตไมแฉะมากหรอน าทวม ขยายพนธโดยการ
เพาะเมลด หรอตดแยกไหลทมตนออนและราก น าไปปลกในทมแสงแดดพอควรจะเจรญเตบโตไดด
พบมากในประเทศแถบยโรปเรอยมาจนถงแถบแอฟรกาใต อนเดย ปากสถาน และศรลงกา สารส าคญ
ทพบในใบบวบกจดอยในกลม triterpenoid glycoside ซงประกอบดวย asiatic acid,
asiaticoside, madecassic acid หรอ สาร madecassol (จนทรพร ทองเอกแกว, 2556)
7
2.1.3 ต าลง ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล (2559b) รายงานวา
ต าลงเปนพชในวงศ Cucurbitaceae มชอวทยาศาสตรวา Coccinia grandis L. Voigt โดยม
ลกษณะเปนไมเลอยเนอแขง ใบเดยว เรยงสลบ มมอเกาะเปนเสนยาวออกตรงขามใบ รปคอนขาง
กลม หกเปนหามมหรอเวาลกเปนแฉก 3 หรอ 5 แฉก กวางและยาว 5-8 cm โคนใบเวาเปนรปหวใจ
ดอกเดยวหรอชอ 2-3 ดอก ออกทซอกใบ แยกเพศ อยคนละตน กลบดอกสขาว รประฆง ผลเปนผล
สด รปทรงกระบอก โดยมประโยชนทางยา คอ ใชใบแกไข โดยเปนสวนผสมในยาเขยว รากแกไข ใบ
สดขยทาแกคน ถอนพษปวดแสบปวดรอน ต ารายากลางบานใชผลแกเบาหวาน มรายงานการทดลอง
ในสตว ระบวาสารสกดเถาดวยแอลกอฮอล น าคนผลดบและผงใบแหงมฤทธลดน าตาลในเลอด ซงใน
ใบต าลงมสาระส าคญทพบ คอกรด อมโนหลายชนด และสาร -sitosterol ซงมรายงานวามฤทธลด
น าตาลในเลอดไดในเวลาอนสน
2.2 การสกดสารดวยตวท าละลาย (Solvent Extraction) การสกดสารและแยกสารดวยเทคนคโครมาโทกราฟฟ เปนการท าใหสารมความบรสทธขน
โดยอาศยการละลายทแตกตางกน และเปนเทคนคทนยมใชในการแยกสารตาง ๆ ออกจากสารผสม
การแยกสารบางชนดออกจากสารผสมโดยใชตวท าละลายสกดออกมาเปนเทคนคท นยมใชกนมาก
ทางดานเคมอนทรย สารผสมทน ามาสกดเปนสารจากผลตภณฑธรรมชาต สารจากการสงเคราะหใน
หองปฏบตการ หรอสารจากผลตภณฑอตสาหกรรม โดยอาศยสมบตของการละลายของสารทตางกน
ในตวท าละลายชนดตาง ๆ สารผสมทน ามาสกดอาจเปนไดทงของแขงและของเหลว แตตวท าละลาย
ทใชสกดมกเปนของเหลว การสกดท าไดหลายวธ เชน
2.2.1 การสกดสารจากของแขง สารผสมทเปนของแขงมมากมาย โดยเฉพาะผลตภณฑธรรมชาตทเปนพชและสตว
เชน ใบไม ดอกไม เปลอกไม รากไม ผลไม เมลด และอน ๆ การสกดโดยทวไปนน ท าใหของแขงแหง
เพอขจดน าออกกอน แลวจงบดใหละเอยดเพอท าใหมพนทผวมาก ซงจะสกดสารออกมาไดมากทสด
จากนนจงน าไปแชในตวท าละลาย หรอตมทอณหภมจดเดอดของตวท าละลายทใชสกด ตวท าละลาย
ทใช เชนhexane, ether, methylene chloride, chloroform, acetone, alcohol หรอ น า เมอ
8 แชหรอตมในระยะเวลาหนง กรองของแขงออก และน าสารละลายทไดไประเหยเอาตวท าละลายออก
จะไดสารสกดหยาบ (crude extract) สวนของแขงทเหลออาจน าไปสกดตอไดอก ส าหรบการสกดขน
แรกดวยตวท าละลายทไมมขว เมอจะสกดตอจะใชตวท าละลายทมขวสงขน วธนจะท าใหไดสารสกด
หยาบทมสารผสมหลายชนด เมอน าไปแยกตอจะไดสารบรสทธ ซงสามารถน าไปวเคราะหหา
โครงสรางตอไป
2.2.2 การสกดสารจากของเหลว เมอสารทตองการสกดเปนของเหลว หรอเปนสารทอยในตวท าละลาย การสกดจะตอง
เลอกตวท าละลายทเหมาะสม คอ ไมละลายกบตวท าละลายทมอยเดม แตแยกชนออกจากกน และ
ตองละลายสารทตองการไดดกวาตวท าละลายเดม ตามหลกการกระจายสาร (distribution law)
การละลายของสารใดสารหนงในตวท าละลายสองชนด จะมการกระจายตวของสารในตวท าละลายทง
สองชนดในอตราสวนคงท ซงขนกบคาคงทของการกระจาย (distribution coefficient or partition
coefficient, K) เชน สาร X ทละลายไดทงในตวท าละลาย A และ B จะท าใหมคา K ดงน
K = ความเขมขนของสารละลาย X ใน A
ความเขมขนของสารละลาย X ใน B
เมอสกดสาร X ออกจากตวท าละลาย A โดยใชตวท าละลาย B ปรมาณของ X ใน A
จะลดลง น าสารละลายทเหลอทม X ลดลงน มาสกดตอดวยตวท าละลาย B อก สาร X ในตวท า
ละลาย A จะลดลงอก ดงนนเมอใชตวท าละลาย B ทละนอย แตใชหลาย ๆ ครง กจะท าใหไดสาร X
มาอยในตวท าละลาย B มากขน และถา K มคามากกวา 1 แสดงวาสาร X ละลายใน A ไดดกวา B
การใช B สกดสาร X จะตองท าหลายครง แตถา K มคานอยกวา 1 แสดงวา สาร X ละลายใน B ได
ดกวาใน A การสกดจงไมตองใช B หลายครง (นครน ปยนเคราะห, 2550)
2.2.3 การเลอกตวท าละลายใหเหมาะสมกบสารทตองการแยก มหลกการดงน (สวฒนา ดนน
, 2561)
(1) ตวท าละลายสามารถละลายสารทตองการสกดได
(2) ตวท าละลายจะตองไมละลายสารอน ๆ ทเราไมตองการสกด
9
(3) ตวท าละลายจะตองไมท าปฏกรยากบสารทเราตองการสกด ตวท าละลาย สามารถ
แยกออกจากสารทเราตองการสกดไดงาย มจดเดอดต า ระเหยงาย
(4) ตวท าละลายไมเปนพษ และมราคาถก
2.2.4 หลกการสกดสารดวยตวท าละลาย หลกการสกดสารดวยตวท าละลาย มหลกการดงน
เตมตวท าละลายทเหมาะสมลงในสารทเราตองการสกด จากนนเขยาแรง ๆ หรอน าไปตม
เพอใหสารทเราตองการจะสกดละลายในตวท าละลายทเราเลอกไว สารทเราสกดไดยงเปนสารละลาย
อย ถาเราตองการท าใหบรสทธ เราควรจะน าสารทไดไปแยกตวท าละลายออกกอน อาจจะน าไป
ระเหยหรอน าไปกลนตอไป เชน การสกดน าขงจากขง การสกดคลอโรฟลลของใบไม
2.2.5 ประโยชนของการสกดดวยตวท าละลาย (1) ใชสกดน ามนพชจากเมลดพช เชน น ามนงา ร า ถว ปาลม นน บว นยมใช
hexane เปนตวท าละลาย
(2) สกดสารมสออกจากพช
(3) ใชสกดน ามนหอมระเหยออกจากพช
(4) ใชสกดยาออกจากสมนไพร
2.3 การท าสารสกดใหเขมขน เมอก าจดตวท าละลายออกจากสารสกด จะไดสารสกดทมความเขมขนเพมขน และเมอก าจด
ตวท าละลายออกจนหมด จะไดของเหลวหนด เรยกวา สารสกดหยาบ
การระเหยตวท าละลายออกจากสารสกดดวยเครองระเหยลดความดนแบบหมน (rotary
evaporator) โดยเครองจะตอกบปมสญญากาศเพอลดความดนใหเกอบเปนสญญากาศ เครองมอ
ประกอบดวย 3 สวน ดงน (รปท 1)
10
รปท 1 เครองระเหยแหงลดความดนแบบหมน ทมา: Ralph, Joan, and Patty (2001)
สวนท 1 สวนใหความรอน และกลนแยก ประกอบดวยหมอองไอน าทควบคมอณหภมได
ภาชนะทจะกลน (distillation flask) บรรจสารสกด เครองควบแนนทสวนปลายมกอกปด-เปด
(stopcock) ระบบสญญากาศ และภาชนะรองรบ (receiving flask) โดยในสวนนสามารถควบคม
ความเรวในการหมนและปรบระดบเลอนขน-ลงได
สวนท 2 สวนลดความดนหรอท าสญญากาศ ซงระบบจะตอกบปม
สวนท 3 สวนควบคมอณหภมภายในระบบ จะเปนอางน าหมนเวยนทสามารถควบคม
อณหภมไดต ากวาอณหภมหอง โดยตอสายน าเขาเครองควบแนน
หลกการท างานของเครองระเหยแหงลดความดนแบบหมน เรมจากเปดสวนควบคมอณหภม
ใหน าเยนเขาเครองควบแนน น าขวดกนกลมทมสารสกดปรมาตรไมควรเกน 2 ใน 3 สวนตอเขากบ
เครองมอดงรปท 1 จากนนเปดปมเพอใหเกดระบบสญญากาศ ปดระบบสญญากาศตรงปลายเครอง
ควบแนน และใหความรอนกบหมอองไอน า แลวเลอนใหขวดกนกลมสมผสกบน าในหมอองไอน า
พรอมกบหมนตลอดเวลา เพอใหเกดการกระจายความรอนอยางสม าเสมอในสารสกด จนกระทงตว
ท าละลายระเหยกลายเปนไอผานไปยงเครองควบแนน ซงจะตอกบระบบน าหลอเยน ท าใหไอ
ควบแนนกลายเปนของเหลวตกลงสภาชนะรองรบ กรณเกดฟองอากาศเนองจากการเดอดของสาร
สกดในขวดกนกลม ใหเปดระบบสญญากาศชวขณะ แลวรบปด เพอชวยลดความดนบรรยากาศใน
ขวดกนกลม มฉะนนสารสกดจะพงเขาไปในเครองได (Thongruk & Youpensuk, 2009)
11 2.4 โรคขอบใบแหงของขาว (Bacterial Blight) โรคขอบใบแหงมสาเหตมาจากแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae โรคนเกดได
ตงแตระยะกลา แตกกอ จนถงออกรวง ตนกลากอนน าไปปกด าจะมจดเลก ๆ ลกษณะช าทขอบใบของ
ใบลาง ตอมาประมาณ 7-10 วน จดช านจะขยายกลายเปนทางสเหลองยาวตามใบขาว ใบทเปนโรค
จะแหงเรวและสเขยวจะจางลงเปนสเทา ๆ อาการในระยะปกด าจะแสดงหลงปกด าแลวหนงเดอนถง
เดอนครง ใบทเปนโรคนจะมรอยขดช า ตอมาจะเปลยนเปนสเหลอง ทแผลมหยดน าสครมคลายยาง
สนกลม ๆ ขนาดเลกเทาหวเขมหมด ตอมาจะกลายเปนสน าตาลและหลดไปตามน าหรอฝน ซงจะท า
ใหโรคสามารถระบาดตอไปได แผลจะขยายไปตามความยาวของใบ บางครงขยายเขาไปขางในตาม
ความกวางของใบ โดยขอบแผลมลกษณะเปนขอบลายหยก แผลนเมอนานไปจะเปลยนเปนสเทา ใบท
เปนโรคขอบใบแหงจะแหงและมวนตามความยาว ในกรณทตนขาวมความออนแอตอโรคและเชอโรค
มปรมาณมาก จะท าใหทอน าทออาหารอดตน ตนขาวจะเหยวเฉาและแหงตายทงตนโดยรวดเรว เรยก
อาการของโรคนวา kresek (รปท 2)
รปท 2 อาการ kresek ของตนขาว ทมา: ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร (2556)
12 เชอสาเหตโรคสามารถแพรไปกบน าในสภาพแวดลอมทมความชนสงและในสภาพทมฝนตก
ลมพดแรง จะชวยใหโรคแพรระบาดอยางกวางขวางรวดเรว
การปองกนก าจดโรคน ควรปฏบตดงน
ไมควรใสปยไนโตรเจนมากในดนทอดมสมบรณอยแลว
ไมควรระบายน าจากแปลงทเปนโรคไปสแปลงอน
ควรเฝาระวงการเกดโรคถาปลกขาวพนธทออนแอตอโรคน เชน พนธขาวดอกมะล105 กข6
เหนยวสนปาตอง พษณโลก 2 และชยนาท 1 เมอเรมพบอาการของโรคบนใบขาว ใหใชสารปองกน
ก าจดโรคพช เชน Streptomycin sulfate ผสม oxytetracycline hydrochloride หรอ copper
hydroxide หรอ isoprothiolane (ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร, 2556)
2.5 แบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae Common Name (s) : bacterial leaf blight (BLB), kresek disease and bacterial
blight (BB)
Type of Pest : Plant pathogenic bacterium
Taxonomic Position
Class : Gammaproteobacteria
Order : Xanthomonodales
Family: Xanthomonodaceae
Scientific Name : Xanthomonas oryzae pv. oryzae
แบคทเรย X. oryzae pv. oryzae มลกษณะเปนทอน ปลายมน แกรมลบ แตละเซลลม
ความยาวประมาณ 0.7-2.0 µm และความกวาง 0.4-0.7 µm เซลลเคลอนทโดยใช polar flagella
colony ทขนบนอาหารเลยงเชอแขงทมสวนประกอบของน าตาลกลโคสจะมลกษณะกลม นน ม
ลกษณะ mucoid คอ พนผวของ colony เปนเมอกเยม และมสเหลอง สราง pigment
Xanthomonadincapsul ของแบคทเรยชนดนประกอบดวย extracellular polysaccharide (EPS)
จ านวนมาก ท าหนาทเปน virulence factor ทท าใหเชอนมความรนแรง
13 X. oryzae pv. oryzae เจรญไดในภาวะทมอากาศ หรอมออกซเจนเทานน แตไมสราง
สปอร อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญอยระหวาง 25-30°C ใหผลบวกตอการทดสอบ catalase ไม
สามารถ reduce ไนเตรท แตสามารถผลตกรดจากคารโบไฮเดรตไดเลกนอย (David, Ronald, &
Bogdanove, 2006)
ใบทตดเชอ X. oryzae pv. oryzae จะมแผลสเหลองคลมอยทขอบของใบ ซงแผลจะขนาน
ไปตามใบ และอาจครอบคลมทงใบ (Samanta, Das, & Samanta, 2014) เชอนมกเขาไปในใบขาว
โดยผานทาง hydathodes ทปลายใบและขอบใบ เซลลแบคทเรยทอยบนพนผวใบอาจแขวนลอยอย
ในของเหลว ซงของเหลวนจะระเหยออกไปในรปของหยดน าจากพชในเวลากลางคน เมอน าระเหยไป
หมด เซลลแบคทเรยเหลานจะตกคางอยทใบ และเคลอนทเขาสพชโดยใช polar flagella หรออยท
ใบ ในขณะทของเหลวถกระเหยไปหมดจากใบไมในตอนเชา แบคทเรยจะเพมจ านวนในชองวาง
ระหวางเซลของเซลลเยอบผว จากนนจะเขาส xylem ผานทางแผล หรอชองทเกดจากรากทเกดขน
ใหมทฐานของกาบใบ ภายใน xylem โดยสนนษฐานวา เชอมปฏสมพนธกบเซลล parenchyma และ
เคลอนทไปตามแนวตงของใบ รวมทงอาจจะเจรญไปยงพนทขางเคยงโดยผานทาง commissural
veins ภายในไมกวนเซลลแบคทเรยและ EPS (extracellular polysaccharide) จะเขาไปในทอ
xylem และหลงออกมาจาก hydathodes จากนนจะสรางตวเปนเมดหรอเสนใยหลงออกมาบนผวใบ
และเมอเชอแบคทเรยมการพฒนาขนในพช กสามารถแพรกระจายไปยง mesophyll ตอไป (Niño-
Liu, Darnielle, & Bogdanove, 2006)
X. oryzae pv. oryzae สามารถมชวตรอดไดในตอซงขาว และในวชพช อกทงยงสามารถ
อยรอดไดในระยะเวลาสน ๆ ในเมลดพชทตดเชอ และในดน เชอแบคทเรยนสามารถแพรระบาดได
โดยทางชลประทาน ฝนทกระหน า หรอลมกระโชกแรง การสมผสจากพชตอพช การตดแตงเครองมอ
ทใชในการปลก และการจดการพชระหวางการยายปลก (Mew, 1992)
2.6 วธการทดสอบฤทธยบยงจลชพของสมนไพรในหองปฏบตการ วธการทดสอบฤทธตานจลชพของสมนไพรในหองปฏบตการทนยมม 2 วธ ไดแก agar
diffusion test และ dilution susceptibility test
14
2.6.1 Agar Diffusion Test Disc diffusion method (Kirby-Bauer) เปนวธทดสอบทนยม เนองจากสะดวก
ประหยดและใชเวลานอยกวาวธอน ๆ วธนเปนการทดสอบในเชงคณภาพ สามารถรายงานผลไดวา
เชอมความไวตอการทดสอบหรอไม แตไมอาจทราบคา minimum inhibitory concentration
(MIC) หรอ minimal lethal concentration (MLC) ได และไมเหมาะส าหรบการทดสอบเชอท
เจรญชาและเชอทไมใชอากาศในการด ารงชพ หลกการทวไปของวธน คอ การท าใหสารสกดสมนไพร
บนแผนกระดาษกรอง (paper disc) ซมไปในอาหารเลยงเชอทไดกระจายเชอไวในจ านวนทเหมาะสม
แลวน าไปเพาะเลยงใหเชอเจรญ รายงานผลดวยการวดขนาดเสนผาศนยกลางของ inhibition zone
ซงจะเหนเปนวงใสรอบ ๆ แผน disc ความสามารถในการยบยงเชอแปรตามขนาดของ inhibition
zone วธการนโดยทวไปมกท าการทดสอบสมนไพรเพยงความเขมขนเดยว และใชเปนการตรวจกรอง
ฤทธตานเชอของสมนไพรในเบองตน นอกจากขนาดเสนผาศนยกลางของบรเวณใสทไดจะเปนสดสวน
โดยตรงกบความไวของเชอททดสอบแลว ยงอาจขนอยกบปจจยหลายประการ เชน ขนาดโมเลกลของ
สารสกดสมนไพร ความสามารถในการละลายหรอซมไปในอาหารเลยงเชอของสารสกดจากสมนไพร
อตราการเจรญของเชอ ภาวะความเปนกรด-ดาง และสวนประกอบของอาหารเลยงเชอ ตลอดจน
ระยะเวลาในการเพาะเชอ วธการน เรยกวา disc sensitivity test หรออาจเปลยนจากแผน disc
เปนหลมทเจาะลงในเนอ agar (ประสาทพร บรสทธเพชร, พทย กาญบตร, & สาธร พรตระกลพพฒน
, 2551)
2.6.2 Dilution Susceptibility Test หรอ การทดสอบ Minimum Inhibitory
Concentration (MIC)
การทดสอบฤทธยบยงเชอจลนทรยดวยวธ dilution test เปนการทดสอบในเชง
ปรมาณทท าใหทราบคาความเขมขนของสารสกดสมนไพรทสามารถท าลายเชอได นยมใชทดสอบเชอ
ทเจรญไดชา และใชทดสอบยนยนผลจากการทดสอบดวยวธ disc diffusion ทใหความไวปานกลาง
เพอใหสามารถใชสารสกดสมนไพรในความเขมขนทสง ๆ ได และใชทดสอบความไวของเชอจลนทรย
ทไมใชอากาศในการด ารงชพ (anaerobe) หลกการโดยทวไปของวธทดสอบแบบ broth และ agar
dilution susceptibility test จะคลายคลงกน คอ จะเจอจางสารสกดสมนไพรใน medium ใหได
ความเขมขนตาง ๆ จากนนจงใสเชอลงใน/บน medium ทมสารสกดสมนไพร แลวน าไปบมเชอ ผล
15 การทดสอบดวยวธ MIC รายงานโดยการสงเกตจากความขนหรอใสของ broth และมหรอไมมเชอ
เจรญบน agar
2.7 งานวจยทเกยวของ ชลดา เลกสมบรณ, นพนธ ทวชย และ วชย โฆสตรตน (2541) ศกษาสารสกดของ
พชสมนไพรไทย 8 ชนด คอ ใบเสลดพงพอนตวเมย (Clinacanthus nutans) ใบทองพนชง
(Rhinacanthus nasutus) ใบสาบเสอ (Eupatorium odoratum) ล าตนพะยอม (Shorea
roxburghii) ใบเปลาใหญ (Croton oblongifolius) ใบกระเจยบแดง (Hibiscus subdariffa) ใบ
ฝรง (Psidium guajava) และใบชะพล (Piper sarmentosum) ทสกดใบดวยน าในอตราสวนใบสด
1 g : น า 2 ml ยกเวน S. roxburghii ททดสอบกบสารสกดล าตนดวยน า ในอตราสวนล าตนแหง 1 g
: น า 10 ml น าสารสกดของพชดงกลาวมาทดสอบการยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยสาเหตโรค
พช 14 สายพนธจาก 3 genera (Xanthomonas, Pseudomonas และ Erwinia) ไดแก X.
campestris pv. campestris Xc1, X. campestris pv. campestris Xci11, X. campestris pv.
campestris Xci12, X. campestris pv. citri Xcg1, X. campestris pv. glycines Xcm9, X.
campestris pv. glycines Xc41, X. campestris pv. manihotis Xcv21, X. campestris pv.
manihotis J3, X. campestris P220, X. campestris pv. vesicatoria Ps5, X. campestris pv.
vesicatoria Pss1, Pseudomonas solanacearum PE, Pseudomonas syringae pv.
sesame, Erwinia carotovora subsp. Carotovora ในสภาพหองทดลอง เมอทดสอบดวยวธ
paper disc diffusion บนอาหาร nutrient agar พบวามเพยงสารสกดจากพช 3 ชนดเทานน ไดแก
ฝรง พะยอม และกระเจยบแดง ทเมอทดสอบทความเขมขน 20 และ 30 µl/disc สามารถยบยงการ
เจรญของแบคทเรยททดสอบได พบวา สารสกดจากใบฝรงสามารถยบยงแบคทเรยไดทกชนด ซงท า
ใหได inhibition zone ทมขนาด 1-3.5 mm สวนสารสกดจากล าตนพะยอมสามารถยบยง
แบคทเรยได 6 ชนด ซงท าใหเกด inhibition zone ทมขนาด 0.8-6 mm และสารสกดจากใบ
กระเจยบแดงสามารถยบยงแบคทเรยได 9 ชนด ซงท าใหเกด inhibition zone ทมขนาด 0.8-1.2
mm อกทงพบวาเมอเพมความเขมขนของสารสกดใหสงขน ความสามารถในการยบยงการ
เจรญเตบโตของแบคทเรยจะเพมขนดวย เชน ทสารสกดจากใบฝรงทความเขมขน 10 µl/disc
16 สามารถยบยงแบคทเรยได 9 ชนด และเมอเพมความเขมขนของสารสกดจากใบฝรงเปน 20 และ 30
µl/disc สามารถยบยงแบคทเรยไดทกชนด
Benkeblia (2004) ศกษาฤทธการตานจลชพของน ามนหอมระเหยจากหวหอม (สเขยว ส
เหลอง และสแดง) และกระเทยมทความเขมขนตาง ๆ (50, 100, 200, 300 และ 500 ml/L) ตอ
แบคทเรย 2 ชนด ไดแก Staphylococcus aureus, S. enteritidis และรา 3 ชนด ไดแก
Aspergillus niger, Penicillium cyclopium และ Fusarium oxysporum เมอทดสอบดวยวธ
disc diffusion test พบวา ทความเขมขนของน ามนหอมระเหย 200, 300 และ 500 ml/L S.
enteritidis มความไวตอน ามนหอมระเหยมากกวา S. aureus และพบวาน ามนหอมระเหยจาก
กระเทยมมประสทธภาพยบยงแบคทเรยไดสงกวาน ามนหอมระเหยจากหวหอม สวนการยบยงรา (A.
niger, P. cyclopium และ F. oxysporum) พบวา A. niger ถกยบยงไดนอยดวยน ามนหอมระเหย
จากหวหอมสเขยว และหวหอมสเหลองทความเขมขนต า ๆ คอ 50 และ 100 ml/L แตไมมความ
แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตกบชดควบคม สวนทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตจากชด
ควบคมเชงลบ คอ ทความเขมขน 200, 300 และ 500 ml/L ส าหรบน ามนหอมระเหยจากหวหอมส
เขยว และหวหอมสเหลอง รวมทงทกความเขมขนของน ามนหอมระเหยจากหวหอมสแดงและ
กระเทยม โดย P. cyclopium และ A. niger มความไวตอน ามนหอมระเหยจากหวหอม และ
กระเทยมใกลเคยงกน ซงผลการทดลองพบวาน ามนหอมระเหยจากกระเทยมมประสทธภาพในการ
ยบยงแบคทเรยและราไดสงทสด แตน ามนหอมระเหยจากหวหอมสเขยวมประสทธภาพในการยบยง
ไดต าสด
Dewanjee et al. (2007) ศกษาฤทธตานจลนทรยของสารสกดจากผลมะพลบ ใบต าลง
และเปลอกมะฮอกกานดวย methanol และศกษาความเขมขนต าสดของสารสกดทสามารถยบยง
จลนทรยได เมอทดสอบโดยวธ disc diffusion assay และ tube dilution method โดยศกษาฤทธ
การยบยงตอจลนทรยทงหมด 24 ชนด ไดแก S. aureus 29737, S. aureus ML 267, Sarcina
luteus 9341, B. pumilus 8241, B. subtilis ATCC 6633, E. coli ATCC 10536, E. coli VC
Sonawave 3:37 C, E. coli CD/99/1, E. coli RP4, E. coli 18/9, E. coli K88, S. dysenteriae
1, S. soneii 1, S. soneii BCH 217, S. flexneri type 6, S.boydii 937, P. aeruginosa ATCC
25619, V. cholerae 2, V. cholerae 785, V. cholerae 1037, C. albicans ATCC 10231, A.
niger ATCC 6275, P. notatum ATCC 11625 และ P. funiculosum NCTC 287 ผลการศกษา
17 พบวา ผลมะพลบ และเปลอกมะฮอกกานมความไวในการยบยง E. coli สงทสด สวน Sarcina
luteus และ Bacillus spp มความตานทานตอสารสกดจากผลมะพลบ สวนใบต าลงมฤทธในการ
ยบยง S. aureus, E. coli, S. dysenteriae, S. soneii และ P. aeruginosa แตไมมฤทธยบยง S.
flexneri และ S. boydii
Jayshree and Kumar (2008) ศกษาฤทธการตานแบคทเรย 4 ชนด ไดแก S. aureus, B.
subtilis, E. coli และ P. aeruginosa ของสารสกดของใบนอยหนาดวย methanol, chloroform,
petroleum ether และน า โดยวธ agar diffusion method พบวาสารสกดจากใบนอยหนาดวย
methanol มฤทธยบยงแบคทเรย P. aeruginosa ไดดทสด (MIC=130 µg/ml) ตามมาดวยสารสกด
ของใบนอยหนาดวย petroleum ether ในการยบยง P. aeruginosa (MIC=165 µg/ml) และสาร
สกดดวย methanol ในการยบยง E. coli (MIC=180 µg/ml)
เบญจมาศ เขตรดง และ ปรชญากร ชตระกล (2553) ศกษาผลของน ามนหอมระเหยจาก
กะเพรา (holy basil, Ocimum sanctum L.) ในการยบยงการเจรญของแบคทเรย 18 สายพนธ
ไดแก Lactobacillus plantarum ATCC 14917, Lactobacillus sakei subsp. Sakei JCM
1157, Lactobacillus sakei TISTR 890, Leuconostoc mesenteroides subsp.
Mesenteroides JCM 6124, Leuconostoc mesenteroides subsp. Mesenteroides TISTR
942, Enterococcus faecalis JCM 5803, Enterococcus faecalis TISTR 888, Streptococcus
sp. TISTR 1030, Salmonella typhimurium TISTR 292, Escherichia coli TISTR 780, S.
aureus TISTR 118, Enterococcus faecalis JCM 5803, Enterococcus faecalis TISTR 888,
Pseudomonas fluorescens JCM 5963, Pseudomonas fluorescens TISTR 358,
Aeromonas hydrophila TISTR 1321, Listeria innocua ATCC 33090 และ Brochotrix
Campestris NBRC 11547 ดวยวธ agar diffusion method พบวาน ามนหอมระเหยจากกะเพรา
สามารถยบยงการเจรญของแบคทเรยทดสอบไดทกสายพนธและสามารถยบยง L. sakei TISTR 890
ไดดทสด
Arumugam, Ayyanar, Pillai, and Sekar (2011) ศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกด
จากใบและแคลลสของบวบกดวย methanol, acetone, chloroform และน า ในการยบยง B.
cereus, E. coli, S. aureus และ P. aeruginosa โดยวธ agar plate well diffusion พบวาสาร
สกดจากใบและแคลลสของบวบกมฤทธตานแบคทเรยทดสอบอยางมนยส าคญ โดยทสารสกดจากใบ
18 บวบกทสกดดวย methanol ทความเขมขน 100 µg/ml มฤทธยบยง E. coli สงสด โดยท าใหเกด
inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางเทากบ 30 mm และยบยง B. cereus โดยท าใหเกด
inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางเทากบ 29 mm สวนสารสกดจากใบบวบกทสกดดวย
methanol ทความเขมขน 100 µg/ml สามารถยบยง P. aeruginosa และ S. aureus โดยท าให
เกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางเทากน คอ เทากบ 28 mm
จราภรณ บราคร และ เรอนแกว ประพฤต (2555) ศกษาฤทธการยบยงแบคทเรยกอโรค
จ านวน 4 สายพนธ ไดแก E. coli ATCC25922, Klebsiella pneumoniae ATCC27736, S.
aureus ATCC6538 และ S. epidermidis ATCC12228 ดวยสมนไพรพนบานไทยจ านวน 7 ชนด
ไดแก ผกชฝรง ชะพล สะระแหน ฟกแมว โหระพา กะเพรา และเตย ทสกดสารดวยน า methanol
และ ethanol เมอทดสอบดวยวธ agar well diffusion กบสารสกดทความเขมขน 30 µg/plate
จ านวนทงหมด 28 ตวอยาง พบวาชนดของสมนไพร และสารละลายทใชในการสกดมผลตอ
ประสทธภาพในการยบยงแบคทเรย โดยการสกดสมนไพรดวย methanol มประสทธภาพในการ
ยบยงแบคทเรยทง 4 สายพนธไดมากทสดจ านวน 21 ตวอยาง ในขณะทการสกดดวยน าม
ประสทธภาพในการยบยง K. pneumoniae, S. aureus และ S. epidermidis ไดนอยทสดเพยง
จ านวน 9 ตวอยาง และพบวาสารสกดใบชะพลดวย methanol ยบยง K. pneumonia และ S.
aureus ไดดทสด โดยมคาเฉลยเสนผานศนยกลาง inhibition zone เทากบ 19.15 mm และ 24.77
mm ตามล าดบ เมอทดสอบหาความเขมขนต าสดของสารสกดทสามารถยบยงแบคทเรยดวยวธ
microdilution assay พบวา คา MIC ของสารสกดจากใบชะพลสามารถยบยง K. pneumonia และ
S. aureus โดยมคา MIC เทากน คอ เทากบ 15.62 mg/ml ในขณะทคา MIC ของสารปฎชวนะ
chloramphenicol ทสามารถยบยง E. coli, K. pneumoniae, S. epidermidis และ S. aureus ม
คาเทากบ 15, 7, 31 และ 7 µg/ml ตามล าดบ
Shivalingaiaha and Sateesh (2013) ศกษาประสทธภาพของสารสกดจากพช 6 ชนด คอ
สะเดา, กอมกอใบเทา, ตนเปด, เคราฤาษ, จ าปา และหญาขดใบปอม ดวยตวท าละลายทใชสกดตาง
ๆ ไดแก hexane, toluene, chloroform และ methanol เมอทดสอบฤทธตานการเจรญของ X.
oryzae pv. oryzae ทงในหลอดทดลอง และในพชทดลอง พบวาในบรรดาสารสกดจากพชทงหมด
สารสกดจากใบเคราฤาษดวย chloroform ใหผลตาน X. oryzae pv. oryzae ไดดกวาสารสกดดวย
ตวท าละลายชนดอน ๆ อยางมนยส าคญ การทดสอบพษ และผลของสารสกดจากใบเคราฤาษดวย
19 chloroform ตอการงอก และความแขงแรงของตนกลาของขาวในเรอนกระจก พบวาพชทดลองม
การงอกของเมลดพนธเพมขน และตนกลามความแขงแรงเพมขนอยางมนยส าคญเมอทดสอบกบสาร
สกดจากใบเคราฤาษทสกดดวย chloroform โดยตนกลามการงอกของเมลดพนธเพมขนเปน 68%
ในขณะทชดควบคมเชงลบ มคาเปน 60% และเมอทดสอบความเปนพษกบตนขาวสายพนธออนแอ
พบวาสารสกดจากใบเคราฤาษทสกดดวย chloroform ไมแสดงความแตกตางจากชดควบคมเชงลบ
อยางมนยส าคญ ในดานความสงของพช รปรางใบ ส และความยาวของใบ แสดงใหเหนวาสารสกด
จากใบเคราฤาษไมเปนพษกบตนขาว และมฤทธตานแบคทเรยทเปนสาเหตของโรคขอบใบแหงในขาว
สรวรรณ สมทธอาภรณ และ ฐานนดร วรยะเกยรต (2557) ทดสอบสารสกดหยาบของพช
10 ชนดทสกดดวย 95% ethanol ไดแก เปลอกทเรยน (Durio zibethinus) ใบฝรง (Psidium
guajava) เปลอกกลวยน าวา (Musa ABB cv. Kluai 'Namwa') เปลอกทบทม (Punica
granatum) เปลอกสมเขยวหวาน (Citrus reticulate Blanco cv. ‘KhieoWann’) เปลอกมงคด
(Garcinia mangostana) กานพล (Syzygium aromaticum) หวกลบกระเทยม (Allium
sativum) ใบสะเดา (Azadirachta indica var. siamensis) และใบยอ (Morinda citrifolia) ใน
การยบยงการเจรญของแบคทเรย X. axonopodis pv. citri Xac-Hys ทเปนสาเหตโรคแคงเกอรของ
พชตระกลสมเมอทดสอบดวยวธ paper disc diffusion ทระดบความเขมขน 10,000 ppm พบวา
สารสกดจากพช 4 ชนดมประสทธภาพยบยงการเจรญของแบคทเรย Xac-Hys โดยสารสกดจาก
เปลอกมงคด กานพล ใบฝรง และเปลอกทบทมมคาเฉลยเสนผานศนยกลางของ inhibion zone
เทากบ 1.11, 0.90, 0.88 และ 0.71 cm ตามล าดบ และทระดบความเขมขนสงขนท 25,000 ppm
พบวาสารสกดจากเปลอกมงคดมประสทธภาพสงสดในการยบยงการเจรญของแบคทเรย Xac-Hys
โดยมคาเฉลยเสนผานศนยกลางของ inhibition zone เทากบ 1.23 cm รองลงมา คอ สารสกดจาก
ใบฝรง กานพล และเปลอกทบทมทมคาเฉลยเสนผานศนยกลางของ inhibition zone เทากบ 1.13,
0.93 และ 0.85 cm ตามล าดบ
Gowdhami, Sarkar, and Ayyasamy (2014) ศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดจากใบ
และเมลดของนอยหนา เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion method เมอใชตวท าละลายตาง ๆ
ไดแก น า, methanol, chloroform, petroleum ether และ hexane ในการยบยงแบคทเรย 6
ชนด ไดแก E. coli, Vibrio cholera, Salmonella typhi, S. paratyphi, Klebsiella
pneumonia และ Proteus mirabilis โดยเปรยบเทยบผลกบชดควบคมเชงบวก (ยาปฎชวนะ)
20 พบวาสารสกดจากเมลดและใบของนอยหนาดวยน า methanol และ hexane ใหผลการยบยงทด
โดยสารสกดใบนอยหนาดวยน ายบยงแบคทเรยแกรมลบ ทท าใหเกด inhibition zone ทมขนาด
สงสด
Rani and Singh (2014) ศกษาการควบคมโรคขอบใบแหงในขาวจาก X. oryzae โดยสาร
สกดจากพชสมนไพร 2 ชนด ไดแก สารสกดจากใบวานหางจระเข และสารสกดจากเมลดขเหลก ดวย
วธ disc diffusion method พบวาสารสกดจากใบวานหางจระเขและสารสกดจากเมลดขเหลก
สามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae โดย inhibition zone ทเกดจากสารสกดหยาบของใบวาน
หางจระเขทความเขมขน 100% มขนาดเสนผานศนยกลาง 14 mm และ inhibition zone ทเกด
จากสารสกดของเมลดขเหลกทความเขมขน 30, 60 และ 120 mg/ml มขนาดเสนผานศนยกลาง 5,
9 และ 12 mm ตามล าดบ
จราภรณ โสดาจนทร, บนลอ สงขทอง และ สกลรตน รตนาเกยรต (2558) ศกษา
องคประกอบหลกทางเคมของน ามนหอมระเหยของสมนไพรในสกล (genus) Ocimum spp. คอ
กะเพราขาวและกะเพราแดง ศกษาฤทธในการยบยงการเจรญ และท าลายแบคทเรย Streptococcus
mutans, S. pyogenes, S. aureus และรา Candida albicans เมอทดสอบดวยวธ agar disk
diffusion และทดสอบหาคาความเขมขนนอยทสดทสามารถยบยงและท าลายจลชพ (minimum
inhibitory concentration, MIC และ minimum bactericidal concentration, MBC หรอ
minimal fungicidal concentration, MFC) เมอทดสอบดวยวธ broth dilution method พบวา
กะเพราขาวมคา MIC หรอ MFC ตอ C. albicans ท 1.56 mg/ml สวนกะเพราแดงมคา MIC หรอ
MBC ตอ S. pyogenes ท 0.78 mg/ml แตมฤทธยบยง S. mutans ในระดบปานกลาง (คา MIC
หรอ MBC มคา 100 mg/ml) และยบยง S. aureus ไดนอย (คา MIC หรอ MBC มคา >200
mg/ml)
Dhiman, Aggarwal, Aneja, and Kaur (2015) ศกษาฤทธตานจลนทรย Bacillus cereus,
Serratia sp., Rhodotorula mucilaginosa, Aspergillus flavus และ Penicillium citrinum
ของสารสกดจากขมนชน ขง สะระแหน โสมอนเดย ระยอมนอย สมอ มะขามปอม และ ใบบวบก ท
สกดดวย acetone, methanol, ethanol และน า เมอทดสอบโดยวธ agar diffusion method
พบวา B. cereus มความไวตอสารสกดมากทสด และ R. mucilaginosa ทนตอสารสกดมากทสด
โดยสารสกดจากใบบวบกทสกดดวย ethanol และ methanol ยบยงแบคทเรยและยสตสงสด โดย
21 ท าใหเกด inhibition zone ทมขนาดเสนผานศนยกลางอยระหวาง 12.3-29.3 mm สารสกดจากใบ
บวบกทสกดดวย methanol ยบยงแบคทเรยแกรมลบ Serratia sp. ไดสงสด ท าใหเกด inhibition
zone ทมเสนผานศนยกลางเทากบ 15.3 mm ขณะทสารสกดจากใบบวบกทสกดดวย ethanol
ยบยงแบคทเรยแกรมบวก B. cereus ไดสงสด โดยท าใหเกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลาง
เทากบ 29.3 mm
Kala, Soosairaj, Mathiyazhagan, and Raja (2015) ศกษาสมบตการตานแบคทเรยของ
สารสกดจากใบของยอปา ใบและผลมะเขอบาดอกขาว ใบกะเพรา ใบรก ใบคนทเขมา และ ใบหย
ทะเล ทสกดดวยตวท าละลาย 4 ชนด ไดแก hexane, ethyl acetate, ethanol และน า ตอเชอ X.
oryzae pv. oryzae ซงเปนแบคทเรยทกอโรคใบไหมทแยกจากนาขาว เมอทดสอบโดยวธ well
diffusion method พบวา 100% ของสารสกดจากพชสมนไพรทง 6 ชนดทสกดดวย ethyl
acetate ยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae มากกวาชดควบคมเชงลบ โดยยอปา ยบยง
แบคทเรยททดสอบไดอยางโดดเดนเปนพเศษ กอใหเกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลาง
ขนาด 28.33±1.88 mm ตามมาดวยสารสกดจากใบคนทเขมา สารสกดจากใบและผลของมะเขอบา
ดอกขาวทสกดดวย ethanol ทกอใหเกด inhibition zone ทมเสนผานศนยกลางขนาด 17.33±1.52
mm และ 16.66±0.57 mm ตามล าดบ
Rahman et al. (2015) ศกษาฤทธตานแบคทเรยของสารสกดใบต าลงทสกดดวยน า
methanol และ ethanol ในการยบยง S. aureus, B. cereus, B. subtilis, S. pyogenes, E. coli,
Agrobacterium sp, Shigella dysenteriae, Shigella sonnei และ Salmonella typhi พบวา
สารสกดดวยน ามฤทธตานแบคทเรยนอยกวาสารสกดทสกดดวย methanol และ ethanol อกทง
พบวาสารสกดทสกดดวย methanol มฤทธตานแบคทเรยสงทสดและสงกวาสารสกดทสกดดวย
ethanol โดยสารสกดของใบพชทสกดดวย methanol พบวามฤทธตาน S. dysenteriae,
Agrobacterium, S. aureus, E. coli และ S. pyogenes สงมาก (13.0, 11.8, 12, 10.2 และ 9.2
mm ตามล าดบ) แตมฤทธปานกลางตอ B. cereus, Shigella sonnei, Salmonella typhi และ B.
subtilis (4.0, 5.2, 7.6 และ 7.8 mm ตามล าดบ) ส าหรบสารสกดทสกดดวย ethanol มฤทธยบยง
ปานกลางตอแบคทเรยแกรมบวก และแกรมลบททดสอบ สวนสารสกดทสกดดวยน ามฤทธปานกลาง
ตอ S. dysenteriae, S. sonnei และ S. typhi (โดยท าใหเกด inhibition zone ทมขนาดเสนผาน
22 ศนยกลาง เทากบ 8.8, 7.6 และ 7.8 mm ตามล าดบ) แตไมมฤทธตาน E. coli, B. cereus, B.
subtilis, S. pyogenes, S. aureus และ Agrobacterium sp.
Samidha and Sasangan (2017) ตรวจคดกรองพฤกษเคมเบองตน พบวาสารสกดจากใบ
นอยหนาสดประกอบดวยสารตาง ๆ ไดแก alkaloids, tannins, saponins, flavonoids,
glycosides, phenolic compounds, terpenoids และ steroids สวนฤทธการตานแบคทเรยของ
สารสกดจากใบนอยหนา ในการยบยงแบคทเรยแกรมบวก (Staphylococcus aureus, Klebsiella
pneumonia, Bacillus subtilis และ Streptococcus pyogenes ) แบคทเรยแกรมลบ (E. coli,
Proteus vulgaris, Pseudomonas aeruginosa, Shigella flexneri, S. typhi, S. paratyphi A,
S. paratyphi B, Vibrio cholera และ Enterobacter aerogenes) และยสต (Saccharomyces
cerevisiae และ Candida albicans) ใบนอยหนาสดทสกดดวยตวท าละลายตาง ๆ ไดแก
petroleum ether, chloroform, ethyl acetate, acetone, ethanol, methanol และ น า เมอ
ทดสอบดวยวธ agar well diffusion method และ agar disc diffusion method โดยพจารณา
จากบรเวณยบยงทเกดขน พบวาสารสกดใบนอยหนาทสกดดวย ethanol, methanol และ น า ม
ฤทธยบยงจลนทรยสง โดยสารสกดทสกดดวย methanol มฤทธยบยงทสงสด ซงท าใหเกด
inhibition zone ทมเสนผานศนยกลาง เทากบ 12-17 mm เมอทดสอบดวยวธ agar well
diffusion method และไดเสนผานศนยกลาง inhibition zone เทากบ 9-14 mm เมอทดสอบดวย
วธ agar disc diffusion method
บทท 3
วธด าเนนการวจย
3.1 การสกดสารจากสมนไพร พชสมนไพรททดสอบ ไดแก ใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง วธการสกดพชสมนไพรทง
3 ชนด ดดแปลงมาจากวธการของศศธร วฒวณชย (2546) โดยน าสมนไพรททดสอบมาอบแหงใน
ตอบท 45°C นาน 48 ชม. ชงตวอยางพชอบแหง 200 g บดใหละเอยดใสลงในขวดแกว เตม 95%
methanol ปรมาตร 1,000 ml (ใชอตราสวน พช:ตวท าละลาย = 1:5) น าไปเขยาทอณหภมหอง
(30-32°C) ความเรวรอบ 150 rpm เปนเวลา 3 วน กรองผานผาขาวบาง และตามดวยกรองผาน
กระดาษกรอง Whatman เบอร 1 น าของเหลวทผานการกรองไประเหยตวท าละลายออกดวยเครอง
ระเหยแหงลดความดนแบบหมน (rotary evaporator) ค านวณ % yield ดงสมการท 1
% yield = น าหนกคงเหลอหลงระเหยดวยเครอง rotary evaporator x 100 (1)
น าหนกแหงของสมนไพรทน ามาสกด
เกบสารสกดหยาบทไดไวในขวดแกวเกบสาร (vial) ขนาด 5 ml ท -20°C เพอน ามาใชในการทดลอง
ตอไป การวจยนเลอกใช methanol เปนตวท าละลายในการสกดพชททดสอบ เนองจากการศกษาใน
อดต พบวา ในบรรดาตวท าละลายตาง ๆ ทใชในการสกดพชทง 3 ชนดในการวจยน (ใบบวบก ใบ
นอยหนา และใบต าลง) เพอทดสอบการยบยงแบคทเรยแกรมลบ พบวาการสกดดวย methanol ให
ผลดทสด (Dhiman et al., 2015; Rahman et al., 2015; Samidha & Sasangan, 2017) อยางไร
กตาม การสกดพชทง 3 ชนดททดสอบเพมเตมดวยตวท าละลายชนดอน ๆ กนาจะชวยใหผลการ
ทดลองทไดสามารถครอบคลมเนอหาไดชดเจนยงขน เนองจากตวท าละลายทแตกตางกนอาจสามารถ
สกดองคประกอบทางเคมตาง ๆ ในพชททดสอบไดแตกตางกน
3.2 การเตรยมสารสกดสมนไพรทความเขมขนตาง ๆ น าสารสกดหยาบทไดจากขอ 1 มาเจอจางดวย 95% methanol ใหไดความเขมขนตาง ๆ
ดงน 400, 200, 100, 50, 25 และ 12.5 mg ของสารสกดหยาบ/ml แลวน ามาทดสอบทนท
24 3.3 การเตรยมสารแขวนลอย X. oryzae pv. oryzae น าเชอบรสทธของ X. oryzae pv. oryzae ทซอมาจากหนวยเกบรกษาสายพนธจลนทรย
ทางการเกษตร ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กองโรคพชและจลชววทยา กรมวชาการเกษตร มา
เพาะเลยงบน nutrient agar (NA) slant เกบ stock เชอทอณหภม 4°C และแตละเดอนท าการ
subculture เชอ การเตรยมสารแขวนลอยของเชอททดสอบ โดยน าโคโลนเดยวทแยกไดจากทเลยงไว
บนอาหารเลยงเชอ NA นาน 18-24 ชม. มาเจอจางดวย 0.85% NaCl จนไดสารแขวนลอยเชอทม
ความขนเทากบ McFarland เบอร 0.5 เพอใหไดความเขมขนเรมตนของเชอประมาณ 1.5 x 108
cfu/ml ซงทดสอบไดโดยการน าเชอทเตรยมนไปเจอจางจนถง 10-8 และใชปรมาตร 1 ml ไป pour
plate น าไปบมเชอท 35°C นาน 16-18 ชม. นบจ านวนเชอ เพอใหทราบความเขมขนตงตนของเชอท
ใชในการทดสอบ (José, 2005)
3.4 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบของสมนไพรทศกษาในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ Disc Diffusion 3.4.1 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบของสวนของพชทศกษาในการยบยง X.
oryzae pv. oryzae ดวยวธ disc diffusion (ตามวธของ Kirby-Bauer ทอางถงใน Hudzicki
(2013) ด าเนนการโดยเตรยมอาหารแขง Mueller-Hinton agar (MHA) ในจานเพาะเชอ จมไมพน
สาลทปราศจากเชอลงในสารแขวนลอยเชอทปรบความเขมขนทตองการในขอ 3.3 แลวปาย (swab)
บนผวอาหารเลยงเชอ MHA ใหทวจานเพาะเชอทง 3 ทศทางดงรปท 3
จากนนดดสารสกดแตละระดบความเขมขนทตองการทดสอบปรมาตร 20 µl ปลอยลงบน
แผนทดสอบ (disc) (ทมเสนผานศนยกลาง 6 mm) พกไว 3-5 นาท วางแผนทดสอบลงบนผวหนา
รปท 3 การปายเชอบนผวหนาอาหาร MHA ในลกษณะทง 3 ทศทาง
25 อาหารเลยงเชอ MHA ส าหรบชดควบคมเชงบวก (positive control, +Control) ใชสารปฏชวนะ
streptomycin ทความเขมขน 10 µg/ml สวนชดควบคมเชงลบ (negative control, -control) ใช
95% methanol แทนสารสกด ท าการทดสอบ 3 ซ า น าจานเพาะเชอเหลานไปบมท 27°C เปนเวลา
16-18 ชม. แลววดเสนผานศนยกลางของบรเวณทถกยบยงเปน mm
3.4.2 การทดสอบทางสถต
รายงานผลทไดเปนคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน (mean±SD) วเคราะหเปรยบเทยบ
ความแตกตางของคาเฉลยดวย one-way ANOVA และ Duncan’s multiple range test ทระดบ
นยส าคญท p<0.05 (Ab Rahman, Siman, Omar, & Wahab, 2016; De Britto & Gracelin,
2011; Gracelin, De Britto, & Kumar, 2012)
3.5 การทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) การทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae
(MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC) ด าเนนการตามวธของ
(ธนภพ โสตรโยม et al., 2558)
3.5.1 การหาคา Minimum Inhibition Concentration (MIC) การทดสอบนใชอาหารเลยงเชอแบบเหลว คอ mueller-Hinton broth (MHB) น าสาร
สกดทมฤทธยบยงแบคทเรยทดสอบทคดเลอกไดจากขอ 3.4 มาหาคา MIC โดยเลอกความเขมขนของ
สารสกดนอยสดทท าใหเกด inhibition zone ในขอ 3.4 ของแตละตวอยางสารสกดมาทดสอบ
จากนนเจอจางแบบ two-fold serial dilutions จะไดสารสกดทความเขมขนตาง ๆ คอ 100
µg/ml, 50 µg/ml, 250 µg/ml, 12.5 µg/ml, 6.25 µg/ml, 3.13 µg/ml, 1.56 µg/ml, 0.78
µg/ml และ 0.39 µg/ml ตามล าดบ สวน positive control คอ หลอดทมอาหารเลยงเชอเพยง
อยางเดยว ไมมสารสกด จากนนเตมจลนทรยประมาณ 1.5 x 106 cfu/ml ทเตรยมไวลงไปในทก
หลอด จ านวนหลอดละ 1 ml น าไปบมทอณหภม 27°C เปนเวลา 16-18 ชวโมง เมอครบก าหนดหยด
สรซาซรน (Resazurin) ทเจอจาง (1:10) ปรมาตร 30 µl ลงในหลมทดสอบ น าไปบมทอณหภม 27°C
อก 3 ชม. อานผลการทดสอบโดยสงเกตสของอาหารเลยงเชอ หากสารสกดยบยงเชอทดสอบได
26 อาหารจะยงคงมสน าเงนเชนเดม แตหากสารสกดไมสามารถยบยงเชอได เซลลของแบคทเรยท
ทดสอบมการเจรญ จะรดวซรซาซรน ท าใหอาหารเปลยนเปนสชมพ หรอไดสารละลายใส ไมมส ท า
การทดสอบ 3 ซ า โดยอานคาความเขมขนต าสดของหลอดทยงคงมสน าเงนเปนคา MIC บนทกหนวย
เปน mg/ml
3.5.2 การหาคา Minimum Bactericidal Concentration (MBC) การหาคา MBC ด าเนนการตอเนองจากการหาคา MIC ซงการวจยนใชวธ drop
plate โดยน าสารละลายในหลอดทใหผลวาสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรย จาการหาคา MIC
จากขอ 3.5.1 มาหยดลงบนจานอาหาร Mueller-Hinton agar (MHA) โดยแตละจดใชปรมาตร 10
µl และปลอยใหแหงบนอาหาร MHA นาน 10-15 นาท แลวน าเขาตบมท 27°C เปนเวลา 24 ชม.
หากสารสกดจากพชทความเขมขนใดสามารถฆาแบคทเรยไดกจะแสดงผลเปนลบ คอ ไมปรากฏการ
เจรญของแบคทเรยบนจานอาหารทดสอบ ซงความเขมขนนอยสดของสารสกดทสามารถฆาแบคทเรย
ทดสอบได คอ คา MBC บนทกหนวยเปน mg/ml
3.6 การทดสอบผลของสภาวะทางกายภาพในการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชสมนไพร
3.6.1 อณหภม เตรยมแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae โดยด าเนนการเชนเดยวกบการทดสอบหา
ความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ในขอ 3.5 และเตรยมสาร
สกดหยาบใหไดความเขมขนทระดบคา MIC ของการทดลองท 3.5.1 ดวยตวท าละลายชนดเดยวกบท
ใชสกด คอ methanol ทดสอบประสทธภาพของสารสกดในการยบยงแบคทเรยททดสอบโดยวธ
broth macrodilution โดยด าเนนการเชนเดยวกบทกลาวมาแลวในขอ 3.5.1 ทอณหภม 25, 30
และ 35°C ทดสอบ 3 ซ า (อณหภมทเลอกใชในการทดสอบน เปนตวแทนของอณหภมทสามารถพบ
ไดในนาขาว โดยอางองจากงานวจยของ ทวา พาโคกทม, ณฐพล ชมพบตร และนงภทร ไชยชนะ
(2557) ทศกษาความสมพนธระหวางอณหภมอากาศ และอณหภมน าในนาขาว พบวาอณหภมน าจาก
สถานตรวจวดสภาพอากาศนอกโรงเรอนและในโรงเรอนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต
27 ก าแพงแสน จงหวดนครปฐม ในชวงเวลา 6:00-18:00 น. มคาอยระหวาง 17.30-41.10°C และ
18.00-54.40°C ตามล าดบ)
3.6.2 ชวงแสง ด าเนนการเชนเดยวกบทกลาวมาแลวในขอ 3.6.1 แตน าไปบมเชอไวเปนเวลา 24 ชม.
โดยทดสอบท optimal temperature จากผลการทดลองในขอ 3.6.1 และท าการทดสอบทชวงแสง
(photoperiod) 3 ชวง ทสามารถพบไดในเขตอากาศรอนชน ไดแก ชวงสวาง:ชวงมด (ชม.) = 10:14
ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม. ทดสอบ 3 ซ า โดยแหลงก าเนดแสงทใชเปนแสงจากหลอดไฟ
daylight Fluorescent 7400 Lux และทดสอบใน growth chamber (รน KBW, WTB Binder,
Germany; บรษท ไซแอนตฟค โปรโมชน จ ากด, ประเทศไทย)
บทท 4
ผลการวจยและอภปรายผลการวจย
4.1 Yield Percentage ของสารสกดจากพชททดสอบ การสกดดวยวธดงกลาวมาแลว ท าใหได yield percentage ของใบนอยหนา ใบบวบก
และ ใบต าลง เทากบ 8.85, 16.91 และ 15.07% ตามล าดบ อยางไรกตาม อาจท าให % yield
เพมขนไดตามวธการของ Arumugam et al. (2011) โดยท าการสกดทอณหภมหองใน ultrasonic
bath (Sartorius, Labsonic®M, 33 KHz) น ามาระเหยจนแหง เตม methanol ลงไป น าไปหมน
เหวยงท 14,000 rpm นาน 10 นาท โดย Arumugam et al. (2011) รายงานวา ในบรรดาตวท า
ละลายทศกษา (methanol, acetone, chloroform, น า) พบวาสารสกดใบบวบกดวย 90%
methanol ตามวธการดงกลาวสามารถยบยงแบคทเรยแกรมลบ (P. aeruginosa, E. coli) ไดดทสด
โดยได % yield ของสารสกดใบบวบกดวย methanol ถง 26.3% แมจะได % yield สงกวาทได
จากการวจยครงน แตกตองเพมขนตอนในการสกดและการเตรยมสารสกด รวมทงตองอาศยเครองมอ
เพมขน คอ ultrasonic bath และใชเครองหมนเหวยงทสามารถหมนไดถง 14,000 rpm โดยเครอง
ultrasonic bath น จะมคลน ultrasonic ทประกอบดวยชวงอดและชวงขยาย ในชวงขยาย เมอ
คลนเคลอนทผานตวท าละลายจะท าใหเกดฟองของตวท าละลายขนาดเลกจ านวนมาก จากนนเมอ
ฟองไดรบแรงจากคลนในชวงอด จะท าใหฟองนนแตกออก และเกด microjet ทมความแรงมาก จน
สามารถเจาะท าลายผนงเซลลได เมอผนงเซลลแตกออกจะท าใหเพมอตราการถายเทมวลไดดยงขน
นอกจากนการท าใหขนาดของตวอยางเลกลงท าใหเพมการสมผสกบตวท าละลายไดเพมขนดวย
(อรญญา พรหมกล, วรญญา วงศไชยสทธ, ไอรดา อกษเสน, & เกรยงไกร พทยากร, 2558) ดงนน ผ
ปฏบตจงควรพจารณาตามความเหมาะสมหรอขอจ ากดของผปฏบตดวย
4.2 ประสทธภาพของพชททดสอบในการยบยง X. oryzae pv. oryzae เมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion เมอน าสารสกดทสกดดวย methanol ของพชทง 3 ชนด (ใบนอยหนา ใบบวบก และใบ
ต าลง) มาทดสอบประสทธภาพในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ disc diffusion ผลการ
ทดลองแสดงดงในตารางท 1 และรปท 4
29
ตารางท 1 การยบยงเชอ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดเมอทดสอบดวยวธ Disc Diffusion
Disc Concentration (µg) คาเฉลยบรเวณทเชอถกยบยง±SD (mm) เมอทดสอบดวยสารสกดจาก
ใบนอยหนา ใบบวบก ใบต าลง
250 µg ของสารสกด 0a±0.0 0A±0.0 0I±0.0
500 µg ของสารสกด 9.0b±0.0 8.0B±0.0 0I±0.0
1,000 µg ของสารสกด 11.7c±0.6 10.7C±0.6 8.0II±0.0
2,000 µg ของสารสกด 13.7d±0.6 13.0D±1.0 11.7III±0.6
4,000 µg ของสารสกด 20.7e±0.6 19.0E±0.0 14.7IV±0.6
8,000 µg ของสารสกด 24.7f±0.6 23.0F±1.0 20.7V±0.6
10 µg Streptomycin (+Control) 45.0g±0.0 45.0G±0.0 45.0VI±0.0
95%methanol (-Control) 0a±0.0 0A±0.0 0I±0.0
หมายเหต ตวอกษรก ากบทตางกนในสดมภเดยวกน (column) หมายถง มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) เมอวเคราะหดวย ANOVA และ Duncan’s multiple range test
30
รปท 4 บรเวณท X. oryzae pv. oryzae ถกยบยงดวยสารสกดจากใบพชททดสอบ A นอยหนาท 500 µg/disc B บวบกท 500 µg/disc C ต าลงท 1,000 µg/disc
D นอยหนาท 4,000 µg/disc E บวบกท 4,000 µg/disc F ต าลงท 8,000 µg/disc
G นอยหนาท 8,000 µg/disc H บวบกท 8,000 µg/disc
Control + คอ 10 µg Streptomycin
Control - คอ 95% methanol
จากตารางท 1 และรปท 4 พบวาสารสกดจากพชททดสอบทง 3 ชนดมฤทธยบยง X.
oryzae pv. oryzae ได เมอพจารณาจากคาเฉลยเสนผานศนยกลางของบรเวณทเชอถกยบยงดวย
สารสกด ซงจะปรากฏเปนวงใสรอบแผน disc (inhibition zone) บนตวกลางททดสอบ พบวาสาร
สกดจากใบนอยหนา และสารสกดจากใบบวบก มคาความเขมขนต าสดของสารสกดทยบยงเชอได คอ
ท 500 µg/disc ทท าใหเกด inhibition zone ทมคาเฉลยของเสนผานศนยกลางส าหรบสารสกดจาก
+Control -Control
500 g/disc A B
+Control -Control
500 g/disc C
+Control -Control
1,000 g/disc
4,000 g/disc 4,000 g/disc 8,000 g/disc
+Control -Control
8,000 g/disc
+Control -Control
8,000 g/disc
D E F
G H
+Control +Control +Control -Control -Control -Control
31
ใบนอยหนาและใบบวบกเทากบ 9 และ 8 mm ตามล าดบ สวนสารสกดจากใบต าลงทความเขมขน
1,000 µg/disc ท าใหเกด inhibition zone ขนาด 8 mm ซงจากผลการทดลองน สรปไดวาสาร
สกดทง 3 ชนด คอสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงมฤทธยบยง X. oryzae pv.
oryzae ได แตไมสามารถสรปไดวาสารสกดชนดไหนมประสทธภาพการยบยงเชอทดกวากน แตการ
เปรยบเทยบประสทธภาพของสารสกดควรท าการทดสอบดวยวธ MIC และ MBC ตอไป เนองจาก
การทดสอบประสทธภาพของพชทดสอบในการยบยงเชอดวยวธ disc diffusion นน มปจจยตาง ๆ
หลายอยางทสงผลกระทบตอขนาดของ inhibition zone เชน
(1) อตราการแพรกระจายของสารสกดหยาบบน agar โดยคณสมบตการแพร และการ
ละลายของสารสกดใน agar และน าหนกโมเลกลของสารสารสกดหยาบ มผลตออตราการ
แพรกระจายของสารสกดหยาบ โดยโมเลกลขนาดใหญจะกระจายตวในอตราทชากวาสารประกอบทม
น าหนกโมเลกลทต ากวา
(2) ความหนาแนนของเชอทดสอบ หากแบคทเรยความหนาแนนนอยเกนไปโซนการยบยงจะ
มขนาดใหญ แมวาความไวของเชอจะไมเปลยนแปลง ซงสายพนธททนทานอาจรายงานวาออนแอ
ตรงกนขาม หากหวเชอความหนาแนนเกนไป ขนาดของ inhibition zone จะลดลง และสายพนธ
ออนแออาจถกรายงานวามความทนทาน
(3) ระยะเวลาของการวางแผน disc หากหลงจาก inoculation เชอลงบน agar แลวทงไวท
อณหภมหองเปนเวลานานกวาเวลามาตรฐาน กอนจะน ามาทดสอบ จะท าใหเสนผาศนยกลางของ
inhibition zone ลดลง และอาจสงผลใหสายพนธออนแอถกรายงานวามความตานทาน
(4) ขนาดจานอาหารเลยงเชอ ความลกของ agar และระยะหางของแผน disc โดยการ
ทดสอบความไวของเชอทดสอบตอสารสกด มกจะด าเนนการกบจานอาหารเลยงเชอทมขนาด 9-10
cm และใสไมเกน 6 หรอ 7 แผน disc ของยาทใชทดสอบในแตละจานอาหารเลยงเชอ ถาตองการใช
disc ยาทดสอบจ านวนมาก ควรใช 2 จานอาหารเลยงเชอ หรอจานอาหารเลยงเชอทมขนาดเสนผาน
ศนยกลาง 14 cm และหาก agar ทใชทดสอบบางเกนไปอาจท าใหเกด inhibition zone ทใหญ
ในทางกลบกน หาก agar ทใชทดสอบหนาเกนไป กท าใหเกด inhibition zone ทเลกกวาทควรเปน
จรง อกทงการเวนระยะหางทเหมาะสมของแผน disc กเปนสงส าคญ เพอหลกเลยงการทบซอนกน
ของ inhibition zone ทเกดขน (World Health Organization, 1991)
32
เมอเปรยบเทยบประสทธภาพสารสกดดวย methanol ของพชชนดตาง ๆ ในการยบยง
แบคทเรย Xanthomonas sp. เมอทดสอบดวยวธ disc diffusion กบผลการศกษาในอดตสรปไวใน
ตารางท 2 อยางไรกตาม ผลการทดสอบดวยวธ disc diffusion สามารถบอกไดอยางคราว ๆ เทานน
หากตองการใหไดผลการทดลองทถกตองยงขน ควรท าการทดสอบควบคไปกบการทดสอบอยางอน
ดวย เชน MIC และ MBC อกทงการน าสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงมาใชกนบวาม
ความนาสนใจ เนองจากมรายงานวาสามารถยบยงเชออยางอนไดดวย เชน สารสกดทสกดดวย
methanol ของใบของนอยหนา สามารถยบยงแบคทเรยแกรมลบไดด เชน Escherichia coli
(MTCC 46), Salmonella typhi (MTCC 3216), Salmonella paratyphi (MTCC 735), Vibrio
cholera (MTCC 3906), Proteus mirabilis (MTCC 3310) และ Klebsiella pneumonia ได
(Gowdhami, Sarkar, & Ayyasamy, 2014) สารสกดจากใบบวบกกสามารถยบยง Xanthomonas
compestries ได (Vadlapudi et al., 2012) รวมทงสารสกดทสกดดวย methanol ของใบต าลง
สามารถยบยง Shigella dysenteriae, E. coli และ Staphylococcus aureus ไดดวย (Khatun,
Pervin, Karim, Ashraduzzaman, & Rosma, 2012)
33
ตารา
งท 2
การ
เปรย
บเทย
บการ
ยงยง
Xan
thom
onas
sp. ข
องสา
รสกด
ของพ
ชชนด
ตาง ๆ
ดวย
Met
hano
l เมอ
ทดสอ
บดวย
วธ D
isc D
iffus
ion
Xant
hom
onas
Bac
teria
พช
ททดส
อบ
Conc
entra
tion
(µg/
disc)
Inhibi
tion
Zone
Diam
eter
(mm
)
อางอ
ง
X. o
ryza
e pv
. oryz
ae K
X019
ใบ
มะเก
ยง (C
leist
ocal
yx n
ervo
sum
var
. pan
iala)
1,500
10
.0±0
Bajp
ai et
al.
(2010
)
X. o
ryza
e pv
. oryz
ae
ใบชะ
พล (P
iper s
arm
ento
sum
Rox
b.)
1,000
13
.7±0.6
Ab
Rah
man
et a
l. (20
16)
X. o
ryza
e pv
. oryz
ae
ผลชะ
พล (P
iper s
arm
ento
sum
Rox
b.)
1,000
16
.3±0.6
Ab
Rah
man
et a
l. (20
16)
X. o
ryza
e ใบ
ฝรง (
Psidi
um gu
ajav
a L.)
10
,000
25.0±
0 Sa
rah
et a
l. (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ดอกม
ะมวง
(Man
gifer
a ind
ica L
.) 80
13
.6±0.6
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบนอ
ยหนา
(Ann
ona
squa
mos
a L.)
80
15
.7±0.5
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบทบ
ทม (P
unica
gran
atum
L.)
80
18.7±
0.3
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบมะ
ละกอ
(Car
ica p
apay
a L.)
80
21
.7±0.8
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบฝร
ง (Ps
idium
guaj
ava
L.)
80
15.4±
0.8
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบเก
กฮวย
(Chr
ysan
them
um in
dicum
L.)
80
15.0±
0.9
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบมะ
ลลา (
Jasm
inum
sam
bac L
. Aito
n)
80
13.9±
0.8
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบมะ
ลกาน
แดง (
Jasm
inum
gran
diflo
rum
L.)
80
15.8±
0.5
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบชบ
า (Hi
biscu
s ros
a-sin
ensis
L.)
80
14.6±
0.5
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบกร
ะถนห
างกร
ะรอก
(Pro
sopis
julifl
ora
Sw. D
C)
80
14.3±
0.8
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบร า
เพย
(The
vetia
per
uvian
a Pe
rs. K
. Sch
um)
80
14.0±
0.6
Grac
elin
et a
l., (20
12)
34
ตารา
งท 2
กา
รเปรย
บเทย
บการ
ยงยง
Xan
thom
onas
sp. ข
องสา
รสกด
ของพ
ชชนด
ตาง ๆ
ดวย
Met
hano
l เมอ
ทดสอ
บดวย
วธ D
isc D
iffus
ion (ต
อ)
Xant
hom
onas
Bac
teria
พช
ททดส
อบ
Conc
entra
tion
(µg/
disc)
Inhibi
tion
Zone
Diam
eter
(mm
)
อางอ
ง
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบสะ
เดา (
Azad
iract
a ind
ica A
Juss
.)
ใบ C
assia
aur
icula
ta L
.
ใบหา
งนกย
งไทย
(Cae
salp
inia
pulch
errim
a L
Sw.)
80
80
80
11.5±
0.5
11.5±
0.3
18.7±
0.8
Grac
elin
et a
l., (20
12)
Grac
elin
et a
l., (20
12)
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบกห
ลาบ
(Ros
a ind
ica L
.) 80
15
.5±0.5
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบวช
พช P
arth
enium
hys
tero
phor
us L
. 80
14
.3±0.8
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบสง
กรณใ
บมน
(Cro
ssan
dra
infun
dibul
iform
is L.
Nees
) 80
13
.3±0.8
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบแพ
งพวย
ฝรง (
Cath
aran
thus
rose
us L
G. D
on)
80
20.7±
0.5
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบรก
(Cal
otro
pis g
igant
ea L
.) 80
19
.6±0.5
Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบยโ
ถ (N
erium
ole
ande
r L.)
80
13.3±
0.8
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ampe
stris
KC94
-17
ใบมะ
เกยง
(Cle
istoc
alyx
ner
vosu
m v
ar. p
anial
a) 1,5
00
12.0±
0 Ba
jpai
et a
l. (20
10)
X. ca
mpe
stris
pv. v
esica
toria
YK9
3-4
ใบมะ
เกยง
(Cle
istoc
alyx
ner
vosu
m v
ar. p
anial
a) 1,5
00
13.0±
0 Ba
jpai
et a
l. (20
10)
X. ca
mpe
stris
ใบหญ
านกเ
คา (L
euca
s asp
era
Willd
spre
ug.)
100
14.0±
0.8
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
X. ca
mpe
stris
ใบรก
(Cal
otro
pis g
igant
ia L.
W.T.
Aiton
) 10
0 10
.0±0.5
De
Brit
to a
nd G
race
lin (2
011)
X. ca
mpe
stris
ใบกะ
เพรา
(Ocim
um sa
nctu
m L
.) 10
0 16
.0±0.5
De
Brit
to a
nd G
race
lin (2
011)
X. ca
mpe
stris
ใบเส
นยด
(Ada
thod
a va
sica
Nees
) 10
0 24
.3±0.5
De
Brit
to a
nd G
race
lin (2
011)
35
ตารา
งท 2
กา
รเปรย
บเทย
บการ
ยงยง
Xan
thom
onas
sp. ข
องสา
รสกด
ของพ
ชชนด
ตาง ๆ
ดวย
Met
hano
l เมอ
ทดสอ
บดวย
วธ D
isc D
iffus
ion (ต
อ)
Xant
hom
onas
Bac
teria
พช
ททดส
อบ
Conc
entra
tion
(µg/
disc)
Inhibi
tion
Zone
Diam
eter
(mm
)
อางอ
ง
X. ca
mpe
stris
X. ca
mpe
stris
ใบแม
งลกค
า (Hy
ptis
suav
eole
ns L
. Piot
)
ใบคร
ามปา
(Tep
rosia
pur
pure
a L.
pers.
)
100
100
20.3±
0.8
14.7±
0.6
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
X. ca
mpe
stris
ใบผก
เสยน
ผ (C
leom
e vis
cosa
L.)
100
7.6±0
.5 De
Brit
to a
nd G
race
lin (2
011)
X. ca
mpe
stris
ใบผก
เสยน
(Cle
ome
gyna
ndra
L.)
100
10.3±
0.6
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
X. ca
mpe
stris
ใบปอ
ทะเล
(Hibi
scus
tilia
ceus
) 20
0 26
.6 ±
0.2
Usha
Ran
i et a
l. (2
016)
X. p
hase
oli
ใบ B
oenn
ingha
usen
ia al
biflo
ra R
eichb
. 1,0
00
8 Kh
ulbe
and
Sat
i (20
09)
Xant
hom
onas
sp. S
K12
ใบ
มะเก
ยง (C
leist
ocal
yx n
ervo
sum
var
. pan
iala)
1,000
13
.0±0
Bajp
ai et
al.
(2010
)
36
4.3 ผลการทดสอบหาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae
(MIC) และความเขมขนต าสดทสามารถฆาเชอ X. oryzae pv. oryzae (MBC) ดวยวธ
Broth Macrodilution
เมอน าสารสกดจากพชทง 3 ชนด (ใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง) มาหาคา MIC และคา
MBC ตอเชอ X. oryzae pv. oryzae พบวาคา MIC ของสารสกดทสกด methanol ของใบ
นอยหนา และใบบวบกตอแบคทเรยททดสอบมคาเทากน คอ เทากบ 12,500 µg/ml และคา MBC ท
เทากน คอ เทากบ 25,000 µg/ml สวนสารสกดจากใบต าลงมคา MIC ตอแบคทเรยททดสอบเทากบ
25,000 µg/ml และคา MBC เทากบ 50,000 µg/ml และพบวาแบคทเรยททดสอบสามารถเจรญได
บนอาหารเลยงเชอทม 95% methanol (รปท 5 และรปท 6) และเมอเปรยบเทยบคา MIC และ
MBC ของสารสกดจากพชทดสอบทง 3 ชนดในการวจยน โดยหาอตราสวน MBC/MIC เพอใหทราบ
ฤทธการยบยงเชอของสารสกด พบวา สารสกดทง 3 ชนด มฤทธการยบยงเชอแบบ bactericidal
(MBC/MIC ≤ 4 = bactericidal, MBC/MIC > 4 = bacteriostatic) (Wald-Dickler, Holtom, &
Spellberg, 2018) (ตารางท 3)
ตารางท 3 การเปรยบเทยบอตราสวน MBC/MIC ของสารสกดจากพชทดสอบทง 3 ชนด
ชนดของพช คา MIC (µg/ml)
คา MBC (µg/ml)
MBC/MIC ฤทธตานเชอแบคทเรยของสารสกด
ใบนอยหนา 12,500 25,000 2 bactericidal agent ใบบวบก 12,500 25,000 2 bactericidal agent ใบต าลง 25,000 50,000 2 bactericidal agent
เมอเปรยบเทยบประสทธภาพสารสกดของพชชนดตาง ๆ ทสกดดวย methanol ในการ
ยบยงแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae เมอทดสอบดวยการหาคา MIC และคา MBC ในการวจย
ครงน กบผลการศกษาในอดตทสรปไวในตารางท 4 ผลการทดลองครงน พบวาสารสกดจากใบ
นอยหนาและใบบวบกมคาเทากน โดยมคา MIC เทากบคา MIC ทไดจากการศกษาของ Ab Rahman
et al. (2016) ทใชสารสกดจากใบชะพลในการยบยง X. oryzae pv. oryzae แตคา MBC ของสาร
สกดจากใบนอยหนาและใบบวบกในการฆาแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae ทไดจากการวจยครงน
มคาสงกวา คา MBC ของสารสกดจากใบชะพลทไดจากการศกษาของ Ab Rahman et al. (2016)
37
ถง 2 เทา สวนคา MIC และ MBC ของสารสกดของใบต าลงตอ X. oryzae pv. oryzae ทไดจาก
การวจยครงน มคาสงกวาคา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบชะพลทไดจากการศกษาของ Ab
Rahman et al. (2016) เชนกน ดงนนสารสกดจากใบชะพลจงมประสทธภาพยบยง X. oryzae pv.
oryzae ไดดกวาสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลงทไดในการวจยครงน รวมทงเมอ
พจารณาจากคา MIC และ MBC ของสารสกดจากใบพชทง 3 ชนดกพบวามคาสงกวาคา MIC และ
MBC ของสารสกดจากใบมะเกยง ตอ X. oryzae pv. oryzae เชนกน ดงนนจงสรปไดวาสารสกด
จากใบมะเกยงกมประสทธภาพยบยง X. oryzae pv. oryzae ไดดกวาสารสกดจากในนอยหนา ใบ
บวบก และใบต าลงทไดจากการวจยครงนดวย
ชนดของพช ภาพแสดงการทดสอบหาคา MIC ของสารสกด Control คา MIC (µg/ml)
ใบนอยหนา
12,500
ใบบวบก
12,500
ใบต าลง
25,000
รปท 5 คาความเขมขนต าสดทสามารถยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae (MIC) หมายเหต control = ชดทดสอบทเตม 95% methanol แทนสารสกด
50000 25000 12500 6250 3130 1560 780
25000 12500 6250 3130 1560 780 390
25000 12500 6250 3130 1560 780 390
38
ภาพแสดงการทดสอบหาคา MBC ของสารสกด คา MBC (µg/ml)
ใบนอยหนา ใบบวบก ใบต าลง
ใบนอยหนา = 25,000 ใบบวบก = 25,000 ใบต าลง = 50,000
รปท 6 คาความเขมขนต าสดทสามารถฆา X. oryzae pv. oryzae (MBC)
39
ตารา
งท 4
การ
เปรย
บเทย
บการ
ทดสอ
บหาค
า MIC
และ
คา M
BC ข
องเช
อ Xa
ntho
mon
as sp
. ททด
สอบก
บสาร
สกดจ
ากพช
ชนดต
าง ๆ
ดวย
Met
hano
l
Xant
hom
onas
Bac
teria
พช
ททดส
อบ
MIC
(µg/
ml)
MBC
(µg/
ml)
อางอ
ง
X. o
ryza
e pv
. oryz
ae K
X019
ใบ
มะเก
ยง (C
leist
ocal
yx n
ervo
sum
var
. pan
iala)
250
500
Bajp
ai et
al.
(2010
)
X. o
ryza
e pv
. oryz
ae
ใบชะ
พล (P
iper s
arm
ento
sum
Rox
b.)
12,50
0 12
,500
Ab R
ahm
an e
t al.
(2016
)
X. o
ryza
e pv
. oryz
ae
ผลชะ
พล (P
iper s
arm
ento
sum
Rox
b.)
12,50
0 25
,000
Ab R
ahm
an e
t al.
(2016
)
X. o
ryza
e ใบ
ฝรง (
Psidi
um gu
ajav
a L.)
39
1 ไม
ไดทด
สอบ
Sara
h et
al.
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบทบ
ทม (P
unica
gran
atum
L.)
64
ไมได
ทดสอ
บ Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบมะ
ละกอ
(Car
ica p
apay
a L.)
8
ไมได
ทดสอ
บ Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบร า
เพย
(The
vetia
per
uvian
a Pe
rs. K
. Sch
um)
128
ไมได
ทดสอ
บ Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบแพ
งพวย
ฝรง (
Cath
aran
thus
rose
us L
G. D
on)
16
ไมได
ทดสอ
บ Gr
acel
in et
al.,
(2012
)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ente
llae
ใบรก
(Cal
otro
pis g
igant
ea L
.) 32
ไม
ไดทด
สอบ
Grac
elin
et a
l., (20
12)
X. ca
mpe
stris
pv. c
ampe
stris
KC94
-17
ใบมะ
เกยง
(Cle
istoc
alyx
ner
vosu
m v
ar. p
anial
a) 2
50
500
Bajp
ai et
al.
(2010
)
X. ca
mpe
stris
pv. v
esica
toria
YK9
3-4
ใบมะ
เกยง
(Cle
istoc
alyx
ner
vosu
m v
ar. p
anial
a) 2
50
500
Bajp
ai et
al.
(2010
)
X. ca
mpe
stris
ใบกะ
เพรา
(Ocim
um sa
nctu
m L
.) 12
8 ไม
ไดทด
สอบ
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
X. ca
mpe
stris
ใบเส
นยด
(Ada
thod
a va
sica
Nees
) 32
ไม
ไดทด
สอบ
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
X. ca
mpe
stris
ใบแม
งลกค
า (Hy
ptis
suav
eole
ns L
. Piot
) 64
ไม
ไดทด
สอบ
De B
ritto
and
Gra
celin
(201
1)
Xant
hom
onas
sp. S
K12
ใบ
มะเก
ยง (C
leist
ocal
yx n
ervo
sum
var
. pan
iala)
500
1,000
Ba
jpai
et a
l. (20
10)
40
4.4 ผลของสภาวะทางกายภาพตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสาร สกดหยาบจากพชททดสอบ ดวยวธ Broth Macrodilution
4.4.1 อณหภม การศกษาผลของอณหภมชวงททดสอบ (25, 30 และ 35°C) ตอการยบยงการเจรญ
ของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชททดสอบ ผลการทดลองของชดควบคมเชง
บวก (positive control) ทมเพยงเชอทดสอบในอาหารเลยงเชอ แตไมมสารสกดททดสอบ พบวา
เฉพาะท 35°C เทานน ทสของอาหารเลยงเชอยงคงมสน าเงนเชนเดม แสดงวาเชอ X. oryzae pv.
oryzae ไมสามารถเจรญไดทอณหภม 35°C ดงนน ในสภาพพนทจรงท 35°C อาจไมเสยงตอการเกด
โรคขอบใบแหงในขาวทมสาเหตจาก X. oryzae pv. oryzae เนองจากแบคทเรยชนดนไมสามารถ
เจรญไดทอณหภม 35°C สวนเมอทดสอบท 25 และ 30°C ไดผลไมแตกตางกน คอ ไดคา MIC
เทากนส าหรบทกสารสกดททดสอบ โดยสารสกดทสกดดวย methanol ของใบนอยหนา และใบ
บวบกมคา MIC เทากน คอ มคาเทากบ 12,500 µg/ml และสารสกดจากใบต าลงมคา MIC เทากน
คอ มคาเทากบ 25,000 µg/ml
4.4.2 ชวงแสง เมอน าสารสกดหยาบจากพชทง 3 ชนด (ใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง) มา
ทดสอบผลของชวงแสง (ชวงสวาง:ชวงมด (ชม.) = 10:14 ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม.) ตอการ
ยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae โดยใชคา MIC ของสารสกดทไดจากการทดลองท 3.5.1
มาทดสอบ พบวา ชวงแสงททดสอบทง 3 ชวง ใหผลไมแตกตางกน คอ สามารถยบยงเชอ X. oryzae
pv. oryzae ได และไดคา MIC เทากนส าหรบทกสารสกดททดสอบ โดยสารสกดทสกดดวย
methanol ของใบนอยหนา และใบบวบกมคา MIC เทากน คอ มคาเทากบ 12,500 µg/ml และ
สารสกดจากใบต าลงมคา MIC เทากน คอ มคาเทากบ 25,000 µg/ml จงสรปไดวาชวงแสงในชวงท
ทดสอบ ไมมผลตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพช
สมนไพรทง 3 ชนดททดสอบ
ผลทไดจากการวจยครงนเปนผลการศกษาเบองตนเทานน หากจะน าไปใชจรงในพนท
นาขาว ยงตองมการศกษาเพมเตม เชน ควรมการทดลองในเรอนกระจก (ทสามารถควบคมปจจยตาง
ๆ ได) ดงเชน การทดลองของ Shivalingaiaha and Sateesh (2013) ทศกษาประสทธภาพของสาร
41
สกดจากเคราฤาษ ทสกดดวย chloroform ในการยบยง X. oryzae pv. oryzae ภายใตสภาวะ
เรอนกระจก อกทงควรมการทดลองเพมเตมในสภาพพนทจรงดวย เนองจากในสภาพพนทจรงม
ปจจยตาง ๆ อกมาก (นอกเหนอจาก อณหภม และชวงแสง) ทอาจมผลตอการใชสารสกดจากพชใน
การยบยงแบคทเรย X. oryzae pv. oryzae
บทท 5
สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ
สรปผลการวจย ผลการทดสอบดวยวธ disc diffusion พบวาสารสกดดวย methanol ของใบนอยหนา
ใบบวบก และใบต าลง สามารถยบยงการเจรญเตบโตของ X. oryzae pv. oryzae ได
สวนการทดลองเพอหาคา MIC และคา MBC ของสารสกดหยาบจากพชทง 3 ชนด ท
ทดสอบในการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv. oryzae ดวยวธ broth macrodilution พบวาคา
MIC ของสารสกดจากใบนอยหนา และใบบวบกตอแบคทเรยททดสอบมคาเทากน คอ มคาเทากบ
12,500 µg/ml และคา MBC มคาเทากน คอ มคาเทากบ 25,000 µg/ml สวนสารสกดจากใบต าลง
มคา MIC และคา MBC ทมคาเทากบ 25,000 µg/ml และ 50,000 µg/ml ตามล าดบ
อกทงการศกษาผลของสภาวะบางประการทางกายภาพในการยบยงการเจรญของ X.
oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชททดสอบ พบวาอณหภม (25 และ 30°C) และชวง
แสงททดสอบ (ชวงสวาง:ชวงมด (ชม.) = 10:14 ชม., 12:12 ชม. และ 14:10 ชม.) มผลในการยบยง
การเจรญของเชอ X. oryzae pv. oryzae ไมแตกตางกน แตทอณหภม 35°C พบวาเชอไมสามารถ
เจรญได
ขอเสนอแนะ 1. ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบการสกดพชทง 3 ชนดดวยตวท าละลายชนดอน ๆ ดวย
ซงจะชวยใหไดผลการทดลองทสมบรณยงขน เนองจากตวท าละลายทแตกตางกนอาจสามารถสกด
องคประกอบทางเคมตาง ๆ ในพชททดสอบไดแตกตางกน
2. ควรศกษาองคประกอบทางเคมของสารทออกฤทธในการยบยงแบคทเรยททดสอบ
3. ควรมการทดสอบประสทธภาพของสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ใน
การยบยงจลนทรยชนด อน ๆ ดวย
4. การทดสอบผลของสภาวะทางกายภาพตอการยบยงการเจรญของ X. oryzae pv.
oryzae ดวยสารสกดหยาบจากพชทดสอบ ควรท าการทดสอบเพมเตม โดยเพมความเขมขนของสาร
43
สกดทใชทดสอบ ทง1/2 MIC และ 2 เทาของคา MIC เพอทดสอบวาแตละความเขมขนของสารสกด
นนมฤทธ synergistic หรอ antagonistic หรอไม
รายการอางอง
รายการอางอง
จนทรพร ทองเอกแกว. (2556). บวบก: สมนไพรมากคณประโยชน. วารสารวทยาศาสตร และเทคโนโลยมหาวทยาลยอบลราชธาน, 15(3), 70-75.
จราภรณ บราคร, & เรอนแกว ประพฤต. (2555). ผลของสารสกดสมนไพรพนบานไทยจ านวน 7 ชนด ตอการยบยงเชอแบคทเรย. วารสารการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 10(1), 11-22.
จราภรณ โสดาจนทร, บนลอ สงขทอง, & สกลรตน รตนาเกยรต. (2558). องคประกอบหลกทางเคม และฤทธในการยบยงเชอจลชพกอโรคในชองปากของน ามนหอมระเหยจากพชสกล Ocimum spp. . วารสารเภสชศาสตรอสาน, 11, 304-310.
ชลดา เลกสมบรณ, นพนธ ทวชย, & วชย โฆสตรตน. (2541). ผลของสารสกดจากพชสมนไพรไทยตอการเจรญของแบคทเรยสาเหตโรคพช. Paper presented at the รายงานการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 36, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
ทวา พาโคกทม, ณฐพล ชมภบตร, & นงภทร ไชยชนะ. (2557). ความสมพนธระหวางอณหภมอากาศและอณหภมนาในนาขาว. Paper presented at the การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 52, กรงเทพฯ.
ธนภพ โสตรโยม, เกศรนทร เพชรรตน, นพพร สกลยนยงสข, ดวงกมล ตงสถตพร, ดวงรตน แซตง, & กตต ชองประเสรฐ. (2558). การทดสอบประสทธภาพการยบยงแบคทเรย
Escherichia coli และ Salmonella spp. ของสารสกดจากหวหอมใหญ. (วทยาศาสตรบณฑต), มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร.
นครน ปยนเคราะห. (2550). การสกดสารแคโรทนอยดจากใบมนส าปะหลง. (วทยาศาสตรบณฑต), มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
เบญจมาศ เขตรดง และ ปรชญากร ชตระกล. (2553). ประสทธภาพของน ามนหอมระเหยจากกะเพรา โหระพา ตะไครหอม และแมงลกในการยบยงเชอจลนทรย. (วทยานพนธปรญญาตร), สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.
ประทมพร ปลอดภย, จตตมา โสตถวไลพงศ, วลาวรรณ เชอบญ, & ดสต อธนวฒน. (2558). การควบคมแบคทเรย Erwinia carotovora subsp. Carotovorum สาเหตโรคเนาเละของผกคะนาดวยสารสกดจากพช. Paper presented at the การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
45
ประสาทพร บรสทธเพชร, พทย กาญบตร, & สาธร พรตระกลพพฒน. (2551). การทดสอบฤทธตานเชอของสมนไพรในหองปฏบตการ. Paper presented at the การประชมวชาการสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนครงท 9, คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.
วชรา สวรรณอาศน และ ศศธร วฒวณชย. (2553). ประสทธภาพของสารสกดหยาบจากพชสมนไพรในการยบยงเชอแบคทเรยสาเหตโรคเนาเละของผกในเรอนทดลอง. Paper presented at the การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 48, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
ศศธร วฒวณชย. (2546). การจดการดนโดยใชน าสกดหยาบและกากของพชเพอลดปรมาณเชอ E. carotovora subsp. carotovora สาเหตโรคเนาเละของผกกาดเขยวปล. วทยาสารก าแพงแสน, 1(1), 10-18.
ศนยบรหารศตรพชจงหวดสพรรณบร. (2556). โรคขอบใบแหงของขาว (Bacterial Leaf Blight or Bacterial Blight). ขาวเตอนการระบาดศตรพช, 3(7), 1-3.
ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2559a). นอยหนา. Retrieved from http://www.medplant.mahidol.ac.th/pharm/botanic.asp?bc=0315& kw=%B9%E 9%CD%C2%CB%B9%E8%D2*
ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2559b). ต าลง. Retrieved from http://www.medplant.mahidol.ac.th/pharm/botanic.asp?bc=0399&kw=%B5%D3%C5%D6%A7*
ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร. (2557). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2557. Retrieved from http://www.oae.go.th/download/journal/trends_FEB2557.pdf
สรวรรณ สมทธอาภรณ, & ฐานนดร วรยะเกยรต. (2557). ประสทธภาพของสารสกดจากพชบางชนดในการควบคมเชอแบคทเรย Xanthomonas axonopodis pv. citri สาเหตโรคแคงเกอรในพชตระกลสม. วารสารวทยาศาสตรเกษตร, 45(3/1), 169-172.
สจนต ภทรภวดล. (2555). โรคอบตใหมและโรคอบตซ าของขาวกบแนวทางปองกนก าจด. Paper presented at the การประชมวชาการขาวแหงชาต ครงท 2, กรงเทพมหานคร.
สธาสน องสงเนน. (2558). ผลกระทบตอสงแวดลอมจากการใชสารเคมก าจดศตรพช. วารสารวชาการมหาวทยาลยอสเทรนเอเชยฉบบวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 9(1), 50-63.
สวฒนา ดนน. (2561). การสกดดวยตวท าละลาย. Retrieved from http://www.suwattana.net/separation/page8.html
อรญญา พรหมกล, วรญญา วงศไชยสทธ, ไอรดา อกษเสน, & เกรยงไกร พทยากร. (2558). การใชคลนอลตราโซนคในการสกดแอนโทไซยานนจากกากเมา. แกนเกษตร, 43(1), 831-835.
46
Ab Rahman, S. F. S., Siman, K., Omar, D., & Wahab, M. Z. A. (2016). Identification of phenolic compounds and evaluation of antibacterial properties of Piper sarmentosum Roxb. Against rice pathogenic bacteria. Malaysian Journal of Microbiology, 12(6), 475-484.
Arumugam, T., Ayyanar, M., Pillai, Y. J. K., & Sekar, T. (2011). Phytochemical screening and antibacterial activity of leaf and callus extracts of Centella asiatica. Journal of the Bangladesh Pharmacological Society(6), 55-60.
Bajpai, V. K., Duang, N. T., Suh, H. J., & Kang, S. C. (2010). Antibacterial activity of essential oil and extracts of Cleistocalyx operculatus buds against the bacteria of Xanthomonas spp. Journal of the American Oil Chemists’ Society(87), 1341-1349.
Benkeblia, N. (2004). Antimicrobial activity of essential oil extracts of various onions (Allium cepa) and garlic (Allium sativum). Food Science and Technology, 37, 263-268.
David, Ronald, & Bogdanove. (2006). Xanthomonas oryzae pathovars: model pathogens of a model crop. Molecular plant pathology, 7(5), 303-324.
De Britto, A. J., & Gracelin, D. H. S. (2011). Phytochemical screening and antibacterial activity of a few medical plants against Xanthomonas campestris. Pharmacologyonline, 2, 271-277.
Dewanjee, S., Kundu, M., Maiti, A., Majumdar, R., Majumdar, A., & Mandal, S. (2007). In Vitro Evaluation of Antimicrobial Activity of Crude Extract from Plants Diospyros peregrina, Coccinia grandis and Swietenia macrophylla. Tropical Journal of Pharmaceutical Research, 6(3), 773-778.
Dhiman, R., Aggarwal, N., Aneja, K. R., & Kaur, M. (2015). In Vitro Antimicrobial Activity of Spices and Medicinal Herbs against Selected Microbes Associated with Juices. International Journal of Microbiology, 1-9.
Gowdhami, M., Sarkar, B. L., & Ayyasamy, P. M. (2014). Screening of Phytochemicals and Antibacterial Activity Of Annona Squamosa Extracts. International Journal of Pharmaceutical Science Invention, 3(7), 30-39.
47
Gracelin, D. H. S., De Britto, A. J., & Kumar, P. B. J. R. (2012). Anti-bacterial evaluation of few south Indian medicinal flowers against plant pathogenic Xanthomonas bacteria. Internatioanl Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, 4(Suppl 1), 474-478.
Hudzicki, J. (2013). Kirby-Bauer disk diffusion dusceptibility test protocol. American Society for Microbiology, 1-23.
Jayshree, D. P., & Kumar, V. (2008). Annona squamosa L.:Phytochemical analysis and Antimicrobial Screening. Journal of Pharmacy Research, 1(1), 34-38.
José, H. O. (2005). Disk diffusion testing Manual of antimicrobial susceptibility testing (pp. 39-52). Washington, USA.
Kala, A., Soosairaj, S., Mathiyazhagan, S., & Raja, P. (2015). Isolation and identification of Xanthomonas oryzae pv. oryzae the causal agent of rice bacterial leaf blight and its activities against of six medicinal plants. Asian Journal of Plant Science and Research, 5(6), 80-83.
Khatun, S., Pervin, S., Karim, M. R., Ashraduzzaman, M., & Rosma, A. (2012). Phytochemical screening and antimicrobial activity of Coccinia cordifolia L. plant. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 25(4), 757-761.
Mew, T. W. (1992). Bacterial Blight. American Phytopathological Society, 1992, 10-11. Nanasombat, S., & Teckchuen, N. (2009). Antimicrobial, antioxidant and anticancer
activities of Thai local vegetables. Journal of Medicinal Plants Research, 3(5), 443-449.
Niño-Liu, D. O., Darnielle, L., & Bogdanove, A. J. (2006). Xanthomonas oryzae pathovars: model pathogens of a model crop. Molecular plant pathology, 7(5), 303-324.
Rahman, M. S., Asaduzzaman, M., Munira, S., Rahman, M. M., Hasan, M., Siddique, A. H., . . . Islam, M. A. (2015). Evaluation of phytochemical, antibacterial, antioxidant, and cytotoxic properties of Coccinia cordifolia leaves. International Journal of Advanced Research, 3(8), 384-394.
Ralph, J. F., Joan, S. F., & Patty, F. (2001). Organic laboratory techniques (3 ed.). Belmont, USA: Nelson education, Ltd.
48
Rani, M., & Singh, N. (2014). Control of rice bright pathogen Xanthomonas orezae through herbal plant extracts. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 5(12), 5469-5473.
Samanta, T. T., Das, A., & Samanta, P. (2014). Isolation and Characterization of Xanthomonas oryzae isolates from different regions of Midnapore district of West Bengal and their ecofriendly management by some medicinal plant extracts. International Journal of Phytomedicine, 6(1), 29-42.
Samidha, M. P., & Sasangan, K. C. (2017). Preliminary Phytochemical and Invitro Antimicrobial analysis of Annona squamosa Linn. leaf extract. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 9(5), 618-623.
Sarah, S. N., Sijam, K., & Omar, D. (2012). Antibacterial activity of Psidium guajava L. methanol leaf extract against plant pathogenic bacteria in the genera Pectobacterium and Xanthomonas. International Journal of Applied Biology and Pharmaceutical Technology, 3(1), 246-252.
Shivalingaiaha, S. U., & Sateesh, M. K. (2013). Cocculus hirsutus extract inhibits the Xanthomonas oryzae pv. oryzae, the bacterial leaf blight pathogen in rice. Archives of Phytopathology and Plant Protection, 46(15), 1885-1894.
Thongruk, W., & Youpensuk, S. (2009). Effects of Some Herbal Extracts on Colletotrichum gloeosporioides. Paper presented at the The 21st Annual Meeting and International Conference of Thai Society for Biotechnology, Bangkok.
Usha Rani, P., Prasanna Laxmi, K., Vadlapudi, V., & Sreedhar, B. (2016). Phytofabrication of silver nanoparticles using the mangrove associate, Hibiscus tiliaceus plant and its biological activity against certain insect and microbial pests. Journal of Biopesticides, 9(2), 169-179.
Vadlapudi, V., Behara, M., Kaladhar, D. S. V. G. K., Suresh Kumar, S. V. N., Seshagiri, B., & John, M. (2012). Antimicrobial profile of crude extracts Calotropis procera and Centrlla asatica against some important pathogens. Indian Journal of Science and Technology, 5(8), 3132-3136.
Wald-Dickler, N., Holtom, P., & Spellberg, B. (2018). Busting the Myth of "Static vs Cidal": A Systemic Literature Review. Clinical Infectious Diseases, 66(9), 1470-1474.
49
World Health Organization. (1991). Technical factors influencing the size of the zone in the disc diffusion method. Retrieved from http://helid.digicollection.org/en/d/Jwho01e/4.10.8.html
ประวตผเขยน
ประวตผเขยน
ชอ-สกล วราภรณ อทอง วน เดอน ป เกด 19 ธนวาคม 2533 สถานทเกด จ.สงหบร วฒการศกษา วทยาศาสตรบณฑต ทอยปจจบน เลขท 18/191 ซ.ออมทรพย ถ.รมเกลา แขวงแสนแสบ เขตมนบร กทม.
10510 ผลงานตพมพ กณฑรย ศรพงศพนธ และวราภรณ อทอง. 2561. การยบยงแบคทเรย
Xanthomonas oryzae pv. oryzae ดวยสารสกดจากใบนอยหนา ใบบวบก และใบต าลง ดวยวธ disc diffusion. ใน การประชมวชาการบณฑตศกษาระดบชาต และนานาชาต ครงท 8 เรอง “ประเทศไทย 4.0 นวตกรรมสรางสรรคสการพฒนาทยงยน”. วนท 28-29 มถนายน 2561 ณ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ตลงชน กรงเทพ ฯ. หนา 5203-5218.