1

การประเมนผลโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร

The Evaluation of the Community-Based Road Accident Management Project:

A Case Study of Thung Tako District, Chumphon Province

สมใจ ดวงพบลย จงหวดชมพร 127/1 หม5 ตำาบลวงใหม อำาเภอเมองชมพร จงหวดชมพร

โทรศพท 099-3733999 e-mail : somlex@hotmail.com

อไรวรรณ ตนฑอารยะ จงหวดพงงา 3/23 หม 4 ตำาบลถำ+านำ+าผด อำาเภอเมองพงงา จงหวดพงงา

โทรศพท 081-0907955 e-mail : uraiwan_ya@hotmail.com

2

บทคดยอ

การประเมนผลโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร มวตถประสงคเพอประเมนผลการดำาเนนงานโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร ระหวางเดอนตลาคม 2561 – มนาคม 2562 ใชรปแบบการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพ (Health Impact Assessment: HIA) ในการประเมน

ผลการประเมนพบวา การกลนกรอง (Screening) วาสมควรตองมการประเมนดวยเหตผลเนองจาก โครงการมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในชมชนสง ซงมสถตการเกดอบตเหต และการเสยชวตในปทผานมา เปนตน การกำาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบ (Scoping) ทมการกำาหนดปจจยกำาหนดสขภาพดานคน กลไก และดานสงแวดลอมทชดเจนแตการปฏบตงานยงไมบรรลตามแผนทกำาหนดไวทำาใหการเกบขอมลยงไมครบ และผลการประเมนผลกระทบ (Assessment) ดวยการสงเกต และการสมภาษณผทเกยวของประกอบดวยประชาชนในละแวกใกลเคยงกบจดทเกดเหตบอยและคณะกรรมพชอ. พบวา คนมความตระหนกถงการเกดอบตเหต และเขาใจวาการแกไขตองเกดจากประชาชนตองมความร ความเขาใจ และปฏบตใหถกตอง ตองเคารพกฎหมายจราจร ทกหนวยทเกยวของตองใหความร จดรณรงคสรางความตระหนก จดสภาพสงแวดลอมใหเหมาะสม โดยเฉพาะสภาพรถทกชนดทใชตองมสมรรถนะทปลอดภย แตโครงการยงไมสนสดทำาใหไมสามารถสรปเปนรางรายงานทจะนำาไปสการตดสนใจ(Review and Decision Making ) สการตดตาม ตรวจสอบและประเมนผล(Monitoring Evaluation) เนองจากยงไมมกตกาหรอมาตรการ

3

และผลการถอดบทเรยนของโครงการทจะนำาเขาสนโยบายสาธารณะได เสนอแนะใหม

ผลการประเมนครงนจะเปนแนวทางในการดำาเนนการเฝาระวงอบตเหตและจดเสยงอยางตอเนอง ขององคกรผรบผดชอบ และภาคเครอขายเพอสรางความตระหนกในการปรบเปลยนพฤตกรรมในการปองกนอบตเหตทถกตอง ลดอบตเหต และลดการเสยชวตและพการของประชาชน

คำาสำาคญ การประเมนผล การจดการอบตเหตทางถนน การจดการโดยชมชน ทงตะโก ชมพร

Abstract

The objective of this study was to evaluation the Community-Based Road Accident Management Project of Thung Tako District, Chumphon Province that was proceeded during October 2018 to March 2019. The study used Health Impact Assessment (HIA) to evaluation tool. There included Screening, Scoping, Assessment, Review and Decision Making, and Monitoring and

4

Evaluation.The Results showed that:1. Screening: It should be used HIA to

evaluate the project because the road accident was high effect to the community.

2. Scoping: It has apparent health determinants that consist of people, mechanism and environment. However, the operation that was the part of mechanism was not completed. Therefore, the data also was not completed.

3. Assessment: People was aware to road accident, they realized to the solution of the problem was

4. Review and Decision Making:5. Monitoring and Evaluation:

Keyword: Evaluation, Road Accident Management, Community-Based Management, Thung Tako, Chumphon

5

บทนำาความเปนมาและความสำาคญของปญหา

จากขอมลสถตอบตเหตทางถนนในจงหวดชมพร ป พ.ศ. 2561 ของศนยขอมลอบตเหตประจำาจงหวดชมพร (ศนยขอมลอบตเหตประจำาจงหวดชมพร, 2561) แสดงใหเหนวา อำาเภอทงตะโก เปนอำาเภอทเกดอบตเหตมากเปนอนดบท 6 ของจงหวดชมพร โดยเกดอบตเหตทงหมด 54 ครง มผบาดเจบ 54 คน และมผเสยชวตทงสน 5 คน ดงตารางท 1

ตารางท 1: จำานวนผเสยชวตและผบาดเจบในอำาเภอทงตะโก ป 2561 จำาแนกรายตำาบล

ตำาบล ผ เ ส ย ช ว ต (ราย)

ผ บ า ด เ จ บ (ราย)

รวม (ราย)

ทงตะไคร 2 18 20ตะโก 1 17 18ชองไมแกว 1 12 13ปากตะโก 1 7 8รวม 5 54 59

เมอจำาแนกรายละเอยดตามลกษณะทางระบาดวทยาของการเกด

อบตเหตจะพบวาเพศชายเกดอบตเหตมากในชวงอาย 15-25 ป โดยมชวงเวลาทเกดอบตเหตสงสดคอ ชวงเวลา 18.00-22.00 น. เพศหญง เกดอบตเหตมากทสดในชวงอาย 46-55 ป โดยมชวงเวลาทเกดอบตเหตสงสดคอชวงเวลา 10.00-14.00 น. โดยมบรเวณทพบอบตเหตบอยคอ บรเวณทางโคงเชอมตอกบคอสะพานบนถนนเพชรเกษม หลกกโลเมตรท 48 ในพนทหมท 1 ตำาบลทงตะไคร อำาเภอทงตะโก จงหวด

6

ชมพร ซงมลกษณะเปนทางโคงทคอนขางลาดชน ทำาใหรถสวนใหญจำาเปนตองใชความเรวสงตอเนองในการขบขและไมชะลอความเรว สงผลใหเกดการเสยหลกพงเขาปะทะกบราวสะพาน หรอตกสะพาน และทำาใหเกดการบาดเจบและเสยชวต โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดฝนหรอชวงทฝนตกหนก

ปญหาดงกลาวทำาใหสำานกงานเครอขายองคกรงดเหลาจงหวดชมพร ไดดำาเนนการจดทำาโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชนอำาเภอทงตะโก จงหวดชมพรขน โดยมเปาหมายเพอแกปญหาอบตเหตทางถนนในพนทอำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร ดงกลาวดวยการกำาหนดวตถประสงค คอ 1) เพอพฒนาศกยภาพกลไกระบบสขภาพ 2) เพอสงเสรมบทบาทกองทน 3) เพอจดทำาขอมลและสงเคราะหขอมล และดำาเนนการตงแตชวงเดอนตลาคม 2561 ถงชวงเดอนมนาคม 2562

การประเมนผลการดำาเนนงานของโครงการหลงจากทหนวยงาน และองคกรตางๆ ทงจากชมชน ทองถน ภาครฐ และเอกชนไดดำาเนนการจดทำาโครงการใหกบประชาชนกลมใดกลมหนงจนเสรจสนนน เปนสงสำาคญทจะชวยคมครอง สงเสรมสขภาพและสนบสนนการตดสนใจในการเลอกทางเลอกทดทสดแกประชาชนผประสบกบปญหาดงกลาว

การประเมนผลกระทบทางดานสขภาพ (Health Impact Assessment: HIA) เปนหนงในเครองมอทพฒนาขนสำาหรบใชในการประเมนโครงการทมเปาหมายเพอวเคราะหวา นโยบาย แผนงาน โครงการหรอกจกรรมตางๆทองคกรตางๆ ทงจากชมชน ทองถน ภาครฐ และเอกชนเหลานนไดดำาเนนการตอประชาชนกลมใดกลมหนงดงกลาว กอใหเกดการเปลยนแปลงตอปจจยกำาหนดสขภาพและสงผลตอเนองตอการเปลยนแปลงทางสขภาพของประชาชนกลมใดกลมเหลานนอยางไร ทงในทางลบและทางบวก ซงจะชวยคมครอง สงเสรมสขภาพและสนบสนนการตดสนใจในทางเลอกทดทสดแกประชาชน (ชระวทย รตนพนธ, 2553; อไรวรรณ อนทรมวงและคณะ, 2554)

7

จากปญหาและความสำาคญดงกลาว จงทำาใหผประเมนไดทำาการประเมนผลโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชนอำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร โดยไดนำาวธการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพ (Health Impact Assessment: HIA) มาใชในการประเมน

วตถประสงคเพอประเมนผลการดำาเนนงานของโครงการการจดการอบตเหตทาง

ถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร

ขอบเขตการประเมนดานเนอหา : ประเมนผลตามแบบรายงานความกาวหนาของโครงการทปรากฏในโปรแกรมดานกลมเปาหมาย : ผรบผดชอบโครงการและคณะ และประชาชนในอำาเภอทงตะโก จงหวด ชมพรดานสถานท : อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพรดานระยะเวลา : ตลาคม 2561 – มนาคม 2562

กรอบแนวคดการประเมนการประเมนผลครงนใชกรอบแนวคดในการประเมนสถานะทาง

สขภาพโดยใชกรอบปจจยกำาหนดสขภาพประกอบดวยปจเจกบคคล สภาพแวดลอม และระบบกระบวนการกลไก โดยใชเครองมอ การประเมนผลกระทบทางสขภาพ (HIA) ประกอบดวยขนตอนในการประเมนผลกระทบทางสขภาพ 5 ขนตอน ไดแก การกลนกรองโครงการ (Screening) การกำาหนดขอบเขต (Scoping) การประเมนผลกระทบทางสขภาพ (Assessment) การทบทวนรางรายงานและการตดสนใจ (Review

8

and Decision Making ) และการตดตามตรวจสอบและประเมนผล (Monitoring Evaluation)

ระเบยบวธ/ข+นตอนการประเมน1.ประเดนสำาคญทตองทำาการประเมน

การประเมนครงนใชเนอหาตามกรอบการประยกตใช HIA ในการประเมนโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร เปนประเดนสำาคญใหมความสอดคลองกบ 5 ขนตอนตามกระบวนการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพ

9

กรอบการประยกตใช HIA ในการประเมนโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร

เกดเครอขายการทำางานเรองอบตเหตทางถนน

ผลกระทบของโครงการการเกดอบตเหตและเสยชวต

ลดลงกระบวนการดำาเนนงาน/กจกรรมสำาคญของ

โครงการอำาเภอทงตะโก ชมพร

ผลผลต/ผลลพธของการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน

อ.ทงตะโก จ.ชมพร

เกดแผนงาน/โครงการระดบกองทนตำาบล ดานการปองกนอบตเหตฯเกดการบรณาการการดำาเนนงานตามประเดนปญหาอบตเหตฯในระดบอำาเภอ

ประชาชนเกดการรบรและตระหนกตอการจดการแกปญหาจำานวนการเกดอบตเหตลดลง

ผลผลต/ผลลพธของโครงการภาพรวม

ประชมคณะทำางาน

พฒนาศกยภาพกลไกกองทนหลกประกนสขภาพ

พฒนาศกยภาพกลไก DHB(คณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอำาเภอ) /SUB DHB (คณะกรรมการพฒนาคณภาพระดบตำาบล)สรปผลเพอยกระดบการทำางาน

อบรมการจดทำาแผนงานโครงการระดบตำาบล

ออกแบบและสนบสนนการปฏบตการลดอบตเหตทางถนนโดยชมชน

จดทำาขอมลอบตเหตทางถนนโดยชมชน

นำาเสนอประเดนอบตเหตฯ ตอคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอำาเภอสงเคราะหขอมล / ชดความร

มคณะทำางาน 10 คน เขาใจบทบาทภารกจ แนวทางและเปาหมายโครงการ (3 คร+ง)กลไกกองทนหลกประกนสขภาพมความเขาใจและสามารถพฒนาโครงการได (4 อปท.)

ชมชนสามารถเขาถงแผนการใชงบประมาณกองทนหลกประกนสขภาพในระดบตำาบลคนในชมสามารถเขยนแผนและปฏบตการตามแผนไดอยางตอเนองไดแผนงาน/รปแบบทสามารถแกปญหาของชมชนไดชดความรการพฒนาจดเสยงโดยชมชน

ประเดนการจดการอบตเหตเปนนโยบายระดบอำาเภอ

ฐานขอมลในการวางแผนแกปญหาอบตเหต

กจกรรมตามแผนโครงการ

รปแบบการจดการอบตเหตในชมชน 4 ชมชน

ตดตามหนนเสรม ประเมนผลการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน

10

2. ข+นตอนการประเมนการประยกตใชกระบวนการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพครง

นมประเดนการดำาเนนการดงน2.1 การกลนกรอง (Screening) ดวยการกำาหนดวาโครงการ

ควรประเมนหรอไม ทำาไมตองประเมนเพอทราบผลการดำาเนนงานของโครงการ บรรลเปาประสงคทวางไวหรอไม ผลการดำาเนนงานสอดคลองกบวสยทศน ทศทางการการพฒนาของพนท ปรบปรงกจกรรมโครงการ

2.2 การกำาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบ (Scoping) วาตองการประเมนอะไร (เรองอะไรทอยากร) มปจจยกำาหนดสขภาพทเปลยนแปลงจากกจกรรมโครงการพฒนาตวชวดการประเมน วางแผนการประเมน

2.3 การประเมนผลกระทบ (Assessment) เปนการกำาหนดวธการดำาเนนการประเมนวาประเมนอยางไรเปน เชงปรมาณ หรอคณภาพ โดยการใช แบบสอบถาม แบบสมภาษณ การสงเกต จด Focus group หรอ การ review

2.4 การทบทวนรางรายงานและการตดสนใจ (Review and Decision Making) วาการประเมนถกตอง ครบถวน เปนจรงหรอไม นำาผลการประเมนมานำาเสนอใหชมชนรและใหความเหน เวทประชาคม เวทการประชมระดบหมบานชมชน และตดสนใจ เอาผลการประเมน ไปปรบกจกรรม หรอกำาหนดมาตรการ จากการดำาเนนงานของโครงการอยางไร ปรบกจกรรม กำาหนดมาตรการ นำาไปสการจดการนโยบายสาธารณะ

2.5 การตดตามตรวจสอบและประเมนผล (Monitoring Evaluation) การตดตามการดำาเนนงานตามขอเสนอแนะ มาตรการทกำาหนด

11

ผลการประเมนการประเมนโครงการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอ

ทงตะโก จงหวดชมพรครงนใชรปแบบการประเมนดวยเครองมอการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพ (HIA) มผลการดำาเนนงานดงตอไปน

1. การกลนกรอง (Screening) ควรทำาการประเมนดวยเหตผลเนองจาก โครงการมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในชมชนสง ดงสถต พบวาในปทผานมามผเสยชวตถง 5 คน ผบาดเจบ 54 คน เปนเสนทางทประชาชนจะตองเดนทางผานเปนการประจำา จดเสยงทยงไมไดรบการแกไข ประชาชนบางสวนไมตระหนก เชน การขบรถเรว ชวงฤดฝนเกดอบตเหตไดบอยขนและจงหวดชมพรคอนขางมฝนตกชก ผลการดำาเนนงานของโครงการ บรรลเปาประสงคทวางไวและสอดคลองกบวสยทศน ทศทางการการพฒนาของพนท เพยงบางสวน เนองจากยงไมสนสดโครงการ และพนทไมปฏบตตามแผนปฏบตการทวางไว จงตองปรบปรงกจกรรมโครงการตามวตถประสงคของโครงการทกำาหนดไว ประกอบดวย 1) พฒนาศกยภาพกลไกระบบสขภาพ 2)สงเสรมบทบาทกองทนสงเสรมระดบสขภาพตำาบล 3 ) จดทำาขอมล / สงเคราะหขอมล

2. ผลการกำาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบ (Scoping) การประเมนโครงการอบตเหตทางถนนโดยชมชน มปจจยกำาหนดสขภาพดานคน กลไก และสงแวดลอมทกำาหนดตามตวชวดและผลลพธของโครงการครงน พบวามการเปลยนแปลงจากกจกรรมโครงการพฒนาตวชวดของกจกรรมโครงการ ซงมผลการดำาเนนการดงน

12

2.1 ดานคนและกลมคน พบวา 1) ประชาชนมความตระหนกในการเฝาระวงอบตเหต เปนบางสวน มการปฏบตดวยพฤตกรรมทางบวกพบวามการสวมหมวกกนนอค คาดเขมขดนรภย พฤตกรรมทางลบพบวามการขบข ขณะทงวง/เมา ขบดวยความประมาท/เรว ไมเคารพกฎจราจร เปนตน ทำาใหเสยคาใชจาย/งบประมาณในการดแลรกษาพยาบาล เสยเวลา และบางสวนขาดความตระหนก

2) มคณะกรรมการครบทง 10 คน แตไมพบหลกฐานเกยวกบการประชม เชน บนทกการประชม ภาพถายการประชม เปนตน สวนการตดตามงานในพนท ไดมการบนทกในโปรแกรม จำานวน 8 ครง แตหลกฐานภาพถายกจกรรมไมสมพนธกบเนอหาและสถานททดำาเนนการ

2.2 ดานกลไกการดำาเนนงาน มการนำาเรองอบตเหตเปนนโยบายระดบอำาเภอโดยคณะ

กรรมพฒนาคณภาพชวตประชาชนระดบอำาเภอทงตะโก (พชอ.) โดยนายอำาเภอทงตะโกเปนประธานและสาธารณสขอำาเภอทงตะโกเปนเลขานการ รวมคณะทำางาน จำานวน 21 คน และมคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตประชาชนระดบตำาบล(พชต.) ครอบคลมทง 4 ตำาบล (ตะโก, ปากตะโก, ชองไมแกว ,ทงตะไคร) เจาหนาททงในสวนของสาธารณสข องคการบรหารสวนทองถน โรงเรยน แกนนำาชมชน ทกภาคสวนเหนความสำาคญและพรอมทจะมสวนรวมเปนอยาง เหนไดจากการประชมวางแผนการจดการอบตเหตทรพ.สต.ชองไมแกว เมอ 7 มนาคม 2562 การดำาเนนงานมงบประมาณหนนเสรม จากกองทนหลกประกนสขภาพตำาบล ปฏบตงานตามแผนดวยการจดกจกรรมรวมกน ทงตะโกเมองสขภาพ” ”1 ครง สวนทางลบพบวา.คณะทำางานมภารกจมากการประชมมนอย

2.3 ดานสงแวดลอม

13

ตดตามบรเวณจดเสยงทเกดอบตเหตบอย หม2 ตำาบลตะโก หม8 ตำาบลตะโก อำาเภอตะโก ไดสมภาษณประชาชนทอยบรเวณจดเสยง จำานวน 3 คน พบวามเสนทางจราจรหลายสาย รถทวงสญจรมสมรรถนะสง ทกคนเหนวามปญหาทเกดขนบอย จากเสนทางโคงม.1 ต.ทงตะไคร (จดเสยง) ทางโคงและเปนทางลาดชน บรเวณวดเทพนมตร รถไมชะลอความเรว ลกษณะการเกด เชน รถไปฟาดกบราวสะพานรถเสยหลกตกสะพาน เกดมากในชวงหนาฝน สภาพยานพาหนะไมมสภาพพรอมใช(เกา) และมความหลากหลาย(มาก) แตยงไมไดรบการแกไข โดยตนเองพรอมทจะใหความรวมมอ เสนอแนะใหทำาลอนสแดงบนถนนทงสองฝงบรเวณจดเสยงทกเสนทาง

3. ผลการประเมนผลกระทบ (Assessment) โดยใชรปแบบการประเมน ดวยการสงเกต การสมภาษณ และศกษาจากเอกสารทผรบผดชอบโครงการไดจดทำาขนในรปแบบตางๆ ซงผลการสอบถามจากกลมเปาหมาย การตดตามลงพนทในจดเสยง การรวมสงเกตการณจากเวทการประชม การเปรยบเทยบขอมลระหวางกอนและหลงดำาเนนการ สรปไดดงน

3.1 คณะทำางาน 10 คน เขาใจบทบาทของการดำาเนนงาน และมการประชมรวมกบคณะกรรมการ พชอ. (วางแผน เปาหมาย กจกรรม ผลลพธ การจดการอบตเหตเปนนโยบายในระดบอำาเภอ)และมการตดตามผลการดำาเนนงาน 8 ครง (ตามรายงานในโปรแกรม Online) ผลทเกดขนไมชดเจน

3.2 มการพฒนาศกยภาพ กลไก DHB(คณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอำาเภอ) /SUB DHB (คณะกรรมการพฒนา

14

คณภาพระดบตำาบล) บรณาการรวมกบกองทนหลกประกนสขภาพตำาบล โดยการประชมเชงปฏบตการและไดแผนงานแกปญหาของชมชน รปแบบการจดการอบตเหตในชมชน ทประชาชนมความตระหนกตอปญหาการเกดอบตเหตทรพ.สต.ชองไมแกว

3.3 มขอมลดานการเกดอบตเหตในชมชน แตยงไมมการจดทำาเปนฐานขอมลทชดเจน (ไมมผรบผดชอบโดยตรง แตมอยตามหนวยงานทเกยวของ เชน โรงพยาบาลตะโก รพ.สต.ชองไมแกว รพ.สต.ตะโก รพ.สต.บานทบชาง รพ.สต.ปากตะโก เปนตน ) และยงไมไดถอดบทเรยนเปนชดความร

4. การทบทวนรางรายงานและการตดสนใจ (Review and Decision Making ) การประเมนครงน ทำาใหทราบวาการจดกจกรรมดำาเนนงานตองเปนไปตามแผนทกำาหนดจงจะทำาใหผลการประเมนมความถกตอง ครบถวน และเปนจรง จงจะ นำาผลการประเมนมานำาเสนอใหชมชนรและใหความเหน เวทประชาคม หรอเวทการประชมระดบหมบานชมชน และตดสนใจ เอาผลการประเมน ไปปรบกจกรรม หรอกำาหนดมาตรการ จากการดำาเนนงานของโครงการ อาจปรบกจกรรมและกำาหนดมาตรการ นำาไปสการจดการนโยบายสาธารณะได แตการประเมนครงนไมสามารถดำาเนนการไดทงหมดเนองจากกจกรรมดำาเนนงานยงไมครบตามทวางแผนไว

5. การตดตามตรวจสอบและประเมนผล (Monitoring Evaluation) การตดตามการดำาเนนงานตามขอเสนอแนะ มาตรการทกำาหนด ยงไมไดดำาเนนการ

ปญหาอปสรรค

15

1. การดำาเนนไมตรงตามแผนปฏบตการทกำาหนดไว ทำาใหการตดตามไมครบตามทกำาหนดไวของทมประเมน ตองประสานงานใหเกดกจกรรมแตยงไมครบทกกจกรรม

2. ผลของการดำาเนนงานยงไมครบ ทำาใหตวชวดสำาคญ ยงไมชดเจน เชน การจดทำาฐานขอมล การสงเคราะหถอดบทเรยนเพอใหไดชดการเรยนร เปนตน

3. สภาพแวดลอม บรเวณจดเสยงยงไมไดรบการแกไข4. ระบบกลไกการจดการ ยงไมเหนการเปลยนแปลงท

ชดเจน

อภปรายผลการประเมนการประเมนโครงการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอ

ทงตะโก จงหวดชมพรครงนใชรปแบบการประเมนดวยเครองมอการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพ (HIA) ซงเปนเครองมอการประเมนทมความสำาคญททำาใหทราบวา กอนทจะดำาเนนโครงการจะตองคนหาและตรวจสอบความสำาคญของปญหาในพนทและในภาคสวนทเกยวของ มการดำาเนนการ และตดตามประเมนผล เพอใหทราบวาผลของการดำาเนนโครงการนน มผลกระทบอยางไรกบผทเกยวของหรอผมสวนไดเสย รวมทงจะนำาผลจากการประเมนทมขอมลทชดเจนไปสการตดสนใจ ปรบปรงดำาเนนการหรอแกไขใหสอดคลองกบบรบทของพนท และนำาไปสนโยบายสาธารณะตอไป ซงในการดำาเนนการประเมนครงนได 3 ขนตอน ประกอบดวย.การกลนกรอง (Screening) การกำาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบ (Scoping) และการประเมนผลกระทบ (Assessment) สวนซงมผลการดำาเนนงานดงตอไปน

16

1.การกลนกรอง (Screening) เปนกระบวนการแรกทมความสำาคญ เนองจากสถตของการเกดอบตเหตมคอยขางสง การเกดอบตเหตแตละครงทำาใหเกดการสญเสยมากมายมหาศาล ทงในดานชวตและครอบครว เศรษฐกจ และสงคม ตามมา จะเหนไดวาในภาพรวมของประเทศป 2559 พบวาอบตเหตยานยนต 387,009 คน ผปวยฉกเฉนเสยชวตกอนสง 9,307 คน ณ จดเกดเหต 2,359 คน และขณะทสง 473 คน และมจำานวนเพมขนเรอย ๆ ไมลดลง (สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต ,2560) และจากการศกษาในพนทจรงของอำาเภอทงตะโกในป 2561 พบวาในปทผานมามผเสยชวตถง 5 คน ผบาดเจบ 54 คน เปนเสนทางทประชาชนจะตองเดนทางผานเปนการประจำา จดเสยงทยงไมไดรบการแกไข ประชาชนบางสวนไมตระหนก เชน การขบรถเรว ชวงฤดฝนเกดอบตเหตไดบอยขนและจงหวดชมพรคอนขางมฝนตกชก และจากผลการดำาเนนงานของโครงการ บรรลเปาประสงคทวางไวและสอดคลองกบวสยทศน ทศทางการการพฒนาของพนท ตามวตถประสงคของโครงการขอ 1) พฒนาศกยภาพกลไกระบบสขภาพ และขอ 2)สงเสรมบทบาทกองทนสงเสรมระดบสขภาพตำาบล สวนขอ 3 ) จดทำาขอมล / สงเคราะหขอมล ยงไมไดดำาเนนการ เนองจากยงไมสนสดโครงการ และพนทไมปฏบตตามแผนปฏบตการทวางไว จงตองปรบปรงกจกรรมโครงการ

2.การกำาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบ (Scoping) การประเมนโครงการอบตเหตทางถนนโดยชมชน มปจจยกำาหนดสขภาพดานคน กลไก และสงแวดลอมทกำาหนดตามตวชวดและผลลพธของโครงการครงน พบวามการเปลยนแปลงจากกจกรรมโครงการพฒนาตวชวดของกจกรรมโครงการ ซงมผลการดำาเนนการดงน 1) ดานคนและกลมคน พบวา ประชาชนมความตระหนกในการเฝาระวงอบตเหต เปนบางสวน มการปฏบตดวยพฤตกรรมทางบวกพบวามการสวมหมวกกน

17

นอก คาดเขมขดนรภย พฤตกรรมทางลบพบวามการขบข ขณะทงวง/เมา ขบดวยความประมาท/เรว ไมเคารพกฎจราจร เปนตน ทำาใหเสยคาใชจาย/งบประมาณในการดแลรกษาพยาบาล เสยเวลา และบางสวนขาดความตระหนก การมคณะกรรมการครบทง 10 คน ใชวาจะทำาใหการดำาเนนงานสำาเรจตามเปาหมาย ถาไมมการประชม การดำาเนนงานตามแผน และการตดตามผลการดำาเนนงาน ซงการประเมนครงนไมพบหลกฐานเกยวกบการประชม เชน บนทกการประชม ภาพถายการประชม เปนตน สวนการตดตามงานในพนท ไดมการบนทกในโปรแกรม จำานวน 8 ครง แตหลกฐานภาพถายกจกรรมไมสมพนธกบเนอหาและสถานททดำาเนนการ 3) ดานกลไกการดำาเนนงาน พบวามการนำาเรองอบตเหตเปนนโยบายระดบอำาเภอโดยคณะกรรมพฒนาคณภาพชวตประชาชนระดบอำาเภอทงตะโก (พชอ.) โดยนายอำาเภอทงตะโกเปนประธานและสาธารณสขอำาเภอทงตะโกเปนเลขานการ รวมคณะทำางาน จำานวน 21 คน ซงมความสำาคญการการดำาเนนงานมาก แตสงทสำาคญคอ ผรบผดชอบโครงการและทม ทจะตองประสานงานกบคณะกรรมการทกชด หรอหนวยงานทเกยวของเพอใหงานบรรลเปาหมาย โดยทอำาเภอทงตะโกมจดเดน คอ มคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตประชาชนระดบอำาเภอและระดบตำาบล(พชต.) ทพรอมและครอบคลมทง 4 ตำาบล (ตะโก, ปากตะโก, ชองไมแกว ,ทงตะไคร) และมเจาหนาททงในสวนของสาธารณสข องคการบรหารสวนทองถน โรงเรยน แกนนำาชมชน ทกภาคสวนเหนความสำาคญและพรอมทจะมสวนรวมเปนอยางด เหนไดจากการประชมวางแผนการจดการอบตเหตทรพ.สต.ชองไมแกว เมอ 7 มนาคม 2562 การดำาเนนงานมงบประมาณหนนเสรม จากกองทนหลกประกนสขภาพตำาบล ปฏบตงานตามแผนดวยการจดกจกรรมรวมกน ทงตะโกเมองสขภาพ” ”1 ครง สวนทางลบพบวา.คณะทำางานมภารกจมากการประชมมนอย 3) ดานสงแวดลอม จากการตดตามบรเวณ

18

จดเสยงทเกดอบตเหตบอย บรเวณหมท 2 ตำาบลตะโก หมท 8 ตำาบลตะโก และไดสมภาษณประชาชนทอยบรเวณจดเสยง จำานวน 3 คน พบวามเสนทางจราจรหลายสาย รถทวงสญจรมสมรรถนะสง ทกคนเหนวามปญหาทเกดขนบอย จากเสนทางโคงม.1 ต.ทงตะไคร (จดเสยง) ทางโคงและเปนทางลาดชน บรเวณวดเทพนมตร ถารถไมชะลอความเรว จะพบวาลกษณะการเกด เชน รถไปฟาดกบราวสะพานรถเสยหลกตกสะพาน เกดมากในชวงหนาฝน สภาพยานพาหนะไมมสภาพพรอมใช(เกา) และมความหลากหลาย(มาก) แตยงไมไดรบการแกไข โดยประชาชนพรอมทจะใหความรวมมอ และมการเสนอแนะใหทำาลอนสแดงบนถนนทงสองฝงบรเวณจดเสยงทกเสนทางซงทผานมาไมมใครหรอหนวยงานใดมาสอบถามประชาชนในพนท

3. ผลการประเมนผลกระทบ (Assessment) โดยใชรปแบบการประเมน ดวยการสงเกต การสมภาษณ และศกษาจากเอกสารทผรบผดชอบโครงการไดจดทำาขนในรปแบบตางๆ ซงผลการสอบถามจากกลมเปาหมาย การตดตามลงพนทในจดเสยง การรวมสงเกตการณจากเวทการประชม การเปรยบเทยบขอมลระหวางกอนและหลงดำาเนนการ พบวา 1) คณะทำางาน 10 คน เขาใจบทบาทของการดำาเนนงาน และมการประชมรวมกบคณะกรรมการ พชอ. (วางแผน เปาหมาย กจกรรม ผลลพธ การจดการอบตเหตเปนนโยบายในระดบอำาเภอ)และมการตดตามผลการดำาเนนงาน 8 ครง (ตามรายงานในโปรแกรม Online) ผลทเกดขนไมชดเจน 2) มการพฒนาศกยภาพ กลไก DHB (คณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอำาเภอ) /SUB DHB (คณะกรรมการพฒนาคณภาพระดบตำาบล) บรณาการรวมกบกองทนหลกประกนสขภาพตำาบล โดยการประชมเชงปฏบตการและไดแผนงานแกปญหาของชมชน รปแบบการจดการอบตเหตในชมชน ทประชาชนมความตระหนกตอปญหาการเกดอบตเหตทรพ.สต.ชองไมแกว

19

3) มขอมลดานการเกดอบตเหตในชมชน แตยงไมมการจดทำาเปนฐานขอมลทชดเจน (ไมมผรบผดชอบโดยตรง แตมอยตามหนวยงานทเกยวของ เชน โรงพยาบาลตะโก รพ.สต.ชองไมแกว รพ.สต.ตะโก รพ.สต.บานทบชาง รพ.สต.ปากตะโก เปนตน) และยงไมไดถอดบทเรยนเปนชดความร

ในการประเมนโครงการ การจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร ครงน ไมไดมการจดทำาการถอดบทเรยนทำาใหไมไดรายงานผลการดำาเนนงานตามกจกรรมโครงการทงหมดจงไมมขนตอนการทบทวนรางรายงานและการตดสนใจ (Review and Decision Making ) ทตองมขอมล และการรายงานท มความถกตอง ครบถวน และเปนจรงได ตลอดจนยงไมไดกำาหนดรางมาตรการ ทำาใหยงไมไดจดการรบฟงความเหน ในเวทประชาคม หรอเวทการประชมระดบหมบานชมชน ทจะตดสนใจ เอาผลการประเมน ไปปรบกจกรรม หรอนำาไปสการจดการนโยบายสาธารณะได และการตดตามตรวจสอบและประเมนผล (Monitoring Evaluation) การตดตามการดำาเนนงานตามขอเสนอแนะ มาตรการทกำาหนด ยงไมไดดำาเนนการ

ปญหาอปสรรค5. การดำาเนนไมตรงตามแผนปฏบตการทกำาหนดไว ทำาให

การตดตามไมครบตามทกำาหนดไวของทมประเมน ตองประสานงานใหเกดกจกรรมแตยงไมครบทกกจกรรม

6. ผลของการดำาเนนงานยงไมครบ ทำาใหตวชวดสำาคญ ยงไมชดเจน เชน การจดทำาฐานขอมล การสงเคราะหถอดบทเรยนเพอใหไดชดการเรยนร เปนตน

7. สภาพแวดลอม บรเวณจดเสยงยงไมไดรบการแกไข

20

8. ระบบกลไกการจดการ ยงไมเหนการเปลยนแปลงทชดเจน

สรปผลและขอเสนอแนะสรปผลการประเมน

การดำาเนนงานประเมนโครงการครงน ประยกตใชกรอบการประเมนดวย HIA ในการประเมนโครงการการจดการอบตเหตทางถนนโดยชมชน อำาเภอทงตะโก จงหวดชมพร การประเมนผลกระทบทางดานสขภาพครงนมการดำาเนนการตามกรอบการประยกตใชตามเครองมอ HIA ประกอบดวยการกลนกรอง (Screening) วาสมควรตองมการประเมนดวยเหตผลเนองจาก โครงการมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในชมชนสง ซงมสถตการเกดอบตเหต และการเสยชวตในปทผานมา เปนตน การกำาหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบ (Scoping) ทมการกำาหนดปจจยกำาหนดสขภาพดานคน กลไก และดานสงแวดลอมทชดเจนแตการปฏบตงานยงไมบรรลตามแผนทกำาหนดไวทำาใหการเกบขอมลยงไมครบ และผลการประเมนผลกระทบ (Assessment) ดวยการสงเกต และการสมภาษณผทเกยวของประกอบดวยประชาชนในละแวกใกลเคยงกบจดทเกดเหตบอยพบวาปญหาไมไดรบการแกไข และคณะกรรมพชอ.พบวาคนมความตระหนกถงการเกดอบตเหต และเขาใจวาการแกไขตองเกดจากประชาชนตองมความร ความเขาใจ และปฏบตใหถกตอง ตองเคารพกฎหมายจราจร ทกหนวยทเกยวของตองใหความร รณรงคสรางความตระหนก จดสภาพสงแวดลอมใหเหมาะสม โดยเฉพาะสภาพรถทกชนดทใชตองมสมรรถนะทปลอดภย แตโครงการยงไมสนสดทำาใหไมสามารถสรปเปนรางรายงานทจะนำาไปสการตดสนใจการสการตดตามและ

21

ประเมนผลเนองจากยงไมมกตกาหรอมาตรการและผลการถอดบทเรยนของโครงการทจะนำาเขาสนโยบายสาธารณะได

ขอเสนอแนะ 1. ควรทบทวนแผนการดำาเนนงานทเขยนไวใน TOR ใหครบถวน

2. รวบรวมสถต จากรายงานตางๆ เพอเปนขอมลในการจดทำาฐานขอมล

3. ทบทวนองคความรทมการจดการโดยชมชนและสงเคราะหเปนชดความร

เอกสารอางองศนยขอมลอบตเหตประจำาจงหวดชมพร. (2561). http://www.thairsc.com/p77/index/86อไรวรรณ อนทรมวง ยรรยงค อนทรมวง และภาณ ฤทธมาก. (2554).

การประเมนผลกระทบตอสขภาพของชมชนตำาบลทาพระ อำาเภอเมอง จงหวดขอนแกน. วารสารวจยมหาวทยาลยขอนแกน: 2554; 16(6): 716-729.

ชระวทย รตนพนธ. (2553). บทบรรณาธการการประเมนผลกระทบตอสขภาพ. วารสารสาธารณสขและการพฒนา: 2553; 8(1): 6-7.