บทท ๓ทกขของคนในสงคมปจจบน

ในบทท ๓ น ผวจยไดศกษาความทกขของคนในจงหวดบรรมย ทอยในไตรลกษณ ซงในประเดนตางๆ คอ (๑) กายกทกขและเจตสกทกข (๒) ทกขในสงคม ๔ ดาน (๓) ดานครอบครว (๔) ฆราวาสธรรม ๔ (๕) ดานเศรษฐกจ (๖) ทฏฐธมมกตถะประโยชน ๔ (๗) ดานสงคม (๘) สงคหวตถ ๔ (๙) ดานจตใจ (๑๐) สมาธ ๒ ซงมรายละเอยด ดงน

๓.๑ ไตรลกษณทกขในปจจบนนเกดจากการทคนในสงคมตกอยใน

ไตรลกษณ คำาวา ไตรลกษณ หมายถง ลกษณะ ๓ อยาง คอ “ ”ลกษณะสามอยางน เปนสงทเสมอกนแกสงขารทงปวง ในธรรมนยามสตรกลาววา พระพทธเจาจะเกดขนไมเกดขนกตาม ไตรลกษณสามประการนมประจำาโลกอยแลว พระพทธองคเปนเพยงผคนพบแลวนำามาเผยแสดงใหรเทานน ไมใชธรรมทพระพทธองคทรงบญญตขนเองแตประการใด แตพระพทธองคทรงนำาเอามาแจกแจงอธบายใหชาวโลกไดเขาในหลกธรรมน ซงหลกธรรมน แบงออกเปน ๓ อยาง1 คอ

๑. อนจจตา ความเปนของไมเทยง ๒. ทกขตา ความเปนทกข ๓. อนตตตา ความเปนของไมใชตนไตรลกษณ หรอลกษณะทง ๓ อยางน มความเสมอกนหรอม

ความสมพนธกนอยางจะแยกออกจากกนไมได เปรยบเหมอนเชอกสามเกลยว จงเรยกชอวา ไตรลกษณ

1 สำ.สฬา. (ไทย) 18/1/1.

56

๓.๒ ประยกตใชหลกไตรลกษณเพอบรรเทาทกขไตรลกษณหรอธรรมนยาม คอกฎธรรมชาต มลกษณะ

ประจำาของสงทงปวง 3 ประการ ไดแก อนจจตา ความไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข และอนตตตา ความไมมตวตน คอไมอยในอำานาจทจะบงคบบญชาใครได ในธรรมนยามสตรกลาววา ตถาคต “ ” (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกดำารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยาม วา สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวงไมเทยง

สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกขสพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา2

ตถาคตตรสร เขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผย แจกแจง ทำาใหเขาใจงายวา สงขารทงปวง ไมเทยง สงขารทงปวง เปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา นอกจากความหมายไตรลกษณในพระไตรปฎกแลว ผวจยไดแจกแบบสอบถามสมภาษณ ดงน

3.3 สมภาษณผทรงคณวฒประกอบการวจยผวจยไดดำาเนนการสมภาษณ กลมผใหขอมลหลกประกอบ

ดวย (๑) นกวชาการดานศาสนาจำานวน ๕ รป/คน (๒) นกวชาการดานสงคมศาสตร จำานวน ๕ รป/คน (๓) นกการเมองทองถน จำานวน ๕ รป/คน ๔ ) ชาวบานทวไป จำานวน ๕ คน ๕ ) ปราชญชาวบานจงหวดบรรมยจำานวน ๕ คน รวมทงหมดจำานวน ๒๕ รป/คน ปญหาม ๘ ขอ ทไดใชสมภาษณ มดงตอไปน (๑) ทานคดวาพระไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ในพระพทธศาสนาเถรวาทเปนอยางไร (๒) ทานคดวาสรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกนอยางไร

2 อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๕๗๖/๓๖๘

57

หรอไม เพราะเหตไร (๓) ทานคดวา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนอยางไร (๔) ทานคดวาอนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนอยางไร (๕) ทานคดวา ทกขงในไตรลกษณมลกษณะเปนอยางไร (๖) ทานคดวา อนตตาในไตรลกษณมลกษณะเปนอยางไร (๗) ทานมแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณอยางไร (๘) ทานมแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบนอยางไร ในคำาตอบปญหาแบบสมภาษณไมมขอใดถกหรอผด ขอมลทไดจะนำาไปใชเพอเปนประโยชนในทางวชาการเทานนไมมผลเสยใด ๆ ตอตวทานหรอตอผเกยวของ กรณาตอบแบบสมภาษณใหตรงกบการรบรและความเปนจรงทสอดคลองกบความเปนจรงของทานใหมากทสด และมประสทธภาพ ในการใชสตปญญาความคดและพจารณาในการตอบใหดทสด ดงน.

พระเดชพระคณพระศรปรยตธาดา ฐานสสโร ชาตดำาด รองเจาคณะจงหวดบรรมย ผอำานวยการวทยาลยสงฆบรรมย วดโพธยอยบานยางลาว ตำาบลบานยาง อำาเภอ ลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท เปนสงทมอยประจำาโลกสนนวาสน เปนสงทตงอย คงอย เปนกฎธรรมชาต สรรพสตวและสรรพสงตองยภายใตกฎน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน เพราะกรรมการกระทำาเพราะรปพรรณสณฐานบาง แตเหมอนกนในสามญลกษณะ คอ อยภายใต อนจจง ทกขง อนตตา เปนไปตามกรรม รบวบากกรรมเหมอนกน

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนความจรงในโลก เปนสงมอยประจำาในสงขตธรรมและอสงขตธรรม และทกขงในไตรลกษณมลกษณะเปนสภาพทสตวตองประสบพบเจอ เปนสภาพททนไดยาก เปนสภาพความจรงทมอย อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ เปนสงทม

58

อยจรงและตองพบเจอ เปนกฎธรรมชาตทมอย การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทาง ไตรลกษณ ใหความรความเขาใจกอน ใหปฏบตธรรมใหเหนเปนจรง มตวอยางและใหดตวอยาง ฯลฯ ใหมองเหนตามสภาพความจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ศกษาตามสภาพความเปนจรง ตองมการปฏบตสมาธและวปสสนากรรมฐานประกอบการศกษา ทำาใจใหรบสภาพความจรง และควรมคำาถามเกยวกบความรความเขาใจในหลกสามญลกษณะดวย3

พระครจนดาวรวฒน ยสธโร จนทรดอน เจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ วดจนดาราม บานผไทรนทร ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง หรอเรยกอกอยางหนงวา สามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง ๓ ประการ คอ อนจตา ความเปนของไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข และอนตตา ความไมมตวตน คอไมอยในอำานาจทจะบงคบบญชาใครได ในธรรมนยามสตรกลาววา ตถาคต “ ” (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก)

นนกดำารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวาสพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวงไมเทยงสพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกขสพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา

พระพทธองคตรสธรรมนยามไววา ทานเปนเพยงผคนพบแลว นำามาเผยแผแสดงใหรเทานน ไมใชธรรมทพระพทธองคบญญต

3 สมภาษณ พระเดชพระคณ พระศรปรยตธาดา ฐานสสโร ชาตดำาด รองเจาคณะจงหวดบรรมย, ผอำานวยการวทยาลยสงฆบรรมย วดโพธยอย บานยางลาว ตำาบลบานยาง อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

59

ขนเองแตประการใด สรรพสตวและสรรพสงทงหลายในโลกน ยอมมลกษณะเสมอเหมอนกนหมด ไมมความแตกตางกนในพระไตรลกษณ เพราะเหตโดยอาการทเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลาง และแตกสลายในทสด เมอเกดมาแลว ตองบรหารเลยงด สองใหเหนวาไมใชตน ไมใชสตวบคคล ลกษณะเหลานยอมมในสงขารทงปวงเสมอกนหมด ไมวาเปนผมงมหรอเขญใจและตกอยในพระไตรลกษณ ทง 3 ประการน คอ อนจจง ทกขง อนตตาฯ แตสรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน พระพทธองคทรงตรสวา เราจะเกดขนกตาม ไมเกดขน กตาม กฎของอนจจง ทกขง อนตตา กมอยอยางนน ไมเปนอยางอน ไมผดไปจากความเปนอยางนน ซงแทรกอยในทก ๆ ปรมาณ จงทำาใหสงทงหลายเปนไปอยางน โดยไมมใครจะไปตานทาน หรอไมมใครบงคบบญชาใหอยในอำานาจอตตาไดเลย เพราะเปนกฎของธรรมชาต มความเปนอยางนน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะมลกษณะไหลไมหยด ไมมเบองตน ไมมทสด อยางนนเอง ทกขงในไตรลกษณ มลกษณะคงสภาพเดมอยไมได แมแตสกวนาทเดยว หรอมลกษณะไมพงปรารถนาทกชนด เพราะเปลยนแปลงอยางนนเอง และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะไมใชตวตน แตมอยจรง ไมมตวตนทยนโรงตายตว อนจจง ทกขง อนตตา เหนไมไดดวยตาเนอ 2 ลกน แตตองเหนดวยตาปญญาหรอตาใจเทานน คอตองมสตรสกอยตลอดเวลาวา มธาตตามธรรมชาตเทานน ไมใชสตวบคคล ตวตน เราเขา จงไมสามารถจะยนยนลงไปไดวา มหรอไมม จะพดยนยนวา ม แตเมอแยกสวนออกหมด กไมมอะไร ถายนยนวา ไมม แตกเตมไปหมด จงพดวา แลวแตเหตปจจย หรอแลวแตองคประกอบของปจจย การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมนน เมอสงเหลานเกดขนแลวในตวเรา ควรทจะเกดความสลดสงเวชใจวา รางกายของเรานนเกดมาแลวมได

60

ตงอยนาน เมอปราศจากวญญาณแลว กหาประโยชนอนใดมไดเลย ฉะนนไมควรประมาทในชวต การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ควรทจะประยกตใชหลกธรรม อทธบาท ๔ คอ (๑) ความพอใจทำางานนน ๆ (๒) เพยรทำางานนน ๆ (๓) เอาใจจดจอในงานนน ๆ (๔) หมนตรตรองหาเหตผลในในการทำางานนน ๆ ทง ๔ ขอนควรยดมาประยกตใชในการการแกปญหาชวตอนเกดจากการ เศราสลด จากการเกด แก เจบตาย เพอจะไดไมประมาทมวเมาในชวตในการประพฤตปฏบตธรรม4

พระครอดมจนทวรรณอตตโม เจรญสข ดร. เจาอาวาสวดจนทราวาส บานผกกาดหญา ตำาบลลำาปลายมาศ อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา เถรวาท แปลวา คำาของพระเถระ เปนนกายสงฆในศาสนา ไตรลกษณใชเรยกกนในภาษาไทยเพอความสะดวก แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง ซงทานหมายถง อนจจง ทกขง อนตตา ไตรลกษณ คำาตอบทแสวงหา เหมอนวาจะมองไมเหนจดคงท ไตรลกษณ คอ ความจรงแทของสรรพสตว ทอยภายใตกฎเกณฑของธรรมชาต ความจรง ๓ อยางนเชอมโยงกนเปนลกโซ กลาวคอความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน สรรพสตวในทนนาจะหมายถงอะไรกตาม ทมรางกายและจตใจทยงตองเวยนวายตายเกด สรรพสงหมายถง ความมและความไมม คอ สรรพสงไมมอะไรเกดกอนและเกดหลงแตมนเกดขนพรอม ๆ กน นคอธรรมชาตของสรรพสง ทกขเปนทตงอย ทกขเทานนทดบไป ซงสรรพสตวและสรรพสงทงหลายม

4 สมภาษณ พระครจนดาวรวฒน ยสธโร จนทรดอน เจาอำาเภอลำาปลายมาศ วดจนดาราม บาน ผไทรนทร ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

61

ความเหมอนกน สรรพสตว นาจะหมายถงสงทมชวตอยในโลกใบน จกรวาลทอยอาศยภพและภม สรรพสงคอสงทงหมดทงมวล ในโลกยอมเปนไปตามกรรม สรรพสงในธรรมชาตครอบคลมจกวาล ดงนน สรรพสงในโลกนลวนมเวลาของตวมนเอง สรป สรรพสงในโลกนลวนไปตามเหตและปจจยไมไดเปนไปตามทบนบานศาลกลาวของใครทงสน

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะวา เปนไมเทยง สงทงหลายทงปวงทเปนสงขาร มเหตมปจจยปรงแตง เปลยนแปลงอยเสมอไมคงทตายตว อนจจง หมายถงขนธ 5 ทงหมด เปนปรมตถเปนสภาวธรรมทมอยจรง รไดดวยการอบรมเจรญวปสสนาปญญา ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทงหลายทงปวงประเภททกขงนน สงขาร มลกษณะเปนทกข เชน ทกขใจเพราะสงขารเสอม ทกขเพราะการศกษาเลาเรยนเขยนอาน ทกขเพราะเขยนงานวจยไมสำาเรจ ทกขเพราะหาทปรกษางานวทยานพนธไมเจอ ทกขเพราะไมมเงนเตมนำามนไปเรยน เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตา แปลวา ไมใชตวตน ลกษณะทเปนอนตตา คอ (๑) เปนของสญวางเปลาจากความเปนสตวบคคลเราเขา (๒) เปนสภาพทหาเจาของมได ไมเปนของจรง (๓) ไมอยในอำานาจ ไมเปนไปตามความปรารถนา (๔) เปนสภาวธรรมทดำารงอย ตามธรรมดาของมน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ปญหาชวตเกดขนได ๒ ทาง คอ (๑) ปญหาชวตทเกดขนจากปจจยภายนอก เชน ปญหาเรองเศรษฐกจของประเทศ ปญหาเรองความปลอดภยในชวตและทรพยสน เปนตน (๒) ปญหาชวตเกดจากปจจยภายใน คอ ตวเราเอง การแกปญหาชวตดวยธรรมะตองพฒนาปรบปรงตวเองใหมาก ๆ ดวยการตระหนกร เกดความรเทาทนเหตการณรบรตอทกอาการเคลอนไหว แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคม

62

ปจจบนหลกธรรมเกยวกบการแกไขปญหาชวตของคนในสงคมยคปจจบน คอ เมอบคคลไดปฏบตวปสสนากมมฎฐาน วปสสนาหรอปญญากจะเจรญขนเมอปญญาเจรญขนแลว อวชชากดบไป เราสามารถมองเหนธรรมชาตทแทจรงของสงทงหลาย ทำาใหเรารแจงในไตรลกษณนำาไปสความหลดพน พหลานสาน คำาสอนของพระพทธ“ ”องคทานสอนเกยวกบอนจจลกษณะมากทสด5

พระครสนทรวรบณฑต(เขมวโร) ดร. เจาอาวาสวดบานหนองไฮ บานหนองไฮ ตำาบลตลาดโพธ อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาทนน ไตรลกษณ หมายถง ลกษณะ ๓ ประการของชวต ชวตทกชวตตองมลกษณะ ๓ ประการนเหมอนกนทงหมด จงเรยกลกษณะทง ๓ ประการนวา สามญลกษณะ ซงหมายถงลกษณะทวๆ ไป หรอลกษณะทเสมอกนของสงขารทงปวง หรอเหมอนกนของชวต ซงประกอบดวย อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข อนตตา ความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงมความเหมอนไปแตกตางกน คอ มการเกดขน การคงทอย แปรสภาพและแตกดบลงไปในทสดเชนเดยวกนทงสองอยางทมอยในโลก สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงตาง กมความไมเทยงเชนกน กลาวคอ มการเกดขนในเบองตน การตงอย และการดบไปเชนเดยวกน ไมมความจรงยงยนถาวร ฉะนนความไมเทยง คอความเหมอนกน ระหวางสรรพสตวและสรรพสงทมอยในโลก

5 สมภาษณ พระครอดมจนทวรรณ อตตโม เจรญสข ดร. เจาอาวาสวดจนทราวาส บานผกกาดหญา ตำาบลลำาปลายมาศ อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

63

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ ซงลกษณะของอนจจง คอ ความไมเทยงตรง ความไมคงทหรอความเปลยนแปลง โดยทกสงจะเปลยนแปลงไปทกขณะ ไมมอะไรคงท เกดขน แปรสภาพ ดบไปในทสด ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมได เคลอนไปอยเรอย ๆ ถงอยากตงอยกบจดใดจดหนงกเปนไปไมได อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนของมใชตวตนทแทจรง ความไมอยในอำานาจ บงคบ เปนสภาพทเกดจากเหตและปจจยตาง ๆ ทเขามาประกอบกน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ไตรลกษณ แสดงถงความไมคงท มเกดแกเจบตาย เปรยบเทยบ ทงสรรพสตวและสรรพสง มความไมเทยงเชนกน หากชวตตกอยในสภาพใด ๆ ควรเขาใจวาสภาพนนๆ เปนลกษณะธรรมชาตของทกสงตางหากอยในสภาพด อยายนดในสภาพนนเกนไป หากอยในสภาพทกข อยาเศราโศกาเปนทกขกบสภาพนนเกนไปเชนกน ทงนทงนนขนอยกบความรความเขาใจของแตละบคคลเปนสำาคญ เรยกวา กฎอทปปจจยตา

แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ใหความรความเขาใจเกยวกบหลกธรรมทใชดำารงชวต ยกตวอยางเชน หลกไตรลกษณ สอนใหคนใชชวตอยาไปยดมนถอมน ทงสงในตวรางกายและสงของทรพยสนภายนอกกายทงหลาย ทำาใหลดการแกงแยง ลดการเศราโศกและเขาใจในสจธรรมทเกดขนกบทกชวตได ไตรลกษณบคคลยอมเหนดวยปญญาคอตองรเองเหนเอง อยางถกตองตามความเปนจรง เปนเรองเฉพาะบคคลอยาประมาทตองศกษาและปฏบตจงจะเกดความสวางไสวได6

6 สมภาษณ พระครสนทรวรบณฑต เขมวโร ดร. เจาอาวาสวดบานหนองไฮ บานหนองไฮ ตำาบล

64

นายพเชษฐ วจตรศกด อดตผใหญบานโคกงว หมท ๑๑, ๔๘ บานโคกงว หมท ๑๑ ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท เปนอยางนคอ สภาวะทเกดขนแลวมลกษณะเสมอกน ไดแกสงขารทงหลายทงปวง ทถกปรงแตงใหเกดขนแลวมลกษณะเสมอกนคอเกดแกเจบตายดวยกนทงหมดทงสน แตกตางกนบางอยทชาหรอเรวเทานน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ แตกตางกนอยางน สรรพสตวหรอสรรพสงทงหลาย ยอมเกดขนไมเหมอนกน คอ เกดขนแลว แกเจบตาย ไมเหมอนกน บางสตวเกดขนแลวแกเจบตายเรว บางสงเกดขนแลว เกดแกเจบตายชา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตวหรอสรรพสงทงหลายเหมอนกนดงน คอ ไมวาจะเปนสตวหรอสงทงหลายทงปวง ทเกดขนแลว มแก เจบตาย ดวยกนทงหมดทงสน

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะไมเทยงของสงขาร คอรางกายจตใจ และรปธรรมนามธรรมทงหมดทงสน มนไมเทยง เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เหลาน เปนตน ทกขง ในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงขาร คอรางกายและจตใจ เมอเกดขนแลวมนเปนทกขทนยาก เพราะเกดขนแลว แกเจบตายไปดงน เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงขารหลายทงปวงทงหมดทงสน ไมใชตวไมใชตน ไมควรถอวาเขาวาเรา วาตววาตนของเราดงน เปนตน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตในสงคม เกยวกบสามญลกษณะหรอไตรลกษณะหรอไตรลกษณแลว เมอสงเหลานเกดขนกบตวเราแลว ควรจะสงเวช วารางกายเรานมไดตงอย

ตลาดโพธ อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

65

นาน ครนปราศจากวญญาณแลว วาจกนอนทบซงแผนดน ประดจดงวาทอนไมและทอนฟน หาประโยชนมได7

พระมหาบญเลศ สนตกโร รองเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ บานบตาวงษ ตำาบลหนองค อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ อนจจง ทกขง อนตตา ความเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ แตกตางกนเพราะเหตแหงกรรมเปนเครองจำาแนกสตวใหเลวตางกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เกดขน แปรไปในทามกลางและดบไปในทสด อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมเทยงเปลยนแปลงอยตลอดเวลาทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทนไดยากในการเปลยนแปลงในสภาพนน ๆ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนสภาพไมมตวตน แยงตออตตา บงคบไมได ไมอยในอำานาจของใครทงนน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ ถานำาเอาไตรลกษณไปแกปญหาในชวต สงคมหมสตว มนษยและสงทมอยในโลกจะอยอยางสงบสข แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ใหมหลกการ วธการ และอดมการณ คอ ละชว ประพฤตชอบ ประกอบความด8

พระครนมตสาราภรมย เจาคณะตำาบลหนองบวโคก วดจตราษฎรบำารง บานสเหลยมใหญ ตำาบลหนองบวโคก อำาเภอลำา

7 นายพเชษฐ วจตรศกด อดตผใหญบานโคกงว หม ๑๑, ๔๘ บานโคกงว หมท ๑๑ ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.8 สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร รองเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ วดบานบตาวงษ บานบตาวงษ ตำาบลหนองค อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

66

ปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ความจรงของชวต ของสภาพธรรมยอมเปนไปตามธรรมดา เปนไปตามธรรมชาตตามกาลเวลา จะเปนรปธรรมกตาม นามธรรมกตาม ยอมตกอยในอำานาจของไตรลกษณ อนจจง ทกขขง อนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ ถาพจารณาตามกฎของไตรลกษณ สรรพสตว สรรพสงทงหลายไมไดแตกตางกนเลย ยอมเปนไปตามกระแสแหงกาลเวลาทงนน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เกดขน ตงอย ดบไป อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มความเปลยนแปลงไป แรกกเกดเลกเมอไดรบสภาพแวดลอม อากาศ อาหารอณหภมกเจรญขน และตงอย และคอยเสอมไป ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข สภาพททนไดยาก หวมากกเปนทกข กระหายมากกเปนทกข เหนอยมากกเปนทกข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทเรามอยเราไมอยากใหมนเปลยนแปลงไป อยากไหอยในอำานาจของเราแตมนกไมเปนไป หามไมใหเกด หามไมใหแก หามไมใหตาย กหามไมได แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ใหเขาเขาใจในธรรมชาต ใหเขาใจในการกระทำาแหงการเวลาจะไดปลอยวาง พจารณาใหเหนตามความเปนจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน เมอเรารวาการเกดปรากฏ การเปลยนแปลงปรากฏ การดบปรากฏ ตามความเปนจรงแลว ชอวาเราเหน เหนเหตใหเกดทกข เหนตวความดบทกข นนคอเขาใจสภาพความเปนจรงของสจธรรม ซงการศกษาโดยเพยงปรยตอาจไมรแจมแจงในไตรลกษณ จะเหนแจงตามความเปนจรงนนเมอลงมอปฏบต คอปฏบตในพระสทธรรม จงจะเหนตามความเปนจรงได9

9 สมภาษณ พระครนมตสาราภรมย เจาคณะตำาบลหนองบวโคกวดจตราษฎรบำารง บานสเหลยมใหญ ตำาบลหนองบวโคก อำาเภอลำาปลายมาศ

67

พระครชยธรรมคต เจาอาวาสวดทะเมนชย เจาคณะตำาบลทะเมนชย บานทะเมนชย ตำาบลทะเมนชย อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ในพระพทธศาสนาเถรวาท สงทเรยกวาไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา คอตงอยในฐานะเปนหวใจของพระพทธศาสนา ซงเลงไปในความรหรอความจรง, ไมเหมอนเรองศล สมาธ ปญญา ๆ ระบลงไปในทการกระทำาซงเปนหวใจพทธศาสนาเหนไดงาย สวนเรองไตรลกษณระบถงเรองปญญาการรแจงแทงตลอดเปนสวนใหญ สรปรวม ๆ อยางกวาง ๆ เปนหวใจของพระพทธศาสนา ในแงปรยต ในแงของปฏบตและในแงของปฏเวธ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สงขารไดแกขนธ ๕ คอรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ รวมเรยกวาปญจขนธ, สงขารในไตรลกษณ หมายเอาสภาพปรงแตงใจใหเปนไปตาง ๆ มประเภท ตาง ๆ กน ดวยอำานาจแหงกรรมจำาแนก ดงบาลวา กมมำ สตเต วภชต ยททง หนปปณตตาย กรรมยอมจำาแนกสตวใหเลวและประณตดงน เปนตน แตในอกทางหนงคงมลกษณะเสมอกน คออนจจตา ความไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข อนตตตา ความเปนอนตตา ซงเรยกวา สามญญลกษณะ คอลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง คอลกษณะทง 3 อยางน มปรกตสำาหรบโลก ไมมใครปรงแตงมน เปนธรรมธาต เครองดำารงอยของธรรม เปนธรรมฐต เครองตงอยของธรรม เปนธรรมนยาม เครองกำาหนดหมายของธรรม เปนตน

สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ มความเสมอกนในไตรลกษณ หรอโดยคณธรรมมความเสมอเหมอนกนอกคอ เรารกความสขเกลยดความทกข เปนเพอนทกข เกด แกเจบตาย ดวยกน มความเทาเทยมกน เสมอกนในจงหวดบรรมย.

68

ขอน และทกคนมหนาทเดนทางไปสความเปนมนษย การวางตนเสมอ คอเปนคนสมำาเสมอ ไมขน ๆ ลง ๆ หรอไมยกตนขมทานวาเขาเปนผดอยกวาเรา แลวจะไมสงเคราะหเปนตน พระพทธองคทานทรงประสงคใหพวกเรามความรสกวาสตวโลกทงหลายมความเสมอกนในขอทยงเปนทกขอยดวยกน ไมวาจะเปนมนษย หรอเทวดา และตรสวา เราใหโลกตรธรรมแกทกคน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง ไมแนนอน ไมตายตว เปลยนแปลงไปตามเหตปจจย อนเปนทตงอาศยในรปแบบของการเกดขน เลอมไป ดบลง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะอาการ ดงน (๑) เปนไปตามธรรมชาต มอาการคอความเกด ความแก ความเจบ, ความตาย, ความโศก, ความรำาไรรำาพน, ความไมสบายกาย, ความไมสบายใจ, ความคบแคนใจ, ความประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจ ความพลดพรากจากสงเปนทรกทพอใจ, ความปรารถนาสงใดไมไดสงนน (๒) เปนไปตามอำานาจของกเลส มอาการคอความรก, ความโกรธ,ความเกลยด, ความกลว, ความตนเตน, ความวตกกงวล, ความอาลยอาวรณ, ความอจฉารษยา,ความหวงแหน, ความหง เปนตน ททำาใหเกดความทกขของสรรพสตว และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะมใชตวตน ไมมความหมายแหงความเปนตวตน เปนสกแตวาธาตตามธรรมชาต ความไมเทยง,ความเปนทกข ความบงคบไมได และไมเออเฟ อตอความประสงคของใคร ใครยดถอเอาเปนตวตนหรอของตนไมไดเลย

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ มแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวไตรลกษณคอ เมอมปญญาเหนสงขารไมเทยง เปนทกข และธรรมทงปวงเปนอนตตาแลว กจะเกดความเบอหนายในสงทเปนทกข คอสงทไมเทยง แตตนสำาคญผดวาเทยง สงทแทจรงเปนทกข แตตนสำาคญผดวาเปนสข และสงซง

69

เปนอนตตา แตตนสำาคญผดวาเปนอตตา เมอมปญญาเหนอยางน ยอมทำาใหบคคลมความหมดจดบรสทธพนจากปญหาตนเองและสงคมคอความพนทกขได และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ การประยกตใชในการแกปญหาชวต คอคนหรอมนษยจะตองรหนาทโดยสมมตของไตรลกษณ เพอขจดความโงของมนษยตอลกษณะของธรรมชาต ทงทเปนสงขตะและอสงขตะ เมอคนเหนไตรลกษณโดยเฉพาะทมอยในนามรปของตนแลว เพอปองกนความยดมนถอมน อนเปนเหตของความทกขทจะมาทำาลายหรอยำายได ดงนน เรองไตรลกษณเปนเรองทพระพทธองคทรงยำามากทสด ทรงสงสอนมากทสด ทรงสงสอนมากกวาเรองทงหลาย ควรทจะไดรบการสนใจเปนพเศษ หรอศกษาเอาใจใสใหมากทสด ไมควรมองขามไตรลกษณซงมอยตามความจรงของสงขาร10

พระมหาปญญาวรวฒน สรภทโท ผศ.ดร.เจาอาวาสวดศรสวสด เจาคณะตำาบลแสลงพน บานสเหลยมนอย ตำาบลแสลงพน อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา ไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง หมายถงสามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง ในทนหมายถงลกษณะแหง อนจจง ทกขง อนตตา เทานน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวหรอสรรพสง โดยความรสกนกคดยอมมความแตกตางกน แตถาวาโดยไตรลกษณแลว ยอมมความเสมอกนทงสงขารทมวญญาณครองและไมมวญญาณครอง ยอมเสมอกนโดยความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทง10 สมภาษณ พระครชยธรรมคต เจาอาวาส วดทะเมนชย เจาคณะตำาบลทะเมนชย บานทะเมนชย ตำาบลทะเมนชยอำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

70

หลายมความเหมอนกนโดยธรรมชาต คอ ความเปนเพอนทกขเกดแกเจบตาย และทางจตใจเมอมกเลสแลวยอมเปนทกข ไมสบายกายไมสบายใจเชนเดยวกนไมเลอกทรกมกทชง เปนตน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปลยนแปลงเรอยของสงทมเหตปจจยปรงแตง คอสงทงปวงทเรยกกนวาโลก หรอสงขารทงโลกและสงขารปรงแตงเปลยนแปลงเรอยตามรปลกษณะของอนจจง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนของทตองทน ทนไดยาก หรอตองทนดวยความตรากตรำาในภารกจหนาทการงานในชวตประจำาวน, หรอตองทนในทกขเวทนาเมอตองไดรบความเจบไขไดปวยในความทกขตาง ๆ หรอไดรบความทนเจบใจดวยอำานาจของกเลสทมากระทบหรอมารมเราทางจตใจ ใหเกดความทกข เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนอนตตา ไมมความเปนตวตน หรอบงคบบญชาไมได ไมมใครสามารถกระทำาไวในอำานาจแหงตนได

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ถามนษยไดศกษาธรรมะไตรลกษณแตกดบอยางแทจรง รจรงเหนจรง เขาใจจรง มนษยนำามาประยกตใชแบบบรณาการกบชวตประจำาวนไดแนนอน และเกดความสขโดยแทจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ (๑) คนในสงคมอยาไดประมาทเรองพระไตรลกษณ คออนจจง ทกขง อนตตา นำามาประประยกตใชในชวตประจำาวนอยเรอย ๆ ถาเหนอนจจง ทกขง อนตตา ตามความเปนจรงแลว ชวตกจะสงบสขเยนลงไปไดตลอดเวลาในการศกษาและปฏบต (๒) คนในสงคมตองใชวปสสนากมมฏฐาน พจารณาไตรลกษณ ใหมสมมาทฏฐ มความเหนใหถกตองในเรองของ อนจจง ทกขง อนตตา เมอมปญญาเหนแลว กจะไมยดมนถอมน กปลอยวางอปาทานดบความทกขได ฉะนน คนในสงคมจะดบทกขได จะตองเอาธรรมพระไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา

71

ไปแกปญหาชวตใหไดในปจจบนจงจะมความสขความเจรญ11

นายจำารส แกวมจฉา ผใหญบานผไทรนทรหมท ๓ บานไผทรนทร ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนานน วาดวยลกษณะหรอสภาวะอนเกดขนและมลกษณะเสมอกน คอ ความเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน มความแตกตางกนบาง เหมอนกนบาง คอ สรรพสตวไดแกสงทมวญญาณ สวนสรรพสงทวไปนน ไดแก สงทมวญญาณและไมมวญญาณ เกดขนแลวมดบไปเหมอนกน เปนอนตตาไปดวยกนทงนน ไมเลอกใครในโลกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เหมอนกนตรงทวาทงสรรพสตวทงสรรพสงทงหลายทงปวง เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เปนกฎธรรมดาเหมอนกน เปนอยางนนเอง อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ มลกษณะเปนของไมเทยง ไมแนนนอน มความเปลยนแปลงเรอยไปตามเหตตามปจจยทตองอาศยอย ยอมเปลยนแปลงเกดสงใหมเรอยไปอยางไมหยดยง ทงทเปนสงขตธรรมหรอสงขารธรรม ยกเวนอสงขตธรรมหรอวสงขาร ไดแกนพพาน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทเปนทกข เกดขนแลวทนยาก ความคบแคนใจ ความประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจเหลานคอความทกข อนตตาใน

11 สมภาษณ พระมหาปญญาวรวฒน สรภทโท ผศ.ดร. เจาอาวาสวดศรสวสด เจาคณะตำาบลแสลงพน บานสเหลยมนอย ตำาบลแสลงพน อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

72

ไตรลกษณมลกษณะ คอสงทไมใชตวไมใชตน ไมใชเขาไมใชเรา มลกษณะเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความบงคบไมได หรอเปนไปตามเหตปจจย ไมฟงคำาขอรองใคร หรอใครเปนเจาของกมได เพราะอนตตาไมมตวไมมตนของใครทงหมดทงสน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองมความเหนไตรลกษณอยางถกตองดวยปญญา ดงพระพทธภาษตทพระพทธองคตรสไววา..สตวทงหลายลวงพนทกขทงปวงไดเพราะสมาทานสมมาทฏฐ สมมาทฏฐ แปลวา ความเหนชอบ คอเหนชอบในพระไตรลกษณดวยปญญา เมอมปญญาเหนชอบแลว ยอมจะไมยดมนถอมนดวยอปาทาน ยอมพนจากความทกขแกปญหาชวตได เปนตน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ตองแกดวยการใชปญญาในการแกปญหาชวต หรอแกปญหาดวยอรยมรรคมองค ๘ ประการ ทพระพทธองคทรงตรสไว คอ

๑. สมมาทฏฐ ความเหนถกตอง๒. สมมาสงกปปะ ความปรารถนาถกตอง๓. สมมาวาจา การพดจาถกตอง๔. สมมากมมนตะ การงานถกตอง๕. สมมาอาชวะ การดำารงชวตถกตอง๖. สมมาวายามะความพยายามถกตอง๗. สมมาสต ความระลกถกตอง๘. สมมาสมาธ ความตงใจถกตอง.นคอทางอรมรรคในการแกปญหาชวตของคนในสงคม

ปจจบน เพอความพนจากทกขและปญหาทจะเกดจากตนเองและ

73

บคคลอน เปนตน และตองแกปญหาดวยศล สมาธ ปญญา หรอสมถะและวปสสนากได ของคนในสงคมปจจบน12

พระครจตรธรรมาทร ทปรกษาเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ วดจตคามมชฌมาราม บานโคกกลาง ตำาบลโคกกลาง อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง แจกออกเปน ๓ อยาง คอ (๑) อนจจง ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขง ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของมใชตวตน ดงมคำาทสวดทำาวตรเชาอยวา รปง อนจจง รปไมเทยง, เวทนา อนจจา เวทนาไมเทยง, สญญา อนจจา สญญาไมเทยง, สงขารา อนจจา สงขารไมเทยง, วญญาณง อนจจง วญญาณไมเทยง, รปง อนตตา รปไมใชตวตน, เวทนา อนตตา เวทนาไมใชตวตน, สญญา อนตตา สญญาไมใชตวตน, สงขารา อนตตา สงขารไมใชตวตน, วญญาณง อนตตา วญญาณมใชตวตน,สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง, สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงหลายทงปวง มใชตวตน ดงน ในบาลมไดแสดงทกขลกษณะไว เพราะทกขษณะนน นบเขาในอนจจลกษณะ เพราะสงใดไมเทยง สงนนเปนทกข เมอเหนอนจลกษณะแลว ทกขลกษณะกปรากฏเอง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวนน หมายเอาสตวทงหลายทเกดมาแลวในโลกน เฉพาะทมวญญาณ สรรพสงทงหลายนน ไดแกสงของทงหลายทงปวง ทงทมวญญาณและไมมวญญาณ ทงสองอยางนเหมอนกนบางและไมเหมอนกนบาง แลวแตกรรมจำาแนกหรอเปนไปตามเหตปจจย สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ทง12 นายจำารส แกวมจฉา ผใหญบานผไทรนทร หมท ๓ บานไผทรนทร ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

74

สรรพสตวและสรรพสง ทงหลายทงทมวญญาณ และไมมวญญาณ เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เกดขนแลวมความแกเจบตายมความทกขทงสน เหมอนกนทงหมด เวนแตผหมดกเลสเปนพระอรหนตเทานน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปลยนแปลงของสงขารทงปวง ไดชอวาเปนของไมเทยง เพราะมลกษณะเกดขนในเบองตน มความแปรปรวนในทามกลาง และมความแตกสลายในทสด ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ เปนทกขลกษณะ มลกษณะทตองทน หรอทนไดยาก เพราะเปนภาระทตองบรหารประคบประคองอยเปนนจ ทกขลกษณะ คอเครองกำาหนดวาเปนทกข มลกษณะทแสดงใหเหนวาเปนทกขนน คอ (๑) ถกการเกดขน และการดบสลายบบคนอยตลอดเวลา (๒) ทนไดยาก หรอคงอยในสภาพเดมไมได (๓) เปนทตงแหงความทกข (๔) แยงตอสข หรอเปนสภาวะทปฏเสธตอสข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ แสดงใหเหนวา มใชตวตนไดแกลกษณะเหลาน คอ (๑) เปนของสญ คอเปนเพยงการประชมเขาขององคประกอบทเปนสวนยอย ๆ ทงหลายวางจากความเปนสตว บคคล ตวตนเราเขาหรอการสมมตเปนตาง ๆ (๒) เปนสภาพหาเจาของมได ไมเปนของใครจรง (๓) ไมอยในอำานาจไมเปนไปตามปรารถนาไมขนตอการบงคบบญชาของใคร ๆ (๔) เปนสภาวธรรมอนเปนไปตามเหตปจจย ขนตอเหตปจจยไมมอยโดยลำาพงตวเอง แตเปนโดยสมพนธองอาศยกนอยกบสงอน ๆ (๕) โดยสภาวะของมนเองแยงหรอคานตอความเปนอตตา มแตภาวะทตรงกนขามกบความเปนอตตา แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การใช ไตรลกษณแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน วธแกปญหาชวตพระพทธเจาทรงตรสเปนพทธภาษตไววา สมมาทฏฐ สมาทานา สพพง ทกขง อปจจะคง คนทงหลายจะสนปญหาหมดทกขทงปวงไดตองปฏบตตามสมมาทฏฐ หรอเหนดวยปญญาคออนจจง ทกขง อนตตา ตามความเปนจรง แนวคดในการ

75

ประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน การประยกตใชไตรลกษณแกปญหาชวตตองรหลกในการปฏบต ดงน จะตองเรยนรความเปนจรงทางปญญาทงในแงปรยตในแงปฏบตและในแงของปฏเวธ ดงน

๑. การทบคคลมาเรยนรเรอง อนจจง ทกขง อนตตา อยเสมอหรอปรกษาหารอกนอยเสมอ ๆ เรยกไตรลกษณเรองนวาปรยต เพราะเปนเรองการศกษาเลาเรยน

๒. การมสตสำารวมระวงปฏบตตอสงขารทงปวงใหถกตองตามกฎเกณฑของ อนจจง ทกขง อนตตา เรยกไตรลกษณในเรองนวาการปฏบต เพราะตองปฏบตใหรเทาทนในสงขารทงปวง

๓. เมอปฏบตไดรแจงเหนจรงในไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา กเปนการบรรล มรรคผล เรยกไตรลกษณในเรองนวาปฏเวธ เพราะรแจงแทงตลอดในธรรมความดบทกขได13

พระครนมตวรธรรม เจาคณะตำาบลหนองค บานหนองตาด ตำาบลหนองค อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณเรยกอกอยางหนงวาสามญลกษณะ ไดแก อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข และอนตตา ความเปนของมใชตวตน ทง ๓ ประการน เรยกอกอยางวาธรรมนยาม หรอธรรมฐต เปนธรรมดาอยอยางนน ปรากฏอยอยางนน ทกแผนก ทกกาลเวลา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ ความไม

13 สมภาษณ พระครวจตรธรรมาทร กำาลงศกษาปรชญาดษฎบณฑต ทปรกษาเจาคณะเจา คณะอำาเภอลำาปลายมาศ วดจตคามมชฌมาราม บานโคกกลาง ตำาบลโคกกลาง อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

76

เทยงมความแตกตางกน คอสรรพสตวทงหลาย ไมวาจะเปนคนสตว สงของสมบต เพชรนลจนดา ทงรปธรรมและนามธรรมของเราลวนแตเปนของไมเทยงแทแนนอนมการเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลาง และแตกสลายในทสด สภาพเดมททนอยไมได ทกขง มใชแตเรองทกขกายใจเทานน แตการทกขกายทกขใจกเปนลกษณะสวนของทกขงและเปนสงขารธรรม มปจจยปรงแตงใหเปนทกข ความไมใชตว ไมใชคน ไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชสงของ เปนเพยงธาตมารวมกน โดยเปนของแขง ของเหลว ของรอน ของเคลอนไหวหรอประกอบดวยธาตทง ๔ มใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ไมเหมอนกน พระพทธองคไดตรสสอนไววา ผใดมปญญาพจารณาเหนความเปนจรงรางกายนวา เปนอนจจง ทกขง อนตตา ไมใชตว ไมใชตน ไมนานเพยงชวชางยาหขนกระดกกยงดกวาผมอายยนนานถง ๑๐๐ ป แตไมมปญญาเหนความเปนจรงดงกลาว

การเจรญสมถะและวปสสนาอยางงาย ๆ ประจำาวนซงควรทำาขนบอย ๆ ใหทำาเนองๆ ทำาใหมาก ๆ ทำาใหจตเปนอารมณอยางนน ไมวาอยในอรยาบถใด ๆ คอไมวายนเดนนงนอน กนกและคดถงความเปนจรง 3 ประการ คอ อนจจง ทกขง อนตตา พระพทธองคทรงตรสวา จตของผนนจะไมหางวปสสนาและเปนผไมหางทางมรรคผลนพพาน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะอาการไมเทยง มลกษณะอาการไมคงท มลกษณะอาการไมยงยน มลกษณะอาการเกดขนแลวเสอมสลาย มลกษณะอาการทแสดงถงความเปนของไมเทยง.เปลยนแปลงเรอย ๆ เปนของอนจจง ทานคดวาทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อาการเปนทกขมลกษณะคออาการทถกบบคน มลกษณะอาการทเกดขนและสลายตว มลกษณะอาการทกดดน

77

มลกษณะอาการฝนและขดแยงอยในตวเพราะเปนปจจยทปรงแตงใหมสภาพเปนอยางนน เปลยนแปลงไป จะทำาใหคงทสภาพเดมไปไมได อาการทไมสมบรณมความบกพรองอยในตว มลกษณะอาการทแสดงถงความทกขของขนธ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนลกษณะทใหเหนวามใชตวมใชตน โดยสรปมอย ๕ ลกษณะดวยกน คอ

๑. เปนของสญ เปนเพยงการประชมขององคประกอบเปนสวนยอยๆ

๒. เปนสภาพหาเจาของมได ไมเปนของใครจรง๓. ไมอยในอำานาจ ไมเปนไปตามความปรารถนา ไมขนตอ

การบงคบบญชาของใคร ๆ๔. เปนสภาพธรรมเปนไปตามเหตปจจย เปนสงทขนตอเหต

ปจจย๕. โดยสภาพของมนเองกแยงหรอคานตอความเปนอตตาม

แตภาวะทตรงกนขามกบความเปนอตตา ความเปนผมตวมตนเปนเขาเปนเรา เปนตน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ สงคมมนษยสมยปจจบนน ไมไดศกษาธรรมโดยตรงอนเนองจากเศรษฐกจไมดของอปโภคบรโภคราคาแพงมากจงทำาใหสงคมไมมการศกษาธรรมโดยตรง วธทจะทำาใหมนษยไดอาศยหาทางออกเพอใหคนในสงคมมชวตทมความรทสมบรณไดนน จะตองเขาใจในความเปนอยของชวตใหถกตอง จงจะมความสขไดทงไมเบยดเบยนตนเองและบคคลอน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ หนทางทจะทำาใหสงคมมธรรมไปใชในชวตประจำาวนไดนนจะตองศกษาธรรมะใหเขาใจในเรองพระไตรลกษณ คออนจจง ทกขง อนตตา จงจะรเทา

78

ทนกเลส ไมสรางปญหาใหเกดความทกขความเดอดรอนในตนเองและสงคม14 เปนตน

นายเจรญ สขวบลย นายกองคการบรหารสวนตำาบลโคกกลาง ตำาบลโคกกลาง อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนลกษณะของสงขาร คอความไมเทยง, ความเปนทกข, ความเปนอนตตา. หรอทเรยกวาไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตานน ตงอยในฐานะเปนหวใจของพระพทธศาสนา ซงเลงไปในความรหรอความจรงในเรองปญญา ในการแกปญหาความดบทกข สามญลกษณะคอสรรพสงทงปวงทอยในโลกน ไมวาจะเปนสงทมชวตหรอไมมชวตกตาม ตวของเราบคคลอน หรอสรรพสตวทงหลายทงมวลทอบตเกดขนมาแลวนน มอนเปนไปตามเหตปจจยเขาสความแตกดบทกรปทกนามเสมอเหมอนกนหมดเชนเดยวกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกนอยางไรกตาม เชนบางคนเปนเศรษฐ บางคนเปนคฤหบด บางคนเปนยาจกเขญใจ เปนตน แตมลกษณะอย ๓ อยาง ทมนษย ทก ๆ คน ไมผดแผกตางอะไรกน คอ มเสมอเหมอนกนหมด ใครจะลวงพนไปไมได ตองมลกษณะ ๓ อยางน ประจำาอยเสมอ คอไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความเหมอนกนตรงท สรรพสตวและสรรพสงเปนสงขารชนดไหนกแลวแต ยอมมลกษณะเสมอกนเปน ๓ อยาง คอ (๑) อนจจตา ความเปน

14 สมภาษณ พระครนมตวรธรรม เจาคณะตำาบลหนองค บานหนองตาด ตำาบลหนองค อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

79

ของไมเทยง (๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของไมใชตวตน

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนของไมเทยง กำาหนดพจารณาได ๓ อยางดวยกนคอ

๑. กำาหนดรไดในทางงาย คอเกดขนในเบองตน และเสอมไปในเบองปลาย เปนตน

๒. กำาหนดรไดในทางละเอยด ดวยความแปรในระหวางเกดและดบ เปนตน

๓. กำาหนดรไดในทางสขม ดวยกำาหนดเหนความแปรแหงสงขาร ในชวขณะหนง ๆ คอไมคงทอยนาน เพยงระยะนดเดยวกแปรแลว ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทกขมลกษณะเจบปวดทรมาน, หรอมสขแลวกยงตองทนเหมอนกน, หรอดแลวนาเกลยด เพราะมการเปลยนแปลงไหลเรอย เปนไปตามเหตปจจย หรอวางอยางนาเกลยด เพราะมนวางจากสาระประโยชนแหงความเปนตวตน ทงหมดนรวมอยในสงทมวญญาณครองและไมมวญญาณครองทงรปธรรมและนามธรรมทงหมดทงสนดวยกนทงนน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะดงทพระพทธองคทรงแสดงในอนตตลกษณสตรวา ถาปญจขนธจกเปนอนตตาแลวไซร ปญจขนธไมพงเปนไปเพออาพาธ และจะไมพงไดในปญจขนธตามปรารถนาวา ขอปญจขนธของเราจงเปนอยางนเถด อยาไดเปนอยางนนเลย เหตใดปญจขนธนเปนอนตตา เหตนนปญจขนธจงเปนไปเพออาพาธ และไมไดในปญจขนธตามความปรารถนาอยางนน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองพจารณาดวยปญญาใหเหนวา สงขารทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข และธรรมทงปวงเปนอนตตา เมอพจารณาเหนอยางน ยอมเกดปญญาแกปญหาชวตตามไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา

80

กจะไมระเหลงหลงใน รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะและธรรมารมณ อนตงอยในความไมประมาทในชวตยอมมความสงบสข และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ตองใชปญญาพจารณาความจรงของชวต คอ ชวตจรงตองแก ตองเจบ ตองตาย เสมอหนากน ทกรปทกนามไมมใครทจะหลกหนไดเลย ถาคนรความจรงแลวจะไมมความทกขไปตามนน เพราะมปญญาเหนจรงของชวตคอตองแกตองเจบตองตาย เปนเชนนนเอง ทงทางรางกายและทางจตใจ เมอมปญญาอยางนจตใจกบรสทธสนปญหาทงแกตนเองและบคคลอน15 เปนตน

นายสมร พนจดวง นายกองคการบรหารสวนตำาบลผไทรนทร บานสชวา ตำาบล ผไทรนทร อำาเภอลำาปลายศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท หมายถง สามญลกษณะหรอลกษณะทเสมอกนหรอขอกำาหนดหรอสงท ทมประจำาอยในตวของสงขารทงปวงเปนธรรมทพระพทธเจาไดตรสร ๓ อยาง ไดแก (๑) อนจจตา อาการไมเทยง อาการไมคงท (๒) ทกขตา อาการเปนทกข (๓) อนตตตา อาการเปนของไมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางไมเทยงธรรมยงยนในโลกใบนสรรพสตว การเกด, แก, เจบ, ตาย, ของสรรพสตวทเทยงแทเชนกน สรรพสงการไดมาทไมยงยนในชวตกตองมวนหมดไปเชนกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ถาคดด ทำาด พดด ชวตกเปนสขเหมอนกน พระพทธศาสนาสอนใหทกคนเปนคนด และไมเทยงตลอดกาลเวลา ถามเกดกดบได อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมเทยง มการแปรเปลยนไปเปนธรรมดา

15 สมภาษณ นายเจรญ สขวบลย นายกองคการบรหารสวนตำาบลโคกกลาง ตำาบลโคกกลาง อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

81

ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มอาการเปนทกข อาการทถกบบคนดวยการเกดขนและสลายตว อาการ ทกดดน อาการฝนและขดแยงอยในตว เพราะปจจบนปรงแตงใหมสภาพเปนอยอยางนน เปลยนแปลงไป จะทำาใหคงอยในสภาพนนไมได อาการทไมสมบรณ มความบกพรองอยในตว อาการทแสดงถงความเปนทกขของขนธ และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อาการของอนตตา อาการของสงทไมใชตวตน อาการทไมมตวตน อาการทแสดงถงไมใชใคร ไมอยในอำานาจควบคมของใคร อาการทแสดงถงไมมตวตนทแทจรงของมนเองอาการทแสดงถงความไมมอำานาจแทจรงในตวเลย อาการทแสดงถงความตงอยแตไรสมรรถภาพโดยสนเชง ไมมอำานาจกำาลงอะไร ตองอาศยสงทพงพงอน ๆ มากมายจงมขนได

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การเปนตวตนของตวเองไมปดกนชวตของตวตนเอง การทำาอะไรใหเปนคนด คดกอนทำาและจะไมเกดปญหาตามมาตองมสตในตวตนตลอดเวลา และชวตไมยงยนทำาอะไรควรมสตและไมประมาทในการดำารงชวต และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอการใชชวตปจจบนคนไทยเปลยนแปลงมากควรนำาหลกศาสนาพทธมาใชในชวตประจำาวนจะทำาใหคนทกคนเดนทางมาจดหมายและอยในเสนทางทเราเดน ทำาอยางไรใหชวตเราดขน และเปลยนแปลงจะตองมลกษณะ 3 อยางดวยกน คอ อนจจง ทกขง อนตตา ชวตของคนเรา กจะมความสข และการทคนเราจะมไตรลกษณอยางเดยวกไมได เราดดแปลงชวตใหมนเปนไปตามธรรมชาต และนำาหลกไตรลกษณมาใชในชวตของเราในการใชชวตประจำาทกวน และมความเมตตากรณาตอสรรพสตวและสรรพสงทงหลายดวย พรอมมฆนะคอสงทเนองกนอย และกบปจจยของธรรมท

82

รวมกนเกดอยนน เปนกฎธรรมชาตเปนธรรมดาของเหตพรอมมลกไมมใครไปหามไมใหผลเกดได16

นายสมจตร ทองเชด กำานนตำาบลผไทรนทร บานผไทรนทรพฒนา หมท ๑๙ ตำาบล ผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา ไตรลกษณ ไดแกความไมเทยงของสงขาร เพราะมอาการเปลยนแปลงประจำานามรปเบญจขนธ เปนไปตามเกณฑสามญลกษณะ ๓ อยาง คอ (๑) อนจจตา เปลยนสภาพอยทกขณะ คงทเพยงชวคร ไมยงยน ไมคงทนถาวร, (๒) ทกขตา ธรรมชาตปรงแตงคบกนเขาไว เจบปวดบบคนดวยโรครายแสนทนไดยาก, (๓) อนตตตา เปนไปตามเหต ปจจย ฝนความปรารถนา เหนออำานาจผเปนเจาของสญสลายไปเอง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ เหนวาสรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน ในโลกนยอมมลกษณะเสมอเหมอนกนทงหมดในรปแบบของสามญลกษณะทงสงทมวญญาณครองและสงทไมมวญญาณครองยอมตกอยในกฎของอนจจงทกขงอนตตา มการเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลางและมความแตกสลายในทสดสรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนในสามญลกษณะในฐานะเปนลกษณะรวม ทมแกสงทงหลายเปนสามญเสมอเหมอนกน คอทกสงทเปนสงขตะเปน

16 สมภาษณ นายสมร พนจดวง นายกองคการบรหารสวนตำาบลผไทรนทรบานสชวา ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายศ จงหวดบรรมย.

83

สงขารลวนไมเทยง คงทนอยมไดเสมอเหมอนกนทงหมด ทกอยางทเปนธรรม ไมวาสงขตะคอสงขารหรออสงขตะคอวสงขารกลวนมใชตวตน ไมเปนอตตาเสมอกนทงสน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนจจงในไตรลกษณมลกษณะไมเทยงสงทงหลายทวไปมอยในรปของกระแสทประกอบดวยปจจยตาง ๆ อนสมพนธเนองอาศยกนเกดดบสบตอกนไปอยตลอดเวลาไมขาดสาย จงเปนภาวะทไมเทยงอยอยางนเปนตน และทกขงในไตรลกษณมลกษณะ ทกขงในไตรลกษณ แปลวาทนยากหรอดแลวนาระอาใจ หรอวางอยางนาเกลยด ซงมลกษณะแหงความเปนทกขแฝงอยในลกษณะแหงความไมเทยงแหงอนจจง ๆ หมายถงการเปลยนแปลงเรอย ๆ ทกขงมลกษณะแหงความทนทรมานหรอทำาความทกขใหเกดขนแกผทเขาไปยดถอ คอสงใดไมเทยง สงนนยอมเปนทกข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะไมใชตวไมใชตน เปนเพยงธรรมชาตลวน ๆ หมนไปตามเหตและปจจยอยเนองนจ คอ มลกษณะใหรสกวา สงทเรยกวาตวตนนนไมมจรง มความเปนเพยงไมรและสำาคญผด ยดถอวาตววาตนขน เกดไดเองตามธรรมชาตของสงทมชวตชนดหนงเทานน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ มแนวคดเกยวกบไตรลกษณ คอ การเหนสงทงหลายทงปวงตามทเปนจรง คอ อนจจง ทกขง อนตตา จนไมเกดความยดมนถอมนในสงใดสงหนงใหมความทกข และมแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ประยกตธรรมไตรลกษณใช ดงน

84

๑. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเทยง เพอบรรเทาในความไมมโรคเสยได

๒. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเปนทกข เพอบรรเทาความยดถอในขนธ ๕

๓. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเปนอนตตา เพอบรรเทาความไมมตวตน17

นายเจรญ เผอกมะหงษ ผใหญบานโคกงวใหม หมท ๑๖ บานโคกงวใหม ตำาบล ผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา ไตรลกษณเปนธรรมะททำาใหเปนพระอรยะ แปลวา ลกษณะ ๓ ประการ หมายถง สามญลกษณะคอกฎธรรมดาของสรรพสงทงปวง เถรวาทในทนหมายถงพระเถระผทรกษาธรรมวนย นบแตปฐมสงคายนาครงแรกในพทธศาสนา มพระอรหนตเถระ ๕๐๐ รป รวบรวมธรรมคำาสงสอนแบบแผนไว เมอ ๓ เดอน หลงพระพทธเจาปรนพพาน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มนษยเปนสตวทประเสรฐเพราะมคณธรรม ถาขาดคณธรรมแลว กไมแตกตางอะไรไปจากสตว หรออาจจะตำากวาสตว เพราะสตวมขอบเขตตามสญชาตญาณเทานน

สวนมนษยหรอคนนนมกเลส โลภ โกรธ หลง เปนตน หรอถาขาดธรรมะแลวยอมตำากวาสตวทวไป สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวเปนหนงในองคประกอบแตละประเภทมความพเศษในตวเองกตาม และจากสาเหตนเองททำาใหสงนนมความพเศษกวาสงอน บรรดาสรรพสตวทงหลาย เนองจากม

17 สมภาษณ นายสมจตร ทองเชด กำานนตำาบลผไทรนทร บานผไทรนทรพฒนาหมท 19 ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

85

ชวตของความเปนสตวอยในตว ถาสมมตวาเราจะตงสมมตฐานวาสตวไมมชวตมนกไมแตกตางอะไรไปจากสภาพกอนหนาทจะเปนสตว หรออาจกลาวอกนยหนง คอสตวไมไดเกดขนมาบนโลกเลย อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยงแหงสงขาร มความหมายวาสงทงหลาย มลกษณะการเปลยนแปลงเสมอไป ไมมลกษณะอนใดทจะทำาใหเรายดถอไดวา เปนตวเราของเรา ในบรรดาสรรพสตว ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมไดเคลอนทอยเรอยๆ คำาวา ตงอยในสภาพเดมไมไดนน หมายความวา ทนยากทจะอยกบมนกอยไมได เชนคนเราเมอโตขนเปนหนมสาวกยากทจะหยดอยแคนน ไมอยากแก แตกหยดไมได การทหยดไมไดนคอทกขง อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมใชตวตน มความหมายวา ไมมลกษณะอนใดทจะทำาใหเรายดถอไดวามนเปนตวเราของเรา ธรรมชาตของทกสรรพสง คอมการเกดขนตงอยและดบไป ตามธรรมชาตของสตวโลกทงมวล

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ไตรลกษณในชวตประจำาวนคอทกขง หมายถงความทกขหรอวาการทตองทนทกขอยหรอทนอยในสภาวะเดมไมไดถาเขาใจเรองไตรลกษณแลวจะแกปญหาชวตไดอยางมากหมาย หลกคำาสอนของพระพทธเจา ไตรลกษณตามหลกพทธธรรม เบองตนทวา วธการคดและการปฏบต เพอแกปญหาชวตอยางมระบบนนทานใหกำาหนดพจารณาด กำาหนดร ๓ ประการคอ อนจจง ความไมเทยง ทกขง ความเปนทกข อนตตา ความไมมตวตน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ หากเขาใจเรองไตรลกษณแลว จะแกปญหาชวตไดอยางมากมายและใชหลกไตรลกษณในการฝกอบรม ขดเกลาจตใจของตนเอง อนจจงคอความไมเทยง ไมคงอยมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปนธรรมดาของสงมชวตจงมความรสก

86

มนษยจะประสบความสำาเรจในชวตไดนนจะตองมหลกจรยธรรมในการครองชวตในปจจบน พระพทธเจาไดสอนหลกเพอการดำารงชวตทดของตวเราและชมชนดวยหลกไตรลกษณหรอหลกสามคคธรรม18 เปนตน

นายทองเปลว เขอนคำา อาจารยเกษตรศาสตร บานผไทรนทร หมท ๓ ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนของไมเทยงและเปนของธรรมชาต สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางกนเปนคนดหรอเปนคนชว สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน เพราะอยในกฎหมายบานเมองเหมอนกนกฎหมายบานเมองนน เกยวกบคนจะรหรอไมรกตาม เมอผดกดำาเนนการไปตามนน ไตรลกษณกเปนกฎธรรมชาตอยางนน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนของไมเทยงไมยงยน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ มลกษณะเปนทกข ทงทกขภายในและภายนอก และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะเปนเปนของไมใชตวตน ซงแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ วธแกปญหาสงคมคอตองมสตและปญญาตามหลกธรรมไตรลกษณ และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน อยหลกธรรมอยาประมาทในชวตและมสตปญญาตามหลกธรรมในการดำาเนนชวต เหนไตรลกษณอยางถกตองแทจรง อยาประมาทมสตและปญญาในความรอบรอยตลอดเวลา19

18 สมภาษณ นายเจรญ เผอกมะหงษ ผใหญบานโคกงวใหม หมท 16 บานโคกงวใหม ตำาบล ผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.19 สมภาษณ นายทองเปลว เขอนคำา อาจารยเกษตรศาสตร บานผไทรนทร หมท 3 ตำาบล

87

นายพล วจตรศกด ผใหญบานโนนศลาหมท ๑๘ บานโนนศลา ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา ไตรลกษณในทางพระพทธศาสนาเปนคำาสงสอน ๓ อยาง ของสรรพสงทงปวง คอสงขารทงหลายทงปวงไมเทยง สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข สงขารทงหลายทงปวงเปนอนตตา เมอเหนดวยปญญายอมเบอหนายในทกข นนคอทางแหงความหมดจดบรสทธ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย ไมแตกตางกนโดยสภาพ คอ อนจจง ทกขง อนตตา แตมนษยเปนสตวทประเสรฐเพราะมคณธรรม สรรพสตวทงหลายตองแตกสลายไปตามกาลเวลาเปนธรรมดานนเอง

สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เหมอนกนทสรรพสตวและสรรพสงทเกดมาตองแตกดบเหมอนกนอนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเกดแกเจบตายหรอไมเทยง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมไดหรอทนทกขทรมานอย และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตา อาการทไมใชตวตน อาการทไมมตวตนหรอไมมตวยนโรงอย

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ใหมสตเขาไปในความสงบนน มธรรมเปนทพง ใหคนในชาตเขาถงนพพาน และแนวคดในการประยกตหลก ไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ คดวาคนตองแก ตองเจบ ตองตาย แลวไมประมาทปฏบตตดกเลสคอการออกจากความทกข ซงกเลสเปนเครองมอยในสนดานสตวโลก เมอบคคลรความจรงของกเลสแลว แกปญหาใหถกจด ยอมพนจากปญหาคอความทกขได อยากใหคนเรารกและรใหอภยซงกนและกน

ผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

88

โดยเอาธรรมมาประพฤตปฏบตตามคำาสงสอนของพระสมมาสมพทธเจา ถาประเทศไทยทำาไดประเทศไทยกจะมความสขเจรญ20

นายบญรอด โกเลอน ผชวยผใหญบาน บานผไทรนทรพฒนา หมท ๑๙ ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ลกษณะ ๓ ประการ แหงสงขารธรรมทงหลาย (๑) อนจจตา ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนองไมใชตน ทกสงทกอยาง จะตองอยภายใตกฎลกษณะ ๓ อยางอนเดยวกน มความสมพนธและผกพนกนเหมอนเชอกสามเกลยว สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความรสกรอนหนาว กลว เจบ มการสบพนธเหมอนกน แตมความแตกตางกน ตรงทวา มธรรมในใจ และมหรความละอายและความกลวบาป ถาคนไหนมความรสกวากลวบาปกรรม ไดชอวา จตใจสงกวาคนธรรมดาหรอสงกวาสตวทวไป สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ มความเหมอนกนดวยเปนของไมเทยง เปนทกข และเปนอนตตา อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะความไมเทยง ทวามนไมเทยง คอมนแปรไป มนเปลยนไป มนไมอยอยางเดม มนเปนอยางนน แลวมาเปนอยางน แลวกมาเปนอยางโนน แลวกเปนอยางโนนอกตอไป อาการอยางนแหละเรยกวาอนจจง ทกขง ในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะ ทนอยไมได มนตองเคลอนคลอยไปทกขณะ เอาไวไมอย อาการไมอาจคงทอยไดเรยกวาทกขไตรลกษณ และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ พจารณาใหเหนความจรงวา สรรพสงทงปวงไมใชเรา และไมใชของเรา อนตตา แปลวาไมใชตน คอไมอยในอำานาจบงคบบญชาของใครได20 สมภาษณ นายพล วจตรศกด ผใหญบานโนนศลาหมท 18 บานโนนศลา ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

89

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ คนเราเกดมาตองมธรรม หมายถงหนาททคนประเภทตาง ๆ จะพงปฏบตดวยตนเอง และปฏบตตอกนและกน เชนฆราวาสธรรม สำาหรบผอยครองเรอน และความดทควรทำาใหเกดในตน เชน มเมตตา ไมตรจต ความสงสาร ความรจกบญคณ ความสามคค ความยตธรรม เปนตน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ มความขยนขนแขงในการแสวงหาทรพยโดยทางสจรต รจกรกษาทรพยทไดมาแลวใหคงอย เพอจะไดใชประโยชนในคราวจำาเปน รจกคบเพอนฝงทดงาม เพราะเพอนมสวนอยางสำาคญในการสรางหรอทำาลายฐานะ รจกครองชพตามสมควรแกฐานะ ไมใหฟมเฟอยเกนไป ควรสนใจไตรลกษณศกษาหาความรใหมากๆ ไดรบประโยชนในทางธรรม21

นายประคอง วจตรศกดผใหญบานโคกงว หมท ๑๑ บานโคกงว ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาทนน คอ สภาวะธรรมอนปจจยปรงแตง ไดแกสงขารทงหลาย เมอเกดขนแลวกแปรสภาพเหมอนกนหมด คอ เกด แก เจบ ตายดวยกนทงหมดทงสน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางกนบาง เหมอนกนบาง เชน สรรพสตวเปนสตวทมวญญาณ แตสรรพสงทงหลายทงปวงนน ไดแกสงทมวญญาณและไมมวญญาณ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เหมอนกนคอสรรพสตวและสรรพสงนนๆ เกดขนแลว เกด แก เจบ 21 สมภาษณนายบญรอด โกเลอน ผชวยผใหญบาน ผไทรนทรพฒนา หมท 19 ตำาบลผไทรนทรอำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

90

ตายไปเหมอนกนทงหมดทงสน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง ของสงขารทงปวง ทงของทมวญญาณและไมมวญญาณ ลวนแลวแตเปนอนจจง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงขารทงหลายทงทมวญญาณและไมมมวญญาณเปนทกขตองทนอยหรอทนยาก เกดแลวตองแกเจบตายไป และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนของไมใชตวไมใชตน ไมควรถอวาเราวาของเรา วาตววาตนของเรา

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ สงทจะตองแกปญหาชวตของคนในสงคม ตามแนวทางไตรลกษณะนนคอ จะตองแกดวยการพจารณาสงขารวาเราเกดมาแลว จะตองประสบทกคนคอความไมเทยง มการเกดแกเจบตาย ดวยกนทงหมดทงสน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ควรทจะตองประยกตใชหลกธรรมไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอนำาหลกธรรมไตรลกษณไปแกปญหา เมอมความทกขในชวตประจำาวนได เพราะทกชวตเมอมปญหา ยอมเอาไตรลกษณไปแกปญหาชวตของคนใหมความเปนปรกตสขในชวตประจำาวนได ซงในพระพทธศาสนามหลกสจธรรมหรอคำาสอนทสำาคญสำาหรบพทธศาสนกชนอยเปนจำานวนมาก โดยไตรลกษณเปนหลกคำาสอนทสำาคญประการหนงทมงใหระลกถงความเปนปกตธรรมดาของสรรพสงบนโลก สอดรบกบคำาวาเกดขน ตงอย และดบไป เปนอาการสามญของทกสรรพสงทงนามธรรมและรปธรรมทงหมดทงสน22

นายผาย สรอยสระกลาง เกษตรกรดเดน สาขาปราชญเกษตรกรของแผนดน บานสระคณ ตำาบลโคกลาม อำาเภอลำา

22 สมภาษณ นายประคอง วจตรศกด ผใหญบานโคกงว หมท 11 บานโคกงว ตำาบลผไทรนทร อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

91

ปลายมาศ จงหวดบรรมย สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ หลกคำาสอนในทางพระพทธศาสนาเรองไตรลกษณหรอสามญลกษณ เปนทฤษฎทวไปกลาวถงเรองเกยวกบความทกข หมายถง ลกษณะสงทเสมอกนทวไปแกสงขารทงปวง มความเสอมเปลยนแปลงไปอยเสมอเรยกวาอนจลกษณะ, มลกษณะการทนทกขทรมานหรอความลำาบากเรยกวาทกขลกษณะและมลกษณะแหงความไมเปนตวของตวหรอเปนตวของใครอน เรยกวา อนตตลกษณะซงเรยกรวมๆ วา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอลกษณะสงทเสมอกนแกสงขารทงปวง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ มลกษณะตางกนเปนธรรมดา คอ บางคนเปนเศรษฐ, บางคนเปนคฤหบด,บางคนเปนคนเขญใจ, บางคนมวาสนามาก, บางคนมวาสนานอย, เปนตน แตอกทางหนงมลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวงนนกเพราะอนจจงความเปนของไมเทยง ทกขงความเปนทกข และอนตตาความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ไมมใครลวงพนไปไดในลกษณะทง ๓ อยาง คอ ไมเทยงเปนทกข เปนอนตตา คอเปนของแปรปรวนเปลยนแปลงสภาพไปเรอย ๆ ไมคงท ทกขลกษณะ คอ แสดงใหเหนวาเปนทกข คอ ทนไดยากหรอคงอยสภาพไมได และอนตลกษณะเปนของทมใชตวตน คอ หาเจาของมไดเลย อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง เพราะมความเกดขนในเบองตน มความแปรปรวนในทามกลาง และมความแตกสลายในทสด ไมวาสตวมชวตและไมมชวต เปนตน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนทกข เพราะเปนภาระทตองบรการรกษาประคบประคองอยเปนนตย หรอเพราะเหตปจจยทงปวงแตงใหมความเปนอยางนน เปลยนแปลงไปจะทำาใหคงทอยในสภาพนนไมไดอาการทไมสมบรณมความบกพรองอยในตว อาการทแสดงถงความเปนทกขของมนนเปนตน

92

เปนลกษณะของทกขง และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนของมใชตวตน สงขารเหลานนไมเทยง เปนทกข เปนไปตามธรรมดา ไมใชตวตนของใครไมอยในอำานาจควบคมของใคร ไมมตวตนทแทจรงของมนเองลวนแลวแตเปนอนตตา

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ แกปญหาชวตตามไตรลกษณ คอวาพระพทธเจาจะเกดขนหรอไมเกดขนกตาม เชนเดยวกน ผปฏบตจะตองสนใจในความจรงขอนใหมากทสด หรออกอยางหนงวา เมอมปญญาเหนสงขารทงปวงไมเทยง เปนทกขและธรรมทงปวงเปนอนตตาแลวกจะเกดความเบอหนายในสงทเปนทกข คอ สงทไมเทยง วาเทยง คอสงทเปนทกขวาเปนสข คอ สงทเปนอนตตาวาเปนอตตา เมอมปญญาเหนอยางนกจะถงซง พระนพพาน ความดบทกขไดแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ในการแกปญหาชวตคอใชหลกไตรสกขา คอศล สมาธ ปญญาในการแกปญหาชวตในสงคมปจจบน คอ แกชวตไมใหวนวายในสงคม สมาธแกปญหาชวตคน ใหเกดความสงบไมสรางปญหา ปญญาแกความเหนผด ใหเกดความเหนตรงตามความจรงของสงขาร และการปฏบตธรรมหรอปญหาของมนษยไมเกนไปจากธรรม ๕ ประการ หรอเบญจศล ๕ ประการ การทมนษยหรอคนเรามปญหาทกปญหา กเพราะขาดการปฏบตในศลธรรม ปญหาของตนและสงคมจงเกดความวนวายไมม ทสนสด23

นายคำาเดอง ภาษ ประธานเครอขายปราชญชาวบาน บานเลขท ๔๐ หมท ๘ บานโนนเขวา ตำาบลหวฝาย อำาเภอแคนดง จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระ

23 สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง เกษตรกรดเดน สาขาปราชญเกษตรกรของแผนดน บานสระคณ ตำาบลโคกลาม อำาเภอลำาปลายมาศ จงหวดบรรมย.

93

ไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณหรอสามญลกษณะน มพระพทธพจนแสดงหลกไวในรปของกฎของธรรมชาตวา ตถาคต (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกดำารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวา (๑) สงขารทงปวงไมเทยง (๒) สงขารทงปวงเปนทกข (๓) ธรรมทงปวงเปนอนตตา ตถาคตตรสร เขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผย แจกแจง ทำาใหเขาใจงายวา สงขารทงปวงไมเทยง, สงขารทงปวงเปนทกข, และธรรมทงปวง เปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตว หมายถงสตวทมชวต, สรรพสง หมาถงสงทไมมชวต รวมทงสตวทมวญญาณครองและไมมวญญาณครอง มรปพรรณสณฐานแตกตางกนในเรองกรรมจำาแนก แตมทางทเสมอกนอกทางหนงคอตกอยในไตรลกษณะทง ๓ ประการ อนไดแก อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข และอนตตา ความเปนของมใชตวตนสรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คำาวา สรรพสตวและสรรพสง รวมทงสองอยางนเรยกวา สงขาร หรอกลาวถงไตรลกษณะ หมายถงสภาวะทถกปรงแตง คอสภาวะทเกดจากเหตปจจยปรงแตงขนทกอยาง ประดาม ไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรมกตาม เปนตน รางกายหรจตใจ กตาม มชวตหรอไมมชวตกตาม อยในจตใจหรอเปนวตถภายนอกกตาม เรยกอกอยางหนงวา สงขตธรรม คอ ทกสงทกอยางเสมอเหมอนกนใน คำาวา สงขาร คอ สงทถกปรงแตง เวนแต พระนพพานเทานน

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนจจงในไตรลกษณมลกษณะความไมเทยง ตงอยและดบไป ของสงทงหลาย จงถงสวนยอยทละเอยดทสด ทงฝายรปธรรมและนามธรรม ความไมเทยงของสวนยอยตาง ๆ เมอปรากฏเปนผลรวมออกมาแกสวนใหญทมนษยพอสงเกตเหนได กเรยกกนวาความเปลยนแปลง ซงทำาใหเกดความ

94

เขาใจหรอรสกเหมอนกบวาสงตาง ๆ เหลานน มตวมตนของมน ซงเดมมสภาพเปนอยางหนง และบดนตวตนอนนนเองไดเปลยนแปรรปไปเปนอกอยางหนง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทอยไดยาก หรอทนไดยาก ทงทเปนอปาทนนกสงขารและอนปาทนนกสงขาร เชนสตวมชวต คอรางกายนม เยน, รอน, หว กระหาย ปวด อจจาระเบยดเบยนอยเสมอ หนาวกตองหมผา หวกตองบรโภคอาหาร เปนตน อกอยางหนง เชน ความประจวบกบคนหรอสงของอนไมเปนทรกใคร, ความพลดพรากจากคนหรอสงอนเปนทรกใคร, ความปรารถนาไมสมหวง ความยากจน ความเสอมลาภ ยศ ถกนนทา เหลาน ลวนแตเปนทกขทงนน และตองประจวบอนตรายตาง ๆ มโรคภยไขเจบ เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะเปนของมใชตวตน คอไมเปนไปตามใจหวง คอเมอตงขนแลว บงคบบญชาไมได หรอเมอประจวบกบอนตรายตาง ๆ เชนโรคภยเปนตนเขาแลว เราจะบงคบวา เราอยาไดเปนอยางนเลย ยอมไมเปนไปตามบงคบนน เมอประสบกบเหตการณตาง ๆ ทไมนาปรารถนา เราจะบญชาวา อยาเปนอยางนนเลย ยอมไมเปนไปตามบญชานน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองกำาหนดใชปญญาพจารณาตามอาการ ๓ อยาง คอ ความทสงขารไมใชตวตน ตองประกอบดวยปญญาใชโยนโสมนสการ ทำาไวในใจโดยอบายอนแยบคาย กำาหนดรเชนนจงแกปญหาชวตของคนตามทางพระไตรลกษณได และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคม คอตองมปญญาโดยกฎเกณฑในการปฏบต คอ (๑) กฎเกณฑทเรยกวาปญญา คอ รเองเหนเอง และตองรตามความเปนจรงสามารถดบทกขได (๒) กฎเกณฑทเรยกวาปญญา คอ ไดรบคำา

95

สอนหรอไดยนไดฟงมา และทำาใหแจงในสวนทจะดบทกขได (๓) กฎเกณฑแหงการใชปญญา คอ ตองใชคกบสตและสมาธ และตองใชใหถกตองตามกาละเทสะ บคคล สถานท24 ฯลฯ

นายไพรตน ชนศร ศนยการเรยนรชมชน บานแสงจนทร บานเลขท ๙๙ หมท ๗ บานแสงจนทร ตำาบลสนามชย อำาเภอสะตก จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา พระไตรลกษณ ไดแก ลกษณะ ๓ ประการ คอ อนจจง ทกขง และอนตตา ทคนเหนไตรลกษณไดยากนน เพราะมสงทปดบงไว คอ (๑) สนตตปดบง อนจจตา(๒) อรยาบถปดบงทกขตา (๓) ฆนะสญญาปดบงอนตตา

-ใชปญญามนสการพจารณาใหเหนความตงขนและความเสอม อนจลกษณะกปรากฏขน

-ใชปญญามนสการพจารณาใหเหนความบบคน ทกขลกษณะกปรากฏขนตามเปนจรง

-ใชปญญามนสการพจารณาถงธาตใหกระจายออกเปนสวน ๆ อนตลกษณะกปรากฏขน

สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คำาวา สรรพสตว ตางจากสรรพสงทงหลาย สรรพสงทงหลาย คอ สงทไมมใจครอง สรรพสตวคอสงทมวญญาณครองทง ๒ ประเภทน ลวนแลวแตเปนสงขาร แปลวา มปจจยปรงแตง ปจจยหรอสงขารเหลาน ยอมมลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง คอความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา มเสมอกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนในลกษณะทเปนสงขาร แปลวาเครองปรงแตงเชน

24 สมภาษณนายคำาเดอง ภาษ ประธานเครอขายปราชญชาวบาน บานเลขท 40 หมท 8 บานโนนเขวา ตำาบลหวฝาย อำาเภอแคนดง จงหวดบรรมย

96

เดยวกน และเสมอกนโดยสามญลกษณะ คอ ความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา และโดยความรสกของมนษยนน ทางธรรมถอวามนษย มความรกสขเกลยดความทกขฉนใด คนอนทงหลายกมความรกสข เกลยดความทกข ฉนนน เชนเดยวกน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง มสภาพผนแปร มความเจรญงอกงามในเบองตน มความเจรญตามวยและเสอมสภาพของมนเอง เราจะบงคบบญชาวา อยาเปนอยางนนเลย ขอใหอยในสภาพเดมเถด แตสงเหลานนมนเปลยนสภาพของมนไปตามกาลเวลา คอคงสภาพความเปลยนแปลงเสมอ และไมคงทนถาวร เปนตน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทกขงในไตรลกษณ มลกษณะความเปนทกข คงสภาพความเปนทกข ไมวาสรรพสงนนจะมใจครองหรอไมมใจครอง ยอมไดรบความทกขดวยกนทงหมดทงสน เราจะบงคบบญชาวา ขอความอยาทกขเลย ยอมไมเปนไปตามคำาขอรองแมแตนอย ยอมเปนไปตามสจธรรม เปนตน และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมมตวตน คอสรรพสงบงคบไวไมได เมอถงกาลเวลาสงเหลานนตองพลดพรากจากไป อยากจะอยในโลกนาน ๆ ทางใจตองรกษาพยาบาล เมอถงคราวเจบปวยไขกตองเขารกษาตวพยาบาล เพอใหหายจากโรค บางโอกาสโชคดกหายจากการเจบปวยไข ไมชาไมนาน โรคชรากจะตองมาถง คราวนจะตองเยยวยาอยางวเศษ พรอมกบคณหมอทมความเชยวชาญกตาม สดทายกตองถงซงความตายเปนทสด

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การแกปญหาชวตของคนในทางไตรลกษณนนตองปฏบตตามทางจต คอใหมความรสกถกตองตามกฎของธรรมชาตวา ไมใชเรา ไมมเรา ไมวาการคด พด ทำา ทงหมด มแตสตปญญา อยแทนในจตใจวา เปนของ อนจจง ทกขง อนตตา หรอมแตธาตตามธรรมชาตเทานน หรอขนธหา เทานนททำาหนาทไมมหยด ไมม

97

ความรสกทเปนตวเราตวเขาเขาไปยงในการคดพดทำา ทงหมด เรยกวา เปนการปฏบตธรรมชนโลกตรธรรมถกตองทกขนตอนอยภายใน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ คนตองปฏบตธรรมใหถกตองตามหนาท เพอความดบทกขโดยไมเหลอไมวาคนหรอสตว กตองทำาหนาท ชวตจงจะอยรอดได การทำาหนาทนนคนจะตองไมสรางปญหาใหยงยาก เชนตองปฏบตเวนจากอบายมข มดมนำาเมา เทยวกลางคน เทยวดการละเลน เลนการพนน คบคนชวเปนมตร หรอมกรยาอาการทางกายวาจาไมนาด นาชม แขงกระดาง พดจาหยาบคาย จงมปญหา25 เปนตน

นายคำา วชาพล เครอขายองคกรชมชน อำาเภอเมอง จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คำาวา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ไดแก ลกษณะของสงขารทงปวง มความเปนของไมเทยง มความเปนทกข และมความเปนอนตตา เปนตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงปวง มความแนนอนทเปนธรรมดาเสมอเหมอนกน กฎธรรมดาทวานน เรยกวา ไตรลกษณ ม ๓ ประการคอ (๑) อนจจตา ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงมวล ทอบตขนมาในโลกนนน ยอมมสภาพเหมอนกนหมด หนกฎของสามญลกษณะไปไมพน คอ อนจจง ความ ไมเทยง มสภาพเปลยนแปลงเรอย ทกขงคงสภาพความเปนทกข หรอทนไดยาก อนตตาคงสภาพไมใชเราเขา ไมวาสงนนจะมใจครองหรอไมมใจ25 สมภาษณ นายไพรตน ชนศร ศนยการเรยนรชมชน บานแสงจนทร บานเลขท 99 หมท 7 บานแสงจนทร ตำาบลสนามชย อำาเภอสะตก จงหวดบรรมย.

98

ครอง เมอถงกาลเวลากตองพลดพรากไปจากกน เปนตนอนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนจจงในไตรลกษณมลกษณะไมเทยง ไมคงท เปลยนรปสภาพตลอดเวลา กำาหนดรไดดวยลกษณะ คอ (๑) มการเกดขนและดบไป (๒) มการแปรเปลยนสภาพในระหวางเกดดบอยตลอดเวลา (๓) เปนสงชวคราวตงอยไดชวขณะ (๔) เปนสงทตรงกนขามกบความเทยงแท

ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนทกข ภาวะทสงขารทงปวงทนไดยาก ไมสามารถดำารงคงทนอยอยางเดมได คอ มลกษณะ คอ (๑) สภาวทกข ทกขประจำาสงขาร (๒) ปกณณกทกข ทกขทจรมา (๓) นพทธทกข ทกขเนองนตย (๔) พยาธทกข ทกขเพราะความเจบไข(๖) สนตาปทกข ทกขรอน (๖) วปากทกข ทกขเพราะผลกรรรม (๗) สหคตทกข ทกขไปดวยกน (๘) อาหารปรเยฏฐทกข

ทกขในการหากน (๙) ววาทมลกทกข ทกขมววาทเปนมล (๑๐) ทกขกขนธทกขรวบยอด อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ ความเปนของมใชตวตน คอภาวะสงขารและวสงขาร เปนของมใชตวตน กำาหนดรไดดวยลกษณะ คอ (๑) ไมอยในอำานาจใครเลย (๒) แยงตออตตา หาความเปนตวตนไมไดเลย (๓) หาเจาของมไดไมมใครเปนเจาของแทจรง (๔) เปนสภาพวางเปลาหาสภาวะทแทจรงไมได (๕) เปนสภาวธรรมเปนไปตามเหตปจจย.

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ พระพทธองคทรงตรสวา เราจะเกดขนกตาม ไมเกดขนกตาม มนเปนอยอยางนน ไมเปนอยางอน ไมผดไปจากความเปนอยางนน เมอพจารณาอยอยางน กจะเหนพระไตรลกษณเปนอนจจง ทกขง อนตตา และไมยดมนถอมนดวยอปาทาน ไมมเรา ไมมเขา กสามารถทจะแกปญหาชวตในสงคมได และแนวคดในการ

99

ประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตคอจะตองมธรรมะ ๔ อยาง อนไดแกธรรมเหลาน คอ (๑) สต ระลกถงธรรมทงหลาย ทอาจจะแกปญหานนไดทนเวลา (๒) ปญญาหรอความรทสตเลอกคดเอามาอยางเหมาะสมแกเหตการณนน ๆ (๓) สมปชญญะ คอปญญานนเผชญหนากบเหตการณนนอยดวยความรสกตวพรอม (๔) สมาธ คอ กำาลงจตทเพมใหอยางเพยงพอทง ๔ อยางน ทำางานสมพนธกนเปนกลมอยางประสานกน ตองมสตปญญารสกตามนยสตปฏฐาน ๔ คอ (๑) เหนกายในกาย (๒) เหนเวทนาในเวทนาทงหลาย (๓) เหนจตในจต (๔) เหนธรรมในธรรมทงหลาย เรยกวามสตชนใน26

นายทองคำา แจมใส ปราชญชาวบานดานกองทนและธรกจชมชน อำาเภอพลบพลาชย จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนหลกธรรมของชวตและสรรพสงทงมวลบนโลกใบน ทตองสำานกหรอตระหนกในความเปนจรงอยางหลกเลยงไมได วาทสดแลวทกสงทกอยาง มความไมเทยง มความทกขความกงวล และความไมเปนตวตนทแทจรง ฉะนนทกคนจะตองยอมรบ และเรยนรเพอสรางปฏบตกรรมด ซงเปนสงทแนนอน ไมตองทกขกงวลและไมมศนยหายเสอมคลายไปไหนได สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ ไมมความแตกตางกนแตอยางไร เพราะสดทายแลวสรรพสตวและสรรพสงทงหลายนน ยอมเปลยนแปลงและดบสลายไปดวยกนทงหมดทงสน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตวทแตกตางกนนนคอความมวฒนธรรมททำาใหคนแตกตางจากสตวคอมสภาษตอยบทหนงเปนสภาษตโบราณมอยกอนพทธกาล คอ (๑) อาหาร (๒) การพกผอนหลบนอน (๓) ความกลว (

26 สมภาษณนายคำา วชาพล เครอขายองคกรชมชน อำาเภอเมอง จงหวดบรรมย.

100

๔) การสบพนธ สตวและคนม ๔ อยางนเหมอนกน ธรรมเทานนททำาคนใหวเศษยงกวาสตว คนทปราศจากธรรมยอมเหมอนสตว ระหวางมนษยกบสตว มสงทเหมอนกนอย ๔ อยาง คอ อาหาร การนอน ความกลว และการสบพนธ และสรรพสตวตลอดถงสรรพสงทมลกษณะเสมอกนนน คอ อนจจง ทกขง อนตตา

อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง ไมแนนอน เกดการเปลยนแปลงตามปจจย ทงปจจยภายในและปจจยภายนอก

ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ ความทกขความกงวลจากความไมเทยง จากความเสอม จากทมเกดขนดำารงอย แลวในทสดกดบไป ดงนนในสรรพสตวจงไมควรยดมนถอมน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ ความไมมตวตน การบงคบหรอกำาหนดดงใจคดใจตองการไมได ดงนน คนเราไมควรประมาทในชวต ความประมาทนนมหลายประการ คอ

๑. ประมาทในวยคดวาตนยงมอายนอย ยงไมประพฤตปฏบตดกได ฉนยงไมตาย ฉนยงไมเขาวดฟงธรรม ฉนยงไมรกษาศลหา ศลแปด ศลอโบสถ เปนตน

๒. ประมาทในทรพย คดวาฉนมทรพยมเงนทองใชจายมากมาย ฉนยงไมตาย เปนตน

๓. ประมาทในชวต คดวาฉนยงมอายยนยาวฉนจะหาความสขสนกสนานไปกอน ฉนจะเปนนกเลงสรา ฉนจะเปนนกเลงหญง นกเลงเพศตรงกนขาม นกเลงการพนน เปนตน

๔. ประมาทในรป คดวาฉนมรปสมบตสวยงามกวาใครอน ฉนยงไมแก ไมตายเปนตน

๕. ประมาทในยศ คดวาฉนมยศถาบรรดาศกดมอำานาจวาสนาสงกวาใคร ฉนสง ฉนเดนกวาใคร ฉนยงไมตาย ดงนเปนตนชอวาประมาทในยศ

101

๖. ประมาทในความร คดวาฉนมความรกวาใคร ฉนจบมาจากมหาวทยาลย ฉนมหลายปรญญา ฉนเปนนกเรยนหวนอก ฉนเปนดอกเตอร ฉนหวสงกวาใคร เปนตน

ความประมาททง ๖ ขอน พระพทธเจาตรสวา ความประมาท เปนทางแหงความตาย คอเมอประมาทเสยแลว ตนเองกไมมโอกาสประกอบคณงามความด พระพทธเจาตรสวา คนทประมาทแลว เหมอนคนตายแลว นเปนบทเตอนจตสะกดใจ เปนตน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ทกคนในสงคมตองยอมรบในหลกของไตรลกษณซงเปนสจธรรม ดงนนในการดำาเนนชวตตองยดหลกทางสายกลางและความไมประมาทในการดำาเนนชวตคอ...ความเปนอยอยางไมขาดสต ความไมเผลอเลอ, ความไมเลนเลอเผลอสต, ความไมปลอยปละละเลย, ความระมดระวงทจะไมทำาเหตแหงความผดพลาดเสยหาย และไมละเลยโอกาสทจะทำาเหตแหงความดงาม และความเจรญ ความมสตรอบคอบ และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ใชหลกการปฏบตในศล ๕ อยางรอบรแบบครบถวน ทำาตวทำาตนอยบนความพอด ไมมหนสน มความสนโดษ ยนดในของ ๆ ตนทมอย ไมเปนคนโลภมาก มความประหยด ซอสตย สจรต มความจรงใจในตวเองและอยพอดพองามตามแนวทางของพอหลวงรชกาลท ๙ ดงนน ไตรลกษณเปนหลกธรรมเปนหวใจของชวต ของสงคม เปนแกนแทของพระพทธศาสนา แตสงคมและคนไทยยงไมเขาใจอยาลกซงในหลกธรรมขอน ควรมการอธบายหรอการชแจงอยางตอเนองเพอใหเกดความเขาใจ เขาถงหลกธรรมไตรลกษณ ชวตและจตใจในผคนและสงคมจะผอนคลายเบาบางและลดทกขได27

27 สมภาษณ นายทองคำา แจมใส ปราชญชาวบานดานกองทนและธรกจชมชน อำาเภอพลบพลาชย จงหวดบรรมย.

102

ทกขในไตรลกษณโดยรวมแลวเกดขนได ๒ ทาง คอ ทางกาย (กายกทกข) และทางใจ (เจตสกทกข) ซงทกข ทง ๒ ประการน ไมไดเกดขนมาเอง แตมสาเหตทำาใหเกดทกข

๓.๑.๑ กายกทกขและเจตสกทกขทกข คอ สภาพททนไดยาก เมอถอเอาความหมายอยางงาย

ๆ ไดแกความไมสบาย ความลำาบาก ความเดอดรอน เปนผลของความทกข พระพทธศาสนาสอนเรองทกข เรองการดบทกข ทางทำาใหเกดทกขมหลายทาง แตหลกใหญๆ แลว ม ๒ ทาง คอ กายกทกข เปนทกขทางกาย และเจตสกทกข เปนทกขทางใจ อกประการหนง เหตททำาใหเกดทกขมสองทาง คอ (1) สามสทกข ไดแก ทกของอามส หมายถง ทกขทเกดขนจากสงทเปนเหยอลอ ใหดนรนไขวควาเพอใหเปนประโยชนสมความตองการของตน เมอไมไดอยางหวงกเปนทกข หรอไดมากเปนทกขเพราะตองระวงรกษากลวสญหาย เปนกามคณทเจอไปดวยทกข เปนบวงทคอยผกรดใหตดอยในภพชาต (2) นรามสทกข ไดแก ทกขไมองอามส หมายถง ทกขขนตนของบคคลผพยายามเปลองตนใหหลดพนจากเหยอลอทงปวงเปนทกขทเกดจากความเพยร เพอหามจตไมใหพะวกพะวนถงกามคณและอาสวะกเลส กายกทกขและเจตสกทกข28 คอ

1. กายกทกข ทกขทางกาย การทกายมภาวะไมปรกต หรอ มสภาพรางกายไมสมประกอบ พกลพการ ทำาอะไรกมอปสรรคขดขวาง มโรครายเบยดเบยน และการไมมทรพยเครอง

อปโภคบรโภคใชสอย มความยากลำาบากในการหาเลยงชพ ตลอดถงความเหนดเหนอยจากการประกอบกจการงาน เปนตน เรยกวา ทกขทางกาย

28 อภ.ย. (ไทย) ๓๕/๑๐/๓๕๗.

103

2. เจตสกทกข ทกขทางใจ คอความเหอดแหงใจ ความพไรรำาพน ความเสยใจโทมนส การประสบสงอนไมเปนทรก ความพลดพรากจากสงเปนทรก ความปรารถนาทไมสมหวง หรอใจถกไฟคอกเลส ไดแกราคะ โทสะ โมหะ เผาอยใหรมรอนวนวายเปนทกข เปนตน เรยกวา ทกขทางใจ

ทกขทง ๒ ประการ คอ กายกทกข หรอทกขทางกาย และเจตสกทกข หรอทกขทางใจน ทำาใหเกดทกขในสงคม ๔ ดาน ๓.4 ทกขในสงคม ๔ ดาน

ทกขของคนในสงคมจงหวดบรรมยนน โดยภาพรวมแลว ม ๔ ดาน คอ ดานครอบครว ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานจตใจ มรายละเอยด ดงน

๓.4.๑ ดานครอบครวปญหาทางดานครอบครว ไมนบวาเปนปญหาทนากงวล หรอ

จะเปนปญหาหนกของหมบานหรอชมชน ถงแมจะมปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปทำางานในตางถนของคนหนมสาววยทำางานบาง แตกไมไดทำาใหเกดปญหาดานครอบครวมากมายนก ในทางตรงกนขามเดกๆ ทมพอแมไปทำางานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายายกลบไมไดทำาใหเดกมปญหาขาดความอบอน เนองจากไดรบความเอาใจใสดแลดวยความรกจากญาตผใหญนนๆ เปนอยางด ทำาใหเดกๆ สามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและพฒนาดานการเรยนรไดอยางเตมความสามารถเหมอนๆ กบเดกทวๆ ไป ทงน จากการทคณะกรรมการหมบานไดดำาเนนตามนโยบายของจงหวด คอ การปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานอยแลว โดยเฉพาะในขอท ๘๑/๑ ทวา ใหจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน “(กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการ

104

ดำาเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ (ระบบทายาท) ในการจดตง กม. นอย ใหผใหญบานออกคำาสงแตงตงดวยความเหนชอบของคณะกรรมการหมบาน และใหมพธปฏญาณตนรบหนาทตามบญญตธรรมนญหมบาน ดวยดมาตลอดตงแตเรมใชธรรมนญ”หมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานโดยไดจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการดำาเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ (ระบบทายาท) จงทำาใหเดกและเยาวชนไดมกจกรรมทำาอยตลอด ไมมเวลาในการจบกลมมวสมทำาสงทขดกบธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ดวยเหตน จงทำาใหไมมปญหาทางดานนในชมชน

จากการทคณะกรรมการหมบานไดจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) นน ทำาใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการดำาเนนงานของคณะกรรมการหมบาน และไดรวมฝกปฏบตงานในกจกรรมดานตางๆ ภายในหมบาน โดยการรวมทำางานกบคณะกรรมการหมบานชดใหญ ถอวาเปนการรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามหมวดท ๒ วาดวยดท ๑ เปนคนด แหงธรรมนญหมบาน โดยมคณะทำางานดานการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน สรางจตสำานกใหทกครอบครวประพฤตตนเปนคนด ละเวนความชว และเกรงกลวบาป ทกครอบครวตองธำารงและรกษาไวซงความเปนชาตไทย เทดทนสถาบนชาต ศาสนาและ พระมหากษตรยดวยชวต สมาชกทกครอบครวตองรกษาศล ๕ หรอปฏบตตามหลกศาสนาท

105

นบถอ เวนจากการประพฤตชว มจตสำานกด ทำาแตความดและปฏบตตามกฎขอหาม ดงน

๑) หามผใดมการประทษราย ทะเลาะเบาะแวง ทำาใหผอนเกดความเดอดรอนหรอเสยหายแกรางกายและทรพยสนทงสวนตนและสวนรวม

๒) หามผใดมพฤตกรรมการลกขโมย หรอยดเอาทรพยของบคคลอนโดยทไมไดรบอนญาต รวมทงหามทำาลายหรอทำาใหเสยหาย ซงทรพยสนของผอนหรอทรพยสนทางราชการหรอหมบาน

๓) หามผใดลวงละเมดประเวณ หรอมพฤตกรรมแสดงออกเชงชสาว กบบตร ภรรยาหรอสามผอน การแยงชงของรกของบคคลอนไมด ทำาใหเปนบาป มผลทำาใหเสยหาย

๔) เฝาระวง หามมการหลอกลวง ตมตน ใสรายปายส ตอกนหรอพดไมดทำาใหกอเสยหาย

๕) สงเสรมใหลด ละ เลก บหร สราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล และหามเลนการพนนผดกฎหมาย ทำาใหเสยวฒนธรรมประเพณประพฤตปฏบตความดงาม

ผใดกระทำาการฝาฝน ใหคณะกรรมการหมบานวากลาวตกเตอน พรอมแจงตอทประชมและประชาสมพนธใหราษฎรในหมบานทราบ และหากเปนความผดตาม (๑) และ (๓) ใหชดใชคาสนไหมทดแทนหรอชดใชสงของทชำารด สญหาย หากเปนความผดตาม (๒) ใหทำาการปรบเงน ๒ เทา หรอใหซอมแซมหรอชดเชยทรพยสนเทากบจำานวนทสญหาย หรอใหดำาเนนคดตามกฎหมาย และเปนความผดฐานเลนการพนนตาม (๕) ตองจายเงนสมทบเขากองทนหมบาน จำานวน ๕๐๐ บาท ตอคนและทกคนตองรบผดชอบกนไมยกเวน

ดงนน ในปจจบน ประชาชนชาวบานประสบปญหาทางดานครอบครวบางเหมอนกน แตไมถงขนาดวาเปนปญหาทนากงวล หรอจะเปนปญหาหนกของหมบานหรอชมชน ในขณะเดยวกน ถงแมจะม

106

ปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปทำางานในตางถนของคนหนมสาววยทำางานบาง แตกไมไดทำาใหเกดปญหาดานครอบครวมากมายนก ในทางตรงกนขาม เดกๆ ทมพอแมไปทำางานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายาย กลบไมไดทำาใหเดกมปญหาขาดความอบอน เนองจากไดรบความเอาใจใสดแลดวยความรกจากญาตผใหญนนๆ เปนอยางด ทำาใหเดกๆ สามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและพฒนาดานการเรยนรไดอยางเตมความสามารถเหมอนๆ กบเดกทวๆ ไป ทงน จากการทคณะกรรมการหมบานไดดำาเนนตามนโยบายของจงหวด คอ การปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานอยแลว โดยเฉพาะในขอท ๘๑/๑ ทวา ใหจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการดำาเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพจงทำาใหเดกและเยาวชนไดมกจกรรมทำาอยตลอด ไมมเวลาในการจบกลมมวสมทำาสงทขดกบธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ดวยเหตน จงทำาใหไมมปญหาทางดานนในชมชน

การสงเสรมคณภาพชวตดานครอบครวเชงพทธบรณาการของประชาชน สภาพปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย สามารถแยกเปน ๒ สวน คอ เยาวชนตามอำาเภอนอกเมองกมคณภาพชวตทลำาบากหลายอยางไมสขสบาย แตกไมถงกบตกตำาเกนไป พอเยยวยาแกไขไดประชาชนในเมองมความสะดวก และดกวาอยแลวและดขน โดยมหลายระดบแหงคณภาพชวตทดแตกตางกน29 คณภาพชวตของประชาชนมทกระดบชน คอ จน ปานกลาง และ

29 สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

107

สงสด คนจนกมปญหาในสวนของคนจน ปานกลางกมสวนปญหาของปานกลาง สงสดกมสวนปญหาสงสด แตสรปคณภาพชวตของคนยากจนจะดอยกวาเขาคอนขางมาก30 คณภาพชวตของประชาชน หมายถง ความเปนอยทดของตนเอง ทางดานรางกายและจตใจ ของสงคม และยงครอบคลมไปถงความปลอดภยในสทธและเสรภาพ คณภาพชวตของคนบรรมย ซงประกอบอาชพเกษตรกรรม ทำานา ทำาไร เลยงสตว ในขณะทปญหาสวนมากทพบ ไดแก รายไดสนคาเกษตรกรรมตกตำาตามภาวะราคาผลผลต การหารายไดเสรมยงไมมากพอ31 ปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย จะตองไดรบการพฒนาหรอยกระดบคณภาพชวตดขน ซงแตละปญหาตองไดรบการแกไขทกภาคสวน หนวยงานราชการทเกยวของตองแกไขปรบปรงพฒนาคณภาพชวตของประชาชน เชน ปญหาการศกษา ปญหาเศรษฐกจของสงคม ปญหาดานสาธารณสข และปญหาคณธรรมจรยธรรม32 สภาพปญหาคณภาพชวตของประชาชนกมเหมอนกนทกคน คอ เกด แก เจบ และ

30 สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

31 สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมงานพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

32 สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

108

ตาย แตในระหวางมชวตเปนอย กจะพบปญหาการเลยงชพ การศกษา การงาน สงแวดลอม ทอยอาศย33 ดานการศกษา ดานสขภาพอนามย การประกอบอาชพ การมสวนรวม และพฒนาหรอจดการทองถนบานเมอง ความปลอดภยในชวตและทรพยสน จงมการอยรวมกนอยางเปนสข ตลอดแนวทางในการพฒนาคณภาพชวต34 ซงปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย ไดแกปญหาเศรษฐกจและสงคม ปญหาสขภาพอนามย และปญหาประชาชนขาดความร ขาดความรดานกฎหมายในการดำารงชวต สทธมนษยชน ปญหายาเสพตด และปญหาความยากจน ขาดความรในการทำางานหารายได35 การหาเลยงชวตในทางผด อาชพทผดกฎหมาย เชน เขาประกอบมจฉาชพ หรอประกอบอาชพผดกฎหมาย เชน พวกมจฉาชพ36

๓.4.๒ ฆราวาสธรรม ๔ การจะแกปญหาดานครอบครวไดนน จะตองประยกตใชหลก

ฆราวาสธรรม หลกธรรมในฐานะทเปนเครองมอสำาหรบผครองเรอน ม ๔ ขอ37 คอ ๑. สจจะ หมายถง

33 สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

34 สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

35 สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

36 สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

37 พระเมธวราภรณ (สทศน ป.ธ.๙) , เบญจศลเบญจธรรม : อดมชวตของมนษย, พมพครงท ๘, (กรงเทพมหานคร : สำานกพมพตนบญ, ๒๕๕๕), หนา ๑๒๔-๑๒๕.

109

ความซอสตยตอกน ความไวเนอเชอใจกน ไมนอกใจกน สามภรรยารกใครกน ตางฝายตางจรงใจและซอสตยตอกนไมมความลบตอกน พดงาย ๆ คอรกเดยวใจเดยวตอกน อยาหลายใจ แตอยาหงกนจนมากเกนไป เพราะจะนำาไปสการเขาใจผด เกดการโกรธเคองกน ทะเลาะววาทกนเองอาจทำาใหชวตครอบครวแตกแยก

๒. ทมะ แปลวา ความฝกฝนปรบปรงตน ทมะ นเปนขอสำาคญในการทจะทำาใหเกดความเจรญกาวหนา ทมะ หมายถง การรจกขมใจ หกหามใจในเวลาทมเรองราวทไมสบายใจเกดขน เชน เวลาโกธร กพยายามขมใจไมใหโกรธ หรอแสดงความโกรธนนตออกฝายหนง เพราะจะทำาใหอกฝายหนงไมพอใจหรออาจโกธรตอบอนจะนำาไปสการทะเลาะกนได บคคลทมาอยรวมกนนน ยอมมพนเพตาง ๆ กน มอปนสยใจคอและสงสมประสบการณมาไมเหมอนกน แตเมอมาอยรวมกนแลวจำาเปนทจะตองปรบตวเขาหากน

๓. ขนต คอ ความอดทน ความอดทนเปนเรองของพลงความเขมแขง ความอดทน หมายความวา ใหรจกอดทนตอคำากลาวตฉนของอกฝายหนง หรอของคนอน ๆ เขาจะวาอะไรกใหพยายามอดทนไว เกบอารมณไว อยาแสดงออกตอบ เพราะหากแสดงออกตอบกจะนำาไปสการทะเลาะววาทกน โกรธเคองกน ผดใจกน เวลาทฝายใดฝายหนงโกรธ กใหอกฝายหนงพยายามอยาโกรธตอบ หรอทางทดทสดใหหนไปใหไกล คนเราเมออยรวมกนทานวาเหมอนลนกบฟน ยอมจะมโอกาสทกระทบกระทงกน จงตองมความหนกแนนและอดทน

๔. จาคะ แปลวา การเสยสละ การรจกเสยสละประโยชนสวนตนใหอกฝาย หรอเสยสละความสขของตนเพออกฝาย ทกฝายพยามยอมกนในเรองบางเรองหรอทกเรอง การเสยสละเพอ

110

ประโยชนแกกนจะเกดความสงสารเหนอกเหนในกนในทสด38

๓.4.๓ ดานเศรษฐกจการจะแกปญหาดานเศรษฐกจ คอ ใชหลกปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง ดำาเนนการสรางเศรษฐกจชมชนเพอใหประชาชนในชมชนมศกยภาพสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ทงน ปญหาดานเศรษฐกจทพบในชมชนสวนใหญมใชปญหาทวกฤตขนาดจนตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรภายนอกตางๆ แตเปนปญหาเพยงเลกนอยทเปนเรองธรรมดาสามญทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ นนคอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกตำา อยางไรกตาม ประชาชนในหมบานตางกไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการดำาเนนกจกรรมรวมกนของคนในชมชน เพอมงไปสความสขทเกดจาก ความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ทำาใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ทงน เนองจากประชาชนในหมบานไดรวมกลมในการปลกผกปลอดสารพษเพอรบประทานในครอบครวกนอยแลว ซงมหลากหลายกลม เชน กลมปลกมะนาว เปนตน ในขณะทถามผลผลตมากกจะนำามาแลกเปลยนกนในชมชน หรอสงขายในตลาดของชมชนอนๆ

นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน หมวดท ๔ วาดวยดท ๓ รายไดสมดล โดยใหคณะทำางานดานสงเสรมเศรษฐกจ เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน สงเสรมใหทกครอบครวรวมปฏบตตามแนวทางการลดรายจาย เพมรายได การออม จดทำาบญชครวเรอน เพอแกปญหาความยากจน โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของชมชนตามกจกรรม อาชพ พรอม38 เรองเดยวกน, หนา ๑๒๕.

111

จดทำาแผนพฒนาอาชพนนๆ สงเสรมใหทกครวเรอนปลกพชผกสวนครวเลยงสตว การประมง อาชพเสรมอนตามความเหมาะสมของพนทและศกยภาพภายในหมบานเพอการบรโภคหรอการจำาหนายเพอเพมรายไดและใหคณะกรรมการหมบานมหนาทสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพดงกลาวในหมบาน โดยรบซอสนคาจากแตละครอบครวเพอนำามาจำาหนายยงรานคาสหกรณประจำาหมบานหรอจดใหมตลาดนดในชมชน หรอตลาดเซราะกราวเพอใหมการซอขายแลกเปลยนสนคากนในหมบาน หรอการรวมกลมสนคาตางๆ ไปจำาหนายในตลาด เสมอนมตเยนขางบาน ATM ขางกาย และใหประสานแหลงความรและแหลงเงนทนตางๆ มาสนบสนนใหชมชน รณรงคใหมการจดตงธนาคารหมบาน หรอกลมออมทรพยอนๆ สงเสรมใหมการตงสหกรณหรอรานคาชมชนประจำาหมบาน เพอเปนศนยกลางในการจำาหนายสนคาในราคาทเปนธรรม และสรางรายไดใหกบสมาชก หรอครอบครวในหมบานและใหคณะกรรมการหมบานกำาหนดระเบยบหลกเกณฑในการดำาเนนการ สงเสรมใหมอาชพทางเลอก หรออาชพเสรมเพอยกระดบสนคาผลตภณฑชมชน (OTOP) อาชพเชงเศรษฐกจการตลาด สนบสนนใหมการรวมกลมอาชพพฒนาสวสาหกจชมชนเพอสรางรายไดใหกบครอบครวและชมชนและสรางเครอขายวสาหกจชมชน เพอการแลกเปลยนผลตภณฑ การแปรรปผลตภณฑ และการเรยนรรวมกน สงเสรมใหมการทำาเกษตรอนทรยวถชาวบาน เพอลดตนทนทางการผลตของเกษตรกรภายในหมบาน และสงเสรมใหมการใชพลงงานทางเลอกและพลงงานทดแทน เพอการใชวสดทเปนเชอเพลงอยางคมคา สงเสรมและจดใหมศนยเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในหมบาน เพอการเรยนรและใหราษฎรในหมบาน

112

นำาไปใชโดยใหมศนยการถายทอดภมปญญาทองถนดานการประกอบอาชพ การจำาหนายสนคาและการสรางผลตภณฑชมชน39

นอกจากน ประชาชนในจงหวดบรรมยยงไดดำาเนนการขบเคลอนนโยบายสำาคญของรฐบาลทมงสประชาชนในชนบท ยอมมผลกระทบในวงกวาง และไดคะแนนนยมในหมรากแกว ทสำาคญจะตองโดนใจคนชนบท เขาถงจตวญญาณของคนทขาดแคลนปจจยทงปวง กระจายโอกาสใหกลมดอยโอกาสทางสงคมเขาถงแหลงเงนทนในการประกอบอาชพ ซงตองใชงบประมาณเปนจำานวนมาก บางคนเรยกวานโยบายประชานยม แตนนเปนความหมายทเขาใจทวๆ ไป ประชานยมมความหมายกวางขวางครอบคลม มมตทเขาใจแตกตางกน แลวแตทานจะตความเชงบวกหรอเชงลบ ในตางประเทศกมนโยบายในลกษณะนอยมาก แตนโยบายทสงผลถงคะแนนเสยงมากทสด ยอมเปนนโยบายทหยงลงลกถงรากแกวในชนบทและในชมชน ถกใจ ชอบใจ เขาใจ แตผลกระทบจะเปนอยางไร เปนอกเรองหนงซงตองนำามาใครครวญเปนสำาคญดวย

สวนนโยบายทเรยกกวาขางบนหลายชอนน สวนใหญจะเรยกวาเปนสวนหนงของการแกปญหาความยากจน รฐจดงบประมาณใหอยในยทธศาสตรแรกทวายทธศาสตรขจดความยากจน ขณะนเรามงงานขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนปรชญาทเปนหวใจของการแกจนอยางยงยน คอตองอยบนวถแหงความพอเพยง ถาเราอยอยางพอเพยงแลว ความจนสามารถคลคลายแกไขได และจากการประเมนพบวา ครงหนงของสภาพปญหาแกดวยตวของชมชนเองบนวถพอเพยงนนเอง บางทานใชคำาวาการพฒนาชนบทผสมผสาน บางสมยเชนในยครฐบาลทแลวใชชอวาการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ หรอมการพฒนาหมบาน SML บาง

39 ประมวลจากการสมภาษณ นางจนตนา ประเสรฐ, ผใหญบานบานนอยบตาวงษ, ๕ พฤศจกายน ๒๕๖๐.

113

แหงเรยกวาการสรางชมชนเขมแขง บางแหงเรยกการจดทำาแผนชมชนพงตนเอง ถาเกยวกบสาธารณสขกจะเรยกยทธศาสตรเมองไทยเขมแขง หรอแนวของพฒนาชมชน กจะระบคำาวาพฒนาชมชนในบรบทตาง ๆ ดงนน จะชออะไรกตามแต นาจะเหมอนกบการกำาหนดชอหนงสอ จะตงชออะไรกได แลวแตใครจะเรยกขาน แตสารตถะขางในนนเรองเดยวกน เชอมโยงกน กลมเปาหมายเดยวกนทงสน

ชมชนจะแขงแรงดงวาดฝนได จะตองมแผนหรอกระบวนการจดการชมชนหรอแผนชมชน ศพทแสงทางวชาการบางแหงเรยกวาไปจดการความรในชมชน เปนกจกรรมในกระบวนการเรยนรและแสวงหา เพอใหรจกตวเอง รจกครอบครว ในชมชน/หมบานนนๆ การจะไปสความเขมแขงได ตองมการถกทอจนตกผลก ทำาแลวทำาอก เรยนร เรยนปฏบต จนเชอมโยงกนและขยายวงออกไป เกดพลงขบเคลอนทระเบดจากขางใน (ของชมชน) เอง โดยเรมจากความพอเพยงในระดบตนเอง ครอบครว เปนลำาดบ อยางไรกตามอยากฝากขอคดในการจดการสชมชนเขมแขง จงมองคประกอบเปน ๗ ก เปนพนฐานขนตนทเกอกลซงกนและกน ดงตอไปน คอ “ ”

๑. แกนนำา ตองมผนำา คนนำา กลมนำา เปนปจจยสำาคญอนดบแรก ทพยงหมบานขนมา อาจเปนผนำาตามกฎหมาย (กำานน ผใหญบาน) หรอผนำาตามธรรมชาตทไดรบความเชอถอ ไดเรยนรจากการดำาเนนวถชวตจนเปนแบบอยาง ถาไมมผนำา จะไมมคนตาม ถาไมเหนตวอยางกจะไมมใครสนใจ แกนนำาอาจไปศกษาเรยนรจากชมชนตนแบบ แลวนำามาถายทอด ผนำาในความหมายน จะเปนผนำาการเปลยนแปลงนนเอง

๒. กลไกการบรหารจดการ เรยกกวางๆ ถงการจดการชมชน วาตองมกระบวนการ มกรอบการทำางาน ใน ๓ คำา เปนอยางนอย ก - ข ค –

114

- ก แรก คอ กฎ กตกา กลยทธ ชาวบานเขาจะมกฎยดถอเปนขอตกลงของแตละกลม จะแบงสรรทรพยากรอยางไร จะลงขนกนอยางไร มกฎในหมบาน นอกจากกฎหมาย หรอมกฎธรรมชาตของเขาเอง มกตกา ระเบยบกฎเกณฑ และมกลวธในการทำางาน ประสาน ขยายวง บางแหงเชอมนในกฎแหงกรรม เชอในความดงามและกรรมของตนเอง

- ข ขอมล การจะรจกตนเอง รจกครอบครว ตองมขอมลของคน รรายรบ-รายจายครวเรอน โดยการจดทำาบญชแตละครวเรอน รจกจดออน-จดแขง เกดจากไดเหนตวเลขคาใชจาย รจกเหต จงนำามาสผลในการบรรเทาหรอกำาจดปญหา ฉะนน ตวเลขทปรากฏในชมชน จะตองรจกเกบกนเอง (โดยวธการใดหรอขอรปแบบจากหนวยใดกได)

- ค ความร ตองมตนแบบทเปนองคความร มเทคโนโลยเขามาชวย อาศยภมปญญาชาวบาน จะเนนดานตางๆ เชน ดานเกษตรอนทรย ดานอาหารปลอดสารพษ เปนตน

๓. กลม เมอมการจดการทดจะแบงซอยกลมออกไปหลายกลม ทงอาชพ กลมออมทรพย กลมสวสดการชมชน กลมปยอนทรย กลมแมบานทอผา กลมเลยงกบ ฯลฯ มกลมมากแบงงานกนทำามาก กจะเกดพลงตามมา แบงกนรบผดชอบ และขยายวง

๔. กองทน การระดมทนของกลม ทำาใหกจกรรมของชมชนตอยอดเชอมโยงซงกนและกน กองทนในหมบานมหลายกอน ทงทรฐเคยใหไว หรอทสวนราชการจดสรรใหแกหมบานมระดบความยากจน กองทนทเกดจากการลงขนกนเอง อะไรกตามแตทเปนปจจยใหเกดกจกรรมตอเนอง ชาวบานจะเรยนร มการจดระเบยบการเงนกองทนทดแลกนเอง

๕. กจกรรม กจกรรมม ๒ ประเภท กจกรรมสงคมในชมชน กบกจกรรมทกอใหเกดการผลต ทงในเรองวสาหกจชมชนของชมชน

115

ตาง ๆ เชน การผกตดกบการสรางความสามคคสมานฉนทในชมชนของชมรมตาง ๆ เชน ชมรมผสงอาย ชมรมคนรกการออกกำาลงกาย ชมรมธรรมะทองถนฯลฯ กจกรรมในชมชนมการประชมประชาคม มเวทสมานฉนท มเวททวด โรงเรยน สวนสาธารณะ สามารถจรรโลงใหเกดความพรกพรอมแกประชาคม รวมตลอดถงกจกรรมรวมกนแกปญหาภยพบตของพนท เมอเกดมใหชวยกนคมครองรกษา

๖. การเกษตร ทหยบยกเรองการเกษตรมาเปน ก. ท ๖ เพราะรอยละ ๗๐ ของหมบาน/ชมชน พงการเกษตรในมตตางๆ แตละชมชนตองเลอกกจกรรมการเกษตรเดนๆ มาทำาใหเปนจดขาย จากนนจะขยายไปสดานอนๆ เชน การทองเทยว การอนรกษประเพณทองถนฯลฯ

๗. สดทาย การเมองทองถน แผนชมชนจะบงเกดไดดปจจยสำาคญอยทการเมองในชมชน ตองอยบนฐานของธรรมาภบาล อบต. จะมบทบาทสำาคญเขามาดแลสนบสนนงบประมาณ และรวมเปนภาคหนงในการขบเคลอนชมชน เพราะทองถนมหนาทโดยตรงในการดแลความสข ความปลอดภย สขอนามยของคนในชมชน เพราะทองถนเปนเจาภาพในแตละพนท เปนเจาของปญหา และเจาชวตของคนดวย

จะเหนวา ๗ ก ขางตน เปนปจจยพนฐานใหเกดกระบวนการจดการตนเองหรอกอรางสรางรปในเรองแผนชมชน นำาไปส ชมชน“เขมแขง อนเปนแนวทางการพฒนาสงคมและชมชนใหมนคงและ”ยงยนสบตอไป ทงน การสงเสรมคณภาพชวตทางดานเศรษฐกจเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมยนน ถอวา การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนตองอาศยหลายฝายมาชวยเหลอกนทงภาครฐและเอกชน

การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนมความจำาเปนและมความสำาคญอยางมาก ทกคนทเกดมายอมตองการชวตและความ

116

เปนอยทดและเจรญมนคง และตองอาศยหลายฝายมาชวยเหลอกน ทงภาครฐและเอกชน ทงน40 ทกคนตองการอยดกนด แตดวยความเลอมลำาในการเปนอย คณภาพชวตของประชาชนจงไมเทากน จะคอยพงรฐอยางเดยวกไมได ทกคนจงตองแสวงหาสงททำาใหคณภาพชวตของเขาสขสบาย41 การพฒนาคณภาพชวตเปนสงทควรกระทำาเพราะปญหาการพฒนาคณภาพชวตของมนษยสวนใหญ กมสาเหตมาจากตวของมนษยนนเอง42 เชน ปญหาจำานวนประชากรมากเกนไป ปญหาสงแวดลอม ปญหาทางสงคม รวมถงคานยมตางๆ ทางสงคม มความจำาเปนเพอใหประชาชนมเศรษฐกจมนคง ประชาชนพงพาตนเองได ซงวสยทศนรฐบาล มนคง มงคง ยงยน การพฒนา“ ”คณภาพชวต ของประชาชนมความจำาเปนมาก เพราะวาถาหนวยงานภาครฐหรอประชาชนขอมล จปฐ. ในการพฒนาคณภาพชวตแลวจะทำาใหชาวบานรปญหาของตนเอง และมเปาหมายในการพฒนา ทงในระดบครวเรอนและหมบาน กำาหนดแนวทางการพฒนา หรอแนวทางการแกไขปญหาตางๆ ได43

การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย มความจำาเปนสำาคญมากอยางยงยวด ในการดำารงชวตของมนษยนน ยอมตองพฒนาความจำาเปนขนพนฐาน และตองไดรบการพฒนา เชนการศกษา สขภาพอนามย ดานการสงเสรมอาชพ การม

40 สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

41 สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

42 สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะตำาบลหนองค, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

43 สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

117

สวนรวมในการพฒนาทองถนของประชาชน ตลอดถงการรบร ระเบยบกฎเกณฑของกฎหมายบานเมอง ขอบงคบในสงคม ศลธรรม จรยธรรม การอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ซงตองเรมจากการพฒนาทาง ดานครอบครว ชมชน ตลอดจนหนวยงานภาครฐตองบรณาการชวยเหลอประชาชนทกภาคสวนทเกยวของ44 ทงน เพอใหประชาชนชาวบรรมยมคณภาพชวตทด สงผลใหมจตใจเบกบาน รจกการแบงปน ทำางานเพอสวนรวม ในเมอคนมกนมใช กกนอม นอนอน อยด หนหมดกมสข ทำาใหมความสขทกท45 การพฒนามความจำาเปนเพราะวา การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในพนทนน สามารถทจะยกระดบความเปนอย ตลอดจนการประกอบอาชพ มความรสามารถสรางรายได และยงสงผลไปยงสภาพสงคมมความเปนอยทด ตลอดจนการพฒนาทางดานบคคล เศรษฐกจ สงคม ใหมคณภาพมนคง46 การพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมยมความจำาเปนอยางมาก เชนระบบการศกษาเรยนร การสงเสรมฟ นฟกระบวนการ วด บาน โรงเรยน ใหรฐสงเสรมวฒนธรรมประเพณ เศรษฐกจ และสงแวดลอม47 การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย ประชาชนตองมการ

44 สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

45 สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

46 สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอำานวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

47 สมภาษณ นายทองคำา แจมใส, ปราชญชมชนดานกองทนและธรกจชมชน, ๔ มนาคม ๒๕๖๐.

118

ศกษาทด และรกษามสขภาพพลานามยแขงแรง48 ซงองคการสหประชาชาตมแนวคดการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ๙ องค ประกอบ คอ ๑. ดานสขภาพ ๒. ดานการบรโภคอาหาร ๓. ดานการศกษา ๔. ดานอาชพสภาพของงานททำา ๕. ดานบานเรอนทอยอาศย ๖. ดานหลกประกนทางสงคม ๗. ดานเครองนงหม ๘. ดานสถานทผกผอน ๙. ดานสทธมนษยชน49 มการพฒนามากขนตามลำาดบ จาก ๕-๖ ปทแลวอยในอนดบตำารองของประเทศ ปจจบนอยในอนดบกลางๆ มคณภาพชวตดขน ตามเกณฑ จปฐ. ๕ หมวด ๓๑ ตวชวดไมผานเกณฑเรอง บหร สรา เปนอนดบตนๆ50 จากการกำาหนดวสยทศนจงหวดบรรมย เนองจากการสรางรายไดอาชพการเกษตรกรรม อตสาหกรรม การยกระดบสนคาชมชน (OTOP) การสงเสรมการทองเทยว การพฒนาโครงรางพนฐานในการประกอบอาชพ การศกษา การสาธารณสข การสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน ในการพฒนาจะทำาใหยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมยดขน51 การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมยนน อยในระดบทนาพงพอใจ หลายหนวยงานทมสวนเกยวของและพฒนา ประสานความรวมมอเปนภาคเครอขายอยางเปนระบบ52 ทงน มการพฒนาอยางตอเนอง และดขนทกหนวยงาน

48 สมภาษณ นายสวรรณ เสงนา, ผใหญบานผกกาดหญา หมท ๔, ๒๕ มกราคม ๒๕๖๐.

49 สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะตำาบลหนองค, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

50 สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมงานพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

51 สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

52 สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

119

แตกมบางครงคำาสงจากหนวยบน ทำาใหคนขางลางไดรบความเสยหายหรอไดไมตามวตถประสงค53 การพฒนาคณภาพชวต สวนมากเปนการนำาเอากเลสเปนตวลอเหนยวนำาการดำาเนนชวตเปนสวนมาก54 ในการพฒนาแบบองครวม บรณาการระหวางภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะเครอขายปราชญชาวบานจะเนนการปรบเปลยนแนวความคด การทำาเปนตวอยางใหเกษตรกรด ในดานการพฒนาโดยมองไปดานอนาคตของลกหลาน และการพฒนาประเทศชาตแบบมนคงและยงยนตลอดไป55 แตหนวยงานของรฐไมมการวางแผนพฒนาคณภาพชวตแบบบรณาการกนเลย แตละกระทรวงกบอกวาทำาเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย แตนโยบายดๆ เปนรปธรรม ไมคอยไดรบการสานตอ อยางตวอยาง ธรรมนญ ๙ ด ของอดตผวาราชการจงหวดบรรมย การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมยยงมไดบรณาการจากหนวยงานของรฐทเกยวของเทาทควร56 ในการพฒนาโดยจะเนนทภาคการเกษตร การจดทำาบญชการใชจายเนนเรองการประหยด การพฒนาดานศลธรรม โดยใหประชาชนในจงหวดบรรมยยดหลก ๙ ด การสนบสนนทางรฐบาลคอนขางชา ทำาใหหมบานตองชวยเหลอซง

53 สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

54 สมภาษณ นายคำาเดอง ภาษ, ประธานเครอขายปราชญชาวบานจงหวดบรรมย สาขานกคด นกพด นกปฏบต แหงยคสมย, ๑ มนาคม ๒๕๖๐.

55 สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอำานวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

56 สมภาษณ นายคำา วชาพล. เครอขายองคกรชมชนจงหวดบรรมย, ๓ มนาคม ๒๕๖๐.

120

กนและกน และตองทำาใหชมชนเขมแขง ภาพรวมดขนตามหลก จปฐ. (ความจำาเปนพนฐาน) 57

ดงนน การดำาเนนชวตในทามกลางภาวะวกฤตเศรษฐกจในสงคมปจจบน แตประชาชนในจงหวดบรรมยกไดดำาเนนวถชวตตามแนวหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ดำาเนนการสรางเศรษฐกจชมชนเพอใหประชาชนในชมชนมศกยภาพสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ทงน ปญหาดานเศรษฐกจทพบในชมชนสวนใหญมใชปญหาทวกฤตขนาดจนตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรภายนอกตางๆ แตเปนปญหาเพยงเลกนอยทเปนเรองธรรมดาสามญทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ นนคอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกตำา อยางไรกตาม ประชาชนในหมบานตางกไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการดำาเนนกจกรรมรวมกนของคนในชมชน เพอมงไปสความสขทเกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ทำาใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ทงน เนองจากประชาชนในหมบานไดรวมกลมในการปลกผกปลอดสารพษเพอรบประทานในครอบครวกนอยแลว ซงมหลากหลายกลม เชน กลมปลกมะนาว เปนตน ในขณะทถามผลผลตมากกจะนำามาแลกเปลยนกนในชมชน หรอสงขายในตลาดของชมชนอนๆ อนเปนการพงพาตนเองมงไปสความสขทเกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ซงเปนแนวทางการพฒนาชมชนอยางยงยน

๓.4.๔ ทฏฐธมมกตถะประโยชน ๔การแกปญหาดานเศรษฐกจนน กเพอสนองความ

ตองการของมนษยใหเกดความมงคงสมบรณดวยโภคทรพย หรอ57 สมภาษณ นายสวรรณ เสงนา, ผใหญบานผกกาดหญา หมท ๔, ๒๕

มกราคม ๒๕๖๐.

121

เพอใหประชาชนมการอยดกนด หรอมมาตรฐานในการครองชพสงขน  ในทางเศรษฐกจถอวายงมการอยดกนดดวยเครองอปโภคบรโภคมากเพยงใด ชวตยอมมความสขและสะดวกสบายมากเพยงนน และเชอวา เมอมสนคา และมการบรการทผลตไดใหแกประชาชนโดยทวถงมากยงขน ประชาชนกจะมความสขและความเปนอยดขน ตองประยกตใชหลก ทฏฐธมมกตถะประโยชน การแกปญหาในปจจบนหรอหลกสรางความสำาเรจทนตาเหน อนเปนคำาสอนใหตงเนอตงตวไดในทางเศรษฐกจ 4 ประการ58 คอ

1. อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมน คอ ตองมความหมน คอ มความขยนหมนเพยรในการปฏบตหนาทการงาน  ประกอบอาชพอนสจรต รจกใชปญญาความสามารถจดการดำาเนนการไปใหไดผลด ซงเปนทางใหไดทรพย  

2. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอ ตองรจกเกบคมครองทรพย  หนาทการงานและผลงานทตนไดมาหรอไดทำาไวดวยความขยนหมนเพยรนน  ไมใหเปนอนตรายหรอเสอมเสยโดยเฉพาะ  ถาเปนทรพย  กตองยงรจกเกบออม  

3. กลยาณมตตตา ความมเพอนเปนคนด ตองเลอกคบคนดเปนเพอน คอ เลอกคบแตสหทมตร ไดแก มตรแท เพอนจรง ทมอปการคณ สมานสขทกข แนะนำาประโยชนใหและมความรกใครจรงใจ ถาดำาเนนธรกจเปนบรษทหรอสหกรณ กจำาเปนตองเลอกสมาชกทด  

4. สมชวตา การเลยงชวตตามสมควรแกกำาลงทรพยทหาได ตองมความเปนอยเหมาะสม คอ รจกกำาหนดรายไดและรายจาย เลยง

58 พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม. (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓). หนา ๙๕.

122

ชวตแตพอดมใหฝดเคองหรอฟมเฟอย การใชงบประมาณประจำาบาน หรอการวางแผนการใชจายประจำาครอบครวอยางมระเบยบ

๓.4.๕ ดานสงคมการจะแกปญหาดานสงคม ซงสงคมกมปญหาเหมอนกน แต

มใชปญหาทนาหนกใจสำาหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงทำาหนาทในการกำากบดแลความสงบสขทวไปของหมบาน อยางไรกตาม จากการสนทนากบผใหญบาน ทำาใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ทำาใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน เปนตน ไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง โดยปญหาทพอมใหเหนเมอไมนานมาน คอ เหมอนกบจะเปนการมวสมกนของวยรน แตในความเปนจรง คอ มเดกคนหนงเพงจะเสยผปกครองไป จงมเพอนมาอยเปนเพอนหลายคน และเปนเวลาหลายวนเกนไป แตเมอไดรบการตกเตอนจากผใหญ เดกๆ กใหความเคารพเชอฟง ดงนน เหตการณนจงไมนาจะเรยกวาเปนปญหา เนองจากมเหตจำาเปนดงกลาว ดงนน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ทำาใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และทำาใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ในหมวดท ๗ วาดวยดท ๖ สงคมอบอน โดยจดใหมคณะทำางานดานสงคม สงแวดลอมและสาธารณสขเปนเจาภาพรบผดชอบหลก และ

123

คณะทำางานดานการศกษา ศาสนา วฒนธรรม เปนเจาภาพรบผดชอบรวมในหมวดน เรมจากการจดใหมศนยวจยเพอเปนศนยรวมจตใจสรางพลงยดเหนยวจตใจคนในหมบานใหเปนหนงเดยว สงเสรมใหเกดความรก ความอบอน สรางสายใยรกในครอบครว โดยคณะกรรมการหมบานจดใหราษฎรแตละครอบครวไดมการจดทำากจกรรมรวมกน และมสวนรวมในงานประเพณ วนสำาคญตางๆ สงเสรมใหสมาชกทกครอบครวถอศลปฏบตตามขอกำาหนดแตละศาสนา และตองเคารพกฎหมายบานเมองอยางเครงครด หากปฏบตได จะไดรบการยกยอง เปนคนด ศรหมบาน สนบสนนใหทกครอบครวไดตระหนก ควบคม ดแล และจำากดเวลาการใชคอมพวเตอรและสอออนไลนของเดกและเยาวชน รวมถงผประกอบการรานอนเตอรเนทในหมบานดวย หากไมปฏบตตาม ผปกครองและผประกอบการตองไดรบการตกเตอน และถกลงโทษตามธรรมนญของหมบาน โดยคณะทำางานรบผดชอบในหมวดนกำากบดแล แนะนำาและใหคำาปรกษา เสรมสรางและสนบสนนอตลกษณทางวฒนธรรม จารตประเพณ ทดงามของหมบาน/ชมชน สงเสรมใหทกครอบครวมความรกความสามคคเอออาทรและมจตสาธารณะในการอยรวมกนอยางมความสขอยางยงยน และหามกระทำาความรนแรงตอเดก สตร ผสงอาย หรอผพการ หากผใดกระทำาความรนแรงใหคณะกรรมการหมบานมหนาทหามปรามและวากลาวตกเตอน หากกระทำาผดอกใหผเสยหายหรอผใหญบานดำาเนนการแจงความคดตามกฎหมาย และใหคณะกรรมการหมบานชวยเหลอบรรเทาทกขในเบองตนแกผเสยหาย สงเสรมใหแรงงานนอกระบบทกคนเขาสระบบประกนสงคม (ม. ๔๐) เพอเปนหลกประกนความมนคงและสงเสรมใหสมาชกทกคนในครอบครวเขาถงระบบสวสดการสงคมทกดาน สงเสรมใหทกครอบครวไดเรยนรและดำาเนนชวต โดยยดหลก เศรษฐกจพอเพยง และมแผนพฒนาคณภาพ“ ”

124

ชวตครวเรอน สนบสนนใหคนในหมบานใหความเคารพเชอฟงผอาวโส และคณะกรรมการหมบานอยางเครงครด ใหมการเผยแพรประชาสมพนธผานสอตางๆ เพอสรางจตสำานกใหเกดความรก ความสามคค เอออาทรตอกนของคนในหมบาน/ชมชน

ดานแผนพฒนาหมบาน ใหคณะทำางานดานแผนพฒนาหมบาน เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในดานน ใหหมบานจดทำาระบบฐานขอมล และระบบสารสนเทศ (Data Base – MIS) ใหครบถวน ทงในอดต ปจจบนและอนาคต ใหหมบานมแผนพฒนาหมบาน ทงแผนระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว โดยในการจดทำาแผนพฒนาหมบาน ใหดำาเนนการจดทำาแผนตามความตองการและสอดคลองกบแนวทางการพฒนาหมบานอยางแทจรง โดยใหราษฎรในหมบานมหนาทสนบสนนการจดแผนพฒนาพฒนาหมบานและใหคณะกรรมการหมบาน หวหนาคมบาน คณะกรรมการคมบาน มหนาทประสานงานในการจดทำาแผนและตดตามผลการดำาเนนการตามแผน ใหคณะทำางานดานแผนพฒนาหมบาน ประสานหนวยงานราชการ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรใดๆ ทเกยวของ เพอใหมการขบเคลอนและมการดำาเนนการแผงงาน โครงการ หรอกจกรรมในแผนพฒนาหมบาน รวมทงมการทบทวนแกไขและแสนอแผนในโอกาสตอไป ทงน สมาชกองคกรปกครองสวนทองถนในหมบาน ตองนำาโครงการ/กจกรรมในแผนพฒนาหมบานไปบรรจในแผนฯ ๓ ป ขององคกรปกครองสวนทองถน

ดานการอำานวยความเปนธรรมของคณะกรรมการหมบาน (ศนยดำารงธรรมหมบาน) ใหคณะทำางานดานการปกครองและรกษาความสงบเรยบรอยเปนเจาภาพรบผดชอบหลกในดานน ใหมการจดตงศนยดำารงธรรมหมบาน ณ ททำาการผใหญบานหรอสถานททเหนสมควร ศนยดำารงธรรมหมบาน มหนาท

125

๑) เปนศนยไกลเกลยประนอมขอพพาททงความแพงทกประเภท หรอความอาญาทเปนความผดอนยอมความไดพรอมจดทำาบนทก เอกสาร รวมทงการรายงานตามระเบยบกำาหนดโดยถอปฏบตตามขอบงคบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการปฏบตงานประนอมขอพพาทของคณะกรรมการหมบาน พ.ศ.๒๕๓๐

๒) เปนศนยรบเรองราวรองทกขของราษฎรในหมบาน ทำาการแนะนำาแกไข รวมทงประสานหรอรายงานหนวยงานหรอองคกรทเกยวของหรอศนยดำารงธรรมอำาเภอ เพอดำาเนนการในสวนทเกยวของตอไป

ดานการประชาคมหมบานใหคณะทำางานดานอำานวยการ เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในดานน สวนการใดทเปนเรองผลประโยชนของสวนรวม หรอเปนกรณทมผลกระทบตอราษฎรสวนใหญในหมบาน หรอเปนกรณทตองใชบงคบเพอใหราษฎรในหมบานตองประพฤตปฏบตตามหรอการใดทมผเหนสมควรยกขนหารอกบคนสวนใหญในหมบาน หรอการใดททางราชการสงใหนำาเขาทประชมประชาคมหมบาน ใหคณะกรรมการหมบานนำาเรองนนๆ เขาปรกษาหารอในทประชมประชาคมหมบาน มตหรอความเหนของทประชมตองไมขดตอกฎหมายหรอระเบยบคำาสงของทางราชการ และใหมสภาพบงคบใหทกคนตองปฏบตตามมตของทประชมประชาคมในเรองนน การประชมประชาคมทกครงตองมหวหนาครอบครบหรอผแทนทมอายตงแต ๑๕ ป ขนไป ครวเรอนละ ๑ คน เขารวมประชมไมนอยกวากงหนงของจำานวนครวเรอนทงหมดในหมบาน หากมผเขาประชมไมครบตามจำานวนทกำาหนดไวในขอน ใหถอวายงไมครบองคประชมและหามดำาเนนการประชม หรอในขณะทกำาลงประชมกนหากมผออกจากทประชมไปจนเหลอไมครบองคประชมกใหการประชมในขณะนนจำาเปนตองยตลงมตทประชมประชาคมหมบาน ใหถอตามเสยงขางมากของทประชม หากมคะแนนเสยงเทากน ใหมการทบทวน

126

และหารอใหมรวมกนเพอหาขอสรปเหมาะสมและจดใหมการลงมตอกครง ในการประชมประชาคมทกครงเพอใหการปรกษาหารอเปนไปดวยความรอบคอบและปองกนปญหาหรอความเสยงทอาจจะเกดขน จงใหทประชมเลอกบคคลทเหนสมควรจำานวน ๕-๗ คน เพอทำาหนาทฝายคานในทประชมโดยใหมหนาทคดคานทกเรองทปรกษาหารอพรอมใหเสนอแนวทางแกไขและใหรวมรบผดชอบรวมปฏบตดวย ใหผใหญบานเปนประธานทประชมประชาคมหมบาน กรณไมมผใหญบานหรอมแตไมอาจปฏบตหนาทได หรอผใหญบานไมอยในทประชมกใหทประชมเลอกบคคลทเหนสมควรทำาหนาทเปนประธานทประชม และใหปลดหมบานเปนเลขานการของทประชมประชาคมหมบาน โดยมหนาทแจงเชญผเขาประชม จดทำาระเบยบวาระหรอหวขอในการประชมจดทำาเอกสารใหผเขาประชมลงชอ บนทกรายงานการประชมและงานธรการอนๆ ทเกยวของตามทไดรบมอบหมาย เพอใหเกดความสนตสขและความเขมแขงในชมชน59

ดงนน จะเหนไดวา ประชาชนในจงหวดบรรมยกไดประสบกบปญหาทางสงคมเหมอนกน แตมใชปญหาทนาหนกใจสำาหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงทำาหนาทในการกำากบดแลความสงบสขทวไปของหมบาน อยางไรกตาม จากการสนทนากบผใหญบาน ทำาใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ทำาใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน เปนตน ไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง โดยปญหาทพอมใหเหนเมอไมนาน

59 ประมวลจากการสมภาษณ นางจนตนา ประเสรฐ, ผใหญบานบานนอยบตาวงษ, ๕ พฤศจกายน ๒๕๖๐.

127

มาน คอ เหมอนกบจะเปนการมวสมกนของวยรน แตในความเปนจรง คอ มเดกคนหนงเพงจะเสยผปกครองไป จงมเพอนมาอยเปนเพอนหลายคน และเปนเวลาหลายวนเกนไป แตเมอไดรบการตกเตอนจากผใหญ เดกๆ กใหความเคารพเชอฟง ดงนน เหตการณนจงไมนาจะเรยกวาเปนปญหา เนองจากมเหตจำาเปนดงกลาว ดงนน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ทำาใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และทำาใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

อยางไรกตาม ในประเดนการสงเสรมคณภาพชวตเชงพทธบรณาการทางดานสงคมของประชาชนในจงหวดบรรมยนน สามารถแบงเปน ๓ ประเดน คอ ๑) ใหทกคนทกฝายมสวนรวม มกลม หรอทมงาน ๒) มองปญหาใหชดเจน และแยกแยะใหได ๓) มการออกแบบและวางแผนงานอยางเปนระบบ โดยภาครฐจะตองทำางานรวมกนกบภาคชมชนและเอกชน60 ซงรฐบาลควรทจะจดหาทอยอาศย ททำากนใหคนทยงไมม สวนคนทมอยแลวกควรทจะสงเสรมในเรองของการศกษา หนาทการงานใหมนคงดขนตามลำาดบ คณภาพชวตของประชาชน หมายถง การดำารงชวตในระดบทเหมาะสมกบมนษย ตามสภาพความจำาเปนพนฐานในสงคม ซงมนอาจจะตองสมพนธทางดานรางกายและจตใจ อารมณ สงคม และความคดพอกนพอใช ตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของพอหลวงเรา61 นอมนำาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของในหลวง รชการท ๙ เปนหลกใชขอมล จพฐ. ในการวางแผนพฒนาหมบาน ใหหมบานจดทำาแผน

60 สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

61 สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

128

พฒนาหมบานเพอหาแนวทางแกปญหา ประเมนผลการพฒนาเปนประจำาทกป และวางแผนแกปญหา62 ในขอมล จปฐ. ไดมการจดเกบโดยประชาชน ทำาใหทราบวาครวเรอนหมบานมปญหาอะไร เมอราบแลวสวนไดทประชาชนแกไขปญหาเองไดในครวเรอน กมการดำาเนนการแกไข สวนไดไมสามารถดำาเนนการแกไขเองได กขอรบการสนบสนนจากภาครฐ หรอ อปท. อบต. เทศบาล, อบจ. สวนงานราชการสวนภมภาค อำาเภอ จงหวด63

แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย กอนอนเราตองมองความจำาเปนพนฐานของมนษยวามอะไรบาง และมองเหนสภาพปญหาของสงคมในชมชน วามอะไรบาง ตองพฒนาปรบปรงแกไขเชนปญหาความยากจน รฐควรเรงสงเสรมอาชพ ปญหาประชาชนขาดความรตองสงเสรมดารศกษา ฯลฯ เปนตน64 ขณะท ผาย สรอยสระกลาง กไดแสดงทศนะเสรมในประเดนเดยวกนวา ทำาใหกนอม นอนอน อยด หนหมด มความเปนอยใหพอเพยง65 ซงผใหญตองทำาตวเปนตวอยางกอน ใหใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนหลกในการดำาเนนชวต และภมปญญาเกาๆ ของบรรพบรษเปนภมคมกน และตองทำาอยางจรงจงบนวถชวต

62 สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

63 สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอำาเภอลำาปลายมาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

64 สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

65 สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

129

ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของในหลวงรชการท ๑๐66 ตองเรมตนจากตนเองกอน จงขยบสคนในครอบครวและ

ชมชน เชนการรกษาสขภาพดวยการปลกพชผกกนเองโดยไมใชสารเคมทกชนด ใชหลก ๒ ส. คอ อาหารด มประโยชนตอชวตตนเอง ออกกำาลงกายใหเหมาะสมกบวยตนเอง อารมณด ปลอยวาง ไมดมแอลกอฮอร ไมเสพสงเสพตดทกชนด67

แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย ควรจะสรางกระบวนการเรยนร สงเสรมดานอาชพใหเกษตรกร เอาสงคม วฒนธรรมประเพณ เปนทตง68 สำารวจปญหาทแทจรงของคนในชมชน และหมบาน วเคราะหปญหา จดทำาแผนพฒนา ของบประมาณสนบสนนภาครฐ อบต. เทศบาล และดำาเนนการสการปฏบต ตดตามประเมนผลงานอยางมประสทธภาพ69 ตองทำาใหคนในหมบานเขาใจเกยวกบคณภาพชวต และตองเรมสอนจากครวเรอนเสยกอน และจงขยายสระดบชมชน และ สงา สขทว กไดแสดงทศนะเสรมในประเดนเดยวกนวา นอมนำาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของในหลวงรชการท ๙ และใหขอมล จปฐ. (ความจำาเปนพนฐาน) ในการวางแผนพฒนาหมบาน70 และหลกพทธธรรมทสามารถนำาไปใชบรณาการเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ใน

66 สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอำานวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

67 สมภาษณ นายคำา วชาพล. เครอขายองคกรชมชนจงหวดบรรมย, ๓ มนาคม ๒๕๖๐.

68 สมภาษณ นายทองคำา แจมใส, ปราชญชมชนดานกองทนและธรกจชมชน, ๔ มนาคม ๒๕๖๐.

69 สมภาษณ นายสวรรณ เสงนา, ผใหญบานผกกาดหญา หมท ๔, ๒๕ มกราคม ๒๕๖๐.

70 สมภาษณ นางจนตนา ประเสรฐ, ผใหญบานนอยบตาวงษ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

130

จงหวดบรรมยนน ไดแก หลกศล ๕, หลกทฏฐธมมกตถประโยชน ๔, หลกอทธบาท ๔, เบญจธรรม ๕, หลกอรยมรรคมองค ๘ ประการ71 หลกพทธธรรมทางพระพทธศาสนา ดงทพระพทธเจาตรสไวมากมายตามอปนสยของแตละบคคล แตสำาหรบผครองเรอนตองมหลกเบญจศล คเบญจธรรม และหลกฆราวาสธรรม ๔ ประการ และหลกโยนโสมนสการ และการพฒนาทางดานความร ( ปญญา) มกระบวนการพฒนาอย ๗ ประการ72 คอ

๑. การพฒนาความรความเขาใจทไดรบฟงมา๒. การพฒนาการเรยนรและประสบการณตางๆ๓. การคดพจารณาใชวจารณญาณ๔. การรจกมองรจกคดเขาถงความจรง๕. ทำากจใหสำาเรจลลวงไปดวยด๖. เลอกคดประมวลความรความสามารถนำามาใชใหเกด

ประโยชน๗. รเทาทนธรรมชาตอยางมเหตผลแนวคดเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทเปนแนวทางแหงการประมาณตน ทำาสงทตนพอจะทำาไดเพอตนเอง เพอชมชนและจะกอใหเกดผลแหงประโยชนสขตามมา ๓.4.๖ สงคหวตถ ๔ การจะแกปญหาสงคมน จะตองประยกตใชสงคหวตถ ๔ ซงหลกธรรมทเปนเครองยดเหนยวนำาใจของผอน ผกไมตร เออเฟ อ เกอกล สงคหวตถ แปลวา หลกการสงเคราะห คอ หลกการยดเหนยวใจคนและประสานหมชนไวในสามคค ทำาใหตนเองกเปนทรกและคนชมชนกรวมกนอย

71 สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.72 สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะตำาบลหนองค, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

131

ได ไมแตกแยกกระจดกระจาย ทำาใหสงคมมเอกภาพและมความมนคง เพอยดเหนยวนำาใจของกนและกน สงคหวตถ ม ๔ ประการ73 คอ ๑. ทาน การใหปน คอ เออเฟ อเผอแผ เฉลยเจอจาน แจกจาย ชวยเหลอดวยสงของ ทรพยสนเงนทอง ตลอดจนวชาความร เชน (๑) การใหดวยเมตตา คอ แสดงนำาใจไมตร สรางเสรมมตรภาพ (๒) การใหดวยกรณา คอ ชวยปลดเปลองความทกข ความเดอดรอน (๓) การใหดวยมทตา คอ สงเสรมผทำาความด คนททำางานสรางสรรค เจรญกาวหนา ถาคนเราถารกทจะอยดวยกนตองปนกนกน ปนกนใช หามาไดแลวควรรวมกนไวเปนกองกลางแลวจงแบงกนใช หากไมเอามารวมกนอาจเกดการระแวงกนได ทใดทปราศจากการใหทนนยอมแหงแลงเหมอนทะเลทราย การปนกนนรวมทงการปนทกขกนในครอบครวดวย เมอฝายหนงฝายใดมความทกข มปญหา กควรนำามาปรกษากน อกฝายกตองรบรจกรบฟงและปลกปลอบใหกำาลงใจ

๒. ปยวาจา พดอยางรกกน คอ ใชคำาสภาพ ใหเกยรตกน พดดวยความหวงดมนำาใจ พดแจงสงทเปนประโยชน เชน (๑) พดดวยเมตตา คอ ทกทายปราศรยแสดงนำาใจไมตร พาทสภาพ (๒) พดดวยกรณา คอ เหนใจ ปลอบใจ แนะนำา ใหคำาปรกษา บอกทางแกปญหา การพดกนดวยวาจาไพเราะ แมการตกเตอนกนกตองระมด ระวงคำาพด  ถาถอเปนกนเองมากเกนไป กอาจจะเกดทฏฐ ทำาใหครอบครวไมสงบสข โดยถอหลกวา กอนแตงงานเคยพดไพเราะอยางไร หลงแตงงานกพด ใหเพราะอยางนน

๓. อตถจรยา ทำาประโยชนแกเขา คอ สละเรยวแรงกำาลงกาย กำาลงความสามารถ ชวยเหลอผอน และบำาเพญประโยชน เชน (๑) ชวยดวย73 พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), หลกสตรอารยชน, ฉบบ ๒ ภาค ไทย-องกฤษ พมพครงท ๗, (บรรมย: เรวตการพมพ, ๒๕๖๐), หนา ๑๔.

132

ความเมตตา คอ แบงเบาภาระ รวมมอ แสดงนำาใจไมตร (๒) ชวยดวยกรณา คอ นำาผออนแอหรอตกอยในอนตรายใหพนภย (๓) ชวยดวยมทตา คอ ใหกำาลงสนบสนน รวมมอแกผทำาความดและเขารวมกจกรรมทเปนประโยชน การนำาความรความสามารถมาชวยเหลอกน ประพฤตตนเปนประโยชนตอกนในทกดาน เมอรวาอะไรดหรอไมด ควรหรอไมควร กนำามาเลาสกนฟง พยายามศกษาหาความรทางธรรม เอาใจมาเกาะกบธรรมใหมากคนในสงคมนน เมอทะเลาะกนมกจะโยนความผดใหอกฝายหนง ซงแทจรงแลวยอมมความผดดวยกนทงสองฝาย อยางนอยกผดทไมหาวธทเหมาะสมแนะนำาตกเตอนกน ปลอยใหอกฝายหนงทำาความผด โดยไมไดตกเตอนกน

๔.  สมานตตตา เอาตวเขาเสมอสมาน คอ รวมหม รวมมอ รวมจดหมาย รวมแกไขปญหา รวมสขรวมทกข ปฏบตตอกนอยางเสมอภาค เสมอตนเสมอปลาย ดวยเมตตา กรณา มทตา และอเบกขา ใหเหมาะสมกบสถานการณ การวางตวใหเหมาะสมกบทตวเปนพอบานกทำาตวใหสมกบเปนพอบาน เปนแมบานกทำาตวใหสมกบเปนแมบาน ตางกวางตวให เหมาะสมกบหนาททไดรบมอบหมายทงในบานและนอกบาน ซงขอนจะประพฤต ปฏบตใหด ตองฝกสมาธใหใจผองใสเปนปกต เพราะคน ทใจผองใสจะรวาในภาวะเชนนน ควรจะวางตนอยางไร ไมระเรงโลกจนวางตนไมเหมาะสม74

๓.4.๗ ดานจตใจการแกปญหาดานจตใจ คอ ตองมความสมพนธกนของใน

ครอบครวนน ซงมผลตอสขภาพจตของสมาชกในครอบครว ถาครอบครวอบอน มความรกใคร ปรองดอง ชวยเหลอซงกนและกน สมาชกในครอบครวกจะมความรสกทมนคง และเมอประสบปญหาก

74 เรองเดยวกน, หนา ๑๕.

133

จะเชอมนไดวามแหลงทจะชวยเหลอ สนบสนน ไมถกทอดทง แตตรงกนขาม ถาครอบครวแตกแยก หรอตางคนตางอย สมาชกในครอบครวไมรกใครผกพนกน ตางเอาเปรยบ หรอเหนแกตวแลว สมาชกแตละคนยอมตองตอสชวตอยางโดดเดยว และวาเหว โดยเฉพาะเมอประสบปญหากไมรวาจะหนหนาไปพงใคร ยอมกระทบตอสขภาพจต โดยเฉพาะอยางยงชาวบานโดยเฉพาะผสงอายในจงหวดบรรมย กมปญหาดานจตใจบางเหมอนกน โดยเฉพาะทานผทมบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพ ซงกมอยบาง แตจำานวนไมมากจงไมจดเปนปญหาทนาหนกใจสำาหรบผทเกยวของทงหลาย อยางไรกตาม ปญหานกยงถอวามอยจรงในหมบาน และผทมสวนเกยวของทงหลายกมไดนงนอนใจ ซงกไดดำาเนนการแกไขตามเหตปจจยโดยคณะกรรมการหมบานทดแลเรองนไดกำาหนดออกเยยมบานทกเดอนสลบสบเปลยนกนไปตามบานเปาหมายตางๆ รวมทงบานทไมไดอยในเปาหมายดวย โดยทำางานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทงน การออกเยยมบานเปนการชวยผอนคลายอาการปวยทางจตของผสงอายทเฝาคดถงบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพไดเปนอยางด เพราะมเพอนพดคย นอกจากน การจดกจกรรมโครงการตางๆ ภายในชมชน ไมวาจะเปนกจกรรมโครงการ อสม.รนใหมใสใจสขภาพ ซงเปนโครงการทจดใหมการออกกำาลงกายทกวนพฤหสบดและชวงเทศกาลสำาคญตาง หรอกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรม เปนตน

นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานหมวดท ๓ วาดวยดท ๒ มปญญา โดยใหคณะทำางานดานการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน ทำาใหองคกรหลกในชมชน ประกอบดวย บาน วด หนวยงานทางการศกษา และสวนราชการสงเสรมสมาชกของทกครอบครวใหไดรบการ

134

ศกษาทกระดบทกประเภท ใหมความรความสามารถนำาไปใชในการดำารงชวตได บดามารดา หรอผปกครอง ตองสงบตรหลานทกคนเขารบการศกษาภาคบงคบ สามารถศกษาตอในระดบทสงขน และประกอบอาชพได โดยดำารงตนอยในสงคมไดอยางสนตสข ตามระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ทงน คณะกรรมการหมบาน ตองสงเสรมสนบสนนและชวยเหลอการจดการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ใหทกครอบครวปฏบตตนตามวถประชาธปไตยเชน หลกการใชเหตผล หลกการยดเสยงขางมากยอมรบฟงเสยงขางนอย หลกการแบงปนและการใหอภย หลกการเคารพกฎหมาย ใชสตในการแกไขปญหา เปนตน

อนง เพอปองกนมใหเกดความเครยดเกยวกบรายไดของครวเรอน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน หมวดท ๔ วาดวยดท ๓ รายไดสมดล โดยใหคณะทำางานดานสงเสรมเศรษฐกจ เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน สงเสรมใหทกครอบครวรวมปฏบตตามแนวทางการลดรายจาย เพมรายได การออม จดทำาบญชครวเรอน เพอแกปญหาความยากจน โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของชมชนตามกจกรรม อาชพ พรอมจดทำาแผนพฒนาอาชพนนๆ สงเสรมใหทกครวเรอนปลกพชผกสวนครวเลยงสตว การประมง อาชพเสรมอนตามความเหมาะสมของพนทและศกยภาพภายในหมบานเพอการบรโภคหรอการจำาหนายเพอเพมรายไดและใหคณะกรรมการหมบานมหนาทสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพดงกลาวในหมบาน โดยรบซอสนคาจากแตละครอบครวเพอนำามาจำาหนายยงรานคาสหกรณประจำาหมบานหรอจดใหมตลาดนดในชมชน หรอตลาดเซราะกราวเพอใหมการซอขายแลกเปลยนสนคากนในหมบาน หรอการรวมกลมสนคาตางๆ ไปจำาหนาย

135

ในตลาด เสมอนม ตเยนขางบาน “ ATM ขางกาย และใหประสาน”แหลงความรและแหลงเงนทนตางๆ มาสนบสนนใหชมชน รณรงคใหมการจดตงธนาคารหมบาน หรอกลมออมทรพยอนๆ สงเสรมใหมการตงสหกรณหรอรานคาชมชนประจำาหมบาน เพอเปนศนยกลางในการจำาหนายสนคาในราคาทเปนธรรม และสรางรายไดใหกบสมาชก หรอครอบครวในหมบานและใหคณะกรรมการหมบานกำาหนดระเบยบหลกเกณฑในการดำาเนนการ สงเสรมใหมอาชพทางเลอก หรออาชพเสรมเพอยกระดบสนคาผลตภณฑชมชน (OTOP) อาชพเชงเศรษฐกจการตลาด สนบสนนใหมการรวมกลมอาชพพฒนาสวสาหกจชมชนเพอสรางรายไดใหกบครอบครวและชมชนและสรางเครอขายวสาหกจชมชน เพอการแลกเปลยนผลตภณฑ การแปรรปผลตภณฑ และการเรยนรรวมกน สงเสรมใหมการทำาเกษตรอนทรยวถชาวบาน เพอลดตนทนทางการผลตของเกษตรกรภายในหมบาน และสงเสรมใหมการใชพลงงานทางเลอกและพลงงานทดแทน เพอการใชวสดทเปนเชอเพลงอยางคมคา สงเสรมและจดใหมศนยเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในหมบาน เพอการเรยนรและใหราษฎรในหมบานนำาไปใชโดยใหมศนยการถายทอดภมปญญาทองถนดานการประกอบอาชพ การจำาหนายสนคาและการสรางผลตภณฑชมชน

อยางไรกตาม คณะกรรมการหมบานไดสงเสรมใหประชาชนปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานหมวด ๕ วาดวยดท ๔ สขภาพแขงแรง โดยใหคณะทำางานดานสงคม สงแวดลอมและสาธารณสขเปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน ใหหวหนาครอบครวสงเสรมใหสมาชกออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ และใหคณะกรรมการหมบานจดใหมลานสขภาพและใหราษฎรรวมกลมกนออกกำาลงกายเปนประจำาอยางนอยสปดาหละ ๓ ครงๆ ละไมนอยกวา ๓๐ นาท และใหจดตงกลมออก

136

กำาลงกายอยางนอย ๑ กลม เชน กลมสงเสรมมวยไทยมรดกโลกและลานมวยไทย หรอกายบรหาร ๑๕ ทา แมไมมวยไทย เปนตน ใหผประกอบการรานคา/แผงลอย ผผลตหรอผจำาหนายในหมบานปฏบตตามมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสขและมจตสำานกทดตอเพอนบานโดยผลตจำาหนายเฉพาะอาหารทสะอาด มคณภาพ ปราศจากสารพษหรอสารปนเป อนและใหคณะกรรมการหมบานเฝาระวงภยสขภาพจากรานคาแผงลอย รถเรและหาบเร ผใดฝาฝนหรอกระทำาผด ตองจายเงนสมทบเขากองทนฯ หมบาน จำานวนไมเกน ๕๐๐ บาท คนในครอบครวตองไมทอดทงเดก คนชรา ผปวย ผพการ และผปวยจตเวช ใหทกครอบครวรวมกจกรรมการควบคมปองกนโรคและภยสขภาพตามทคณะกรรมการหมบานรองขอ และใหคณะกรรมการหมบานจดใหมความรเกยวกบโรคภยสขภาพ โดยการประสานการดำาเนนการรวมกบหนวยบรการสาธารณสขในพนท สงเสรมใหราษฎรในหมบานเขารบการตรวจคดกรองสขภาพเบองตนในโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขทกป อยางนอยปละ ๑ ครง

ทกลาวมานจะเหนไดวา ชาวบานโดยเฉพาะผสงอายสวนหนง กมปญหาดานจตใจบางเหมอนกน โดยเฉพาะทานผทมบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพ ซงกมอยบาง แตจำานวนไมมากจงไมจดเปนปญหาทนาหนกใจสำาหรบผทเกยวของทงหลาย อยางไรกตาม ปญหานกยงถอวามอยจรงในหมบาน และผทมสวนเกยวของทงหลายกมไดนงนอนใจ ซงกไดดำาเนนการแกไขตามเหตปจจยโดยคณะกรรมการหมบานทดแลเรองนไดกำาหนดออกเยยมบานทกเดอนสลบสบเปลยนกนไปตามบานเปาหมายตางๆ รวมทงบานทไมไดอยในเปาหมายดวย โดยทำางานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทงน การออกเยยมบานเปนการชวยผอนคลายอาการปวยทางจตของผสงอายทเฝาคดถงบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพไดเปนอยางด เพราะม

137

เพอนพดคย นอกจากน การจดกจกรรมโครงการตางๆ ภายในชมชน ไมวาจะเปนกจกรรมโครงการ อสม.รนใหมใสใจสขภาพ ซงเปนโครงการทจดใหมการออกกำาลงกายทกวนพฤหสบดและชวงเทศกาลสำาคญตาง หรอกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรม เปนตน

รปแบบการพฒนาคณภาพชวตเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมย ใชพรหมวหารธรรมพรหมวหาร ๔ เปนหลกธรรมประจำาใจเพอใหตนดำารงชวตไดอยางประเสรฐและบรสทธเฉกเชนพรหม เปนแนวธรรมปฏบตของผทผปกครอง และการอยรวมกบผอน ประกอบดวยหลกปฏบต ๔ ประการ ไดแก เมตตา คอ ความรกใคร ปรารถนาดอยากใหเขามความสข มจตอนแผไมตรและคดทำาประโยชนแกมนษยสตวทวหนา กรณา คอ ความสงสาร คดชวยใหพนทกข ใฝใจในอนจะปลดเปลองบำาบดความทกขยากเดอดรอนของปวงสตว มทตา คอ ความยนด ในเมอผอนอยดมสข มจตผองใสบนเทง กอปรดวยอาการแชมชนเบกบานอยเสมอ ตอสตวทงหลายผดำารงในปกตสข พลอยยนดดวยเมอเขาไดดมสข เจรญงอกงามยงขนไป อเบกขา คอ ความวางใจเปนกลาง อนจะใหดำารงอยในธรรมตามทพจารณาเหนดวยปญญา คอมจตเรยบตรงเทยงธรรมดจตาชง ไมเอนเอยงดวยรกและชง พจารณาเหนกรรมทสตวทงหลายกระทำาแลว อนควรไดรบผลดหรอชว สมควรแกเหตอนตนประกอบ พรอมทจะวนจฉยและปฏบตไปตามธรรม รวมทงรจกวางเฉยสงบใจมองด ในเมอไมมกจทควรทำา เพราะเขารบผดชอบตนไดดแลว เขาสมควรรบผดชอบตนเอง หรอเขาควรไดรบผลอนสมกบความรบผดชอบของตน ใชหลกศล ๕ เพอละลดเลกอบายมขทกชนด75

75 สมภาษณ นายคำา วชาพล. เครอขายองคกรชมชนจงหวดบรรมย, ๓ มนาคม ๒๕๖๐.

138

การพฒนาคณภาพชวตเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมย ควรทจะใชหลกคำาสอนของพระพทธเจามาปรบใชใหเขากบอาชพของแตละคน โดยนำาหลกฆราวาสธรรม เชน ทำาดไดด ทำาชวไดชวเปนตน ควรเนนเฉพาะดานเศรษฐกจเปนสำาคญ โดยเฉพาะการลงทนใน สงกอสรางขนพนฐานในรปแบบของระบบคมนาคมและ ขนสง ระบบเขอนเพอการชลประทานและพลงงานไฟฟา สาธารณปการฯลฯ รฐทมเททรพยากรเขาไปเพอการปพนฐานใหมการลงทนในดานเอกชนเปนหลก ทงน การใชหลกธรรมนญ ๙ ด เปนคณธรรมนำาทางในการดำาเนนชวตไปสความสงบสข เศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชการท ๙76 ซงอดตผวาเสร ศรหตรย เปนจดเรมสบสานแนวคดบรรมยสนตสข ๙ ด รวมกบหมบานรกษาศล ๕ จะทำาใหมรางกายแขงแรง สขภาพจตด เปนคณภาพชวต กบทงการนอมนำาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาประยกตใช และเปนแนวทางการทำางาน เชน ใชหลกฆราวาสธรรมซงเปนคณสมบตของผประสบความสำาเรจในการดำาเนนชวตทางโลก ประกอบดวยธรรมะ ๔ ประการ คอ สจจะ แปลวา จรง ตรง แท มความซอสตยเปนพนฐาน เปนคนจรงตอความเปนมนษยของตน ทมะ แปลวา ฝกตน ขมจต และรกษาใจ บงคบตวเองเพอลดและละกเลส และรกษาสจจะ ขนต แปลวา อดทน ไมใชแคเพยงแตอดทนกบคำาพดหรอการกระทำาของผอนทเราไมพอใจ แตหมายถงการอดทนอดกลนตอการบบบงคบของกเลส จาคะ แปลวา เสยสละ บรจาคสงทไมควรมอยในตน โดยเฉพาะกเลสนน คอสงทไมควรมอยกบตน ละนสยไมดตางๆ ควรสรางกระบวนการ บาน วด โรงเรยน และรฐอยางเปนระบบและตอเนองเพอการพฒนาทยงยนสบตอไป

76 สมภาษณ นายสงา สขทว, หวหนาทำางานดานเศรษฐกจ บานนอยบตาวงษ, ๒๙ มกราคม ๒๕๖๐.

139

๓.4.๘ สมาธ ๒ อยางการจะแกปญหาดานจตใจ จะตองประยกตใชหลกสมาธ เรยก

วา จตตภาวนา แปลวา การอบรมจต หรอเรยกวา “ ”กรรมฐาน เปนวธฝกอบรมจต หรอเปนวธฝกอบรมจต การฝกอบรมจตใหเจรญงอกงามดวยคณธรรม มความเขมแขงมนคง เบกบานสงบผองใส และเกดความเพยร สต และสมาธ เปนการฝกอบรม สมถภาวนา ทำาจตใหสงบและ วปสสนาภาวนา ฝกอบรมปญญาใหเกดความรเขาใจตามความเปนจรง

การฝกจตในพระพทธศาสนา เรยกวา จตตภาวนา หรอ“ ”เรยกวา กรรมฐาน การปฏบตสมาธม ๒ อยาง คอ สมถกมมฏฐาน วปสสนากมมฏฐาน การอบรมจตหรอการฝกจตในพระพทธศาสนา เปนวธฝกอบรมจต หมายถง อารมณเปนทตงแหงงานเจรญภาวนา ทตงแหงการทำาความเพยร กมมฏฐานจำาแนกเปน ๒ ประการ77 คอ

๑. สมถกมมฏฐาน หรอสมถภาวนา สมถะ แปลวา สงบ หรอความสงบระงบจต หมายถง การทำาจตใจใหสงบ กรรมฐานแปลวาตงกรรม หมาถงการปฏบตทำาสมาธและปญญา เปนอบายสงบใจ คอฝกอบรมจตใหเกดความสงบ ไดแกการฝกสมาธนนเอง โดยการทำาใจใหสงบจากกเลสและนวรณธรรม นวรณ ๕ ประการ ความพอใจรกใครในกามคณ, ความพยาบาท, ความหดหซมเซา, ความฟงซานรำาคาน, และความลงเลสงสย สมาธแปลวา ความตงมนแหงจต หมายถง ความสำารวมจตใหแนวแนเพอเพงในสงใดสงหนง เกดภาวะจตสงบนงจบอยทอารมณอนเดยว เมอฝกสมาธเจรญภาวนาใหสงบจากกเลสและนวรณธรรมไดแลว ขนตอไปกเจรญวปสสนาตอ

๒. วปสสนากมมฏฐาน หรอวปสสนาภาวนา หมายถง การเจรญภาวนา ใหมความเหนแจง การฝกอบรมปญญาใหเกดความร

77 กนก จนทรขจร, ธรรมเพอชวต, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร : พมพเผยแผเปนธรรมทาน๒๕๔๙), หนา 8 ๕๗-861.

140

แจงตามเปนจรง รแจงในไตรลกษณ ถอนความหลงผดรผดในสงขารเสยได รแจงวาสงขารเปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

การปฏบตสมาธทง ๒ ประการน จะชวยใหมจตใจทมนคง ไมหวนไหวไปกบอารมณทไมปรารถนา คอ เมอเกดอะไรขนกสามารถควบคมสตได ไมปลอยใจไปกบอารมณของความโกรธ ความโลภ และความหลง เปนตน

3.5 สรปปญหาทางดานครอบครว นบวาเปนปญหา

ทนากงวลใจ หรอเปนปญหาหนกของหมบานหรอชมชน ถงแมจะมปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปทำางานในตางถนของคนหนมสาววยทำางานบาง จงทำาใหเกดปญหาดานครอบครว เดกๆ ทมพอแมไปทำางานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายายนน ทำาใหเดกมปญหาขาดความอบอน เดกเหลานนกคบเพอนและสงไมดตางๆ กอใหเกดปญหา โดยปญหาเดกตดยาเสพตด ททกภาคสวนรวมกนหาทางแกไขปญหาน ปญหาดานเศรษฐกจ ทพบในชมชนสวนใหญมปญหาตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรของรฐ ปญหาทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ คอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกตำา ประชาชนในหมบานตางกไดนอมนำาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท ๙ มาเปนหลกในการดำาเนนกจกรรมรวมกนของคนในสงคม เพอมงไปสความสขทเกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผล และมภมคมกนทด ทำาใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ปญหาดานสงคม มซงปญหาทนาหนกใจสำาหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบาน

141

ซงทำาหนาทในการกำากบดแลความสงบสขทวไปของในจงหวดบรรมย จากการสนทนากบผใหญบาน ทำาใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานตางๆ ไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ทำาใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน มแนวโนมลดนอยลง

ปญหาดานจตใจ เกดความสมพนธของสมาชกในครอบครว มผลตอสขภาพจต ถาครอบครวอบอน มความรกใครปรองดอง ชวยเหลอซงกนและกน สมาชกในครอบครวกจะมความรสกทมนคง และเมอประสบปญหา ครอบครวแตกแยก หรอตางคนตางอย สมาชกในครอบครวไมรกใครผกพนกน ตางเอาเปรยบ หรอเหนแกตวแลว สมาชกแตละคนยอมตองตอสชวตอยางโดดเดยว และวาเหว โดยเฉพาะเมอประสบปญหากไมรวาจะหนหนาไปพงใคร ยอมกระทบตอสขภาพจต โดยเฉพาะอยางยงปญหาสขภาพจตผสงอายในจงหวดบรรมย การไมเขาใจหลกไตรลกษณ 3 ประการ (๑) อนจจลกษณะ คอ ลกษณะไมเทยง (2) ทกลกษณะ คอ ลกษณะทเปนทกข (3) อนตตลกษณะ คอ ลกษณะทไมมความหมายแหงตวตน ลกษณะทง 3 อยางน เรยกวา สามญลกษณะ ซงสรรพสตวและสรรพสงทงหลายในโลกน ทงทมวญญาณครองและไมมวญญาณครองมลกษณะทเสมอกน คอ ตกอยในหลกไตรลกษณ เมอตกอยในหลกไตรลกษณ จงเกดปญหาดานตางๆ ขน เชน ปญหาทางดานครอบครว ปญหาดานเศรษฐกจ ปญหาดานสงคม และปญหาดานจตใจ เปนตน

ดงนน การแกปญหาชวตของคนในไตรลกษณทเกดในเบญจขนธ คอ ความสขเกดทางกาย เรยกวา กายกสข ไมวาจะไดรป เสยง กลน รส เปนตน และความสขเกดทางจต เรยกวา เจตสกสข ไมวา

142

ไดความสขเกดจากสมาธ คอ ทำาใหจตด ซงหลกคำาสอนในทางพระพทธศาสนาสอนเรองทกข และการดบทกขเปนหลก เพอจะแกปญหาของชวตและปญหาสงคม ปญหาชวตและสงคมคอความทกข ปญหาชวตและสงคมเกดจากสมทย คอ เหตใหเกดทกข ปญหาชวตและสงคมจะหมดไปหรอดบทกขคอ นโรธ ความดบทกขไมมเหลอ ปญหาชวตและสงคมจะหมดไป ปญหาความทกขของมนษยนน อยทกเลสและความเหนแกตว ความทกขความเดอดรอนจะหมดไปกเพราะหมดความเหนแกตว เมอกเลสและความเหนแกตวหมดไป ความสขความเจรญ ความสงบเยนกเกดขน ปญหาชวตและสงคมกจะหมดสนไป