Varroa Destructor ile Doğal Enfeste Bal arılarında Organik Asitlerin Kullanımı ve Etkinliği

8/7/2019 Varroa Destructor ile Doal Enfeste Bal arlarnda Organik Asitlerin Kullanm ve Etkinlii

1/71

T.C.

ULUDA NVERSTES

SALIK BLMLER ENSTTS

PARAZTOLOJ ANABLM DALI

VARROA DESTRUCTOR LE DOAL ENFESTE BAL ARILARINDA ORGANK

ASTLERN KULLANIMI VE ETKNL

Ahmet Onur GRGN

(DOKTORA TEZ)

Bursa - 2008


2/71

1

T.C.

ULUDA NVERSTES

SALIK BLMLER ENSTTS

PARAZTOLOJ ANABLM DALI

VARROA DESTRUCTOR LE DOAL ENFESTE BAL ARILARINDA ORGANK

ASTLERN KULLANIMI VE ETKNL

Ahmet Onur GRGN

(DOKTORA TEZ)

Danman : Prof. Dr. Levent AYDIN

Bursa - 2008


3/71

2

Uluda niversitesi Salk Bilimleri Enstits Mdrlne

Bu tez, jrimiz tarafndan DOKTORA tezi olarak kabul edilmitir.

Ad ve Soyad mza

Tez Danman Prof. Dr. Levent AYDIN

ye Prof. Dr. evki Z. COKUN

ye Prof. Dr. Semra OKURSOY

ye Prof. Dr. Hasan EREN

ye Do. Dr. brahim AKMAK

Bu tez, Enstit Ynetim Kurulunun 12 03 2008 tarih, 2008/ 11 sayl

toplantsnda alnan 1 numaral karar ile kabul edilmitir.

Prof. Dr. Kasm ZLK

Enstit Mdr


4/71

3

NDEKLER

GR ......... 1

GENEL BLGLER ........... 3

Mcadele Yntemleri....... 13

GERE VE YNTEM ........ 17

1. Sezon Denemesi ....... 18



Verilerin Analiz Yntemleri ........... 23

BULGULAR . 241. Sezon in Uygulanan statistikler ........ 24

2. Sezon in Uygulanan statistikler ........ 32

3. Sezon in Uygulanan statistikler ........ 40

TARTIMA VE SONU ..... 51

KAYNAKLAR ..... 57

TEEKKR .. 64

ZGEM .. 65


5/71

4

ZET

Bu alma, Avrupa bal arsnn (Apis mellifera L.), dnyann birok lkesinde ve

lkemizde en yaygn paraziti olan Varroa destructora (Anderson ve Trueman, 2000) kar

Avrupa ve Amerikada kullanlan organik asitlerden Formik asit, Okzalik asit ve Laktik

asitin Marmara Blgesi koullarnda kullanm ve etkinliinin belirlenmesi amacyla

yaplmtr.

Asitlerin etkinliini belirlemek amacyla, iki sonbahar ve bir ilkbahar olmak zere

sezon boyunca sekizer kovandan oluan gruplara, Formik asit % 80lik flakon iesi ve %

65lik poet yntemiyle 1 hafta arayla 2 kez, % 4lk Okzalik asit ereveler arasna

damlatma yntemiyle 1 hafta arayla 3 kez, % 15lik Laktik asit ereveler zerine pskrtme

yntemiyle 1 hafta arayla 2 kez uygulanm, bir grup da ilalanmadan kontrol olarak

braklmtr. Ayn zamanda karlatrma amacyla etkisi bilinen bir kimyasal ila olan

Coumaphos (Kamofos) etken maddeli Perizin de bir gruba denenmitir.

Asitlerin etkinlikleri Yzde Deiimi Formlne gre, asitler aras iliki ise oklu

karlatrma testiyle hesaplanmtr. Buna gre sonbaharn 1. sezonunda en yksek etki %

81.58 ile Okzalik asitte daha sonra % 76.28 ile Perizinde, % 55.97 ile Formik asitte, % 18.82

ile Laktik asitte grlmtr. lkbahar sezonunda % 87.0 ile Perizinde, % 76.57 ile Laktik

asitte, % 66.66 ile Formik asitte ve % 56.59 ile Okzalik asitte; sonbaharn 2. sezonunda (3.sezonda) ise % 95.44 ile Perizinde, % 94.44 ile Formik asitte, % 74.98 ile Okzalik asitte ve

% 61.27 ile Laktik asitte ortaya kmtr. Denemeler sresince ana arnn yumurtlama

performansnda bir azalma olmam, ii arlarda da anormal lmler grlmemitir.

Sonu olarak her asidin de lkemiz Marmara Blgesi koullarnda zellikle

sonbaharda belirtilen ekillerde kullanlmas durumunda Varroa destructora kar etkili

olabilecei sonucu karlmtr.

Anahtar kelimler: Bal ars,Apis mellifera, Varroa destructor, organik asitler, etkinlik


6/71

5

SUMMARY

Usage and Efficacy of Organic Acids to Varroa destructoron Naturally Infested Honey

Bee (Apis mellifera) Colonies

This study has been performed to determine efficacy of formic, oxalic and lactic acids

which are commonly used in Europe and America to control Varroa destructor(Anderson

and Trueman, 2000), common ecto-parasite in whole world including Turkey, on naturally

infested honey bee (Apis mellifera L.) colonies in Marmara Region.

Experimental colonies were divided in to five groups that has eight hives each,

homogenically. Formic, oxalic, lactic acid and coumaphos (to compare, efficacy-known

chemical) were applied to each group and one group is served as untreated control. Each

colony was treated in three seasons, two fall seasons and one spring season.

The efficacy of acids were detected via Percentage Changing formula and importance

between the acids was determined via Multiple Comparisons test. In the first fall the highest

efficacy has achieved from oxalic acid as % 81.58, Perizin % 76.28, formic acid % 55.97 and

lactic acid % 18.82. In spring season Perizin 87.0, lactic acid % 76.57, formic acid % 66.66,

oxalic and % 56.59; and in the second fall season (third season) Perizin % 95.44, formic acid

% 94.44, oxalic acid % 74.98 and lactic acid % 61.27. During trials, there was no reduction

observed. in queen bees egg laying and adult bee deaths due to treatment.

In conclusion, efficacy of these organic acids against V. destructorwere determined

when used in late fall in Marmara conditions of Turkey.

Key Words: Honey bee,Apis mellifera, Varroa destructor, organic acids, efficacy


7/71

6

GR

Dnyada ve Trkiyede bal arlarn tehdit eden en nemli paraziter hastalk etkeni

olan Varroa destructorAnderson ve Trueman 2000e kar; Formik asit, Okzalik asit veLaktik asit olmak zere eit organik asidin kullanm, bu almann konusunu

oluturmaktadr.

Bu alma, Varroa destructorakarnn kimyasal ilalara kar son 10-15 ylda ortaya

kan direnci ile birlikte bu tr ilalarn ar rnlerindeki kalnt tehlikelerinden dolay;

alternatif doal bir etken madde olarak organik asitlerin kullanmnn lkemiz artlarndaki

etkisi ve kullanlabilirlii ynnden nemlidir.

Bu konunun seiminde, lkemiz ve dnya arclnn en nemli hastal olan

Varroosise kar gelitirilen organik asitlerin kullanmnn lkemizde snrl olduu, tam

olarak tannmad ve ticari olmayan (ev yapm) artlarda hazrlanmasnn bilinmedii,

bununla birlikte lkemizde organik asitlerin birka sezon kullanm sonucunda Varroa

destructor a kar etkisinin bilimsel olarak ortaya konulmamas etkili olmutur.

Bu konuda yaplan almalarda organik asitlerin kullanma hazrlanmas, uygulama

biimi, dozu ve tekrar zerinde durulmutur.

Formik asit (FA), % 60 ile % 98 aras younlukta, sulandrlarak kullanlmaktadr.

Tutkun ve nci % 98lk FAy flakon iesinden buharlatrma yntemiyle ereveler

arasna ba aa sktrarak en az 14 gn tutmu (1); Goodwin ve ark. % 65lik FAy emici

pede (kat havluya) emdirerek ereveler zerine koymu ve 5 gn arayla 6 kez

uygulamlardr (2). Yine ayn aratrclar FAy giri tahtasna delik boyunca 5 gn arayla

5 kez uygulamtr (2). Pede emdirilen formik asidin kovanda abuk buharlamasn

engellemek iin pedler kilitli buzdolab poetlerine konulup, poetin belirli ksmlarn

delmek suretiyle de kullanlmaktadr (2). laveten ise bir kartona, aa stripe ya da poliye

(akrilik asit) emdirilmi ekilde bulunmaktadr (3,4).

Okzalik asit (OA); spreyleme, damlatma, buharlatrma, fumigasyon ya da jel halinde

olmak zere genelde toz ekerden hazrlanan uruba % 2-5 orannda eklenerek

kullanlmaktadr. Del Hoyo ve ark. % 5lik OAy erevelerin arasna arlarn zerine

damlatarak 3 kez uygulamlar (5), Yeni Zelandadaki almada ise % 3,2lik OA solsyonu

bir kez ereveler arasna beer ml damlatlmtr (6). Yaplan denemeler sonucunda

damlatma yntemiyle uygulanan eker solsyonundaki en etkili OA dozunun % 4,2 olduu

ortaya km, % 2,1lik orann etkisiz olduu grlmtr (7).


8/71

7

Laktik asit (LA), yaplan tm almalarda % 15 orannda sulandrlarak sprey

tarznda arlarn zerine pskrtlmtr. Bir sezonda iki ya da tedavi uygulanmaktadr.

Hollandadaki almada % 15lik LA yavrusuz kolonilerde her bir ereve yzne 8 ml

olmak zere bir hafta arayla iki defa uygulanmtr (8). sveteki almada ise her ereve

yzne 5 ml denk gelecek ekilde % 15lik LA bir hafta arayla iki kez uygulanmtr (9).Bu almayla Trkiye-Marmara Blgesi artlarnda organik asitlerin Varroa

destructora kar kullanmnda doz, verili yolu ve tekrar dozlarn uygun artlarda

belirlenerek parazite kar etki dzeylerinin ortaya konmas amalanmtr. Ayrca

kullanlan ilalarn ar lmlerine ve/veya ana arnn yumurtlama performansna bir etkisinin

olup olmad da incelenmitir.


9/71

8

GENEL BLGLER

Hymenoptera (Zar kanatllar) takmnda 11 aile ve yaklak 700 cins ierisinde 200bin tr bulunmaktadr. Bu trlerden Bat bal arsApis mellifera, hayvanlar alemi ierisinde

aada belirtildii ekilde yerleir:

ube : Arthropoda (Eklembacakllar)

Snf : Insecta

Takm : Hymenoptera (Zar kanatllar)

Alttakm : Apocrita

st aile: Apoidea

Aile : Apidae

Alt aile : Apinae

Cins :Apis

Tr :Apis mellifera, Linnaeus 1758 (10).

Apis cinsine bal sekiz bal ars tr bulunmaktadr. Bunlarn drd 1988 ylndan

itibaren ilave edilmi olup, pek ou gncel olarak aratrlmaktadr. Belirlenen bu trler;

Apis cerena, A. koschevnikovi, A. nigrocincta, A. dorsata, A. laboriosa, A. florea,

A. andeniformis veA. melliferadr.A. mellifera 24 soy ierir. Bu soylar genel olarak drt

gruba ayrlmtr:

1. Afrika arlar, 2. Yakn Dou arlar, 3. Orta Akdeniz ve Gneydou Avrupa arlar,

4. Bat Akdeniz ve Kuzeybat Avrupa arlar (10).

Avrupa gruplar talyan, Karniol ve Alman siyah arlarn, Yakn Dou grubu ise

Anadolu Kafkas (Caucasian) arlarn iermektedir (10).

Yukarda tanmlanan soylara ilave olarak, soylar arasnda veya bir soy ierisindeki

hatlar arasnda melezlenebilen hibrit soylar da bulunmaktadr (rn. Starline, Buckfast vb.)

(10).

Bir ar kolonisinde ii, kralie (ana) ve erkek olmak zere tip ar bulunur. Her

kolonide bir ana ar, mevsimine ve koloniye gre deimekle beraber normal sezonda 20-70

bin ii ar ve 50-500 erkek ar bulunmaktadr (11).

Arlar yumurta ile (ovipar) oalrlar. Gelimeleri srasnda yumurta, larva, prepupa,

pupa ve ergin gibi yapsal deiimleri vardr (11).Ana ar, petek gz iinde yumurtadan ergin oluncaya kadar 15-16 gnde geliimini


10/71

9

tamamlar. Kovanda bakclk yapan gen ii arlar tarafndan devaml ekilde protein

deeri ok yksek, zel bir gda olan ar st ile beslenen petek gzndeki larvann gelimesi

ile ana ar meydana gelmektedir. Ana arlar, yaamlar sresince ayn gda ile beslenirler.

Normal bir kolonide yumurtlayan bir tek ana ar bulunurken, oul zamannda kovanda ayn

anda iftlememi birka ana ar bulunabilir. Ana arnn ortalama mr yl kadardr (11).i arlar ksrlam diilerdir. Petek gzne braklan dllenmi yumurtadan ergin

oluncaya kadar 21 gnde gelimesini tamamlar. Boylar erkek ve ana ardan kktr.

Yalarna gre kovan ii veya kovan dnda grev alrlar. Yaam sresi faal dnemde

ortalama 35 gn, kn ise 7-8 aydr (11).

Erkek arlar gelimelerini 24 gnde tamamlar. nc ift bacaklarda, ii arlarda

bulunan fra, tarak ve sepet yoktur. i arlarda bulunan ineler, bunlarda krelmi

olduundan sokamazlar, balmumu salglayamazlar, petek yapamazlar. Grevleri iftleme

zaman ana ary dllemektir. lkbahar zifaf uuundan sonra ve sonbaharda ii arlar

tarafndan kovandan atlrlar veya ldrlrler. Scak mevsimde iki ay kadar yaarlar (11).

Bal arlarn etkileyen paraziter hastalklar iinde en ok ektoparazitler bulunmaktadr:

Varroosis (Varroa spp.): Ergin ve yavru arlar etkileyen, bal arlarnn hemolenfini

emerek direk ve dolayl olarak hastalk oluturmas ve sonucunda lmle seyreden,

Varroidea ailesindeki akarlarn oluturduu hastalktr (10).

Trake Akar (Acarapis woodiRennie, 1921): Ergin arlarn gsndeki trakelerde

yaayan ve ar lmlerine neden olan bir akardr. Trkiyede henz grlmemitir.

Petek Gveleri (Galleria spp.): Larvalarnn petekleri yemeleri sonucu kovann

zayflamasna ve hastalk etkenlerine duyarl hale gelmesine neden olan, bata Galleria

mellonella Linnaeus, 1758 tr olmak zere baz gvelerdir (10).

Kk Kovan Bcei (Aethina tumida Muray, 1867): Ergini ve larvalarnn bal ve

petekleri yemek suretiyle kovan zayflatan ve hastalklara duyarl hale getiren Coleoptera

takmndan bir bcektir. Trkiyede henz grlmemitir (10).

Tropilaelaps clareae Delfinado ve Baker: Arlarn zerine yumurtalarn brakp

arnn geliimini engelleyen parazit bir akardr. Trkiyede henz grlmemitir (11).

Ar Biti (Braula coeca Nitzsch, 1818): Arya dorudan zarar vermeyip, gdalarna

ortak olan Diptera takmndan bir eklembacakldr. iek tozu, polen, bal ve ar st ile

beslenirler. ok abuk reyerek kovanda saylar ok olduu zamanlar ar ailesinde nemli

kayplara sebep olurlar (11).

Dier Zararllar: Bunlarn dnda bal arlarna karncalar (Formicidae), rmcekler

(Araneae), kulaa kaanlar (Dermaptera), termitler (Isoptera), Hemiptera snf bcekler,soyguncu sinekler (Asilidae), peygamber develeri (Mantodea), eek arlar ve sarca arlar


11/71

10

(Vespidae) zarar vermektedir (10).

Ar akar (Varroa spp.) bal arlarnn larva, pupa ve erginleri zerinde yaayan ve

uzun sre dikkati ekecek bir belirti gstermeden oalan bir d parazittir. Arnn kann

(hemolenfini) emerek beslenir ve konaksn lme srkler. Bu nedenle yurdumuz ve

dnya arcl ciddi ekilde bu akarn tehdidi altndadr (12-14).Hastaln etkeni yurdumuzda ar canavar ya da ar akar olarak bilinen Varroa

destructoradl parazittir. Dnyann dier blgelerinde ise bu tre ek olarakV. jacobsoni,

V. underwoodi ve V. rindereribulunur. V. destructorun esas konaksApis cerenadr.

V. destructorise Hindistan ve Uzakdou lkelerinin bal ars olanA. cerenadan tm

Dnyaya yaylmtr. u ana kadar 20 farkl genotip kefedilmitir (12, 15, 16).

Parazitin sistematikteki yeri yledir;

Takm: Arthropoda

Takm alt: Chelicerata

Snf st : Anactinotrichida

Snf : Mesostigmata (Gamasida)

Snf alt : Dermanyssina

Aile st : Dermanyssoidea

Aile : Varroidea

Cins: Varroa

Tr: Varroa destructorAnderson ve Trueman, 2000 (17).

Varroa cinsi (Acari: Varroidae) ilk defa 1904 ylnda E. Jacobson tarafndan Javada

(Endonezya)Apis cerenann larva gzlerinden toplanm ve Hollandal A.C. Oudemans

tarafndan ayn yl Varroa jacobsoni olarak tanmlanmtr. 1987 ylnda Nepaldeki

A. cerena arsnda V. underwoodi, 1996 ylnda Endonezyann Borneo adasndaki

A. koschevnikovi arsnda ise V. rindereri ilk defa ortaya karlmtr (15). Tanmlanan

trden V. jacobsoni AsyadaA. cerena veA. nigrocincta arlarnda yaygnlk gstermektedir.

Yaklak 37 yl nce ise Avrupa bal ars olanA. Melliferann Asyaya getirilmesi sonucu

bu arlarda da ortaya km ve hzla yaylmtr (15).

Parazit gezginci arclk, ana ar ve oul ticareti ile Rusya ve civar lkelerine

bulam, 1977 ylnda da Bulgaristandan Trkiyeye girmitir. Ayrca bilimsel almalar

nedeniyleA. cerenann bilim adamlarnca Almanyaya gtrlmesi ve ana ar ticareti ile

Orta Avrupaya bulamtr. Japonyadan Gney Amerikaya g edenler yanlarnda ar

kolonilerini de gtrdklerinden parazit G. Amerika lkelerine, oradan da ABDye

bulamtr. 2000 ylnda Yeni Zelandada da grlen Varroa, Avustralya ktas ve HavaiAdalar dnda tm kta ve lkelerde yaylarak arcln en byk sorunu haline gelmitir

ekil 1: Varroa destructor 21


12/71

11

(12, 15).

2000 ylna kadar eitli ar populasyonlarndan toplanan dii V. jacobsonilerde

beden ls de dahil olmak zere fenotipik karakterlerde belirgin farkllklar gzlenmitir.

A.cerenadan alnan dii Varroalarn,A. melliferadan alnan diilerden daha kk olduu,

virlenslerinin farkl olduu, AvrupadakiA. melliferalarda reyen fenotipik olarak benzerakarlarn mitokondriyal DNA (mt DNA) sitokrom oksidaz I (CO-I) gen sekanslarnn % 6.7

orannda farkllk gsterdii grlmtr. Rapor edilen bu farkllklar sonucu Varroann

birden fazla tr olabilecei dnlm ve bu konuda bir almann gerektii kansna

varlmtr (15).

2000 ylnda Anderson ve Trueman, dnyann eitli blgelerindenA. mellifera ve

A. cerenadan topladklar dii Varroalarn CO-I gen sekanslarn ve vcut llerini

karlatrmlar, ortaya kan farkllklardan dolay farkl bir tr olarakVarroa destructoru

tanmlamlardr. Bu tr de kendi iinde Japon Tayland ve Kore haplotipi olarak reme

zelliklerine gre ikiye ayrmlardr (15).

Bu yazarlarn yapt almay takiben Zhangn (2000) yapt almada

V. destructoru V. jacobsoniden ayran kriter olarak mtDNAlarnn Co-I sekanslarnn

farkllnn yannda, dii V. destructorun geniliinin dii V. jacobsoniden daha fazla

olduu, ayn zamanda V. destructorun daha az kresel olduu (eliptik olduu) belirtilmitir

(18).

Trkiyede Yayl

Varroa spp, ilk defa 1978 ylnda lkemizde grlm, Bulgaristandan gelen paket

arlardan geldikleri dnlmtr. Varroosis ksa srede tm Trkiyeye yaylm, 3-4 yl

gibi ksa bir srede yaklak 600 bin koloni kaybna yol amtr (19).

Trkiyede Varroa destructortr ilk defa akmak ve ark. (2002) tarafndanbahsedilmi (20), ilk tehisi ise Gleen ve ark. (2003) tarafndan yaplmtr (21). Warrit ve

ark. (2004) V. destructorun lkemizdeki varln Co-I gen sekans dzeyinde (22), Aydn

ve ark. (2007) ise morfolojik olarak tespit etmilerdir (23).

akmak ve ark. (2003), yaptklar almada Trkiyenin eitli yerlerinden 39

arlktan aldklar numunelerde 35 arlkta (% 90) V. destructoru tespit etmilerdir (13).

Yaplan dier almalarda da Varroa spp. yaygnl % 90n zerinde kmtr (24, 25).

Gnmzde tm Trkiyede varl % 100 olarak kabul edilip buna gre tm koloniyeilalama yaplmaktadr. Daha nce listede olmasna ramen, tm kovanlarda grlmesi


13/71

12

sebebiyle Tarm ve Ky leri Bakanl tarafndan 12 Temmuz 2007 tarihinden itibaren

hbar Mecbur Hastalklar Listesinden de karlmtr (26).

Morfoloji

Varroa akar plak gzle grlen bir d parazit akardr. Belirgin bir seksel

dimorfizm mevcut olup, erkekler ve diiler postembriyonik geliimin ikinci fazndan itibaren

morfolojik olarak birbirinden farkl yapdadr (27).

Makroskobik olarak cinsiyetler aras ayrm, vcut zelliklerine gre yaplabilir. Tm

geliim dnemlerinde erkekler diilerden daha kktr. Buna ek olarak erkeklerin bacak

uzunluklar vcut llerine gre karlatrldnda diilerin bacaklarndan daha uzundur

(27).

Cinsiyetler aras ikinci makroskobik ayrm vcut ekillerine gre olmaktadr.

Postembriyonik gelime dneminin ikinci yarsndan itibaren diilerin vcudu enlemesine

genileyip eliptik bir yap alrken, erkekler genimsi bir vcut yaps alrlar (27).

ki cinsiyet arasndaki son fark ise sadece ergin dnemdeki vcut renkleridir. Ergin

diiler kahverengi iken ergin erkekler ak sardrlar (27).

Ergin dii Varroa destructor1.1-1.2 mm uzunluunda, 1.6-1.7 mm geniliindedir.

Vcut srt ve karndan bask olup st ksm hafife dbkeydir. Sert bir kitin tabakasylakapl olan kalkan eklindeki srt kabuu tm vcudu kaplar. Srt blgesinde kaln olan

ktikla karn blgesinde incelmitir. Parazitin kenarlar karna doru hafif bir kvrm yapar.

Srt levhas stten bakldnda az organellerini ve bacaklar gizler (15, 18).

Dii akarn az organelleri bal ars larvalarnn ve erginlerinin derisini delmeye ve

kan emmeye uygun bir yapdadr. Azda ileri ve geri hareket eden keskin, eri ulu bir ift

eliser bulunur. Bunun yannda bir ift pedipalp vardr (17).

Bacaklar alt segmentli ve drt ifttir. Ksa, kuvvetli ve kaln yapdadr. Birinci iftbacaklar zerinde duyu kllar bulunur. Bunlar zellikle koku alma grevini yerine getirirler.

Bacaklarn zerinde yapmay salayan vantuz eklinde loplar bulunur (17).

Ar akarnn vcut ekli, bal ars zerinde kolayca tutunmasna elverili olarak

yassdr. Bacaklarn ucunda bulunan yapmay kolaylatrc vantuzlar ve karn

blgesindeki kllar, arnn bu akar zerinden atmasn neredeyse imkansz klar. Genellikle

arnn ilk abdomen segmentleri arasnda tutunurlar. Akar, arnn ba ve thorax arasna,

thorax ve abdomen arasna da yerleebilir. Arya ulatklar her yerde kolayca segmentleraras zara girebilirler ve hemolenf emebilirler (17).


14/71


15/71

14

faaliyete geerler. Bunlar gelimekte olan 5-6 gnlk larval petek gzler iine, gzler

kapatlmadan bir iki gn nce girerler. Ayn gze bir veya birden fazla dii akar girebilir.

Burada larvalar zerinde bir hafta kadar beslenen akar, gzler kapatldktan 2-3 gn sonra,

bir defada tek tek 2-9 arasnda yumurta brakr. Yumurta says mevsime gre deiiklik

gsterir. lkbaharda az, yaz ortas veya sonunda en yksek dzeye ular (1).Yumurtalar st beyaz renkte, oval, 600-630 x 500 m boyutlarnda saydam, ince

kabukludur. Akar yumurtalar petek gznn alt ve yan ksmlarna veya dorudan arnn

zerine brakabilir. Bir dii, kapal gzler ierisinde kald srece 2-3 defa yumurta

koyabilir. Akar ilk yumurtalarn braktktan sonra ar larvalar zerinde beslenir, bir sre

dinlenir ve tekrar yumurtlamaya balar. Akar yumurtas brakldktan 24 saat iinde

bacakl larva oluur (1, 17).

Dii Varroa destructor, yumurtlamak iin erkek ve ii yavru gzlerini seer. Fakat

erkek yavru gzlerini daha fazla tercih eder. Varroa jacobsoni ise sadece erkek yavru

gzlerini tercih etmektedir (16, 17).

Yumurta Alm ve Larva

Dii akar tarafndan kapal gzlere braklan yumurtalardan ortalama 24 saat sonra

0,5-0,6 mm byklkte ift bacakl larvalar kar. Larvalar farkllam bir baa vesegmentsiz bacaklara sahiptirler. Dlsz yumurtalar partenogenetik geliim geirerek erkek

bireyler (n=7) oluurken, dll yumurtalardan dii bireyler (n=14) oluur. Larval dnem ok

ksa srer ve protonimf larvann iinde grnmeye balar. Protonimf larval klfndan ve

sonra da yumurta kabuundan dar kar (17).

Protonimf

Protonimf, ilk hareketli dnemdir. Erkekler yumurtlamadan yaklak 30, diiler

yaklak 26 saat sonra yumurtadan dar karlar. Drt ift bacaklarn ucunda membranz

vantuzun bulunmasyla karakterizedir. Kresel, effafms beyaz, sklerize olmam bir

vcuda sahiptir. Cinsiyet ayrm biraz zor yaplabilmesine ramen erkekler daha oval ve

kk, 500 590 m boyutlarnda iken, diiler yuvarlak ve 530 570 m boyutlarndadrlar.

Her iki cinsin st ktiklasnda n ksma doru ok sayda noktasal kllar bulunur (17).

Erkek ve dii protonimfler bir sre yavru gznde serbest olarak gezinirler ve daha

sonra ar pupasndan hemolenf emmeye balarlar (17).


16/71

15

Dtonimf

Hemolenf emen protonimflerden dtonimfler oluur. Bunlar drt ift bacakl,

ergininkine benzer bir baa ve iki ift hipostomal kla sahiptir. Erginlerden, interkoksal

blgede genital akln olmamasyla ayrlr. Dii dtonimfin boyutlar beslenmeye bal

olarak 750 1000 m uzunluunda ve 800 1600 m geniliindedir. Vcutlar parlak

beyaz, dorsumunda skleritize alanlar yoktur. Erkekler diilerden daha kktr, vcutlar

armudi ve boyutlar 750 770 m uzunluk, 750 800 m geniliindedir. Erkek

dtonimfler, protonimflerine benzer (17).

Ergin

Sonuta dii V. destructorun gelimesi 5 - 6 gnde, erkek akarnki ise 7 - 8 gnde

tamamlanmakta ve ergin bireyler meydana gelmektedir. Gelien erkek ve dii akarlar kapal

gzler ierisinde iftleir. Erkek akarlar iftletikten sonra lr. Diiler, ar larvas

geliinceye kadar petek gznde kalr. Gen ergin arlar petek gzn terk edinceye kadar

eer protonimf ve dtonimfler geliimini tamamlayamam ise bunlar gz iinde lmektedir.Ar ile beraber petekten kan ergin Varroa, 4-13 gn kadar ar zerinde kaldktan sonra

tekrar yavru gzlerine girerek yumurtlamaya devam eder (17).

mr Uzunluu ve Dl Says

Dii Varroann mr yazn 2-3 ay, k dneminde ise 5-8 ay kadardr. Akarlar

kolonide kuluka gznn bulunmad k aylarnda yumurta brakmadan ii arlarn

zerinde yaarlar. lkbaharda, k geiren dii akarlar olumsuz evre koullarna daha az

dayankldr. Yaz dllerinin diileri ise d faktrlerden pek etkilenmezler (1).

Diilerde sperm saklamaya yarayan spermatekann tam dolmas iin, dii en az 4 kez

iftlemelidir. Uygun koullarda bir erkek 8 gen dii dlleyebilir. Ar yavru gz

aldktan sonra erkekler ve gelimemi diiler yaayamayp lrler (17).

i ve erkek ar yavru gzlerinde gelime sresi olarak belirgin fark yokken, akarlar

ii gzlerine ortalama 5, erkek gzlerine ortalama 6 yumurta brakrlar. Bir dii bir seferdeen az 2, en ok 7 reme dngs geirebilir (17).


17/71

16

Beslenme

Dii akar, larva ve ergin arlarn hemolenf ad verilen kan svsn emerek

beslenmektedir. K kovanda ii arlar zerinde geiren ergin akarlar, onlarn hemolenfi ile

de az miktarda beslenirler. Asalak akar, beslenmekte olduu ar lnce onu terk ederek

baka bir konak arar. Bu nedenle kovan temizlii yapan ii arlar tarafndan dar

kartlan l arlarda akara rastlanmas ihtimali ok zayftr. Kovanda yeni konak arayan

veya yumurta brakmak iin uygun bir petek gz semeye alan gen dii akarlar petekler

zerinde yrrken grmek mmkndr (1, 17).

Bulama

Bal arlarnda byk zarar yapan d asalan bulama nedenleri yle zetlenebilir:

1. Bulak kolonilerden salkl kolonilere yavru ve gen ii ar verilmesi.

2. Kolonilerin kontrolsz birletirilmesi veya yeni oul ve kovanlarn oluturulmas.

3. Bulak arlarn kovanlarn ararak dier kovanlara girmeleri, zellikle erkek

arlarn kovanlarn armalar.4. Oul kontrol iin gerekli nlemlerin yeterince alnmamas ve babo kan

oullarn kamas.

5. Arlk ierisinde ve arlklar arasnda zayf koloniler nedeniyle sk sk yamaclk

yaplmas.

6. Etkili olmayan yntemlerle zararlya kar yaplan mcadeleden iyi sonu

alnamamas.

7. Zararl ile bulak olduu bilinen lkelerden kontrolsz ana ar ve kolonisi satn

alnmas.

8. Gezici arcln kontrolsz ekilde yaplmas.

9. Bulak arlklarda ve blgelerde i karantina nlemlerinin alnmamas ve salk

kurallarna uyulmamas.

10.Zararllarn tehlikesi konusunda arclarn yeterli bilgiye sahip olmamas. (1, 28)


18/71

17

Patojenite

Varroann petek gzler iindeki larvalar ve ergin arlar zerinde beslenirken sk sk

fakat az miktarda kan emdikleri saptanmtr. Arlar sadece hemolenfin kayb ile zarar

grmenin dnda, emme yerlerindeki ak yaralardan eitli bakteri, virs, protozoon ve

mantar enfeksiyonlarna maruz kalabilirler. Enfeksiyonlar giderek yaygnlar ve zellikle

yavru rklne benzer hastalklar epidemi halini alr. Bazen de larva ve ergin arlar

septisemiden lrler. Ayrca Parazitik Akar Sendromu ad verilen belirtiler de

gzlenmektedir. Bu sendroma yakalanm kovanlarda V. destructormevcuttur, ergin ar

populasyonu azalmaya balam, ana arnn yumurtlama performans dm, yavru

gzlerinde noktal delikler, yavru rklne benzer semptomlar ve len yavrularn

gzlerde C eklinde kalmas gibi belirtiler gzlenmektedir (1, 17, 28, 29).

Larva ve ergin dnemde akarn emgisine maruz kalan arlarn zayflad,

gszletii ve kovan iinde bunlarn adeta srnr gibi yrdkleri grlr. Emginin fazla

olmas durumunda kanatsz, tek kanatl veya bacaklar eksik anormal bireylere rastlanr.

Bunlar kovan iinde normal fizyolojik yalarna gre yapacaklar grevleri yerine

getiremezler ve ii arlar tarafndan kovan dna karlrlar. Bir arnn bir dii akar

tarafndan her iki saatte bir emgi nedeniyle arlndan yaklak % 0,1ini kaybetmesi arya

byk sknt vermekte ve onu giderek lme srklemektedir. Ar emgi sonunda larvalarya yavru gzlerinde ya da ergin hale geldikten sonra lmektedirler. Koloni bireylerinin

lm, akar younluuna ve koloninin kuvvetine bal olarak deimektedir. Eer kapal

yavru gzlerinde ar larvalar ve pupalar lm ise petek gzlerin kapaklar koyu renk

almakta ve delinmektedir, delik evresi ise beyazlamaktadr (1, 17).

Asalak akarn zararl etkisi sonunda, kolonilerdeki erkek arlarn says dikkati

ekecek kadar azalr ve bunlarn cinsel gleri zayflar. Ana arnn yumurtlama yeteneinde

bir gerileme balar, ii arlarn yavru besleme ve bakm grevleri byk lde durgunlar.Ana ve ii arlarn normal mr uzunluklarnda bir ksalma grlr (1, 17).

V. destructorun dier bir etkileme ekli de arlk yapmaktan ileri gelen zarardr.

Arnn zerine tutunan akar veya akarlar, konaknn normal ekilde umasna ve iek tozu

toplamasna engel olurlar. Varroal arlar sk sk uu dengesini kaybettikleri iin yerde

yrmeye mecbur kalrlar, kovan iinde ve evresinde srnerek dolarlar. Ar

vcudundaki 3 dii akarn arl, 80 kg arlndaki bir insann zerindeki 1 kg bitin

arlna eittir (1, 17).Hastalkl koloniler rahatsz olduklarndan bazen k aylarnda k salkm yapamazlar


19/71

18

ve ana ary souktan koruyamaz duruma gelirler (1, 17).

Akar, bu ekildeki ar zararlar ile arcl direk olarak etkilerken, bitkilerin

dllenmesine de bir lde engel olarak dolayl yolla rn kayb meydana getirmektedir (1,

17).

Mcadele Yntemleri

Varroa akar ile mcadelede kimyasal, fiziksel, biyolojik ve genetik mcadele

yaplmaktadr.

Kimyasal mcadele ise sentetik ilalar, organik asitler ve uucu (esansiyel) yalarla

mcadele olmak zere e ayrlr (28).

Kimyasal Mcadele

Sentetik lalar

Kamofos (Coumaphos, C14H16ClO5PS): Organotiyofosfat grubu bir akarisittir.

Yaklak 16 lkede Varroa mcadelesi iin ruhsatl olan kamofos etken maddeli Perizin

(Bayer) ilac, EMEA (Avrupa lalar Komitesi) tarafndan da onayldr (30). Akarvcudunda asetil kolin esteraz sentezini inhibe ederek etkisini gsterir (31).

Kamofosun bal arlarnda Varroa mcadelesi iin uygulandnda herhangi bir yan

etkisinin olmad ve arlar iin dk toksisiteye sahip olduu bildirilmesine ramen (29),

dnyann eitli yerlerinden Varroann bu ilaca diren gelitirdiine ve ilacn ar

rnlerinde kalnt braktna dair bildirimler yaplmtr (32-34).

Amitraz (C19H23N3):Amidin snfna ait bir triazapentadien bileiidir. Veteriner

hekimliinde ve ziraatte, insektisit ve akarisit olarak kullanlmaktadr. Temasla etkisini

gsterir. Piyasada ticari olarak karton veya plastik tayclara emdirilmi ekilde bulunur ve

fumigant (tts) ya da sprey eklinde kullanlr. Varroaya kar etkisi % 95in zerinde

olmasna ramen, baz durumlarda yavru ve ergin arlarda lmlere ve akar direncine yol

at bildirilmektedir (35).

Fluvalinate (C26H22ClF3N2O3): Sentetik piretiroiddir. Piyasada polimer plastie ya

da tahta striplere emdirilmi ekilde bulunur. Temasla etkisini gsterir. Balmumu ve balda

kalnt brakt, erkek ve kralie arlara zarar verebilecei ve Varroalarn diren gelitirdii

bildirilmitir (35).


20/71

19

Cymiazole (C12H14N2S): minofenil tiazolidon derivatdr. Sistemik bir akarisittir,

yani arnn hemolenfine geer ve akar onu emdiinde etkisini gsterir. Granl halindedir,

urupla kartrlarak arlara verilir. Ergin ar lmlerine neden olabilecei bildirilmitir.

Sonbahar kullanmnda tehlikeli kalnt brakmamaktadr. Arlarn ilal urubu fazla

tketmeleri sonucu toksik etki gstermektedir. Diren bildirilmemitir (35).Flumethrin (C28H22Cl2FNO3): Sentetik piretiroiddir. Piyasada polimer plastik veya

tahta striplere emdirilmi ekilde bulunur. Temasla etkisini gsterir. Akar direnci olumutur

(35).

Bromopropylate, (C17H16Br2O3): Difenil grubu bir akarisittir. Karton striplere

emdirilmi ekilde bulunur ve tts eklinde yaklr. Temasla etkisini gsterir. Bala ve bal

mumuna kalnt brakmaktadr. Deneysel koullarda akarlarn diren gelitirdikleri

bildirilmitir (35).

Dnyada, ar hastalklarna ylda ortalama 3.5 milyar dolarlk harcama yaplmaktadr.

Bunun byk ksmn Varroa ilalar oluturmaktadr (36, 37). Bu harcamay drebilmek

iin arclarn kendilerinin yapabilecekleri (ev yapm) organik asit preparatlar nem

kazanmtr. Organik asitlerle mcadele, 1990lardan itibaren kullanlmaya balanan bir

mcadele eklidir. Doada bulunan ve akara kar etkili olduu belirlenen organik asitlerin

kullanmyla; kimyasal ilalarn kullanm sonucu ortaya kan balda-balmumunda kalnt ve

akarlarn bu ilalara kar diren gstermesi engellenmeye allmtr. Avrupa ve

dnyadaki eitli salk kurulular ve otoriteleri, arclkta kullanlan organik asitlerin

baldaki maksimum kalnt limitleri iin herhangi bir deer belirlemezken, birok sentetik

kimyasal iin ok dk limit belirlemilerdir. rnein coumaphos etken maddesi iin

baldaki limit deeri 100 ppbdir (32, 38, 39). Bilinsiz kullanm sonucu bu limiti aan

ballarn tketilme riski olduu, organik asitlerde ise byle bir durumun sz konusu olmad,

sadece baln tadnda baz deiiklikler olabilecei belirtilmektedir (40, 41).

Tm bu sebeplerden dolay organik asitlerin dnyada ve lkemizde arclkta

kullanm byk nem kazanmtr.

Organik Asitler

Formik asit (CH2O2): Renksiz, keskin kokulu, 1.22 gr/cm3 younlukta, suda

znebilen bir svdr. Baln iinde doal olarak bulunan maddelerden birisidir (42).

Doada birok maddede bulunmasnn yan sra en ok ar ve karncalar ierenHymenoptera (Zar kanatllar) dizisindeki artropodlarn ine ve az zehrinde bulunur. Asit,


21/71

20

kefedildii ilk zamanlar ok sayda karncadan distilasyon yoluyla elde edilmi, gnmzde

ise Karbonmonoksitten sentez yoluyla elde edilmektedir. Piyasada ticari olarak % 98-100

saflnda bulunmaktadr. Varroa akarna kar kullanmndan baka, hayvan beslemede,

kauuk ve kimya sanayinde kullanlmaktadr (43).

nsanlar tarafndan solunmas ve temas durumunda eitli zararlar meydanagetirebilir. Ayrca metaller zerine paslandrc etkisi vardr (2, 44).

Akardaki mitokondrial sitokrom oksidaz kompleksini inhibe ederek doku ve hcre

lmne neden olmak suretiyle etkisini gsterir (45).

Okzalik asit (C2H2O4): nce kristalize beyaz toz halinde, kokusu az, piyasada

okzalikasitdihidrat (C2H2O42H2O) formunda bulunan, bu formdaki younluu 1.65 gr/cm3

olan, suda znebilen bir tozdur. Doada birok bitkinin ieriinde bol miktarda ve

dolaysyla balda da bulunmaktadr (42). Laboratuarda skrozun, nitrik asit ve vanadyum

pentoksitle oksidasyonu sonucu hazrlanmaktadr. Varroa akarna kullanmndan baka

kimya sanayinde ve aa ilemede kullanlmaktadr (46).

Akar vcudundaki Ph dengesini bozup drerek etkisini gstermektedir (47).

Laktik asit (C3H6O3): Hafif sarya alan beyaz renkte, saydam, kendine has kokusu

olan, molekler arl 90.1 olan, suda znebilen bir svdr. 1881de ticari olarak byk

lde ekimi stten elde edildiinden dolay st asidi de denir. Ticari olarak kullanlan

laktik asit,Bacillus acidilacti gibi bakterilerden retilmektedir. Doada st ve st

rnlerinde bulunur. Glikojenin ykm sonucu yan rn olarak ortaya ktndan balda da

bulunur. Varroaya kar kullanm haricinde st endstrisinde, ilenmi gda sanayiinde,

fermentasyon gerektiren gdalarda gda koruyucu olarak kullanlmaktadr (48).

Arlardakinden farkl olan akarlardaki kitin tabakasnn yapsn bozarak etkisini

gstermektedir (49).

Uucu Yalar

Varroa kontrolnde ttn, am yapra, sarmsak, kekik, okalipts, ard, nane, pire

otu, ceviz, turungil gibi birok bitkinin z ve yapraklarndan elde edilen uucu yalar

kullanlmaktadr. Bu yalarn uygulama srasnda standart duruma getirilebilmesi olduka

zordur. Timol ve timol karml uucu yalar, Avrupa ve Amerikada dier uucu yalara

oranla Varroa kontrolnde yaygnlkla kullanlmakta ve olumlu zellikler (% 90-99 etki)

gstermektedir (28).


22/71

21

Fiziksel ve Biyolojik Mcadele

Varroa ile mcadelede kullanlan ilalamaya destek olmas bakmndan; erkek ar

gzlerinin karlmas, petek tuzaklama, tel kafesli taban uygulama, polen ekmeceli kovan

kullanma, arlar zerine pudra ekeri serpme gibi yntemler kullanlmaktadr (28, 50).

Ayrca deneysel olarak kovan ii scaklnn 40-450 Cye ykseltilmesi sonucu da akara

kar etki salanmtr (50).

Varroay etkileyen fakat ary etkilemeyenHirsutella thompsonii veMetarhizium

anisopliae adlmantarlarn kovana verilmesi sonucu Varroa populasyonu azaltlabilmektedir

(19, 51).

Genetik Mcadele ve Seleksiyon

Hijyenikolarak tabir edilen, hastalkl veya anormal petek gzlerini temizleyen

arlarn Varroaya kar da daha direnli olduu belirlenmitir. Seleksiyonla bu zellikteki

arlarn arlktaki frekans artrlabilmekte ve ana arlar kullanlmaktadr. Ayrca Varroaya

daha direnli olan baz alt trlerle (rn.Apis mellifera scutellata) ve hatlarla melezleme

yaplmaktadr (52-54).


23/71

22

GERE VE YNTEM

alma Kasm-Aralk 2004, Mart-Nisan 2005 ve Eyll-Ekim 2005 tarihlerinde

toplam sezon olmak zere, Bursa ili Mustafakemalpaa ilesine bal Akapnar ve Ona

kylerinde yrtlmtr. Bu kylerdeki baz arclara, Uluda niversitesi Arclk

Gelitirme ve Aratrma Merkezinin (AGAM) datt kovanlardan toplam 40 tanesi

almaya dahil edilmitir. Kovanlar Langstroth tipi, kulukalk stne tek katl, bir rnek ve

polen ekmeceliydiler. Kovanlarn seilmesinde ar poplasyonlar ve kuvvet bakmndan

homojen gruplarn oluturulmasna dikkat edilmitir.

Aratrmada kullanlacak Formik asit, Okzalik asit, Laktik asit, Coumaphos ve

kontrol kovanlar iin 8er kovandan toplam 40 kovan seilmitir.Kullanlan bu asitlerin akara kar etkinliklerinin, etkinlii bilinen bir kimyasal ilala

karlatrlmas amacyla Kamofos etken maddeli ila (Perizin-Bayer) kullanlmtr.

Denemelere balanmadan nce btn kovanlarn ana ar, yavru, besin durumu gibi

teknik kontrolleri yaplarak salkl olduklar teyit edilmitir. Varroa ynnden pozitif

olduklar hem ekmeceye den parazitlerden hem de yavru gzlerinin muayenesi sonucu

belirlenmitir. Daha sonra den akarlar tespit etmek amacyla polen ekmeceleri

temizlenerek her bir ekmecenin tabanna beyaz kat yerletirilmitir.


24/71

23

1. SEZON DENEMES : Kasm-Aralk 2004

Deneme ncesi hazrlklar tamamlandktan sonra, kovann o anki Varroa

younluunu belirlemek ve ilalamadan sonraki younlukla karlatrmak amacyla her

kovandan yaklak 50-100 ii ar, st kapaktan ve d erevelerden, iinde eterli pamuk

bulunan kavanozlara alnmlardr (55). (Etik kurul toplant tarihi: 4 Kasm 2004, Karar

no: 2)

Kavanozlara rneklenen ergin arlar ve Varroalarn saylar kaydedilerek, her bir

kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzde olarak belirlenmitir (Tablo 1). Ar

numuneleri alndktan sonra 1. grup (8 adet) kovana % 80lik formik asit (80 birim asit, 20

birim distile su), 10ar mllik iki adet flakon iesine konup, ienin d ksmnda 3-4 cmlik

fitil yardmyla buharlamas salanarak (Tellerverdunster yntemi), yavru emberine yakn

ksmlara erevelerin arasna ba aa sktrlmtr (ekil 2 ve 3). Asit buharnn

havadan daha youn olmasndan dolay uygulama stten yaplmtr. Bu yntem bir hafta

arayla iki kez uygulanmtr (1, 56, 57).

ekil 2: Fitilli FA iesi ekil 3: ienin stten sktrlmas


25/71

24

2. grup (8 adet) koloniye % 4lk okzalik asit (1 lt su + 1 kg eker + 100 gr

OAdihidrat) ieren urup, bir rngayla ereveler arasna, her araya 5 ml olacak ekilde bir

rngayla damlatma yntemiyle, bir hafta arayla toplam kez uygulanmtr (7, 58) (ekil4).

3. grup (8 adet) koloniye % 15lik laktik asit (85 birim su, 15 birim LA) sprey

iesine konarak erevelerin her yzndeki arlara 5-6 ml gelecek ekilde pskrtme

yntemiyle bir hafta arayla iki kez uygulanmtr (8, 59) (ekil 5).

4. grup (8 adet) koloniye kamofos etken maddeli Perizin (Bayer), kovan bana 1 cc

ilac, 49 cc suda zdrmek suretiyle bir rngayla damlatma yntemiyle, ereveler arasna,

bir hafta arayla iki kez uygulanmtr (60).

5. grup (8 adet) koloniye ise hibir akarisit ila uygulanmayp kontrol olarak

braklmtr.

ekil 4: rngadan OA uygulamas

ekil 5: LA uygulamas


26/71

25

Denemelerden sonra 1., 3., 7., 14., 21., ve 28. gnler tm kovanlarn polen

ekmecelerine den Varroalar saylmtr (Tablo 2) (ekil 6). Organik asitler etkilerini bir

haftadan itibaren kaybetmeye baladklarndan dolay belirli bir standart salamak amacylaOAnn son (nc) uygulamasndan (14. gnden) sonra, ekmece saymlar iki hafta daha

takip edilerek 28 gn saylmtr (2, 6). Her saymdan sonra ekmeceler akar ve akarla

karmas muhtemel pisliklerden temizlenmitir. Anormal ar lmlerinin olup olmadna

dikkat edilmitir. 28. gnde ise her kovann st kapak ve en d erevelerinden ortalama

50-100 ii ar, iinde eterli pamuk bulunan kavanozlara alnmtr. Laboratuara getirilen

kavanozlardaki toplam ar ve akar saylar kaydedilerek denemeden sonraki akar

younluklar tespit edilmitir (Tablo 3) (ekil 7).

ekil 6: ekmeceye den akarlarekil 7: Arlar stndeki akarlarnsaym


27/71

26

2. SEZON DENEMES : (Mart- Nisan 2005)

Bu sezondaki denemede 1.gruba uygulanan Formik asidin (FA)

uygulama ekli deitirilmitir. 11 x

13.5 cm llerinde az kilitlenebilen

buzdolab poetleri kullanlmtr.

Formik asidi emdirmek amacyla bu

poetlerin iine sabilen ebatta koli

kartonlar kesilerek bunlardan 4-5para poetin iine konmutur (Liebig

Dispenser yntemi) (ekil 8). Daha

sonra % 65lik formik asit (65 birim

asit + 35 birim su) hazrlanarak 40 ml poetin iine dklm, poetin az kilitlenerek

kapatlmtr. Hazrlanan bu poetler uygulamadan bir gece nce -180Clik dondurucuda

bekletilmitir. Burada ama asidin bu scaklkta kartona iyice nfuz etmesidir. Ertesi gn

uygulama srasnda poetlerin bir yzne bakla boydan boya kesiler yaplarak kesilen

ksm aa bakacak ekilde formik asit grubundaki her bir kovana bu poetlerden iki adet

arl-yavrulu ereveler zerine denk gelecek ekilde konmutur (ekil 9). Ayn yntemle

bir hafta sonra tekrar tedavi edilmitir (2, 33).

ekil 8: FA emdirmek iin hazrlanan ve poete konankarton paralar

ekil 9: FAnn poet yntemiyle uygulanmas


28/71

27

2. gruba Okzalik asit (OA), 3. gruba Laktik asit (LA), 4. gruba Kamofos; bir nceki

sezonda olduu gibi uygulanarak gerekli tekrarlar yaplm, 5. grup kovana ila

uygulanmamtr.

Yine bir nceki sezonda uygulanan, denemeden nce ve sonralar eterli kavanoza ar

alma ve ekmeceye den akarlar sayma ilemleri ayn ekilde tekrarlanmtr.

3. SEZON DENEMES : Eyll Ekim 2005

Bu sezonda da % 65lik FA ieren kartonlu poetler 1. gruba, % 4lk OA 2. gruba,

% 15lik LA 3. gruba, Kamofos 4. gruba uygulanm, 5. gruba ise ila uygulanmamtr.

Denemelerden nce ve sonralar eterli kavanoza ar alma ve belirli gnlerdeekmeceye den akarlar sayma ilemleri yaplmtr.

Kullanlan organik asitlerin ana arnn yumurtlama performansna ve yavru

lmlerine neden olabileceine dair baz aratrclarn verileri ve uyarlar olduundan

dolay (7, 56, 61) bu almada her sezonda da ila gruplar arasnda anormal ar lmleri

ve gzle grlr bir yavrulu gz azalm olmamasna ramen, kullanlan asitlerin ana arnn

yumurtlama performansna ve kapal yavru gzlerine muhtemel etkilerini belirlemek

amacyla bu sezonda farkl bir metot denenmitir.

Bu metotla ilalar uyguland gn tm erevelerdeki yavrulu alanlar, effaf asetat

kat kullanlarak, alann silinmez kalemle izilmesi suretiyle belirlenmitir (ekil 10). Bu

yntemde her organik asit ve

bir kontrol grubu iin yedier

kovan (toplam 28 kovan)

kullanlmtr. lalar

uygulandktan bir gn sonra ana

arnn yumurtlamasn tevik

etmek amacyla kovanlara 500er

ml eker urubu (1.5 birim eker +

1 birim su) verilmitir. urubun

verilmesinden bir hafta sonra

erevelerdeki yavrulu alanlarn

artn belirlemek amacyla tekrar lm (yavrulu alanlarn effaf asetat kadna izimi)

yaplmtr. izimler srasnda asetat katlarnn kenarna kovan numaralar da yazlmtr.

ekil 10: Yavrulu alann belirlenmesi amacylablgenin asetat kadna izimi


29/71

28

Daha sonra bu izili alanlarn zerine, cm2 lere ayrlm baka bir asetat kad konarak,

kareler saylm ve toplam cm2belirlenmitir (62).

Verilerin Analiz Yntemleri

Denemelerden nce ve sonra rnekleme yntemiyle kavanoza alnan arlar zerindeki

akar ykne gre ila etkinliini belirlemek amacyla nce, arclkta akarisit ilalarn

etkinliini belirlemede kullanlan Henderson Tilton Forml uygulanmtr (63, 64). Bu

formle gre bir ilacn etkinliinin yzde olarak hesaplanmas u ekildedir:

DzeltilmiYzde = ( 1 Tedavi ncesi kontroldeki akar say. x Tedavi sonras tedavi gr. akar say. ) x 100

Tedavi sonras kontroldeki akar say. x Tedavi ncesi tedavi gr. akar say.

Bu formlde kontrol ve tedavi grubundaki akarlarn denemelerden nceki saylarnn

birbirine yakn olmas ngrlmektedir. alma ise doal enfeste ve rastgele seilmi

kovanlardan olutuu iin, baz gruplarda akar saylarnda bu eitlik salanamam, kan

sonular tartmaya ak olabileceinden dolay ilave olarak, her bir kovann denemelerden

nceki ve sonraki akar saylarndaki farkn yzdelerine gre deerlendirme yapan Yzde

Deiimi yntemiyle ilalarn etkileri belirlenmitir:

% Etki: (Tedavi sonras akar yzdesi Tedavi ncesi akar yzdesi) / Tedavi sonras akar

yzdesi x 100

ekmeceye den akarlara gre ilalarn kendi aralarnda etkinlik ynnden

karlatrlmas ve ekmeceye den akarlarn miktarlarnn lm gnlerine grekarlatrlmas amacyla Tukeyin oklu Karlatrma Testi uygulanmtr (65).

Yavrulu alan lmlerinde ise yavrulu alan artlarnn ila gruplar arasnda orann

belirlemek amacyla da Kruskal Wallis Testi uygulanmtr (65).

Tm bu istatistiki testlerin ve formln uygulanmasnda Uluda niversitesi Tp

Fakltesi Biyoistatistik Anabilim Dalnn onay ve yardm alnmtr.


30/71

29

BULGULAR

1. Sezon in Uygulanan statistikler

Birinci sezonda ila denemesi ncesinde kavanozlara rneklenen ergin arlar ve

Varroalarn saylar ve her bir kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzdesi Tablo-

1de belirtilmitir.

Tablo 1: lk sezonda ila denemesi ncesinde kavanozlara rneklenen ergin arlar veVarroalarn saylar ve her bir kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzdesi (4-5ereve ar, yavrulu alan az 12 Kasm 2004 - 200C)

Uygulanacakla

Kovan No Varroa/Ar Akar yk (%)Ort yk (%)

FA O-6 25/106 23.58FA O-11 10/48 20.83FA A-11 2/76 2.63

FA A-5 15/117 12.82FA A-8 21/52 40.38FA A-1 16/120 18.33FA O-1 6/32 18.75FA O-2 7/16 43.75

22.63

OA O-9 2/76 2.63OA O-3 7/68 10.25OA O-12 8/71 11.26OA O-13 8/70 11.42OA O-5 9/83 10.84OA O-18 11/95 11.57OA A-2 3/33 9.9OA O-15 3/34 8.8

9.58

LA A-4 3/86 3.48LA O-4 6/82 7.3LA O-7 3/57 5.25LA A-7 3/50 6.0LA A-3 3/60 5.0LA A-10 3/82 3.65LA O-8 6/97 6.18LA O-10 3/54 5.55

5.3

Perizin P-1 3/59 5.08Perizin P-2 6/68 8.82Perizin P-3 6/79 7.59Perizin P-4 11/88 12.5Perizin P-5 4/55 7.27Perizin P-6 3/35 8.57Perizin P-7 2/41 4.87Perizin P-8 8/70 11.42

8.26

Kontrol A-6 1/13 7.69Kontrol O-20 2/42 4.76Kontrol A-20 1/47 2.12Kontrol A-9 1/40 2.5Kontrol A-21 4/47 8.51Kontrol O-14 4/52 7.69Kontrol O-16 5/62 8.06Kontrol O-17 3/58 5.17

5.81

FA grubunun akar younluunun deneme ncesinde dier gruplara gre fazla olduu

grlmektedir.


31/71

30

1. sezondaki denemeler sonunda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerdeki ekmeceye den

akar saylar Tablo 2de belirtilmitir.

Tablo 2: lk sezondaki denemeler sonunda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerdeki ekmeceye denakar saylar:

Kovan No la

1.Gn20 Kas 04

3.Gn

22 Kas 04

7.Gn

29 Kas 04(FA+OA 2. Uyg.)

14.Gn

3 Ara 04(OA 3. Uyg.)

21.Gn8 Ara 04

28.Gn14 Ara 04 Toplam Ortalama

O-6 FA 122 113 48 22 36 10 351 58.5O-11 FA 81 69 106 48 71 23 398 66.3A-11 FA 8 4 22 14 18 11 77 12.8A-5 FA 48 22 26 101 98 42 337 56.1A-8 FA 63 38 59 73 81 21 335 55.8A-1 FA 28 17 23 47 31 23 169 28.1O-1 FA 59 35 13 54 61 20 242 40.3O-2 FA 50 30 57 85 32 25 279 46.5

Toplam 459 328 354 444 428 175 2188Ortalama 57.3 41.0 44.2 55.5 53.5 21.8 273.3

O-9 OA 14 9 17 18 13 6 77 12.8O-3 OA 143 122 53 38 68 8 432 72.0

O-12 OA 32 16 21 2 88 21 180 30.0O-13 OA 11 8 24 39 11 10 103 17.1O-5 OA 4 7 14 11 97 26 159 26.5O-18 OA 73 37 112 51 68 36 377 62.8A-2 OA 48 32 142 102 36 6 366 61.0O-15 OA 62 46 46 30 14 6 204 34.0

Toplam 387 279 429 291 395 119 1898Ortalama 48.3 34.8 53.6 36.3 49.3 14.8 237.1

A-4 LA 7 4 0 4 3 0 18 3.0O-4 LA 36 17 47 14 15 8 137 22.8O-7 LA 6 9 5 6 35 11 72 12.0A-7 LA 7 4 13 12 40 6 82 13.6A-3 LA 57 47 24 83 131 19 361 60.1

A-10 LA 8 5 11 29 41 16 110 18.3O-8 LA 38 68 19 6 25 2 158 26.3O-10 LA 4 4 2 4 3 1 18 3.0

Toplam 163 158 121 158 293 63 956Ortalama 20.3 19.7 15.1 19.7 36.6 7.8 119.5

P 1 P 119 87 66 216 20 19 527 87.8P 2 P 67 53 22 84 22 8 256 42.6P 3 P 39 35 21 39 28 11 173 28.8P 4 P 32 16 18 51 37 12 166 27.6P 5 P 13 9 10 33 27 9 91 15.1P 6 P 17 12 18 37 21 13 118 19.6P 7 P 28 23 23 44 23 8 149 24.8P 8 P 32 25 22 47 30 9 165 27.5

Toplam 347 260 200 551 208 89 1645

Ortalama 43.3 32.5 25.0 68.8 26.0 11.1 205.6A-6 K 17 13 14 18 11 8 82 13.6O-20 K 44 38 107 97 79 30 395 65.8A-20 K 3 1 1 2 3 2 12 2.0A-9 K 2 3 1 3 2 3 14 2.3A-21 K 1 2 2 1 3 3 12 2.0O-14 K 2 1 1 2 2 4 12 2.0O-16 K 3 4 10 5 6 4 32 5.3O-17 K 0 1 1 0 2 3 7 1.1

Toplam 72 63 137 128 108 57 566Ortalama 9.0 7.8 17.1 16.0 13.5 7.1 70.7

LA grubunda akar dnn, dier deneme gruplarna gre biraz daha az olduu grlmektedir.


32/71

31

1. sezonda ilalamalar bittikten sonra her kovandan alnan arlardaki akar ykleri ve

yzdeleri, nceki deerlerle birlikte Tablo 3te belirtilmitir. Aradaki farka uygulanan

Yzde Deiimi formlne gre asitlerin ortalama etkinlii gsterilmitir.

Tablo 3 : 1. sezonda ilalamadan nce ve sonra her kovandan alnan arlardaki akar

ykleri, yzdelerive oluan ila etkileri(27 Aralk 2004, 180

C)

laKovan

NoVarroa/Ar

Tedavincesi

akar yk%

Tedavisonras

akar yk%

lacnetkisi %

OrtalamaEtki %

FA O-6 15/78 23.58 19.2 18.57FA O-11 2/32 20.83 6.2 70.23FA A-11 1/64 2.63 1.5 42.96FA A-5 5/46 12.82 10.8 15.75FA A-8 2/37 40.38 5.4 86.62FA A-1 3/34 18.33 8.8 51.99FA O-1 2/68 18.75 2.9 84.53

FA O-2 4/40 43.75 10 77.14

55.97

OA O-9 0/28 2.63 0 100OA O-3 0/13 10.25 0 100OA O-12 2/30 11.26 6.6 41.38OA O-13 0/70 11.42 0 100OA O-5 1/39 10.84 2.5 76.93OA O-18 3/61 11.57 4.9 57.64OA A-2 1/43 9.9 2.3 76.76OA O-15 0/48 8.8 0 100

81.58

LA A-4 2/55 3.48 3.6* 0LA O-4 1/31 7.3 3.2 56.16LA O-7 6/41 5.25 14.6* 0LA A-7 4/34 6.0 11.7* 0LA A-3 11/73 5.0 15.0* 0LA A-10 1/51 3.65 1.9 47.94LA O-8 3/52 6.18 5.7 7.76LA O-10 2/58 5.55 3.4 38.73

18.82

P P-1 0/30 5.08 0 100P P-2 3/48 8.82 6.25 29.13P P-3 1/40 7.59 2.5 67.06P P-4 2/37 12.5 5.4 56.8P P-5 1/53 7.27 1.88 74.14P P-6 0/32 8.57 0 100

P P-7 0/40 4.87 0 100P P-8 1/52 11.42 1.92 83.18

76.28

K A-6 5/39 7.69 12.8K O-20 6/54 4.76 11.1K A-20 3/44 2.12 6.8K A-9 4/37 2.5 10.8K A-21 8/51 8.51 15.68K O-14 7/52 7.69 13.46K O-16 7/66 8.06 10.6K O-17 6/59 5.17 10.16

Bu kovanlarda akar says artt ve ila etki etmedii iin etki 0 olarak deerlendirilmitir.

LA grubunda ilacn etkili olamad grlmektedir.


33/71

32

lalamadan nce ve sonra alnan ar rneklerindeki akar younluklarna gre (Tablo

1 ve Tablo 3) Tukeyin oklu Karlatrma Testi uygulanarak ilalar kendi aralarnda

karlatrlm ve aadaki tablo elde edilmitir (p: 0.05):

Tablo 4 : Birinci sezonda ilalarn kendi aralarnda karlatrlmalar sonucu ortaya kandeerler:

(A) ilagrup

(B) ilagrup

Ort.Farkllk

(A-B)Std. Hata

FA OA ,0929(*) ,02273LA ,0871(*) ,02273P ,0981(*) ,02273

K ,0645(*) ,02273OA FA -,0929(*) ,02273

LA -,0059 ,02273P ,0052 ,02273K -,0284 ,02273

LA FA -,0871(*) ,02273OA ,0059 ,02273P ,0111 ,02273K -,0226 ,02273

P FA -,0981(*) ,02273OA -,0052 ,02273

LA -,0111 ,02273K -,0336 ,02273

K FA -,0645(*) ,02273OA ,0284 ,02273LA ,0226 ,02273P ,0336 ,02273

(*) p:0.05 dzeyinde anlaml fark var anlamndadr.

statistiki analize gre FA ile dier tm ilalar ve kontrol grubu arasnda belirgin bir fark vardr.


34/71

33

Yine ilalamadan nce ve sonra alnan ar rneklerindeki akar younluklarna gre

yaplan hesaplamada denemeden nceki ve sonraki akar saylarna ait veriler aadaki gibi

kmtr:

Tablo 5 : Birinci sezonda denemelerden nce ve sonraki akar saylarna ait verilernce/sonra

lagrup

N Ortalama Std. sapma Minimum Maksimum

Denemencesi

FA8 ,2196 ,13923 ,03 ,44

OA 8 ,0944 ,02952 ,03 ,12LA 8 ,0526 ,01296 ,03 ,07P 8 ,0821 ,02738 ,05 ,13K 8 ,0576 ,02532 ,02 ,09Toplam 40 ,1013 ,08804 ,02 ,44

DenemeSonras

FA8 ,0810 ,05556 ,02 ,19

OA 8 ,0204 ,02561 ,00 ,07LA 8 ,0739 ,05468 ,02 ,15P 8 ,0223 ,02423 ,00 ,06K 8 ,1140 ,02606 ,07 ,16Toplam 40 ,0623 ,05266 ,00 ,19

Toplam (nceve sonra)

FA16 ,1503 ,12495 ,02 ,44

OA 16 ,0574 ,04661 ,00 ,12LA 16 ,0633 ,03993 ,02 ,15P 16 ,0522 ,03975 ,00 ,13K 16 ,0858 ,03826 ,02 ,16

Toplam 80 ,0818 ,07470 ,00 ,44

Deneme ncesi FA grubunda akar younluunun fazla olduu grlmektedir.


35/71

34

lk sezonda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerde ekmeceye den akar saylarna gre

(Tablo 2) yaplan hesaplamada kullanlan ilalara ait veriler aadaki gibi kmtr:

Tablo 6 : Birinci sezonda denenen ilalara ait 28 gnde den akar saylarnn deerleri

lagrubu

NGnlk

OrtalamaStd. Sapma

Ort.nnStd.

sapmasMinimum Maksimum

FA 48 46,2500 31,48556 4,54455 4,00 157,00OA 48 39,5417 38,65062 5,57874 2,00 177,00LA 48 19,9167 25,37785 3,66298 ,00 131,00P 48 34,6875 35,86212 5,17625 8,00 216,00K 48 11,7708 23,81064 3,43677 ,00 107,00Toplam 240 30,4333 33,80060 2,18182 ,00 216,00

Gnlk olarak en ok Formik asit grubunda akar d olduu grlmektedir.

Tm ila gruplarna gre gnlere ait veriler ise u ekildedir:

Tablo 7 : Birinci sezonda belirli gnlerde den akar saylarna ait deerler

Gnler N Ortalama Std. sapmaOrt.nn

Std.sapmas

Minimum Maksimum

1. 40 42,0750 42,92712 6,78737 1,00 177,00

3. 40 21,0250 21,27173 3,36336 ,00 88,00

7. 40 30,7500 34,09545 5,39096 ,00 142,00

14. 40 39,6750 41,83324 6,61442 ,00 216,0021. 40 36,3750 31,92354 5,04755 2,00 131,00

28. 40 12,7000 9,91295 1,56738 ,00 42,00

Toplam 240 30,4333 33,80060 2,18182 ,00 216,00

En ok akar dnn ilalamadan sonraki birinci gn gerekletii grlmektedir.


36/71

35

Belirlenen bu gnlerde uygulanan ilalar sonunda den akarlara ait veriler yledir:

Tablo 8: Birinci sezonda belirli gnlerde ila gruplarna gre den akar saylarna aitdeerler

Gnlerla

grubuN Ortalama Std. sapma Minimum Maksimum

1. FA 8 66,0000 45,63520 8,00 157,00OA 8 56,2500 55,26236 8,00 177,00LA 8 26,8750 28,68767 5,00 71,00P 8 50,0000 40,63074 13,00 137,00K 8 11,2500 18,72927 1,00 55,00Toplam 40 42,0750 42,92712 1,00 177,00

3. FA 8 32,3750 22,83442 4,00 78,00OA 8 26,7500 28,09550 3,00 88,00LA 8 13,2500 13,88473 3,00 35,00P 8 27,1250 19,11946 9,00 69,00K 8 5,6250 9,19530 ,00 27,00Toplam

40 21,0250 21,27173 ,00 88,007. FA 8 42,8750 31,75548 11,00 106,00OA 8 53,6250 48,00279 14,00 142,00LA 8 15,1250 15,28246 ,00 47,00P 8 25,0000 17,07965 10,00 66,00K 8 17,1250 36,65841 1,00 107,00Toplam 40 30,7500 34,09545 ,00 142,00

14. FA 8 57,3750 27,18685 22,00 101,00OA 8 36,3750 31,01584 2,00 102,00LA 8 19,7500 26,86873 4,00 83,00P 8 68,8750 61,51292 33,00 216,00

K 8 16,0000 33,22650 ,00 97,00Toplam 40 39,6750 41,83324 ,00 216,00

21. FA 8 56,3750 25,25265 31,00 98,00OA 8 49,3750 35,21338 11,00 97,00LA 8 36,6250 41,06419 3,00 131,00P 8 26,0000 5,70714 20,00 37,00K 8 13,5000 26,64583 2,00 79,00Toplam 40 36,3750 31,92354 2,00 131,00

28. FA 8 22,5000 9,21179 10,00 42,00OA 8 14,8750 11,43225 6,00 36,00LA 8 7,8750 7,03943 ,00 19,00

P 8 11,1250 3,68152 8,00 19,00K 8 7,1250 9,41788 2,00 30,00Toplam 40 12,7000 9,91295 ,00 42,00

Toplam FA 48 46,2500 31,48556 4,00 157,00OA 48 39,5417 38,65062 2,00 177,00LA 48 19,9167 25,37785 ,00 131,00P 48 34,6875 35,86212 8,00 216,00K 48 11,7708 23,81064 ,00 107,00Toplam 240 30,4333 33,80060 ,00 216,00

1., 3., 21. ve 28. gnlerde en ok FA grubunda, 7. gnde en ok OA grubunda, 14. gnde en ok P

grubunda akar d olmu, toplam 28 gnde en ok FA grubunda akar d olduugrlmektedir.


37/71

36

Birinci sezonda ekmeceye den parazit saylarna gre ilalarn birbirleriyle

Tukeyin oklu Karlatrma yntemiyle karlatrlmalar (Tablo 9):

Tablo 9: Birinci sezonda ekmeceye den parazit saylarna gre ilalarn birbirleriyle

karlatrlmalar (P: 0.05)(A) lagrubu

(B) lagrubu

Ort.Farkllk

(A-B)Std. Hata

FA OA 6,7083 6,13546LA 26,3333(*) 6,13546P 11,5625 6,13546K 34,4792(*) 6,13546

OA FA -6,7083 6,13546LA 19,6250(*) 6,13546P 4,8542 6,13546K 27,7708(*) 6,13546

LA FA -26,3333(*) 6,13546OA -19,6250(*) 6,13546P -14,7708 6,13546K 8,1458 6,13546

P FA -11,5625 6,13546OA -4,8542 6,13546LA 14,7708 6,13546K 22,9167(*) 6,13546

FA -34,4792(*) 6,13546OA -27,7708(*) 6,13546LA -8,1458 6,13546

K

P -22,9167(*) 6,13546


statistiki analize gre FA ile LA ve K arasnda; OA ile LA ve K arasnda; LA ile FA ve OAarasnda; P ile K arasnda belirgin bir fark ortaya kmken, Kontrol grubu ile LA arasnda anlaml

bir fark olumamtr.


38/71

37


2. sezonda ila denemesi ncesinde kavanozlara rneklenen ergin arlar ve

Varroalarn saylar ve her bir kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzdesi Tablo-10da belirtilmitir.

Tablo 10: kinci sezonda ila denemesi ncesinde kavanozlara rneklenen ergin arlar veVarroalarn saylar ve her bir kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzdesi(4-5 ereve ar, yavrulu alan az, 16 Mart 2005, 140C)

Uygulanacakla

Kovan No Varroa/ArAkar yk

(%)Ort. akaryk (%)

FA A-11 2/33 6.06FA A-5 1/25 4.0FA A-8 4/44 9.09

FA A-1 0/41 0FA O-1 0/34 0FA O-2 0/18 0FA O-6 0/53 0FA O-11 0/53 0

2.39

OA O-5 0/47 0OA A-2 2/27 7.4OA O-3 0/51 0OA O-9 1/72 1.3OA O-15 3/83 3.6OA O-18 0/39 0OA O-13 0/57 0

OA O-12 0/62 0

1.53

LA A-4 1/46 2.1LA O-8 0/69 0LA A-7 0/47 0LA A-10 0/68 0LA O-4 0/46 0LA A-3 0/43 0LA O-10 2/52 3.8LA O-7 0/34 0

0.73

P P-1 0/69 0P P-2 3/77 3.89P P-3 1/81 1.23P P-4 0/80 0P P-5 0/67 0P P-6 1/59 1.69P P-7 2/55 3.63P P-8 1/75 1.33

1.47

K O-20 0/52 0K A-20 1/30 3.3K A-6 2/24 8.3K A-9 2/51 3.9K O-17 2/58 3.44K A-21 1/56 1.7K O-14 2/45 4.4K O-16 1/49 2.04

3.38

Tm gruplardaki akar ykleri birbirine yakn olmakla beraber LA grubunda yk birazdaha az kmtr.


39/71

38


akar saylar ve ortalamalar u ekildedir (Tablo 11):

Tablo 11: kinci sezondaki denemeler sonunda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerdeki ekmeceyeden akar saylar:

Kovanla16

Mart05

1.gn17 Mart

05

3.Gn19 Mart

05

7.Gn23 Mart 05

(2. laFA+OA)

14.Gn30 Mart 05(3. la OA)

21.Gn5 Nisan

05

28.Gn12

Nisan05

Toplam Ortalama

A-11 FA 6 4 2 3 1 1 17 2.83A-5 FA 23 16 8 32 21 14 114 19.0A-8 FA 8 4 9 20 11 8 60 10.0A-1 FA 1 4 2 7 3 5 22 3.66O-1 FA 11 17 11 1 2 4 46 7.66O-2 FA 9 1 2 6 2 3 23 3.83O-6 FA 3 3 2 11 4 7 30 5.0O-11 FA 3 3 3 8 4 5 26 4.33

Toplam 64 52 39 88 48 47 338Ortalama 8.0 6.5 4.8 11.0 6.0 5.8 42.1

O-5 OA 2 1 3 35 5 33 79 13.16A-2 OA 5 8 7 8 7 15 51 8.5O-3 OA 4 2 3 14 5 15 43 7.16O-9 OA 1 3 3 7 2 5 21 3.5O-15 OA 20 6 3 10 3 7 49 8.16O-18 OA 4 3 5 9 4 3 28 4.66O-13 OA 3 4 3 7 3 3 23 3.83O-12 OA 3 2 3 4 2 4 18 3.0

Toplam 42 29 30 94 31 85 312Ortalama 5.2 3.6 3.7 11.7 3.8 10.6 38.6

A-4 LA 3 2 2 2 2 5 16 2.66O-8 LA 2 2 0 3 2 0 9 1.5A-7 LA 1 2 1 2 2 4 12 2.0

A-10 LA 9 7 6 11 2 7 42 7.0O-4 LA 1 2 1 2 3 3 12 2.0A-3 LA 2 2 2 2 2 2 12 2.0O-10 LA 4 1 3 3 2 4 17 2.83O-7 LA 6 1 1 3 2 0 13 2.16

Toplam 28 19 16 28 17 25 133Ortalama 3.5 2.3 2.0 3.5 2.1 3.1 16.5

P-1 P 7 8 5 2 2 1 25 4.16P-2 P 10 11 8 9 3 3 44 7.33P-3 P 12 9 3 5 4 3 36 6.0P-4 P 8 6 3 2 4 2 25 4.16P-5 P 7 7 2 3 2 1 22 3.66P-6 P 5 4 3 4 2 2 20 3.33

P-7 P 9 7 5 10 3 5 39 6.5P-8 P 3 4 2 2 3 1 15 2.5

Toplam 61 56 31 37 23 18 226Ortalama 7.6 7.0 3.8 4.6 2.8 2.2 33.4

O-20 K 1 1 0 2 0 2 6 1.0A-20 K 2 2 0 3 1 1 9 1.5A-6 K 2 1 1 4 2 9 19 3.16A-9 K 0 1 0 1 0 3 5 0.83O-17 K 0 1 0 2 1 1 5 0.83A-21 K 2 3 6 3 0 1 15 2.5O-14 K 0 1 0 1 0 1 3 0.5O-16 K 1 0 0 1 0 2 4 0.66

Toplam 9 10 7 17 4 20 66

Ortalama 1.1 1.2 0.8 2.1 0.5 2.5 8.2

LA grubunda akar dnn, dier deneme gruplarna gre biraz daha az olduu grlmektedir.


40/71

39


yzdeleri, nceki deerlerle birlikte Tablo 12de belirtilmitir. Aradaki farka uygulanan


Tablo 12: kinci sezonda ilalamalar bittikten sonra her kovandan alnan arlardaki akarykleri, yzdelerive ilalarn etkileri (20 Mays 2005, 250C)

laKovan

NoVarroa/Ar

Tedavincesi

akar yk%

Tedavisonras

akar yk%

lacnetkisi %

Ortalama Etki%

FA A-11 0/39 6.06 0 100FA A-5 4/63 4.0 6.24* 0FA A-8 0/73 9.09 0 100FA A-1 0/61 - 0** -FA O-1 0/59 - 0** -FA O-2 0/53 - 0** -

FA O-6 0/61 - 0** -FA O-11 0/79 - 0** -

66.66

OA O-5 1/97 0 1.03* 0OA A-2 1/79 7.4 1.26 82.97OA O-3 2/46 0 4.34* 0OA O-9 0/63 1.3 0 100OA O-15 0/78 3.6 0 100OA O-18 0/51 - 0** -OA O-13 0/57 - 0** -OA O-12 0/53 - 0** -

56.59

LA A-4 0/49 2.1 0 100

LA O-8 0/68 - 0** -LA A-7 0/65 - 0** -LA A-10 0/86 - 0** -LA O-4 0/55 - 0** -LA A-3 0/44 - 0** -LA O-10 1/56 3.8 1.78 53.15LA O-7 0/88 - 0** -

76.57

P P-1 0/80 - 0** -P P-2 1/82 3.89 1.21 68.89P P-3 0/77 1.23 0 100P P-4 0/59 - 0** -P P-5 0/68 - 0** -P P-6 0/71 1.69 0 100P P-7 1/81 3.63 1.23 66.11P P-8 0/58 1.33 0 100

87.0

K O-20 2/70 0 2.85K A-20 0/85 3.3 0K A-6 0/51 8.3 0K A-9 1/58 3.9 3.9K O-17 2/59 3.44 3.38K A-21 0/53 1.7 0K O-14 2/67 4.4 2.98K O-16 1/53 2.04 1.88

* Bu kovanlarda akar says artt ve ila etki etmedii iin etki 0 olarak deerlendirilmitir.** Denemeden nce ve sonra akar tespit edilmedii iin deerlendirmeye alnmamtr.


41/71

40



karlatrlm ve aadaki tablo elde edilmitir (Tablo 13):

Tablo 13 : kinci sezonda ilalarn kendi aralarnda karlatrlmalar sonucu ortayakan deerler (P: 0.05)

(A) la (B) laOrt.

Farkllk(A-B)

Std. hata

FA OA ,0041 ,00692LA ,0111 ,00692P ,0080 ,00692K -,0087 ,00692

OA FA -,0041 ,00692

LA ,0070 ,00692P ,0039 ,00692K -,0128 ,00692

LA FA -,0111 ,00692OA -,0070 ,00692P -,0031 ,00692K -,0198(*) ,00692

P FA -,0080 ,00692OA -,0039 ,00692LA ,0031 ,00692K -,0167 ,00692

K FA ,0087 ,00692OA ,0128 ,00692LA ,0198(*) ,00692P ,0167 ,00692


statistiki analize gre sadece Kontrol grubu ile LA arasnda anlaml bir farkllk ortaya kmtr.


42/71

41

lalamadan nce ve sonra alnan ar rneklerindeki akar younluklarna gre yaplan

hesaplamada denemeden nceki ve sonraki deerlere ait veriler aadaki gibi kmtr

(Tablo 14):

Tablo 14 : kinci sezonda denemelerden nce ve sonraki akar saylarna ait veriler

nce-sonra

lacgrup

N OrtalamaStd.

SapmaMinimum Maksimum

Tedavidennce

FA8 ,0238 ,01253 ,00 ,09

OA 8 ,0154 ,00950 ,00 ,07LA 8 ,0074 ,00509 ,00 ,04P 8 ,0144 ,00544 ,00 ,04K 8 ,0333 ,00864 ,00 ,08Toplam 40 ,0188 ,00395 ,00 ,09

TedavidenSonra

FA8 ,0079 ,00788 ,00 ,06

OA 8 ,0081 ,00529 ,00 ,04LA 8 ,0021 ,00213 ,00 ,02P 8 ,0013 ,00125 ,00 ,01K 8 ,0158 ,00500 ,00 ,03Toplam 40 ,0070 ,00225 ,00 ,06

Toplam(nce veSonra)

FA16 ,0158 ,00744 ,00 ,09

OA 16 ,0118 ,00533 ,00 ,07LA 16 ,0048 ,00275 ,00 ,04P

16 ,0078 ,00318 ,00 ,04K 16 ,0245 ,00533 ,00 ,08Toplam 80 ,0129 ,00235 ,00 ,09


43/71

42

kinci sezonda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerde ekmeceye den akar saylarna gre

(Tablo 10) yaplan hesaplamada kullanlan ilalara ait veriler aadaki gibi kmtr (Tablo

15):

Tablo 15 : kinci sezonda denenen ilalara ait 28 gnde den akar saylarnn deerleri

la grubu NGnlk

OrtalamaStd. Sapma Minimum Maksimum

FA 48 7,1458 6,58816 1,00 32,00

OA 48 6,4792 6,99845 1,00 35,00

LA 48 2,7708 2,21446 ,00 11,00

P 48 4,3333 2,58748 1,00 12,00

K 48 1,3750 1,65831 ,00 9,00

Toplam 240 4,4208 5,07372 ,00 35,00

Gnlk ortalama olarak en ok FA grubunda akar d olduu grlmektedir.

Tm ila gruplarna gre gnlere ait veriler ise u ekildedir (Tablo 16):

Tablo 16 : kinci sezonda belirli gnlerde den akar saylarna ait deerler

Gnler N Ortalama Std. Sapma Minimum Maksimum

1 40 5,0750 5,03010 ,00 23,00

3 40 2,7750 2,23592 ,00 10,00

7 40 3,8000 3,72242 ,00 19,00

14 40 6,4500 7,47286 1,00 35,0021 40 3,4250 3,82225 ,00 21,00

28 40 5,0000 5,82655 ,00 33,00

Toplam 240 4,4208 5,07372 ,00 35,00

En ok akarn ilalamadan sonraki 14. gnde dt grlmektedir.


44/71


45/71

44

kinci sezonda ekmeceye den parazit saylarna gre ilalarn birbirleriyle

Tukeyin oklu Karlatrma yntemiyle karlatrlmalar sonucu u deerler elde

edilmitir (Tablo 18):

Tablo 18: kinci sezonda ekmeceye den parazit saylarna gre ilalarn birbirleriylekarlatrlmalar (p:0.05)

(A) lagrubu

(B) lagrubu

Ort.Farkllk

(A-B)Std. Hata

FA OA ,6667 ,91858LA 4,3750(*) ,91858P 2,8125(*) ,91858K 5,7708(*) ,91858

OA FA -,6667 ,91858LA 3,7083(*) ,91858P 2,1458 ,91858K 5,1042(*) ,91858

LA FA -4,3750(*) ,91858OA -3,7083(*) ,91858P -1,5625 ,91858K 1,3958 ,91858

P FA -2,8125(*) ,91858OA -2,1458 ,91858LA 1,5625 ,91858K 2,9583(*) ,91858

FA -5,7708(*) ,91858OA -5,1042(*) ,91858LA -1,3958 ,91858

K

P -2,9583(*) ,91858


statistiki analize gre Kontrol grubuyla LA arasnda anlaml bir fark bulunmazken, Kontrol ile dierilalar arasnda belirgin bir fark bulunmutur.


46/71

45


3. sezonda ila denemesi ncesinde kavanozlara rneklenen ergin arlar ve

Varroalarn saylar ve her bir kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzdesi Tablo-

19da belirtilmitir:

Tablo 19: nc sezonda ila denemesi ncesinde kavanozlara rneklenen ergin arlar veVarroalarn saylar ve her bir kovandaki arlarn ortalama akar younluu yzdesi(4-5 ereve ar, yavrulu alan az, 10 Ekim 2005)

la Kovan No Varroa/Ar Akar yk % Ortalama %FA A-1 1/34 2.9FA A-5 4/38 10.5FA A-8 4/79 5.06FA O-1 19/86 22.09FA O-2 11/57 19.2

FA O-6 8/56 14.2FA O-11 2/42 4.7FA A-11 2/27 7.4

10.75

OA A-2 9/65 13.8OA O-9 16/33 12.03OA O-18 3/52 5.7OA O-13 4/60 6.6OA O-12 6/58 10.3OA O-5 2/46 4.3OA O-3 2/35 5.7OA O-15 3/87 3.44

7.64

LA A-7 3/42 7.1LA O-8 1/32 3.1LA A-3 12/57 21.05LA A-10 1/58 1.7LA A-4 1/84 1.1LA O-4 7/57 12.2LA O-10 5/42 11.9LA O-7 2/51 3.9

7.75

P P-1 3/69 4.34P P-2 6/72 8.33P P-3 5/81 6.17P P-4 9/88 10.22

P P-5 5/85 5.88P P-6 3/90 3.33P P-7 3/91 3.29P P-8 3/82 3.65

5.65

K A-21 8/57 14.03K O-14 5/71 7.04K O-16 4/80 5.0K O-17 10/82 12.1K A-9 6/69 8.6K O-20 8/72 11.1K A-20 5/65 7.6K A-6 4/92 4.34

8.72

Perizin grubunda akar younluunun daha az olduu grlmektedir.


47/71

46


akar saylar, toplamlar ve ortalamalar Tablo 20de belirtilmitir:

Tablo 20: nc sezondaki denemeler sonunda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerdeki ekmeceyeden akar saylar:

Kovan

la

5 Ek05

1.Gn

6 Ek05

3.Gn

8 Ek05

7.Gn

12 Ek05(2.ilaFA+OA)

14.Gn

19 Ek05(3.ilaOA)

21.Gn26 Ek 05

28.

gn3 Kas05

Toplam Ortalama

A-1 FA 48 34 16 3 6 4 111 18.5A-5 FA 83 48 24 43 3 1 202 33.66A-8 FA 17 39 19 71 7 3 156 26.0O-1 FA 15 8 4 9 4 2 42 7.0O-2 FA 7 13 6 11 3 0 40 6.66O-6 FA 124 96 48 40 3 3 314 52.33O-11 FA 52 53 26 38 2 1 173 28.83A-11 FA 38 46 22 33 5 4 148 24.66Toplam 384 337 165 248 33 18 1186Ortalama 48.0 42.1 20.6 31.0 4.1 2.2 148.0A-2 OA 6 5 3 18 6 2 40 6.66

O-9 OA 17 55 27 21 10 4 134 22.33O-18 OA 8 21 10 10 9 3 61 10.16O-13 OA 51 22 10 34 18 8 143 23.83O-12 OA 90 23 12 17 13 5 160 26.66O-5 OA 97 17 6 22 11 4 157 26.16O-3 OA 4 1 1 1 4 1 12 2.0O-15 OA 9 3 2 8 5 2 29 4.83Toplam 282 147 71 131 76 29 736Ortalama 35.2 18.3 8.8 16.3 9.5 3.6 91.7A-7 LA 102 38 22 172 1 3 338 56.33O-8 LA 29 8 5 8 2 0 52 8.66A-3 LA 18 6 3 84 2 0 113 18.83A-10 LA 22 10 5 103 1 3 144 24.0

A-4 LA 5 1 0 5 1 0 12 2.0O-4 LA 15 4 1 12 0 2 34 5.66O-10 LA 78 28 12 14 1 2 135 22.5O-7 LA 1 7 3 59 4 7 81 13.5Toplam 270 102 51 457 12 17 909Ortalama 33.7 12.7 6.3 57.1 1.5 2.1 113.4P-1 P 176 85 144 51 143 25 624 104.0P-2 P 43 22 34 77 44 12 232 38.66P-3 P 171 75 189 83 39 2 559 93.16P-4 P 12 20 14 19 8 2 75 12.5P-5 P 29 29 7 5 4 5 79 13.16P-6 P 132 134 71 41 63 26 467 77.83P-7 P 46 86 53 20 33 6 244 40.66P-8 P 102 73 48 19 28 7 277 46.16

Toplam 711 524 560 315 365 85 2557Ortalama 88.8 65.5 70.0 39.3 45.6 10.6 319.8A-21 K 0 0 1 0 1 0 2 0.33O-14 K 2 1 3 0 0 1 7 1.16O-16 K 1 1 1 1 6 2 12 2.0O-17 K 2 0 2 2 1 1 8 1.33A-9 K 0 0 1 1 5 1 8 1.33O-20 K 1 1 0 2 5 2 11 1.83A-20 K 0 0 0 1 2 0 3 0.5A-6 K 1 0 0 1 2 0 4 0.66Toplam 7 3 8 8 22 7 55Ortalama 0.8 0.3 1.0 1.0 2.7 0.8 6.6

Deneme gruplarndan Perizinde, ekmeceye den toplam akar ortalamasnn organikasitlere gre daha yksek olduu grlmektedir.


48/71

47


yzdeleri, nceki deerlerle birlikte Tablo 21de belirtilmitir. Aradaki farka uygulanan


Tablo 21: nc sezonda ilalamalar bittikten sonra her kovandan alnan arlardaki akarykleri ve yzdeleri, 26 Ekim 2005)

laKovan

NoVarroa/Ar

Tedavincesi

akar yk%

Tedavisonras

akar yk%

lacnetkisi %

OrtalamaEtki %

FA A-1 0/42 2.9 0 100FA A-5 0/67 10.5 0 100FA A-8 0/72 5.06 0 100FA O-1 2/80 22.09 2.5 88.68FA O-2 1/85 19.2 1.17 93.9FA O-6 0/62 14.2 0 100FA O-11 0/61 4.7 0 100

FA A-11 1/50 7.4 2.0 72.97

94.44

OA A-2 1/63 13.8 1.58 88.55OA O-9 0/78 12.03 0 100OA O-18 0/69 5.7 0 100OA O-13 2/73 6.6 2.73 58.63OA O-12 1/65 10.3 1.53 85.14OA O-5 0/58 4.3 0 100OA O-3 1/54 5.7 1.85 67.54OA O-15 3/87 0 3.44* 0

74.98

LA A-7 0/68 7.1 0 100LA O-8 1/63 3.1 1.58 49.03LA A-3 2/72 21.05 2.77 86.84

LA A-10 2/59 1.7 3.38* 0LA A-4 1/71 1.1 1.4* 0LA O-4 0/61 12.2 0 100LA O-10 0/79 11.9 0 100LA O-7 1/56 3.9 1.78 54.35

61.27

P P-1 0/69 4.34 0 100P P-2 1/72 8.33 1.38 83.43P P-3 0/81 6.17 0 100P P-4 0/88 10.22 0 100P P-5 1/85 5.88 1.17 80.1P P-6 0/90 3.33 0 100

P P-7 0/91 3.29 0 100P P-8 0/82 3.65 0 100

95.44

K A-21 10/53 14.03 18.86K O-14 9/64 7.04 14.06K O-16 12/74 5.0 16.21K O-17 14/66 12.1 21.21K A-9 11/67 8.6 16.41K O-20 13/56 11.1 23.21K A-20 13/53 7.6 24.52K A-6 9/87 4.34 10.34

Bu kovanlarda akar says artt ve ila etki etmedii iin etki 0 olarak deerlendirilmitir.


49/71

48



karlatrlm ve aadaki tablo elde edilmitir (Tablo 22):

Tablo 22 : nc sezonda ilalarn kendi aralarnda karlatrlmalar sonucu ortayakan deerler (p:0.05)

(A) lagrup

(B) lagrup

Ort.Farkllk

(A-B)Std. Hata

FA OA -,0109 ,02462LA ,0113 ,02462P ,0271 ,02462K -,0761(*) ,02462

OA FA ,0109 ,02462

LA ,0222 ,02462P ,0381 ,02462K -,0759(*) ,02462

LA FA -,0113 ,02462OA -,0222 ,02462P ,0159 ,02462K -,0873(*) ,02462

P FA -,0271 ,02462OA -,0381 ,02462LA -,0159 ,02462K -,1032(*) ,02462

K FA ,0761(*) ,02462OA ,0759(*) ,02462LA ,0873(*) ,02462P ,1032(*) ,02462


statistiki analize gre tm ilalar ile Kontrol grubu arasnda belirgin bir farkllk vardr.


50/71

49

lalamadan nce ve sonra alnan ar rneklerindeki akar younluklarna gre yaplan

genel hesaplamada denemeden nceki ve sonraki deerlere ait veriler aadaki gibi

kmtr (Tablo 23):

Tablo 23 : nc sezonda denemelerden nce ve sonraki akar saylarna ait veriler

nce -Sonra la grup N Ortalama Ort.nnStd. Hatas Minimum Maksimum Std. Sapma

Tedavidennce

FA 8 ,1063 ,02493 ,03 ,22 ,07052

OA 8 ,1215 ,05262 ,03 ,48 ,14883LA 8 ,0775 ,02429 ,01 ,21 ,06869P 8 ,0560 ,00901 ,03 ,10 ,02549K 8 ,0869 ,01206 ,04 ,14 ,03411Toplam 40 ,0896 ,01282 ,01 ,48 ,08105

TedavidenSonra

FA 8 ,0070 ,00367 ,00 ,03 ,01038

OA 8 ,0136 ,00458 ,00 ,03 ,01295

LA 8 ,0133 ,00448 ,00 ,03 ,01267P 8 ,0030 ,00197 ,00 ,01 ,00558K 8 ,1785 ,01687 ,10 ,25 ,04771Toplam 40 ,0431 ,01141 ,00 ,25 ,07219

Toplam(nce veSonra)

FA 16 ,0566 ,01767 ,00 ,22 ,07070

OA 16 ,0676 ,02907 ,00 ,48 ,11627LA 16 ,0454 ,01453 ,00 ,21 ,05812P 16 ,0295 ,00817 ,00 ,10 ,03266K 16 ,1327 ,01550 ,04 ,25 ,06200Toplam 80 ,0664 ,00892 ,00 ,48 ,07978

nc sezonda 1, 3, 7, 14, 21 ve 28. gnlerde ekmeceye den akar saylarna gre

(Tablo 20) yaplan hesaplamada kullanlan ilalara ait veriler aadaki gibi kmtr (Tablo

24):

Tablo 24: nc sezonda denenen ilalara ait 28 gnde den akar saylarnn deerleri

la grubu N

Gnlk

Ortalama

Ort.nn

Std. Hatas Std. sapma Minimum MaksimumFA 48 24,6875 3,96887 27,49712 ,00 124,00OA 48 15,3333 2,91020 20,16246 1,00 97,00LA 48 18,9375 4,96561 34,40275 ,00 172,00P 48 53,2708 7,28375 50,46327 2,00 189,00K 48 1,1458 ,19522 1,35253 ,00 6,00Toplam 240 22,6750 2,28952 35,46916 ,00 189,00

Gnlk olarak en ok akar d tm ilalar iinde Perizin grubunda gzlenmiken, organikasitler iinde ise Formik asitte gzlenmitir.


51/71

50

Tm ila gruplarna gre gnlere ait veriler ise u ekildedir (Tablo 25):

Tablo 25: nc sezonda belirli gnlerde den akar saylarna ait deerler

Gnler N OrtalamaOrt.nn

Std. HatasStd. sapma Minimum Maksimum

1 40 41,3500 7,71600 48,80025 ,00 176,003 40 27,8250 5,12296 32,40045 ,00 134,007 40 21,3750 6,00648 37,98832 ,00 189,00

14 40 28,9750 5,65736 35,78030 ,00 172,0021 40 12,6250 3,97148 25,11786 ,00 143,0028 40 3,9000 ,88997 5,62868 ,00 26,00Toplam 240 22,6750 2,28952 35,46916 ,00 189,00

En ok akar dnn ilalamadan sonraki birinci gnde gzlendii grlmektedir.


52/71


53/71

52

nc sezonda ekmeceye den parazit saylarna gre ilalarn birbirleriyle

Tukeyin oklu Karlatrma yntemiyle karlatrlmalar u ekilde olmutur (Tablo

27):

Tablo 27: nc sezonda ekmeceye den parazit saylarna gre ilalarn birbirleriylekarlatrlmalar (p:0.05)

(A) ilagrubu

(B) lagrubu

Ort.Farkllk

(A-B)Std. Hata

FA OA 9,3542 5,94718LA 5,7500 5,94718P -28,5833(*) 5,94718K 23,5417(*) 5,94718

OA FA -9,3542 5,94718

LA -3,6042 5,94718P -37,9375(*) 5,94718K 14,1875 5,94718

LA FA -5,7500 5,94718OA 3,6042 5,94718P -34,3333(*) 5,94718K 17,7917(*) 5,94718

P FA 28,5833(*) 5,94718OA 37,9375(*) 5,94718LA 34,3333(*) 5,94718K 52,1250(*) 5,94718

FA-23,5417(*) 5,94718OA -14,1875 5,94718

LA -17,7917(*) 5,94718

K

P -52,1250(*) 5,94718

statistiki analize gre FA ile P ve K arasnda, OA ile P arasnda, LA ile P ve K arasnda, P iletm gruplar arasnda, Kontrol grubu ile FA, LA ve P arasnda belirgin farkllk grlmtr.


54/71

53

Kullanlan lalarn Yzde Deiimi Formlne Gre Hesaplanmas

Yzde Deiimi formlne gre ilalarn etkilerinin her kovanda hesaplanmas veortalama etkisi deneme iin Tablo 3, 12 ve 21de gsterilmitir.

Bu formle gre tm bu sonular bir tabloda u ekilde zetlenebilir:

Tablo 28: Sezonlara gre kullanlan organik asitlerin etkinlikleri

Formik Asit Okzalik Asit Laktik Asit Kamofos (Perizin)

1. Sezon Etkinlik %

(Kasm-Aralk 2004) 55.97 81.58 18.82 76.28

2. Sezon Etkinlik %

(Mart-Nisan 2005)66.66 56.59 76.57 87.0

3. Sezon Etkinlik %

(Eyll-Ekim 2005)94.44 74.98 61.27 95.44

Tablodan grlebildii gibi 1. sezonda LAnn etkisi dk kmken, 2. ve 3.

sezonda bu etki ykselerek belli bir seviyeye gelmitir. FAnn etkisi de her sezon

ykselerek etkisini gstermitir.


55/71

54

Kullanlan organik asitlerin ana arnn yumurtlama performansna ve yavru

lmlerine neden olup olmadn aratrmak amacyla yaplan denemede ilalama ncesi ve

sonras lm deerleri yledir (Tablo 29):

Tablo 29: lalama ncesi ve sonras yavrulu alan deerleri

la Kovan No lk lm cm2

(12 Ekim 2006)kinci lm cm2

(19 Ekim 2006)FA A-1 217 230FA A-5 147 160FA A-8 394 418FA O-1 465 501FA O-2 219 230FA O-6 246 266FA O-11 510 540OA A-11 255 275OA A-2 432 463OA O-9 148 160OA O-18 297 319OA O-13 216 232OA O-12 285 310OA O-5 319 341OA O-3 173 183LA A-7 431 465LA O-8 125 138

LA A-3 482 514LA A-10 331 347LA A-4 292 309LA O-4 387 421LA O-10 588 641K O-14 250 271K O-16 371 401K O-17 402 427K A-9 298 318K O-20 304 321

K A-20 344 363K A-6 199 212


56/71

55

lalamadan nce ve sonraki yavrulu alan artnn yzde deiimi yoluyla elde edilen

tablosu u ekildedir (Tablo 30):

Tablo 30: Yavrulu alan art

la N Ort. Art (%)

FA 7 12.57

OA 7 17.29

LA 7 16.57

K 7 11.57

Bu deerlere uygulanan Kruskal Wallis Testine gre farkllk deeri 0.472, ki-

kare deeri ise 2.51 kmtr. Bu da bize p: 0.05 dzeyinde gruplar aras anlaml fark

bulunmadn gstermektedir. Yani kullanlan organik asitlerin, kontrol grubuna gre, ana

arnn yumurtlama performansna ve yavrulara herhangi bir yan etkisinin olmad

sylenebilmektedir.

alma boyunca da dip tahtas, ekmeceler ve kovan giri deliinin altnda anormal

ergin/yavru ar lmleri grlmemitir.


57/71

56

TARTIMA VE SONU

1. Sezonun Deerlendirilmesi

Charriere ve arkadalar (1998), % 80lik Formik asidi ieden salnm metoduyla

denemede, fitilli ieyi ereveler arasna sktrarak bir hafta arayla iki kez uygulamalar

sonucu % 92 etki bulmulardr (66). Tutkun ve nci (1985) ise bo bir erevenin yanna,

iinde 180 ml. % 98lik Formik asit bulunan ie yerletirmiler, ie ierisinden

buharlamay ise ieden 4-5 cm darya kan fitil ipiyle salamlar ve ieyi 28 gn

kovanda tutmulardr. Sonuta ise % 90n zerinde etkiler elde etmilerdir (1).

Del Hoyo ve arkadalar (2001) talyann eitli blgelerindeki kovanlara, % 5lik

Okzalik asidi ereveler arasna damlatma eklinde, bir hafta arayla kez uygulamlar ve

ortalama % 83.8 etkinlik bulmulardr (5).

Bacandritsos ve ark. (2007) Yunanistandaki aratrmalarnda % 60lk eker

urubuna hazrladklar % 4.2lik Okzalik asidi 16 kovana, ereveler arasna damlatma

yntemiyle toplam drt defa uygulamlardr. Kovanda -drt ereve yavru bulunduu

zamanda ilacn etkinliini % 65.3, yavrusuz zamanda ise % 77.3 bulmulardr. Koloni

geliiminde zayflama veya ana ar kayb gzlememilerdir (67).Kraus ve Berg (1994), % 15lik Laktik asidi, bir dozaj tabancas yardmyla,

erevelerin her bir yzne 8 ml denk gelecek ekilde bir hafta arayla iki kez uygulamlar

ve ortalama % 96.5 etki salamlardr (8).

Bu almann birinci sezonunda denemelerden nce ve sonra kavanozlara alnan

arlardaki Varroa saylarna gre yaplan Tukeyin oklu karlatrma testine gre (Tablo 4),

p:0.05 dzeyinde iki ilacn karlatrlmas sonucu kan ortalama farkllk deeri 0.05ten

byk olduu zaman, bu durumda A stunundaki o ilacn, dier ilala arasnda belirgin birfarkllk olduu anlamna gelmektedir. Bu teste gre FA ile tm ilalar ve kontrol grubu

arasnda akar saylar bakmndan belirgin bir fark vardr (Tablo 4).

alma doal enfeste, ayn meneli, koloni saylar birbirine yakn kovanlarda

yrtlmesine ramen, ilk sezonda zellikle FA ve OA grubunda deneme ncesi arlardaki

akar ykleriyle kontrol grubundaki akar yk arasnda tesadf olarak anlaml fark

olumutur. Bu durumda, bu iki deer arasnda fazla bir fark olmamas esasna dayanan

Henderson Tilton forml yerine, her kovann kendi iinde nceki ve sonraki akaryzdelerinin farkna dayanan Yzde Deiimi (YD) forml esas alnarak, hem bu


58/71


59/71

58

hafta arayla kez denedikleri % 3.4lk Okzalik asitten % 52.2, % 3.7lik Okzalik asitten

% 40.6 ve % 2.9luk Okzalik asitten % 39.1 etki bulmular, ayn dozlar sonbaharda

yavrusuz periyotta uyguladklarnda ortalama %99.4 etki grmlerdir (69).

Bu almada ise ilkbahar denemesinde YD formlne gre en yksek etki % 87.0 ile

Perizinde, sonra % 76.57 ile LAda, % 66.66 ile FAda ve % 56.59 ile OAda grlmtr.HT formlne gre ise en etkili ila % 65.62 ile Perizin olmu, FAnn % 21.43, OA ve

LAnn etkinlii ise % 8.34 olmutur.

Ayrca bu dnemde ilalamadan nce ve sonra kavanoza alnp tespit edilen akar

saylarna uygulanan oklu karlatrma testine (Tablo 13) gre sadece LA ve Kontrol grubu

arasnda belirgin bir fark olumutur.

ekmeceye den akar saylarna gre 1, 3, 7, 14, 21, 28. gnlerde en ok ortalama

7.1 akar ile FA grubunda akar d olmu, daha sonra srasyla OA, Perizin, LA ve

Kontrol gruplarnda d olmutur (Tablo 15).

kinci sezon olarak yaplan bu ilkbahar denemesinde ilk ve nc denemeye gre

tm gruplardaki akar yklerinde ve ekmeceye den akar saylarnda bir d olmutur.

Tm ila gruplarna gre en ok akar d ortalama 6.4 akar ile 14. gnde meydana

gelmitir (Tablo 16).

ekmeceye den Varroa saylarna gre ilalarn kendi aralarnda karlatrlmalar

sonucu FA ile LA, Perizin ve Kontrol; OA ile LA ve Kontrol; LA ile FA ve OA; Perizin ile

FA ve Kontrol gruplar arasnda belirgin farkllk ortaya kmtr (Tablo 18).

Hem arlar zerindeki akar younluklarna, hem de ekmeceye den akar saylarna

uygulanan testlerde, ayn ilk sezondaki gibi bu sezonda da LA ve K arasnda bir fark

olmad gzlenmitir.

lkbahar sezonunda tm ila gruplarndaki toplam akar dlerinin sebebinin,

ilkbahar ilalamasndan nce havann birka gn iyi gitmesi nedeniyle ana arnn hemen

yavru atmas, bu nedenle sonbaharda kalan Varroalarn byk ksmnn yavru gzlerine

girmesi; ayn zamanda sonbahar ilalamas sonras Varroa populasyonunun ok azalmas,

ilalamann yavrusuz zamanda yaplmas nedeniyle kalan akarlarn reyemeden baz arlarn

zerinde k geirmesi olarak dnlmektedir. Ayrca, ktan kan kovandaki ar

nfusunun az olmasndan (yavrunun az olmasndan) dolay, akar nfusunun da az olaca

belirtilmektedir. Bu sebeplerden dolay da Varroa ilalamasnn sonbaharda daha nemli

olduu, yine de sonbahara girecek toplam akar saysnn azaltlmas bakmndan takip eden

ilkbahard

Varroa Destructor ile Doğal Enfeste Bal arılarında Organik Asitlerin Kullanımı ve Etkinliği

Documents

Transcript of Varroa Destructor ile Doğal Enfeste Bal arılarında Organik Asitlerin Kullanımı ve Etkinliği