v«. Qil. Derg. (2004), ze, ı : 95-98

MANDALARDA LARYNX'iN VENÖZ DRENAJI ÜZERiNDE MAKROANATOMiK

ARAŞTIRMALAR"

Sadullah Bahar! ci Sadettin Trp ı rdamaz1

Macroanat ornic Investlgatlens of the Venous Drainage of Larynx in \ Vater Buffaloes

Özet: Bu çalışma mandalarda Iarynx'in ve-öz drenajına katılan vereıenn orijin, seyir ve katılım yeı1erini belirlemek amacıyta

yapıldı. Buamaçlamezbahadantemin edilen hef iki cinsiyete ait 8 adet manda başı kullanıldı.MandalardaIarynx'inveoözdre­naıınm , organı restral vecaudal'derı teric: ederı iki 9f\4> vena tarafından yapıldırP beliı1endi , Budamaı1ardan v.laryngea craniaJis.e vv. pharyngeaeve arcus hyoideus'akatılan veoaıer rostralgrubu oluştururken caudalgrubu v. cricothyroideave ramus Iary­ngeuscaudalis'in oluşturduğu görülelO.

Anahtar Keümeter- Manda, larynx, VenOz Drenaj, V. Iaryngea cranialis. V. cricothyroidea

Summary: This study was carried out to reveel the origin, course and terminations of lhe Iaryngeal veins in water buffaloes.Forthis purpose, a total ol eight buffalO neacs of both sexes, obtained from sıaugıterhouse, wereused. We found that theve­rıous <i'ainage of Iarynxwas accomplished by two group veins whictı Iett lhe CaUdaI and rOStraI suı1ace of theIarynx. The rest­ral Ql"0l.4l was lormed by the craniallaıyngeal vein and lhe other veins corıtı'ibutrig to the pharyngealveıns and hyoidal arenThecauclal~ was constituted by the cricothroideal vein and caudallaryngeal raroos.

Key WOI"ds: Water &ilalo, Larynx, Venous drainage, Craniallaryngeal vein, Cricolhyroideal vein

G iriş

Larynx'in venöz drenajının slOIı1arda (Ghoshal,1975; SChummer ve arx., 1981; Tecil1k>Olu 1986) vemandalarda (Sharma ve Dhingra, 1979)v. jugularis in­tema'ya katılan ve v. thyroidea cranialis'in dallan olanv. cricothyroidea, r. Iaryngeus caudafis ve v. Iaryngeacranefs tarafından yaplldlOI bildirilmişti r. Schurrmerve ark. (ı981) ile Teci r1 io{ı l u (ı986) v. Iaryngea cra­nialis1n koyunlarda v. linguofacialis'e katıldığını bil-­dirirken, Yalçın ( ı 996) bu damann Akkaraman k~

yununda ine. thyroidea rostralis düzeyinde simetriOiolan vena ile aOızlaşarak başlangıç aldlOınl ve v. lin­guaJis'e katıldığın ı, Ankara keçisinde ise bulunmadıOını

bild i rmiştir. Schwarz (1959) söz konusu damann ke­çide v, maxillaris'e katılarak sonlandlOınl ifade etmiştir,

Bu çalışma ile; mandalarda laıyox'in venöz dre­najını saOlayan venalann belirlenmesive elde edilecekbulgular ile diğer evet ruminant için verilen verilonekarşılaştınlması ve varsa farklılıklann ortaya konulmas ı

amaçlaıvnıştı r.

Materyal ve Metot

Çalışma Konya Konet mezbahasından lemin edi­len her iki cinsiyetten 8 adet manda başı üzerinde ger­

, çekleştirildi . Materyaller ıeboratuvara taşırdrktan sonrav. jugularis extema, v. jugularis inlema ve a. carotis

communis'larin açık uçtan serbest hale getirilerekplas­tik sondalar yerleştirild i. Yerleştirilen sondalardan en­jekte edilen % 0.9'luk (35 CO) tuzlu su ile damarıarda

kalan kan boşaltıldı. Daha sonra her bir manda baş ı

için; 3SO cc tatex, içerisine 10 cc renklendirici (Pebeosetacolor 24 mavi kumaş boyası) eklenmiş su ile 400cc'ye tamamlanarak enjeksiyana hazır hale getirildi.Elde edilen solusyon 35C"'ye kadar ısıtıld ı ve en­jektörer yardımıyla v. jugularis externa ve v. jugularisintema'dan enjekte edildi. Enjeksiyona, damarlardakibasınç sabitleşinceye kadar aralıklarla devam edildi vedaha sonra bu damarlar ligalüre edildi. Materyaller 24saat oda sıcaklığında bekletildikten sonra a. carotiscommunis'lerden % 10'Iuk fonnaldehit solüsyonu ve­rilerek tespiti sağlandı. Disseksiyona hazır hale getirilenmateryaller diseksiyon çalışmalan dışında içerisinde %ıO'luk formakiehit solüsyonu bulunan havuzda mu­hafaza edildi. Materyallerindiseksiyonu sırasında pens,bisturi, makas, costatom, rujin vb. malzemelerden ya­raı1anıldr . Çalışmaya ait resimler ise sony 05C 575 tipfotograf makinesi kullanılarak alındı . Resimler bilgisayarortamına aktanldı ve Adobe Photoshop 6.0 CE grafikprogramı ku llan ı larak yazım işlemleri gerçekleştirildi .

Yap ı lan çalışmada Nomina Anatomica Veterinaria( ı 994)'daki terimler esas alındı .

Geliş Tarihi: 12.12.2003 @;sbahar@sclcı.ık.edu . ır

•. 8 u makale Selçuk üniversitesi Araştırma Fonu tarafindan desteklenen (200 1/008 rıolu ) "Mandalarda Başın v en öz DrenajıÜzerinde Makroanatomik ve Subgross Araştırmalar' isimli doktora tezinin bir bö lümü alınarak haz rrl anrmşnr.

I. Selçuk Üniversitesi Veterin er Pakühesi. Anatomi Anabilim Dalı . KONYA

BAHAR, TIPIROAMAZ

Bulgular

Mandalarda arynx'in venöz drenajının, organı

rostral ve caudal bölümlerinden terk eden iki grup venatarafından yapıldığı görüldü. Rostral grubun v. laryngeacranialis ile w. pharyngeae ve arcus hyoideus'a katılan

verıalar tarafından, caudal grubun ise v. cricothyroideave r. laryngeus caudalis tarafından oluşturulduğu gö­rüldü (Şekil 1, Şekil 2).

Mandalarda inc. thyroidea rostralis düzeyinde ,büyük bölümü cartilago thyroidea'nın medial yüzü ilecartilago arytenoidea'nın lateral ve cartilago epig­lottica'nın ventral yüzleri arasında lokalize olmuş, dahaaz bir bölümü ise cartilago thyroidea'nın ventral bö­lümüne taşmış geniş bir venöz pfexus belirlendi (Şekil

1/2, Şekil 2/1). Bu plexus'un oluşumuna katılan incevenalar larynx'in rostral yarımının venöz kanını top­larken rostral grup venalar ile caudal grup venalardanr. laryngeus caudalis 'e orijin verdiği görüldü.

V. laryngea cranialis 6 hayvanda larynx'in rostralbölümüne yerleşmiş venöz plexus'tan bilateralolarakbaşlangıç alırken, bir hayvanda sağ, bir hayvanda dasol tarafta şekillenmediği gözlend i (Şekil 1/1, Şekil 2/13). V. laryngea cranialis'in bilateralolarak seyrettiği 6hayvanın 4'ünde sağ ve sol venalar hemen hemenayn ı çapta iken 2 materyalde sağ damarın sola oranlaçapının ortalama 10 kat daha büyük olduğu, tek taraflı

şekillendiğ i 2 hayvanda ise çaplarının 0,4 mm ve 0,6mm belirlendi.

V. laryngea cranialis 'in mevcut olduğu hay­vanlarının tamamında orijininden hemen sonra m.omohyoideus ile m. stylohyoideus arasından geçtiği vem. hypoglossus ile m. digastricus'un venter rostralis'iarasına girdiği görüldü. Damarın burada üç hayvandadoğrudan v. lingualis'e katıldığı tespit edildi. Ancak buhayvanlardan 2'sinde söz konusu damarın simetriğinin

bulunmad ı ğ ı tespit edildi. Beş hayvanda ise venanın m.hypoglossus ile m. digastricus'un venter rostralis'i ara­sında rostroventral yönde ilerleyerek gl. mandibularis'inrostral ucuna ulaştığı görüldü. Damarın burada ca­udolateral bir kavislenme yaparak v. submentalis'e ka­t ıld ığ ı tespit edildi. Oluşan ortak kökün ise 1.5 cm ca­udolateral bir seyir izledikten sonra v, facialis ile v,lingualis'in birleştiği noktadan v. linguofacialis'e katıldığı

görüldü (Şekil 1). V. laryngea cranialis'in yukarıda adı

geçen venalara katılmadan önce kanın bu venalar yö­nünde akışına izin verecek tipte birer adet venöz ka­pakçığa sahip olduğu görüldü.

Vv. pharyngeae'ye kat ı lan venaların 4 adet ol­dukları ve larynx'in cranial bölümünde bulunan venözplexus'un lateral'inden başlangıç ald ı kla rı görüldü (Şekil

2/9). Söz konusu venala rı n Orijinlerini takiben cartilagothyroidea ile cartilago epiglottica arasında dorsal yönde

96

4 cm ilerledikten sonra tonsilla palatina'n ın vent­rolateral'j düzeyinde w . pharyngeae 'ye katıldığı tespitedildi. Bu venaların, v. laryngea cranialis'i tek taraflı şe­

killenen 2 hayvanda ve zayıf şekillenen 2 hayvanda si­metrikleri olan venalara oranla çaplarının daha büyükolduğu gözlendi.

Arcus hyoideus'a katılan venaların inc. thyroidearostralis'de lokalize olan plexus'un rostral bölümündenorijin alarak basihyoideum'un dorsal'inden geçen bir­birine parelel iki venadan oluştuğu görüldü (Şekil 2111).Söz konusu venaların arcus hyoideus'un caudal kö­şesine katılarak sonlandıkları ve venöz kapak içer­medikleri belirlendi.

Caudal grup venalar organın caudal yarımı nı n

venöz drenajını yapan ve v. thyroidea cranialis'e kat ı lan

v. cricothyroidea ile r. laryngeus caudalis'in oluşturduğu

görüldü.

V. thyroidea cranialis'in ise 6 mandada v. jugularisintema'ya, 2 mandada da v. occipitalis ile birleşerek v.jugularis extema'ya katıldığ ı görüldü.

V. cricothyroidea'nın mandalarda larynx'in iç ve dış

yüzünden orijin alan iki dalın birleşmesiyle oluştuğu vev. thyroidea cranialis'e kat ılarak sonlandığ ı belirlendi(Şekil 1/4, Şekil 2/3). Larynx'in iç yüzünden başlang ıç

alan dal, özellikle cavum infraglotticum'un lateral veventral bölümündeki kas ve yumuşak dokuyu dreneeden ince venalar ile r. laryngeus caudal is'den gelenbir anastomoz dalın ın birleşmesiyle oluştuğu görüldü.Bu dalın cartilago thyroidea ile arcus cartilaginis eri­coideae arasından geçerek cavum laryngis'j terkettiği

görüldü. Damarın oluşumuna katı lan dış dalın ise m.cricothyroideus'dan ve gl. thyroidea'nın rostral ke·narından gelen venaların katılımı ile oluştuğu tespit edil­di. Söz konusu dalın oluşumuna katı lan ve isthmusglandularis'in rostral kenarı boyunca seyreden ince birvenanın ventral'de simetriği olan vena ile ağızlaşarak

bir arcus oluşturduğu görüldü.

R. laryngeus caudalis'ln cartilago thyroidea'n ı n

medial yüzü ile cartilago aryteno idea ve cartilago epig­lottiea'n ı n lateral yüzleri arasında lokalize. olan ple­xus'un caudolateral bölümünden gelen 3-4 dalın b ir­leşmesiyle oluştuğu ve n. laryngeus caudalis eş l iğinde

caudal yönde seyrettiği belirlendi (Şekil 1/3, Şekil 212).Damara seyri sırasında iç larynx kasları ve mukozas ın ı

drene eden çok sayıda ince venanın katıldığ ı görüldü.N. laryngeus caudalis eşliğinde cornu caudal is ile car­tilago cricoidea arasından larynx'i terk eden venanın v.thyroidea cranialis'e katılarak sonlandığı gözlendi.

Tartışma ve Sonuç

V. laryngea cranialis'in Goshal (1975), Schummerve ark. (1981) ve Tıpırdamaz ve ark. (1999) sığırlarda,

:\landalarda Laryn:ı'in Venöz Drenajr.,

Srıarma ve Dhingra (1979) ise bufaloda larynx'i ca­udafden terk ederek v. thyroidea cranialis'e katıld ı{l ını

bildirmelerine karşın, sunulan çalışmada bu damannine. thyroidea rostralis'te bulunan bir ve-öz plexus'tanorijin ald ı{lı belirlendi. Söz konusu damann 5 mandadav. stbmentarlS'e katıldı{lı, 3 mandada ise Yalçın

(l996)'nrn Akkaraman koyununda bildirdi{li gibi v. lin­guaris'e katl ldlQ ı belirlendi. Genelolarak mandalardadamann orijin bakımından Schummer ve ark (1981)ile Tecirlio{ılu (l 986"nun koyunlarda, Yalçın (l996)'ın

Akkaraman koyununda, Schwarz (1959)'ln ise keçioebildirdikleri ile benzerlik gösterdiQi buna karşın , seyir vekatı lım noktalan açısından bu hayvanlardan farklılıklar

arz eniQi görüldü.

Sunulan çalışmada Iarynx'in rostral yanmından

erilin alan venelann ine. thyroidea rostralis'debir ve-özpıexus oluşturduQu belirlendi. Bu plexus'a drene olanvenöz kanın plexus'un lateral ve rostral'inden orijinalan v. laryngea cranlalts ve w. pharyngeae ile arcusnyoideus'a katılan venalarla, caudal'de ise r. Iaryngeuscaudalis vasıtasıyla organı terkeniQi gözlendi. Ayrıca v.

laryngea craniale'l çapları açısından asimetrik şe­

killenen 2 ve tek taraflı şekillenen 2 hayvancla damarın

görevinin w . pharyngeae'ye katılan ve çapları dahageniş olan verıalar tarafından üstlenildiQi sonucuna va­rıldı .

Mandalarda v. cricothyroidea ve r. Iaryngeus ca­udalis'ln v. thyroidea cranialls'e katılma s ı literatür(Ghoshal, 1975; Sharma ve Dhingra, 1979; Schurnmerve ark., 1981; Tecil1io{ılu , 1986; Tıpırdamaz ve ark.,1999) verilerini desteklemesine karşın bu damarların

orijinleri hakkında bilgiye rasüarsnadı. V. eri­cothyroidea'nın mandalarda Iarynx'in iç yüzünden baş­

Iangıç alan dal ı ile cavum infraglOtticum'un lateral veventral bö lüınCınü , dış yüzünden orijin alan dalı ile deorganın caudal yarımının ventral ve lateral Dölümlerinidrene en;w görüldü. R. Iaryngeus caudalis'in ise cavumIaıynx'in oorsceıeranooe seyreltiQi, bu seyri sırastroaa1dIQ ı dallar ile de organın dorsal yanmını drene ett~ 1

gözlendi.

Sonuç olarak: mardalarda larynx'in ve-öz ere-

a

c

A'b

•

.-~--3d

, .'ı .Ji -, ,

' ­e-

•

, 1r ,>,- -.'~,

Şekj 1. Larynxverıalan ventralden'den görünüm (cartilago thyroidea uzaklaştınimış)

1· V. laryngea eranialis (asimetrik şekiJlenme) , 2- venöz plexus, 3· r.laıyngeus ceccans. 4- v. encothyroidea, 4'-4 'ün Iarynxiç yü­zünden orijin alan can, 4"-4 'On Iarynx dış yüzUnden orijin alan dah, 5- v, thyroideaeranialis, 6- v. &bmentaıis, 7· 1 ile 6'nın ortakkökü, 8- v. lacialis, 9- v. lingualis, 10- v. linguofacialis, 11 · 5 ile 13'ün ortak kökü (v. jugulans extema'ya kal ı lryor), 12· V. jugularisextema, 13- Y. occipitalis, a- gl. thyroidea (dorsal'e deviye edilmiş), b- m. cricothyroideus, c- arcus cartilaginis cricoideae, d- n.Iaryrıgeus crarıiatis, e- m. digastricus'un venler caudalis'i, f· m, digastricus'un venter rostralis'i, g- m, thyrohyoideus'un osetc'suh- m. omohyoideus'un oserüo'su. i- basihyoideum, j. gl. mandibularis.

97 •

BAHAR. TIPIRDAMAZ

Şekil 2. Larynxvenaları lateral'den g0ıünüm

1-Venöz plexus, 2- r. laryngeus caudalis, 3- v. cncothyroidea, 3'-3'ün larynx iç yüzünden orijin alan dalı , 3"-3'ün larynx dış yü­zünden orijinalan dalı, 4- v. thyroideacranlalc , 5- v. jugularisintema, 6- esophagus'un başlangıç bölümüne lokalize olmuş venözplexus, 7- v. occipitalis, 8- v. pharyngeaascendens, 9- 1'den oriji rı ularak 10'a !<Ci';;:Envenalar, 10-w . pharyngeae, 1ı - t'den orijinalarak 12'ye katılan vena, 12- arcus hyoideus, ·i3-v. laryngeacranialis, a- cartilago thyroidea (lamina dextra'nın büyük bir kısmı

uzaklaştırılmış) , b- basihyoideum, c- tonsillapalatina, ci-Lnn. retropharyngei mediales, e- gl. thyroidea, f- esophagus

najının , v. laryngea cranialis, v. cricothroidea, r. lary­ngeus caudalis ile w. pharyngeae ve arcus hyo­ideus'a katılan venalar tarafından tarafından yapıldığı

belirlendi.

Kaynaklar

Ghoshal, N.G. (1975). Ruminan! heart and arteries. In "TheAnatomy of the Domestic AnimaJs". Ed., By R. Getty, 960­1024, W. B. Saunderscompany, Philadelphia.

Intemational Committe on VeterinaryGross Anatomical No­menclature of the World Assoeiation of Veterinary Ana­tomists (1994). "Nomina Anatomica Veterinaria", Zurich, it­haca, New York.

Schummer, A., Wilkens, H., Volmerhaus, B., Habermehl,K.H. (1981). The circulatory system the skin and the cu­taneus organs of the domestic animals. In "The Anatomyofthe Domestic Animals", Volume 3, 7-223,Verlag Paul Parey

98

Berlin, Hamburg.

Schwarz, R. (1959). "Arterienand yenen am kopf der ziege (diss.)". Hannover.

Sharma, D.N. ve Dhingra, L.D. (1979), Anatomy of the ju­gular veins of buffalo, The Haryana Veterinarian, vol. XVIIi.No. 1, pp. 1-7.

Tecirlioğlu , S. (1986). "Komparatif Anatomi Terimleri". A.Ü,'Vet., Fak. Yayınlan , 409, Ankara. •

Tıpırdamaz, S., Yalçın, H., Beşoluk, K. ve Eken, E. (1 999)."Ruminantlarda Toplardamarlar". Selçuk Üniversitesini Ya­şatma ve Geliştirme Vakfı Yayınları,13 , Konya.

Yalçın, H. (1996). Akkaraman Koyunu ve Ankara KeçisindeCranial ve Cervical Kısımların Venaları Üzerinde Kar­şılaştırmalı Makroanatomik Araştırmalar . Doktoratezi. SelçukÜniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.