1

UNIVERZITET CRNE GORE

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE

Mr. Malsor Gjonbalaj

SOMATOTIPSKE KARAKTERISTIKE, BAZIČNO-MOTORIČKE, SPECIFIČNE

MOTORIČKE I FUNKCIONALNE SPOSOBNOSTI MLAĐIH FUDBALERA PREMA

NJIHOVOJ POZICIJI U IGRI

(projekat doktorske disertacije)

Nikšić, 2016 godine

2

UNIVERZITET CRNE GORE

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE

Mr. Malsor Gjonbalaj

SOMATOTIPSKE KARAKTERISTIKE, BAZIČNO-MOTORIČKE, SPECIFIČNE

MOTORIČKE I FUNKCIONALNE SPOSOBNOSTI MLAĐIH FUTBALERA PREMA

NJIHOVOJ POZICIJI U IGRI

(projekat doktorske disertacije)

Mentor: Prof Dr. Georgi Georgiev

Komentor: Prof Dr. Duško Bjelica

Nikšić, 2016 godine

3

SADRŢAJ

1. UVOD………………………………………………………………………………………………….4

2. DOSADAŠNJE ISTRAZIVANJE……………………………………………………………………15

2.1 Istraţivanja somatotipskih-antropometrijskih karakteristika……………………………………….15

2.2 Istraţivanja bazično motoričkih i specifično motoričkih sposobnosti………………………………19

2.3 Istraţivanja funkcionalnih sposobnosti fudbalera………………………………………………….22

3. PRIJEDMET, CILJ I HIPOTEZE ISTRAZIVANJA………………………………………………...24

3.1 Prijedmet Istrazivanja………………………………………………………………………………24

3.2 Cilj Istrazivanja…………………………………………………………………………………….24

3.3 Hipoteze istrazivanja………………………………………………………………………………..25

4. METOD RADA……………………………………………………………………………………...26

4.1 Uzorak ispitanika…………………………………………………………………………………...26

4.2 Uzorak mjerrih instrumenata……………………………………………………………………….26

4.2.1 Parametri za procjenu antropometriskih karakteristika i somatotipologiji………………….27

4.2.2 Parametri za procjenu bazičnih motorickih sposobnosti……………………………………28

4.2.3 Parametri za procjenu specificnih motorickih sposbnosti…………………………………..28

4.2.4 Parametri za procjenu funkcionalne sposobnosti/funkcionalni kapacitet…………………..28

4.3 Opis mernih instrumenata………………………………………………………………………….29

4.3.1 Opis mjernih instrumenata za procjenu morfološkog statusa………………………………29

4.3.2 Opis mjernih instrumenata za procjenu bazično-motoričkog statusa……………………….31

4.3.3 Opis mjernih instrumenata za procjenu specifično motoričkih sposobnosti..........................38

4.3.4 Opis mjernih instrumenata za procjenu funksionale sposobnosti…………………………..41

4.4 Metode obrada rezultata…………………………………………………………………………...44

5. TEORETSKO I APLIKATIVNI ZNAČAJ ISTRAŢIVANJA.........................................................45

LITERATURA........................................................................................................................................46

4

1. UVOD

Futbal po svojim karakteristikama pripada polistrukturalnim kompleksnim pokretima, a

ubraja se u kategoriju atraktivnih sportova. Uspjeh u futbalskoj igri ovisi o više meĎusobno

povezanih faktora, morfoloških karakteristika, brzine usvajanja motoričkih znanja, motoričke

sposobnosti, funkcionalne sposobnosti, kognitivne sposobnosti, konativne osobine, motivacije,

dinamika mikrosocijalne sredine i tehničko-taktički elementi igre i dr. Svi navedeni faktori

isprepliću zajedničku strukturu odgovoranu za rezultat. Od svih antropoloških karakteristika,

morfološke karakteristike značajne su za uspjeh u futbalskoj igri, jer morfološke karakteristike u

svoju osnovu imaju interakciju svih antropoloških karakteristika i u znatnoj mjeri je odreĎen

endogeno i egzogeno uslovljenim faktorima.

Fudbal pripada grupi sportova koji su acikličnog karakrera, odnosno gde su svi pokreti i

tehnici nestandardizovani, koji imaju nešto karakteristično, nešto što treba da se realizuje u

ograničenom prostoru i vrijemenu, i sve to se radi u oteţavajučim uvjetima i u varijabilnim

situacijama koje nastaju u toku fudbalske utakmice uz prisustvo protivničkih igraća. Pa, zato

moţemo da kaţemo da fudbal kao kompletni sport koji obiluje najrazličitijim mogućim

kretanjima svrstava se u polistrukturalne, kompleksne sportove (Malacko, 2000).

Pouzdanije prognoziranje sportskog uspjeha nije moguće bez sagledavanja kompleksa

antropoloških determinanti: od tipične graĎe fudbalera (morfologija) do polivalentnih dimenzija

sportske duhovnosti manifestovane kroz motoriku, tehniku i taktiku fudbalske igre. U interakciji

saznanja o statusu morfoloških dimenzija i njihovih tendencija leţe brojni indikatori koji

determinišu uspjeh u fudbalskoj igri.To su praktične informacije koje u okviru odgovarajućih

misaonih procesa dozvoljavaju mogućnost da čovek, s obzirom na potrebe, projektuje i oblikuje

aktuelne morfološke dimenzije. Dakle, suštinska saznanja morfoloških faktora prepoznatih preko

kvalitativno-kvantitativnih objeleţja predstavlja značajan signal instrumentalizovane relacije

čovjek-fudbalska igra. Oslanjajući se na logiku Gaus-Raovog linearnog modela neki autori stiţu

da ocjene da morfološke i funkcionalne dimenzije bitno utiču na takmičarske rezultate posebno u

završnici takmičenja (Ţivanić i Stamenković, 1979). Prema nekim istraţivanjima došlo do

5

saznanja da vrednosti morfoloških dimenzija srazmerno rastu sa višim rangom takmičenja

(Joksimović, 1981).

Morfološke karakteristike u specifičnim motoričkim sposobnostima učestvuju sa 42%

varijabiliteta i tako viši fudbaleri imaju veću snagu i bolju preciznost udarca po lopti nogom i

glavom (Siozios, 1992). U okviru antropoloških karakteristika, dimenzionalnost skeleta i teljesna

snaga imaju pozitivan doprinos u motorici fudbalera (Sekereš, 1985).

Morfološke karakteristike su od posebnog značaja za orijentaciju i selekciju u većini

sportskih disciplina, s obzirom na to da u jednačini specifikacije gotovo svakog sporta, pa i svake

specifične funkcije u ekipi, morfološke dimenzije zauzimaju jedan od najvaţnijih poloţaja. Za

veliki broj sportskih disciplina uglavnom je poznata morfološka struktura koja najviše utiče na

sportsku efikasnost, mada se, nema sumnje, koeficijenti učešća pojedninih morfoloških

dimenzija u jednačini specifikacije mjenjaju u funkciji razvoja tehnike i taktike i savremenih

svetskih dostignuća u odreĎenom sportu (Javorac, Smajić, Molnar, Barašić, Tomić, Stracenski i

Marković, 2015).

Pod morfološkim dimenzijama psihosomatskog statusa čovjeka najčešće se

podrazumjeva odreĎen sistem osnovnih antropometrijskih latentnih (skrivenih) dimenzija

(Malacko, 1982). UtvrĎeno je da su antropološke karakteristike, svaka na svoj način, vaţne u

rješavanju trijenaţnih zadataka sa fudbalerima (Malacko i Radosav, 1985).

Morfološke karakteristike su uz motoričke sposobnosti, prema rezultatima dosadašnjih

istraţivanja (Kuleš, Jerković i Marić, 1991; Petrić, 1994; Joksimović, 1997; Miljković, Jerković i

Šimenc, 2002, Vučetić, Ivanjko, Šentija i Sedak, 2003) najviše ispitivane, te je i utvrđeno da

integralno najviše i doprinose rezultatima unapreĎenja fudbalske igre.

Prema Carter i Heath (1990), svrha antropometrijskih karakteristika je da se poboljšaju

vještine u mnogim sportovima. Indentifikacijom antropometriskih karakteristika nastoji se da se

da doprinos uspjehu mladih u sportovima, posebno u nogometu zbog specifičnih kretanja u toku

igre. Tačnije različite tijelesne strukture kod mladih sportista za vrijeme selekcije u različitim

sportovima su od suštinskog značaja (Malousaris i sar. 2008). Identifikacijom antropometrijskih

karakteristika takoĎe procjenujemo strukturu čovekovog tijela kako u cjelini tako i u pojedinim

njegovim komponentama (McArdle i Katch, 1991). Morfološki status vrhunskih sportista su

relativno homogeni,u zavisnosti od sporta, i mogu biti definisan kao modeli sportistskog

6

postignuća (Mišigoj-Duraković, Matković i Medved, 1995). Somatotip reflektira celokupni

izgled čovjekovog tijela i daje značaj celokupnom morfološkom statusu čovjekovog tjela (Ross i

saradnici, 1982). Mnoga istrazivanja dokazala su da somatotipovi imaju jaku genetsku osnovu

(Harrison, Weiner i Tanner, 1976).

Uspjeh u sportu svakako ovisi i o morfološkim karakteristikama sportaša, od kojih su

osnovne tjelesna visina i tjelesna masa, a koje se valoriziraju s obzirom na trenutnu uzrast

sportaša. Navedeno je izuzetno vaţno respektirati tijekom rasta i razvoja sportaša, kada

kronološka i biološka dob često nisu usklaĎene, a to je obično razdoblje kada se profiliraju

budući vrhunski sportaši (Malina i sur., 2004.; Mišigoj-Duraković, 2008.). S obzirom na zahtjeve

pojedinog sporta, definirano je razdoblje ţivota kada se očekuju najveći sportski dosezi.

Nogomet je zasigurno jedan od najmasovnijih i najraširenijih sportova na svijetu, te su do sada

provjedena brojna istraţivanja na nogometašima različitih razina s obzirom na njihovu kvalitetu.

Tako se meĎu dosadašnjim istraţivanjima nalaze i ona kojima je za cilj bilo utvrditi morfološke

karakteristike nogometaša. Takva istraţivanja pokazala su da sastav tijela nogometaša, osim što

ovisi o njihovim individualnim karakteristikama, ovisi i o specifičnostima pozicije na kojima oni

igraju (Da Silva i sar. 2001; Guerra i sar. 2004).

Fudbal je anaerobno-aerobni sport sa naizmeničnim fazama visokog opterećenja kao što

su sprintevi, brze izmjene pravca, skokovi, nagla zaustavljanja. Današnji vrhunski fudbal

zahtjeva snaţne, izdrţljive sportiste, dobrih motoričkih i funkcionalnih sposobnosti (brzina,

eksplozivna snaga, koordinacija, fleksibilnost, preciznost, aerobni i anaerobni kapacitet) i

smislom za improvizaciju i kolektivnu igru. Igrač bez odgovrajućih motoričkih i funkcionalnih

sposobnosti ne moţe da podnese zahtjeve vrhunskog fudbala. Uspjeh u fudbalu zavisi i od toga

kako se individualne karakteristike pojedinog fudbalera uklapaju u cijelinu i čine homogenu

ekipu.

Da bi fudbaler bio u stanju izvršavati fudbalske zadatke mora izmeĎu ostalog posjedovati

i potreban nivo motoričkih sposobnosti koji je moguće postići jedino sistematskim sprovoĎenjem

treninga fizičke pripreme (Verheijen 1997, Weineck 2000). Kondiciona priprema podrazumeva

razvoj svih tijelesnih sposobnosti koje su potrebne za postizanje vrhunskog sportskog rezultata u

fudbalu (Grosser, 1991). Motoričke sposobnosti su oblici motoričke aktivnosti koji se pojavljuju

u konkretnim strukturama koje se mogu opisati jednakim parametrijskim sistemom, a mogu se

7

izmjeriti istim skupom mjera u kojima nastupaju analogni fiziološki, biološki i psihički procesi,

odnosno mehanizmi (Zaciorski, 1975). UtvrĎeno je da su antropološke karakteristike, svaka na

svoj način, vaţne u rješavanju trenaţnih zadataka (Malacko i Radosav, 1985; Vučetić, Ivanjko,

Šentija i Sedar, 2003). sa fudbalerima. Motoričke sposobnosti prema rezultetima dosadašnjih

istraţivanja (Kuleš, Jerković i Marić, 1991; Petrić, 1994; Joksimović, 1997; Miljković, Jerković i

Šimens, 2002, Vučetić, Ivanjko, Šentija i Sedak, 2003), uz morfološke karakteristike najviše su

ispitivane, te je i utvrĎeno da integralno najviše i doprinose rezultatima unapreĎenja fudbalske

igre.

Praksa je pokazala da bi inicijalna selekcija djece za fudbal trebalo da počne već sa

sedam godina a zadatak nauke na ovom polju je da utvrdi odreĎene principe i zakonitosti

tranformacionih procesa antropoloških karakteristika bitnih za fudbal, a trenaţna tehnologija bi

trebalo da pronaĎe optimalne trenaţne sadrţaje (sredstva, metode i opterećenja) za tranformaciju

navjedenih karakteristika (Molnar, 1998; Smajić, 2005) a samim tim i motoričkih sposobnosti

koje predstavljaju predmet istraţivanja.

U tom kontekstu potrebno je poznavati i odrediti ulogu motoričkih sposobnosti kao

posebnog subsistema fudbalske igre (Joksimović, 2005). Imajući u vidu zahtjeve savremene

fudbalske igre i igračke pozicije u ekipi, a da bi igrač uspješno mogao ispuniti tako zahtjevne

zadatke svakako da je neophodno posjedovati kvalitetnu motoričku strukturu sa onim

motoričkim sposobnostima koje daju odreĎenu prednost u igri (Smajić i sar., 2008). Analizom

komponentne strukture otvaraju se znatno veće mogućnosti za upravljanje i usmjeravanje

trenaţne tehnologije u fudbalu kao i samoj selekciji budućih mladih naraštaja, a ujedno uz

pomoć takve analize moguće je obezbijediti praćenje i usmjeravanje funkcija veza izmeĎu

svakog subsistema unutar fudbalske igre (Radosav, Molnar, Smajić, 2003; Bajrić, 2009).

Fudbalske ekipe koje su dobro fizički pripremljene imaju uvijek veću mogućnost da

ostvare pobjedu na utakmici. Optimalnafizička pripremljenost se postiţe razvojem motoričkih

sposobnosti kroz kondicioni trening. Motoričke sposobnosti učestvuju u realizaciji svih vrsta

kretanja. Svaka tjelesna vjeţba sadrţi u suštini sve motoričke sposobnosti (Prţulj, 2005).

U uvjetima igre, pri rješavanju odredjenih zadatka isituacija, igrač koristi svoje motoričke

programe koji su smješteni u njegovu memoriju. U trenutcima odluke aktivira se adekvatni

motoricki program, to jest njena prva faza, sto predstavlja prvi impuls za aktiviranje efetornih

8

procesa, za početak pokreta. Ukoliko nema značajnih odstupanja iz hipotetičkih rješenja, akcije

idu do kraja. MeĎutim znajuci da se situacija u toku igre postojano mijenja, moguće je unošenje

kompenzatornih korekcija u motorićkoj akciji. Ovake adekvatne alternacije nalaze se u

situaciono-motorićkoj memoriji, odakle prema zadatim situacijama koriste se alternativne

(kompezatorna) rjesenja gde se pri toga ne mjenja osnovna struktura programa. Koliko je

bogatija situaciono-motoricka memorija, toliko rješenja bitće raznovidnija . Sve akcije

predstavljaju regulirane motoricke dimenzije tako da odatle mozemo govoriti oko reguliranja :

brzine, koordinacije, snage itd. Koji preko procesa treninga, planski i sistematski trebamo ih

razviti do njihovih optimalnih granica.

Sigurno je da uspijeh u fubalskoj igri ovisi od većeg broja antropoloskih osobina i

sposobnosti na koji treba obratiti posebnu paznju. Svakako da meĎu njih posebno mesto

zauzimaju situaciono-motoričke sposobnosti koji u vjećoj mjeri determniraju fudbalsku igru i

koji svakako zasluţuju posjebnu paţnju u trenaţnom procesu kod svih, osobito kod mladje

kategorije fudbalera. Zato, prema nekim autorima situaciono-motoricke sposobnosti kod

fudbalera, definisani su kao najracionalniji, nejukupniji i nejnepromislenih izvodĎene motoricke

zahtjeve za i bez lopte, realizirane u najrazlicitijim sitacijama iz igre koje predstavljaju sintezu iz

osnovnih motoričkih sposobnosti, tehnike i taktike u fudbalskoj igri. Od njih ovisi realizacija

strukturalnih jedinica, strukturne sitacije, igra u fazi odbrane i napada, kako i igru u cjelinu

Gabrijelić, 1983). Zato sitaciono-motoričke sposobnosti fudbalera koji predstvalja temelj

fudblske igre, i ovo sve više postaje tema istraţivanja u zadnje vrijeme.

Specifična kondiciona priprema neposredno je vezana za izvoĎenje različitih struktura

tehničkih elemenata u kondicionim uslovima. Ovaj tip pripreme integrira kondicioni i tehnički

trening. Vaţan preduslov za konstruisanje programa specifične kondicione pripreme je

poznavanje tehnike nogometa. Metodički parametri specifične kondicione pripreme pribliţni su

realnim zahtjevima izvoĎenja strukturi kretanja u nogometu. Sadrţaji su isključivo vezani uz

tehniku, intezitet se najčešće kreće od submaksimalnog do maksimalnog, obim se znatno

smanjuje u odnosu na višestranu i bazičnu pripremu, a karakter i trajanje odmora pribliţavaju se

realnim energetskim uslovima sportske aktivnosti.

Funkcionalne sposobnosti temeljne su biološke karakteristike koje podrazumijevaju

aktiviranje glavnih funkcionalnih sistema za odrţavanje odgovarajućeg intenziteta trenaţnih i

9

takmičarskih aktivnosti i korisno odgaĎanje pojave umora. U sportskim igrama, pa tako i u

fudbalu, najvaţnija je anaerobna izdrţljivost, tj. sposobnost brzog aktiviranja energije u mišićima

za specifične zadatke kraćeg trajanja, ali se ona moţe nadograditi samo na dobre osnove

anaerobnih sposobnosti. U fudbalu igrači mora da budu u stanju da sprintaju, skaču, mijenjaju

smijer, sprovode oštre duele u igri i izvode precizna šutiranja sa udaljenosti prema saigraču ili u

gol. Ovakve kretne strukture motoričke aktivnosti fudbalera ne bi u tolikoj mjeri bile zahtjevne

da ih nije potrebno izvoditi duţim vremenskim intervalom (trajanje jedne utakmice), preteţno u

aerobnim uslovima (Lolić i sar 2012).

Prema tome, fudbal sadrţi znatan broj visoko intenzivnih kretnih struktura motoričkih

aktivnosti koje je, uz relativno kratke intervale odmora, potrebno izvoditi jednako efikasno

tokom čitave utakmice, od prve do poslijednje minute. Da bi fudbaler u tome bio efikasan, on

mora da poseduje optimalne aerobne i aerobno-anaerobne bioenergetske potencijale, koji mu

omogućuju podnošenje ekstremnih zahtjeva trenaţnih i takmičarskih opterećenja, odgaĎanje

pojave zamora i ubrzan oporavak. Zbog toga u procesu trenaţnog rada sa djecom i omladinom za

razvoj pojedinih antropoloških obiljeţja, pa tako i funkcionalnih treba primjenjivati efikasne

postupke u izboru sadrţaja metoda rada, organizacionih oblika, intenziteta opterećenja i

oporavka (Drabik, 1996 i Malacko, 2002), . U skladu sa tim, pozitivni efekti transformacionih

procesa mogu se očekivati samo pod uslovom da je metodičko oblikovanje trenaţnog rada

prilagoĎeno individualnim sposobnostima i osobinama svakog pojedinca (Kondrić i sar. 2002).

Fiziološko opterečenje fudbalera na treningu i takmičenju je veliko zbog visokog

intenziteta koji mora da se odrţi u duţem vremenskom periodu, odnosno najmanje koliko traje

utakmica. Fudbal zahteva visoke aerobne i anaerobne sposobnosti, što povječava sloţenost

savremene trenaţne tehnologije.

Termin “aerobni kapacitet” označava opšti obim aerobnih metaboličkih procesa u

organizmu čovjeka, a predstavlja veći dio ukupnog energetskog kapaciteta čovjeka. Za razliku od

toga, termin “maksimalna potrošnja kiseonika” (VO2max), ili po anglosaksonskim autorima

“maksimalna aerobna moć” (maximal aerobic power), odnosi se na intenzitet aerobnih procesa i

u stvari predstavlja sposobnost organizma da u odreĎenom trenutku utroši, za njega najveću

količinu kiseonika (Ţivanić i sar. 1999). MeĎutim, zbog meĎusobne visoke korelacije, ova dva

termina se najčešće poistovjećuju, tako da je VO2max od strane najvećeg broja autora prihvaćen

10

kao direktan pokazatelj aerobnog kapaciteta, ujedno i kao najbolji pokazatelj fizičke sposobnosti

nogometaša. Maksimalna potrošnja kiseonika moţe da se odreĎuje na dva načina: direktno i

indirektno. Izbor metode zavisi od ciljeva istraţivanja tj. od potrebe preciznosti dobijenih

rezultata, ispitanika koji učestvuju u ispitivanju (sportisti ili nesportisti), kao i od mogućnosti

same laboratorije (Grujić, 1986).

Na nivo aerobne izdržljivosti najviše utiče sposobnost srca da pri radu različitog

intenziteta, povećanjem cirkulacije, doprema mišićima kiseonik koji je neophodan za stvaranje

energije za rad. Mera aerobne sposobnosti je maksimalna potrošnja kiseonika –VO2max, tj.

količina kiseonika koja se utroši za stvaranje energije pri radu maksimalnog intenziteta. VO2

max se moţ e izraziti kao apsolutna vrednost u litrima ili mililitrima kiseonika u minutu (l/min,

ml/min) ili kao relativna vrijednostu mililitrima po kilogramu telesne mase u minutu

(ml/kg/min), što je objektivniji način izraţavanja aerobne sposobnosti jer na apsolutnu vrijednost

VO2maxu velikoj mjeri utiče tijelesna masa.

Za kvalitetnu procjenu aktualnog stanja sportaša danas se koristi široki spektar različitog

broja testova koji se primjenjuju u laboratorijskim i terenskim uvjetima. Zadovoljavajuće

metrijske karakteristike, primjenjivost, pribliţavanje realnim zahtjevima sporta i pruţanje

najkvalitetnijih informacija o razini treniranosti neke su od temeljnih pretpostavki kojima se

moramo voditi pri njihovu izboru (Ručević, Jonjić, 2008.) U svrhu procjene specifične radne

sposobnosti, odnosno, specifične aerobne izdrţljivosti nogometaša koristi se veliki broj testova.

Iz velikog broja istraţivanja (Marković i Bradić, 2008.; Bangsbo i sur., 2008.; Krustrup i sur.,

2003.; Mohr i sur., 2003.; Stolen i sur., 2005.; Veale i sur., 2009.; Stroyer i sur., 2004.; Bašić,

2009.) moţemo vidjeti da je primjena Jo-jo intervalnog testa izdrţljivost razina kvalitetan način

za procjenu specifične aerobne izdrţljivosti nogometaša. Astrandov test (1952) predstavlja jednu

pouzdanu indirektnu metodu izračunavanja maksimalnog aerobnog kapaciteta. Ovim testom

moţe da se odreĎuje i aproksimativna vrijednost relativne maksimalne potrošnje kiseonika, s tim

što se apsolutna izraţava u 1/min ,a relativna u ml/kgTM/min.

Sve ovo govori da se radi o sportu, kojem treba posvjetiti veliku paţnju. Ozbiljnim i

stručnim radom doprinjeti omasovljavanju i vrhunskim rezultatima, čemu će i ovaj rad, nadam

se, doprineti.

11

Futbal je ekipni sport s loptom, u kojem se takmiče dve ekipe sa po 10 igraca (10 igraca u

polju i 1 golman) na svakoj strani. Kao u svakom kolektivnom sportu tako i u nogometnoj igre

je loptom pogoditi gol, tj. postici pogodak. Za postizanje ovog cilja traţi se od fudbalera mnogo

truda i znanja u igri. Tokom istorijskog razvoja futbala od početka do današnjih dana, došlo je

do velikih promjena kako u tehničko taktičkom sistemu tako i u tehnologiji rada sa futbalerima.

Za ovu sportsku igru su karakteristična situaciona, kompleksna irazličita kretanja promenljivog

tempa i intenziteta a za efikasnost izvoĎenja elemenata tehnike zahteva od fodbalera kvalitetne

sposobnosti i osobine kako u fazi napada tako i u fazi odbrane

TakoĎer, ovaj sport spada u anaerobno-aerobnim sportovima sa naizmeničnim fazama

visokog opterećenja i zahtjeva da igrači budu sa idealnim morfološkim karakteristikama, budu

snaţni i izdrţljivi a to znači sa dobrim motoričkim i funkcionalnim sposobnostima. Igrač bez

odgovrajućih morfoloških karakteristika, motoričkih, funkcionalnih i kognitivnih sposobnosti ne

moţe da podnese zahtjeve vrhunskog fudbala. Istotako, uspjeh u fudbalu zavisi i od toga kako se

individualne karakteristike pojedinog fudbalera uklapaju u cjelinu i čine homogenu ekipu

Poznavanje morfoloških i konativnih karakteristika, motoričkih, funkcionalni i kognitivni

sposobnosti kao i sicioloških status i stanje zdravlja futbalera koji postiţu vrhunske rezultate

mogu biti orijentir i vodič u kom pravcu treba usmjeriti selekciju i trenaţni proces u futbalu..

Odabiranje i usmjeravanje budućih futbalera je jedna od prvih faza pre nego što oni u toku

treniranja pokaţu svoj talenat. Prvi zadatak u sprovoĎenju selekcije je uporeĎivanje kandidata sa

modelom antropoloskih karakteristika koji je utvrĎen za sportistu koji se bavi futbalom.To je

moguće samo ako postoji utvrĎena hijerarhija struktura primarnih osobina i sposobnosti koja

obuhvata stanje zdravlja, morfološki razvoj, motoričke, funkcionalne i kognitivne sposobnost

tako i konativne osobine. Poznato je da različite sportske discipline odreĎuju razvoj različitih

antropoloških karakteristika, te bi za svaki sport trebalo definisati njihove standarde.

Antropološke karakteristike su podloţne vremenskim promenama, usled čega standardi imaju

vremensku ograničenost (Malina i sar., 2005).

Futbal za razliku od nekih drugih timskih i individualnih sportova ne zahtjeva izrazito

specifičnu telesnu graĎu, te je prisutna velika razlika u visini i tijelesnoj masi, odnosno vrhunski

futbal mogu igrati izrazito niski ali i visoki igrači. Kao prosečna telesna visina uzima se 181 cm,

12

dok je prosječna masa 75 kilograma. U proseku vratari i središnji braniči su nešto viši. Postotak

telesne masti kreće se u rasponu od 9 – 12 % (Marković i Bradić, 2008).

Prilikom identifikacije talentovanih fudbalera treba uzeti u obzir :morfološe, motoriče,

fiziološke i psihološke karakteristike pojedinca, kao i posjedovanje i stepen razvoja pojedinih

fudbalskih vještina (Malina i sar., 2005). Neki autori predlaţu upotrebu četiri grupe prediktora

talenta u fudbalu (Williams i Reilly, 2000): Prvu grupu čine morfološke karakteristike, drugu

grupu čine fiziološki parametri, u treću Grupu spadaju različiti sociološki pokazatelji i četvrtu

grupu prediktora čine psihološki pokazatelji.

Uspješni mladi igrači imaju morfotip sličan starijim vrhunskim fudbalerima (Malina i sar.

2000). A prema nekim autorima uspješniji mladi fudbaleri imaju manji procenat masnog tkiva,

niţu sumu koţnih nabora i kod njih je u značajnoj meri manje zastupljen endomorfni somatotip u

odnosu na njihove manje uspješne vršnjake (Reilly i sar., 2000; Janssens i sar., 2002).

Na osnovi klasifikacije somatotipova kod futbalera (Saiti i sar. 2014), došao do zaklučka

da kod fudbalera je ustanoljena veća homogena kategorizacija gde je utvrĎeno 6 komponenta

somatotipova. Na osnovi dobijenih rezultata kod fudbalera utvĎeno je balansiran mezomorf

somatskog tipa 2.48-4.78-3.08. Po nekim sitraţivanjima somatotipovi igrača istog ranga skoro su

isti, tako da izmeĎu igraća isti kvaliteta i igračke pozicije ne postoje razlike u somatotipovima i

njihovi prosjećni somatotipovi su izbalansirani mezomorf (Orhan i sar. 2013).

OdreĎivanje somatotipa u futbalskoj igri nije vaţan indikator za izbor mladih igrača u

selekciji. Tako da selekcija igrača na osnovu antropometrijskih karakteristika na ranom uzrastu

moţe biti veoma nepouzdana jer fizički kvaliteti koji karakterišu odrasle vrhunske igrače nisu

jasno uočljivi pre kasne adolescencije. Preporučuje se da se selekcija na ranom uzrastu vrši pre

svega na osnovu vještina i sposobnosti, a ne na osnovu fizičkih karakteristika igrača. TakoĎe,

neki autori predlaţu da se igrači ne grupišu prema hronološkoj nego prema biološkoj starosti

(Helsen i sar., 2000)

Mnogi istraţivači kaţu da efikasnost igre je pod uticajem različitih antropoloških faktora

kao i tehničko-taktičkog znanja. Karakteristike igre po igračkim mestima ili pozicijama vaţni su

faktori koji pokazuju koje sposobnosti mora da ima futbaler da bi postigao dobre rezultate u igri.

Mnoga ispitivanja su utvrdila da postoje značajne razlike u takmičarskoj aktivnosti u zavisnosti

od igračkog mesta (Erceg i sar.,2013; RaĎa i sar.,2013). Sa antropološkog aspekta futbaleri koji

13

igraju na središnjim pozicijama mnogo su niţi sa morfološkog tačke gledišta, više opterećenja

tokom utakmice nego oni na pozicijama krilnih igrača i igrača koji igraju u napadu i u odbrani.

Igrači koji igraju u odbrani sa morfološkog tačke gledišta imaju veću visinu i brţi su od igrača

koji igraju na sredini terena. Igrači koji igraju u u napadu sa morfološkog tačke gledišta imaju

veću visinu i brţi su od igrača koji igraju na sredini terena i u odbrani. Krilni igraci su visine

kao igrači koji igraju na sredini terena, vrše brza kretanja i ukrštanja na vrlo kratkim

rastojanjima za koje je potrebna brzina i okretnost.

Praksa je pokazala, da morfološke karakteristike sportista mogu uticati na uspješnost u

postizanju sportskih rezultata. Morfološke karakteristike su veoma vaţne u realizaciji

motoričkih zadataka, bilo kao olakšavajući faktor, ili onaj koji čini njihovo izvoĎenje teţim.

Pored toga, morfološke karakteristike su veoma vaţne za realizaciju svih motoričkih zadataka u

kojima se sopstveno tijelo ili deo tijela pomjera, ili se odreĎena pozicija tijela odrţava, bez

obzira na to da li se radi na snazi, brzini, fleksibilnosti, koordinaciji ili ravnoteţi (Erceg i sar.,

2014).

Moţe se reći da sposobnost u rješavanju motoričkih problema kod kojih je naglašeno i

prostorno i vremensko ograničavanje, što znači sposobnost maksimalnog usaglašavanja i

podešavanja zadate strukture pokreta sa unapred fiksiranim komponentama prostora i vremena,

direktno je povezana sa morfološkom strukturom u kojoj dominira longitudinalnost (Jakšić i

saradnici, 2011). Tako da neki autori kaţu da sastav tela nogometaša, osim što ovisi o njihovim

individualnim karakteristikama, ovisi i o specifičnostima pozicije na kojima oni igraju (Da Silva

i sar. 2001; Guerra i sar. 2004). U ovom kontekstu neki istraţivači istraţivali vaţnost nekih

antropoloških karakteristika za uspjeh igrača na pozicijama: vratara, središnjih braniča, krilnih

braniča, veznih igrača i napadača (Barišić, 1996; Guerra i sar. 2004). Unutar navedenih

istraţivanja autori su promatrali i pozicijske razlike. Opšti zaključak iz tih istraţivanja bio bi da

se futbaleri razlikuju s obzirom na poziciju na kojoj igraju. Vratari predstavljaju poseban entitet

futbalskog tima, ali ništa manje vaţnu. Oni su viši i teţi od napadača, obrambenih i veznih

igrača. Ta razlika proizlazi iz njihove primarne zadaće i kretnih struktura koje moraju izvršavati

na terenu, a koje se razlikuju od kretnih struktura igrača u polju.

Imajući u vidu zahtjeve savremene fudbalske igre i igračke pozicije u ekipi, a da bi igrač

uspješno mogao ispuniti takve zahtjevne zadatke, svakako da je neophodno posjedovati

14

kvalitetnu motoričku strukturu sa onim motoričkim sposobnostima koje daju odreĎenu prednost

u igri (Smajić i sar., 2008). Za uspješno izvršavanje sloţenih zadataka u fudbalskoj igri

neophodno je da mladi fudbaleri posjeduju visok nivo bazičnih motoričkih sposobnosti (Lolić i

sar. 20129). Tokom jedne utakmice igrači izvedu 1200 – 1400 različitih promjena aktivnosti,

menjajući ih svakih 4-6 sekundi. Veliki broj aktivnosti koje igrač izvodi tekom futbalske

utakmice odvija se bez lopte, te na aktivnosti igrača bez lopte otpada 95% efektivnog vremena

igre. Često kao globalni pokazatelj fizičkih zahtjeva futbalske igre (ali i ukupnog fizičkog

radafutbalera) koristi ukupna preĎena udaljenost tjekom utakmice. Tako danas vrhunski futbaleri

u prosjeku preĎu izmeĎu 10 i 13 kilometara, a vratari 4 kilometara. Kod vrhunskih mladih igrača

( U 19 i U 20) te se vrednosti kreću izmeĎu 9.5 i 11.5 kilometara, U17 oko 8.6 kilometara.

(Marković i Bradić, 2008).

Vrlo je bitno analizirati fiziološko opterećenje tokom futbalske utakmice, odnosno ono

što se dogaĎa u telu fitbalera, stvarno unutrašnje opterećenje. Jedan od najjednostavnijih i

najčešće korištenih načina procjene fiziološkog opterećenja igrača na terenu tokom utakmice, ali

i u treningu jest srčana frekvencija. Vrlo je bitno, kada se govori o srčanoj frekvenciji, da se

vrednosti opterećenja iznose u relativnim jedinicama, odnosno u postocima. Tokom futbalske

utakmice relativna srčana frekvencija iznosi u prosjeku 85% od maksimalne frekvencije srca., a

varira izmeĎu 75-100% FS. S obzirom da se tzv. anaerobni prag nalazi, odnosno postiţe pri 80-

90% FS, znači da je intenzitet nogometne igre odgovara anaerobnom pragu. Kada govorimo o

još nekim pokazateljima opterećenja tokom nogometne utakmice, valja spomenuti da u prosjku

futbaler potroši u jednoj utakmici 330 litara kiseonika i 1650 kcal, odnosno, prosečne vrednosti

prijema kiseonika fudbalera kreću se izmeĎu 60-65 ml/kg/min (Marković i Bradić, 2008).

Pravilan pristup svakom istraţivanju podrazumjeva prethodnu postavku teorijskog

modela istraţivanja koji se zasniva na dosadašnjim iskustvima u proučavanju aktuelnog

predmeta te postavljanju odgovarajucih hipoteza (Madic, 2000).

Antropološki prostor je multidimenzionalan, interaktivan, pa se zbog toga autor ovog

rada opredelio da posebno analizira teorijske modele relevantnih podprostora koji imaju značajni

uticaj na uspješnost u oblasti fudbalske igre. Za postavljanje validnog teorijskog modela,

neophodno je da se prouče i analiziraju rezultati dosadašnjih istraţivanja raznih autora iz oblasti

morfoloških karakteristika, motorickih i funkcionalnih sposobnosti kod fudbalera koje mogu

15

značajno doprineti što tačnijem postavljanju hipoteza ovog istraţivanja. Pošto ovaj rad proučava

somatotipove prema igračkim pozicijama u futbalskoj igri rezultati ovog rada imaju svoju

vrijednost zato što se bi proširile informacije o idealnom fudbaleru prema igračkoj poziciji i

njegovog doprinosa u igri. Rezultati ovog rada imaju svoju vrijednost u mogućnosti njihove

primjene u praksi. Na osnovu utvrĎivanja telesne konstitucije fudbalera prema poziciji igre mogu

se utvrditi kriterijumi primjenljivi pri orijentaciji, odnosno selekciji mladih futbalera.

2. DOSADAŠNJE ISTRAZIVANJE

U ovom djelu-glavu projekta, analizirajuci dostupnu literaturu prezentirani su neki od

dosadašnjih istraţivanja za kojih smatramo da su povezano sa nasim istraţivanjem. Dosadasnjih

istraţivanja ima da prezentujemo podjelene u četiri subdjelovima ili podglavlja i to prema

Somatotipskog (antropometriskog) prostora, bazično motoričkih sposobnosti, specifično

motoričkih sposobnosti i funkcionalnih sposobnosti/funkcionalnih kapaciteta.

2.1 Istraţivanja somatotipskih-antropometrijskih karakteristika

Analizirajući dostupnu literaturu, u vezi sa dosadašnjim istraţivanjima somatotipskih

(antropometriskih) karakteristika, prezentirani su neka istraţivanja za koje smatramo da su

povezane sa našim istraţivanjem.

Analizirajući dostupnu literaturu, u vezi sa dosadašnjim istraţivanjima somatotipskih

(antropometriskih) karateristika, prezentirani su neka istrazivanja za koje smetramo da su

povezane sa našim istraţivanjem.

Ribeiro i sar. (2007) su analizirali somatotipove i fizičku kondiciju kod fudbalera do 20

godišnjoj uzrasti sa ciljem da se uporede: somatotipove, eksplozivna snaga, brzina, anaerobne i

aerobne sposobnosti izmeĎu poluprofesionalnih i profesionalnih fudbalera. Prilikom realizacije

studije, fudbalere su bili podijeljene u dvije grupe i testirani su bili u somatotipologiji, vertikalni

skok, trčanje na 30 metara, izvoĎenje osnovni anaerobni sprinterski test i Yo-yo intermittent

recovery test. Kod obe grupe fudbalere su dominirali mezomorfni tipove.

16

Sutton i sar. (2009) su proučavali sastav tijela fudbalera engleske Premijer lige. Uzeli su

u predvid: uticaj igračke pozicije, meĎunarodni status i sastav tijela kao ključni faktor

profesionalnih fudbalera. Cilj studije je da se utvrdi da li je sastav tijela profesionalnih fudbalera

varirao prema igračkoj poziciji. Podaci su analizirani pomoću analize varijance i diskriminante

analize. Pošto mišićne mase i mineralne gustoće kostiju su varijable sa najbolje mogućnosti da

identifikuje fudbalera (95,5% ispravno klasifikuje). Razlike u sastavu tijela su evidentne izmeĎu

golmana i terenskim igračima, ali ne izmeĎu terenskih igrača i igračkoj poziciji.Apti (2010) je u

svom radu proučavao sastav tijela i somatotip fudbalera uzrasta 10 do 18 godina. Cilj ove studije

bio je da se utvrdi tijelesni sastav i somatotip profili mladih fudbalera, ispitati odnos somatotipa i

sastav tijela i procentualne povrede u periodu jedne godine. Uzorak se sastojao od 122 muških

fudbalera koji pripadaju turskih fudbalskih ekipa koji učestvuju u super ligi. Somatotipove su

procijenjene sa Heath-Carter antropometrijskoj metodu, somatotip i tijelesne kompozicije su

ocjenjuje pomoću Tanita TBF 300 M. Field Test brzine je korišten za mjerenje performansi.

Zabiljeţene su povrede kod svih igrača u prošloj godini. Dok su igrači u našem istraţivanju bili

ectomorphic mesomorph, oni su više mesomorphic od mladih turskih fudbalera u prethodnim

studijama, ali manje mesomorphic od svojih meĎunarodnih kolege. Nije bilo statistički značajna

veza izmeĎu somatotipova, sastav tijela i brzine trčanja. Nije bilo nikakve veze izmeĎu

somatotipove i povreda u procenti što bi se moglo objasniti visok standard odstupanja i slične

rezultate somatotip u (ectomorphic mesomorph) sve dobne skupine. Zaključak je da fudbalera u

ovoj studiji je endomorphic mesomorph (2,23 ± 0,62 - 4,14 ± 0,86 - 3,24 ± 0,86) i imaju slične

rezultate somatotip i općenito i u svim dobnim skupinama.

Gil i sar. (2010) su realizovale istraţivanje antropometrijskih karakteristika i somatotip

mladih fudbalera i rezultati uporedili sa opću populaciju. Pritom navode da se u fudbalu više

realizuju istraţivanja na vrhnskim fudbalerima nego na mlaĎim igračima. Studiji je obuhvačeno

203 fudbalera uzrasta od 14 do 19 godina. Mjerene su visina, teţina, BMI, koţne diple i obime

da bi se izračunali tjelesni sastav i somatotip. Fudbaleri u dobi od 14 i 15 su niţiji i vitkiji nego

ostatak igrača. Iz godine 16 nadalje nije bilo razlike u mjerenjima, što znači da su ispitanici

postigli većeg rasta u dobi od 16. Fudbaleri su pokazali uglavnom mesomorphic somatotip, s

izuzetkom 14 godišnjaka koji su predstavili veći ectomorphy u odnosu na odrasle igrače. U

odnosu na opštu populaciju pokazalo se da fudbaleri su viši i teţi, iako to moţda zbog procesa

17

odabira dječaka sa ovim karakteristikama. Mladi fudbaleri su bili viši od dječaka iste dobi u

općoj populaciji; to moţe biti zbog procesa selekcije prema većih i jakih dječaka.

Hazir (2010) je proučivao fizičke karakteristike i somatotip fudbalera

prema igračkoj poziciji. Ukupno 305 profesionalnih muških fudbalera turske Super Lige (n=161)

i turska Prva liga (n=144) bili uključeni u ovu studiju. Igrači super lige su bili stariji (p≤0.002), i

teţi (p≤0.007) od prvoligaških igrača, dok je visina (p ≥ 0,497) bila sličnim rezultatima i kod

igrača super lige i prve lige. UtvrĎeno je da postoje značajne razlike za

BW (p≤0.000), i visine (p≤0.000) izmeĎu igračkih pozicija. Golmani su bili viši (p≤0.000), i teţi

(P≤0.001) u odnosu na druge igrače. Vezni red je niţi (p≤0.013) u odnosu na ostale igrače,

meĎutim, oni su lakši od napadača (p≤0.008). Prosječni somatotip igrača je 2.4-4.8-2.3 (0.9-0.8-

0.7) u super ligi i bio 3.0-4.5-2.6 (0.9-0.9-0.8) u prvoj ligi. Igrači super lige su više mesomorphic

(p≤0.01), manje endomorphic (p≤0.000), a najmanje ectomorphic (P≤0.001) od igrača prve lige.

Osim za golmane, postoje značajne razlike u upareni sredstava izmeĎu cijeli somatotip znači u

super ligu i prvu ligu prema igračkoj poziciji. Rezultati ove studije pokazuju da su i fizičke

karakteristike i somatotip igrača značajno različita izmeĎu nivoa igra i pozicije. Iako je somatotip

fudbalera u oba nivoa u kategoriji mesomorph, igrači na višem nivou za igru su više

mesomorfnih, a manje endomorfnih od igrača na niţem nivou u svim igračkih pozicija.

Orhan i sar. (2010) su realizovale studiju ciljem da uporede somatotipološke vrijednosti od

igrača dva fudbalskih tima turske super ligi na osnovi igračkoj poziciji igrača. U proračune

somatotipologije i analize podataka su korišćene Somatotip 1.1 program, i statistički program za

društvene nauke (SPSS) za analizu varijanse (ANOVA). Prema dobivenim rezultatima, nisu

utvrĎene značajne razlika meĎu tretiranim igračima.

Jorquera i sar. (2013) su mjerili antropometrijskih karakteristika Čileanskih profesionalnih

fudbalera. Antropometrijskom mjerenja su ocjenili ukupno 406 profesionalnih fudbalera koji

pripadaju 15 čileanskih klubova, od kojih 12 pripadaju prve divizije i 3 kluba u drugu diviziju.

Nema razlike u somatotipove igračima prema igračkoj poziciju, odnosno utvrĎeno je da imaju

relativno homogene varijable.

18

Orhan i sar. (2013) su realizovali istraţivanje sa ciljem uporeĎenje somatotipskih vrijednosti

fudbalera iz dve profesionalne lige prema igračkoj poziciji. Studija ima za cilj

odrediti fizičke profile igrača i analizirati odnose izmeĎu somatotipove i igračkoj poziciji.

Antropometrijskih mjerenja igrači su bili obavljena u skladu sa i Internacionalni

Biološki program (IBP). Statistička analiza podataka je izvršena pomoću Graph Pad Prism

verzija 5.00 za Windows i somatotip kalkulacije i analize koristili su program somatotip 1.1.

Neparametarske analize (dva nezavisna uzorka) Mann-Whitney U test podataka igrača su

pokazali da nije bilo utvrĎene statistički značajne razlike izmeĎu dva tima. Mjerenja pokazuju

da, kada se sve igrače kolektivno ocenjuju, njihova prosječna somatotipologija je

uravnoteţen mesomorf. U somatotipove golmani su generalno ektomorf-mesomorf.

Martinez i sar. (2014) su utvrdjivali relacije antropometrijskog profila i performance kod

meksičkih fudbalera, učenika u srednjoj školi. Ukupno su testirani 41 učenik u srednjoj školi koji

su igrali fudbal za svoju školu. Istraţivanje je realizovano sa ciljem da se utvrde bodi mas indeks

(indeks tjelesne mase), tjelesna stuktura i somatotip. Dobivene rezultate su u prilog da je

antropometrijski profil u relaciji sa nivou performansima (vrlo dobar, dobar ili slab), takodje ta

relacija je u zavisnosti od pozicije na koju igrač igra.

Fidelix i sar. (2014) su utvrĎivali somatotip mladih brazilskih fudbalera. Cilj ovog istraţivanja

bio je utvrditi morfološke konstitucije mladih sportaša iz profesionalnih fudbalskih

klubova i da potvrdi razlike prema taktički poloţaj na terenu. Istraţivanjem su obuhvaćeno 67

igrača uzrasta 15 godina. Iz antropometrijska mjerenja primjenjena su: tjelesne mase, visine

tijela, skinfolds (triceps, subscapular, supraspinalne i medijalni tele), opsezima (fleksiji i napeta

ruka i telo) i breadths (humerusa i femura). Od statističke metode, primjenjene su analiza

varijance i post hoc Bonferroni i Kruskal-Wallis test. Autori su zaključili

da golmani su bili teţi i viši od srednjih i odbranbenih igrača, kao i od veznih igrača i centarfor

igrači.

Mala i sar. (2015) su utvrdili tjelesni sastav vrhunskih sportistkinja u pet različitih sportske igre.

Cilj ove studije bio je da se identifikuju i usporediti varijable sastava tijela u elitnim sportistkinja

19

(uzrast ± godina): odbojka (27.4 ± 4.1), softball (23,6 ± 4,9), košarku (25.9 ± 4.2), fudbal (23.2 ±

4.2) i rukomet (24.0 ± 3.5). MANOVA pokazala je značajne razlike u varijabli tjelesnog sastava

za sportašice u raznim sportovima. Ova studija autori predlaţu da moţe posluţiti kao normativne

vrijednosti za usporedbu u procesu obuke.

Aktualnost somatotipologije se ogleda i u radovima autora:

Chaouachi (2005) koji je utvrĎivao efekte dominantnih somatotipova prema aerobnih kapaciteta

treniranih osoba uzrasta 21.3 (+/- 1.3 godina);

Sebbane i sar. (2009) su procijenile fizičke komponente alţirskih srednjoškolaca (16 do 19

godina), utvrdili su njihove somatotipske karakteristike ćime su stigli do optimalniji kriterijum za

selekciju i orijentaciju omladine za odredjene sportske discipline;

Sanchez-Puccini i sar. (2014) koji su realizovale istraţivanje somatotipologiju sa vrhunske karate

sportiste;

Hanger-Derengowska i sar. (2014) koji su utvrĎivali tjelesnu strukturu i kompoziciju juniorskih

reprezentativaca kanuista;

Gutnik i sar. (2015) su utvrdili tjelesnu konstrukciju i dominirajući somatotipove kod sportiste

koje se bave kajakarenjem, košarkom i fudbalom.

2.2 Istraţivanja bazično motoričkih i specifično motoričkih sposobnosti

Poslednjih godina imali smo nekoliko naučnih studija koje su istraţivali bazične

motoričke i specifične motoričke sposobnosti u zavisnost na futbalske igre. Ovo poglavlje će

predstaviti rezultate nekih studija koje su se bavile ovim pitanjem i koje su na raspolaganju.

Helgerud i sar. (2001) dobili su u svom istraţivanju povećanje maksimalnog primitka

kisika nakon 8 tjedana treninga sprinta i pliometije. Isti autor je u svom istraţivanju 2002.

zaključio da nema negativnih efekata intenzivnog treninga izdrţljivosti na maksimalnu snagu.

Konačni zaključak navedenih istaţivanja bio bi da maksimalni terning snage, ali i intenzivan

20

trening izdrţljivosti, treba uvrstiti u program pripremnog perioda nogometaša. Evidentno je da

trening snage ima utjecaj na izdrţjivost, ali i trening izdrţljivosti na snagu. MeĎutim niti u

jednom istraţivanju autori nisu prezentirali oslate tipove treninga i intenzitet rada koji su se

provodili u tijeku istraţivanja. Iz tog razloga dobivene rezultate istraţivanja nije mudro koristiti

kao zakonitosti već samo kao indikatore mogućih utjecaja koje je potrebno eksperimentalno

provjeriti.

Šegota (2001) za osnovni cilj istraţivanja odabrao je procjenu vaţnosti elemenata tehnike

koji se manifestiraju u nogometnoj igri, a u svrhu selekcije igrača za igru na osnovnim

pozicijama u nogometnoj igri: vratar, obrambeni, igrač veznog reda i napadač. Za procjenu

vaţnosti svakog pojedinog elementa tehnike odnosno za strukturalnu analizu pozicija igrača,

autor je koristio subjektivno mišljenje nogometnih stručnjaka.

Milenković (2010) u svom istraţivanju imao je za cilj da utvrdi efikasnost treninga

izdrţljivosti u pripremnom periodu kod nogometaša. Uzorak se sastojao od 100 ispitanika

izvučenih iz populacije redovitih učenika osnovnih škola u Nišu uzrasta 12 i 13 godina ±6

mjeseci i podijeljenih na subuzorak od 50 fudbalera, koji pored redovne nastave tjelesnog odgoja

treniraju u nogometnim klubovima (eksperimentalna grupa) i 50 nesportaša, koji imaju samo

redovitu nastavu tjelesnog odgoja (kontrolna grupa). Ispitanici eksperimentalne grupe su bili

obuhvaćeni treningom izdrţljivosti u pripremnom periodu u trajanju od osam tjedana ili 32 sata.

Mjerne instrumente za procjenu izdrţljivostičinila su tri testa: trčanje na 800 metara, trčanje na

1000 metara i Kuperov test, a za procjenu funkcionalnih sposobnosti pet testova: pulsu prvoj

minuti nakon Kuperovog testa, puls u drugoj minuti nakon Kuperovog testa, vitalni kapacitet

pluća, sistolički arterijski krvni tlak idijastolički arterijski krvni tlak. Upotrebom analize

varijance, kanonič ke diskriminativne analize i analize kovarijance, dobiveni su rezultati koji su

potvrdili pozitivno djelovanje treninga izdrţljivosti na promatrane dimenzije antropološkog

statusa kod eskperimentalne u odnosu na kontrolnu grupu.

Pivovarniček sa sar. (2013) u svom radu analizirali nivo sprinterske sposobnosti,

eksplozivnih sposobnosti donjih ekstremiteta i specifične izdrţljivost igrača u zavisnosti od

pozicije u timu (golmani, odbrambeni igrači, vezni igrači, napadači) slovačkog fudbalskog

nacionalnog tima ispod 21 godine (N=18, golmana n=2, odbrambenih igrača n=4, veznih igrača

21

n=7, napadača n=5) tokom kvalifikacija za UEFA Evropskog prvenstva ispod 21 godinu 2011.

Nivo sprinterskih sposobnosti dijagnostikovana je ureĎajem Fitro Light Gates (FiTRONIC,

Bratislava, Slovačka Republika). Kriterijum za procenu nivoa bilo je vrijeme dobijeno na

distanci od 10 m sa tačnost 0,01 s Nivo eksplozivne sposobnosti donjih ekstremiteta

dijagnostikovana je ureĎajem FiTRO Jumper (FiTRONIC, Bratislava, Slovačka Republika).

Kriterijum za procjenu nivoa eksplozivnosti bila je visina skoka u centimetrima (cm) sa tačnošću

0,1 cm. Izdrţljivost je dijagnostikovana sa Yo-Yo intervalnim testom oporavka, nivo 2.

Kriterijum za procjenu bio je ukupno preĎena distanca u testu u metrima (m). Razlike u nivoima

sprinterske sposobnosti, eksplozivnih sposobnosti i izdrţljivosti su prepoznate i definisane kao

posebni predmet analize. Nivo sprintertskih sposobnosti cijele grupe predstavlja prosječna

sposobnost sa vrijednošću 2,21±0,08 s, nivo eksplozivnih sposobnosti sa prosječnom vrijednošću

visine vertikalnog skoka od 39,0±4,2 cm i nivo specifične izdrţljivosti sa prosječnom

vrijednošću od 1283±294 m, što znači VO2 max.kg =62,7±4,0 mlkg min. Značajno niţi nivo

zabiljeţen je samo u nivou sprinterskih sposobnosti i specifične izdrţljivosti kod golmana.

Bugarski sa sar. (2013) u svom radu za cilj je imao ispitivanje razlika izmeĎu pojedinih

uzrasta, odnosno selekcija, kao i ispitivanje trenda razvoja izmeĎu različitih pozicija u tim.

Istraţivanjem je obuhvaćeno 115 dečaka, uzrasta od 10 do 19 godina (15,01±2,13). Svi ispitanici

su podeljeni u četiri selekcije: petlići, pioniri, kadeti i omladinci. Sve varijable su podeljene u tri

grupe u odnosu na njihovu metodolo{ku prirodu. Prvu grupu varijabli čine dve nezavisne

varijable i to su masa tela i visina tela ispitanika. Drugu grupu varijabli čine 3 zavisne varijable i

to su Sprint na 10 metara, Agilnost kroz test Ilinois i Vertikalni skok (prema Sardţentu). Treću

grupu varijabli čine dve kategorijske varijable, uzrast i pozicija. Merenje je vršeno korišćenjem

foto – ćelija, vage, antropometra po Martinu, klupe i metra. Rezultati ove studije doprinose da se

uoči i dokaţe da, testirane motoričke sposobnosti mogu da se razvijaju do 16-17 godine. Nakon

tog perioda, prostor za poboljšanje ovih sposobnosti je minimalan. Kod dečaka uzrasta od 12-14

godina, motoričke sposobnosti koje su testirane, razvijaju se na račun kritičnog, senzitivnog

perioda, a nakon 15. godine, testirane sposobnosti pokazuju napredak na račun porasta mišićne

snage.

22

2.3 Istraţivanja funkcionalnih sposombnosti fudbalera

Ponorac sa sar. (2005) u radu maksimalna potrošnja kiseonika kao pokazatelj fizičke

sposobnosti sportiste, analizirali vrijednosti VO2max kod sportista različitih vrsta sportova i

poredili su vrijednosti VO2 max sportista sa vrijednostima nesportista. Ukupno je ispitano 67

sportista različitih sportskih disciplina (dţudisti, fudbaleri i veslači) i 28 nesportista. Maksimalna

potrošnja kiseonika je odreĎivana direktnom metodom.Najbolje rezultate VO2 max ostvarili su

veslači (4,52 l/min – 55,8 ml/kg/min) u odnosu na fudbalere (4,2 l/min – 53,6 ml/kg/min),

dţudiste (3,58 l/min – 47,2 ml/ kg/min) i nesportiste (3,28 l/min – 42,3 ml/kg/min). Veslanje je

sport koji za uspješno bavljenje zahtijeva visok aerobni potencijal. Rezultati pokazuju i veće

vrijednosti VO2max sportista u odnosu na nesportiste, što je posljedica isključivo trenaţnog

procesa. Acta Medica Medianae 2005;44(4): 17 – 20

Savić sa sar. (2010) u svom ovom radu analizirala je funkcionalne sposobnosti mladih

futbalera i dece koji se ne bave sportom. U ovom istraţivanju je obuhvačen uzorak od ukupno

240 de~aka, uzrasta 7-14 godina. Od ovog broja ispitanika 120 su sačinjavali polaznici {kole

fudbala SPC ”Vojvodina” koji su aktivno uključeni u njen rad od svoje sedme godine. Ova prva

grupa je podeljena u 4 subuzorka: I 7-8 godina, II 9-10 godina, III 11-12 godina ; IV 13-14

godina. Drugu grupu ispitanika je činilo 120 dječaka, koji se nisu bavili sportom, ali su redovno

pohaĎali nastavu fizičkog vaspitanja dva puta nedeljno u svojim školama. Ova grupa je takoĎe

podeljena u četiri subuzorka kao i prethodna. Za procjenu funkcionalnih sposobnosti primenjeni

su sljedeći testovi: Lorencov test (FSLORN), Bergmanov test (FSBERG). Kod uzrasta dječaka

7-8 godina nisu utvrĎene statistički znaačjne razlike u rezultatima primenjena dva testa za

procjenu funkcionalnih sposobnosti. Kod viših uzrasta razlike su bile statistički značajne sa sve

većim intenzitetom, s tom razlikom što su se dečaci koji pohaĎaju fudbalsku školu uzrasta 9-10 i

11-12 godina daleko više razlikovali od dječaka koji se ne bave sportom u Lorencovom testu,

dok je to kod uzrasta 13-14 godina evidentirana razlika u Bergmanovom testu

23

Lolić sa sar. (2012) u istraţivanju imali su za cilj utvrĎivanje efekata eksperimentalnog

programa primjenom „kruţnog“ oblika rada na razvoj funkcionalnih sposobnosti kod

eksperimentalne grupe fudbalera. Uzorak ispitanika sačinjavalo je ukupno 66 zdravih osoba

muškog pola, učenika osnovnih škola u regionu Banja Luke, uzrasta 12 godina ±6 meseci.

Cjelokupni uzorak ispitanika bio je podjeljen na dva subuzorka. Prvi subuzorak, njih 33, činili

su eksperimentalnu grupu. U ovu grupu svrstani su oni ispitanici koji su na osnovu testiranja

usmjereni za fudbal u klubovima regiona Banja Luke. Drugi subuzorak, njih 33, činili su

kontrolnu grupu, koji su imali samo redovnu nastavu fizičkog vaspitanja u školi kao oblik

organizovane fizičke aktivnosti. Kod oba subuzorka, na inicijalnom i finalnom mjerenju bilo je

primenjeno četiri testa za procjenu funkcionalnih sposobnosti. Sproveden je eksperimentalni

program u okviru dodatne nastave fizičkog vaspitanja sa 36 časova primjenom „kruţnog“ oblika

rada, sa ciljem povjećanja nivoa funkcionalnih sposobnosti. Rezultati su pokazali da su utvrĎene

statistički značajne pozitivne transformacije funkcionalnih spososobnosti, u finalnom mjerenju u

odnosu na inicijalno stanje, kod eksperimentalne grupe na multivarijantnom nivou (Q = .000).

Kod kontrolne grupe na kraju eksperi mentalnog perioda nisu utvrĎene statistički značajne

promjene funkcionalnih sposobnosti pod uticajem nastave fizičkog aspitanja(Q = .102)

Tabela 1. Vrjednosti primitka kiseonika vrhunskih nogometaša (Sporiš, G. 2007)

Istraţivanje Razina/Zemlja N Vo2max. (L/min) mL/kg/min

Adhhikar i Kumar Reprezentacija/Indija 2 3,60 56,3±1,3

Al-Hazzaa i sur. Prva liga/ Saudijska Arabija 7 4,28±0,66 52,3±7,3

Bunc i Posta Prva liga/Češka 15 4,80±0,41 61,0±5,2

Casajus Prva liga/ Španjolska 15 4,87 61,9±4,1

Chamari i sur U-19 34 4,30±0,40 66,4±7,6

Chini i sur. Prva liga/Hong Hong 24 4,00 59,1±4,0

Drust i sur. Studenti/Engleska 7 4,17 57,8±4,0

Ekblom Prva liga/Švedska 24 61,0

Heller i sur. Prva liga/Češka 21 4,54 60,1±2,8

Matković, i sur. Prva liga/Hrvatska 44 4,12±0,64 52,1±10,7

Puga i sur. Prva liga/Portugal 15 4,45 52,7

Rahkila i Luthanen Prva liga/Finska 31 4,20 56,0

Rhodes i sur. Olimpijske igre/Kanada 16 4,20 58,7

24

3. PREDMET, CILJ I HIPOTEZE ISTRAŢIVANJA

3.1 Predmet Istraţivanja

Predmet istraţivanja predstavljaju somatotipske karakteristike, bazične motoričke,

specificče motoričke i funkcionane sposobnosti fudbalera juniora U 19 uzrasti iz Juniorske

Superlige u Kosovo.

3.2 Cilj Istrazivanja

Glavni cilj istraţivanja je utvrĎivanje razlike u somatotipske karakteristike, motoricke, specifične

motorične i funksionalne sposobnosti futbalera U19 uzrast u zavisnosti njihovoj igračkoj poziciji.

Pored glavnog cilja istraţivanja, kao neminovne zadače ćemo navesti slijedeće:

1. UtvrĎivanje razlika u antropometrijskim i somatotipskim karakteristikama kod fudbalera U 19

prema igračkoj poziciji.

2. UtvrĎivanje razlika u motoričkih sposobnostima kod različitih somatotipova fudbalera U 19

prema igračkoj poziciji.

3. UtvrĎivanje razlika u specifično-motoričkih sposobnosti kod različitih somatotipova fudbalera

U 19 prema igračkoj poziciji.

4. UtvrĎivanje razlika u funkcionalne sposobnosti kod različitih somatotipova fudbalera U 19

prema igračkoj poziciji.

25

3.3 Hipoteze istraţivanja

Na osnovi postavljenog glavnog cilja i zadatke istraţivanja, logički proizilaze i slijedeće hipoteze

istraţivanja:

Ho – Ne očekuje se utvrdjivanje značajnih razlika u somatotipske karakteristike, motoricke,

specifične motorične i funksionalne sposobnosti futbalera U19 uzrast u zavisnosti njihovoj

igračkoj poziciji.

H1 - Očekuje se utvrĎivanje značajnih razlika u antropometrijskim i somatotipskim

karakteristikama kod fudbalera U 19 prema igračkoj poziciji.

H2 - Očekuje se utvrĎivanje značajnih razlika u motoričkih sposobnostima kod različitih

somatotipova fudbalera U 19 prema igračkoj poziciji.

H3 - Očekuje se utvrĎivanje značajnih razlika u specifično-motoričkih sposobnosti kod različitih

somatotipova fudbalera U 19 prema igračkoj poziciji.

H4 - Očekuje se utvrĎivanje značajnih razlika u funkcionalne sposobnosti kod različitih

somatotipova fudbalera U 19 prema igračkoj poziciji.

26

4. METOD RADA

4.1 Uzorak ispitanika

Uzorak ispitanika biće izvučen iz igrača uzrasta U19 iz fudbalskih klubova iz Juniorske

Superlige Kosova. Istraţivanjem ćemo obuhvatiti 120 ispitanika.

Uzorak ispitanika je izvedena poprečno antropometrijski pregled/Somatotipska analiza, bazične

motorike, specifične motoričke, i funksionale sposobnosti kod igrača iz ovog uzrasta i nivoa

takmicenja.

4.2 Uzorak mjernih instrumenata

Uzorak mjernih instrumenata koji će biti upotrebljeni u ovom istraţivanju biće podeljeni

u slijedeće grupe:

- mjerni instrumenti za procjenu morfološke karakteristike,

- mjerni instrumenti za procjenu bazične motoričke sposobnosti

- mjerni instrumenti za procjenu specifične motoričke sposobnosti i

- mjerni instrumenti za procjenu funksionale sposobnosti

27

4.2.1 Parametri za procjenu antropometriskih karakteristika i somatotipologiji

Antropometrijske varijable koje će se primjenjivati u ovom istraţivanju biti će izabrane u

skladu s modelom strukture morfološkog statusa (Momirović i sur., 1969).

Procjena longitudionalnih dimenzija tjela :

1. Visina Tjela

Procjena cirkularne dimenzije mase i tjela:

2. Teţina tjelsne mase

3. Obim nadlaktice

4. Obim podkoljenice

Procjena transverzalne dimenzije skeleta

5. Dijametar zgloba koljena

6. Dijametar lakta

Procjena potkoţnog masnog tkiva

7. Koţni nabor leĎa

8. Koţni nabor trbuha

9. Koţni nabor podkoljenice

10. Koţni nabor nadlaktice

28

4.2.2. Parametri za procjenu bazičnih motorickih sposobnosti

Procjena bazicnih motorickih sposobnosti u setu nezavisnih varijabli izvršena je u skladu

sa standardizovanim test protokolima.

Procjena bazičnih motoričkih sposobnosti

1. Taping sa nogom

2. Trbusnjaci za 30 sekundi

3. Flamingo Test

4. Duboki pretklon u sjedjenju (Seat and Reach)

5.

6.

7.

Trcanje na 10 i 30 metara ( ili 5 m i 20 m )

CMJ Counter Movment Jump Test

DJ Drop Jump Test

With New Test

Photo Cell and

Jump Mat

4.2.3 Parametri za procjenu specifičnih motoričkih sposbnosti

Varijable za procenu specifičnih motoričkih sposbnosti pomoću kojih treba da dobijemo

osnovne podatke o specifičnim motoričkim sposbnostima :

1. Ilionis Test bez lopte

2. Ilionis Test sa loptom

3. 505Agility test

4.2.4. Parametri za procjenu funksionale sposobnosti/funksionalni kapacitet

Varijable za procjenu funksionale sposobnosti pomoću kojih treba da dobijemo osnovne

podatke o funksionale sposobnosti fudbalera:

1. Astrand Test

2. YO YO Intermmittent Endurance Test 2 (IE2)

29

4.3 Opis mjernih instrumenata

4.3.1 Opis mjernih instrumenata za procjenu morfološkog statusa

1. Visina tijela – mjeri se antropometrom. Nogometaš stoji na ravnoj podlozi, s teţinom

jednako rasporeĎenom na obje noge. Ramena su relaksirana, pete skupljene, a glava postavljena

u poloţaj tzv. frankfurtske horizontale, što znači da je zamišljena linija koja spaja donji rub lijeve

orbite i tragu heliksa lijevog uha u vodoravnom poloţaju. Vodoravni krak antropometra spušta se

do tjemena glave tako da prianja čvrsto, ali bez pritiska.

2. Masa tijela – mjeri se decimalnom vagom s pomičnim utegom. Nogometaš stoji na

vagi s minimalnom količinom odjeće.

3. Obim nadlaktice – mjeri se centimetarskom vrpcom. Nogometaš stoji s rukama

opuštenim uz tijelo. Vrpca se postavlja u vodoravnom poloţaju na najširi dio lijeve nadlaktice u

njenoj gornjoj polovini.

4. Obim potkoljenice - mjeri se centimetarskom vrpcom. Nogometaš sijedi tako da mu

noge slobodne vise. Vrpca se polaţe vodoravno na najširem mjestu u gornjoj trećini

potkoljenice.

5. Dijametar koljena - (bikondilarna širina bedrene kosti) – mjeri se kliznim šestarom ili

kefalometrom. Nogometaš sjedi tako da mu je noga savijena u koljenu pod pravim kutom, a

stopalo poloţeno na ravnu podlogu. Vrhovi krakova kliznog šestara postavljaju se na

najizbočeniji dio medijalnog i lateralnog kondila bedrene kosti pri čemu se meko tkivo

komprimira.

6. Dijametar lakta – mjeri se kliznim šestarom. Nogometaš stoji, a ruka mu je flektirana

u laktu pod pravim kutom. Vrhovi kliznog šestara polaţu se na medijalni i lateralni epikondil

nadlaktične kosti komprimirajući pri tome meko tkivo.

7. Koţni nabor na leĎima – mjeri se kaliperom. Nogometaš stoji, relaksiranih ramena.

Kaţiprstom i palcem lijeve ruke mjerilac odigne uzduţni nabor neposredno ispod vrha lijeve

30

lopatice. Nabor se prihvati vrhovima kalipera i očita. Mjerenje se provodi triput u nizu s

mjerenjem ostalih koţnih nabora.

8. Koţni nabor trbuha – mjeri se kaliperom. Nogometaš stoji. Lijevom rukom

mjerilac odigne poprečni koţni nabor u visini umbilikusa i 2 cm lateralno od njega, prihvati ga

vrhovima kalipera i očita se rezultat. Mjerenje se provodi tri puta u nizu s mjerenjem drugih

koţnih nabora.

9. Koţni nabor potkoljenice – mjeri se kaliperom. Nogometaš sjedi tako da mu je noga

flektirana u koljenu pod pravim kutom, a stopalo poloţeno na ravnu podlogu. Lijevom rukom

mjerilac odigne uzduţni koţni nabor na unutrašnjoj strani potkoljenice, na najširem mjestu,

odnosno tamo gdje se mjeri opseg potkoljenice, i prihvati taj nabor vrhovima kalipera. Mjerenje

se provodi tri puta u nizu s mjerenjima ostalih koţnih nabora.

10. Koţni nabor nadlaktice – mjeri se kaliperom. Nogometaš stoji rukama opuštenim uz

tijelo. Lijevom rukom mjerilac odigne uzduţni koţni nabor sa straţnje strane nadlaktice, iznad

troglavog mišića (m. triceps) na najširem mjestu i prihvati ga vrhovima kalipera, te očita

vrijednost. Mjerenje se provodi triput u nizu s mjerenjem ostalih koţnih nabora.

31

4.3.2 Opis mjernih instrumenata za procjenu bazično-motoričkog statusa

Za procjenu brzine alternativnih pokreta odabran je jedan test

1. Taping sa nogom (MBTANO)

Opis mjesta izvoĎenja: Test se moţe izvesti u prostoriji ili na otvorenom prostoru,

minimalnih dimenzija 2x2 m. Na zidu obiljeţi se kvadrat 20 x 20 cm, čiji je donji rub 36 cm

udaljen od tla. Za ovaj test potrebno nam je 1 štoperica

Zadatka: Nogometaši test izvode u sportskim patikama. Nogometaš stoji u spetnom stavu,

licem okrenut prema zidu na kojem je označen kvadrat. Nakon nekoliko probnih pokušaja

ispitanik sam odabere najpovoljnije odstojanje od okomite plohe Zadatak je nogometaša da u

15 sekundi što god brţe moţe naizmjenično jednom pa drugom nogom udara prednjim delom

stopala u obeleţeni kvadrat dvostrukim udarcima. Zadatak se ponavlja četiri puta. IzmeĎu

pojedinih ponavljanja ispitanik ima pauzu dovoljnu za oporavak.

Registriranje rezultata: Rezultat je broj ispravno izvedenih (dvostrukih) naizmjeničnih

udaraca stopala u obeljeţenu kvadratnu površinu u vrijemenu od 15 sekundi.

Cilj: Nogometaš što brţe jednom pa drugom nogom udara prednjim dijelom stopala u

obeljeţeni kvadrat dvostrukim udarcima.

Svrha mjerenja: Procjena segmentarne brzine.

Napomena: Neispravnim se dvostrukim udarcem smatra onaj kod kojeg nogometaš: udari

samo jedanput u označeni kvadrat, udari stopalom izvan kvadrata. Ako ispitanik u označeni

kvadrat udari više od dva puta to se ne smatra greškom.

32

Za procjenu repititive snage tijela odabran je jedan test

2. Repititivna snaga tijela–trbišnjaci za 30 sekundi (MRSTRB)

Opis mjesta izvoĎenja: Ispitanik leţi na leĎima (bez strunjače) sa nogama zgrčenim pod

uglom 900. Dlanovi su ukršteni na potiljku, laktovi u stranu. Za ovaj test potrebno nam je 1

štoperica

IzvoĎenje zadatka: Nogometaš leţi na leĎa, noge su savijene u zglobovima kolena

stopala su na tlu. Dlanovi su prekršteni na potiljku sa laktovima okrenutim prema napred.

Ispitivač blokira stopala ispitaniku kako se ne bi pomerala tokom izvoĎenja testa. Na znak

ispitivača koji mjeri vrijeme i broj uraĎenih trbušnjaka krenite sa izvoĎenjem trbušnjaka.

Potrebno je da doĎete do poloţaja seda i da laktovima dodirnete kolena (butine), i zatim se

vratite u početni poloţaj. Računaju se samo pravilno uraĎeni trbušnjaci.

Registriranje rezultata: Upisuje se broj izvoĎenjih trbušnjaka za 30 sekundi.

Cilj: Cilj je da se za 30 sekundi uradi što veći broj trbušnjaka.

Svrha mjerenja: Procjena repititive snage tela.

Napomena: Neispravni izvoĎenih trbušnjakci se ne priznaju..

33

Za procjenu ravnoteţe odabran je jedan test

3. Flamingo Test (MRFLAG)

Opis mijesta izvoĎenja: Mala metalna greda duţine 50 cm, visine 4 cm i širine 3 cm.

Gredica je presvučena itisonom ili gumenom trakom maksimalne debljine 5 mm. Stabilnost

grede osigurana je sa dva poprečna stabilizatora duţine 15 cm i širine 2 cm. Štoperice su bez

mogućnosti automatskog vraćanja.

IzvoĎenje zadatka: Dominatnom (boljom) nogom nogometaš stoji na gredu tako da

uzduţna osa stopala bude pararelna sa gredicom. Slobodnu nogu, savija u kolenu, sa iste

strane uhvati rukom za gleţanj. U stajanju na jednoj nozi trudi se da što duţe odrţi ravnoteţu.

Za odrţavanje ravnoteţe nogometaš moţe koristiti slobodnu ruku. Da bi nogometaš zauzeo

pravilan stav, pomoćiće ispitivač rukom, i kada uspostavi ravnoteţu, pusti ruku, u tom

trenutku i počinje izvoĎenje testa. Kada izgubi ravnoteţu ili ispusti slobodnu nogu, odnosno

kad napusti gredicu (padne sa nje), uvekse zaustavlja mjerenje vremena. Posle svakog prekida

sa mjerenjem se nastavlja kada ponovo zauzmamo pravilan ravnoteţni stav, do isteka jednog

(1) minuta.

Registriranje rezultata: Vrednuje se broj pokušaja iskorišćenih za odrţavanje ravnoteţe u

toku jednog minuta, odnosno, broj padova tokom 60 sekundi

Cilj: Cilj je da se za 60 sekundi uradi što manji broj padova.

Svrha mjerenja: Procjena ravnoteţe.

Napomena: Ako nogometaš 15 puta izgubi ravnoteţu u prvih 30 sekundi,test se završava

a ispitanik dobija „nulu“.Svaki nogometaš ima pravo na jednu probu.

34

Za procjenu fleksibilnosti tijela odabran je jedan test

4. Duboki pretklon u sjedjenju - Sit and reach (MFDPSJ)

Opis mjesta izvoĎenja: Test se izvodi u zatvorenoj prostoriji. Za ovaj test potrebno nam

je klupa dimenzije: duge 35 cm, širine 45 cm, visoka 32 cm. Dimenzije gornje ploče: duge 55

cm, širine 45 cm. Ova ploča prolazi 15 cm napred prema strani oslonjene noge. A

centimetarska traka od 0-50 cm se nalazi u sredini gornje ploče.

Zadatak: Nogometaš se nalazi u sedećem poloţaju bez obuće, sa potpuno opruţenim

nogama i oslonjenim stopalima o prednju stranu klupice. Na prvoj stepenici markiramo u

centimetrima skalu po kojoj očitavamo rezultat. Ruke su opruţene i postavljene na početak

gornje strane (dodiruju klizni graničnik). Na znak merioca, ispitanik se spušta u pretklon

(noge moraju biti opruţene i ruke klize duţ vrha kutije). Zadatak nogometaša je da izvede što

dublji pretklon ispruţenim rukama i pokuša ostvariti što bolji rezultat. Zadrţi se 2 sekunde u

tom poloţaju. Zadatak se izvodi tri puta.

Registriranje rezultata: Upisuje se maksimalna dubina dohvata u centimetrima u sva tri

pokušaja.

Cilj: Izvesti što dublji pretklon.

Svrha mjerenja: Procena fleksibilnosti lumbalnog dela i karličnog pojasa.

35

Za procjenu brzine odabran je jedan test

5. Sprint iz visokog starta na 5m i 20m (MT5A20V)

Opis mesta izvoĎenja: Test se izvodi na nogometnom terenu, minimalnih dimenzija 20 x

2 metra. Na 20 metara od startne linije postavljena je linija cilja. Obe linije meĎusobno su

paralelne, a duge su 2 m. Dva stalka postave se na krajeve linija cilja. Sprint 20m sa

prolaznim vremenom na 5m i 20m je testa za procenu akceleracije i maksimalne brzine (sprint

20m). Prilikom merenja vremena neophodna je upotreba sistema foto-ćelija (imaju tačnost

merenja od 1/100 sekunde, u svakom drugom slučaju se javljaju visoke greške)..

Zadatka: Ispitanik iz poloţaja visokog starta, nakon zvučnog signala ima zadatak da

maksimalno brzo pretrči označenu deonicu. Timing Systems“, pozicioniranim na startu, 5-om

i 20-om metru. Ispitanik startuje iz visokog starta sa prednjom nogom postavljenom 15 cm iza

startne linije, odnosno prve fotoćelije. Na zvučni signal ispitanik kreće da trči nastojeći da

svih 20 metara pretrči što je moguće brţe. Test trčanje na 20metara visokim startom izvodio

se u sali za trening ili na nogometnim terenima sa fotoćelijama marke „Brower. Test se

završava nakon dva ispravno izvedena sprinta (odmor izmeĎu sprinteva je 2 minuta).

Registriranje rezultata: Mjeri se vrijeme u stotinkama sekunde od znaka “sad”do

momenta kad ispitanik grudima doĎe do vertikalne (zamišljene) ravni koju omeĎuju stalci na

cilju.Upisuju se bolji rezultat.

Cilj: Nogometaš svih 20 metara pretrči što je moguće brţe.

Svrha mjerenja: Procjena brzine trćanja

Napomena: Ispitanik moţe trčati bos ili u sportskim patikama.

36

Za procjenu eksplozivnu snagu odabrani su dva testa

6. Bosc 2 skok sa pripremom –“counter movement jump” MESCMJ

Opis mjesta izvoĎenja: Test se izvodi na Kistlerovoj tenziometrijskoj platformi Quattro

Jump koji se sastoji od pokretne tenziometrijske platforme, dimenzija su 920x920x125 mm.

Kistlerova tenziometrijska platforma je kabelom povezana sa prijenosnim računalom koje

registrira i pohranjuje podatke te postoji mogućnost analize podataka.

Zadatak: Nogometaš iz početne pozicije (stoji na Kistlerovoj tenziometrijskoj platformi

Quattro Jump pruţenih nogu, podbočen je rukama na kukovima) ide u polučučanj (noge

savijene pod 90°) i zatim se odraţava u vis (učinak opruge). U takvom skoku osigurava se

odreĎena količina potencijalne energije elasticiteta nastale za vrijeme ekscentrične aktivnosti i

koristi se, barem njezin dio, za vrijeme kasnije pozitivne aktivnosti. Zadatak se izvodi tri puta

bez silaţenja sa strunjače (pauza 15”).

Registriranje rezultata: Zapis rezultata je automatski u memoriju računala, uz mogućnost

naknadnog ispisa rezultata. Kao meritorni rezultat uzima se najbolji postignuti rezultat.

Cilj: Ostvariti što veću visinu skoka (cm).

Svrha mjerenja: Testom se mjeri eksplozivna snaga elastičnog karaktera i svaki

centimetar više u ovom testu znaći veću eksplozivnost pokreta.

37

7. Skok u dalj s mesta (MSKDAM)

Opis mjesta izvoĎenja: Prostorija ili otvoreni prostor minimalnih dimenzija 6 x 2 metra i

zid. Do zida se uţim krajem postavi strunjača, a u njezinu produţetku ostale dvije. Zid sluţi

za fiksiranje strunjača. Skala za mjerenje duţine skoka počinje na dva metra od početka

strunjače najudaljenije od zida. Od drugog metra pa sve do 3,30 m povučene su sa svake

strane strunjače paralelne linije duge 20 cm, a meĎusobno udaljene 1 cm. Posebno su

označeni puni metri, decimetri i svakih 5 cm. Ispred uţeg dela prve strunjače postavi se

odskočna daska, i to tako da je njezin niţi dio do ruba strunjače. Početni poloţaj ispitanika:

Ispitanik stane stopalima do samog ruba odskočne daske, licem okrenut prema strunjačama.

Zadatak: Ispitanikov je zadatak da sunoţno skoči prema naprijed što dalje moţe. Zadatak

se ponavlja tri puta bez pauze.

Registriranje rezultata: Upisuje se duţina ispravnog skoka u centimetrima od odskočne

daske do onog otiska stopala na strunjači koji je najbliţi mestu odraza. Beljeţi se duţina

svakog od tri skoka posebno. Uzima se bolji rezultat

Cilj: Ostvariti što veću visinu skoka (cm).

Svrha mjerenja: Testom se mjeri eksplozivna snaga i svaki centimetar više u ovom testu

znaći veću eksplozivnost pokreta.

Napomena: Ispitanik skače bos. Skok se smatra neispravnim u sledećim slučajevima: ako

ispitanik noţnim prstima preĎe rub daske, ako ispitanik napravi dupli odraz u mestu pre

skoka, ako odraz nije sunoţan, ako u sunoţni poloţaj za odraz doĎe dokorakom, pa taj

dokorak poveţe sa odrazom, ako pri doskoku dodirne strunjaču rukama iza peta,

38

4.3.3 Opis mjernih instrumenata za procjenu specifično motoričkih sposobnosti

Za procjenu specifično motoričkih sposobnosti odabrani su tri testa

1. Ilionis Test bez lopte – MAITBL

Opis mesta izvoĎenja: duţina staze je 10 metara, širina (udaljenost izmeĎu početne i

završne linije) je 5 metara. Četiri markera sluţe za označavanje (markiranje) na početku, na

kraju i dvije tačke za okretanje. Preostala četiri markera su smješteni u samom centru na

jednakoj udaljenosti jedan od drugog po 3,3 metara, duţina staze od 10 metara. Prilikom

merenja vremena neophodna je upotreba sistema foto-ćelija (Brower Timing Systems), (imaju

tačnost merenja od 1/100 sekunde i postavljene su na kraju. Test se izvodi na nogometnom

terenu.

Zadatak: Na znak "start" počinje se sa mjerenjem vrijemena. Ispitanik počinje da trči

naprijed u najkraćem mogućem roku , trči oko označenim markerima bez dodirivanja do

cilja, i konačno zaustavi vreme u sistem foto-ćelija (Brower Timing Systems), pozicioniran

na kraju.

Registriranje rezultata: Mjeri se vrijeme u stotinkama sekunde od znaka “sad”do

momenta kad ispitanik grudima preĎe liniju gde je postavljen poslednji marker i gde su

postavljene foto-ćelije (Brower Timing Systems). Upisuju se bolji rezultat.

Cilj: Nogometaš odreĎenu dionicu oko prepreka pretrči u najkraćem mogućem roku.

Svrha mjerenja: Procena agilnosti nogometaš

Napomena: Nogometaš treba trčati sa sportskim patikama, i mora da proĎe oko svakog

postavlenog markera.

39

2. Ilionis Test sa loptom – MAITSL

Opis mjesta izvoĎenja: duţina staze je 10 metara, širina (udaljenost izmeĎu početne i

završne linije) je 5 metara. Četiri konusni markeri sluţe za označavanje (markiranje) na

početku, na kraju i dvije tačke za okretanje. Preostala četiri markera su smješteni u samom

centru na jednakoj udaljenosti jedan od drugog po 3,3 metara, duţina staze od 10 metara.

Prilikom mjerenja vrijemena neophodna je upotreba sistema foto-ćelija (imaju tačnost

mjerenja od 1/100 sekunde i postavljene su na kraju. Test se izvodi na nogometnom terenu.

Zadatak: Na znak "start" počinje se sa mjerenjem vremena. Ispitanik počinje da vodi

loptu u najkraćem mogućem roku, vodi loptu oko označenim konusnim markerima bez

dodirivanja do cilja gde je postavljen sistem foto-ćelija(Brower Timing Systems), i konačno

zaustavi vrijeme.

Registriranje rezultata: Mjeri se vreme u stotinkama sekunde od znaka “sad”do

momenta kad ispitanik grudima preĎe liniju gde je postavlen poslednji konusni marker i

linija gde je smješten sistem foto-ćelija. Upisuju se bolji rezultat.

Cilj: Nogometaš vodi loptu u odreĎenu dionicu oko konusni markera proĎe u najkraćem

mogućem roku.

Svrha mjerenja: Procena brzine voĎenja lopte u nogometu oko konusnog markera.

Napomena: Nogometaš mora da proĎe sa loptom oko svakog postavljenog konusnog

markera.

40

3. 505 Agility test - MA505AT

Opis mjesta izvoĎenja: Nogometni teren, start / Stop označene linije na vratima, sistem

foto-ćelija (Brower Timing Systems), 6 konusni markera. Konusni markeri su postavljeni dva

na startnu liniju (linija-A), dva nakon 10 metara, odnosno 5 metara do krajne linije (linija-B)

i dva na kraju, odnosno na dužini od 15 metara (linija-C). Širina izmeĎu dva konusnih

markera je 3 metara i označena linijom bijele boje.

Zadatak: Nogometaš trči u najkraćem mogućem roku od startne linije (linije-A) koja je

označena bijelom bojom do linije koja je udaljena 10 metara od početne linije (linija-B) gde

je postavljen sistem foto-ćelija, produži do krajne linije koja je udaljena 15 metara (linija-C)

od startne linije i dodirne nogom. Nakon što nogometaš dosegne krajnu liniju koja je

udaljena 15 metara (linija-C) od startne linije i dodirne nogom, okreće se za 1800

i trči do

linije finiša koja je označena s oznakama od 5 metara (linija-B koja je 10 metara od startne

linije) gde je postavljen sistem foto-ćelija i mjeri se vrijeme trčanja u stotinkama sekundi.

Registriranje rezultata: Vrijeme se mjeri sistemom foto-ćelija od trenutka kada će

nogometaš proći označenu liniju sa markera 5 metara (liniju-B koja je udaljena 10 metara od

startne linije) te će se zaustaviti kada se vratio kroz tih markera (to jest, vrijeme potrebno za

pokrivanje do 5 metara naprijed i 5 metara natrag, ukupno 10 m). Vreme se registruje u

stotinkama sekundi.

Cilj: Cilj je da nogometaš pretrči u najkraćem mogućem roku dionicu 5-15-5 metara

(linije B-C-B) ukupno 10 metara sa okretom od 1800 .

Svrha mjerenja: Procjena brzine trčanja 10 metara sa okretom od 1800

Napomena: Nogometaš liniju duţine od 15 metara od startne linije mora da dodirne

nogom.

41

4.3.4 Opis mjernih instrumenata za procjenu funksionale sposobnosti

Za procjenu funksionalne sposobnosti odabrani su dva testa

1. Astrand Test (ASTE)

Svrha testa: Cilj ovog testa je procjena maksimalne potrošnje kiseonika na osnovu

frekvencije srca u toku submaksimalnog opterećenja. Pogodan je i za testiranje dece, starijih

osoba i ljudi sa poremećenim zdravljem.

Mjerni instrumenti: Mehanički biciklergemetar sa preciznim doziranjem opterećenja,

štoperica, lekarske slušalice, obrazac za upisivanje podataka, tabele za izračunavanje rezultata.

IzvoĎenje testa: Ispitanik okreće pedale bicikla ritmom od 60 okretaja u minuti. Brzinu

pedaliranja reguliše ispitanik u početku rada odvoĎenjem pokretne (crvene) kazaljke tahometra,

do nepokretne (ţute), postavljene na odgovarajući podeok 60 i odrţavanjem istog poloţaja

pokretne kazaljke za čitavono vrijeme rada. U drugoj polovini svakog minuta rada mjeri se

frekvencija srca askultacijom srčanog vrha. Od prvog do trećeg minuta rada frekvencija srca

postepeno se povijećava. Od 4 minuta frekvencija srca dostiţe odreĎeni plato, odnosno stabilno

stanje, pri kome se frekvencija srca dalje ne povećava za više od 3o/min. Ako posle 3 minuta

frekvencija srca ne preĎe 120 o/min opterećenje se povećava (novih 50 W/min za muškarce,

odnosno 25 W/min za ţene), bez prekidanja rada. Ukoliko se u toku testiranja frekvencija srca

podigne iznad vrijednosti od 170 o/min, rad se prekida, a moţe se ponoviti sa manjim

opterećenjem posle nekoliko sati pauze i odmora.

Izračunavanje rezultata: Srednja vrijednost frekvencije srca, izračunata iz postignute

frekvencije srčanih otkucaja u petom ili šestom minutu rada koristi se za aproksimativno.

odreĎivanje apsolutne maksimalne potrošnje kiseonika iz tabele za izračunavanje rezultata ovog

testa.

Tabele po Astrandu odgovaraju odraslim osobama oba pola. Kod osoba mlaĎih od 25

godina ili starijih od 35 godina, rezultate apsolutne maksimalne potrošnje kiseonika treba

42

korigovati sa faktorom koji odgovara ţivotnom dobu, pri čemu se dobijene vrednosti

povjećanjem godina ţivota sve više umanjuju.

Korekcioni faktor za godine ţivota.

Godine manje Faktor

Manje od 25 1.10

25-35 1.00

35 0.87

40 0.83

45 0.78

50 0.75

55 0.71

60 0.68

65 0.65

Astrandovim testom moţe da se odreĎuje i aproksimotivna vrednost relativne

maksimalne potrošnje kiseonika, s tim što se apsolutna izraţava u 1/min,a relativna u

ml/kgTM/min

Napomena: Pre početka testiranja podesi se visina sedišta biciklergometra pri kojoj noga

ispitanika mora biti ispruţena u kolenu kada se pedala nalazi u najniţem poloţaju. Zatim se

izmeri tijelesna masa. Vrijednost frekvencije srca pre rada mjeri se u mirnom sedećem poloţaju

ispitanika na biciklu, askulatornom metodom. Prema frekvenciji srca u mirovanju odreĎuje se

odgovarajući intezitet opterećenja sa ciljem da se u toku izvoĎenja 6-to minutnog rada

frekvencija srčanih otkucaja povisi na vrijednost izmeĎu 120 i 170 otkucaja u minuti.

Opterećenje se reguliše okretanjem zavrtnja na postolju za instrumente, dovodeći malu skalu sa

oznakom odgovarajućeg opterećenja u isti nivo sa indeksom, u smjeru kazaljke na satu. Za

netrenirane odrasle muškarce odgovarajuće opterećenje iznosi 100 W/min., a za ţene 50 ili 75

W/min. Trenirani muškarci se opterećuju sa 150 ili 200 W/min, a trenirane ţene sa 100 ili 125

W/min,a za decu 50 W/min.

43

2. Jo-jo intervalni test izdrţljivosti (IET2)

Svrha testa: Cilj ovog testa je procjena VO2 max primjenom Jo-jo intervalnog testa

izdrţljivosti–razina.

Mjerni instrumenti: Ovaj se test moţe primijeniti na bilo kojoj ravnoj površini.

Aparatura potrebna za ovaj test je gotovo identična kao i kod BEEP-testa, osim što je potrebno 3

čunja ili markera te CD s zvučnim protokolom. Test se izvodi na nogometnom terenu u koridoru

koji ima minimalne testa:

Na zvučni signal s CD ureĎaja igrač trči do drugog čunja udaljenog 20 m (oznaka B) i

nazad na start (oznaka A). Nakon dolaska na start, ispitanik ima pauzu od 5 sekundi tijekom

koje mora otrčati lagano do trećeg čunja (oznaka C) udaljenog 2,5 m i vratiti se nazad (slika 3).

Na novi signal ponavlja se trčanje. Brzina trčanja progresivno raste. Test se prekida kada

ispitanik dva puta uzastopno ne uspije istrčati dionicu zadanom brzinom.

Izračunavanje rezultata: Rezultat u testu je ukupno pretrčana udaljenost u metrima. Slika 3.

Prikaz Jo-jo intervalnog testa izdrţljivosti. Jo-jo intervalni test izdrţljivosti ima dvije inačice

testa (razina 1 i 2). Razina 1 namijenjena je djeci i mladim igračima do 14 godina te

rekreativnim igračima, dok je razina 2 namijenjena mladim igračima od 14 godina nadalje te

odraslim, dobro treniranim nogometašima (Marković i Bradić, 2008). Za razinu 1 startna brzina

je 8 km/h, do je za razinu 2 startna brzina tlocrtne dimenzije 30 x 10.

IzvoĎenje 11,5 km/h.Formula za procjenu VO2max primjenom Jo-jo intervalnog testa

izdrţljivosti–razina 2 (Bangsbo, Iaia i Krustrup, 2008): Yo-Yo IR2 test: VO2max (ml/kg/min) =

Pretrčana udaljenost (m) x 0.0136 + 45.

C A B

-------●--------2,5m --------------●---------------------20m--------------------------------●----------

------------------------------------->--------------------------------------------------------------------->

<-----------------------------------<-----------------------------------------------------------------------

44

4.4 Metodi obrada rezultata

Sve dobivene podatke biće obraĎene matematičko statističkim postupcima prema

definisanim prijedmetom, cilja, zadataka i hipoteze istraţivanja. Za sve varijable biće utvrĎene

osnovne statističke postupke: aritmetička sredina, standardna devijacija, minimalni i maksimalni

rezultat, asimetričnost distribucije rezultata – skewness i izduţenost distribucije rezultata –

kurtosis.

Razlike izmeĎu somatotipove (endomorph, mezomorf i ektomorf) prema igračkoj poziciji u

svaki od analiziranih antropoloških prostora (antropometriski, motorički, specifično – motorički i

funkcionalni prostor, biće utvrĎene pomoću multivarijantne analize varijanse – MANOVA i

univarijantne analize varijanse – ANOVA.

Cjelokupna statistička obrada podataka biće izvršena statističkim softverskim

programima SPSS for Windows, Statistica for Windows i Somatotype 1.2.

45

5. TEORETSKI I APLIKATIVNI ZNAČAJ ISTRAŢIVANJA

Ovo istraţivanje je transverzalnog tipa i ima podjednak teorijski i aplikativni značaj.

Teorisjki značaj oslanja se, prije svega, u utvrĎivanju somatotipa futbalera prema morfološkim

karakteristikama kao i utvrĎivanje neke bazične motoričke i specifične motoričke sposobnosti

kod mlaĎih futbalera. Dakle, teorijski značaj ovog istraţivanja ogleda se u davanju doprinosa

razvoju opšte teorije o znaćaju somatotipa, bazičke motoričke, specifične motoričke

sposobnosti i funkcionalne sposobnosti prema poziciji u futbalskoj igri. Istotako, dobijeni

rezultati mogu imati posebnu, značajnu, teorijsku vrijednost za razvoj vaspitno-obrazovnog i

trenaţnog procesa u futbalskim klubovima. Definisanje morfoloških tipova ima izuzetan znaćaj

u futbalskoj igri, jer njihovo uoćavanje u odreĎenom periodu pretpostavlja kvalitetnu selekciju i

bitno usmerava pojedinca na odreĎenu sportsku aktivnost.

Praktična vrijednost ovog istraţivanja moţe biti ta što na osnovu dobijenih rezultata se

moţe pretpostaviti kakve karakteristike i sposobnosti treba da posjeduje fudbaler, što se moţe

uzeti kao jedan od faktora koji doprinosi efikasnosti selekcije. Na osnovu rezultata ovog

istraţivanja moguće je sagledati odreĎene karakteistike i sposobnosti, te na osnovu primjene

specifično-programiranih aktivnosti u fudbalu u duţem vrijemenskom periodu razvoj tih

karakteristika kod mlaĎi futbalera usmeriti prema karakteristikama koje su usklaĎene sa

karakteristikama pojedinaca. Isto tako dobijene informacije moguće je koristiti u procesu

sportskog treninga u svaki vremenski period i program rada moguće je usmeriti na razvoj onih

morfoloških karakteristika koje daju najveći doprinos u ostvarivnju rezultata u futbalskoj igri

46

LITERATURA

1. Apti, A. (2010). 10-18 Yas Erkek Futbolcularda Somatotip ve Vucut Kompozisyonunun

Aerobik Performans ve Yasanan Sportif Yaralanmalar Ile Iliskisinin Değerlendirilmesi.

Fırat Tıp Dergisi, 15 (3), 118-122.

2. Aubrecht, V. (1981). Struktura brzine nogometaša. Magistarski rad, Zagreb: Fakultet za

fizičku kulturu.

3. Bajrić, O. (2008): Efekti trenažnih transformacionih procesa morfoloških karakteristika,

motoričkih sposobnosti, situaciono – motoričkih sposobnosti i uspješnosti u igri

nogometaša uzrasta 14 do 16 godina. Doktorska disertacija, Sarajevo: Fakultet sporta i

tjelesnog odgoja.

4. Bangsbo, J., Laia, M. F., i Krustrup, P. (2008). The Yo – Yo Intermittent Recovery Test.

A Useful Tool for Evaluation of Physical Performance in Intermittent Sports. Sports

Medicine; 38 (1): 37 –51.

5. Bašić, D. (2009). Evaluacija specifične aerobne izdržljivosti mladih nogometaša

primjenom Jo-Jo testa oporavka. Diplomski rad, Zagreb: Kineziološki fakultet.

6. Bugarski, S., Đurić, S. i Marković, S. (2013). Promene motoričkih sposobnosti mladih

fudbalera različitog uzrasta i različite pozicije u timu. Kongres IV. Anthropological

Aspects of Sports.

7. Carter, J. E. L., & Heath, B. H. (1990). Somatotyping–Development and application.

Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.

8. Chaouachi, M. (2005). Effects of dominant somatotype on aerobic capacity trainability.

Br. J. Sport Med. 39, 954-959.

9. Da Silva, S.G., Osiecki, R., Arruda, M., Moura, J.A., & De Campos, W. (2001). Changes

in anthropometric variables and in anaerobic power and capacity due too the training

season in professional Brazilian soccer players. Med Sci Sport Exerc, 33, S158.

10. Drabik, J. (1996). Children i Sports Training. Vermont: Stadion Publichig Companz,

Inc., Island Pond.

11. Fidelix, L.Y., Berria, J., Ferrari P.E., Ortiz, G.J., Cetolin, T., & Petroski, L.E. (2014).

Somatotype of Competitive Youth Soccer Players From Brazil. Journal of Human

Kinetics, Section III – Sports Training, 42, 259-266.

12. Gabrijelić, M. (1977). Manifesne i latentne dimenzije vrhunskih sportaša u nekim

momčadskim sportskim igrama u motoričkom, kognitivnom i konativnom prostoru.

Doktorska disertacija. Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu Sveučilišta u Zagrebu.

13. Gabrijelić, M., Jerković, S., Aubrecht, V. i Elzner, B. (1983). Relacije situaciono

motoričkih faktora i ocjena uspjeha fudbalera. Kineziologija, 2, 53-61.

14. Gil, S.M., Gil, J., Ruiz, F., Irazusta, A., & Irazusta, J. (2010). Anthropometrical

characteristics and somatotype of young soccer players and their comparison with the

general population. Biol. Sport, 27, 17-24.

15. Grosser, M. (1991). Schnelligkeitstraining. Grundlagen, Methoden, Leistungssteuerung,

Programme. München: BLV Sportwissen.

16. Grujić, N. (1986). Određivanje energetskog kapaciteta čoveka i njegove promjene pod

uticajem hroničnog opterećenja. Doktorska disertacija, Novi Sad: Novi Sad Univ.

17. Guerra, I., Chaves, R., Tirapegui, J., & Baross, T. (2004). Assessment of body

composition in professional soccer players according to their positional roles. Med Sci

Sport Exerc, 36, S207.

47

18. Gutnik, B., Zuoza, A., Zuoziene, I., Alekrinkis, A, Nash, D., & Scherbina, S. (2015).

Body physique and dominant somatotype in elite low-profile athletes with different

specializations. Medicina, 51, 247-252.

19. Hagner-Derengowska, M., Hagner, W., Zubrzycki, I.Z., Krakowiak, H., Slomko, W.,

Dzierzanowski, M., Rakowski, A., & Wiacek-Zubrzycka, M. (2014). Body structure and

composition of canoeists and kayakers: Analysis of junior and teenage polish national

canoeing team. Biol. Sport, 31, 323-326.

20. Harrison, G. A., Weiner, J. S., & Tanner, J. M. (1976). Human Biology. 2nd ed. Oxford,

United Kingdom: Oxford University Press.

21. Hazir, T. (2010). Physical Characteristics and Somatotype of Soccer Players according to

Playing Level and Position. Journal of Human Kinetics, Section III – Sport, Physical

Education & Recreation, 26, 83-95.

22. Helgerud, J., Engen, L.C., Wisloff, U., Hoff, J. (2001). Aerobic endurance training

improves soccer performance. Med. Sci. Sports Exerc. 33, 1925-1931.

23. Javorac, D., Smajić, M., Molnar, S., Barašić, A. H., Tomić, B., Stracenski, M. i

Marković, S. (2015). Razlike u morfološkim karakteristikama izmeĎu fudbalera pionira i

učenika osnovnih škola. Glasnik Antropološkog društva Srbije/ Journal of the

Anthropological Society of Serbia Niš, vol. 50, str.33-38.

24. Joksimović, A. (2005): Efekti modela treninga mladih fudbalera na razvoj eksplozivne

snage. Doktorska disertacija, Niš: Fakultet fizičke kulture.

25. Joksimović, S. (1981). Antropološke karakteristike fudbalera u odnosu na rang

takmičenja. Niš: Zbornik radova filozofskog fakulteta.

26. Joksimović, S. (1997). Teorija taktike i treninga u fudbalu. Niš: Prosveta.

27. Jorquera, A. C., Rodriguez, R. F., Torrealba, V. M. I., Campos, S. J., Gracia, L. N. &

Holway, F. (2013). Características antropométricas de futbolistas profesionales chilenos.

Int. J. Morphol., 31(2), 609-614.

28. Kondrić, M., Duraković, M. i Metikoš, D. (2002). Prilog poznavanju relacija morfoloških

i motoričkih obeleţja 7-19 godišnjih učenika. Kinezilogija, 34 (1), 38-43.

29. Krustrup, P., Mohr, M., Amstrup, T., Rysgaard, T., Johansen, J., Steensberg, A.,

Pedersen, K. P., i Bangsbo, J. (2003.). The Jo-JoIntermittent Recovery Test:

Physiological Response, Reliability, and Validity. Medicine and Science in Sports and

Exercise, 35, 697-705.

30. Kuleš, B., Jerković, S. i Marić, J. (1991). Uticaj trčanja različitog intentiteta na uspeh u

fudbalu. Kineziologija, 23 (1-2), 60-65.

31. Lolić, V. Bajrić, O. i Lolić, D. (2009). Situacioni model treninga u funkciji integracije

morfoloških odlika, motoričkih i situaciono-motoričkih sposobnosti kod mladih fudbalera

Sportske nauke i zdravlje, 1 (2):152-156.

32. Lolić, V., Goranović, S., Bajrić, O. i Lolić, D. (2012). Uticaj eksperimentalnog programa

za razvoj funkcionalnih sposobnosti kod mladih fudb alera. Sportske nauke i zdravlje, 2

(1):29-34.

33. Mala, L., Maly, T., Zahalka, F., Bunc,1V., Kaplan, A., Jebavy, R., & Tuma, M. (2015).

Body Composition of Elite Female Players in Five Different Sports Games. Journal of

Human Kinetics, Section III – Sports Training, 45, 207-215.

34. Malacko, J. (1982). Osnove sportskog treninga kibernetički pristup. Novi Sad: Sportska

knjiga.

48

35. Malacko, J. (2000). Osnove sportskog treninga četrvto dopunjeno i prerađeno izdanje.

Beograd: Sportska akademija.

36. Malacko, J. (2002). Sportski trening. Novi Sad: Fakultet fizičke kulture.

37. Malacko, J. i Radosav, R. (1985). Uticaj programiranog vežbanja na psihosomatski

status dece sa posebnim osvrtom na izbor i usmeravanje dece za sport. Novi Sad: Fakulet

fizičke kulture.

38. Malčić, B. (1982). Odnosi između startne i maksimalne brzine trčanja treniranih i

netreniranih nogometaša mlađih uzrasnih kategorija od 14-16 godina. Diplomski rad,

Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu Sveučilišta u Zagrebu.

39. Malina, R.M., Bouchard, C., & Oder, B.O. (2004.). Growth, maturation & physical

activity. Champaign, IL USA: Human Kinetics.

40. Malousaris, G. G., Bergeles, N. K., Barzouka, K. G., Bayios, I. A., Nassis, G. P., &

Koskolou, M. D. (2008). Somatotype, size and body composition of competitive female

volleyball players. Journal of Science and Medicine in Sport, 11, 337-344.

41. Martinez, A,E., Penaloza, R., Lara-Padilla, E., & Berral, J.F. (2014). Relation of

Anthropometric Profile and Performance in Competition for Mexican High School

Football Players on the Offensive Squad. Int. J. Morphol. 32 (3), 1051-1059.

42. Marković, G. i Bradić, A. (2008). Nogomet – integralni kondicijski trening. Zagreb:

Udrug Atvz.

43. McArdle, W. D., & Katch, V. I. (1991). Exercise physiology: Energy, nutrition, and

human performance. 2nd ed. Philadelphia, PA: Lea & Febiger

44. Miljković, Z., Jerković, S. i Šimenc, Z (2002). Evaluacija jednog modela praćenje igre

igrača i ekipe u napadu u uslovima fudbalske utakmice. Kineziologija, 34 (1), 73-85.

45. Mišigoj-Duraković, M. (2008). Kinantropologija. Zagreb: Kineziološki fakultet

Sveučilišta u Zagrebu.

46. Mišigoj-Duraković, M., Matković, B. i Medved, R. (1995). Morfološka antropometrija u

športu. Morphological anthropometry in sports. Zagreb, Croatia: Fakultet za fizičku

kulturu.

47. Mohr, M. Krustrup, P., & Bangsbo, J. (2003.). Match performance of high – standard

soccer players with special reference to development of fatigue. Journal of Sports

Science, 21, 519-528.

48. Molnar, S. (1998). Morfološke karakteristike motoričko-funkcionalne sposobnosti dece

koja treniraju fudbal i dece koja se ne bave sportom. Magistarski rad, Novi Sad: Fakultet

fizičke kulture.

49. Norton, K. (2001). International Standards for Anthropometric Assessment. Underdale,

SA, Australia: International Society for the Advancement of Kinanthropometry. School of

Physical Education, Exercise and Sport Studies The University of South Australia

50. Orhan, Ö., Sagir, M., Zorba, E., & Kishali, F.N. (2010). A comparison of somatotypical

values from the players of two football teams playing in Turkcell Turkish super league on

the basis of the players’ position. Journal of Physical Education and Sport Management.

1 (1), 1-10.

51. Orhan, Ö., Sagir, M., & Zorba, E. (2013). Comparison of Somatotype Values of Football

Players in Two Professional League Football Teams According to the Positions. Coll.

Antropol. 37 (2), 401-405.

49

52. Özkan, A., Kayıhan, G, Köklü, Y, Ergun, N., Koz, M., Ersöz, G., & Dellal, A. (2012).

The Relationship Between Body Composition, Anaerobic Performance and Sprint Ability

of Amputee Soccer Players. Journal of Human Kinetics, Section III – Sports Training,

35, 141-146.

53. Petrić, D. (1994). Uticaj situaciono-motoričkih i kognitivnih dimenzija na uspeh u

fudbalskoj igri. Doktorska disertacija, Novi Sad: Fakultet fizičke kulture.

54. Pivovarniček, P., Pupiš, M., Tonhauserov, Z. and Martina Tokárová, M. (2013). Nivo

sprinterske sposobnosti, eksplozivne snage i specialne izdrţljivost vrhunskih mladih

fudbalera na različitim pozicijama. SportLogia, 9 (2), 109–117.

55. Ponorac, N., Matavulj, A., Grujić, N., Rajkovača, Z. i Kovačević, P. (2005).

Maksimalna potrošnja kiseonika kao pokazatelj fizičke sposobnosti sportiste. Acta

Medica Medianae, 44 (4), 17-20.

56. Prţulj, D. (2005). Osnovi antropomotorike. Istočno Sarajevo: Fakultet fizičke kulture.

57. Radosav, R., Molnar, S. i Smajić, M. (2003). Teorija i metodika fudbala. Novi Sad:

Fakultet fizičke kulture.

58. Ribeiro, R.S., Dias, F.D., Claudino, O.G.J., & Gonçalves, R. (2007). Análise do

somatotipo e condicionamento físico entre atletas de fuetbol de campo sub-20. Motriz, 13

(4), 280-287.

59. Ross, W. D., Ward, R., Leahy, R. M., & Day, J. A. P. (1982). Proportionality of

Montreal athletes. In J. E. L. Carter (Ed.), Physical Structure of Olympic Athletes. (pp.

81–106). Basel, Switzerland: The Montreal Olympic Games Anthropological Project.

PMid:7045039.

60. Ručević, M. i Jonjić, V. (2008). 93639 – test za procjenu agilnosti. Kondicijski trening, 6

(1), 7–9.

61. Sanchez-Puccini, B.M., Argothy-Buchel, E.R., Meneses-Echaves, F.J., Lopez-Alban,

A.C., & Ramirez-Velez, R. (2014). Anthropometric and Physical Fitness Characterization

of Male Elite Karate Athletes. Int. J. Morphol. 32 (3), 1026-1031.

62. Savić, B., Doder1, D., Molnar, S., Radoslava Doder, R., i Babiak, J. (2010).

Funkcionalne sposobnosti mladih fudbalerai dece koji se ne bave sportom. Glasnik

Antropološkog društva Srbije; vol. 45, str. 437-446,

63. Sebbane, M., Remaoun, M., Harchaoui, Y., Abdelkader, A., & Karrou, M. (2009).

Evaluation of the physical components in Algerian high-school pupils (16-19 years):

Determination of the somatotype in relation to choise of sport activity. Educational

Research and Review, 4 (11), 582-584.

64. Sekereš, S. (1985) Relacije morfoloskih karakteristika i motoričkih sposobnosti mladih

fudbalera u SAP Vojvodini. Magistarski rad, Novi Sad: Fakultet za fizičku kulturu.

65. Siozios, S. (1992) Relacije između sistema morfoloških karakteristika, motoričkih

sposobnosti i specifično motoričkih sposobnosti fudbalera uzrasta od 15 do 18 godina.

Magistarski rad, Novi Sad: Fakultet fizičke kulture.

66. Smajić, M. (2005). Relacije morfoloških karakterisika i bazično motoričkih sposobnosti

sa specifičnom preciznošću fudbalera uzrasta od 10-12 godina. Doktorska disertacija,

Novi Sad: Fakultet fizičke kulture.

67. Smajić, M. i sar. (2008): Struktura bazično motoričkih sposobnosti fudbalera uzrasta 10 –

12 godina. Sport Mont, br. 15,16,17/VI, Podgorica, 553-556.

50

68. Sporiš, G. (2007). Efekti situacijskog polistrukturalnog kompleksnog treninga na

morfološka, motorička, situacijsko-motorička i funkcionalna obilježja. Doktorska

disertacija, Zagreb: Kineziološki fakultet, Sveučilišta u Zagrebu.

69. Stolen, T., Chamari, K., Castagna, C., i Wisloff, U. (2005.). Physiology of Soccer. Sports

Medicine, 35 (6), 501–536.

70. Stroyer, J., Hansen, L. i Klausen, K. (2004). Physiological Profile and Activity Pattern of

Young Soccer Players during Match Play. Medicine and Science in Sports and Exercise,

36, 168 –174.

71. Sutton, L., Scott, M., Wallace, J., & Reilly, T. (2009). Body composition of English

Premier League soccer players: Influence of playing position, international status, and

ethnicity. Journal of Sport Sciences, 27 (10), 1019-1026.

72. Šegota, D. (2001). Strukturalna analiza nogometne igre na temelju elemenata tehnike

manifesnih nogometnoj igri. Magistarski rad, Zagreb: Kineziološki fakultet, Sveučilišta u

Zagrebu; 20-21.

73. Veale, P. J., Pearce, J. A., & Carlson, S. J. (2009.). The Jo-Jo Intermittent Recovery Test

(Level1) to discriminate elite junior Australian football players. Journal of Science and

Medicine in Sport, doi:10. 1016/j. jsams.

74. Verdenik, Z. (1981). Povezanost nekih manifesnih i latentnih psihomotoričkih

spremenljivk z uspjehom v nogometni igri (nogometaši začetnik, starost od 9 do 11 let).

Magistarski rad, Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu Sveučilišta u Zagrebu.

75. Verheijen, R. (1997). Handbuch Fussballkondition. Munchen: BPF Versand Leer.

76. Vlasac, Ţ. (1981.). Strukturalne relacije u brzini trčanja i brzini vođenja lopte kod

treniranih i netreniranih nogometaša. Diplomski rad, Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu

Sveučilišta u Zagrebu.

77. Vučetić, V., Ivanjko, A. Šentija, D. i Sedar, M. (2003). Brzinska izdrţljivost fudbalera,

Kondiciona priprema sportista. Međunarodni naučno-stručni skup, Zbornik radova.

Zagreb: Fakultet za fizičku kulturu Sveučilišta u Zagrebu.

78. Weineck, J. (2000). Optimales training (11. Auflage). Balingen: Spitta Verlag GmbH.

79. Zaciorski, V.M. (1975). Fizička svojstva sportiste. Beograd: Partizan.

80. Ţivanić, S., Ţivotić-Vanović, M., Mijić, R. i Dragojević, R. (1999). Aerobna sposobnost i

njena procena Astrandovim testom opterećenja na bicikl-ergometru. Beograd; Udruţenje

za medicinu sporta Srbije.

81. Ţivanić, S. i Stamenković, Č. (1979). Sportsko medicinski aspekti takmičarskog ne

uspeha jedne prvoligaške fudbalske ekipe. ŠMO k79/7.