LA VAQUILLA.

FICHA TECNICA

- ANo: 1985.

-Duración: 116 minutos

- Dirección: Luis García Berlanga

- Productora: Incine / JetFims

- Guión: Rafael Azcona / Luis García Berlanga

- Música: Miguel AsinsArbó

- Fotografía: Carlos Suárez

- Reparto: Alfredo Landa

JoséSacristán

Santiago Ramos

JuanjoPuigcorbé

GuillermoMontesinos

Violeta Cela

SIPNOSE

Durante a Guerra Civil Española, nunha fronte de trincheiras, os soldados limítanse a escribir

cartas ou dormitar. Pero a tranquilidade rómpese cando un altofalante da Zona Nacional anuncia

que, con motivo da Virxe de Agosto, vaise a celebrar nun pobo próximo unha festa. Cinco

combatentes da Zona Republicana deciden raptar á vaquilla para terminar coa festa do inimigo e

conseguir a comida que necesitan.

O DIRECTOR:

Luís García Berlanga(1921-2010)

Director e guionista, Luís García Berlanga Martí naceu en Valencia (España) o 12 de xuño de 1921,

no seo dunha familia burguesa. O seu avó fora gobernador civil de Valencia e o seu pai foi

deputado en tempos da Segunda República por Unión Republicana. Na súa infancia estudou cos

jesuitas e estivo durante un tempo internado nun colexio suizo. Cando o seu pai ingresou en

prisión por formar parte da Fronte Popular, Berlanga, que estudaba Dereito e Filosofía e Letras,

abandonou a Universidade para enrolarse na División Azul como medida para que as autoridades

tratasen con benevolencia ao seu proxenitor.

Nos anos 40 escribiu en “Las Provincias” e a mediados da década comezou os seus estudos no

Instituto de Investigacións e Experiencias Cinematográficas de Madrid, rodando por esta época os

seus primeiros curtos, “Tres Cantos” (1948), “Paseo por unha guerra antiga” (1948) e “O Circo”

(1949).

No ano 1951 debutou cunha longametraxe con “Esa parella feliz” (1951), comedia co-dirixida e

escrita xunto a Juan Antonio Bardem que contaba co protagonismo de Fernando Fernán Gómez,

Elvira Quintillá e José Luís Ozores. Esta cinta supuxo un aire fresco e unha orientación diferente a

o, salvo excepcións, acartonado cine español realizado tralo conflito bélico.

Bardem e Berlanga volveron colaborar en “Bienvenido Mr. Marshall” (1952), un filme dirixido polo

autor valenciano e escrito entre Bardem, Miguel Mihura e o propio Berlanga que gañou varios

premios no prestixioso Festival de Cannes. Os seus protagonistas principais eran Pepe Isbert,

Lolita Sevilla e Manolo Morán.

Este título exemplifica ben o seu cine,

xeneralmente coral e narrado en planos

secuencia con trazos de sátira, farsa,

humor negro e unha visión crítica e

esperpéntica da realidade sociocultural e

política española.

“Noivo á vista” (1953),

“Calabuch”(1956),”Os Xoves, Milagre”

(1957) son outros dos seus títulos na

década dos 50.

Os anos 60 comezaron con dúas das súas obras máis importantes, “Plácido”(1961), un título

protagonizado por Cassen e José Luís López Vázquez que lle valeu unha nominación ao premio

Oscar como mellor película de fala non inglesa, e “O verdugo” (1963), comedia negra con Pepe

Isbert, NinoManfredi e Emma Penella que volveu atopar notable repercusión internacional, sendo

de novo galardonado en Venecia.

“O verdugo” foi a primeira vez na que Berlanga colaborou en longametraxe co guionista Rafael

Azcona, o autor de títulos como “O pisito” ou “O cochecito”.

¡Vivan os noivos!(1970), con José Luís López Vázquez e Laly Soldevilla, interesante pero título

menor na súa filmografía, “Tamaño natural” (1974), unha curiosa historia de amor entre un home

interpretado polo francés Michel Piccoli e unha boneca hinchable, e “A escopeta nacional” (1978),

coral e aceda diatriba sociopolítica con José Sazatornil "Saza", Luís Escobar, José Luís López

Vázquez e Mónica Randall como protagonistas foron os seus títulos na década dos 70, época de

transición e liberdade política que terminou, paradóxicamente, prexudicando o cine do seu autor,

quen se movía moito mellor intentando salvar con enxeño os límites da censura franquista.

A partir dos anos 80 o seu filmografía se trivializa en moitos dos seus aspectos e xamais volveu

realizar as obras mestras do pasado.

“A Vaquilla” (1985), representación cómica sobre o conflito da Guerra Civil intenta manter o ton

divertido e o enfoque crítico e ácrata que caracteriza a mellor obra do director e guionista

valenciano, un dos nomes imprescindibles na historia do cine español.

No ano 1986 recibiu o Premio Príncipe de Asturias das Artes

O GUIONISTA:

Rafael Azcona

Logroño, 24 de outubro de 1926 - Madrid, 24 de marzo de 2008

Chegou a Madrid na véspera do seu 25 aniversario. Os seus primeiros pasos deunos como poeta,

pero pronto se decatou da súa incapacidade para a poesía e adicouse ao humor.

En xullo de 1952 publicou por primeira vez en «La Codorniz», a

histórica revista de humor gráfico e literario que burlou ao

franquismo e a censura. «Atópome estupendamente facendo esas

cousas: tirarlle da barba á severidad, á tristeza, á melancolía e á

estupidez é unha delicia». Rafael escribiu artigos, contos, chistes e

inventou ao seu popular personaxe «O repelente neno Vicente»,

crítico coa moral da época.

Rafael compaxinou a súa produción en «La Codorniz» coa escritura

de novelas. A primeira é «Cando o touro chámase Felipe». Logo

seguiron «Os mortos non se tocan, nene», «Os ilusos» e «Os

europeos», entre outras. Catro delas asinadas co pseudónimo de

Jack O'Relly. Onde demostra as condicións que o definirán como

guionista: o tratamento coral, a soidade e o aparente caos dentro da meticulosa planificación da

obra. Non volveu escribir novelas desde 1960 aínda que si as corrixiu e reeditou.

En 1958 colaborou co director italiano Marco Ferreri na adaptación da súa novela O pisito. Así se

introduciu no mundo do cine, que xa nunca abandonaría. Segundo contou Ferreri: «Eu convencín

a Azcona de que se fixese guionista e Azcona persuadiume a min de que me dedicase á

dirección». «O pisito» (1958) foi o seu primeiro guión para cine co que iniciaría o seu primeiro

gran tándem creativo.

A filmografía de Azcona está unida a catro directores en catro etapas do seu traballo: Marco

Ferreri, Luís García Berlanga, Carlos Saura e José Luís García Sánchez. O feito de traballar con

poucos directores (estes catro dirixiron a metade das súas 97 guiones para o cine) deulle a

posibilidade de ser un dos guionistas máis persoais do cine español.

Foi recompensado co Premio Nacional de Cinematografía en 1981 e cinco Goyas como mellor

guionista, O bosque animado (1988), Ai, Carmela! (1991) BelleÉpoque (1993), Tirano Bandeiras

(1994) e A lingua das bolboretas (2000), ademais do Goya de Honor en 1998. Recibiu a Medalla

de Ouro de Belas Artes.

1-ACTIVIDADES PREVIAS AO VISIONADO DA PELÍCULA

1.1-Xustificación da elección desta película:

Coñecemento do contexto histórico da Guerra Civil.

Sinsentido da guerra (a miores unha guerra civil)

1.2-O contexto histórico

A película que imos ver sitúase na época da Guerra Civil. Cómpre que antes de comezar aclaremos

algúns conceptos respondendo ás seguintes cuestións:

· Que é unha República?

.Que é unha ditadura.

.Que apoios reciben do exterior os combatentes.

· Que é unha guerra civil? Por que se denomina así?

.Cando tivo lugar a Guerra Civil española? Canto durou?

· A que bandos enfrontou e quen foi o gañador?

· Que consecuencias trouxo a nivel político e social a fin da guerra?

2-A GUERRA CIVIL A TRAVÉS DOS TEXTOS

Que a Igrexa, malia o seu espírito de paz e de non querer a guerra nin colaborar nela non podía ser

indiferente na loita...Neste momento, non hai en España máis esperanza para reconquistar a

xustiza e a paz e os bens que delas derivan, que o triunfo do movemento nacional. Tal vez hoxe

menos que nos comezos da guerra, porque o bando contrario, malia todos os esforzos dos seus

homes de goberno, non ofrece garantías de estabilidade política e social...Deamos agora un

esbozo do carácter do movemento chamado «nacional». Creemos xusta esta denominación.

Primeiro, polo seu espírito; porque a nación española estaba disociada, na súa inmensa maioría,

dunha situación estatal que non soubo encarnar as súas profundas necesidades e aspiracións; e o

movemento foi aceptado como unha esperanza en toda a nación; nas rexións non liberadas só

espera romper a coraza das forzas comunistas que lle oprimen. A irrupción contra os templos foi

súbita, case simultánea en todas as rexións, e coincidiu coa matanza de sacerdotes. Os templos

arderon porque eran casas de Deus, e os sacerdotes foron sacrificados porque eran ministros de

Deus...Proba elocuentísima de que da destrución dos templos e a matanza dos sacerdotes, en

forma totalitaria foi cousa premeditada, é o seu número espantoso. Aínda que son prematuras as

cifras, contamos unhas 20.000 igrexas e capelas destruídas ou totalmente saqueadas. Os

sacerdotes asasinados, contando un promedio do 40 por 100 nas diócesis desbastadas nalgunhas

chegan ao 80 por 100 sumarán, só do clero secular, uns 6.000. Cazóuselles con cans,

perseguíuselles a través dos montes; foron buscados con afán en todo escondrijo. Matóuselles sen

prexuízo as máis das veces, sobre a marcha, sen máis razón que o seu oficio social.

Carta colectiva dos bispos españois aos bispos de todo el mundo con motivo de la guerra en España

Discurso de Unamuno en réplica a Millán Astray na Universidade de Salamanca (12 de

outubroctubre de 1936)

"Todos estades pendentes das miñas palabras. Todos me coñecedes e sabédesme incapaz de

calar. Non aprendín a facelo nos setenta e tres anos da miña vida. E agora non quero aprendelo.

Calar, ás veces significa mentir porque o silencio pode interpretarse como aquiescencia. Eu non

podería sobrevivir a un divorciado entre a miña conciencia e a miña palabra, que sempre formaron

unha excelente parella.

Vou ser breve. A verdade é máis verdade cando se manifesta espida, libre de adornos e de

palabrería. Quixese comentar o discurso ¡por chamalo dalgunha forma! do xeneral Millán Astray,

quen se atopa entre nós... Deixemos separadamente o insulto persoal que supón a repentina

explosión de ofensas contra vascos e cataláns. Eu nacín en Bilbao, no medio dos bombardeos da

segunda guerra carlista. Máis adiante caseime con esta cidade de Salamanca, tan querida, pero

sen esquecer xamais a miña cidade natal. O bispo, quéirao ou non, é catalán nado en Barcelona.

Acabo de oír o grito necrófilo e sen sentido de ¡Viva a morte!, isto sóame o mesmo que ¡Morra a

vida! E eu que pasei toda a vida creando paradoxas que provocaron o enoxo dos que non as

comprenderon, hei de dicirvos, coa autoridade na materia, que esta ridícula paradoxa paréceme

repelente. Posto que foi proclamada en homenaxe ao último orador, entendo que foi dirixida a el,

aínda que dunha forma excesiva e tortuosa, como testemuño de que el consinto é un símbolo da

morte. ¡E outra cousa! O xeneral Millán Astray é un inválido. Non é preciso dicilo nun ton máis

baixo. É un inválido de guerra. Tamén o foi Cervantes. Pero os extremos non serven como norma.

Desgraciadamente, hai hoxe demasiados inválidos en España. E pronto haberá máis, si Dios non

nos axuda... Dóeme pensar que o xeneral Millán Astray poida dictar normas de psicoloxía das

masas. Un inválido que careza da grandeza espiritual de Cervantes, que era un home,non un

superhombre, viril e completo malia as súas mutilacioóns, un inválido como dixen, que careza desa

superioridade do espírito, adoita sentirse aliviado vendo como aumenta o número de mutilados ao

redor del.

O xeneral Millán Astray non é un dos espíritos selectos, aínda que sexa impopular, ou quizá por

esta mesma razón, porque é impopular. O xeneral Millán Astray quixese crear unha España nova

,creación negativa sen dúbida, segundo a súa propia imaxe. E por iso desexaría ver España

mutilada, como inconscientemente deu a entender".

MILLÁN ASTRAY: "¡Morran os intelectuais! ¡Viva a morte!". Neste momento, o poeta José María

Pemán, presente no acto, exclama: "¡Non! ¡Viva a intelixencia! ¡Morran os falsos intelectuais,

traidores!".

MIGUEL DE UNAMUNO: "Este é templo da intelixencia. E eu son o seu sumo sacerdote. Vós

estades profanando o seu sagrado recinto. Eu sempre fun, diga o que diga o proverbio, un profeta

no meu propio país. Venceredes pero non convenceredes. Venceredes porque tedes sobrada forza

bruta, pero non convenceredes, porque convencer significa persuadir. E para persuadir

necesitades algo que vos falta: a razón e dereito na loita. Paréceme inútil que pensedes en España.

dixen."

Duas visións diferentes de levar la guerra: los "feitos de Maio"

( ... ) Rápida formación do Exército Regular. O cumprimento desta tarefa esixe a absorción

completa dos restos que aínda subsisten de unidades militares espontáneas, milicias sindicais e de

partido, nas unidades disciplinadas, orgánicas do exército único ( ... ) Armamento e instrución

militar xeneral e especial. Férrea disciplina revolucionaria de guerra. ( ... )

( ... ) educar ao pobo no odio e a intransigencia ata o exterminio contra o fascismo nacional e

estranxeiro que invade e arrasa coas súas armas o noso país e que traizoa a retaguardia, pero

tamén contra os seus axentes disfrazarvos de revolucionarios que actúan no seo das

organizacións-antifascistas.

Resolución do Pleno do Partido Comunista de España (maio de 1937).

A contrarevolución ten un plan. Os reformistas do PSUC chamárono "Plan da vitoria". Etapas deste

plan son os feitos sucedidos últimamente ( ... ) Desarme dos traballadores no medio da rúa. E onte

pola tarde, asalto armado ao edificio da Telefónica da Praza Cataluña ( ... ) Preparativos do

ataque a fondo contra as conquistas da revolución. Pero a resposta proletaria non puido ser máis

contundente. Miles de traballadores saíron á rúa coas armas debaixo do brazo. As fábricas, os

talleres, os almacéns pararon a produción. As barricadas da liberdade volveron a xurdir en todos

os lugares da cidade.

Resolución do Comité electivo do POUM (mayo de 1937).

3-ANÁLISE DA PELÍCULA

3.1 O tema.

- Cal é a mensaxe principal que transmite a película?

-Elabora un esquema cos temas secundarios observados ao longo da proxección.

- Expón a película algún tema que che chamara especialmente a atención

3.2 O argumento.

O filme narra a historia dun grupo de homes, nun pobo de España durante a Guerra Civil.

En clave de divertida comedia, nárranos a relación absurda, sen sentido, que existiu entre a tropa

de ambos bandos, recclutada ao azar, dependendo exclusivamente, de onde estaban eles e onde

estaba a fronte. Poderías poñer un par de exemplos?

3.3 Os personaxes.

Que personaxes teñen especial importancia no desenvolvemento da película? Caracterízaos a

partir do que recordes da proxección. Que trazos da súa interpretación che chamaron máis a

atención?

3.4 O espazo.

En que lugares se desenvolve a acción? Que ambientes, rurais ou urbanos, naturais ou interiores,

son os máis habituais? Saberías decir en que lugar de España se está a desnvolver a acción?

3.5 O tempo

En que época se sitúa a historia? Que datos explícitos se dan na película? Cómpre poñer estes

datos en relación co contexto histórico.

4- ASPECTOS TÉCNICOS

A sucesión de brillantes diálogos, o logradísimo tratamento dos personaxes, a xenial utilización

dos planos-secuencia ou esceas corais por parte de Berlanga, así como a perfecta ambientación,

utilización de músicas? fan posible que cada secuencia sexa unha mini-xoia do cine español e cada

unha estructurada maxistralmente coa súa formulación-nó-desenlace, dando lugar a unha das

mellores mostras de narrativa audiovisual deste país. Poderías comentar algún destes planos

secuencia ou esceas corais?

5-CONCLUSIóNS

Posta en común e elaboración individual dunha recensión da película.