ÅUMSKA ZEMÇIÅTA U G. J. ”ØEZAVA” N. P. “ÆERDAP”

JANUAR–JUN, 2007. 25

UDK 630*114 (497. 11-751. 2 ÆERDAP)Originalni nauøni rad

ÅUMSKA ZEMÇIÅTA U G. J. ”ØEZAVA” N. P. “ÆERDAP”

OLIVERA KOÅANINMILAN KNEŸEVIÕ

Izvod: U radu su prikazani rezultati pedoloåkih istraÿivaña u åumskim zajedni-cama gazdinske jedinice. “Øezava” na podruøju N. P. ”Æerdap”. Pedoloåki pokrivaøistraÿivanog podruøja karakteriåe se veõim brojem pedosistamatskih jedinica.Prouøeno je åest razliøitih tipova zemçiåta. Iz klase nerazvijenih zemçiåtaprouøeno je koluvijalno zemçiåte (koluvijum), iz klase humusno-akumulativnihzemçiåta: humusno-silikatno zemçiåte (ranker) i rendzina i iz klase kambiønihzemçiåta: smeæe zemçiåte na kreøñaku (kalkokambisol), distriøno smeæe zem-çiåte (distriøni kambisol) i eutriøno smeæe zemçiåte (eutriøni kambisol).

Kçuøne reøi: staniåni uslovi, zemçiåte, proizvodni potencijal, Æerdap.

FOREST SOIL IN M. U. ”ØEZAVA”, N. P. “ÆERDAP”

Abstract: The soil cover was researched in the forest communities of the management unit“Øezava” in the National Park ”Æerdap”. The soil of the study area is characterised by nume-rous soil systematic units. Six different soil types were studied: in the classes of undevelopedsoils - colluvial soil (colluvium), in the class of humus-accumulation soils -humus-siliceoussoil (ranker) and rendzina, and in the class of cambic soils - brown soil on limestone (calco-cambisol), dystric brown soil (dystric cambisol) and eutric brown soil (eutric cambisol).

Key words: site conditions, soil, production potential, Djerdap.

1. UVOD

Nacionalni park „Æerdap“, povråine 63.608 ha, nalazi se u severoi-stoønom delu Srbije na granici sa Rumunijom gde zauzima 100 km desneobale sredñeg toka Dunava. Celo ovo podruøje je nastalo sukcesivnimusecañem Dunava u planinski masiv Karpata, na åta ukazuje sloÿena geo-morfologija sa mnogo klisura, kañona i dubokih uvala. Intenzivna vul-kanska aktivnost, tektonski procesi, dejstvo mora, jezera i reka uticalisu na formirañe veoma sloÿenog reçefa.

Veoma sloÿen reçef, specifiøna “mezoklima klisure” (Me da re-viõ, M., 2001), veliki broj reliktnih vrsta i fitocenoza, kao i “izva-nredna raznovrsnost u pogledu litoloåkog sastava stena, genetske pri-padnosti i geoloåke starosti” (La ziõ, M., 1999), uslovili su i obrazo-vañe veõeg broja tipova zemçiåta razliøitih osobina i proizvodnog po-tencijala.

Åumske ekosisteme N.P. ”Æerdap” karakteriåe izuzetna raznovr-snost, sloÿenost i specifiønost graæe (Me da re viõ, M., 2001). Na ovompodruøju javçaju se veoma raznovrsne åumske zajednice iz reda kseroter-mofilnih åuma (Quercetalia pubescentis) i reda mezofilnih åuma (Fage-

dr Milan Kneÿeviõ, red. prof. Åumarskog fakulteta

mr Olivera Koåanin, asistent Åumarskog fakulteta

26 „[UMARSTVO” 1-2

talia sylvaticae). Na podruøju severoistoøne Srbije, u brdskom pojasu do600 m nadmorske visine, prema Torntvajtovoj klimatskoj klasifikaciji,klima je subhumidna-vlaÿnija, dok je na nadmorskim visinama iznad600 m, klima blago humidna, a na joå veõim nadmorskim visinama humid-na (Kr stiõ, M., 2005). Podruøje N. P. ”Æerdap” znatno se razlikuje poklimi od ostalog dela severoistoøne Srbije. Naime, ovde vlada speci-fiøna mezoklima. Klisure se odlikuju ravnomernijim toplotnim reÿi-mom u toku godine, mañom godiåñom temperaturnom amplitudom, viåimzimskim i niÿim letñim temperaturama, kasnijim maksimumom leti, kaoi sa veõom sredñom godiåñom ukupnom koliøinom padavina. Klima kli-sura je sveÿija (Me da re viõ, M., 2001).

Na podruøju Æerdapa zastupçene su sve stratigrafske formacije odprekambrije do holocena (An tiõ, M., et al., 1970). Najveõe povråine zau-zima kompleks karbonatno klastiønih stena (kreøñaci, laporci, glincii peåøari), gnajsevi (biotitski i biotitsko-muskovitski) i mikaåisti,a na veoma malim povråinama javçaju se jezerski sedimenti, amfiboliti,serpentiniti, reøno-terasni sedimenti, sprudni i karbonatni kreøñaci.Takoæe, znaøajno je i prisustvo granodiorita-stena miocenske starosti.

Zemçiåta u åumskim zajednicama na podruøju N. P. ”Æerdap” prouøa-vali su: An tiõ, M., et al. (1966, 1967, 1970), Kne ÿe viõ, M. (2001), Ko åa-nin, O. i Kne ÿe viõ, M. (2005) i drugi. Meæutim, struktura i karakte-ristike pedoloåkog pokrivaøa u nekim åumskim zajednicama Nacional-nog parka joå nisu u potrebnoj meri istraÿeni.

2.MATERIJAL I METOD RADA

Pedoloåka prouøavaña su izvråena uporedo sa fitocenoloåkim.Prouøavaña su obavçena na podruøju N. P. ”Æerdap” u G. J. “Øezava” (pe-doloåki profili: 2/05, 3/05, 4/05, 5/05, 6/05, 6a/05, 7/05, 8/05, 9/05, 10/05, 11/05, 12/05, 14/05, 15/05, 18/05, 19/05, 20/05, 21/05, 22/05, 24/06, 25/06, 26/06, 27/06,28/06, 29/06, 30/06, 31/06). U svakoj od definisanih zajednica otvoren je ve-õi broj profila koji su veoma detaçno prouøeni po metodologiji teren-skih pedoloåkih prouøavaña. Laboratorijska ispitivaña fiziøkih ihemijskih svojstava su obavçena po genetskim horizontima reprezenta-tivnih profila. Na osnovu terenskih prouøavaña i analitiøkih podata-ka ispitanih fiziøkih i hemijskih svojstava definisane su pedosiste-matske jedinice prema principima Klasifikacionog sistema Åko ri õaet al. (1985) pri øemu je data i ocena proizvodnog potencijala definisa-nih tipova i niÿih kategorija sistematskih jedinica zemçiåta.

Laboratorijska ispitivaña zemçiåta obavçena su po sledeõim meto-dama:

- odreæivañe sadrÿaja higroskopne vode suåeñem u suånici na tem-peraturi od 105 °C u toku 6-8 øasova;

- granulometrijski sastav je odreæen tretirañem uzoraka sa natri-jum - pirofosfatom. Frakcionisañe zemçiåta je vråeno kombinovanompipet metodom i metodom elutracije pomoõu sita po Atterberg-u uz odreæi-vañe procentualnog sadrÿaja frakcija od: 2-0,2 mm, 0,2-0,06 mm, 0,06-0,02 mm, 0,02-0,006 mm, 0,006-0,002 mm i mañih od 0,002 mm;


- odreæena je aktivna kiselost zemçiåta, pH u H2O i u suspenzijizemçiåta sa 1 N KCl, elektrometrijski;

- hidrolitiøka kiselost po Kap pe n-u;- suma adsorbovanih baznih katjona po Kap pe n-u (S u, cmol·kg-1);- totalni kapacitet adsorpcije za katjone (T u, cmol·kg-1);- suma kiselih katjona (T-S u, cmol·kg-1) odreæena je raøunskim putem;- stepen zasiõenosti zemçiåta bazama po Hi ssink-u;- procenat humusa i ugçenika je odreæen po metodi Tju ri na , I. V.

(1960) u modifikaciji Si ma ko va ;- ukupan azot u zemçiåtu odreæen je po Kjel dahl -u;- odnos ugçenika prema azotu (C:N) odreæen je raøunskim putem;- odreæivañe sadrÿaja lakopristupaønih P2O5 i K2O odreæen je Al

metodom;

3. REZULTATI I DISKUSIJA

U dosadaåñim istraÿivañima zemçiåta na podruøju Æerdapa su pre-ma ekoloåko-proizvodnim kriterijumima razvrstavana u tri grupe: zem-çiåta na silikatnim stenama, zemçiåta na kreøñaku i zemçiåta naaluvijalnim, aluvijalno-deluvijalnim i deluvijalnim nanosima (Kne-ÿe viõ, M. 2001; Ko åa nin, O. i Kne ÿe viõ, M. 2005).

Sva prouøena zemçiåta na podruøju Æerdapa spadaju u red terestriø-nih (automorfnih) zemçiåta, øije je obrazovañe iskçuøivo pod utice-jem vode atmosferskog porekla, dopunskog vlaÿeña podzemnom ili plav-nom vodom nema. Prouøena zemçiåta se prema Klasifikaciji zemçiåta(Åko riõ, A., et al., 1985) razvrstavaju na sledeõi naøin:

Klasa: Nerazvijena zemçiåta sa graæom profila (A)–C ili (A)-R

- Koluvijalno zemçiåte (koluvium);Klasa: Humusno-akumulativna zemçiåta sa graæom profila A–C ili A-R

- Rendzina;- Humusno-silikatno zemçiåte (ranker);

Klasa: Kambiøna zemçiåta sa graæom profila A–(B)–C ili A-(B)-R - Smeæe zemçiåte na kreøñaku (kalkokambisol); - Distriøno smeæe ili kiselo smeæe zemçiåte (distriøni kambisol);- Eutriøno smeæe zemçiåte (eutriøni kambisol).

Klasa nerazvijenih zemçiåtaKoluvijalno zemçiåte (koluvium)Koluivijalna (deluvijalna) zemçiåta su veoma rasprostrañena na

podruøju Æerdapa. Nastaju spirañem zemçiånog materijala koji je pred-stavçen peskovitim glinama i drobinom. Ovaj materijal nastaje kao po-sledica intenzivnog raspadaña stenskih masa, slabije otpornosti i ñe-govim spirañem sa viåih terena niz padinu. Recentnom sedimentacijom,obiøno u podnoÿju padina i u dolinama, stvaraju se uslovi za autohtonugenezu zemçiåta.

Prouøena deluvijalna zemçiåta (pedoloåki proifli: 18/05, 19/05,21/05) su duboka, moõnosti od 70 do 130 cm. Humusno-akumulativni hori-


zont je dobro razvijen, moõnosti od 35 do 60 cm, mrke do mrko-smeæe boje,ilovastog mehaniøkog sastava, mrviøaste strukture, sa sitnim odlomcimaskeleta i do 50%. Ispod ñega øesto se nalaze i po dva sloja nanetog mate-rijala tamno-smeæe do smeæe boje, teÿeg mehaniøkog sastava u odnosu napovråinski horizont. Strukturni agregati su krupniji i ima dosta sit-nog skeletnog materijala. Javçaju se i profili sa reliktnim horizon-tom, obiøno na dubini veõoj od 50 cm. Usled teåkog mehaniøkog sastava udoñim slojevima prouøenih zemçiåta uoøava se uticaj kapilarne vode napedoloåke procese (hidromorfizam), usled øega se javçaju sivo-ræastezone.

Obezbeæenost humusom je osredña i najveõa je u humusno-akumulativ-nom horizontu (2,77%), sa dubinom opada (0,57%). Obezbeæenost ukupnimazotom odgovara sadrÿaju humusa, dok odnos C/N ukazuje na veoma povoçantok humifikacije i mineralizacije. Zemçiåta su u povråinskom slojuumerene do jako kisele reakcije, sa dubinom reakcija postaje neutralnado umereno alkalna. Visoka zasiõenost adsorptivnog kompleksa bazama(54, 30-93, 42%), ukazuje da je zemçiåte nastalo taloÿeñem produkatarazlagaña neutralnih i baziønih silikatnih stena i zemçiånog materi-jala koji je nastao od tih supstrata. U pogledu sadrÿaja lakopristupaønogfosfora zemçiåta su neobezbeæena, dok su u pogledu sadrÿaja lakopri-stupaønog kalijuma uglavnom slabo obezbeæena.

Na podruøju N. P. ”Æerdap” dominira slabo do umereno skeletan eut-riøni podtip zemçiåta.

Proizvodni potencijal zemçiåta deluvijalnog porekla varira u åi-rokim granicama. Prouøena koluvijalna (deluvijalna) zemçiåta na po-druøju Æerdapa, sa mañim sadrÿajem skeleta, po pravilu, predstavçajumezofilnija staniåta veõeg proizvodnog potencijala, u odnosu na zem-çiåta sa kojima se graniøe.

Klasa humusno-akumulativnih zemçiåtaHumusno-silikatno zemçiåte (ranker)Na podruøju N. P. “Æerdap” humusno-silikatno zemçiåte predstavça

veoma rasprostrañen tip zemçiåta. U okviru rada prouøeno je u G. J.”Øezava” (pedoloåki profil: 27/06) na granodioritu. Na granitoidnimstenama i gnajsevima obrazuje se distriøni podtip koji je veoma raspro-strañen. Stene na ovom podruøju veoma su podloÿne mehaniøkom raspada-ñu, lako se lome i prelaze u troåne mase peskovitog sastava.

Profil je regolitiøan sa graæom A–AC–C. Dubina profila kreõe sedo 30 cm. Humusno-akumulativni horizont je mrko-smeæ, sitnozrnast, po-stepeno prelazi ispod u horizont, velike skeletnosti koja se kreõe preko50%. U doñem delu A-horizont je svetlo smeæe boje, tvrd, zbijen i veomaskeletan do 80%. Po mehaniøkom sastavu prouøeni ranker je peskovitoilovastog mehaniøkog sastava. Zbog lakog mehaniøkog sastava, zemçiåteje dobro aerisano, ali se zbog male dubine lako i brzo isuåuje.

Ovaj ranker pripada kategoriji umereno obezbeæenih do dobro obez-beæenih zemçiåta humusom. Isto je i sa sadrÿejem azota. Procesi mine-ralizacije su usporeni åto je rezultat kserotermnih uslova sredine. Re-akcija je jako do vrlo jako kisela (pH<5, 50). Ovaj podtip rankera odlikuje


se niskim stepenom zasiõenosti adsorptivnog kompleksa bazama(V<50%). Distriøni ranker istraÿivanog podruøja je uglavnom slaboobezbeæen lakopristupaønim fosforom, a prema sadrÿaju lakopristu-paønog kalijuma pripada klasama slabe do sredñe obezbeæenosti.

Distriøni ranker istraÿivanog podruøja predstavça zemçiåte ni-skog proizvodnog potencijala. Ograniøavajuõi faktori su mala dubinasoluma i druga fiziøka svojstva koja odreæuju vododrÿivu sposobnost. Napodruøju N. P. “Æerdap“ distriøni rankeri su, uglavnom, staniåta ksero-termnijih åumskih zajednica. Samo na hladnijim ekspozicijama na ranke-rima se javçaju zajednice mezofilnijih vrsta drveõa.

RendzinaZemçiåta na kreøñacima N. P. ”Æerdap”, kao i åumske zajednice na

ñima, su veoma specifiøni. Na malom prostoru veoma je izraÿena varija-bilnost zemçiåta. Tako se zemçiåta na kreøñacima javçaju u zemçiå-nim kombinacijama tipa mozaika, taønije, na malom prostoru smeñuju serendzine, posmeæene rendzine i smeæe zemçiåte na kreøñaku. Kreøñacina kojima se obrazuje rendzina su bogati silikatnim materijalom i pod-loÿni su mehaniøkoj dezinetagraciji. Karakteristike prouøene rendzi-ne u G. J. “Øezava“ (pedoloåki profil: 15/05) su sledeõe:

Humusno-akumulativni horizont je moõan od 20 do 30 cm, mrke boje, zr-nasto-mrviøaste strukture. Prema teksturi prouøena rendzina je praå-kasto glinovita ilovaøa, sa visokim sadrÿajem praha.

Hemijske osobine rendzine karakteriåe umereno kisela reakcija, astepen zasiõenosti bazama kreõe se od 48,33 - 68,54%. Rendzina istraÿe-nog podruøja bogata je humusom i azotom. Odnos C:N ukazuje na obrazovañezrelog-mul oblika humusa. Obezbeæenost lakopristupaønim fosforom jeslaba, dok je lakopristupaønim kalijumom sredña do dobra.

Analitiøke vrednosti prouøenih hemijskih osobina karakteriåu va-rijetet izluÿene rendzine. I pored povoçnih hemijskih osobina, proiz-vodni potencijal prouøenih rendzina je ograniøen. Dubina profilapredstavça ograniøavajuõi faktor.

Klasa kambiønih zemçiåtaSmeæe zemçiåte na kreøñaku (kalkokambisol)Kalkokambisoli na podruøju Æerdapa obrazuju se na jedrim kreøña-

cima. Na podruøju G. J. ”Øezava” smeæe zemçiåte na kreøñaku je veoma za-stupçeno (pedoloåki profili: 2/05, 3/05, 4/05, 5/05, 6/05, 6a/05, 8/05, 9/05,11/05, 14/05, 20/05, 22/05). Ñihovo obrazovañe, uglavnom, vråi se na zarav-ñenim oblicima reçefa (platoi i padine do 5° nagiba), mada je utvræenoprisustvo ovog tipa zemçiåta i na padinama znatno veõeg nagiba i do 25°.

Smeæe zemçiåte na kreøñaku istraÿenog podruøja je relativno dubo-ko i dostiÿe dubinu profila 60-80 cm, ponekada i viåe. Humusno-akumu-lativni horizont je moõan 15 (20) cm, mrke do mrko-sive boje, uglavnommrviøaste strukture. Kambiøni horizont je znatno razvijeniji, moõan 20-60 (90) cm, karakteristiøne smeæe do crvenkasto-smeæe boje, teÿeg meha-niøkog sastava, poliedriøne do graåkaste strukture.


Humusno akumulativni horizont je praåkasto-ilovaste, a (B)-hori-zont praåkasto-ilovaste do praåkasto glinovito-ilovaste teksture. He-mijske osobine su karakterisane umereno kiselom reakcijom. Stepen za-siõenosti bazama je veõi od 50%. U pogledu sadrÿaja lakopristupaønogfosfora ova zemçiåta su jako siromaåna (sadrÿaj P2O5 <1 mg/100 gramazemçiåta), dok su u pogledu sadrÿaja lakopristupaønog kalijuma slabodo sredñe obezbeæena (sadrÿaj K2O 10-20 mg/100 grama zemçiåta).

Prouøeni profili pripadaju varijetetu dubokih tipiønih smeæihzemçiåta na kreøñaku, osredñeg do visokog proizvodnog potencijala.

Distriøno smeæe ili kiselo-smeæe zemçiåte (distriøni kambisol)Kiselo-smeæe zemçiåte je najzastupçeniji tip zemçiåta na podruøju

Nacionalnog parka „Æerdap“. Obrazuje se na kiselim magmatskim i meta-morfnim stenama (granitoidne stene, gnajsevi, åkriçci, mikaåisti,filiti i drugi).

Kisela-smeæa zemçiåta u G. J. “Øezava“ (pedoloåki profili: 7/05,10/05, 12/05, 24/06, 25/06, 26/06, 29/06, 30/06, 31/06) javçaju se, praktiøno, nasvim ekspozicijama, s tim åto dominiraju severne. Padine su najøeåõeveoma strme 10-30° (40°). Graæa profila je A-(B)-C ili A-(B)-R. Dubinaovog zemçiåta je varijabilno svojstvo i kreõe se od oko 30 do 60 (70) cm.

Moõnost humusno-akumulativnog horizonta kreõe se od 5-20 cm, iøeåõe se javça u formi humusnog horizonta male moõnosti. Mrko-sive jeboje, zrnaste strukture i lakåeg mehaniøkog sastava. Prelaz u kambiønihorizont je postepen. Moõnost kambiønog horizonta kreõe od 20-50 cm,sivo-ÿute do smeæe boje, neåto teÿeg mehaniøkog sasatava u odnosu na A-horizont, poliedriøne ili graåkaste strukture, skeletan je. Prema tek-sturi prouøena zemçiåta su peskovite ilovaøe, ilovaste peskuåe, praå-kaste ilovaøe, do praåkasto glinovite ilovaøe. Neåto lakåi mehaniøkisastav utvræen je kod distriønih smeæih zemçiåta obrazovanih na grano-dioritskom supstratu (pedoloåki profili: 24/06, 25/06, 26/06, 29/06, 30/06, 31/06), åto je uslovçeno sastavom i naøinom ñihovog raspadaña.

Vrednosti pH u vodi se kreõu u åirokom rasponu 4,50 - 6,50 pH jedini-ca. Uglavnom, preovlaæuje jako kisela do vrlo jako kisela. Sliøno je i savrednostma sadrÿaja humusa u humusnom horizontu (2,66 - 11,53%). U (V)-horizontu sadrÿaj humusa opada ispod 2%. Adsorptivni kompleks je neza-siõen bazama (V<50%). Sadrÿaj lako pristupaønog fosfora je veoma ni-zak. Prema sadrÿaju lako pristupaønog kalijuma distriøni kambisoli susredñe do dobro obezbeæeni.

Na produktivnost kiselih smeæih zemçiåta u velikoj meri utiøe du-bina profila i skeletnost. Izdvojene su sledeõe forme:

Duboka: pedoloåki profili: 7/05, 10/05;Sredñe duboka: pedoloåki profili: 12/05, 26/06, 29/06;Plitka: pedoloåki profili: 24/06, 25/06, 30/06, 31/06.

Eutriøno smeæe zemçiåte (eutriøni kambisol)Eutriøna smeæa zemçiåta na podruøju Æerdapa obrazuju se na neu-

tralnim i baziønim eruptivnim stenama: amfibolitima, andezitima, i


neåto reæe na sedimentnim stenama tipa glinaca, peåøara, konglomera-ta i drugim.

Graæa profila (pedoloåki profil: 28/06) je A-(B)-R. Moõnost solu-ma iznosi 50 cm. Humusno-akumulativni horizont je slabo razvijen, malemoõnosti (do 5 cm), mrko-sive boje, sitnozrnaste strukture, peskovito-ilovastog mehaniøkog sastava. Kambiøni horizont je smeæ, sa visokim sa-drÿajem krupnozrnastog grusa. Sadrÿaj humusa je nizak. U A-horizontu 2,42%, dok sa dubinom opada ispod 1%. A- horizont je jako kisele reakcije a(V)-horizont umereno kisele reakcije. U skladu sa reakcijom je i stepenzasiõenosti zemçiåta bazama koji se kreõe od 41,67% (u A-horizontu), do63,10% (u kambiønom horizontu). Lako pristupaøni fosfor se kreõe ugranicama slabe obezbeæenosti, a lako pristupaøni kalijum u granicamasredñe obezbeæenosti.

S obzirom na malu dubinu i veliko prisustvo skeleta, proizvodni po-tencijal prouøenog zemçiåta nije visok.

4. ZAKÇUØCI

U istraÿivanim åumskim ekosistemima na podruøju G. J. “Øezava”zemçiåni pokrivaø karakteriåu tipovi zemçiåta u klasama: nerazvije-nih zemçiåta sa graæom profila (A)–C ili (A)–R, humusno-akumulativ-nih zemçiåta sa graæom profila A–C ili A–R i kambiønih zemçiåta sagraæom profila A–(V)–S i A–(B)–R. Ista su obrazovana kao rezultatautohtonih pedogenetskih procesa pri odreæenoj konstelaciji pedogenet-skih faktora. Takoæe, javça se i koluvijalno zemçiåte koje nastaje uspecifiønim orografskim uslovima.

S obzirom na veliku raznolikost supstrata, razliøite uslove sredi-ne (nadmorsku visinu, ekspoziciju, nagib) i razliøite fitocenoze, u ok-viru istraÿivanog podruøja definisano je åest tipova zemçiåta. Izklase nerazvijenih zemçiåta koluvijalno zeçiåte (koluvijum), iz klasehumusno-akumulativnih zemçiåta: humusno-silikatno zemçiåte (ran-ker) i rendzina i iz klase kambiønih zemçiåta: smeæe zemçiåte nakreøñaku (kalkokambisol), distriøno smeæe zemçiåte (distriøni kam-bisol) i eutriøno smeæe zemçiåte (eutriøni kambisol).

Koluvijalno zemçiåte (koluvijum) prouøeno je u gazdinskoj jedini-ci “Øezava”: pedoloåki profili: 18/05, 19/05, 21/05. Koluvijalna (deluvi-jalna) zemçiåta istraÿivanog podruøju Æerdapa, koja sadrÿe mañe ske-leta, imaju dosta dobar proizvodni potencijal, koji je veõi u odnosu naproizvodni potencijal tipova zemçiåta sa kojima se graniøe.

Humusno-silikatno zemçiåte je veoma rasprostrañen tip zemçiå-ta na podruøju Æerdapa. Humusno-silikatno zemçiåte u okviru istraÿe-nog podruøja (pedoloåki profil: 27/06) je na granodioritu. Proizvodnipotencijal humusno-silikatnog zemçiåta je veoma ograniøen, åto je po-sledica nepovoçnih fiziøkih osobina i orografskih uslova u kojima sejavça. Ekoloåko proizvodna vrednost prouøenog distriønog humusno-si-likatnog zemçiåta je niska, zbog loåih fiziøkih osobina i niskog sadr-ÿaja hrançivih materija.


nast

avak

tab

ele

2


Rendzina je tip humusno-akumualtivnog zemçiåta koje se na podruøjuN. P. “Æerdap“ obrazuje na kreøñacima podloÿnim fiziøkom raspadañu.Prouøena rendzina u G. J. ”Øezava” (pedoloåki profil: 15/05) ima karak-teristike izluÿene rendzine, uglavnom ograniøenog proizvodnog poten-cijala.

Smeæe zemçiåte na kreøñaku je najrasprostrañeniji tip zemçiåtana kreøñaøkoj podlozi u G. J. ”Øazava” (pedoloåki profili: 2/05, 3/05, 4/05, 5/05, 6/05, 6a/05, 8/05, 9/05, 11/05, 14/05, 20/05, 22/05). Prouøeni profilipripadaju varijetetu dubokih tipiønih smeæih zemçiåta na kreøñaku,osredñeg do visokog proizvodnog potencijala.

Kisela smeæa zemçiåta su najzastupçeniji tip zemçiåta na po-druøju Nacionalnog parka „Æerdap“. U gazdinskoj jedinici ”Øezava” (pe-doloåki profili: 7/05, 10/05, 12/05, 24/06, 25/06, 26/06, 29/06, 30/06, 31/06)prouøena kisela smeæa zemçiåta su obrazovana na granodioritima i dru-gim kiselim silikatnim stenama. Na produktivnost kiselih smeæih zem-çiåta u velikoj meri utiøe dubina profila i skeletnost.

Na istraÿivanom podruøju eutriøno smeæe zemçiåte (28/06) je prou-øeno je u G. J. ”Øezava” (pedoloåki profil: 28/06). Ekoloåko-proizvodnavrednost eutriønog smeæeg zemçiåta je u direktnoj vezi sa dubinom so-luma, sadrÿajem skeleta i mehaniøkim sastavom zemçiåta. S obzirom namalu dubinu i veliko prisustvo skeleta prouøeno eutriøno smeæe zem-çiåte je niskog proizvodnog potencijala.

L I T E R A T U R A

An tiõ M., Jo viõ N., Av da lo viõ V., (1966): Prdoloåka prouøavaña u nekimåumskim zajednicama uÿeg podruøja Æerdapa. Elaborati-studije Republiøkogzavoda za zaåtitu prirode SRS. Beograd.

An tiõ M. , Jo viõ N. , Av da lo viõ, V. (1967): Pedoloåka istraÿivaña u relik-tnim åumskim zajednicama na kreøñaku na podruøju Velikog i Malog Åtrbca.Beograd.

An tiõ M. , Jo viõ N. , Av da lo viõ V. (1970): Genetsko-evoluciona serija zem-çiåta u reliktnim åumama Æerdapa. Zemçiåte i biçka. Vol. 19. No. 1-3. Beo-grad. Str. 109 – 116.

Kr stiõ M. (2005): Izdanaøke bukove åume severoistoøne Srbije. Åumarski fakul-tet Univerziteta u Beogradu. Institut za åumarstvo. Beograd. Str. 25 – 32.

Kne ÿe viõ M. (2001): Zemçiåta NP “Æerdap”. Deo o zemçiåtu: Monografija“Åume Æertdapa” autora Milana Medareviõa. JP Nacionalni park “Æerdap” –Doñi Milanovac i IP”ECOLIBRI” - Beograd.

Ko åa nin O., Kne ÿe viõ M. (2005): Zemçiåta NP “Æerdapa”. Poglavçe u mono-grafiji “Tipovi åuma Nacionalnog parka “Æerdap” autora Milana Medareviõa.Åumarski fakultet Univerziteta u Beogradu. Ministarstvo za nauku i zaåtituÿivotne sredine Republike Srbije. Nacionalni park “Æerdap”. D. O. O. ”Loma”-Zemun. Beograd. Str. 4 – 20.

La ziõ M. (1999): Inÿeñerskogeoloåke odlike terena u priobaçu æerdapske akumu-lacije izmeæu Boçetinske i Poreøke reke. Studijski materijal za izradu pla-nova gazdovaña åumama. Beograd.


Me da re viõ M. (2001): Åume Æardapa. JP Nacionalni park “Æerdap” – Doñi Mila-novac i IP”ECOLIBRI” - Beograd.

Me da re viõ M. (2005): Tipovi åuma Nacionalnog parka “Æerdap”. Åumarski fakul-tet Univerziteta u Beogradu. Ministarstvo za nauku i zaåtitu ÿivotne sredineRepublike srbije. Nacionalni park “Æerdap”. D. O. O. ”Loma”-Zemun. Beograd.Str. 4 – 20.

Åko riõ A. , Fi li pov ski Æ. , Õi riõ M. (1985): Klasifikacija zemçiåta Jugo-slavije. Posebno izdañe, kñiga LXXVIII. Odeçeñe prirodnih i matematiøkihnauka, kñiga 13. Akademija nauka i umjetnosti BiH. Sarajevo.

***(1966): Hemijske metode ispitivaña zemçiåta. Priruønik za ispitivañe zem-çiåta, kñiga 1. JDPZ. Beograd.

***(1967): Metodika terenskog ispitivaña zemçiåta i izrada pedoloåkih karata.Priruønik za ispitivañe zemçiåta, kñiga 4. JDPZ. Beograd.

***(1997): Metode istraÿivaña i odreæivaña fiziøkih svojstava zemçiåta. Priruø-nik za ispitivañe zemçiåta. JDPZ. Novi Sad.

FOREST SOIL IN M. U. ”ØEZAVA”, N. P. “ÆERDAP”

Olivera Koåanin Milan Kneÿeviõ

Sum mary

In the study forest ecosystems in the area of M. U. “Øezava”, the soil cover is characterised bysoil types in the classes: undeveloped soil with profile structure (A)–C or (A)–R, humus-accumulationsoil with profile structure A–C or A–R and cambic soil with profile structure A–(V)–S and A– (B) –R.These soils were formed as the result of autochthonous pedogenetic processes at the definite constella-tion of pedogenetic factors. Also, there is colluvial soil which is formed in the specific orographicconditions.

Taking into account the great diversity of the substrate, different environmental conditions (alti-tude, exposure, slope) and different plant communities, six types of soil were defined in the studyarea. In the classes of undeveloped soils - colluvial soil (colluvium), in the class of humus-accumula-tion soils - humus-siliceous soil (ranker) and rendzina, and in the class of cambic soils - brown soil onlimestone (calcocambisol), dystric brown soil (dystric cambisol) and eutric brown soil (eutric cambi-sol).

Colluvial soil (colluvium) was studied in the Management Unit “Øezava”: soil profiles: 18/05,19/05, 21/05. Colluvial (diluvial) soils of the study area in N. P. Æerdap, which contain less skeleton,have a rather good production potential, which is higher than the production potential of the adjacentsoil types.

Humus-siliceous soil is a widely distributed soil type in the area of Æerdap. Humus-siliceous soilin the study area (soil profile: 27/06) is on granodiorite. Production potential of humus-siliceous soil isvery restricted, which is the consequence of the unfavourable physical characteristics and orographicconditions. The ecological- production value of the study dystric humus-siliceous soil is low, becauseof the poor physical characteristics and the low content nutrients.

Rendzina is a type of humus-accumulation soil which is, in the area of N. P. “Æerdap“, formedon limestones subject to physical decomposition. The rendzina in M. U. ”Øezava” (soil profile: 15/05)has the characteristics of leached rendzinas, mainly of restricted production potential.


Brown soil on limestone is the most widely spread soil type on limestone bedrock in M. U.”Øazava” (soil profiles: 2/05, 3/05, 4/05, 5/05, 6/05, 6a/05, 8/05, 9/05, 11/05, 14/05, 20/05, 22/05).The study profiles belong to the variety of deep typical brown soils on limestone, of medium to highproduction potential.

Acid brown soils are the most widely spread soil type in the area of the National Park “Æerdap“.In the Management Unit ”Øezava” (soil profiles: 7/05, 10/05, 12/05, 24/06, 25/06, 26/06, 29/06, 30/06, 31/06) the acid brown soils are formed on granodiorites and other acid siliceous rocks. The pro-ductivity of acid brown soil is greatly affected by the depth of the profile and the percentage of skele-ton.

Eutric brown soil (28/06) was studied in M. U. ”Øezava” (soil profile: 28/06). The ecological-production value of eutric brown soil is in direct correlation with the depth of the solum, the percen-tage of skeleton and particle size distribution of the soil. S obzirom on malu depth and a high percen-tage of skeleton, the study eutric brown soil has a low production potential.

ÅUMSKA ZEMÇIÅTA U G. J. ”ØEZAVA” N. P. “ÆERDAP”

Documents

Transcript of ÅUMSKA ZEMÇIÅTA U G. J. ”ØEZAVA” N. P. “ÆERDAP”