Türk-Arap Milliyetçiliği ve Baas Rejimleri

8/4/2019 Trk-Arap Milliyetilii ve Baas Rejimleri

1/9

Trk-Arap Milliyetilii ve BAAS Rejimleri

mer Erturul Meral

4032631007

zet

Ortadounun iki nemli toplumu olan ve yzyllardr beraber yaayan Araplar ve

Trklerin, Osmanlzaman ve sonrasndakimilliyetilikhareketleri olduka ilgi ekicidir.Temelinde Arap milliyetiliine de yer veren Baas partisinin ideolojik altyaps ile birlikte

nce milliyetiliin ortaya kna ve Ortadoudaki bu iki toplumun hayatna etkisine gz

atlacaktr. alma, okuyucusunagenel bir ereve izmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:Arap, Trk, Milliyetilik, Baas, Suriye

1. Milliyeti deolojininOrtaya kphesiz 19. yyda Ortadouyu ekillendiren en nemli etken milliyetilik

akmlardr. Trk ve Arap toplumlarnda milliyetilik akmn incelerken, milliyetilik

kavramnn da tad anlama ve ortaya k srelerine de bir gz atmak gerekir.

Milliyetilik bir ideoloji olarak Sanayi Devriminden sonra Bat Avrupada ortaya

kmtr. SanayiDevrimini gerekletiren lkelerde, XV. yzyldan beri yaanmakta olan

toplumsal deime sreci(modernleme) hzlanm, oluan yeni kolektif ihtiyalar

neticesinde sosyal ve siyasi alanda n planakan balca ideoloji milliyetilik olmutur.

Milliyetilik, milli hisse dayal duygu, davran tarz ve tutumlar anlamnda olduka

eskilere gtrlebilse de; bir ideoloji veya siyasi hareket olarak modern dnemlere ait bir

olgudur. Bu haliyle milliyetiliin, son iki asr zarfnda dnyann ulus esasl olarak dzen

kazanmasnda, bir siyasi rgtlenme biimi olarak ulus-devlet modelinin ortaya kp

evrensellemesinde ve yaanan uluslama srelerinde barol oynad sylenebilir.


2/9

Ulusuluk olarak da bilinen akm, Avrupada feodalitenin k ile birlikte glenen

merkezi devletlerin rgtlenii ierisinde etkin bir durumda olan burjuvazinin dnya

grnn bir paras olarak ortaya km ve zaman ierisinde giderek bu konunu tesinde

bir anlam ve yaygnlk kazanmtr(Snmezolu,484).

Milliyeti ideolojinin dnsel anlamda ilk izlerini, aydnlanmann halka yakn biryorumu olarak ifade edilebilecek Neo-Klasik akmda grmek mmkndr. Fransz

ihtilalinin hazrlaycs olduu sylenebilecek olan Neo-Klasizm de, aydnlanma dncesinin

iyi tabiat ve iyi insan yaklamlaryla yine bu dncenin bir rn olan doal haklar

retisinin halkn anlayabilecei bir ekilde yeniden yorumlanmaya alld grlmektedir.

XVIII. yzyl ortalarndaFransada ortaya kan bu dnce akmnda; yurtkavramnn n plana karl, yurtta yaayan topluluun yeleri arasnda politik eitlik

dncesi, egemenliin kayna olarakhalk niaret edilmesi, lkesel btnle verilen

nem ve bu btnl salayacakgl veetkin bir devlet fikri ana temalar olarak gze

arpmaktadr. Neo-Klasik eserlerde karlalan figrlerin banda ise; Eski Yunanda

yurtlarna ballklar ve yurtlarn kutsallatrmalar ile tannan Ispartallar gelmekte, gerek

mutluluk politik eitlikle zdeletirilmekte, yurdu kuatarak politik eitlii gerekletirecek

gl bir devlet fikri sklkla ilenmektedir. Neo-klasiklere gre, devletin temel grevi,

insanlarn gnlnde yurdu ve eitlii yceletirip, bu kavramlara ve kendisine gl bir

aidiyet ba gelitirebilmektir.(ahin,2007:2-4)

Avrupada XV. ve XIX. yzyllar arasnda, geleneksel toplum yapsnn

nihayetlenmesiyle sonulananbir sre yaanmtr. Modernleme olarak ifade edilen bu

srete -bilhassa sanayi devriminin etkisiyle- nemli toplumsal deiimler gereklemi;sosyal hayatta bilgi ve ticaretin nemkazanmasyla toplumsal yapda; tarma dayallktan

kentlilie, kapal ekonomiden geni alan (lkesel) ekonomisine, homojenlikten uzak snf

esasl topluluk grnmnden, gl milli btnledoru bir deiim gereklemitir.

Toplumsal yap ve ilikilerdeki bu denli dnmlerin tabii bir neticesi olarak yeni

sosyo-politikihtiya ve reeteler gndeme gelmektedir. Modernleen Avrupada kendini

hissettiren balca kolektifihtiya olarak toplumda geleneksel anlamda sregelen btnln

bozulup paralanmasyla suyzne kan btnleme ihtiyac gsterilebilir. Yerel ve

geleneksel ortamlarndan kopan insanlarnfarkl meknlarda bambaka bir yaam tarzyla

hayat mcadelesine girimesi, kentlemenin etkisiyle geleneksel grup aidiyetlerinin ve mevcutbtnletirici deerlerin yava yava silinmesi toplumsal anlamda bir btnleme krizine yol

am, yeni btnletirici kimlik ve duygular nemli bir ihtiyaolarak kendini gstermitir.

Bu arada yaanan hzldeiim karsnda, mevcut siyasi ve idari yaplanma da yetersiz

kalmaya balam, yeni oluantoplumsal yap, iyi organize olmu, otoritesi tartlmayanmerkezi bir hkmeti de gerektirmitir.

Modernlemeyle birlikte geleneksel dnemde normal karlanan toplumsal

eitsizliklerin de ortadan kaldrlmas gereken bir mesele haline geldii grlmektedir. Bu

deimenin temelinde; refahta,okuryazarlkta, sanayilemede ve kitle iletiim aralarndaki

gelimelerin yatt sylenebilir.Ekonomik ve kltrel donanmlar srekli artan ve o gnekadar siyaset dnda kalm olan toplumsal kesimler siyasal sisteme girme ve nitelikli kamu


3/9

hizmeti talep etme dzeyine gelmilerdir. Yeni katlm talepleri karsnda mevcut siyasi

kurumlarn yetersiz kal vesorun haline gelen toplumsal eitsizliklere, eanl yaanan; dini

esaslarn toplumsal hayatta nemkaybetmesi srecinin de eklenmesiyle siyasal sistemde

nemli bir meruiyet boluu olumu,nihayetinde modernleen toplumlar bir

demokratlama ve yeni meruiyet kayna bulma ihtiyac ile deba baa kalmtr.

Toplumsal yap ve zihniyetteki deime doal olarak siyasi alanda da etkisini

gstermi, modern toplumun ihtiyalar dorultusunda yeni siyasi kurumlar ve ideolojik

yaklamlar gelimeye balamtr. Modernleme ile ortaya kan kurumsal ihtiyalara genel

itibariyle milliyeti prensipler dorultusunda zm retildii sylenebilir. Toplumsal ve

siyasi yaplanma ulus esasl olarak oluurken btnlemenin salanmas noktasnda

milliyetiliin, siyasal rgt ve usullerin kurumsallamasnda da milliyetilik ve

demokrasinin devreye girmesiyle nihai sistem olarak ulus-devlet modeli ortaya kmtr.

Modernitenin devlet biimi olarak kurumsallaan ulus devlet, modernitenin ihtiyalar olan

aidiyet, entegrasyon, mtereklik ve biz olmaya milliyetilie dayal gl bir motivasyonlacevap verebilirken, demokratlama ve yeni meruiyet kayna bulma ihtiyacn da karar alma

ve icra srelerinde halka yer vererek gidermeyi baarmtr. Bir siyasi yaplanma biimi

olarak ulus-devlet modelinin; milli egemenlik ve milli kimlik gibi temel unsurlar ile;

lkesel btnlk, siyasi btnlk ve idari btnlk gibi yapsal zelliklerine bakldnda,

tamamnn milliyeti ideolojinin siyasi yaplanmaya yansmalar olduu fark edilecektir.

2. Arap MilliyetiliiArap dnyasnda milliyetiliin tanmn yapmak son derece zordur. Bunun temel

nedeni, aile ve mezhep ball gibi birincil toplumsal balarn ok gl olmasdr. Arapmilliyetilii, Arap insanna yeni bir benlik kazandrmak abas olarak dnlebilir. Araplar

etnik balar, dili, gelenekleri ve dini ieren ortak gemilerinden g almak istemekte,

dnyadaolanlardan her Arapn benzer biimde etkilenmesini bekleyen ortak bir gelecee

bakmaktadrlar(akmak:1349).

Osmanl Devletinin XVIII. ve XIX. yzyllarda zellikle asker alanda iyice

zayflamasyla, Avrupal byk devletlerin Ortadouda karlar olanblgelerdeki

ihtiraslarnda canlanma olmutur. XVIII. yzyl sonlarna doru byk devletler pe pee elde

ettikleri imtiyazlar sayesinde hem dorudan doruya Osmanl Devletine nfuz etmek, hem

de imkn dhilinde Ortadouya yerlemek yolunda hzla mesafe almaya balamlardr.(Soy,2004:174)

Osmanl Devletinde zellikle Ortadou Blgesinde yaayan unsurlar iin en temel

yaplanma birimi, dinsel yaplanmadr. Etnik ve dil kimlikleri bulunmakla beraber

Mslmanlar arasnda dini kimlik baskn durumdadr.

XVIII. yzylda Batda yaygnlaan milliyetilik fikri, Osmanl Devletinde ilk nce

Balkanlarda Hristiyan tebaa arasnda kendini gstermi, daha sonra Lbnan, Suriye ve

Msrdaki yabanc misyoner eitim kurumlar vastasyla Ortadouda yaylmtr.

(Soy,2004:174) Arap Uyan, olarak tabir edilen olay ilk olarak Beyrut Gizli Cemiyetininkampanyasyla kendini gstermitir. Bu rgt Suriye Protestan Kolejinde eitim grm be


4/9

gen adam tarafndan 1875 ylnda, (Abdlhamitin padiahlna geliindeniki yl nce)

kurulmutur.

Trk ynetiminin yapt ktlkleri anlatan afilerle siyasi dncelerini yayma

gayretinde olan bu hareket, Arap halkn isyan etmeye ve Trk egemenliinden kurtulmaya

davet ediyordu. lk bata huzursuzluk Suriyeden kaynaklansa da Arap dnyasn dierblgelerine de yaylmt. Yabanc gzlemciler tarafndan verilen birok rapor, Arap

yarmadasnda, Badatta, amda, Kahirede benzeri afilerin grldn dorularken, bu

blgeler arasnda Trk hkmetine kar olan abalarn dzenlenmesi iin herhangi bilinli bir

ibirlii bulunmamaktayd.

O dnemde padiah olan Abdlhamit de bu honutsuzluun farkndayd. Bunu

nlemek iin Pan-slamizm eilimini kulland. Pan-slamizm bir doktrin olarak Mslman

memleketleri yabanc egemenlikten kurtulmu grme arzusunu simgeliyordu. Bunun iin

siyasal slamn nclerinden Cemaleddin Afganinin fikirleri Osmanl Devletinde kabul

grm ve II. Abdlhamitin slam Birliini salama dncesi ile rterek Pan-slamizm

adyla uygulamaya konulmutur. Abdlhamitin Pan-slam politikas, slamn halifesi olarak

imtiyazlarn daha fazla gsterme yoluyla, Osmanl mparatorluunun ba olarak otoritesini

glendirmek iin, sultan-halife asndan baarl bir teebbst. Bu anlamda, iyi haberlerden

sz etmek ve halifenin dindarln vmek iin biraz sonra Arap topraklarnn en cra

kelerine yollanm olan misyonerlerin eitimi iin bir kolej kuruldu. Abdlhamit slamn

nemli kutsal yeri olan ve her de Arap himayesinde bulunan Mekke, Medine veKudsteki camilerin onarm ve dekorasyonuna byk meblalar harcad. Sarayda Araplar

kendi kiisel hizmetine alyordu ve onlar Pan-slamc politikalar rgtlemek ve ynetmek

iin kullanyordu. Hicaz demiryolunun yaplmasndan asl sorumlu olan bir Suriyeli Arap olanzzet Paa al-Abadd. Grnte yegne amac hac yolculuunu kolaylatrmak olan,

dnyadaki Mslmanlarn parasal yardmlaryla yaplan am ve Medine arasndaki demiryolu

hatt, Osmanl halifesinin Mslman dnyasnn destek ve saygsn kazanmasnda baarl

olmutur.

3. Trk Milliyetiliinin Douu ve YkseliiTrkler iin milliyetiliin Orhun Yaztlarndan hatta daha ncesinden var olan bir

gereklik olduu ileri srlebilir. te yandan Trklk kavram Osmanl Trklerinde

unutulmaya yz tutmu durumdayd. Trkl, barbarlk, kyllk, cahillik gibi aalaycbir kavram olarak gren Osmanllarda 19. yya kadar ciddi bir Trklk hareketi

grlmemitir.

Trk milliyetilii zellikle Osmanlnn son dnemlerinde gndeme gelmitir. Bu

kavram Osmanl mparatorluunu oluturan teki etnik gruplara oranla ok ge de olsa,

Gen Trkler tarafndan ortaya atlmtr.(Kongar:69). Bunda etken olarak

verilebileceklerin en banda, XIX. yzyl sonlarna doru kan savalar, gler ve aznlk

isyanlar vardr. Balkan milliyetilikleri etnik adan homojen, milli bir vatan yaratmak iin,

Mslmanlar yok etmeyi amaladlar. Bu nedenle 19. yy boyunca Yunan, Srp ve Bulgar

devletlerinin kurulmasnn ardndan Trk, Rum, Srp, Makedon, Bonak, Bulgar(Pomak),Roman, Arnavut ve Ulah birok Osmanl Mslman, bamszln yeni kazanm devletlerin


5/9

katline maruz kald ya da Avrupa ve Anadoluda daralan Osmanl topraklarna

srld(aaptay:8). Osmanlnn kaybettii topraklardan gelen gmenlerin, Hristiyanlarn

buralarda Trklere yapt zulm yerli halka anlatarak onlarn bilinlerinin deimesine

katkda bulunmasnormal bir sonutur. Daha sonra Arnavutlar gibi Mslman topluluklarn

da isyan etmesi Trk milliyetilii dncesini tetiklemitir.

mparatorluun ynetici eliti ok uluslu, ok dinli bir imparatorlua dair inanlarn

yitirdiler. ounluu balkanlardan olan bu entelekteller, subaylar ve brokratlar Osmanl

memleketini Trklere ait bir yer yapmaya odaklandlar. Trkl, sadece Anadoludaki ve

Trakyadaki Trk ve Mslmanlar kapsayacak ekilde tanmladlar Nihayet bu duruu

yaygnlatrmak iin milliyeti bir tarih yazm ortaya kt. Bu da phesiz ki, Trklerin ve

dier Osmanl Mslmanlarnn deimez anavatan olarak grlmeye balayan Anadolu

zerinde younlamt. Ayn zamanda Trkleri Anadolunun kadim ve medeni halk olarak

yceltiyordu. Bylece Trk milliyetilii siyasi bir g olarak ykselirken Trklk,

Anadoludaki Osmanl Mslmanlar iin birletirici bir st kimlik olarak ortaya kyordu(aaptay:12).

Ulusal benlik iin siyasi irade peinde koan, bir yandan Fransz Devrimi te yandan

da Osmanl Devletinin geleneksel gc tarafndanetkilenen Osmanlclk aslnda

milliyetiliin ilk kez siyasal anlamda dile getirili biimi olmutur. Dier bir ifadeyle onun

Osmanlcl Trk olmaktan gurur duyan bir Osmanlclktr. XIX. yzyl Fransa ve

Almanyasn rnek alan imparatorluk dnemi milliyetilii, hem Osmanllk kimliini hem

de Trkl kltrel politikalarolarak tevik etmiti. nk Osmanllk hareketi birliin ve

btnln salanabilmesi ve yurttalk haklarnn gelimesi iin nemseniyordu. Trklk ise

ada bir ulusun kimliinin haberciliini yapyordu. Trk ulusuna aidiyet bilinci, OsmanlDevletinde iinde bulunulan karmaa nedeniyle ortaya k engellenmek istenen bir bilin

olarak grlebilir. Ancak bu bilin imparatorluun devamndan phe duyulduu dnemde

kendini iyice gstermeye balam ve Trk milliyetilii devletin dalmas kanlmaz

olduktan sonra kurtarc bir ideoloji olarak grlm ve bu ideolojiye tutunulmutur.

Trk milliyetiliinin olumasnda etkin rol oynayan dier bir unsur da Selanikte

kan Gen Kalemler dergisidir. Gen Kalemler dergisinin Yeni Lisan hareketinin

savunuculuunu ve yaycln stlenmesi sorumlu mdrlne Ali Canibin getirilii ile

balam ve zellikle mer Seyfettinin ordudan ayrlarak Selanike gelmesi ve bu dergi yaz

heyetine katlmasyla olmutur. Bu srada Ziya Gkalpin de Selanikte bulunmas gerek buderginin gerek de savunduu Yeni Lisan yaylmasna yardmc olmutur.

Bunun yannda TrkOcaklar ile Trk Yurdu dergisi dier bir etkeni oluturmktadr.

Bir ksm aydnlarla askeri tbbiye temsilcileri 20 Haziran 1911de yaptklar toplantda millibir cemiyetin kurulmasna ve adnn Trk Oca olmasna karar verdiler. Daha sonra Trk

Yurdu Mecmuas, Trk Oca ile birlemi ve Gen Kalemler de bu camiaya katlmtr.

Siyasi bir kurulu olmayan Trk Ocaklar, Trk milliyetiliini yaymak iin eitli

yollara bavurmutur. Her Cuma ats altnda toplad gen ve aydnlara zellikle

milliyetilik yn ar basan konferanslar vermi, haftann belli gnlerinde de bazdnrlerle sohbetler dzenlemi, ttihat Terakkinin muhalefetine ramen kadn ve erkek


6/9

amatr sanatkrlarn piyeslerde rol oynamasn salam kooperatif, milli iktisat ve yerli mal

kullanlmas gibi sloganlar halka mal etmeye almtr. Trk Yurdu dergisi Ocan yayn

organ halini alm ve eitli eserler yaynlanmtr. Ocak ayrca d Trklerin de temas yeri

olmutur.

Osmanl dneminde Trklk, imparatorluun ok uluslu bileimi ierisinde Trkesini ne karan bir akm olarak domutu. Bu balamda Trkleri imparatorluun dier

unsurlarnda olduu gibi, kendine zg bir kltrn tarihsel mirasna sahip ayr bir etnik grup

saymakla yetinmiyor, ayrca Trk kltrnn ykseltilmesini ve Trklerin tarihsel kklerine

ilikin bilincin gelitirilmesini de amalyordu. XIX. yzyln sonlarna doru modernitenin

Osmanlda yaygnlk kazanmaya balamas ile birlikte, Osmanl dnrleri arasnda

Osmanl Devletinin kuruluu ve Trklerin slamiyeti kabul ediinin ncesine dayanan bir

tarih bilinci ve buna bal bir kimlik araynn en son Trkler tarafndan benimsenmesi,

bunlarnana unsur olmasndan dolay, imparatorluun iinde bulunduu durumu daha ok bir

lke, devlet sorunu olarak grmelerindendir. Bu anlay Cumhuriyet Trkiyesininyaplamasnda da temel etken olmutur.(ahna,2008:79-83)

4. Baas RejimleriBaas ya da Arap Sosyalist Dirili Partisi; Michel eflak tarafndan 1953te kendi

hareketi Arap dirili partisinin Ekrem el-Havraninin Arap sosyalist partisi ile birlemesi

sonucunda kurulmutur. Yakndounun tm Arap devletlerini tek bir Arap ulusu halinde

birletirmek amac gden Baas; rdn, Irak, Libya ve Adende hzla rgtlendi. Ancak,

Suriye dndaki yerlerde gizli almak zorunda kalmtr(Byk Larousse II,1990:230).

Arap Yeniden Dirili Partisi Bat Avrupada egemenliin Tanrdan halka/milleteverilmesine, skolstik dncenin modernizme evrilmesine yol aan gelimelerin temellerini

atan Rnesans kavramnn izlerini tamaktayd. Bu anlamda Bath kelimesi, Avrupann

yaad tarzda bir uyann Arap dnyasndaki temsilciliine gndermede bulunuyordu.

Partinin iki nemli kurucusu Miel Eflak ve Selahaddin Bitara gre Arap ulusu tarihte

sreklilik gstermiti; yaplmas gereken yeniden dirilii salamakt. Partiye Bath

adnn verilmesi bu adan anlamlyd(zko,2007:22).

Partinin kuruluu ve sonrasnda Suriyedeki etkinlii dier lkelere nazaran daha

fazla olduu iin bu lkedeki Baas rejimine eilmekgerekmektedir.Eflak, Partinin amacn birlik, hrriyet ve sosyalizm olarak ilan etmi ve temel

slogan sonsuz misyonu olan Arap ulusu olarak belirlemitir. 1940larda hemen hemen

btn Arap lkelerinin yabanc denetimi veya yabanc etkisi altnda olmalar nedeniyle Baas

Partisinin zamanlamas olduka yerindeydi. Eflka gre, Baas Partisi Arap milliyetilii

ruhundan kaynaklanan ve Arap dnyasnn urad yozlamann stesinden gelmeye alan

bir ideoloji temelinde devrimci bir hareketti. Dolaysyla Baas Partisinin ideolojisi,

bamszlk sonras dnemde Suriyede ve genel olarak Arap dnyasnda hkim olan Arap

milliyetilii ve birleik bir Arap devletinin kurulmasn; emperyalist mdahaleden, ierideki

feodal kalntlardan ve smrge lkelerle ibirlii yapan elitlerden kurtulu anlamndahrriyetin salanmasn; yine smrge dneminden kalan mirasla ilgili olarak ekonomik


7/9

atlmlarn Arap sosyalizmi ile gerekletirilmesini temel almaktayd. Arap milliyetilii,

hrriyet ve Arap sosyalizmi Baas Partisinin l ideali olarakbelirlenmive bu nemli

unsur 1947deki Parti Tzne de yansmtr. Dolaysyla Baas dncenin asl ilkesi,

Arap milliyetilii ile sosyalizmi ve sosyal reformlar Marksist olmayan bir tarzda

birletirecek bir laik forml arayyd. Her ne kadar Eflak, sosyalizmi milliyetilikten

ayrmann mmkn olmadn dile getirse de deerler merdiveninde Arap birliinin

sosyalizmden daha ileri olduunu belirtmekteydi(zko,2007:34).

Birlik, zgrlk ve sosyalizm ilkelerini iarna yerletiren Baas partisi, ksa srede

Suriyeli renciler arasnda ve ordu ierisinde byk bir taraftar kitlesioluturdu. Partinin

laik sylemi, zellikle aznlklar arasnda byk destek bulmasn salad. Siyasetteki Snni

ayan despotizmine sava aan Baasa, taradaki Snni kyller de byk destek verdi. Ksa

zaman ierisinde sol partiler arasnda stnln kantlayan Baas, 1953 ylnda Ekrem

Hrnnin Arap Sosyalist Partisi ile birleti ve partinin ad Arap Baas Sosyalist Partisi olarak

deitirildi(Kora,2009:52).

1954 ylnn Eyll ve Ekim aylar BaasPartisinin Suriye siyasetindeki aktif rol

almaya balamas bakmndan nemlidir. lk turu 2425 Eyll 1954te, ikinci turu 45

Ekimde yaplan seimlerden Baas Partisi onalt milletvekillii kazanarak kt. Seim

sonular, geleneksel siyasi gruplarn gcnn zayfladn, Baas Partisinin Suriye

siyasetindeki neminin arttn gsterdi.

1954-58 yllar arasnda Baas Partisi en parlak dnemini yaamtr. Parti

nderlerinden Salah Bitar Dileri Bakanlna atanmtr. Partinin dier nemli lideri Hrn

de meclis bakan seilmitir. Partinin Suriyedeki baars dier Arap devletlerinde de yankuyandrd. Lbnanda Kemal Canbolatn lerici Sosyalist Partisinden ayrlan bir grup, Baas

Partisinin Lbnan ubesini at. rdnde 1957 seimlerinde iki Baas meclise girmeyi

baard ve bunlardan biri hkmette grev ald. Irakta da 1951den beri devam eden gizli

Baas faaliyetler, 1954ten sonra ivme kazand ve Baas Partisine katlmlar artt. Partinin

Irak ubesi Genel Sekreteri Fuat El Rikab 1958deki Irak Devriminden sonra yeni

cumhuriyetin ilk hkmetine girmeyi baarmtr.

Baas Partisinin seimlerden sonra gittike glenmesi, sac partileri Baasa kar

birletirirken Baas da Komnist Partiyle yaknlama yoluna gitti. Ancak Sovyetler Birliinin

blgeye olan ilgisinin artmaya balamasyla giderek glenen komnistlerle Baas Partisininilikisi de kmaza girdi. 1956 ylnda Baas Partisi, hkmette nemli bakanlklar elde etmeyi

baard. Tm bu gelimelere ramen, hassas dengeler zerinde ve kaygan bir zeminde

bulunan Suriye siyaseti 1958 ylna dek istikrar yakalayamad. Baas Partisi, byk toprak

sahiplerini ve ehirli burjuvaziyi temsil eden kesimin gcnn demokratik yollarla

krlacana dair inancn kaybettike ve komnistler glendike, ideolojisinin de temelini

oluturan birlik fikrini pratie dkebilmek iin faaliyetlerde bulundu. Dnemin ykselen ismi

Nasr, blgede yaanan gelimelere de bal olarak, bu konudaki en gl aday haline geldi.

Baas Partisi, 1957 yerel seimlerini yine geleneksel elitlerin kazanacandan korkup Msrla

birleme yolundaki admlarn sklatrarak, 1958de Birleik Arap Cumhuriyetininkurulmasnda nemli rol oynamtr.


8/9

5. SonuAvrupadan gelen milliyeti akmlarn, Osmanlda ses getirmesinden sonrabalayan

Arap ve Trk milliyetilik akmlar, bu blgenin etnik ekillenmesinde en nemli unsuru

oluturmutur. Trkiyede Misak- Milli snrlarnn izilmesi veya Arap Birliklerinin

kurulma abalar gibi rnekler bu akmlarn blgede ne denli nemli bir yer ettiinigstermektedir.

Baas partisinin blgedeki; zellikle de Irak ve Suriyedeki etkinlii, bu lkelerin

siyasi tarihlerinde en nemli dnem olarak grnecektir. Bu lkelerin kendi aralarnda zaten

ayn olan etnik yaplarn, siyasi birlie evirmeye almalarnn en nemli rnei, BaasPartisinin eylemleri ve politikalardr.

Bu almay yaparken, benim aklmdan geen sonu u olmutur: sosyalist yaps bir

kenara braklarak, Trkiye ve dier Trk cumhuriyetleri arasnda bir birlik kurulabilir mi?

Byle bir parti oluumu bahsettiim lkelerde yaplandrlabilir mi? Bunu aslnda bize tarihve gelecek gsterecektir.


9/9

6. KaynakaAltu, Seda (2008). Suriye Arap Milliyetiliinde vatan ve Suriyelilik (1919-1939).

stanbul niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi. No:39, s.71-95

aaptay, Soner (2009). Trk Kimdir: Trkiyede slam, Laiklik ve Milliyetilik.stanbul bilgi niversitesi yaynlar: stanbul

akmak, Mehmet Ali ki Dnya Sava Arasnda Ortadou.

http://www.gefad.gazi.edu.tr/window/dosyapdf/2009/5/73.pdf, Eriim:17/05/2011

Gkalp, Emre (2007). Milliyetilik: Kuramsal Bir Deerlendirme.Anadolu

niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt:7, Say:1, s. 279-298

Kongar, Emre (2006). 21. Yzylda Trkiye: 2000li Yllarda Trkiyenin Toplumsal

Yaps. Remzi Kitabevi:stanbul.

Milliyeti Hareket Partisi Tarihesi: Trk Milliyetiliinin Partileme Sreci.

http://www.mhp.org.tr/mhp_tarihce.phpEriim: 20/05/2011

Sander, Oral (2009). Siyasi Tarih: lkalardan 1918e. mge:Ankara

Seddon, David (2004). A Political And Economic Dictionary of Middle East.

Europa Publications: London

Soy, H. Bayram (2004). Arap Milliyetii: Ortaya kndan 1918e Kadar.Bilig,

Say:30, s. 173-202

Snmezolu, Faruk (Der.)(2005). Uluslararas likiler Szl. Der Yaynlar:

stanbul.

ahin, Kksal (2007). Bir deoloji Olarak Milliyetilik.Akademik Bak Dergisi.Say: 12, s. 1-9

Uca, Alaattin. Trk Toplumunda Milliyet ve Milliyetilik Fikrinin Tarihi Geliimi

http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/2009/2008, Eriim:10/05/2011

Tezler

Kora, Fatih (2009). Suriyede Toplumsal Yapnn Dnm ve Arap

Milliyetiliinin Gelimesi. Marmara niversitesi, Ortadou Aratrmalar Enstits,

Yksek Lisans Tezi

Akca, mit (2003). Kreselleme Srecinde Trk Milliyetilii: Dn, Bugn,

Yarn. stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Doktora Tezi

ahna, lk (2008). Trkiyede Milliyetiliin Ortaya k ve Tek Parti Dneminde

Milliyetilik Anlaylar. Beykentniversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans

Tezi
http://www.gefad.gazi.edu.tr/window/dosyapdf/2009/5/73.pdfhttp://www.gefad.gazi.edu.tr/window/dosyapdf/2009/5/73.pdfhttp://www.mhp.org.tr/mhp_tarihce.phphttp://www.mhp.org.tr/mhp_tarihce.phphttp://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/2009/2008http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/2009/2008http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/2009/2008http://www.mhp.org.tr/mhp_tarihce.phphttp://www.gefad.gazi.edu.tr/window/dosyapdf/2009/5/73.pdf

Türk-Arap Milliyetçiliği ve Baas Rejimleri

Documents

Transcript of Türk-Arap Milliyetçiliği ve Baas Rejimleri