TÜBiTAK

SERi: B

CiLT: 10 SAYi: 1

198 6

MÜHENDisLiK

VE

ÇEVRE

PROTON MANYETOMETRE YARDlMIYLA

MOSTRA VERMEYEN KROM

CEVHERLERININ ARANMASI(*)

Dogan AYDAL(**)

ÖZET: Ferromanyetik özellik gösteren cevherlerin bulundugu bir bölgede, bu cevherler ile

yan kayaçlarinin manyetik degerleri arasinda belirgin bir kontrast varsa, jeofiziksel metodlarile' o bölgedeki cevherin sinirlarini bulmak kolaydir.

Ancak kromit gibi, ferromanyetik degeri, içinde bulundugu ultrabazik, bazik kayaçlaraoranla bazen büyük, bazen esit, bazen de küçük olan cevherlerin sinirlarinin tespit edilmesiise nispeten zordur.

Yer toplam manyetik alan ölçümlerinin alinmasi için 1 gama hassasiyetinde protonmanye­

tometre kullanilan bu çalismada, jeolojik bilgilerin degerlendirilmesinde ve labaratuvardaki

susebtibilite ölçümlerinin alimi esnasinda hassas davranildigi takdirde, bölgeden alinan numu­

nelerin susebtibilite degerleri arasinda belirgin bir fark da mevcut ise, böyle bir jeofizikselçalismanin kromit cevheri için de mümkün olabildigi gösterilmektedir.

SEARCHING CONCEALED CHROMITE ORE (PODS) WITH A PROTON MAGNETO­METER

SUMMARY: if there is distinct total magnetic intensity value differences between {erro­

magnetic are and its hostrock, it becomes rather easy to draw out probable are depositianarea and it's surraunding contour due to obvious contrast.

On the contrary, if total magnetic intensity of are has no distict value with its surraunding

hostrocks or equal to, as chramite, than it becomes more difficuU to find out probable aredepositian area.

As it is known that, chromite are total magnetic intensity is found bigger or lawer, evenequal to with its surraunding ultrabasic and basic rocks.

In this study; it was tried to show under the lights of sensitive susseptibility measurements

at the laboratory and the earth 's total magnetic intensity measurements in the {ield and with

the help of all geological knowledge, which were collected in the various ways. During theresearch, the chromite ore depasition areas can be contoured, if there is even slight total

magnetic intensity differences between the are and it 's surraunding rocks.-* -

Gelis Tarihi: 22/2/1985

(*) Bu çalismayi TüBITAK (Ankara) desteklemistir (MAG-617).

(**) A. ü. Fen Fahültesi Jeoloji Mühendisligi Bölümü, Ankara

14 Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinln Aranmasi D, AYDAL

GIRISTunceli - Pülümür ~ Bagirbaba civarinda

yapilan (Sekil 1) çalismanin amaci, ultra­bazik kayaçlar içerisinde mercekler seklin­de bulunabilen, Alpin tipi ve mostra verme­

yen krom yataklarinin, bazi ön sartlarinsaglanmasi halinde, jeofiziksel metodlaryardimiyla da bulunabileceginin gösteril­mesidir.

J 44 ai -44 ai haritalarinin birlesim ye­rinde olan Bagirbaba krom sahasi Tunceliili Pülümür kazasi sinirlari içinde kalmaktaolup, Pülümür bölge yatlli okulu sapagindanitibaren 38 km güney dogudadir. BölgeyeErzincan yolu ile ulasim nispeten dahakolaydir. Erzincan, Pülümür arasi i. ve ii.kalite yololup 66 km 'dir. Normalolarak2 saatte ulasim mümkündür. Pülümür sapa­

gindan itibaren ise bir miktar YSE yolumevcut olmasina ve Pergini (Yelekli) köyünekadar nispeten rahat gidilmesine ragmenPergini köyü (Yelekli-Kirklar) - Maden'sahasi arasi oldukça bozuk ve çabuk bozul­maga müsait yollar oldugundan ulasim eniyi ihtimalle 3-4 saat daha sürmektedir.

Bölgede kis aylari boyunca bol miktardakar yagdigi için Ekim-Mayis aylari arasin-

Pülümür-Bagirbaba

Soviet Union

.--", ~'-

"i

[ INi\._- ..•.

ToKat Erzurum Agrt \.• c:>.., "

IiSiV:S E~:~::i~· -Bingöl ;:~~ (': '

EI '. • C:J • Lv.) Van " Iranazig • Bitlis. t• Malatya "

A • ·Siirt • Hakvaridiyaman. . __ --_ \ - .• Maras DIYar,.b}~!!/... .•.

.Gaziantep ~// :i .••,_ .••..•••••-- •••__ .....••••i

• Hatay

_/ O 100 200 300 400 km

Sekil i. Çalisilan arazinin Türkiye üzerindeki ko­numu

Doga Bilim Dergisi, B, LO, 1, 1986

da ulasimdan bahsetmek söz konusu degil­dir. Yüksek bölgelerdeki karlarin bir kismiyazin ortalarina kadar erimemekte ve za­

man zaman kayarak yolu tikayabilmektedir,1982-1983 yillari yaz aylarinda sürdürü­

len arazi çalismalarinin degerlendirilmesive basta susebtibilite ölçümleri olmak üzerediger laboratuvar çalismalarinin yapilmasi1983-1984 yillari kis aylarinda tamamlan-mistir. __

Bilindigi üzere krom cevherleri geneldeultrabazik, harzburjitçe zengin bölgelerdedunitik bir kilif içinde bulUnurlar. Gerekultrabazik kayaçlar, gerek kromit cevherizaman zaman ferromanyetik elemanlar ihti­va edebildiklerinden, belirgin bir manyetikanomali gösterebilirler. Bu degerler arasindabelirgin bir kontrast bulunmasi halinde ise

bu kontrastdan faydalanarak çesitli yorum­lar yapmak mümkün olabilmektedir. Ancakbu sekilde bir çalisma yapilmasi arzu edilenbir arazinin kayaçlarinin manyetik susebti·bilite degerlerinin öncelikle bilinmesi gerek­mektedir. Bu prensipten yola çikarak,manyetik ölçüm alimlarini etkileyebilecek,özellikle sehirlesmenin yol açabilecegi her

türlü yan tesirin en aza indirilmis bulundugubir arazi seçilmis ve bu bölgenin 1 : 10000

ö~çekli bir jeolojik haritasi yapilmistir (Se­kil 2). Bu arada araziden çesitli numunelertoplanmis ve bunlar mineralojik ve kimya­sal açidan incelenerek bir ön detay çalisma

da yapilmistir. Daha sonraki çalismalar ise

bölgede bulunan yeralti galeri haritalarininyapilmasi ve sonuçta elde edilen bilgilerinyüzey verileri ile korelasyonlarinin saglan­masi seklinde gelismistir.

TÜBiTAK tarafindan desteklenip, sonuç­ta kabul edilen MAG-617 nolu projeye ekolarak verilen bütün bu detayli çalismalarimakale ile birlikte vermek, boyut ve baskiteknigi açisindan da mümkün olmadigindan

burada daha fazla deginilmeyecektir.

MATERY AL VE METOT

Laboratuvarda yapilan manyetik susebti­bilite ölçümleri esnasinda kromit ve yan

15

:>ro: n Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AY DAL

DUltrabazik komplexUltrabasic rocks

p:;:r:jKristalize kireçtasil::i:'::JjCrystalized limestone

~Silis'enmjs zone~Silicified zone

r:i:iJeolojik sinirlar~Geologic boundary

r:;:'1Fay dogrultu ve egimi~Fault dip and strike

r7lHava fotograflarindan~tesbit edilen faylarFault-from air photos

~Kromit tabakalari egim~ve dogruitulariChromite layers dip and strike

r::<]Tabaka egim ve dogrultulari~Layers dip and strike

r;;;;ii sietilen kromit ocaklariL6.JMine

wKapatiian kromit ocakla~i~Abondoned mine

~Kromlt mostralari~Chromite outcrops

rjG1Gaieri giris istikameti~Gaiiery entrance

["";"7lDereL.::::W Brook

I7lSu arki~Water-way

,""pinar~Spring

~Topianan numunelerin~numaralari ve yerleriSampie numbers andtheir locatlons

~Cevher nakliye yoluI:Z::...JOre transportation route

r;iSantiyeL:.JChant

~Köy~Village

~Nirengi noktalari~Triangie points

~TaVSiye edilen sondaj~yeri ve istikametiSuggested Drilling's locationand directlon of drillings

rp:iPoligon numaralari~Polygon numbers

Sekil 2. Bölgenin 1 : 10.000 ölçekli Jeolojik Haritasi

16 Doga Bilim Dergisi, B, 10, I, 1986

------------------------------------- - ---

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi

kayaçlar arasinda belli bir deger farki görül­mesi üzerine söyle bir çalisma yolu izlen­mistir; Öncelikle haritasi yapilan bölgeden,halen isletilmekte olan bir kromit ocagini da(Örnek Ocak) içine alan, 1 km boyunda ve1.250 km eninde bir dar alan seçilmis vebu alan üzerinde WE istikametinde 20'sermetre aralikla 60 hat belirlenmistir.

Her bir hat üzerinde de NS istikametinde

yürünerek 20 m aralikla ölçümler alinmisve her noktada üç kez tekrar ölçüm ile bulu­nan ortalama deger, o noktadaki jeolojikbilgilerle beraber, önceden hazirlanan ölçüm

tablolari üzerine islenmistir. Özellikle Örnekocak üzerinde ve yakin çevresinde ölçümaraliklari 4 m'ye indirilerek h assasiy eti n arti­rilmasi saglanmistir (Sekil 3).

Harita üzerine ölçülen degerler islenmisve kromit cevherlerinin göründügü yerlerdeelde edilen, Yer toplam manyetik alan sid­deti göz önüne alinarak jeolojik verilerin

isigi altinda muhtemel kromit cevherlerininyerlerinin tespit edilmesine çalisilmistir.

Çalisma esnasinda baslica 2 önemli teç­hizat kullanilmistir. Bunlardan ilki, araziden

.~ ...

A

. ,"

;.•..

...~ \"

.~

Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986 17

\\i'

i'-.... ,"'-

'.,

-.

ii~

~-i:.

"j

"

i

--'1"!

"" ~.!

f&i_i-

_.1._- ..T.... f- ~~i

),[J1,i

u

~:J

:J

);''":J3'"'"

;;:ol!i'"<cl>

3cl>

'<cl>

:J

1\o3()ct>

<::r~

3'<ii"

"u

~o:J

;;:'":J'<~o3~cl>

-<'"o.

·.w 4ii857\(J)

~ t::I 1147'J>

Nen:i>r.f..'

',..,1 r", T(Jl~Ji(oi u' '7:

'.f..; '._~

.f..""Jlai

J.CL

.f-'--

.f­OO'v

i.,

J>-,(J'<J)

'"

....•\.D

o 'Jlo

cl>

io<"

'"-

Ql~.i- ~

III

""

ol

3

.i-..,

III

~N

O:

O

o'00 :::o

~ID

io~.

Z~

rTL

.Ill

A

•..

?O

()•.. i

:l>

..,

of>

<xl

J>A

ol

""

""

ol<xl

.i-N NO

Proton Manyetornetre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerlnln Aranmasi D, AYDAL

ri o C\J

C\J C\J C\J

,...o if) •••0. ai.. qC\J •••• C\J

,... <Li o~ •..•• olo co ,...co •.•• •.••C\J if) if)C\J C\J ••••

t"') t..O " ,.... LOO c\i ,.... o::t inLO in lt) i.n L.O

O O O O O•••• ri •...• •...• ••••

(y) ("l') c'l') ri') {'l')O O O O oCO co co 00 coO O O O O....• .... ....• .... ....•

o"i (\J N en

cq, 00.. O'l.. f':qo r-l in ("!") o:t•••.• (y) O ri Nt--(J)coaiui

... ...•C\J C\J

oOOinOl.OOlDO\.OLnOOOOOCOOCOOCOao:;;t •••• or-io •...•o •...•oci""';""';N""';N..-iN""';N1"-0"0 •......0,....0,....0rriu:iMtDrri~rri""Mu:i••. ••. <t ••. <t

eowo

(iid)?i\L

(iid)

?i\L

('l:l) n~ig!IaUnWnN

('l:j) n~igz)saunWnN

IS'ON

'oN'pJoo)j 'A'/\

'ON uOASeiS!

-,_P_= !JElv'I

'";>,'">

~ ,.OI e>f 'idasns~ P!lIeZ

CD

--,P-=PlElv'i':

'S'!:)':)eo

.::I-e>f = >f'WO'idasns !>j!>leH

W4°l:l\7.= 'i:i-'i:i

I>jJe.::ln~ig

:<:i<::i

'01o>-

:;::;:

'" '".Q i'"

e>ol'"CD :<

i :i;o c01 :i~ iCTl'" o~ >-

Q;

>­

<:

'" <:u '"<: <::i :ii- E

:i- Z

;;;'"Z<:

<:~'"'01'"o~<:'"."<:

'"."

iii

<:

'01."

."W

'"."

iii

.!:!

E,:iu,o

'"."

'" -> .=z ~'" ~~ '"o .r::.Q >'" '".J U

.!:!

'"<::iE:i~o.Q'"i-:<'"E:o

o:o'"i-

Zahiriyogunluk (Dm) ....

S = K ----- F (Kullanilan tupun cmHakiki olarak çapi)yogunluk (Da)

formülü yardimiyla olmus ve bu degerlertablolar halinde hazirlanmistir (Tablo 1),

Sonuçlar, arazide yapilacak olan çalis­mayi tesvik edici mahiyette görüldügündenbu kez de çalisma yapilan araziye tekrar

gidilerek, sensoru 2 m'lik alüminyum çubukucuna takilip yere dik vaziyette tutuldugun­da 1 gama (1') hassasiyetle çalisabilen,20000 ile 100000 gamma arasina ayarla­nabilen, yükselme düsme toleransi her met­rede 2000 l' olabilen ve her 3 1/2 saniyedebir ölçü verebilen 3 kg agirligindaki portatifbir protonmanyetometre ile çalismalar ya­pilmistir.

Temelde protonca zengin bir akiskanin(kerosen, jet yakiti, heptan v,b,) manyetikalan içine getirildiginde fotonlarin manye­tik alanin vektörü boyunca dizilmesi prensi-

toplanan numunelerin manyetik susebtibili­te ölçümlerinin yapildigi soiltest MS-3 tipimanyetik susebtibilite köprüsü (Magneticsusebtibility Bridge), digeri, arazide, Yertoplam manyetik alan degerlerinin ölçümün­de kullanilan Geometrics G 846 tipi protonmanyetometredir.

Bilindigi gibi susebtibilite, yogunluk kav­rami gibi, maddenin bir özelligi olup, mad­denin indükleme yolu ile manyetik halegelme kabiliyeti olarak da tanimlanabilir.Bir baska deyisle, distan olusturulan birmanyetik alan içinde kalan maddelerin geçi­ci olarak manyetik hale gelme kabiliyeti vedereceleridir denilebilir.

Laboratuvarda yapilan ölçümlerde klasik

susebtibilite ölçüm metodu uygulanmis, nu­muneli ve numunesiz ölçümler arasindakifark olan R degeri, (ohm) cinsinden buluna­

rak K = 3,57 10-6 R formülü yardimiylaZahiri susebtibilite degeri olan K degerinine.m.u. (electro magnetic unity) cinsindenbulunmasi saglanmistir.

Bu degerden gerçek susebtibilite degeri­nin bulunmasi ise;

20 Doga Bilim Dergisi, B. 10, 1, 1986

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi ::i .

binden faydalanilarak yapilan proton man­yetometre ile yaklasik 4000 noktada ölçüalinmis ve her ölçüm en az üç kez kontroledilerek elde edilen degerlerde çok belirginbir sapma olup olmadigi kontrol edilmistir.Hatta, ayni noktalarda degisik günlerdeveya günün degisik saatlerinde alinan ölçüm­lerdeki degisiklikler de göz önüne alinarakölçümlerde belli bir düzeltme yapilmistir(time variation). Elde edilen degerler,1 : 500 ve 1 : 1000 ölçekli haritalar üzerineislenmis, sonuçta özellikle krom mostrala­

rinin bulundugu yerdeki Yer toplam manye­tik alan siddeti degerlerinin 46750 'Y ile47250 'Yarasinda degistigi gözlemlenmistir.

Bunun yanisira bu mostralarin etrafindakiDunit ve harzburjitlerde bu degerlerin nis·peten düstügü, buna mukabil ferro-man·

yetik opak mineralee zengin Gabro ve dia­baz dayklarina yaklasildiginda,' Yer toplammanyetik alan siddetinin genelde bir artisgösterdigi görülmüstür. Bu verilerin ve dahaönceki yillarda elde edilen jeolojik bilgilerinisigi altinda 46750 'Y ile 47250 'Yarasindakidegerlerin bulundugu bölgeler kontur içinealinmis ve bunlarin muhtemel cevherlesmebölgeleri için ideal yerler oldugu savunul·mustur.

Gene,Örnek Ocak kuzeybatisindaki muh­temel cevherlesme bölgesinden baslayip

SE

Gabro Dayki

Gabro dykeGabro Dayki

(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertical scale) Düsey ölçek 1 cm = 100 gammas

Fault

D

örnek Ocakörnek Ocak Area

r-

Ultrabazik Kayaçlar

Ultrabaslc Kayaçlar ~Ultrabasic rocks ?(Generally harzburgite)

(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500

(Verticai"~aie) Düsey ölçek 1/500

'inQ)",~Q)

g~Q) c:E.2V).:t;:Q) '"

-;:0Q)o..cQ)>UQ) Q)U~_ oQ)Q)E-Q).o~'".c.o:J o~O:

NW

400 'Y Total magneticNW intensity

800

600200470008006004004630046200C80

m

70 6050403020102500C

200

48000

D

Sekil 4. ö RNEK OCAK üzerinden geçen (C-D) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik

Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986 21

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AY DAL

Örnek Ocak üzerinden geçen NW-SE

(N 40 W) dogrultulu 5 adet topografik vemanyetik kesit çikarilarak, sinirlari kesinçizilmemekle beraber Kromit-Harzburjit­Dunit ve Gabroca zengin bölgelerdeki de­

gerlerin kesit üzerinde de görülmesi saglan­mistir (Sekil 4-8).

Bu bilgilerin somut olarak desteklenebil­mesi için de muhtemel cevherlesme bölgesiolarak tespit edilen 6 bölgede, 50'ser metreuzunlugunda 11 sondaj teklif edilmis, an­cak mali destek saglanamamasi üzerinesondajlari gerçeklestirmek mümkün olama­

m~stir.

TARTISMA VE SONUÇLAR

Proton manyetometre ile yapilan çalis­mada dikkat edilecek en önemli husus çali­

silan bölgenin jeolojisinin ve tektonigininçok iyi bilinmesi ve bölgeden toplanankayaçlarin manyetik degerleri arasindakifarkin, çalismayi kolaylastiracak ölçüde be­lirgin olmasidir.

Bunun yanisira kullanilan cihazlarin bü­tün özelliklerinin bilinmesi de çalismayi ve

çalisma sonunda ortaya çikacak sonuçlaridegerlendirmede çok önemlidir.

SE

Gabro

Gabro Dayki

"< ....

(HOrizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(V'er~ical scale) Düsey ölçek 1/500

F

(Horizontal scale) Yatay ölçek 1/500(Vertical scale) Düsey ölçek 1 cm = 100 gammas

örnek Ocakörnek Ocak Area

örnek Ocakörnek Ocak Area

Fault~

Fay

Ultrabasic rocks(Generally harzburglte)Ultrabazik Kayaçlar

Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable ore deposltion Area

'fo

E

LO

50

30

20

40

2500

400'y

NWTotal magneticintensity200

48000800·Vi600., <il~.,

400

g~., "E.2200

V>:!::.,'"-':047000

.,D.

.e">"0800

.,.,U~_o., •.600

E-•• oc_<Il400

.e oc

::i o~O:46200 ENW

F

Sekil 5. öRNEK OCAK üzerinden geç (E F) ten - opografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik

60

70

22 Doga Bilim Dergisi, B, LO, 1, 1986

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D_ AYDAL

400 'Y NW Total magneticintensity

SE

200

48000

800

600

400

200

47000

800

600

400

46200

Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable ore deposition Area

G

(Horizontal scale) Yatay ölçek 1/500 ',?(Vertical scale) Düsey ölçek 1/500 ~

H

80

70

60

40

30

20

10

2500G

NW

örnek Ocak~örnek Ocak Area---ii

Ultrabasic rocks(Generally Harzburgite)Ultrabazik Kayaçlar

(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertical scale) Düsey ölçek 1/500

Gabro Dayki

H

Sekil 6. öRNEK DCAK üzerinden geçen (G-H) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik

Manyetik susebtibilite köprüsü ile yapi­lan laboratuvar çalismalarinda özelliklepirinç ve bulgur tanecikleri seklinde olmasi

gereken ögütülmüs numunelerin, tane boyu­na dikkat edilmemesi halinde sonuçlaragüvenilmeyeceginin bilinmesi gerekir. Ayri­ca her ölçümden sonra numune konulan

tüpün temizlenmesine özen gösterilmesi ge­rektigi de bilinmelidir. Bunun yanisirayapilan ölçümlerde elde edilen R degerinin500 D. dan büyük olmasi halinde kullanilanformül yerine K = 8,03 1O-6.R formülününkullanilmasinin gerektigi ve ölçümlerindeiç bobin yerine dis bobin yardimiyla ölçüm­lerin yapilmasi gerektiginin bilinmesi de la­zimdir.

Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986

Protonmanyetometre ile yapilan çalismaesnasinda da aletin, çaki, biçak, anahtar vb.gibi ferromanyetik olabilecek cisimlerdenetkilenebilecek kadar hassas oldugu bilin­meli, binalara yakin yerlerde, elektrik akimi

olan (A.C. power) yerlerde, cevher tasiyi­cisi ve demir raylarin bulundugu galerilerin

üzerlerinde yapilan çalismalarin, hatta yer­alti su, kanalizasyon, pismis tugla bulunanbölgelerde yapilan ölçümlerin saglikli olma­yacagi bilinmelidir.

Bölgenin gerçek toplam manyetik alandegerinin, Günes 'te zaman zaman meydanagelen patlamalarla geçici olarak çok yüksekdegerlere ulasabilecegi, ayrica günlük ve

gün boyu degisimlerinin de olabileceginin

23

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AYDAL

400

200

48000

800

600

400

200

47000

800

600

'Y NW Total magneticintensity

Harzburjit Zengin Bölge

örnek Ocakörnek Ocak Area-

SE

Gabro Dayki

400

46200

70

60

50

40

30

20

10

2500

Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable are deposition area

NW

Ultrabasic rocks(Generally Harburgite)

Ultrabazi k Kayaçlar

(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertlcal Scale) Düsey ölçek 1/500

KSE

Gabro dykeGabro Dayki

. '?

(Horizonfal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertieal Scale) Düsey ölçek 1/500

J KSekil 7. öRNEK OCAK üzerinden geçen (J-K) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetik

siddetini gösteren grafik

bilinmesi ve degerlendirmelerin buna göreyapilmasi, çalismayi kolastirici diger önem­li hususlardir.

Ancak, önemle vurgulanmasi gereken birnokta ise, sadece jeofiziksel verilere bakila­

rak böyle bir çalisma yapmanin yanlis so­nuçlara ulastirabileceginin bilinmesidir. Ya­pilan çalismada buna büyük önem verilmisbu eldeki bütün jeolojik bilgiler, jeofizikselverilerle beraber degerlendirilmistir.

Hatta, çalismalar esnasinda kromit mer­ceklerinin, genellikle fay kenarlarinda vegabro kayaçlari ile kontakt teskil edeceksekilde bulunmasi gibi genelolusum karak­terleride göz önüne alinmistir. Bilindigi gibidünyanin bir çok yerinde degisik arastirma­cilarca yapilan çalismalarda, henüz sebebi

24

tam olarak bilinmemekle beraber kromit

merceklerinin (pods) genellikle yukaridabelirtilen sekilde göründügü ifade edilmek­tedir (1,12-17).

Daha önce de belirtildigi gibi yapilançalismalar sonucu, alti muhtemel cevherles­me bölgesi tespit edilmis ve bunlar üzerinde

11 sondaj yapilmasi teklif edilmistir.

Ayrica Örnek Ocak kuzeybatisinda bu­lunan muhtemel cevherlesme bölgesi üzerin­den baslayip Örnek Ocak üzerinden geçen

(L-M) kesiti üzerinde (Sekil 8) belirginolarak görülen çan egrisi seklindeki degerartisina sebep olabilecek cevherin boyutlari­ni bulabilmek için mikro bilgisayar ile ikiboyutlu model analizleri yapilmis ve bu

Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1. 1986

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmas .:.

400

200

48000

800

600

400

200

47000

800

600

'Y NWTotal magneticintensity

Ultrabazik Kayaçlar

Gabro

SE

....i400 Muhtemel Cevherlesme Bölgesi

Probable ore depasitian Area46200

LNW

(Harizontal scale) Yatay ölçek 1 :500(Vertical scale) Düsey ölçek 1 cm = 100 gammas

M

SE

Gabro

, Yatay ölçek 1 :500'X Düsey ölçek 1 :500,

Ultrabasic rocks(Generally Harburgite)

Ultrabazi k Kayaçlar20

50

70

40 Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable are deposition Area

30 -ol

10

60

2500L M

Sekil 8. ÖRNEK OCAK üzerinden geçen (L-M) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik

çalismalar ayri bir makale olarak hazirlan­mistir.

Eldeki sonuçlardan da görülecegi üzereçalisma, her açidan sondaj sathasina ulas­

mistir. Gerek ekonomik destegin bulunma­masi gerek arazinin özel sahis adina kapa­tilmis bir arazi olmasi, sondaj çalismalariniönlemistir. Bütün bunlara ragmen eldekiveriler, genelde ferromanyetik demirce zen­gin cevherler üzerinde yapilan bu tip birçalismanin az da olsa ferromanyetik özellik

gösterebilen kromit cevheri için de, çevrekayaçlar ile manyetik kontrast göstermesisartiyla, mümkün olabilecegini göstermek­tedir.

Özellikle M.TA ve ETiBANK gibi ko­nuyla ilgili yatirimci kuruluslarin bu tipçalismalari sondajlar ile beraber uygulamasathasina ulastirmasi ve sonuçlarini deger­lendirmesi daha ileride yapilacak bu tipçalismalara isik tutacaktir.

*

Doga Bilim Dergisi, B, LO, 1, 1986 25

Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AYDAL

KAYNAKLAR

1. Aydal, D., The Chromium üre Depo­sits of Pinarbasi-Turkey, Submitted Ph.D.Thesis, University of Leeds, Department ofMining and Mineral Sciences, Two Volumes,

173pp, 1980

2. Bozorth, R., Ferromagnetism, VanNostrand, New York, 1951.

3. Chapman, S., Bartels, J., Geomagne­tism, Vol. 1 and II, Oxford University Press,London, 1940.

4. Dobrin, M.B., Introduction to Geo­physical Prospecting, McGraw-HilI, NewYork, 1960.

- Geoexploration, a Ouarterly Journal,Elsevier, Amsterdam.

- Geomagnetism and Geoelectricity, aMonthly Journal, University of Tokyo.

- Geophysical Case Histories, Vol. 1 and

ll, Society of Exploration Geophysicists,Tulsa, 1984, 1956.

- Geophysical Prospecting, a OuarterlyJournal, European Association of Explora­tion.

- Geophysicist, The Hauge.

- Geophysics, a Bi-Monthly Journal,Society of Exploration Geophysicists, Tulsa.

5. Grant, F.S., West, G.B., InterpretationTheory in Applied Geophysics, McGraw­Hill, New York, 1965.

6. Heiland, C.A., Geophysical Explora­tion, Hafner, New York, 1940.

- Izvestia, Series Geophysics, a MonthlyJournal, Academy of Sciences of the USSR,Moscow.

7. Jakosky, J.J., Exploration Geophysics,Trija, Los Angeles, 1957.

- Mining Geophysics, Vol. i and II,

Society of Exploration Geophysicists, Tulsa,1967.

8. Landsberg, H.E., Editor, Advances inGeophysics, Vol. 1~15, Academic Press,New York.

26

9. Nagata, T., Rock Magnetism, Maruzen,Tokyo, 1961.

10. Parasnis, D.S., Principles of AppliedGeophysics, John Wiley and Sons, NewYork, 1962.

- Prospezioni Archaelogische, An AnnualJournal, Lerici Fondazioni, Rome.

11. Runcorn, S. K., Edi/or, Methods andTechniques in Geophysics, Interscience, N.Y., 1960.

- Transactions, American Institute of

Mining and Metallurgical Engineers, Geo­physics, a Journal, AIME, New York.

12. Zachos, K., Chromite Deposits ofVourion (Kozani) Area, in Mineral Wealthof Greece, inst. Geo!. and SubsurfaceResearch, Vol. 3, 1954.

13. Thayer, T.P., Principal Features ol'

Origin of Podiform Chromite Deposits, and

Some Observation on the Culeman-Soridag

District, Turkey, Economic Geology, Vol.59, 1964, pp. 1497-1524.

14. Thayer, T.P., Geologic Features of

~odiform Deposits, in Methods of Prospec­tion for Chromite, Proc. OECD Seminar

Athens, 1963. (Paris: OECD 1964), pp. 135:146.

15. Van der Kaaden, G., The Different

Concepts of the Genesis of AlpinetypeEmplaced Ultrabasic Rocks and Their

Implications on Chromite Prospection, InMethods of Prospection for Chromite,Proc. OECD Seminar Athes, 1967 (Paris,OECD, 1964), pp. 79-92.

16. Haynes, J.S., Chromite Deposits of

the Zagros Ophiolite Beli Neyriz District,

Iran, Economic Geology, Volume 68,p. 1215, Ed. Brian Skinner, The Economic

Geology Publishing Company, 1973.

17. Smirnov, V.I., Editor, "Deposits ofChromium" in üre Deposits of the USSRPitman Publishing, Volume l, pp. 179-236:London, San Francisco, Melbourne.

,'lo --

Doga Bilim Dergisi, B, io, i, ig86