Tobold - Katechizm sanitarjusza (1919)
41
Transcript of Tobold - Katechizm sanitarjusza (1919)
INSTYTUT W OJSKOW O-NAUKOW Y _____ SZTABU GENERALNEGO
KATECHIZM
SANITARJUSZA
W OPRACOW AN lt
PODPUŁKOWNIKA LEKARZA v. TOBOLDA
PRZETł.OMAC^YŁ j
t DrtSTOSOWAfi DO WYMAGAŃ ARMJJ POLSKIEJ
I)r. W . ZAKRZEWSKf
NAKŁADEM M. ARCTA W WARSZAWIE
19 19
WYDAWNICTWO INSTYTUTU NAUKOWO-
WOJSKOWEGO SZTAJ3U GENERALNEGO.
K A T E C H I Z M S A N I T A R J U S Z AW OPRACOWANIU
PODPUŁKOWNIKA LEKARZA v. TOBOLDfl.
PRZETŁU M ACZYŁ
I DOSTOSOWAŁ DO WYMAGAŃ ARMJ1 POLSKIEJ
DR. W. ZAKRZEWSKI.
NAKŁADEM M. ARCTA W W ARSZAWIE
1919.
D ruk R. K aniew sk iego w W arszaw ie . Now v*Św iat
OGÓLNE ZADANIA SANITARJUSZY.Podział na sanitarjuszy i tragarzy.
1. P. Co to jest sanitarjusz
O. Sanitarjusz jest to żołnierz, przeznaczony do noszenia chorych, do udzielania pierwszej najniezbędniejszej, pomocy chorym i rannym i odpowiednio w tym kierunku wyszkolony.
P. Jaki żołnierz może zostać sunitarjuszcm?
O. Sanitarjuszem może zostać tylko taki żołnierz, który dobrze zna służbę frontową i odznacza się trzeźwością, nieposzlakowaną uczciwością, bezgraniczną odwagą, wielką miłością bliźniego, delikatnością w obejściu, zamiłowaniem w przynoszeniu ulgi cierpiącym kolegom i stawiający zawsze wyżej zdrowie i życie kolegów, niż swoje własne.
3. P. Co sanitarjusz musi umieć wykonywać bez zarzutu
O. Sanitarjusze-tragarze muszą prze- dewszyslkiem umieć tak delikatnie przenosić chorych i rannych, żeby to prze-
noszenie nie Wywoływało u nich bólu w uszkodzonych lub chorych częściach ciała; musi umieć zsadzać jeźdźców z konia; układać rannych na noszach, cucić zemdlonych, nakładać przy krwotokach bandaże elastyczne; zastosowywać prowizoryczne opatrunki unieruchamiające; nakładać opatrunki ochramające; karmić i poić chorych; stosować oddech sztuczny; rozkładać i urządzać namioty dla rannych, znać wszelkie urządzenia do przenoszenia chorych i w razie potrzeby umieć te urządzenia skonstruować, czy to w zastosowaniu do różnego rodzaju wózków prywatnych lub wojskowych, czy to w zastosowaniu dowozów, dróg żelaznych i statków wodnych. Wreszcie sanitarjusz ten powinien być obznajmiony z czynnościami pomocni- czemi przy opatrywaniu rannych.
4. P. Jakich sanitarjuszy-tragarzy posiada armja?
O. 1. Sanitarjuszy-tragarzy, należących do kompanji sanitarnych (w każdej kom- panji 2 plutony) albo dywizyjnych zakładów sanitarnych, którymi są odpowiednio wyszkoleni szeregowcy piechoty.
2. Sanitarjuszy-tragarzy wojsk pieszych: wyszkolonych po 4 z szeregowców każdej pieszej kompanji.
3. Pomocników - sanitarjuszy - tragarzy przy różnych oddziałach wojska (na tego rodzaju sanitarjuszy wyszkoleni są muzykanci, ich pomocnicy i szeregowcy oddziałów).
P. Jałcie mają przeznaczenie sanitarju- szc-tragarze, należący do kompanij sanitarnych {zakładów dywizyjnych)?
O. 1. Na polu bitwy przeznaczeni są do wyszukiwania rannych i ich posilania, do zabierania ich rynsztunku i broni, rozluźniania uciskających części ubrania. Ich przeznaczeniem jest czynić rannych zdatnymi do transportu i usuwać z pola bitwy (albo oddziałowego punktu opatrunkowego) na miejsce postoju wózków ambulansowych, albo na główny punkt opatrunkowy kompanji sanitarnej (dywizyjnego zakładu sanitarnego).
2. Na głównym punkcie opatrunkowym przeznaczeni są do rozbijania namiotów opatrunkowych i namiotów dla umieszczania rannych, do gotowania strawy i t. p., do urządzania i ładowania
— 5 —
— 6 —
wozów, przeznaczonych do przewożenia rannych.
3. Do towarzyszenia rannym do szpitali polowych, do urządzania wagonów kolejowych, dróg podjazdowych i statków w celu uczynienia ich zdatnemi do przewożenia chorych, prócz tego zaś jeszcze przeznaczani bywają do czynności na punktach zbornych dla chorych i w szpitalach.
(!. P. Jaki uniform noszą sanitarjusze, należący do Jcompanij sanitarnych?
O. Uniform sanitarjuszy, do którego należy opaska Czerwonego Krzyża, noszona na lewem ramieniu.
7. P. Jaki rynsztunek i oręż mają sa>u- tarjusze, należący do Jcompanij sanitarnych?
O. Są oni zaopatrzeni w manierki z płynami orzeźwiającemi, w kubki do picia, w oręż wiszący przy boku i rewolwer.
8. P. Jakie mają przeznaczenie sanitarjn- sze oddziałów pieszychf
O. 1. Do służby sanitarnej przy oddziałach wojska.
2. W czasie bitwy na oddziałowych punktach opatrunkowych. Przed spodziewaną walką sanitarjusze zbierają się przy wózkach ambulansowych swojego baonu, zdejmują swój (wojskowy) rynsztunek i, zaopatrzywszy się w rynsztunek sanitarny (torby sanitarne, manierki z płynami orzeźwiającemi, kubki), jak również w obydwa tornistry sanitarne i 4—5 sztuk noszy dla chorych z wózków ambulansowych, należących do ich oddziałów pieszych, udają się na pole walki. Rannych przenoszą na oddziałowe punkty opatrunkowe, gdzie udzielana jest im pomoc lekarska.
3. Przeznaczani są oni również do pracy na punktach zbornych dla chorych, w przychodniach dla chorych, w szpitalach oddziałowych i do towarzyszenia rannym.
9. P. Jaki uniform noszą sanitarjusze, należący do oddziałów pieszych?
O. Noszą oni uniform swoich oddziałów, jako zaś oznakę swego przeznaczenia do służby sanitarnej noszą na lewem ramieniu opaskę Czerwonego Krzyża.
10. P. Jaki rynsztunek i oręż noszą sanitariusze, należący do oddziałów pieszych?
- 7 —
— 10 —
O. Są oni zaopatrzeni w 2 lorby sanitarne, w manierkę z płynem orzeźwiają' cym, w kubek, w oręż wiszący u boku i w rewolwer.
11. P. Jakie przeznaczenie maju- sanitarjusze- pomocnicy?
O. W czasie walki, do przenoszenia chorych.
12. P. W jaki sposób odznacza się sani- tarjusz- po mocn/lców-tragarzy?
O. W czasie walki, występując do pracy w celu przenoszenia chorych, nakładają na lewe ramię czerwoną opaskę. Rynsztunku sanitarnego nie posiadają. Z opieki konwencji genewskiej nic korzystają.
BUDOWA CIAŁA LUDZKIEGO.13. P. Jak dzieli się ciało ludzkie?
O. Na głowę, tułów i kończyny.
11. P. Jak dzieli się głowa?
O. Głowa dzieli się na czaszkę i twarz.
li). P . Co to jest czaszka?
O. Czaszka jest to pudełko o ścianach z kości. Jest nią pokryta włosem część głowy.
— 11 —
16. P. Co zawiera w sobie czaszka?
O. Czaszka zawiera w sobie mózg.
17. P. Co stanoioi twarz ludzką?
0. Twarz ludzką stanowią:1. Para oczów leżących w oczodołach.2. Nos, którego kanały prowadzą do
jamy nosowej.3. Usta z jamą ustną, zębami i językiem.4. Broda.5. Policzki.(i. Po obu stronach leżące uszy z ze-
wnętrznemi słuchowemi kanałami.
18. P. Jak dzieli się tułów?
O. Tułów dzieli się na szyję, piersi, brzuch i miednicę.
1!K P. Co odróżniamy na szyi?
O. 1. W przedniej części szyi znajduje się krtań, przechodząca ku dołowi w o- skrzele.
2. Za krtanią leży przełyk.3. Za przełykiem znajdują się kręgi
szyjowe kręgosłupa, dające się wyczuć od strony karku.
20. P. Z czego składają się piersi?
O. Piersi składają się z klatki piersiowej, pokrytej częściami miękkiemi (skó
— 12 —
ra, tłuszcz, mięśnie) i zamkniętej jamy piersiowej.
21. P. Z czego składa się klatka piersiotca?
0. Klatka piersiowa składa się:
1. Z przodu z leżącej bezpośrednio pod skórą płaskiej podłużnej kości, zwanej mostkiem.
2. Z tyłu ze znajdujących się kręgów piersiowych, stanowiących razem część piersiową kręgosłupa.
3. Z 12 par łukowato wygiętych żeber, formujących ściany boczne i ruchomo połączonych z mostkiem i kręgami.
22. P. Co znajduje się w jamie piersiowej?
O. W jamie piersiowej znajduje się z prawej strony prawe płuco, z lewej — lewe. Pomiędzy płucami cokolwiek na lewo od mostka znajduje się serce, którego uderzenia wyczuwa się pod lewą brodawką piersiową (70—80 razy uderza w ciągu minuty).
2P>. P. Do czego służą płuca?
O. Płuca, które wspólnie zawieszone są na oskrzelach, służą człowiekowi do oddychania.
- 13 —
24. P. Jałta jest częstość oddechu?
O. Przy spokojneni zachowaniu się człowiek robi 10—18 oddechów na m inutę.
25. P. Go oddziela jamę piersiową od jamy brzusznej?
O. Przepona brzuszna, która jest mięśniem, mającym kształt płaski.
2(1. P. Co znajduje się w jamie brzusznej?
O. Na prawo u góry leży wątroba. Z porzodu pośrodku poniżej dołka żołądek, na lewo u góry śledziona, u samej góry z tyłu, po prawej i lewej stronie kręgosłupa znajdują się nerki. Pozostałą przestrzeń jamy brzusznej zajmują kiszki.
27. P. rĄ czem połączony jest żołądek?
O. Od góry z lewej strony z przełykiem, a u dołu z prawej strony z kiszkami.
28. P. Do czego służą żołądek i kiszlti?
O. Do trawienia pokarmów.
29. P. Co przygotowuje pokarmy do trawienia?
O. Pokarmy do trawienia przygotowuje już w jamie ustnej żucie ich i mieszanie się ze śliną.
— 14 -
80. P. Do czego służy wątroba?
O. Do wydzielania soku trawiennego, zwanego żółcią.
81. P. Jaki jest los resztek pokarmów, pozostałych w kiszkach do trawienia?
O. Są one wydzielane przez człowieka przez kiszkę stolcową (otwór stolcowy) pod postacią kału.
82. P. Jakie jest przeznaczenie nerek?
O. Nerki służą do wydzielania moczu, będącego nadmiarem wody niezużytej przez organizm ludzki wraz z rozpusz- czonemi w niej związkami chemicznemi; mocz zbiera się w pęcherzu moczowym.
88. P. Co tworzy miednicę?
O. Miednicę tworzą mocne* płaskie kości, które okalają jamę miednicy.
84. P. Jakie organy leżą w jamie miednicy?
O. Pęcherz moczowy i odbytnica.
85. P. Jakie części dala ludzkiego odróżniamy na zewnętrznej powierzchni miednicy?
O. Z przodu na miednicy leżą organy płciowe, po obu jej bokach leżą biodra, z tyłu znajdujemy kość krzyżową, stano
— 15 —
wiącą połączenie kości miednicowych, na prawo i lewo od kości krzyżowej znajdują się pośladki, a między niemi otwór stolcowy.
86. P. Go tworzy stos pacierzowy, czyli kręgosłup?
O. Stos pacierzowy tworzą kręgi szyjowe, piersiowe i lędźwiowe.
87. P. Co się znajduje w kanale stosu pa- cierzoicgo, czyli kręgosłupa?
O. Mlecz pacierzowy.
88. P. Z czem łączy się mlecz 'pacierzowy?
O. Mlecz pacierzowy połączony jest z mózgiem.
89. P. Co to jest mózg i mlecz pacierzowy?
O. Jest to miękka, biaława masa, 0|dktórej rozchodzą się po całem ciele liczne nerwy.
40. P. Co to są nerwy?
O. Cienkie białe nici, dające się porównać do drutów telegraficznych.
41. P. Jakiego rodzaju są nerwy?
1. Nerwy czuciowe, idące do mó^gu, przesyłają temu ostatniemu wrażenia
— 10 —
otrzymywane zapomocą wzroku, słuchu, powonienia, smaku i dotyku.
2. Nerwy ruchowe, które są przewodnikami od mózgu do mięśni i kierują ruchami mięśni.
42. P. Z jakich eseści składają się kończyny górne?
O. Kończyny górne składają się z ramienia, przedramienia i ręki.
43. P. Z iłu kości składa się ramię?
O. Ramię składa się z jednej kości i łączy się z tułowiem zapomocą stawu barkowego.
44. P. Z ilu kości składa się przedramię?
O. Przedramię składa się z 2-ch kości:łokciowej i promieniowej (promieniowa kość leży po stronie wielkiego palca) i zapomocą stawu łokciowego łączy się z ramieniem.
45. P. Z csego składa się ręka (kiść ręki)?
O. Kiść ręki składa się z wielu kościi zapomocą stawu nadgarstkowego łączy się z przedramieniem.
4(i. P. Z jakich części składują się kończyny dolne?
— 17 —
O. Z uda, podudzia i stopy.
47. P. Z ilu kości składa się udo?
O. Udo składa się z jednej kości i zapomocą stawu biodrowego łączy się z miednicą.
48. P. Z iłu kości skłąda się podudeie?
O. Podudzie składa się z 2-ch kości, piszczeli, czyli kości goleniowej i strzałki, czyli kości łydkowej, i zapomocą stawu kolanowego złączone jest z udem.
49. p . Na co należy zwrócić uwagę to stu- wie kolanowym?
O. W stawie kolanowym musimy zwrócić uwagę z przodu na rzepkę, czyli jabłko kolanowe, a z tyłu na dół pod- kolanowy.
50. P. Z czego składa się stopa?
O. Stopa składa się z licznych kości i łączy się z golenią zapomocą stawu skokowego.
51. p. Jakie części składowe znajdujemy to ciele ludekiem?
O. Szkielet, czyli kościec i części miękkie: skórę, tłuszcz, mięśnie, czyli mięso,
Katechizm &anUarjusza. 2
- 18 -
ścięgna, naczynia krwionośne, nerwy i wnętrzności.
52. P. Co płynie iv calem ciele ludzkiem?
O. W całem ciele ludzkiem płynie krew, która je odżywia i ogrzewa.
58. P. W jaJcich naczyniach płynie krew?
O. Krew płynie w naczyniacli krwionośnych.
54. P. Jak dzielą się naczynia krwionośne?
O. Naczynia krwionośne dzielą się na tętnice i żyły.
55. P. Co wtłacza krew do tętnić?
O. Do tętnic wtłacza krew serce, będące mięśniem, posiadającym w sweni wnętrzu próżnię. Serce odgrywa rolę pompy ssąco-tłoczącej, która powietrzem w płucach wtłacza w tętnice lewą swoją połową krew oczyszczoną. Tętnice w ciele ludzkiem dzielą się na coraz bardziej cienkie gałązki.
56. P. Dlaczego naczynia krwionośne, roznoszące kretv po wszystkich tkankach ciała ludzkiego, nazywają się tętnicami?
— 19 -
O. Ponieważ tętnią i wskutek tego wszędzie, gdzie się tylko znajdują powierzchownie pod skórą, dają możność wyczuć działalność serca.
57. P. Jakim sposobem można zatamować krwawienia z uszkodzonych tętnic?
O. Przez przyciśnięcie w odpowied- niem miejscu palcami tętnicy do kości.
58. P. Jakie tętnice są najważniejsze?
O. Tętnice szyi, obojczykowe, ramieniowe i udowe.
59. P. Gdzie można wyczuć tętnice szyi i gdzie iv razie potrzeby należy talcowe przyciskać?
O. Tętnice szyi wyczuwa się po lewej lub prawej stronie krtani i można takowe przyciskać do leżących za niemi kości, kręgów szyjnych i tym sposobem zacisnąć.
HO. P. Co wywołuje taki ucisk?
O. Taki ucisk wywołuje zatrzymanie płynącej z serca krwi.
dl. P. Gilzie można wyczuć prawą, albo lewą tętnicę obojczykową i ucisnąć ją?
— 20 —
O. Tętnicę obojczykową wyczuwa się za samym środkiem prawego i lewego obojczyka i można ją przycisnąć do pierwszego żebra przez prostopadły ucisk dużym palcem ręki w kierunku od góry ku dołowi i do wewnątrz.
02. P. Gdzie można wyczuć tętnicę ramieniową i ucisnąć ją?
O. Tętnicę ramieniową wyczuwa się w podłużnem zagłębieniu między mięśniami po stronie wewnętrznej ramienia i można ją przycisnąć w środkowej części tego ramienia do kości w pobliżu niej leżącej i w ten sposób zacisnąć.
OB. P. Gdzie można wyczuć tętnicę udową i ucisnąć ją?
O. Tętnicę udową wyczuwa się w środkowej części pachwiny i można ją przycisnąć do leżącego niedaleko pod nią brzegu miednicy i w ten sposób zacisnąć ją przy pomocy obu dużych palców rąk, wyczuwa się również tętnicę udową na granicy górnej i średniej części uda po jego stronie wewnętrznej i w celu zaciśnięcia jej można przycisnąć ją do leżącej za nią kości udowej.
— 21 —
64. P. Gdzie najłatwiej wyczuć tętno, t. zw. pula?
O. Najłatwiej wyczuć tętno tętnicy promieniowej, na którą kładzie się 2-gi i 3 ci palce w okolicy stawu po stronie dużego palca, i przyciska się palce zlekka do kości promieniowej, wtedy wyczuwamy faliste uderzenia tętnicy w palce.
05. P. Jak krew wraca z powrotem do serca?
O. Najdrobniejsze rozgałęzienia (gałązki) tętnic łączą się z powrotem w naczynia większe, zwane żyłami, którenii krew płynie do prawej połowy serca.
00. P. Czem różnią się żyły od tętnić?
O. Tcm, że w żyłach płynie zużyła w ciele ludzkięm krew' koloru ciemnoczerwonego. Żyły nie tętnią i dlatego na nich nie można wyczuć tętna, czyli uderzeń serca.
07. P. Co się dzieje z krwią ciemno-czerwoną, zużytą prrzez organizm?
O. Prawa połowa serca wtłacza ciemno-czerwoną krew do płuc, które oddychaniem krew tę odświeżają.
08. P. Dokąd płynie oczyszczona, jasno-czer- wona krew"}
— 22 —
O. Oczyszczona, jasno-czerwona krew płynie z płuc do lewej połowy serca i podejmuje nanowo drogę swojego obiegu.
(i9. p. W jaki sposóh odbywa sic odnawianie się krwi?
0. Odnawianie się krwi odbywa się za pomocą:
1. Powietrza wdychanego przez człowieka do płuc.
2. Płynnego i stałego pożywienia, z których pierwiastki potrzebne do odnawiania krwi zostają przez nasz organizm w kiszki wsysane i dostarczane do krwi.
ŚRODKI RATOWNICZE SANITARIUSZY.70. P. Na co musi zwracać uwagę sani-
tarjusz-tragarz odnośnie do manierki z płynem orzeźwiającym?
O. Żeby aluminjowa manierka, mieszcząca 1 litr płynu, była możliwie często napełniana świeżą wodą i żeby była zawsze czysto utrzymywana.
71. P. Jakich małerjalów opatrunkowych używa mn>tarjusz przy opatrywaniu ran7
0. Przedewszystkiem zawartość 2-ch pakiecików opatrunkowych, które każdy
— 23 --
należący do armji nosi przy sobie w kieszonce, przyszytej do podszewki przedniej poły munduru.
72. P. Co zawiera każdy pakiecik opatrunkowy?
O. Pakiecik opatrunkowy w nicianej nieprzemakalnej powłoczce, związanej nitką i zaopatrzonej w napis: „nićzdjąću, zawiera bandaż z gazy 4 metr. długości, 7 cmt. szeroki z naszytym na nim opatrunkiem, zabarwionym na czerwono (9 warstw muślinu). Na stronie wewnętrznej znajduje się sposób uż}rcia opatrunku.
S p o s ó b u ż y c i a . Nie wolno nigdy dotykać i palcami czerwonego materjału opatrunkowego
i rany. Ująć dwoma rękami w miejscach, gdzie po prawej i lewej stronie leży napis „tutaj , ręce wysoko trzymać i mocno pociągać od siebie. Czerwony materjał opatrunkowy kładzie się na ranę, bandażuje się i bandaż zawiązuje.
7.7. P. Gdzie smitarjusz, należący do oddziałów piechoty i strzelców, znajdzie inne opatrunki?
O. 1. W obu torbach sanitarnych, które na podobieństwo ładownic nosi na paskach. Torby te zawierają: 10 pakiecików opatrunkowych, 1 sprasowaną pacz
— 24 —
kę pasków z gazy, 1 sprasowaną paczkę bandaży z syrówki, 3 trójkątne kawałki płótna i skórzaną torebkę z igłami i nićmi.
2. W sanitarnym tornistrze.3. W wozie sanitarnym piechoty.
74. P. Gdzie znajdą pomocnicy-sanita- rjusze, należący do kawalerji, środki ratownicze, potrzebne do ich służby sanitarnej?
O. W pakach sanitarnych, przewożonych na jucznych koniach oddziałów kawaleryjskich, następnie w kawaleryjskich wozach sanitarnych każego pułku dywizji kawaleryjskiej.
75. P. Gdzie do pehuenia służby sanitarnej znajda; środki ratownicze pomocnicy sani- tarjusze polowej i pieszej artylerji, oddzialóio karabinów maszynowych, pionierów i komunikacji?
O. W tornistrach i skrzyniach sanitarnych, w które oddziały te są zaopatrzone.
76. P. Z jakich źródeł mogą czerpać ma- terjal opatrunkowy sanitarjusze, należący do kompanij sanitarnych (zakładów dywizyjnych)?
O. 1. Z torb z opatrunkami, umocowanych na dolnej powierzchni podgłów- ka każdych noszy dla chorych. Torby te zawierają: 1 nożyczki zwyczajne, 1 pu
— 25 —
dełko blaszane z 20-ma pastylkami kwasu winnego, 1 bandaż elastyczny, 3 rolki plastra, 3 sprasowane paczki bandaży z syrówki, 1 sprasowaną paczkę pasków z gazy, 10 pakiecików opatrunkowych, 10 trójkątnych kawałków płótna, 2 sztuki wiórków szewckich na szyny opatrunkowe, 4 szyny drewniane kryte blachą, zdatne do złączenia ze sobą, 1 pudełeczko z igłami, agrafkami i szpilkami.
2, Z obydwóch wozów sanitarnych, należących do kompanji sanitarnej.
77. P. Jakie przeznaczenie ma bandaż elastyczny?
O. Bandaż elastyczny, który zrobiony jest z tkaniny gumowej, służy do nakładania go na rękę albo nogę na opatrunek z gazy przy krwawieniach z większych tętnic.
78. P. Na co trzeba zwracać uwagę przy braniu gazy z paczek spracowanych?
O. Trzeba zwracać uwagę na to, żeby nie dotykać palcami tych kawałków gazy, które kładzie się na ranę.
70. P. (J<> to jest bandaż z syrówki?
O. Bandaż z syrówki jest to długi pas
— 26 -
z surowego perkalu, służący do przymocowywania opatrunków i szyn (leszezotek).
80. P. Jak jest przygotowywany materjał opatrunkowy, który może wchodzić iv bezpośrednią styczność z ranami?
O. Przez dłuższe trzymanie tego ma- terjału w parze gotującej się wody uwalnia się go od wszelkich zarazków, lak, żeby rana nie mogła być przez zetknięcie się z materjałem opatrunkowym zanieczyszczona zarazkami chorobo-twór- czemi.
81. P. Do czego służy zwyczajna wata w tornistrach sanitarnych, w kawaleryjskich skrzynkach sanitarnych, w paliach sanitarnych i wozach 'sanitarnych?
O. Tylko do wyściełania szyn (lesz- czotek), nigdy zaś ćlo pokrywania ran.
82. P. Jakie przeznaczenie mają opatrunkowe kawałki płótna?
O. Do umocowywania opatrunków i szyn (leszezotek) i do unieruchomiania ręki albo nogi.
83. 7}. Jakie przeznaczenie mają duże trij- kątne kawałki płótna przy uszkodzeniach ręki?
— 27 —
O. Przeznaczone są na temblaki do noszenia chorej ręki przy zgięciu jej pod kątem prostym w stawie łokciowym.
84. P. '/■ czego można robić szyny (lesz- czotki)?
O. Z szewekich wiórków, z szyn drewnianych z blaszaną powłoczką do łączenia, które to znajdują się w kawaleryjskich skrzynkach sanitarnych i w sanitarnych tornistrach, następnie z, drzewa, z siatki drucianej, z drutu telegraficznego, z papy, z blachy żelaznej, z alumi- njum, o ile przedmioty te znajdują się w kawaleryjskich skrzynkach sanitarnych, w tornistrach sanitarnych i w sanitarnych wózkach.
8/j. P. Co można użyć nu szyny (leszczotki) ic razie koniecznej potrzeby?
O. Szyny ze słomy, kawałki kory drzewnej, kawałki drzewa, a nawet przyboczny oręż (bagnet).
8(1. P. Czem się wyściela szyny?
O. Zwyczajną watą, a z konieczności słomą, mchem, sianem, watą drzewną, a nawet ubraniem.
- 28 —
USZKODZENIA CIAŁA LUDZKIEGO W CZASIE WOJNY.
87. P. Co powoduje rany na polu walki?
O. Strzały, cięcia, kłucia albo czynnikii przedmioty tępe.
88. P. Jak się dzielą uszkodzenia?
0. Na lekkie, do których należą te wszystkie, gdzie uszkodzona jest skóra lub mięśnie na nieznacznej przestrzeni, i ciężkie, do których należą:
1. zniszczenie skóry i mięśni na dużej przestrzeni;
2. uszkodzenia połączone z dużem krwawieniem, ze złamaniami kości, albo z utratą przytomności;
.‘i. uszkodzenia większych stawów;1. uszkodzenia połączone z otwarciem
jam czaszki, klatki piersiowej, brzucha i miednicy;
5. zmiażdżenie (zgruchotanie) lub oderwanie nogi albo ręki.
89. P. Jak zachowuje się sanitarjusz woleć każdego ciężkiego uszkodzenia?
O. 0 każdem ciężkiem uszkodzeniu niezwłocznie melduje najbliższemu oficerowi sanitarnemu.
— 29 -
.00. P. Co jest najważniejszym obowiązkiem sanitarjusza przy każdym rannym?
O. Po zaspokojeniu pragnienia rannego i orzeźwieniu go, o ile tylko nie może iść o własnych siłach, ułożyć rannego w odpowiedni sposób na noszach i jak najprędzej zanieść go w miejsce, gdzie udzielaną jest pomoc lekarska.
91. P. Dlaczego sanitarjusz nie powinien nakładać niekoniecznych opatrunkmc?
O. Ponieważ nakładanie opatrunków zabiera czas, a głównem przecież zadaniem sanitarjusza jest możliwie prędkie dostarczenie rannych pod.opiekę lekarza.
92. P. Kiedy sanitarjusz uprawniony jest do nałożenia opatrunku?
O. Tylko wyjątkowo • w wypadkach nagłej potrzeby, jeżeli niema na miejscu personelu sanitarnego.
!>(}. P. Jakie opatrunki może w takich wypadkach nakładać sanitarjusz?
O. 1. Opatrunek uciskany, albo bandaż elastyczny przy krwotokach, zagrażających życiu;
2. bandaż elastyczny przy oderwaniu ręki lub nogi;
- 30 —
3. opatrunek unieruchamiający przy złamaniach kości, żeby umożliwić usunięcie rannego z pola walki;
4. opatrunek ochronny w celu przykrycia rany.
94. P. Go sic robi z ubraniem, jeżeli potrzeba nałożyć opatrunek uciskowy, albo ochronny?
O. Należy ubranie (rękawy, noga wice, buty) rozpruć.
95. P . Którą rękę wpierw uwalnia się z ubrania przy uszkodzeniu jednej z rak?
O. Najpierw rękę zdrową, a następnie chorą, żeby można było delikatnie z tej ostatniej zdjąć rękaw munduru.
P. Jak się uwalnia od ubrania uszko
dzoną nogę9O. Zdejmuje się z nogi uszkodzonej
but i spodnie, w razie potrzeby prując lub rozpinając takowe.
97. P. Czego musi się wystrzegać saniia- rjusz przy udzielaniu wszelkiego rodzaju pomocy rannym?
O. 1. Wszelkiego dotykania się rany rękami, chustką, koszulą własną chorego, lub jego ubraniem;
- 31 —
2. wszelkiego oczyszczania i obmywania wodą rany i pobliskiej skóry;
3. wszelkiego usuwania skrzepów i ciał obcych z rany i z jej pobliża;
1. wszelkiego dotykania tych części opatrunku, które mają mieć bezpośrednią styczność z raną.
98. P. Dlaczego icszclkie zanieczyszczenie rany jest niebezpieczne dla rannego?
O. Ponieważ każde zanieczyszczenie wywołuje w ranie zapalenie albo ropienie i tym sposobem może spowodować śmierć rannego.
99. P. Czem można dotykać rany?
O. Dotykać rany można tylko przezna- czonemi do tego materjałami opatrun- kowemi, pozbawionemi wszelkich zarazków przy pomocy pary wodnej.
100. P. Od czego zależny jest stopień niebezpieczeństwa przy krwawieniach?
O. Od rodzaju uszkodzenia i od wielkości uszkodzonego naczynia krwionośnego.
101. P. Jakie krwawienia są niebezpieczniejsze, z tętnic, czy z żyli
— 32 —
O. Niebezpieczniejsze są krwawienia z tętnic, ponieważ tętnicami płynie krew pod znacznie większem ciśnieniem i prędzej z nich wycieka, niż z żył.
102. P. Po czem można poznać krwawienie z tętnicy?
ó. Krwawienie z tętnicy poznaje się po tem, że krew z rany płynie strumieniem i ma kolor jasno-czerwouy.
103. P. Po czem można poznać krwawienie e żyły?
0. Przy krwawieniu z żyły krew płynie równomiernie z rany i jest koloru ciemno-czerwonego.
104. P. Jak się tamuje nieznaczne krwawienia z małych naczyń krwionośnych?
O. Nieznaczne krwawienia przeważnie po niejakim czasie same przez się ustają wskutek utworzenia się skrzepu krwi w ranie.
105. P. Jak sanitarjusz tamuje niewielkie krwawienia z ręki i nogi?
O. Przez ustawienie uszkodzonej kończyny pionowo do góry po ułożeniu chorego. albo przez silne zgięcie i mocne
- 33 —
zabandażowanie w zgiętej pozycji leżącego między sercem i raną stawu (stawy: łokciowy, kolanowy, biodrowy).
100. P. Jak należy tamować krwawienia, trwające pomimo ustawienia w górę kończyny, ^ albo pomimo je j mocnego zgięcia?
O. Nakłada się opatrunek uciskowy na krwawiące miejsce, uwolnione z opatrunków i ubrania, uciskając to miejsce opatrunkiem z gazy i ściśle przybandażo- wywując ten opatrunek.
107. P. Jak tamuje się krwawienie z dużych tętnic ręki luh nogi?
O. Przez zastosowanie ucisku na tętnicę między raną a sercem.
108. P. Przy jakich krwawieniach uciska się tętnicę ramieniowa;?
O. Przy krwawieniach z dolnej części ramienia, ze stawu łokciowego, przedramienia i z ręki.
10,9. P. Przy jakich krwawieniach ucisku się tętnicę udowa?
O. Przy krwawieniach z biodra, uda, kolana, podudzia i stopy.
Katechizm sanitarjusza 3
- 34 -
110. P. Gzem można zastąpić ucisk palca' mi na ręce lub nodze, stosowany w celu zatamowania krwawienia, przy usuwaniu rannych z pola walki?
O. Nałożeniem bandaża elastycznego powyżej rany tuż obok palców uciskających tętnicę.
111. P. Jak traktuje się rannego, któremu nałożono bandaż elastyczny?
O. Rannego takiego należy niezwłocznie zanieść na punkt opatrunkowy i oddać go w ręce lekarza, dając po drodze pilne baczenie, czy czasem krwawienie nie ponawia się.
112. P. Jak długo może leżeć bandaż elastyczny?
O. Najdłużej 3 godziny; pozatem jest niebezpieczeństwo zmartwienia kończyny wskutek możliwości zatrzymania w niej obiegu krwi.
113. P. Na jakie części ciała nie można nakładać bandaży elastycznych?
O. Na głowę, szyję i plecy.
114. P .Jak tamuje się mocne krwawienia na głowie?
- 35 -
O. Nałożeniem opatrunku uciskowego, albo jeżeli i wtedy krwawienie nie ustaje, zastosowaniem-ucisku na tętnicę szyjną tej strony, po której leży krwawiąca rana.
115. P. Jak tamuje się krwawienie na szyi i w okolicy barkowej?
O. Przez zastosowanie ucisku za tętnicę obojczykową.
116. P. Jak poczyna sobie sanitarjusz z ranami polączonemi ze zmiażdżeniem?
C). Rannym takim daje się opiekę, ja kiej wymaga stan ich zdrowia, szczególniej zaś jeżeli są oni nieprzytomni, a przy towarzyszących zmiażdżeniu złamaniach kości nakłada się stosowny opatrunek.
117. P. Po ozem poznajemy rany kłute?
O. Po małych uszkodzeniach, nie pozwalających przeważnie sięgnąć okiem wgłąb.
118. P. Dlaczego rany kłute są często niebezpieczne?
O. Ponieważ mogą dawać uszkodzenia ważnych organów, w głębi leżących, jak naprzykład naczyń krwionośnych, nerwów, albo mogą powodować otwarcie
— 36 —
dużych jam ciała ludzkiego (czaszki, klatki piersiowej, brzucha).
, 11!). P. Jak zachowuje się sanitarjusz przy nieznacznych ranach kłutych?
O. Nie nakłada żadnego opatrunku, ponieważ prędko formujący się skrzep (strup) jest najlepszem zabezpieczeniem rany.
120. P. W jalci sposób tamuje sanitarjusz znaczniejsze krwawienia z ran kłutych9
O. Zapomocą nałożenia opatrunku uciskowego.
121. P. Co robi sanitarjusz, jeżeli w ranie kłutej tkwią części oręża lub jakie inne obce ciało?.
O. Ciał obcych i oręża, tkwiących w ranie, sanitarjuszowi wyjmować nie wolno.
122. P. Po czem poznaje się rany cięte?
O. Rany te mają ostre, równe brzegii mocno krwawią.
123. P. Dlaczego rany cięte przeważnie nie są niebezpiecznej
O. Ponieważ są stosunkowo nie głębokie i łatwe do zbadania wzrokiem.
- 37 -
124. P. Jak zachowuje się sanitarjusz przy ranach ciętych głowy, połączonych z utrata, przytomności9
O. Stara się on po nałożeniu opatrunku uciskowego dostarczyć jak najprędzej opieki lekarskiej.
125. P. Co robi sanitarjusz przy ranach ciętych klatki piersiowej, ]>o łączonych ze znacz- nem krwawieniem?
O. Nakłada opatrunek uciskowy.
126. P. Jak zachowuje się sanitarjusz przy ranach ciętych połączonych z otwarciem jamy brzusznej?
O. Znajdujące się nazewnątrz kiszki przykrywa gazą wyjałowioną i przywołuje natychmiast najbliższego oficera sanitarnego. W wypadkach wyjątkowych tego rodzaju ciężko rannego przenosi się na noszach na punkt opatrunkowy.
127. P. Jak postępuje sanitarjusz przy lekkich ranach postrzałowych, np. zadraśnięciach skóry, postrzałach mięśni rąk?
O. Przy ranach postrzałowych miękkich części rąk, po przykryciu rany opatrunkiem ochronnym, zawiesza się rękę na temblaku, albo zakłada się ją za po
- 38 -
łę odpiętego z kilku guzików munduru, który po wygodnem ułożeniu ręki zapina się na guziki leżące ponad ręką, że- by ją w ten sposóB poniekąd unieruchomić. Ranny udaje się pieszo na punkt ępatrunkowy.
128. P. Co robi sanitarjusz przy ciężkich ranach postrzałowych nóg9
O. Po nałożeniu opatrunku ochronnego na uszkodzoną nogę kładzie rannego na nosze z wysoko ułożoną zranioną kończyną.
129. P. Co to jest rana postrzałowa kości?
O. Jest to zależne od postrzału uszkodzenie części miękkich, połączone ze złamaniem kości.
130. P. Kiedy sanitarjusz imisi usnąć uszkodzenia ręki albo nogi za złamanie kości?
O. 1. Jeżeli widzi, że ręka lub noga wykazuje albo znaczne zboczenie od jej położenia naturalnego, albo zmianę formy, albo przykurczenie, albo zgięcie w nienaturalnem miejscu, lub obrzmienie w miejscu specjalnie bolesnem;
2. jeżeli ranny nie może używać ręki lub nogi (jako takich) i przy próbach poruszenia nimi czuje gwałtowny ból.
13 i. P. Jaki opatrunek nakłada sanitarjusz przy złamaniach zwyczajnych?
O. Opatrunek unieruchomiający.
132. P. Czego powinien bezwzględnie unikać sanitarjusz przy złamaniach lffiki?
O. 1. Wszelkiego nieostrożnego podnoszenia złamanej ręki lub nogi;
2. wszelkich prób nastawiania złamanej kończyny;
3. wszelkiego dotykania palcami otwartego miejsca złamania.
133. P. Jaką przyczynia szkodę nieostrożne podnoszenie złamanej ręki albo nogi?
O. Nieostrożne podnoszenie złamanej kończyny powiększa ból w uszkodzonej kończynie i wywołuje rozrywanie naczyń krwionośnych i nerwów w sąsiedztwie miejsca złamania kości.
134. P. Jak trzeba złamaną rękę lub nogę brać, podnosić i podtrzymywać?
O. Zawsze to robi 2-ch sanitarjuszy, z których jeden bierze nogę powyżej złamania, drugi zaś poniżej takowego, zlckka pociągając. Trzeci sanitarjusz pomaga przytem i nakłada opatrunek.
- 39 -
135. P. Jaki opatrunek nakłada się przy włamaniach otwartych?
O. Na ranę nakłada się opatrunek zabezpieczający, a następnie dopiero nakłada się opatrunek unieruchomiający.
130. P. Jakiej pomocy udziela sanitarjusz przy otwartych złamaniach kości, którym towarzyszy krtcawienie tętnicze?
O. Przedewszystkiem dla zatamowania krwawienia nakłada opatrunek uciskowy, a gdy to nie daje oczekiwanego rezultatu, nakłada bandaż elastyczny i dopiero potem nakłada opatrunek zabezpieczający i unieruchomiający.
137. P. Jakie opatrunki unieruchomiająee są odpowiednie przy złamaniach kości ręki?
O. Przedewszystkiem ułożenie ręki na temblaku. W wypadkach koniecznych owinięcie ramienia albo przedramienia słomianą matą, albo położenie krótszych szyn (leszczotek) po stronie wewnętrznej i dłuższych po stronie zewnętrznej złamanego ramienia lub przedramienia. Szynj (leszczotki) przymocowywuje się bandażami, albo kawałkami płótna.
- 40 —— 41 -
138. P. Jakie opatrunki umeruchomiające mogą byó stosowane przy złamaniach uda tui nad kolanem i przy złamaniach podudzia?
O. 1. Nakładanie po wewnętrznej stronie nogi jednej dobrze wysłanej szyny, sięgającej od podeszwy do środka (uda) i po stronie zewnętrznej nakładanie drugiej szyny, sięgającej od podeszwy do pachy;
2. Ułożenie nogi w macie słomianej, w słomianej plecionce, albo na zwiniętym w wałek płaszczu, albo między wy- pchanemi dwoma rękawami, pończochami, rolkami ze słomy, które przymoco- wywują się bandażami, albo kawałkami płótna. Przy unieruchomianiu nogi trzeba czubek palców stopy zwracać na- zewnątrz.
3. Zbandażowywanie obu nóg razem.
139. P. Jakie podparcie można dać nodze przy bardziej wysokich złamaniach kości udowej?
O. Nogi zgięte w kolanach można ułożyć na skośnie postawionym tornistrze, na siodle, na tłumoczku z ubrania, na wałku ze słomy, na klinie słomianym, albo na zgiętej pod kątem deszczułce.
— 42 -
140. P. Jakie ostrożności zachować należy przy transportowaniu rannego, który uległ częściowemu lub całkowitemu oderwaniu reki lub nogi?
O. Żeby móc w czasie transportowania zatamować łatwo występujące krwawienia, trzeba mieć w pogotowiu bandaż elastyczny, który w razie potrzeby natychmiast nakłada się na rękę albo nogę między raną i sercem.
PIERWSZA POMOC, UDZIELANA PRZEZ SANITARJUSZY I SANITARJUSZY-POMOCNIKÓW W WYPADKACH NAGŁEGO NIEBEZPIECZEŃ
STW A DLA ŻYCIA.141. P. Jakie są najczęstsze przyczyny
utraty przytomności?
O. Wyczerpanie, utrata krwi i rany, lub choroby mózgu.
142. P. Jaki rodzaj utraty przytomności zalicza się do najlżejszych?
O. Zemdlenie, wywołane chwilową przemijającą anemją mózgu.
143. P. Jakie są oznaki zemdlenia'?
O. Bladość, zawrót głowy, osłabienie, mdłości, zimny pot, słabe tętno.
— 43 -
144. P. Jakiej pomocy udziela sanitarjusz zemdlonemu przed przybyciem oficera sanitarnego1̂
O. Kładzie zemdlonego z nisko opuszczoną głową, żeby krew znów obficie dopływała do mózgu, zdejmuje zeń rynsztunek, rozpina uciskające go ubranie, stosuje środki podniecające (trzeźwiące), jak opryskiwanie wodą i dopływ świeżego powietrza.
145. P. Co daje się zemdlonemu, jeżeli odzyskał znów możność przełykania?
O. Daje się wodę, kawę, herbatę i t. p.
140. P. Jakiej pomocy udziela się zemdlonym, u których wystąpiło zaczerwienienie twarzy?
O. Rozpina się wszystkie uciskające części ubrania, zabezpiecza się choremu spokojne leżenie z wysoko ułożoną głową i sprowadza się natychmiast lekarza
147. P. Jakiej pomocy udziela się, jeżeli zemdlony wymiotuje?
O. Przekręca się głowę chorego mocno na bok, żeby masa wymiotna nie zapadała do krtani i dróg oddechowych i w ten sposób nie spowodowała zaduszenia się chorego.
— 44 —
148. P. Jak poznać, ic zemdlony jeszcze oddycha, jeżeli nie można dostrzec wzrokiem poruszania się klatki piersiowej, towarzyszącego zwykle oddechowi?
O. Jeżeli trzymać ucho szczelnie na ustach zemdlonego, to słyszy się i czuje nawet najlżejszy oddech.
149. P. Jakiego rodzaju pomocy udziela sa- nitarjusz, jeżeli chory przestał oddychać?
O. Stosuje sztuczny oddech.
150. P. Jakie ruchy klatki piersiowej wywołujemy sztucznym oddechem?
O. Sztucznym oddechem wywołujemy rozszerzanie się klatki piersiowej, jak to bywa przy naturalnym wdechu, i kurczenie się takowej, jak przy naturalnym wydechu.
151. P. Jak układa się zemdlonego to celu zastosowania u niego sztucznego oddechu?
O. Pod plecy podkłada mu się wałek z ubrania tak, żeby klatka piersiowa leżała wysoko, a głowa cokolwiek niżej.
152. P. Tł jaki sposób uskutecznia jedna osoba stosoivanie sztucznego oddechu?
- 4 5 -
O. Klęka się nad zemdlonym, twarzą do jego twarzy, wyciąga się lewą ręką język z ust zemdlonego i mocno przy- bandażowywuje do brody bandażem z sy- rówki. SztuczneAęby, prymkę i t. p. wyjmuje się z jamy ustnej. Następnie rękami położonemi płasko na dolne żebra klatki piersiowej uciska się takową i przez to wywołuje się wydech. Następnie unosi się prędko w górę ręce zemdlonego, co powoduje oddalanie się od siebie żeber i wywołuje wdech.
153. P. .Dlaczego w czasie stosoioania sztucznego oddechu język musi znajdować się między zębami?
O. Dlatego, żeby, zapadając w dół, nie zatykał wejścia do krtani, co u pozbawionych przytomności, leżących na plecach, zdarza się bardzo łatwo.
154. P. Jak często robi się sztuczne poru• szenia oddechowe klatki piersiowej9
O. Tak często, jak człowiek oddycha sam, czyli około 16-tu razy na minutę.
155. P. Jak długo stosuje się sztuczny oddech?
O. Sztuczny oddech stosuje się dotąd, dopóki zemdlony nie zacznie oddychać
— 46 —
zupełnie naturalnie, albo dopóki nie zjawi się na miejscu oficer sanitarny.
156. P. Jak 2-ch sanitarjuszy uskutecznia stosowanie sztucznego oddechu?
0. Jeden sanitarjusz klęka w głowach zemdlonego i wysuwa jego dolną szczękę palcami wskazującemi, umieszczone- mi poza kątami szczęki dolnej tak daleko ku przodowi, żeby zęby dolne były wysunięte więcej naprzód, niż górne.
Drugi sanitarjusz wykonywa sztuczny oddech w sposób wyżej opisany.
157. P. Kiedy najwcześniej można otrzeźwionemu zacząó dawaó środki -wzmacniająceY
O. Jeżeli otrzeźwiony jest już tak przytomny, że może swobodnie połykać.
158. P. W jakim przypadku można wykonywać sztuczny oddech u rannych?
O. Tylko na zlecenie oficera sanitarnego.
159. P. Jakiej pomocy udziela się wyciągniętym z wody topielcom?
O. Oczyszcza się jamę ustną i nos z mułu, następnie zaś wydala się wodę z dróg oddechowych, przyczem kładzie się ze
_ 47 _
mdlonego na brzuch, klatką piersiową na zwinięte w rolkę (wałek) ubranie, albo na zgiętą w kolanie własną nogę z głową opuszczoną ku dołowi i stosuje się ucisk na ciało i klatkę piersiową, żeby znajdująca się w drogach oddechowych woda mogła swobodnie wyciekać.
KIO. P. Jakiego rodzaju pomocy udziela się topielcowi po uwolnieniu jamy ustnej i nosowej od mułu, a dróg oddechoioych od wody?
O. Stosuje sie sztuczny oddech.*
161. P. Jakiej pomocy udziela się zasypanym ziemią?
O. Zasypanych ziemią odkopuje się ostrożnie, przyczem zabezpieczyć się trzeba przed powtórnem zasypaniem ich. Usta, jamę ustną i nos oczyszcza się z piasku, który tam się dostał. Wynoszenia zasypanych należy dokonywać z wielką ostrożnością, ponieważ u tego rodzaju chorych zdarzają się trudne do rozpoznania złamania kości. /
162. P. Jakiej pomocy udziela się potvie- szonym (wisielcom)?
O. Przecina się natychmiast stryczek przy jednoczesnem mocnem podtrzymy
— 48 -
waniu powieszonego wolną ręką, rozluźnia się pętlę i wszystkie uciskające części ubrania i niezwłocznie stosuje się sztuczny oddech.
163. P. Jakiej pomocy udziela sanitarjusz oparzonym łub rażonym, piorunem9
O. Rozpruwa ostrożnie ubranie i na oparzone części ciała nakłada opatrunek nasycony oliwą.
164. P. Jakiej pomocy należy udzielać przy ratowaniu ogarniętych płom^niem?
O. Ogarniętych płomieiiiem (palących się) ratuje się zmoczonem ubraniem, mo- kremi szmatami, mokremi chustami, kładzie się ich zaraz na ziemię i gasi się na nich płomień narzucaniem na nich ubrania, np. munduru lub płaszcza ratującego.
165. P. Po czem poznaje się zmarzniętych*?
O. Skóra zmarzniętego jest blada, po* zbawiona czucia, ręce i nogi sztywne i twarde. Zmarznięty oddycha albo bardzo słabo, albo wcale nie.
166. P. Jakiej pomocy udziela się zmarzniętymi
— 49 —
O. 1. Rozbiera się skostniałych albo na powietrzu, albo w zimnym budynku, rozcinając lub rozpruwając ubranie, n i e ś c i ą g a j ą c go w ż a d n y m wypad- k u, ponieważ mocno zmrożone członki są kruche i szczególniej palce u rąk i nóg łatwo ulegają złamaniu.
2. Wyciera się ciało śniegiem albo szmatami, zmoczonemi w wodzie lodowej, żeby zamarznięte ciało powoli od- tajało.
3. Gdy tylko ustąpiło skostnienie, rozgrzewa się ciało nacieraniem szmatami (płótnem), przenosi się chorego do z i m nego łóżka i dalej rozciera się go.
4. Ocuconemu wlewa się do ust letnie napoje.
167.. P. Jakiego rodzaju pierwszej pomocy udziela sanitarjusz-tragarz odurzonym gazami trującemi (czad węglowy, gaz świetlny) przed przybyciem oficera sanitarnego?
O. Wynosi nieprzytomnego jak można najprędzej na świeże powietrze, zachowując przytem potrzebne ostrożności. Przy ratowaniu zatrutych gazem świetlnym (łatwym do rozpoznania po swym zapachu)nie wchodzi się ze światłem do pokoju, gdzie miał miejsce wypadek, lecz
Katechizm sanitariusza. 4
— 50 —
podchodzi się po ciemku do okna i przez otwarcie go lub zbicie daje się możność dopływu świeżego powietrza. Tak samo postępuje się przy ratowaniu zatrutych czadem węglowym, zapewniając należyty dopływ czystego powietrza lub wywołując przeciąg w pokoju, gdzie zaszedł nieszczęśliwy wypadek.
Przy ratowaniu nieprzytomnych z dołów, kloak i ganków minowych sanitarjusz trzyma się mocno na obwiązanym przez piersi i ramiona sznurze, zawiązując na ręku linkę sygnałową, żeby, jeżeli robi mu się słabo, mógł łatwo dać sygnał do wyciągnięcia go nazewnątrz.
168. P. Go się robi z nieprzytomnym wyniesionym na świeże powietrze?
O. O ile nie można sprawdzić, czy taki chory oddycha, stosuje się sztuczny oddech i po ocuceniu daje mu się do picia wzmacniające napoje.
169. P. Kiedy i to czasie jakiej pogody zdarzają się porażenia słoneczne (z gorąca)?
O. W czasie marszu podczas wielkiej spiekoty, przy bezwietrznym, dusznym powietrzu, kiedy wojsko idzie w zamkniętym szyku.
- r>i —
170. P. Jakiego rodzaju pomocy udziela się tym, co ulegli porażeniu słonecznemu (z gorąca)?
O. 1. Przenosi się takich chorych w miejsce zacienione i układa się ich z uniesioną ku górze górną częścią ciała (pod głowę np. tornister).
2. Zdejmuje się im czapkę i rynsztunek, usuwa się wszystkie uciskające części ubrania (krawat, szelki), zdejmuje się mundur i koszule.
3. O ile chory jest jeszcze na tyle przytomny, że może przełykać, to daje mu się powoli pić małemi porcjami możliwie dużą ilość wody.
4. Oblewa się obficie wodą głowę, szyję i piersi, biorąc do tego w razie potrzeby manierki kolegów.
5. Wachluje się leżącego na ziemi, naprz. poruszeniami munduru, koszuli lub t. p., żeby przez dopływ powietrza do znajdującej się wody na głowie, szyi i piersiach wywołać parowanie tej wody i przez to możliwie prędko ostudzić rozgrzane ponad miarę ciało.
6. Jeżeli chory pomimo tych wszystkich zabiegów należycie nie oddycha, to trzeba zastosować sztuczny oddech, o ile niema na miejscu oficera sanitarnego.
- 52 —
OZNAKI ŚMIERCI. GRZEBANIE ZMARŁYCH.171. P. Co dla sanitarjuszy jest pewną
oznaką śmierci?
O. Niebiesko-czerwone plamy na tych częściach ciała, które zwrócone są do ziemi, również poczynający się rozkład (gnicie), który wyraża się wzdęciem zielonkawo zabarwionego brzucha, trupim zapachem, wyciekaniem z ust i nosa cuchnącej cieczy.
172. P. Jakie oznaki śmierci są dla sanitarjuszy niedostatecznie pewne?
O. Brak bicia serca, brak odechu i przytomności, stężenie członków, trupia bladość i trupie zimno ciała, osłupiały wzrok.
173. P. Jak zachoioują się sanitarjusze przy nieprzytomnych, niedostatecznych oznakach śmierci9
O. Takich nieprzytomnych umieszcza się oddzielnie i stosuje się u nich zabiegi trzeźwiące.
174. P. Kiedy tacy nieprzytomni mogą byó uznani za zmarłych?
O. Jeżeli oficer sanitarny ściśle stwierdzi ich śmierć.
— 53 -
175. P. Gdzie grzebie się zmarłych?
O. Na polu walki, albo na sąsiednim cmentarzu
170. P. Jak przygotowuje się mogiły?
O. Doły grzebalne (mogiły) wykopuje się w ziemi suchej na 2 mtr. wgłąb.
177. P. Ile ciał pochować można w grobie (dole) wspólnym?
O. Do (j-ciu ciał.
178. P. Co należy zabrać zmarłym bezpośrednio przed ich pogrzebaniem?
O. Książkę żołdu i tabliczkę rozpoznawczą, które sanitarjusz oddaje najbliższemu swojemu zwierzchnikowi.
179. P. Jak ustala się osobistość zmarłego, jeżeli nie znaleziono przy nim książki żołdu i tabliczki rozpoznawczej?
O. Z papierów przy nim znalezionych, z numeru broni i ze stempla na ubraniu, który to ostatni trzeba wyciąć i oddać komu należy.
— 54 —
WYSZUKIWANIE RANNYCH. PRZENOSZENIE NA NOSZACH.
180. P. Na co powinien zwrócić uwagę sa- nitarjusz przy poszukiwaniu rannych na polu walki?
O. Na krzaki, płoty, rowy i i. d., które w czasie ciemności z pomocą lamp, kagańców, latarń powinien dokładnie przeszukać, ponieważ ranni często usuwają się za tego rodzaju osłony.
181. P. Jak poczyna sobie sanitariusz z osobistą własnością rannych lub zabitych, znalezioną na polu walki?
O. Znalezione rzeczy oddaje najbliższemu swojemu przełożonemu razem z ich wykazem.
182. P. Jak zachowuje się sanitarjusz względem rannych mogących chodzić?
O. Ranni, którzy mogą chodzić, udają się piechotą na punkt opatrunkowy; po nałożeniu im w razie potrzeby opatrunku unieruchomiającego, uciskającego i t, d. idą obok noszy, udających się na punkt opatrunkowy.
183. P. Jak wysyła się rannych z ranami rąk i głowy, którzy wskutek wyczerpania i t. p.
nie mogą o własnych siłach przebyć większej przestrzeni?
O. Z miejsca postoju wózków wysyła się ich na kozłach wózków ambulansowych.
184. P. Jak dostają się ranni niezdolni do chodzenia na miejsce postoju wózków?
O. Na noszach.
185. P. Jak dzielą między siebie pracę przy udzielaniu pomocy rannym 4-ej sanitar' jusze po przybyciu noszy do rannego?
O. Idąca przodem grupa poi rannego,o ile tenże może przełykać, zdejmuje z niego rynsztunek i rozluźnia mu uciskające go części ubrania. Z broni palnej wyjmuje się ładunki. Sanitarjusze niosący nosze stawiają takowe na ziemi w odległości 1—2 kroków od rannego, i o ile to tylko jest możliwe po tej stronie ciała chorego, na której znajduje się uszkodzenie, koniec z wezgłowiem noszy musi znajdować się na równi z głową rannego. Przy udzielaniu koniecznej pomocy rannemu biorą udział 4-ej sanilarju- sze.
— 55 —
— 56 —
ISd. P. Jak postępują z ciężko rannymi?
O. Zawiadamiają natychmiast najbliższego oficera sanitarnego o znalezionym ciężko rannym. Ciężko rannych kładzie się czasowo w miejscach, dających pewność, że nie zostaną powtórnie zranieni i przykrywa się ich płaszćzem i t. p.
187. P. Jak mogą 2 sanitarjusze w razie po' trzeby przenieść rannego9
O. W pozycji siedzącej na 4-ch rękach, odpowiednio razem złożonych, albo na kółku ze sznura lub słomy, trzymanem jedną ręką każdego z 2-ch sanitarjuszy, którzy w drugiej wolnej ręce niosą rynsztunek i oręż rannego. Ranny w tym ostatnim przypadku obejmuje sanitarjuszy rękami za szyję.
188. P. Jak może trzeci sanitarjusz pomagać przy tego rodzaju przenoszeniu rannego?
O. Idąc przed chorym, może nieść wy* ciągnięte nogi, o ile to możliwe, każdą ręką jedną nogę.
189. P. Na jaką komendą podnosi się rannego i Madzie na noszach1
O. Na komendę b i e r z ! ustawiają się Nr. 1, 2, 3 po zdrowej stronie rannego:
Nr. 1 przy głowie, Nr. 2 przy miednicy, Nr. 3 przy nogach; Nr. 4 po stronie rany rannego.
190. P. Kto komenderuje?
O. Nr. 4, albo po zmianie sanitarjuszy Nr. 3.
191. P. Kto komenderuje, jeżeli sanitarjuszy jest 3-ch albo 2-ch9
O. Jeżeli sanitarjuszy jest 3-ch, to komenderuje Nr. 3, a jeżeli 2-ch—to Nr. 2.
192. P. Jakstę komenderuje przy podnoszeniu i układaniu rannych i przy staioianiu noszy z rannymi9
O. Tonem rozkazującym, żeby już samym sposobem komendy wskazać na potrzebę ostrożnego postępowania i potrzebę unikania gwałtownych poruszeń.
193. P. Jak brzmi komenda przy podnoszeniu chorego?
O. „Rannego (chorego) — bierz!—Gotowe!—Pod-noś! “
194. P. Co robią 4-ej sanitarjusze na komendą: „Rannego (chorego) —bierz!
Nr. 1 podkłada jedną rękę pod kark chorego i wsuwa ją w przeciwległą so
— 57 -
- 58 —
bie pachę, drugą zaś ręką bierze za ramię, przyległe tej pasze, i pozwala rannemu ująć się za szyję.
Nr. 2 bierze rękami od spodu i zwie- rzchu za miednicę rannego.
Nr. 3 bierze rękami za golenie rannego.Nr. 4 pomaga przy podnoszeniu ranne
go, podnosząc go ku górze rękami pod- łożonemi pod plecy i biodra.
195 P. Go robią 4-ej sanitarjusze na komendę: „ Gotowe!-Pod-noś!“
O. Wszyscy 4-ej jednocześnie z wielką ostrożnością podnoszą w górę ranne
go. O ile który z sanitarjuszy nie uchwy
cił jeszcze dobrze, to po słowie komendy „gotowe!" natychmiast woła „stój!u Po podniesieniu chorego Nr. 4 podsuwa nosze pod rannego, chwytając w tym celu za środek obu drążków noszy i następnie podtrzymuje rannego w taki sam sposób, jak to robił poprzednio, czyli
pod plecy i biodra.
196 P. Go robią 4-ej sanitarjusze na komendę: „Po-łóż!“
O. Wszyscy 4-ej jednocześnie z wielką ostrożnością kładą rannego na noszach i wyciągają ostrożnie z pod niego ręce.
— 59 —
197. P. Jak można ustawić nosze po stronie zranionej rannego w celu ułożenia go na nich i jak w takim wypadku uskutecznia się to tiłożenie?
O. Nosze można postawić przy głowie, albo przy nogach rannego na przedłużeniu jego ciała, przyczem układanie go na noszach odbywa się przez jeden lub drugi koniec noszy.
198. P. Jak odbywa się układanie chorych na nosze, jeżeli może do tego byó użytych tylko 3’ch sanitarjuszy?
O. Nr. 1 i Nr. 2 podkładają jeden z prawej, drugi z lewej strony po jednej ręce pod plecy, a drugą rękę podkłada każdy pod krzyż (miednicę) rannego, który,o ile tylko może, obejmuje za szyję obu sanitarjuszy (czyli Nr. 1 i 2). Nr. 3 bierze rannego za nogi.
199. P. Jak odbywa się układanie chorych na nosze, jeżeli może byó do tego użytych tylko 2-ch sanitarjuszyi?
O. Nr. 1 klęka na lewem kolanie z prawej strony rannego, Nr. 2 po stronie lewej rannego na prawem kolanie. Oba- dwaj sanitarjusze, podsunąwszy ręce pód
plecy i uda, ujmują się rękami wzajemnie, ranny zaś bierze ich za szyję, i w taki sposób unoszą rannego do góry. Albo,o ile ranny ma chociaż jedną rękę nieuszkodzoną, obadwaj sanitarjusze biorą chorego z jednej strony, żeby nią mógł objąć sanitarjusza Nr. 1 za szyję. Nosze w tym przjpadku ustawia się po przeciwnej stronie od sanitarjuszy.
200. P. Jak może to potrzebie jeden sanitarjusz śam podnieść i przenieść rannego?
O. Klęcząc jednem kolanem na ziemi, podnosi rannego na drugie kolano, następnie powoli podnosi się z rannymi, o ile niema noszy pod ręką, przenosi go, gdzie potrzeba.
201. P. Jakiej pomocy udzielą sanitarju- sze-tragarze rannym jeźdźcom? *
O. O ile jeździec może utrzymać się na siodle, to prowadzą konia z jeźdźcem na punkt opatrunkowy, przyczem'w razie potrzeby należy podtrzymywać siedzącego na koniu rannego.
202. P. Jak zachowują sic poszczególni sanitarjusze przy zsadzaniu z konia rannych jeźdźców?
— 60 —— 61 —
O. Nr. 4, stojąc przed koniem, trzyma go za cugle dwoma rękami; w razie potrzeby, o ile koń jest niespokojny, podnosi sanitarjusz koniowi jedną przednią nogę jedną ręką, drugą zaś w tym samym czasie trzyma konia za cugle.
Nr. 1 i 3 stawiają nosze na ziemi o 4—5 kroków od konia, prżyczem pod- główek winien znaleźć się równo z końską głową, a część nożna noszy zwrócona ma być ku tyłowi. Przy uszkodzeniach rąk stawia się nosze po stronie ręki zdrowej, a przy uszkodzeniach nóg stawia się nosze po stronie uszkodzonej nogi.
Nr. 2 przygotowuje jeźdźca do zsadze- nia go z konia, zdejmuje z niego karabin, pokrowiec od karabina, szpadę, ewentualnie szablę i lancę, załatwiwszy zaś to wszystko, idzie i staje między Nr. 1 i 3.
203. P. 1F jaki sposób dokonywą się zsa- dzania z konia, jeżeli jeździec zraniony jest io nogę?
O. Nr. 1, 2 i 3 podchodzą do konia od strony nogi, która uległa zranieniu.
Nr. 1 ujmuje pod spód miednicę i zdrową uogę.
— G2 —
Nr. 2 pozwala rannemu wziąć się za szyję i ramiona i podtrzymuje Nr. 1 i 3.
Nr. 3 trzyma zranioną nogę. Ranny w poprzek przez siodło zostaje, zdjęty, przyczem zdrową nogę ciągnie za sobą przez siodło.
204. P. W jaki sposób dokonywa się zsa- dzania z konia, jeżeli jeździec zraniony jest io rękę?
O. Nr. 1, 2 i 3 podchodzą do konia od strony zdrowej ręki.
Nr. 1 podtrzymuje miednicę i obydwie nogi.
Nr. 2 pozwala rannemu ująć się za zsyję zdrową ręką i podtrzymuje Nr. 1i 3-ci.
Nr. 3, pomagając Nr. 1-mu, podtrzymuje zranioną rękę jeźdźca, ułożoną na rannego piersiach, na których spoczywai w czasie zsadzania go, a ten sam sanitarjusz pomaga rannemu przechylić się ku tyłowi.
205. P. Na co trzeba zwracać uwagę przy wiydóbywaniu ramiego z pod konia?
O. Przez trzymanie głowy koniowi nisko unikać niebezpiecznych poruszeń konia.
— 63 —
206. P. Kiedy trzeba położyć rmmego, kładąc go na noszach na bok?
O. Jeżeli uszkodzony jest tył głowy,• kark albo plecy.
207. P. Czem podpiera się rannego kładąc go na bokifł
O. Podpiera się płaszczem, płótnem namiotowem, trawą, pęczkami słomy, wszystkie te jednak podpórki nie mogą dotykać miejsc poranionych.
208. P. Jak układa się zranioną rękę, o ile przytem konieczne jest położenie rannego na noszach?
O Uszkodzoną rękę układa się na trójkątny temblak i podpiera się ją częściami ubrania, albo ranny sam zdrową ręką podtrzymuje ją mocno.
209. P. Jak układa się na noszach rannego z raną klatki piersiowej?
O. W pozycji nawpół siedzącej przy pomocy wysoko podniesionego podgłówka noszy.
210. P. Jak układa się na noszach rannego w brzuch, albo ze złamaniem uda''}
- G4- —
O. Ze zgiętemi kolanami, klóre podpiera się skośnie ustawionym tornistrem, siodłem, tłomoczkiem z ubrania, pęczkami słomy, klinem ze słomy, zgiętem pod kątem blatem.
211. P. Jak układa się na noszach rannych w okolicą kolana lub w podudzier?
O. Z wyciągniętemi nogami przy zastosowaniu podparcia nogi matami ze słomy, zwiniętym płaszczem i t. d. (patrz uszkodzenia ciała ludzkiego w Nr. 136).
212. P. Jak dokonywa się wynoszenia rannego na noszach‘?
O. Na komendę „ W y n o s i ć ! “ podchodzi Nr. 1 do końca noszy, zaopatrzonego w podgłówek, twarzą będąc zwrócony do rannego, Nr. zaś 3-ci podchodzi do końca noszy, na którym spoczywają nogi, plecami zwrócony do rannego, a Nr. 2 podchodzi od strony prawej, a Nr. 4 od strony lewej rannego. Nr. 2i Nr. 4 niosą swój rynsztunek, broń zaś przewieszają skośnie przez ramię.
218. P. Jakiej komendy używa się przy podnoszeniu ?ioszyęł
O. Na komendę „Nosze — b i e r z ! “ zakładają Nr. 1 i Nr. 3 pasy do dźwigania na rączki drążków noszy, biorą za rączki między ich końcami i pasem i na komendę „gotowe!—po d - n o ś ! “ podnoszą nosze do góry powoli i równocześnie. O ile który z sanitaurjuszy nie uchwycił jeszcze dobrze noszy, to bezpośrednio po słowach komendy „gotowe" powinien zawołać „stój!“
214. P. Jakiej komendy używa się przy ruszaniu noszy z rannym?
0. Gdy sanitarjusze niosący nosze mają ruszyć z noszami, komenda brzmi „Nosze — marsz ! "
215. P. Jak muszą iść sanitarjusze niosący msze, żeby uniknąć wszelkiego wstrsąśnie- nia leżącego na noszach?
O. Krokiem*górskim, jak tragarze w górach: idzie się nie w nogę, niewielkiemi krokami, z przygiętemi cokolwiek kolanami.
216. P. Jakiej 'komendy używa się przy stawianiu noszxf\
O. Używa się komendy „Nosze — s t ó j! — P o s t a w!“ Komenderuje Nr. 4,
Katechizm saaitarjuiza. 5
- 60 -
a jeżeli nastąpiła zmiana niosących — to Nr. 3.
217. .P Jakiej komendy używa się przy zmienianiu się niosących?!
O. Na komendę „M ie jsc a—z m i e ń!“ Nr. 1 idzie na miejsce Ńr. 2-go, Nr. 2-gi idzie na miejsce Ńr. 3-go, Nr. 3-ci idzie na miejsce Ńr. 4-go, a Ńr. 4-ty na miejsce Nr. 1-go, przyczem Nr. l-szy i Nr. 3-ci oddają pasy do dźwigania Nr. 2-mu i Nr. 4-mu, a odbierają od Nr. 2-go i 4-go rynsztunek rannych.
218. P. Jakiej komendy używa się przy ponownym ruszeniu noszy*!
O. Komenderuje Nr. 3 „Nosze—bierz!— Gotowe!—Pod-noś!—marsz! “
•219. P. Jakiej komendy używa się przy
powrocie niosących na swoje zasadnicze, miejsca?
O. Komenderuje Nr. 3 „Nosze— stój!— Po-staw!—Miejsca—zmień! “, poczem każdy sanitarjusz powraca na swoje zasadnicze miejsce.
220 P. Kto przy niesieniu noszy uważa na nierówności i przeszkody?
— 67 -
O. Idący przodem Nr. 3 lub,*po zmianie miejsca Nr. 2 zwraca uwagę na nierówności i woła przed,iprzeszkodą „Stój“
221. P. Jak wnosi się rannego na górę jak znosi się go z] goryl
O. Przy wnoszeniu rannego na górę,o ile niema złamania nogi, niesie się go głową naprzód, przy znoszeuiu z góry nogami naprzód. O ile zaś ranny ma złamaną nogę to przy wnoszeniu go na górę niesie się go nogami naprzód, a przy znoszeniu z góry głową naprzód.
222. P. Podług jakiej komendy toykonywa się obrót noszami?
O. Na komendę „Nosze—s tó j !—N o sze—w ty ł z w r o t —s tó j !—P o —staw! wykonywa się noszami zwrot, zmieniający ich kierunek, w ten sposób, że tam, gdzie był koniect noszy z podgłówkiem, po dokonaniu zwrotu, będzie koniec przeznaczony na nogi rannego.
223. P. Podług jakiej komendy sanitarjusze robią zwrot i podchodzą z powrotem do noszy?
O. Komenda brzmi: „ B a c z n o ś ć — w t y ł zwrot !—N o s z e —b ie r z !—Go-
— 68 —
to we!— P.od-noś!—Marsz! Zwrot wy- konywują Nr. 3 i Nr. 1 (albo po zmianie miejsc Nr. 2 i Nr. 4) w ten sposób, że-,każdy z nich odchodzi 7a kroku od noszy w kierunku ich osi podłużnej, żeby przy wykonywaniu zwrotu nie potrącić noszy.
224. P. Jak się rannego wnosi na schody lub w górą po •strontem wzniesieniu?
0. Sanitarjusze idący przodem niosą rękami koniec noszy z podgłówkiem, a sanitarjusze idący w tyle niosą koniec noszy na ramionach, żeby nosze zachowały położenie poziome.
225. P. Jak się rannego znosi ze $chodóiv lub po pochyłości?
0 / Po ustawieniu noszy tak, żeby nogi poprzedzały chorego przy schodzeniu, sanitarjusze niosący w nogach trzymają nosze na ramionach, a niosący w głowach trzymają nosze rękami.
226. P. Jak się przekracza z noszami przeszkody, np. rowy?
O. Przeszkody, których nie można obejść, przekracza się noszami zwrócone- mi naprzód końcem z nogami chorego.
Nr. 3 przekracza przeszkodę i przesuwa koniec noszy z nogami chorego na drugą stronę przeszkody.
227. P. Jak brzmi komenda przy podno- s :eniu noszy w czasie przekraczania prze- szkodyl
O. Na komendę, W3rgłoszoną przez Nr. 1 (albo po zmianie miejsc przez Nr. 3), „Go towe !—P o d - n o ś ! “ Nr. 2 i Nr. 4, stojąc po bokach końca noszy z nogami rannegq, a Nr. 1 w końcu noszy z podgłówkiem, podnoszą takowe ponad przeszkodę i przesuwają je ku Nr. 3-mu, który, uchwyciwszy nosze za rączki, woła „Stó j !“ Następnie Nr. 3 i Nr. 1 trzymają nosze, a Nr. 2 i Nr. 4 przekraczają przeszkodę, wziąwszy z sobą rynsztunek rannego, a po przekroczeniu przeszkody biorą znów nosze, stojąc po ich bokach, za koniec z podgłówkiem i ostrożnie razem z Nr. 3-im, trzymającym nosze za drugi koniec, opuszczają nosze na ziemię. Nr. 1 przekracza teraz tak samo przeszkodę i podchodzi z powrotem do końca noszy od strony podgłówka, Nr. 2i Nr. 4 idą znów przy bokach noszy.
228. P. Kiedy niemożna nieśó rannego na noszach?
O. Jeżeli wskutek bardzo nierównej powierzchni ziemi nie można nieść dobrze noszy, to Nr. 1 i Nr. 3 na czterech swoich rękach, odpowiednio złożonych, niosą rannego (patrz pytanie 187), Nr. 4, idąc przodem* niesie rynsztunek rannego, a Nr. 2 idzie w tyle za niosącymi ranne-, go i niesie próżne nosze.
229. V. Gdzie po przybyciu noszy na miejsce postoju wózków sTclada się rynsztunek rannego?
O. Niosący rynsztunek rannego składają go z boku mniej wriecej na 3 kroki od tylnych kół „wózka ambulansowego.
230. P. Gdzie stawia się nosze z rannym przed umieszczeniem ich w wózku ambulansowymi
O. Nosze należy przynieść do samego wózka i tak postawić w przedłużeniu jego, żeby koniec noszy* którym nosze mają być wstawiane do wózka, znajdował się tuż przy wózku.
23J. P. Jak trzeba pomieścić rannego w wózku ambulansowy ml
O. Ranny musi być tak umieszczony w wózku ambulansowym, żeby uszko
dzona część jego ciała znajdowała się po stronie zewnętrznej wózka i była łatwo dostępną od tyłów wózka, żeby można było łatwo udzielić pomocy rannemu na miejscu.
232. P. Jak należy postawić nosze, jeżeli inne nosze są umieszczone w wózku ambulansowymi
O. Nosze w tym wypadku stawia się w odległości podwójnej ich długości od wózka i cokolwiek z boku.
233. P. W jaki sposób przygotowuje się wózki ambulansowe do ładoioania w nich rannychi
0. Zasłony wózków ambulansowych odsuwa się, tylne zamykające wózek kla
py opuszcza się.
234. P. W jakich wypadkach ramtego me wiezie się na punkt opatrunkowy, tylko bezwarunkowo trzeba go zanieść na noszach?
O. O ile niema żadnego wózka ambulansowego na miejscu postoju wózków ambulansowych, albo jeżeli uszkodzenia tyle bólu przyczyniają rannemu, że jazda wózkiem jest bezwarunkowo wykluczoną, o ile ranni mają duże krwawienia,
— 71 —
— 72 -
które zmusiły^do zastosowania bandaża elastycznego, o ile ranni mają uszkodzenia wielkich jam ciała, złamanie kręgosłupa, miednicy lub uda.
235. P. Tf jakim, wypadku w drodze wyjątku ranni z wyżej wyluszczonemi uszkodzeniami mogą byó przewiezieni wózkiem ambulansowym
O. Tacy ranni mogą być przewiezieni wózkami tylko na zlecenie oficera sanitarnego i tylko na miejscach dolnych.
230. P. Kiedy zajmuje się tylko dolne miejsca na nosze w wózkach ambulansowych, mających miejsca na l noszeń
O. W miejscowościach o nierównej powierzchni, ciężkich do przebycia, w których ranni, umieszczeni na miejscach górnych, mogliby bardzo cierpieć wskutek kołysania się zbytniego wózków.
UWAGI PRAWNE.
KONWENCJA GENEWSKA.237. P. Co mówi konwencja genewska od
nośnie do chorych i rannych?
O. Ranni i chorzy, należący do armji, którzy wpadną w ręce nieprzyjaciela, muszą mieć dostarczoną opiekę i pomoc lekarską, mogą być wymieniani za zgodą stron walczących.
238. P. Co mówi konwencja genewska odnośnie do personelu sanitarnego?
O. Personel przeznaczony wyłącznie do służby sanitarnej (a więc nie pomocni cy-sanitarj usze tragarze), jako nie biorący udziału w walce, musi być oszczędzany i nie może być uważany za wroga.
239. P. Jaka jest uchwała konwencji genewskiej odnośnie do personelu sanitarnego, który dostał się w ręce nieprzyjaciela?
O. Personel sanitarny, jak tylko wypadki wojenne na to pozwalają i o ile ranni zostaną opatrzeni, zostaje odesłany do swojego wojska.
240. P. Jaki użytek może zrobić ze swojej broni (broń przyboczna, rewolwer) personel sanitarny?
O. Tylko do własnej obrony w wypadku koniecznej obrony i do obrony rannych i chorych.
— 73 —
- 74 -
241 P. Go mówi konwencja genewska odnośnie. do urządzeń i zakładów sanitarnych?
O. Urządzenia sanitarne, jako to kom- panje sanitarne i szpitale polowe, jak również nieruchome zakłady sanitarne (wojenne, etapowe i zapasowe szpitale), przeznaczone do towarzyszenia wojsku w polu, łącznie z ich strażą nie uważane są za wroga dotąd, dopóki nie biorą udziału w walce.
242. P. Go mówi konwencja genewska odnośnie do* wyekwipowania sanitarnego, kom- panij sanitarnych i szpitali połowy chi
O. Wyekwipowanie sanitarne kompa- nij sanitarnych i szpitali polowych, o ile wpadnie w ręce nieprzyjaciela, podlega odesłaniu do wojska, do którego należy.
243. P. Go mówi konwencja genewska odnośnie do wyekwipowania sanitarnego i budynków nieruchomych zakładóio sanitarnych,o ile takowe wpadły w ręce nieprzyjaciela?
O. Wyekwipowanie sanitarne i budynki nieruchomych zakładów sanitarnych (wTojennych, etapowych i zapasowych szpitali) podlegają prawom wojennym.
244. P. Go mówi konwencja genewska odnośnie do, mieszkańców, którzy rannych i chorych wojskowych przyjmują i pielęgnują? .
^ .O. Tacy mieszkańcy otrzymują specjaln ą opiekę i pewne przywileje.
-0^1245. P. Jakie państwa należą do komuen- cji genewskiej? (
O. Polska i wszystkie państwa ościenne.
246 P. Jaki jest znak konwencji genewskiej?
O. Genewski krzyż: czerwony krzyż na białem polu.
247. P. Gdzie umieszem się znak czerwonego krzyża?!
0. 1. Na białych opaskach, noszonych na ramieniu lewem przez personel sanitarny;
2. na chorągwiach (flagach) urządzeńi zakładów sanitarnych;
3 Na składach sanitarnych;
1. na wózkach ambulansowych i sanitarnych;
5. na wagonach i statkach sanitarnych.
— 75 —
- 76 -
A R TYK U Ł 17 NIEMIECKIEGO PRAW A WOJENNEGO.
248. P. Go przepisuje prawo wojenne żołnierzowi odnośnie do jego zachowania się w czasie wojny w stosunku do mieszkańców kraju nieprzyjacielskiego i ich mienia?
O. Wojnę prowadzi się nie ze spokojnymi mieszkańcami kraju nieprzyjacielskiego, a z nieprzyjacielską siłą zbrojną. Żołnierz nie może porywać się na mieszkańców kraju nieprzyjącielskiego i na ich mienie.
249. P. Co przepisuje prawo wojenne żołnierzowi odnośnie do jego zachowania się w czasie wojny w stosunku do mienia, rannych, wziętych do niewoli i zabitych?
O. Mienia rannych, wziętych do niewoli i zabitych przywłaszczać sobie nie wolno.
250. P. Go mówi prawo wojenne o poniewieraniu i grabieniu ludności kraju nieprzyjacielskiego?
O. Poniewieranie i grabież ludności kraju nieprzyjacielskiego jest surowo karane.
251. P. Go wyjątkowo w czasie wojny można zabierać z mienia mieszkańców kraju nieprzyjacielskiego?
O. Tylko w razie potrzeby wolno zabierać* produkty spożywcze, środki lekarskie, opał, paszę, środki przewozowei ubranie.
A R TYK U Ł 1 3 4 -ty NIEMIECKIEGO PRAWA KARNEGO OLA ARMJI.
252. P. Jak karze prawo wojskowe za wymuszanie, albo zabieranie rzeczy chorym, rannym, poległym, albo wziętym do niewolił
O. Za grabież chorych, rannych, poległych i wziętych do niewoli* karze się surowo—zamknięciem w ciężkiem więzieniu na czas do 10 lat.
CBW Warszawa
nr inw.. B16 - 305682
„ W I A R U S "WYCHODZI 1 “go, 10-jęo i 20 KAŻDEGO MIESIĄCA.
PISMO DLA ŻOŁNIERZY POI) RED. Dr. W. TOKARZA
Podaje w formie popoiarnej artykuły z dziedziny liislojji wojskowości i wojen, z teorjl i praktyki wojskowej,
z wiedzy ogólnej, odcinek powieściowy i kronikę życia żołnierskiego.
Prenumerata: miesięcznie 1.20 (1.80 k.), kwart. 3 mk. (5 k.), półrocznie 6 mk. (10 k.), rocznie 12 m. (20 k.). Cena pojedyńciego zeszytu 40 fenygów (60 hal.).
Dla wojskowych przez administr.: miesięcznie 60feh. (90 h.), kwart. 1.50 mk. (2.50 k.), pólrocz. 3 m. (5 k.). rocirie 6 mr. (10 k.). Cena pojed. zeszytu 20 fc.i.
