tmmob TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ - arsiv.mmo.org.tr · PDF filetmmob makina...

tmmobmakina mühendisleri odası

TESİSATMÜHENDİSLİĞİAYLIK TEKNİK SURELİ YAYIN OCAK 1994

PLASTİKBORÜLffi

'lastik Polypropilene Esaslı Bakır Borununkorular Borularda Enerji Kaybı Tesisatta Kullanımı'rof. Dr. Ahmet Akar Yrd. Doç. Dr. İbrahim Gentez Mak. Müh. Timur Erol

T E K N İ KK O N T R O L L E R İ M İ Z

tmmpbmakina mühendisleri odasıistanbul şubesi

Kalite ve iş Güvenliğiniz İçinOdamızı Seçin!..

> Basınçlı Kaplar ve Kaldırma araçlarınınPeriyodik Kontrolü

> Baca Gazı Analizleri> Toz Emisyonu Ölçümleri> Gürültü Kontrolleri> Atik Su Analizleri> İmalat Yeterlilik ve Kalite Belgeleri> Bilirkişilik Hizmetleri

Uzman kadrolarımızla yaygın hizmet veriyoruz.Bizi aramanız yeterli olacaktır.

B A Ş V U R U A D R E S İ MAKlNA MÜHENDiSLERi ODASIİSTANBUL ŞUBESİİstiklal Cad. 99/4 80090 Taksim/İstanbulTel: (1) 245 03 63-64 - 252 95 00-01Faks: (1) 249 86 74

1475 SAYILI tŞ KANUNU'NUN 74. MADDESiNE GÖRE: • Tüm basınçlı kapların yılda bir, • Kaldırma ve iletme araçlarının üç ayda bir, «2872 Sayılı Çevre KanunuUyarınca Baca Gazı analizlerinin yılda bir kez teknik kontrolünün yapılması zorunludur.

TMMOB MAKlNA MÜHENDiSLERi ODASI, Anayasanın 135. Maddesinde tanımlanan 66 ve 85 sayılı KHK ve 73035 sayılı yasa ile 6235 sayılı yasayagöre kurulmuş, kamu kurumu niteliğinde bir kuruluştur.

bilenin^.Kat kaloriferi üretmek uzmanlık işidir. Üstün teknoloji ister, bilgi

ve deneyim ister.

Isı sistemlerinin tartışmasız lideri Alarko, ileri teknolojisi ve tüm

yurtta kanıtlanmış uzmanlığıyla uzun yıllardan beri kat kaloriferi

üretmektedir.

Alarko sıvı yakıtlı kat kaloriferleri; tam otomatik ve sessiz çalış-

ma sistemi, yüksek verimli ve ekonomik ısıtma özelliği, montaj

kolaylığı ve satış sonrası hizmet güvencesiyle bugün Türkiye'nin

dört bir yanında, onbinlerce ev ve iş yeri-

ni gürül gürül ısıtmakta, bu konudaki her

türlü beklenti ve ihtiyaçlara eksiksiz

cevap vermektedir. Bu nedenledir ki

bugün Türkiye'de işini bilenler, iş bilen

Alarko'yu seçmektedir.

ALARKO SANAYİ VE TJCARET A.Ş.

İSTANBUL: Necatibey Cad. No: 84 80030Karaköy Tel.: 251 8400PBX Fan: 244 15.23

ANKARA: Sedat Simavi Sok. No: 48 - 06550 Çankaya Tel.: 440 79 10 PBX Fax: 440 79 30

İZMİR: Gazi Bulvarı No: 3/6 35250 Tel.: 83 25 60 PBX Fax: 41 55 13

ADANA: Ziyapaşa Bulvarı Çelik Apt. No: 25/5 - 601130 Tel.: 57 62 23 PBX Fax: 53 05 84

ANTALYA: Bahçelievler Mahallesi 100. Yı l Bulvarı Evren Apt. Altı. 46 Tel.: 43 16 25 - 43 21 91 Fas: 43 21 92

ALARKOKAT K A L O R İ F E R İ

S U N U

Değerli Okurlarımız,

Eylül 1993'te yayınlanan 7. sayımızda duyurduğumuz kapak konula-rından "Plastik Borular" ile karşınızdayız.

Yüzyılımızın başından itibaren plastikler hızlı bir çalışma temposu ileçok çeşitli ve büyük miktarlarda, seri halde üretilerek her alanda kulla-nıma girmiştir. Hafif, sağlam, kolay biçimlendirilen, ucuz ve daha bir-çok iyi özellikleriyle teknolojinin harikası olarak değerlendirilirken diğeryandan insan sağlığına ve çevreye olan olumsuz etkileriyle de tartış-ma konusu olmaktadır. Bu nedenle üretim ve kullanım standartlarınınoluşması ve kontrollü olması hayati önem taşımaktadır.

Son yılarda ülkemizde de plastik malzemeler her alanda olduğu gibitesisat mühendisliği alanında da yaygın bir biçimde kullanılmaya baş-lanmıştır. Değişik renklerle (mavi, yeşil, gri, beyaz v.s.) adlandırılanbu malzemelerle ilgili standartların büyük çoğunluğu ne yazık ki zo-runlu değil, ihtiyari standarttır. Farklı renklerin kullanılması ise stan-dart, nitelik, özellik farklılığından çok marka farklılığını göstermekte-dir.Kullanımdaki yaygınlığa karşın denetimdeki zayıflığın ülke ekono-misine, çevreye ve insan sağlığına olabilecek zararları açıktır.

Şubat sayımızın çıkması ile birlikte dergimiz yayın hayatının 1. yılınıdoldurmuş olacak ve 2. yayın yılına başlarken yeni bir anlayış ve çiz-gi ile siz okurlarının karşısında olacaktır.Bu nedenle 1 yıl ile ilgili de-ğerlendirmelerinizi, yeni dönemdeki beklenti ve önerileriniz iletmenizdergimize büyük katkı sağlayacaktır. Ayrıca Kasım sayımızda başlat-tığımız "Profesyonel Tesisat Mühendisliği" konusundaki "Görüşler"bölümü devam etmekte olup bu konudaki görüşleri yayınlamaya de-vam edeceğiz.

Abonelerimizin yeni dönem için aboneliklerini yenilemeleri gerekmek-tedir. Bu konuda dergimizin içinde gerekli bilgileri bulabileceksiniz.

Bu sayımıza yazıları ve çevirileri ile katkıda bulunan Sayın Prof. Dr,Ahmet Akar'a, Sayın Güralp Basım'a sayın Timur Erol'a sayın Yrd.Doç. Dr. İbrahim Gentez'e sayın Uğur Köktürk'e ve sayın Ertan Yol-daş'a teşekkür ederiz.

12. sayımızda birlikte olmak dileği ile esenlikler diliyoruz.

Yayın Kurulu

Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ocak 1994

/ H i tmmobmakina mühendisleri odası

OCAK 1994 Cilt:1 Sayı: 11

MMO Adına SahibiMurat ÖNDER

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüÖmer Akif KOPUZ

EditörHasan HEPERKAN

Yayın SekreteriFatma MAZMANOĞLU

Yayın GörevlisiSevil GÜMRÜKÇÜ

Yayın KuruluAhmet ARISOYAyhan GÜLERKani KORKMAZCoşkun ÖZBAŞMacit TOKSOY

Reklam YönetmeniDilek İĞCİOĞLU

Dizgi - BaskıYAPIM TANITIM & YAYINCILIKTel: 274 55 49 Fax:288 48 53

MMO İstanbul Şubesiİstiklal Cad. No: 99 Ankara İşhanıKat: 4 Beyoğlu - İSTANBULTel : 245 03 63 - 64

252 95 00 - 01Fax : 249 86 74

Baskı SayısıFiyatıYıllık Abone

5.000 Adet30.000 TL.

300.000 TL.

İJ£JJ1JLİJ1J,.LE. ü7 Plastik Borular

(Prof. Dr. Ahmet Akar)

11 Polypropylene Esaslı Boru ve

Fittingslerde Enerji Kayıplarının

Araştırılması

(Y. Doç. Dr. İbrahim Gentez,

Arş. Gör. Ertan Yoldaş)

21 Bakır Borunun Tesisatta Kullanımı

(Mak. Müh. Timur Erol)

27 İçme Suyu Tesisatında Korozyon

Yapıcı Parametreler

(Güralp Basım)

30 Uzak Mesafeli Şehir Isıtma Tesislerinde

Ara Dağıtım İstasyonlarının

Ayarlanması

(Uğur Köktürk)

37 Standartlar

(Plastik Borularla İlgili TSE Standartları)

40 Görüşler

(Profesyonel Tesisat Mühendisliğine

Giderken-lll)

46 Duyuru

49 Tanıtım

Tesisat Mühendisliği Dergisinde yayınlanan yazı ve çizimlerin her hakkı saklıdır, izin alınmadan yayınlanamaz.

T E S İ SAT MÜ HEND İSL* \s •

IGI Y A Y I N DANI ŞM A KUR ULUMak. Müh Hasan AKALIN Prof. Dr. Neşet KADIRGANMak. Müh.Gürhan AKDOĞAN Prof. Dr. Haluk KARADOĞANMak. Müh. Hulki AKSOY Doç.Dr.Abdurahman KILIÇMak. Yük. Müh. Bülent ALTAN Dr. Müh. Erdoğan KİBARERProf. Dr. Ahmet ARISOY Mak. Müh. Kani KORKMAZMak. Müh.. Suat ARZIK Yük. Müh. Uğur KÖKTÜRKMak. Yük. Müh.Erdoğan ATAKAR Mak. Müh. Ferruh KUTOĞLUMak. Yük.. Müh. Tuncay AYHAN Mak. Yük. Müh. Rüknettin KÜÇUKÇALIMak. Yük. Müh.Güralp BASIM Mak. Yük. Müh. Celal OKUTANDr. Müh. Düriye BİLGE Prof. Dr. Kemal ONATDr. Müh. Mustafa BİLGE Mak. Müh. Coşkun ÖZBAŞMak. Müh. Metin BİLGİÇ Doç. Dr. Salim ÖZÇELEBİMak. Müh. Sami BÖLÜKBAŞIOĞLU Prof. Dr. Doğan ÖZGÜRMak. Müh. Remzi ÇELİK Prof. Dr. Eralp ÖZİLMak. Yük.Müh.Kevork ÇİLİNGİROĞLU Mak. Yük. Müh. Nuri ÖZKOLProf. Dr. Alpin Kemal DAĞSÖZ Prof. Dr. Aksel ÖZTÜRKDoç. Dr. Onur DEVRES Prof. Dr. Mehmet PALAProf. Dr. Talha DİNİBÜTÜN Doç. Dr. Cem PARMAKSIZOĞLUMak. Yük. Müh. Metin DURUK Mak. Yük. Müh. Naci SİVRİProf. Dr. Nilüfer EĞRİCAN Doç. Dr. Oğuz SOYLUProf. Dr. Ekrem EKİNCİ Mak. Yük. Müh. Baycan SUNAÇMak. Müh. Mustafa ERHAN Mak. Müh. Arif ŞAHİNMak. Yük. Müh Timur EROL Prof. Dr.Macit TOKSOYMak. Yük. Müh. Nuri ERTOKAT Mak. Müh. Erol TULPARProf. Dr. Osman CENGELİ Mak. Müh. Gazanfer UĞURALMak. Müh. Ahmet GÖKŞİN Mak. Müh. Üzeyir ULUDAĞDoç. Dr. İhsan GÜLFERİ Mak. Yük. Müh. Dinçalp UVSALERMak. Yük. Müh. Ersin GÜRDAL Mak. Müh. Erol YAŞAMak. Yük. Müh. Muharrem GÜVENÇ Mak. Müh. Metin YÜCELDoç. Dr. Hasan HEPERKAN Mak. Müh. Orhan TURANKimya Müh. Tomurcuk HİMMETOĞLU

Y A Zl V E KA TKİ B ED EL L E Rİ

Özgün MakaleYazarın kendi bilgi ve birikimleri, bu bilgi ve birikimleri ile vardığı sonuçları içeren yazılardır.Bedeli: 1 .OOO.OOO.-TL. / makale

Derleme ve Çeviri MakaleYazarın kendi seçimiyle yada Dergi Yayın Kurulu ve Yayın Danışma Kurullarından birinin belirlediği,yabancı dilde yazılmış bir tek makale ya da makaleler bileşiminin tanımlanan formatta Türkçe' yekazandırılması.Bedeli: 500.000.-TL. / makaleMakale İncelemesiÖzgün, derleme ve çeviri makalelerin, yazı değerlendirme esaslarına uygun olarak incelenmesi isidir.Bedeli: 150.000.-TL. / makale

Sayfa HazırlamaDergide her sayıda yada belli aralıklarla hazırlanması düşünülen, bir ya da daha fazla sayfadan oluşanbölümlerin yayına hazırlanması işi ve sorumluluğunun üstlenilmesi.Bedeli: 1 .OOO.OOO.-TL. / makale

Yabancı Teknik Süreli Yayın SorumluluğuTesisat Mühendisliği ile ilgili alanlarda yayınlanan yabancı süreli teknik yayınlardan birininsorumluluğunu alarak; incelenmesi, raporlandırılması ve Yayın Kuruluna öneriler sunulması.Bedeli: 1 .OOO.OOO.-TL. / makale

NOT: Sipariş makale ve yazılar, Yayın Danışma Kurulundan yayınlanabilir kararı alındığı taktirde,yayınlanamasa bile, bedeli ödenir. Diğer makale ve yazıların bedeli, yayınlandığında ödenir.


TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ YAZI DEĞERLENDİRME ESASLARI

1. TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ dergisinde yayınlanmak üzere gönderilen teknik yazılar(özgün,derleme,çeviri) konunun uzmanı en az iki Yay ın Danışma Kurulu üyesi tarafından olumlugörüş belirtilmeden yayınlanmaz.

2. Yaz ı lar , yazarları gizli tutularak incelemeye gönderilir. Birbiri ile çelişen raporlarda üçüncü birüyenin görüşüne başvurulur.

Yayınlanmaz kararları ,gerekçesi ile birlikte, söz konusu makalenin yazarına gerekçeli olarakbildirilir. Yayınlanmaz kararma yazarın itiraz etmesi durumunda, yazı Yayın Danışma Kurulu

içinden yada dışından belirlenen yeni uzmanlara inceletilir. Bu son karar kesindir .Olumlu yada olumsuz , yazara iletilir .

Yazıların değerlendirilmesi ile ilgili raporların sahipleri yazara bildirilmez.

3. Dergide yer alacak haber, tanıtım, sunuş, köşe yazısı, röportaj gibi teknik makale olmayanyazılara; bu esasların yalnızca biçimsel esasları uygulanır.

Bu tür yazıların değerlendirilmesini Yayın Kurulu yapar.

4. Yayın Danışma Kurulu üyeleri yazıları değerlendirirken derginin, tesisat alanında çalışan

üyelerimize uzmanlık ve güncel bilgi aktarma amacını göz önönde bulundurur.

5. Yayın Danışma Kurulu üyeleri teknik makaleleri değerlendirirken, ekteki değerlendirmeformunu doldururlar . Yazıya ilişkin genel değerlendirme ve yazara öneriler, rapordamutlaka yer almalıdır.

Yazardan düzeltmeler isteniyorsa, istenen düzeltme ve öneriler net olarak belirtilmeli veaçıklanmalıdır.

6. Öneri ve düzeltmeler, yazara Yayın Kurulu tarafından iletilir.

7. Yayın Danışma Kurulu Üyeleri kanaatlerini;• yayınlanabilir,

• düzeltilerek yayınlanabilir.

• yayınlanamaz biçimde net olarak belirteceklerdir.

8. incelemek üzere Yayın Danışma Kurulu üyelerine iletilen yazıların incelenmesi en geçon gün içinde tamamlanıp, Yayın Kuruluna iade edilecektir.

9. Derleme ve çeviri eserler Yayın Danışma Kurulu üyelerine asılları ile birlikte gönderilir.

10. Telif eserler Yayın Danışma Kurulu üyelerine kaynakçaların asılları ile birlikte gönderilir .

11. Yazı lar ın yazım formatına uygunluğu Yayın Kurulu tarafından denetlenir ve uygunsuzlukdurumunda düzeltilmek üzere yazarına iade edilir.

Tesisat Mühendisliği Dereisi, Ocak 1994


TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİREKLAM ŞARTNAMESİ

İLAN ŞARTNAMESİ1. TANIMLAR

Bu şartnamede TMMOB Makina Mühendisleri Odası istanbul Şubesi "ODA", ODA süreli yayını Tesisat Mühendisliği Dertjisi "DERGİ"ve dergiye ilan veren kuruluşa "FİRMA" denir.

2. KAPSAMŞartnamenin kapsamı ODA' nın yayınladığı DERGİ' de üretim ve hizmetlerini tanıtmak ve duyurmak isteyen FİRMA' larca belirtilen koşullarda ilan verilmesi işleridir.

3. İLAN KOŞULLARI

3.1. DERGİ' nin sayfa boyutları 20x27 cm' dir. Reklamlar 16x23.5 cm boyutlarında pozitif ofset film olarak gönderilir.3.2. ilan bedelleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Bu bedellere KDV eklenecektir.3.3. Film gönderilmemesi halinde film bedeli FİRMA tarafından ödenir.3.4. ODA gerektiğinde ilan bedellerini ve koşullarını değiştirebilir, sözleşme yapan firmalar bu durumdan etkilenmez.

4. ÖDEME KOŞULLARI4.1. DERGİ yayınlandıktan sonra 2 adet DERGİ, FİRMA' nın bu DERGİ'de yayınlanan reklamların tutarını belirten ODA' nın açık laluras

ile birlikte FİRMA' ya gönderilir.4.2. Reklam bedeli fatura tarihinden başlayarak en geç 15 gün içerisinde nakit olarak aşağıda verilen ODA hesabına yatınlır veya 15 gü-

nü geçmeyecek vade ile çek düzenlenebilir. ODA gerektiğinde tahsilat için eleman yollayabilir.4.3. FİRMA yapılan ödemelerde, ödeme ile ilgili ODA faturasının tarih ve numarası ile reklamın yayınlandığı DERGİ sayısını belirtir.4.4. Fatura bedelinin sözleşmede belirtilen opsiyondan sonra ödenmesi durumunda aylık %8 gecikme farkı alınır.4.5. Süresinde yapılmayan ödemelerde ODA tek taraflı olarak sözleşmeyi fesh etmek hakkına sahiptir. Bu gibi durumlarda FİRMA'ya ön-

ceki faturalarda yapılan indirimler, ek bir fatura kesilerek geri alınır.

5. DİĞER KOŞULLAR

5.1. Şartname konusu işlerin yürütülmesinde FİRMA'nın adresine yapılacak bildirim aynı gün FİRMA'ya yapılmış sayılacaktır.5.2. Uyuşmazlıklar ve ortaya çıkacak yeni durumların görüşmeler yoluyla çözülmesi esastır. Çözümlenemeyen uyuşmazlıklar için Ankara

Mahkemeleri ve icra Daireleri yetkilidir.5.3. Bu şartname, 1 Ocak 1994 tarihinden itibaren geçerli olup 5 madde olarak düzenlenmiştir.

TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİSİ 1994 YILI İLAN BEDELLERİ

İLANİLAN. SAYISIYERİ

ARKA KAPAKRENKLİ

ON İÇ KAPAKRENKLİ

ARKA İÇ KAPAKRENKLİ

İKİNCİ KAPAKLAR*RENKLİ

İÇ SAYFALARRENKLİ

İÇ SAYFALARSİYAH-BEYAZ

1/2 SAYFALARRENKLİ

1/2 SAYFALARSİYAH-BEYAZ

1/4 SAYFALARRENKLİ

1/4 SAYFALARSİYAH-BEYAZİÇ TANITIM "

BÖLÜMÜ

1-2

SAYI

19.200.000

15.200.000

14.400.000

12.000.000

9.600.000

6.400.000

5.600.000

4.000.000

3.200.000

2.400.000

19.200.000

3-4

SAYI

18.240.000

14.440.000

13.680.000

11.400.000

9.120.000

6.080.000

5.320.000

3.800.000

3.040.000

2.280.000

18.240.000

5-6

SAYI

17.280.000

13.680.000

12.960.000

10.800.000

8.640.000

5.760.000

5.040.000

3.600.000

2.880.000

2.160.000

17.280.000

7-8

SAYI

16.320.000

12.920.000

12.240.000

10.200.000

8.160.000

5.440.000

4.760.000

3.400.000

2.720.000

2.040.000

16.320.000

9-10

SAYI

15.360.000

12.160.000

11.520.000

9.600.000

7.680.000

5.120.000

4.480.000

3.200.000

2.560.000

1 .920.000

15.360.000

11-12

SAYI

14.400.000

11.400.000

10.800.000

9.000.000

7.200.000

4.800.000

4.200.000

3.000.000

2.400.000

1 .800.000

14.400.000

Peşin Ödeme: ilan bedelinin tamamının Sözleşme imzalandığında nakit olarak ODA'nın banka hesap numarasına yatırılması durumundaDERGİ'de yayınlanacak ilanlara ayrıca %20 indirim uygulanır.* İkinci Kapak: Ön kapaktan hemen sonra gelen sayfalar.** İç Tanıtım Bölümü: Derginin tam ortasında yer alan 4 sayfadır(2'si karşılıklı)


PLASTİK BORULAR

Prof. Dr. Ahmet AKARİ.T.Ü. Fcn-Edchiyat Fakültesi Kimya Bölümü Öğre-

tini üyelerindendir. Doktorasını İngiltere'de polimer-ler üzerinde yapmıştır. 1988-J990 yıllarında ise Mo-

dern Plastik-Kauçıık dergisini çıkarmıştır. Kauçuk

Derneği üyesidir.

İlgi Alanları: Plastik. Kauçuk. Plastiklerde Katkı

Maddeleri. Plastiklerin Geri Kazanılması

Plastik BorularPlastik borular günlük yaşantımızda artan oranda kar-

şımıza çıkmaya başlamıştır. Binalarda, yollarda, su ta-

şımada, tarımda gün geçtikçe artan miktarlarda kulla-nılmaktadır. Aslında kauçuktan imal edilmemiş, hor-

tumlar da plastik boru olarak ele alınabilir. Plastik bo-

rular çoğu kez temiz veya pis su taşımak amacıyla kul-

lanılır. Bunun dışında koruyucu olarak ve ayrıca başka

sıvıların aktarılması amacıyla da kullanılabilir.

Plastik boru yapımında en çok kullanılan plastikler;

Polieti lcn (PE)

Polivinilklorür (PVC)Polipropilen (PP)Çapraz bağlı pol iet i len (PEX)

Cam takviyel i poliester (CTP)Akrilonilril-buladien-stiren (ABS)

Polıbuülen (PB)

Teflon tür ler i

Plast ik b o r u l a r ı n kul lanım alanlarına bakılırsa, i l g i l istandartları mevcuttur.Bazdarını şöyle sıralayabilirler.

Sert PVC pis su boruları (TSE 275)

Polietilcn borular (TSE 418)Polipropilen borular (DÎN 8077/8078)

Derin kuyu sert PVC boruları (DÎN 4925)

Çapraz bağlı polietilen boru (DÎN 16893)

Neden Plastik Horu ?

Metal borunun y e r i n i , gün geçtikçe p las t ik borunun

almasının bir çok nedeni vardır. Bunları kısaca sırala-

yal ım.

1. Korozyona uğrama/ ve pas yapmaz.2. Kireçlenme oluşmaz.

3. Küflenme olmaz.4. Takılması, taşınması daha kolaydır.

5. Daha uzun ömürlüdür .

Bu a v a n t a j l a r ı y a n ı n d a , su dezevanta j lar ının hal ledi l-mesi gerekil.

1. Henüz p a h a l ı u ı ı .2. Isı genleşmesi yüksekt i r

3. Kullanım a l a n ı n a bağlı olarak s ınır lamalar mevcut-tur. Özellikle yüksek s ı c a k l ı k ve düşük sıcaklıkta kul-

lanımı söz konusu ise. plast ik c i n s i n i n iy i seçilmesi

gerekir.

4. Isı etkisiyle geri dönüşümsü/. boyut değişimi olabi-

l i r .

Plastik Boru Dizaynı

Bir plastik boru. çapma bağlı olarak et k a l ı n l ı ğ ı n ı nsaptanması ve o şekilde üreti lmesi gerekir. Genel ola-

rak, borunun devamlı kullanılacağı basınçla 20°C'duen az 50 yıl dayanacağı düşünülerek et k a l ı n l ı ğ ı seçi-

lir. Ortamın şartlan olarak, özellikle basınç ve sıcak-lık önemlidir. Sıcaklık artarsa boru d izaynının ona gö-

re gözden geçirilmesi ve hesaplamaların yeniden ya-pılması gerekir.

PlastiklerBoru i m a l a t ı n d a en çok ku l lan ı lan plast ik ler in bira?tanı t ımını yapmak uygun olacaktır.

PolietilenPelrokimya tes i s ler inde üret i len polietilen üretim şart-

ları düzenlenerek, f a r k l ı türde üreti lebi l ir (Parantez

içinde ingilizce k ı s a l t ı l m ı ş t ı r ) .

Düşük y o ğ u n l u k l u PE : (LDPE)Orta y o ğ u n l u k l u PE : (MDPEjYüksek y o ğ u n l u k l u PE : (HDPE)Lineer düşük yoğunluklu PE : (LLDPE)

Bu dört tür polietilen malzemenin mekanik özellikleri

de doğal olarak çok fa rk l ıd ı r .

Düşük yoğunluklu PE : Esnek malzeme

Yüksek yoğunluklu PE : Ri j i t malzeme

Tesisat Mühendisliği Dergisi, O< ak l ' i ' )4

Çapraz Bağlı Polietilen (PEX)Yüksek yoğunluklu veya orta yoğunluklu polietilen,

çeşitli yöntemlerle çapraz bağlı hale getirilir. Bu boru-

lar nisbeten daha yüksek sıcaklığa dayanır.

Polipropilen ve KopolimerleriPolipropilen , polietilen'e çok benzer bir plastik malze-

medir. Üstün yanı daha yüksek sıcaklıklara dayanıklı-dır. Fakat soğukta (0°C) kırılganlasın Bu nedenle, ko-

polimerleri imal edilmiştir. Bunlardan blok kopolimerve random kopolimer türleri boru imalatında çok kul-

lanılmaktadır. Ayrıca, kauçuk katılan türleri de mev-

cuttur.

Polivinilklorür (PVC)

PVC boru yapımında kullanılan plastiklerin en önem-lilerindendir. Rijit olarak tanımlanan plastifiyan içer-meyen türlerinden sert borular yapılır. Diğer yandan

plastifiyan katılarak yapılan yumuşak borulara PVC

plastik hortum diyebiliriz.

Mukavemetin Zamanla DeğişimiGerilme ve zaman arasındaki ilişki, plastik borular

için çok önemlidir. Boruya içerden verilen belli ba-

sınçla patlaması için geçen zamanın araştırılması ge-

reklidir. Bu zaman plastik cinsine ve sıcaklığa bağlı-

dır.

Laboratuvarda yapılan hızlandırı lmış deneylerden,20°C'de beklenen sonucu hesaplamak ve 50 yı l l ık sü-

re sonunda dayanacağı basıncı bulmak mümkün olur.

Dizayn yapabilmek için, bu patlama basınç değeri,emniyet açısından 1,3-2,5'a bölünür.

Polietilen için patlama basıncı ile zaman arasındaki

ilişkinin sıcaklığa bağlı olarak değişimini gösteren de-

ğerler Şekil l'de görülmektedir. Ben/eri grafikler di-

ğer plastikler için de mevcuttur. Bu grafik be l l i erimeakışı indeksine ait (0,3) yüksek yoğunluklu polictilen

içindir. Erime akış indeksi yüksek olursa (l,?), daya-nıklılık hızla düşmeye başlar.

Şekil l. Yüksek yoğunluklu polietilen için (HDPE)gerilme hizmet eğrisi. (Yoğunluk: 950 kg/m2),MFI: 0,3 (Kalın eğri)İnce çizgili eğri MFI: 1,5 olan HDPE

Hizmet ömrü (Saat)

Şekil 2. Değişik yüksek yoğunluklu polietilen

(HDPE) için gerilme-zaman eğrileri

Bunların dışında plastiğin kalitesi de önemlidir. Şekil

2'de görüldüğü gibi iki cins polietilen'in 80 JC'deki

dayanma süresi çok farklıdır. Standart tip, yüksek yo-ğunluklu polietilende 100 saat sonra, basınca dayanım

hızla düşmektedir. Bu olay yeni geliştiri lmiş Nestc

NCPE 2467-BL tipi yüksek yoğunluklu pol ie t i lende

ise 10.000 saat'e yükselmektedir. 50 y ı l sonunda20°C'da, patlamaya dayanımında önemsenmeyecek

kadar bir azalma olmuştur.

Düşük yoğunluklu polietilende benzeri durumlar

mevcuttur. Şekilde görüldüğü gibi 40 °C'ın üstündedayanımı oldukça düşmektedir.

Türkiye'de Üretilen Plastik BorularaKısa Bir BakışÜlkemizde, bugün polietilen, polivinilklorüı (PVC),ABS, CTP ve çapraz bağlı polietilen borular üretil-

mektedir. Boru çaplarında PVC'de 400 mm'ye ulaşıl-

maktadır. Sert PVC borular için TS 201 ve TS 274aranan testleri düzenli yapılarak, imalatın denetlen-

mesi ve kalite güvence altına alınması gereklidir.

8 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ocak 1994

Boru Kalitesi ve Dikkat Edilecek HususlarBir plastik boruyu (PE veya PP), istediğim bir amaçiçin (örneğin soğuk su tesisatı için) kullanabilirmiyimdiye kendimize sorduğumuzda, hangi bilgilere ihtiya-cımız vardır?

Kullanılacak borudan geçecek suyun basıncı, sıcaklı-

ğını yaklaşık olarak bilmemiz gerekir. Sıcaklık yüksekise örneğin 80 °C (gibi), çapraz bağlı polietilen veya

polipropilen tercih edilmelidir. Sıcaklık düşük ise, ör-neğin(0-5 °C), palietilen tercih edilmelidir.

Polipropilen'in düşük sıcaklıklarda darbe mukavemetidüşer. Bu nedenle, özellikle random kopolimer üretil-

miştir. Random kopolimer, polietilene nisbeten yük-sek sıcaklığa dayanmasının yanında düşük sıcaklıklar -

daki darbe direnci geliştirilmiş bir cins polipropilen-dir.Yani random polipropilen kopolimer, polipropi-len'in yüksek sıcaklığa dayanımı ile polietilen'in düşüksıcaklığa dayanım özelliğini bünyesinde taşıyan birmalzeme diyebiliriz.

leşme özelliğidir. Bu kullanım yerinde çok önemli biıparametre olarak karşımıza çıkabilir. Özellikle tesisaiborularında bu önemlidir.

Plastiklerde bu değer 2. l O4 K'1 civarındadır.Yani °50 lik bir sıcaklık farklılığı olan bir ortamda(50.2.10 -4 = 10-2 x 400 cm = 4 cm)4 metrelik bir boruda yaklaşık 4 cm boyut değişmesi

meydana gelir. Boruların yerleştirilmesinde bu du-rumların gözönüne alınması zorunludur. Özellikle sı-cak suların geçtiği kalorifer tesisat borularında bunadikkat edilmelidir.

Plastik borularda önemli olan diğer bir konu ise, ı s ı l

sistemle boruların boyutlarındaki geri dönüşümsüzdeğişimlerdir. Özellikle çapraz bağlı polietilende buönem kazanmaktadır. Doğal olarak ısıl işlem sonrasıilk boyutuna yakın bir boyuta gelmesi gereklidir.

Isıl işlemlerle boyutta bu değişimi azaltmak amacıyla.

aluminyun folye içeren borular üretilmiştir. Alümin-yum bora et kalınlığının dışına yakın olacak şekildeimal edilmiştir.Diğer önemli bir konu da plastik boruların ısı ile gen-

Bazı ÖzelliklerÇapı 25 mm olan bir plastik borunun imal edildiği plastik cinsine göre boyut ve özellikleri Tablo l'de verilmiştir.

Et Kalınlığı (mm)1 yıl kullanımdadayanacağı basınç (Bar)

20 °C40 °C

50 °C60

10 yıl kullanımdadayanacağı basınç (bar)

20 °C40 °C50 °C60 °C

50 yıl kullanımadayanacağı basınç (Bar)

20 °C40 °C50 °C60 °C

Yüksek yoğunluklu

PE(PN16)

3,5

18.210,90,97,7

17,09,96,7

-

16,07,4--

Polietilen

(PN 20)

4,2

27.216,814,011,2

24,815,212,0

8,8

20,013,29,26,4

Çapraz BağlıPolietilen (PN 20)

3,5

21.7

17,515,413,8

21,016,914,813,1

20,016,514,412,9

Boru Rengi Tabl° : 1

Borular, imal edilirken içine katılan pigmentler vasıta- özellikle, polipropilen ve random kopolimer polipropi-sıyla istenen renkte olması sağlanabilir. Günümüzde len'den imal edilen borular, boru imalatçısının seçtiği


renge göre anılmaktadır. Mavi boru, gri boru, beyazboru, natural (renksiz)boru, yeşil boru en tanınmışrenklerdendir.

Polipropilen ve kopolimer imalatçısı firmaların pazarasunuşlarına bağlı olarak, renk seçmek mümkündür.Ayrıca, pigment konsantresi (masterbach) kullanarakistenen renkte üretmek mümkündür. Fakat Dikkatedilmesi gereken konu kullanılan pigment'in polipro-pilenin fiziksel özelliklerini ve dayanıklılığını olum-suz etkilememesi gerekir.

DÎN 8077/8078Alman standartında belirtilen polipropilen borularınTSE standardı hazırlanmaktadır. Burada önemli olan,bu işlemlerde belirtilen üç tip borunun varolmasıdır.

Tip l : Polipropilen homopolimerden imaledilen boru

2. Erime Akış İndeksi (MFI)Boru imalatında kullanılan plastik malzemenin öngö-rülen fiziksel özelliğe ve dayanıklılığa sahip olabil-mesi için MFI değerinin belli l imitler içinde olmasıgerekir. Bu konu, ilgili standartlarda belirtilmiştir.

3. Yaşlandırma Testi:Borunun ömrünü tesbit edebilmek için, daha yükseksıcaklık ve basınçlarda boru belli süreler test edilir.Çıkan değerlerden grafik yardımıyla ömrü belirlenir.Ayrıca, dış şartlarda kullanılacak plastiğin, ışığa daya-nım testi yapılarak dayanıklılığı tesbit edilebilir.

4. Darbe Mukavemeti:Boruların darbeye dayanımı belli değerlerin üstündeolmalıdır. Sıcaklık azaltıldığı zaman darbe direncinde -ki azalma, borunun kullanılabilir olmasını etkileme-melidir. Polipropilen boruda bu önemlidir.

Tip 2 : Polipropilen blok kopolimerden imaledilen boru

Tip 3 : Polipropilen random kopolimerden imaledilen boru

Bu tipler arasında ne fark vardır? Alman Standardındabelirtilen özellikler incelendiği zaman aşağıdaki tabloortaya çıkar.

Yoğunluk

Tipi Tip 2 Tip 3

0,93 0,91 0,90

Isı genleşmekatsayısı (K-') 1,5.1Q-4 1,5.10-" 1,5.10-"

Elastisite modülü(N/mm2) 1200 1000 800

Borularda Kalite Kontrol Testleri1. Plastiğin Cinsi:Bir borunun hangi plastikten yapıldığı ve bu plastiğinhangi tipi olduğunu bulmak, malzemenin fiziksel özel-liklerini bilmemize yardımcı olur. Ayrıca uygun mal-zeme kullanıp kullanılmadığı ortaya çıkar.

Testlenİ.T.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü , Poli-mer Laboratuvarında yapılabilecek testler .şöyle sırala-nabilir;

1. PVC , Polietilen, polipropilen, çapraz bağlı polieti-len borularda, plastik malzemenin cinsi, (ipi, çaprazbağlılık derecesi tesbit edilebilir. Örneğin, PVC'nin K-sayısı, polietilen'in tipi, polipropilen'ın: PP1, PP2 veyaPP3 olup olmadığı, çapraz bağlı polietilen ile ilgiliçapraz bağlı madde miktarıve DÎN 16 893'c uygunlu-

ğu

2. Plastiklerde güneş ışığına dayanım ömrü için hız-landırılmış testler yapılabilir.

3. Plastik boruların malzemesinin yoğunluğu, kül mik-tarı ve katkı maddeleri miktarı.

4. Fiziksel Testler: (Diğer birimlerle işbirliği ile)Çekme mukavemeti,Kopma mukavemeti,Eğilme mukavemeti,Darbe mukavemeti,Sertlik, Melt Flow indeks,Plastiklerle ilgili bütün testlerin yapılması mümkün-dür.


POLYPROPYLENE ESASLIBORU ve FİTTİNGSLERDEENERJİ KAYIPLARININ

ARAŞTIRILMASI

Y. Doç. Dr. İbrahim GENTEZ1949 yılında İstanbul'da doğdu. İstanbul Teknik Üni-versitesi'nden 1972 yılında Makina Yüksek Mühendisiolarak mezun oldu. 1973 yılında Yıldız Teknik Üni-versitesi(I.D.M.M. Akademisi) Makina MühendisliğiBölümüne asistan olarak girdi. I984'de YardımcıDoçent oldu.

Halen, Yıldız Teknik Üniversitesi Makina FakültesiTermodinamik ve Isı Tekniği Anabilim Dalı Akışkan-lar Mekaniği Bilim Dalı'nda görevini sürdürmektedir.

Arş. Gör. Ertan YOLDAŞ1969 yılında İstanbul'da doğdu. Yıldız Teknik Üni-versitesi Makina Mühendisliği Bölümü'nden 1991 yı-lında mezun oldu. Aynı yıl Yıldız Teknik ÜniversitesiFen Bilimleri Enstitüsii'nde yüksek lisans eğitiminebaşladı.

Halen, Yıldız Teknik Üniversitesi Makina FakültesiTermodinamik ve Isı Tekniği Anabilim Dalı Akışkan-lar Mekaniği Bilim Dalı'nda Araştarma Görevlisiolarak görevini sürdürmektedir.

ÖZETGünümüzde, teknolojik gelişmenin paralelinde enerjiüretimi kadar tüketimi de büyük ilgi ve öneme haizdir.Bu nedenle, Tesisat Mühendisliğinde, sistemde kulla-nılacak elemanların seçimi gelişigüzel değerlendirile-cek bir konu değildir.

Bu çalışmada, kullanımı gün geçtikçe yaygın hale ge-len copolymer bir malzeme olan polypropylene esaslıboru ve fittingslerde meydana gelen enerji kayıplarıdeneysel olarak araştırma konusu yapılmıştır.

Yapılan deneysel çalışma sonucunda, piyasada mevcutve test edebilme imkanı bulabildiğiniz düz boru, vanave fittingsler (dirsek, nipel , manşon, rekor, kavis, re-düksiyon ve TE geçiş elemanları) için akım yönü degözönüne alınmak suretiyle; belirlenen basınç düşüleriyardımıyla, kayıp katsayıları hesaplanmış ve tablolarhalinde sunulmuştur.

GİRİŞ:Bilindiği gibi, paslanabilen malzemeden mamul boru-lardan akışda, malzeme yüzey pürüzlülük mertebesi-nin artması basınç düşüşünü arttıracaktır. Bu nedenle.hidrolik pürüzsüz malzemeden mamul borular enerj ikaybı bakımından daha avantajlıdır.Dolayısıylc, bugün yüzey pürüzlülüğüne haiz ve paslanabilen malze-meden mamul boruların kullanım alanlarının çakıştığıuygulamalarda kullanılabilen plastik esaslı malzeme-den mamul ve piyasada kalitelerini (ki ; henüz TürkStandardı tesis edilmemiştir.) daha ziyade renkleri i leözetleyen borularda yüzey pürüzlülüğünün yok dene-cek kadar az olması enerji kaybı bakımından bu tüıboruların önemini arttırmakta ve bu boruları i l g i çeki-ci kılmaktadır.

Ancak , tesiste bu tür bir borunun kullanılması arzuediliyor ise, sistemde kullanılacak ve yersel (lokal)enerji kaybına neden olacak tüm elemanların (vana.

Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ocak 1994 11

süzgeç, fittingsler) enerji kayıp katsayılarının da bili-niyor olması gerekir. Zira akışkan ortam naklinin söz-konusu olduğu bir sistemin proje aşamasındaki hesap-lamalarında, enerji kayıplarının doğru olarak belirlen-mesi oldukça büyük bir önem taşır. Bu nedenle tesistekullanılacak sözkonusu elemanların kayıp katsayıları,konu ile ilgili yabancı kaynaklardan alınmış değerlerolmayıp, imalatçısı firma tarafından yapılan (veyayaptırılan) deneysel araştırmalar sonucu belirlenmişve kullanıcıya sunulmuş güvenilir değerler olmalıdır.

Yukarıda belirtilen amaca uygun olarak, teknik ve fiz-yolojik özellikleri imalatçı firma katalogunda belirtil-miş, kısaca PP-RC TİP-3 olarak tanımlanan poly-propylene esaslı boru ile test edebilme imkanı bulabil-diğimiz vana ve fittingslerde enerji kayıplarının araştı-rılması konu edilmiştir.

KURAMSAL İNCELEMEAkışkan ortam naklinin söz konusu olduğu bir sistem-de meydana gelebilecek enerji kayıpları, düz boru (Sü-reli veya üniversal ) enerji kaybı ve yersel (lokal)enerji kayıpları olarak genelde iki kısımda yorumlanır.

Düz Boru Enerji Kaybı:L uzunluğunda ve D hidrolik çapında düz bir boru içe-risinden tam gelişmiş akış eyleminde, akışkan ortamınbirim ağırlığı için düz boru enerji kaybı,

X L V 2

formunda ifade edilir.. ..(1)D2g

Burada; X: sözkonusu boru için enerji (yük) kayıpkatsayısı olup Darcy tarafından tanımlanmış boyutsuzbir büyüklüktür. Fanning tarafından önerilen C, sayısıile aralarındaki ilişki X =4. Ct'dir .Türbülanslı rejimdeakışın Reynolds sayısı (Re=V.D/v) ve borunun bağılpürüzlülük mertebesi (£=k/D) ile değişim arzeden X.X = f (Re,E) olup (1) no'lu bağıntıdan

2gHkD

LV2

olarak yazılır (2)

Yerel Enerji Kaybı:Bu türden bir enerji kaybı; kayıp doğuran elemanınadı ile anılan boyutsuz bir katsayı yardımı ile akışkanortamın birim ağırlığı için:

V2

Hk=Ke formunda ifade edilir (3)2g

Burada, Ke : enerji kaybına neden olan elemanın ka-yıp katsayısı, V: kayıp doğuran elemanın çıkış kesi-tinde akımın ortalama hızı, g: yer çekimi ivmesi olup.Hk: enerji kaybıdır. Şekil..l'de görüldüğü gibi, yalay

Ah

I'[YE»>METRİKJ u i l'ANl'I.

TEST EDiLENELKMAN

DEBİ AYAK

VANASI

Şekil l .Tesisatın şetı ıalik görünümü.


düzenlenmiş bir elemandan sıvı türden y özgül ağırlı-ğındaki akışkanın geçmesi durumunda; elemanın giriş(1) ve çıkış (2) akış kesitlerinin farklı olması halinde,genelleştirilmiş Bernouilli denklemi ifadesinden:

..(4)V , 2 - V , 2 p,-P 2

Hk= 1 elde edilir..

2g Y

Statik basınçların farkı, pr p2 = Ap basınç düşüşüolup;Ap= Pı - p2 = Ah -y olur ................................. (5)

Süreklilik denklemi gereğince, akımın debisi;TtD 2

Q= -- V .......................................... (6)4

olduğundan, herhangi bir yersel enerji kaybı doğuraneleman için kayıp katsayıs ını veren ifade,

7TgAhD 2

4 D2

4

Ke =8Q2

1 ----- - l olarak yazılır (7)

Burada Q; akımın debisini D) ve D2; giriş ve çıkış ke-sitlerinin hidrolik çap değerlerini ve Ah ise; sözkonu-su elemanın girişi ve çıkışındaki statik basınç prizle-rinde oluşan seviye farkını ifade etmektedir.

Eğer elemanın giriş ve çıkış akış kesitleri aynı yaniD|=D2=D ise; yersel enerji kayıp katsayısını verenifade,

7i2gAhD4

Ke = ------------- olur .................................. (8)8Q2

DENEYSEL ÇALIŞMA:Deney setinin şeması Şekil, l 'de gösterilmiştir. Sistembir pompa tarafından beslenmekte ve kapalı devre ola-rak çalışmaktadır. Teste tabi tutulan elemanlar, yataydüzlemde sisteme monte edilmekte ve kayıp doğuranelemanının giriş ve çıkışı arasında meydana gelecekstatik basınç farkı piyezometrik panelde okunan sevi-yeler yardımıyla tespit edilmektedir. Deney esnasındasistemin debisi tesisat çıkışına yerleştirilen bir vanaile ayarlanmakta ve sistemden geçen akışkan miktarı-nın değeri tartı mekanizmasıyla W= 1.0, 1.83 ve 7.5(kg kütle veya) litre hacmindeki suyun birikmesiiçin geçen zaman At (s), kronometreden okunarakQ=(W/A t). 10'3 'den m3/s olarak hesaplanmaktadır.

17°C' de su ile gerçekleştirilen deneysel çalışmada;boru malzemesi yüzey pürüzlülük mertebesi MITU-TOYO SURFTEST - III cihazı ile k= 0,4. 10'3 mmolarak belirlenen (|)25'lik boruda, bağıl (izafi) pürüzlü-lük mertebesi e=2,395.10~5 olmaktadır. Bu durumda ;sabit bir e değerine haiz düz bir boruda HK=Ap/yolup, farklı akış debilerinde L= 310 mm'lik boru

uzunluğu için ölçülen değerler yardımıyla (1) no'lubağıntıdan hesaplanan A, değerleri Tablo, l'de özetlenmistir.Yersel enerji kaybına neden olan elemanlarınK kayıp katsayısı değerleri ise; test edebilme imkanıbulabildiğimiz elemanlar için kuramsal incelemekısmında verilen (7) veya (8) no'lu bağınt ı lardag=9.81 m/s2, 7=1 kp/lt ve hidrolik çap değerleri ölçü-len gerçek değerler (<)> 20 için 13.4 mm, <j) 25 içir16.7 mm ())32 için 21 mm...) kullanılarak yapılan enaz 5 ölçümden uygun görülen 3 tanesi gözönünc al ın-mak suretiyle elde edilen ölçüm değerleri yardımıylailgili bağıntıdan hesaplanarak Tablo.2,.3..4 ,.48ve 49'da özetlenmiş ve herbir elemana ait ortalanınkayıp katsayısı değeri belirlenmiştir.

SONUÇ DEĞERLENDİRME:Yapılan deneysel çalışmalar sonucunda, test edi len£= 2,395.10~s mertebesinde bağıl pürüzlülük değerinehaiz borudan akışda, belirlenen akış durumlarında;

Re, = 4789.06 için A,,= 0.0385,Re2= 5880.59 için A^ 0.0341,Re3= 5993.85 için A^= 0.0328 veRe4= 5806.69 için A,4= 0.0349 bulunmuştur.

Diğer taraftan Deneysel Hidromekanik'te ; hidrolikpürüzsüz borulardan türbülanslı akışda, Blasius tara-fından önerilen bağıntı (A,= 0.0316/Re0-25 ) gereğibelirlenen reynolds sayıları için A, değerleri sıra-sıyla A.,= 0.03798, lf= 0.03608, A-,= 0.03591. veA4= 0.03619 olmaktadır ki, bu durum; sözkonusu bo-runun hidrolik pürüzsüz olarak alınabileceğini göster-mektedir. Dikkat edilecek olur ise; artan boru hidrolikçapı ile borunun izafi pürüzlülüğü giderek küçülecek-tir ki, bu da ; borunun hidrolik pürüzsüz varsayımınıgerçeğe yaklaştıracaktır. Bu nedenle, bu tür borulaıiçin, Blasius formülünün kullanılması suretiyle, d(v/boru kayıp katsayısı belirlenebilir.

Test edebilme imkanı bulabi ldiğimiz yersel enerj ikaybına neden olan her bir eleman için ilgil i tablolar-da verilmiş bulunan ve ortalama değer olarak bel ir le-nen K kayıp katsayısı değerleri imalatçı f i rmanın, üre-timinde enerji kaybına verdiği önemi vurgulayan bi ıkriterdir. Bir diğer ifadeyle , yersel enerji kaybı (ba-sınç düşüşü) o nisbettc az olacaktır. Her ne kadar, her-hangi bir elemanda enerji kayıplarını yok etmekmümkün değilse de asgariye indirmek mümkündür.Bu ise,söz konusu elemanın K değerinin minimumdeğere haiz olması ile sağlanır. Bu nedenle, bu tür b i ıelemanda akım çizgilerinin mümkün olabildiğince ı\/bozulmasına sebebiyet verecek dizaynın gerçekleşti-rilmesi gerekmektedir.

Genelde, bu çalışmada da olduğu gibi, yersel enerjikaybı doğuran elemanlar için verilen K değerleri .


düzgün akım çizgilerinin elemanda bozulması sonucumeydana gelen basınç düşüleri sonucu belirlenmiştir.

Bu sebeple, akım çizgilerinin bozulmasına neden ola-cak bir elemandan geçen akışkan ortamın akım çizgi-lerinin bozulmasına neden olacak bir elemandan ge-çen akışkan ortamın akım çizgileri düzeldikten sonra(ki bunun için gerekli olan mesafe, boru hidrolik çapı-nın minimum altı katı kadar olması öngörülmektedir.)bir diğer yersel kayıp doğuracak elemana girmesineizin verilmelidir. Aksi taktirde, akım doğrultusundaikinci sırada yer alan eleman için verilen K değeri ger-çeği yansıtmayacaktır. Böyle bir durumda, söz konusuelemanda meydana gelecek enerji kaybı, olması gere-kenden daha fazla olacaktır. Bir diğer ifadeyle, bozul-muş akım hatlarının düzelmeden tekrar bozulmasıenerji kaybını arttıracaktır.

Yukarıda yapılan açıklama doğrultusunda, bu çalış-mada elde edilen K değerlerinde dikkat çekici bir hu-sus olarak ortaya çıkan sonuç, tesiste birlikte kullanıl-ması söz konusu olan elemanların belirlenen enerjikayıp katsayısı değeri, akım doğrultusunda yerleştiril-meleri durumuna göre değişmektedir.

Bu durum Tablo. 14-15, Tablo. 16 17, Tablo. 18-19.Tablo.20-21, Tablo. 22-23, Tablo. 24-25, Tablo.26-

.27, Tablo.28-29 ve Tablo. 30-31 kıyaslandığındaaçıkça görülmektedir.

Böylece, sistemde meydana gelecek toplam enerjikaybını minimuma indirmek için, leşisin montajı es-nasında, akım doğrultusunda daha küçük K kayıpkatsayısına haiz konumun tercih edilmesi gerekecek-tir. Ayrıca giriş ve çıkış çaplarının akım doğrultusunagöre değiştiği eleman kombinasyonlarında da kayıpkatsayılarının değiştiği Tablo. 32-33, Tablo.34-35.Tablo. 36-37, Tablo.38-39 ve Tablo. 40-41'dcn izle-nebilmektedir ki, bu tür birleşmelerde, ener j i kaybıbakımından avantajlı konum; ön görülen akım debi-sinde çıkış akış kesitindeki akımın ortalama hızınagöre kuramsal inceleme kısmında verilen (3) no'lu ba-ğıntı yardımıyla belirlenebilir.

Sonuç olarak; hidrolik pürüzsüz varsayılabilecek mal-zeme yüzeyine haiz olmaları nedeniyle düz boru ener-ji kaybı bakımından avantajlı olan bu tür boruların,yersel enerji kaybı açısından da iyileştirilmesi i lg i l iüretici firmaların imalatta alacakları tedbirler ilemümkün olabilecektir.

Tablo.l: Düz boru enerji kayıp katsayısı A, 'nın hesaplanan değerleri

Ah (mmH2 O)4.03.04.04.0

W(lt)1.01.01.01.0

At(sn)13.1315.9212.9712.72

0.03490.03850.03410.0328

Tabla.2: VANA, (c])25),(tam açık konumda) kayıp katsayısı K'mn hesaplanan değerleri

Ah (mmH2 O) W(lt)100.0 1.0101.0 1.0130.0 1.0

At (sn) K16.56 25.81016.75 26.673 Ortalama kayıp katsayısı K=25.81814.28 24.970

Tablo.3: KÜRESEL VANA, (<)>25),(tam açık konumda) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

6.04.04.0

1.01.01.0

12.93 0.94316.56 1.032 Ortalama kayıp katsayısı K=l.01016.75 1.056

Tablo.4: REKOR,((|)25),(iki tarafı kaynaklı) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

0.50.50.5

1.01.01.0

16.56 0.12914.89 0.104 Ortalama kayıp katsayısı K=0.12317.06 0.137

Tablo.5: KAVİS,((|>25), kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

11.010.09.0

1.01.01.0

12.9312.9313.53

1.7291.5741.550

Ortalama kayıp katsayısı « = 1.618


Tablo.6: DİRSEK,($25),(90°) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

Ah(mmH 2 O) W(lt) At (sn) K8.0 1.0 16.75 2.118

10.0 1.0 14.89 2.087 Ortalama kayıp katsayısı K=2.UA14.0 1.0 12.75 2.145

Tablo.7: MANŞON,(<1>25), kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

8.0 7.5 72.72 0.70810.0 7.5 56.00 0.525 Ortalama kayıp katsayısı K=0.61618.0 7.5 45.25 0.617

Tablo.8: REDÜKSİYON,((])20=> <|)25), (genişleme elemanı) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

4.0 7.5 89.00 1.94510.0 7.5 60.93 2.034 Ortalama kayıp katsayısı K-1.99113.0 7.5 51.66 1.993

Tablo.9: REDÜKSİYON,(<|>25=> <j)32), (genişleme elemanı) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

3.0 7.5 83.00 0.63566.0 7.5 55.70 0.7215 Ortalama kayıp katsayısı K=0.6721

11.0 7.5 42.75 0.6592

Tablo.10: REDÜKSİYON,($20=> $32), (genişleme elemanı) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

37.0 7.5 71.84 13.02270.0 7.5 51.28 12.734 Ortalama kayıp katsayısı K= 12.72995.0 7.5 43.15 12.433

Tablo.ll: REDÜKSİYON,($25=> $20), (daralma elemanı) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri

23.0 7.5 90.81 0.73056.0 7.5 59.37 0.784 Ortalama kayıp katsayısı K=0.80197.0 7.5 46.81 ' 0.889

Tablo.12: REDÜKSİYON,($32=> $25), (daralma elemanı) kayıp katsayısı K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.13: REDÜKSİYON,($32=> $20), (daralma elemanı) için kayıp katsayısı K'nın hesaplanandeğerleri


Tablo.14: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-dış dişli) ($32-l")+NİPEL (altıköşe) ($32) için K'nınhesaplaanan değerleri



Tablo.15: Akım doğrultusunda,NİPEL (altıköşe-iç dişli) (<j>32-l") + NİPEL (yuvarlak) ($32) için K'nın hesaplanan değerleri

Ah(mmH 2O) W(It) At (sn) K2.0 7.5 83.00 0.5763.0 7.5 55.70 0.389 Ortalama kayıp katsayısı K=0.4214.0 7.5 42.75 0.306

Tablo.16: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-iç dişli) (<)>32-l")+NİPEL (altıköşe) ($32) için K'nın hesaplanan değerleri

5.0 7.5 71.84 1.07910.0 7.5 51.28 1.100 Ortalama kayıp katsayısı K= 1.1 1515.0 7.5 43.15 1.169

Tablo.17: Akını doğrultusunda,DİRSEK (dış dişli) ($32-1") + NİPEL (yuvarlak) ($32) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.18: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-iç dişli) (()>20-l/2")+DİRSEK ($20) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.19: Akım doğrultusunda,DİRSEK (dış dişli) ($20-1/2") + NİPEL (yuvarlak) ($20) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.20: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarIak-dış dişli) ($20-1/2")+DİRSEK ($20) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.21: Akım doğrultusunda,DİRSEK (İç dişli) ($20-1/2") + NİPEL (yuvarlak) ($20) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.22: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarIak-iç dişli) ($20-3/4")+DİRSEK ($20) için K'nın hesaplanan değerleri

7.0 1.83 47.07 1.78930.0 1.83 23.88 1.990 Ortalama kayıp katsayısı K=l.84945.0 1.83 18.37 1.770


Tablo.23: Akım doğrultusunda,DİRSEK (dış dişli) (4>20-3/4") + NİPEL (yuvarlak) ((j>20) için K'nın hesaplanan değerleri

Ah (mmH2 O) W(l t) At (sn) K15.0 1.83 35.40 2.19029.0 1.83 23.34 1.840 Ortalama kayıp katsayısı K= 1.94342.0 1.83 19.18 1.800

Tablo.24: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-dış dişli) (4>20-1/2")+SIVAALTI BATARYA BAĞLANTISI (<|)20) kullanılıyor ise;

15.0 1.83 43.47 3.30045.0 1.83 25.03 3.280 Ortalama kay ip katsayısı K=3.34080.0 1.83 19.22 3.440

Tablo.25: Akım doğrultusunda,SIVAALTI BATARYA BAĞLANTISI (4>20-1/2) + NİPEL(yuvarlak) (4>20) kullanılıyor ise;


Tablo.26: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-İç dişli) (4>25-l/2")+DİRSEK (4>25) için K'nın hesaplanan değerleri

100.0 1.83 14.60 5.992140.0 1.83 11.75 5.433 Ortalama kayıp katsayısı K=5.53 l175.0 1.83 10.25 5.168

Tablo.27: Akım doğrultusunda,DİRSEK (dış dişli) (<|>25-l/2") + NİPEL (yuvarlak) (<|>25) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.28: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-dış dişli) (4>25-l/2")+DİRSEK (4>25) için K'nın hesaplanan değerleri


105.0 1.83 10.31 3.137

Tablo.29: Akım doğrultusunda,DİRSEK (iç dişli) (4>25-l/2") + NİPEL (yuvarlak) (4>25) için K'nın hesaplanan değerleri


120.0 1.83 11.28 4.292

Tablo.30: Akım doğrultusunda,NİPEL(yıı\arlak-iç dişli) (4>25-3/4")+DİRSEK (<])25) için K'nın hesaplanan değerleri

50.U 1.83 14.60 2.99675.0 1.83 11.75 2.910 Ortalama kayıp katsayısı K=2.85490.0 1.83 10.25 2.657


Tablo.31: Akım doğrultusunda,DİRSEK (dış dişli) (<)>25-3/4") + NİPEL (yuvarlak) (<j)25) için K'nın hesaplanan değerleri

Ah(mmH2O) W(lt) At (sn) K60.0 1.83 13.65 3.14785.0 . 1.83 11.44 3.127 Ortalama kayıp katsayısı K=3.091

100.0 1.83 10.34 3.005

Tablo.32: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-dış dişli) (<|>32-1")+NİPEL (altıköşe) (<|>20) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.33: Akım doğrultusunda,NİPEL (altıköşe-iç dişli) (<|>20-1") + NİPEL (yuvarlak) (<|>32) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.34: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarIak-dış dişli) (()>32-l")+NİPEL (altıköşe) (<j>25) için K'nın hesaplanan değerleri

30.0 7.5 72.72 2.05565.0 7.5 48.88 1.998 Ortalama kayıp katsayısı K=l.99385.0 7.5 42.16 1.928

Tablo.35: Akım doğrultusunda,NİKEL (altıköşe-iç dişli) ((|>25-1") + NİPEL (yuvarlak) (c|>32) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.36: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-iç dişli) (<|>25-3/4")+NİPEL (altıköşe) (<|>20) için K'nın hesaplanan değerleri


Tablo.37: Akım doğrultusunda,NİKEL ( altıköşe-dış dişli) (<|>20-3/4") + NİPEL (yuvarlak) (<|>25) için K'nın hesaplanan değerleri

5.0 7.5 83.00 1.9886.0 7.5 55.70 1.724 Ortalama kayıp katsayısı K=l.721

10.0 7.5 42.75 1.718

Tablo.38: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-iç dişli) (<|>25-3/4")+DİRSEK (<|>32) için K'nın hesaplanan değerleri



Tablo.39: Akım doğrultusunda,DİRSEK (dış dişli) (032-3/4") + NİPEL (yuvarlak) (025) için K'nın hesaplanan değerleri

Ah (mmH2 O)30.048.050.0

W(lt)1.831.831.83

At (sn)15.2111.6910.38

K4.4274.862 Ortalama kayıp katsayısı K=4.8585.287

Tablo.40: Akım doğrultusunda,NİPEL(yuvarlak-dış dişli) (025-3/4")+DİRSEK (032) için K'nın hesaplaanan değerleri

18.035.050.0

1.831.831.83

15.2111.6910.38

4.4274.862 Ortalama kayıp katsayısı K=4.8585.287

Tablo.41: Akım doğrultusunda,DİRSEK (iç dişli) (032-3/4") + NİPEL (yuvarlak) (025) için K'nın hesaplanan değerleri

37.050.070.0

1.831.831.83

16.2513.0610 Al

2.1461.797 Ortalama kayıp katsayısı K=1.8331.556

Tablo.42: Ayrılma durumunda,TE (iç dişli) (020-1/2"-020)+NİPEL (020) için K'nm hesaplanan değerleri

13.021.037.0

7.57.57.5

135.00104.8180.00

12.64211.58312.076

K^ r~ I^T/-^ 1 J^IV1 • rı ri 1t

Ortalama kayıp katsayısı K=12.100

Tablo.43: Birleşme durumunda,TE (iç dişli) (020-1/2"-020) + NİPEL (020) için K'nın hesaplanan değerleri

10.030.048.0

7.57.57.5

227.00

120.00

90.00

3.574

2.996

2.697

H 1

1 lJ.

JK

L T

Ortalama kayıp katsayısı K=3.089Tablo.44: Ayrılma durumunda,TE (iç dişli) (020-3/4"-020)+NİPEL (025) için K'nın hesaplanan değerleri

18.025.040.0

1.831.831.83

25.0923.9717.63

5.9406.0955.794

Jy^ ̂ T Hfc iV"İV ~^ [™ Jx

1 fl j


Tablo.45: Birleşme durumunda,TE (iç dişli) (020-3/4"-020)+NİPEL (025) için K'nın hesaplanan değerleri

55.070.090.0

7.57.57.5

15.0850.0047.00

3.1202.9283.327

— H h —

T K

Ortalama kayıp katsayısı K=3. 1 23


Tablo.46: Ayrılma durumunda,TE (dış dişli) (<(>20-l/2"-()>20)+NİPEL (<|>20) için K'nın hesaplanan değerleri

Ah (mmH2 O)6.0

23.045.0

W(l t )7.57.57.5

At (sn)227.00120.0090.00

K8.5799.190

10.114

ıK<F ->K

ILL _f_ .Ortalama kayıp katsayısı K=9.294

Tablo.47: Birleşme durumunda,

TE (dış dişli) (<|>20-1/2".<|>20)+NİPEL ($26) için K'nın hesaplanan değerleri

25.038.068.0

7.57.57.5

135.00104.8180.00

1.6431.6001.643

Ortalama kayıp katsayısı K=l .621

Tablo.48: Ayrılma durumunda,TE (iç dişli) (<|>25-l/2"-<l>25)+NİPEL ($25) için K'nın hesaplanan değerleri

30.060.090.0

1.831.831.83

19.4713.2810.31

9.8009.9149.561

K-*tr ' ,_ -^*

^ j


Tablo.49: Birleşme durumunda,TE (iç dişli) (cj)25-l/2"-<|>25)+NİPEL ($25) için K'nın hesaplanan değerleri

r23.060.090.0

1.831.831.83

19.4713.2810.31

3.1962.9742.68

—n. r~\

|" K

Ortalama kayıp katsayısı K =2. 953

ABONELERİMİZE

Şubat sayımızın çıkması ile birlikte dergimiz yayın hayatının birinci yılını doldurmuş,1 yıllığına abone olan okurlarımızın da abonelik süresi dolmuş olacaktır.

Yeni bir anlayış ve çizgi ile çıkmaya hazırlanan dergimizin elinize ulaşmasını istiyorsanızaboneliğinizi yenileyiniz.

Abonelik formunu doldurduktan sonra aşağıdaki hesaba "Tesisat Mühendisliği abonebedeli" notuyla yatırılacak ücretin dekontunu ekleyerek MMO İstanbul Şubesi'nin249 86 74 no'lu faksına iletmeniz yeterlidir.

1994 yılı abone bedeli : 300.000 TL.Banka Hesap No : T.İş Bankası Galatasaray Şb.

Hesap No: 623 683Bilgi için : 252 95 00 - 01


BAKIR BORUNUNTESİSATTA KULLANIMI

Mak. Müh. TİmurEROL1993'te İzmir'de doğdu. Ona, Lise ve Üniversite eğiti-mini Robert Kolej'de 1966'da Makina Mühendisi ola-rak tamamladı. 1966-1968 Danimarka Teknik Üni-versitesinde Soğutma ihtisası yaptı. Halen 1972'dekendisinin kurduğu, tesisat taahhüt ve ithalat faali-yetleri yapan, Titan Tesisat ve Ticaret firmasının yö-neticisidir.

Çeşitli tesisatlarda bakır boru kullanımı esasen eski-

denberi bilinen bir uygulama. Böyle bir konuyu yeni-den gündeme getirmemizin sebebi, ülkemi/de bu kul-lanımın, tüm dünyanın aksine son derece kısıtlı olma-sı. Bunun başlıca nedenleri arasında, konu hakkındabilgi eksikliği yatıyor. Bu konuşmanın maksadı bueksikliği bir nebze olsun gidermektir.

Önce bakır borunun ne gibi tesisatlarda ve ne ö/ellik-lerde kullanılması gerektiğine bir gö/ atal ım. Bakırborunun başta Batı dünyası olmak üzere, bütün dün-yada yaygın bir şekilde kullanıldığı alanlar şunlar:1) İçme suyu tesisatı2) Sıhhi tesisat-soğuk ve sıcak su3) Isıtma tesisatı4) Yerden ısıtma tesisatı5) Soğuk su tesisatı-klima sistemlerinde ehi l ler suyu

devresinde6) Doğalgaz, şehirgazı vs.7) Her türlü tıbbi gazlar8) R-22 ve benzeri soğutucu akışkan devrelerinde9) LPG, yağ, yakıt, mazot, gaz vs.tesisatlarında

BAKIR BORULARIN FİZİKİ VE TEKNİK ÖZELLİKLERİDÎN 1786' ya göre tesisatlarda kullanılan borular için

Bakır Boru Ölçüsü | Bakır Çalışma Basıncı* 1 Boru içindekiQ (Dış çap) x Et kalınlığı

d x s (mm)

6.0x1.08.0 x 1.010.0 x 1.012.0 x 1.015.0 x 1.018.0 x 1.022.0 x 1.0

1 28.0x1.5

Ağırlığıkg/m)

0.1400.1960.2520.3080.3910.4750.587

1.11035.0x1.5 1.41042.0 x 1.554.0 x 2.064.0 x 2.076.1x2.088.9x2.0108.0x2.5133.0x3.0

159.0x3.0219.0x3.0

1.7002.9103.4674.1444.8597.374

100'Cda(bar)

22916312710482

su miktarı(l/m)

0.0130.0280.0500.0790.133

67 0.20154 j 0.314

65 0.49151424437312627

10.904 26

13.08518.118

267.0x3.0 22.144

2216

0.8041.1951.9632.8274.0835.6618.33212.668

18.38535.633

13 53.502

Beher litre suiçin boru metrajı

(m/1)

79.3035.3019.9012.747.535.03.19

2.041.240.840.510.350.240.180.120.08

0.050.03

L 0.02

Ticariolarak

satılış şekli

Kangal şeklinde25 veya 50 m.uzunlukta veyaSert, 5 m uzun-lukta duy. boyolarak

Sert düz boyolarak 5 m.uzunlukla

Sert Düz boyolarak 4 veya5 m. uzunlukla

* Azami çalışma basıncı, yumuşak bakır boru için ve R= 200 N/mm2 ve emniyet katsayısı 3.5 olarakhesaplanmak suretiyle verilmiştir.

* Bu yazı 27-28 Ocak 1994 tarihlerinde yapılan, ISSOS ' 94 fuarı çerçevesinde MMO istanbul Şııbesi'ııiııdüzenlediği İstanbul Tesisat Kongresi'nde sunulan bildirden alınmıştır.


Yaygın uygulamaları nedeni ile burada bilhassa üze- yorum. Gaz ve su tesisatlarında kullanılan borular enrinde durmak istediğim ise içme suyu-sıhhi tesisattave doğalgazda bakır boru kullanımı.Artık bütün dün-yanın metrik sistemi kabul etmiş olması, ve ülkemizin,ortak pazara ve Avrupa ülkelerine yakınlığı nedeni ilede, metrik boru ve DÎN normlarını misal vermek isti-

az %99.90 saf bakırdan imal edilir. Bu boruların fi-ziksel özellikleri şöyledir: Tablo l.

Bu borularla birlikte kullanılan bakır f i t t ings malze-meleri DÎN 2856 normunda olmalıdır. Bronz fittings

Birleştirmeşekli

Yumuşak

Lehim

Sert Lehim

Yumuşak ve sert lehim içinTipik örnekler '>2'3'

IKurşun /KalayL-Sn 50 Pb-Art. No 4930

nKalay/Gümüş veya Kalay/BakırL-SnAg5 - Art. No. 4934L-SnCu3 - Art.No.4933L-SnSb5 -Art.No. 4935

IIIGümüş (Kadmiyum ilavesiz)L-Ag45Sn - Art. No. 4937IVGümüş (Kadmiyum ilaveli)L-Ag40 Cd - Art. No. 4938

VBakır/FosforL-Ag2P-Art.No.4936L-CuP6 - Art. No.4939

ÇalışmaSıcaklığıazami °C

30

65 -

110

30

65

110

30

65

110

Boru çaplarına göreçalışma basıncı -(bar) olarak

6-28 mm

16

10

6

40

25

16

40

25

16

35-54 mm

16

10

6

25

16

10

25

16

10

64- 108 mm

10

6

4

16

16

10

16

16

10

malzemeleri ise DÎN 2950 'ye göre olmalıdır. Bunormlardaki kalite vs. unsurların en önemlilerinden bi-ri de ölçü ve tolerans'dır.

Bilindiği gibi bakır boru ve fittings malzemeleri bir-birlerine yumuşak veya sert lehim ile birleştirilir. Bukonunun üzerinde biraz duracağız. Önce, tam olarakyumuşak ve sert lehim'in ne olduğunu ve bakır borusistemlerinde ne şekilde ve hangi uygulamalarda kul-lanıldığını görelim. Bilindiği gibi lehim tekniğininesası, kapiler güçle lehimin iki cidar arasını doldurma-sı ve her iki cidara da bir anlamda yapışmasıdır. Bukapiler gücün sağlanması ise, iki cidar arasındaki boş-luğun (toleransın) istenilen düzeyde olmasına bağlıdır.Bu nedenlerle bakır boru sistemlerinde, gerek boru-

nun, gerekse fittings malzemelerinin ölçülerinin stan-dart ve norm olması son derece önemlidir.

Bakır boru tesisatlarında yumuşak ve sert lehimin han-gi uygulamalarda ve ne şekilde kullanılacağına da birbakalım. Burada dikkat edilmesi gereken çok önemlibir husus, özellikle içme suyu ve sıhhi tesisatta kulla-nılacak lehimlerin, ağır metaller ihtiva etmeyen içmesuyuna uygun lehimler olmasıdır.

Diğer önemli bir konu da, özellikle içme suyu ve s ıhhitesisatta, yumuşak lehimin tercih edilmesi, bilhassa28 mm çapa kadar olan borularda yumaşak lehim kul-lanılmalıdır.

LehimMetodu

!~SertLehim

YumuşakLehim

LehimSıcaklığı°C

450°Cüstünde

450°Caltında

Lehim aletleri

Asetilen - oksijenPropan- -oksijenuygun şalamo ile

Propan - havaAsetilen - hava veElektrik ısıtıcıaparat ile

Uygulama

İçme suyutesisatıSoğuk vesıcaksu tesisatı

Uygundur

Uygundur

1 10°C üstündesıcak su tesisatıısıtma tesisatı

Uygundur

UygunDeğildir

DoğalgcLPG, liltesisatla

Uygund

UygunDeğildi


o

13/4- 3/4' 1/r

1/2'V2"

1/2"

ı/r

3/4"

GALVANİZLİ BORU TESİSATINDABORU ÇAPLARI

032

020

020

028

028 •

029

«25-

023

025

PLASTİK BORULU TESİSATTABORU ÇAPLARI

BAKIR BORULU TESİSATTABORU ÇAPLARI


Bakır borulara su verildikten bir müddet sonra, boru-nun iç yüzeyi, yeşil renkte bir bakır sülfat tabakasıoluşturur. Bu tabakanın oluşması, borunun korozyonauğramaması açısından istenilen bir husustur. Yumuşaklehim, düşük ısılarda yapıldığı için (genellikle 230-250 °C civarında) boruda ısı nedeni ile yanma yapmazve bu tabaka mükemmelen oluşur.Sert lehimde ise butabakanın tam istenilen şekilde oluşmadığı görülür. Bunedenle, yumuşak lehim tercih edilmelidir. Ayrıca yu-muşak lehimin uygulaması da daha kolaydır.

Burada, yeri gelmişken bakır borunun son derece sağ-lıklı olduğu konusuna da değinmek istiyorum. Çünkühala birçok insan bakır boru lafı edildiğinde acaba ze-hirler mi v.s. gibi anlamsız sözler söylemektedir.

Bakır, sadece belli bazı gıda maddelerinin ve yüksekısının bir araya geldiği ortamlarda zehirleyici olabil-mektedir ki bu durum ancak bakır kapla yemek pişiril-diğinde ortaya çıkabilir. Bakır boru içinden su geçirdi-ğinizde ne bu gıda maddeleri ne de yüzlerce dereceyevaran ısı söz konusu değildir. Dolayısı ile normal içmesuyu tesisatı kullanımında bakırın zehirlemesi söz ko-nusu değildir. Tam tersine yapılan araştırmalar bakırboruların yerine göre camdan bile sağlıklı olduğunuortaya koymaktadır.

Bakır borularla ilgili ikinci ve yaygın bir kanaat, bakırboru tesisatının çok pahalıya mal olacağı görüşüdür.Bu da kesinlikle doğru değildir. Bakır pahalı bir metalve dolayısıyla bakır boru metre bazında mukayeseedildiğinde, galvaniz, demir ve plastik boruya göre da-ha pahalıdır. Ancak isterseniz konuya bütünü ile baka-lım, ve eklenti parçaları, işçilik vs. giderleri de dahilederek mukayese yapalım. Ben bunun için tipik bir evbanyo bölümünü aldım. Ülkemizde pek yaygın olma-dığı için bideyi dahil etmedik. Lavabo, kendinden re-zervuarlı klozet, banyo küveti, şofbeni ve soğuk sıcakçamaşır makinası bağlantısı olan bir banyoyu alalımve bakır boru, galvaniz boru ve plastik boru ile tesisatmaliyetini hesaplayalım.Şimdi bu banyoyu ve mukayeseli maliyetini görelim.

Gal vanizli _b_oru_d§l.

Çap Metrajl" 1.8 m

3/4" 7.0 m1/2" 7.2 m.Plastik boruda

Çap Metraj032 1.8 m'.025 7.0 m.020 7.2 m.

Bakır boruda

Her üç sistem için gerekli olan fittings malzemeleri veyardımcı malzemeleri de hesaplayarak, işçilik hariççıkan sonuç şöyledir.

Çap Metraj020 l .«m'.0 18 7.0 m.0 15 6.0 m.0 12 0.6 m.

Galvaniz Plastik BakırBoru tutarıFittings tutarıYard. mal.(kaynak, elk,dahil)Toplam

270.600669.20040.000

979.800

362.800580.300

15.000

958.100

514.800397.40040.000

952.200

Bu hesaplar,firmaların Ocak 1994 liste fiyatlarındanyola çıkılarak yapılmıştır. Ortaya çıkan sonuç, her üçsistemde malzeme maliyetinin birbirlerine son dereceyakın oluşudur. Buna ilave olarak, şunu da söyleyebi-liriz. Bakır boru uygulaması, daha hızlı ve işçiliği da-ha düşüktür. Sonuç olarak, alternatif sislemlerc olanüstünlükleri bir yana, maliyeti hemen hemen aynıdır.

Bakır boru sistemleri ile ilgili olarak, bir hususa dahadeğinmek istiyorum. Bilindiği gibi bakır boruların içyüzeyleri son derece pürüzsüz ve kaygandır. Bu ne-denle, bu borularda basınç kayıpları diğerlerine naza-ran daha azdır. Çeşitli borulardaki "k" değerleri şöyle-dir.

BjmuynsiBakır boruPlastik boruGalvanizli boruDuktil boru

Son olarak, bakır boruların içme suyu, sıhhi tesisat vedoğalgaz tesisatı kullanımında çap seçimleri için ge-rekli tabloları vermek istiyorum. Bu abaklarla, isteni-len akış hızı ve basınç kaybı değerlerine göre uygunboru çaplarının seçimi yapılabilir.

Sonuç olarak, bakır boru,* hemen hemen hudutsuz ömrü* sağlıklı oluşu* uygulama kolaylığı* dış çapının küçüklüğü ile az yer işgal etmesi, vebütün bu niteliklerine ilave olarak ekonomik olmasınedeni ile, tesisatlarda kullanılması son derece uygunbir malzemedir.

Referanslar1) SANHA-Technische Informationen Kupler-und

Rotgussfittings2) WIELAND- WICU-Abeitsbrochure Teil I3) WIELAND- WICU-Abeitsbrochure Teil II4) DKI- Die fachgerechte Kupferrohr-Installation5) Dr. H. Sick-Die Wirkung von Kupfer auf

Microorganismen im Trinkwasser6) SBZ Verbindungstechnik und Korrüsion-Kıtpfcr

rohre im Sanitarbereich


Bölüm A Resim. 1.1 Soğuk Içmesuyu: 10°CBakır boru çapına göre Basınç düşüşü diyagramıBorular DÎN 1786 ' ya göre 6 x 1 den 54 x 2 mm' ye kadar.

Basınç düşüşü R = Pa/m*

3 5 10 20 30 50 100 200 300 500 1000 2000 3ÜOO 5000 10000 30000

o.ooı - 0,0010,03 0,05 0,1 0,2 0,3 0,5 l 2 3 5 10 20 3» 50 IOO 20O 30O

Basınç düşüşü R = mbar/m* * l bar = 10^ mbar; l mbar = 10^ Pa


Bölüm A Resim: 3.2 Gazlar 2. Grup (Doğalgaz dahil)Bakır boru çapına göre Basınç düşüşü diyagramıBorular DÎN 1786'ya göre 1 2 x 1 den 54 x 2 mm' ye kadar

1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,08,09,010 50 60 70 80 90 100

2.0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,08,09.010

Debi Ve = m3/h

20 30 40 50 60 70 80 90100


İÇME SUYU TESİSATINDAKOROZYON YAPICI

PARAMETRELERÇeviren: Güralp BASIM

DÎN 2000 standardı kurallarına ve içme suyu ile ilgiliyönetmeliklerin aksine, bina için içme suyu tesisatın-daki suyun kalitesi korozyon yapıcı elamanların mev-cudiyetinde malzeme tahribatını süratlendirici yöndeetkilidir. Buradaki konu malzemenin spesifik özellik-lerinin mineral asidik ve hidrojen karbonat kationlararası farklı etkilenmeden kaynaklanmasıdır.

1. DEMİR TÜRLERİDÎN 50930 normuna göre alaşımsız demir türlerindedelik ve yüzeysel korozyonu rizikosu oluşması için,sülfat ve klorit solar konzentransyonu toplamının hid-rojen karbonat oranına bölünmesi ile ortaya çıkan bü-yüklük ortaya çıkan büyüklük > l olması gerekir.

Q=-c (C -) + 2c (SO4

2-)>1

KS4,3Payların toplamı paydaya (Ks 4.3 ) göre çok yüksek

olduğunda lokal korozyon yerine yüzeysel korozyonoluşabilir. Galvaniz çelik boruda çökelti korozyon ri-zikosu yüksektir, sülfat ve klorid toplamının hidrojenkarbonat oranına bölünmesi sonucu <3'den fazla oldu-ğunda

c(l/2S0 4

2-)Q= >3

KS4,3bu maddelerde lokal korozyon HCOr, oranı ile bağlan-tılıdır. Diğer kriterler ks 4.3 < 2 mol/m3 ve Calciumoranının (Ca) 0.5 mol olmasıdır.

Bu bağımlılığın dışında A ve B kalite borularda selek-tif korozyonu oluşması rizikosunun artması için, aşa-ğıdaki denklemin;

c(l/2S04

2-)= 2

olması gerekir.Paslanmaz çeliklerde delici korozyon hidrojen karbo-nat HCÛ3 oranı ile bağlantılı değildir. Molibden içer-meyen çelikte ise klorid oranı 6 mol/ m3 olduğunda,korozyon rizikosu yüksektir.

2. BAKIR2.1. İçme SuyuDÎN 50930 normunda (Bakır ve bakır alaşımları) ba-kır tesisatlarıyla ilgili derinliğine bilgi yoktur. Malze-me kalitesinin yükselmesi ve işçilik tekniğinin iyileş-

tirilmesi sonucu, zarar r izikosunun önemli orandaazaldığını görüyoruz. Yeni tesisatlarda görülen zarar-lar norm dışı malzeme kullanımı ve imalatçılarınonaylamadığı işçilik tekniği sonucu olabilir.

Enstitü Kiel'de yapılan bakır boru içme suyu tesisatla-rında arıştırmalar, delici ve yüzeysel korozyonu oluş-masına, amineral asid molar konzentrasyonun HCO:bağımlı toprak tuzlarına (sülfat ve nitrat, calciummagnesium kloridleri) bölünmesi ile ortaya çıkan bü-yüklüğün 0.15 ile 2.0 arasında olduğu şeklindedir.

(Qs) Doyma endeksi ve Doyma sıcaklığı bağlantısı

2 c Z Toprak tuzlanQs= --------------------------- -l

c(HCO.r)(Qr) korozyon quatient'i

2c(Cai+Mgr

2+)Qr= ------------------- 1

c(HCCV)(Qmax) max korozyon qetient'i

2c (L toprak tuzlan )+ (L Alkali)Qmax = ------------- --------- — ------------- -l

c(HCO.f)Qr>Qmax olduğunda, suyun aşırı asidik olduğu ve Q*değeri 0.15 ile 2.0 arasında olduğunda, lokal güçlükorozyon oluşmadığı gözlenir.

2.2. Sıcak Kullanma SuyuBakır borulu sıcak kullanım suyu tesisatlarında delikkorozyonu oluşması su içinde görülen pas ile (dcmiıIII oxihidrat) veya mangandioksit bileşimleri ile bağ-lantılıdır. Bu şekil ısı-transferi sonucu oluşan yüzey-sel zararlar suyun asidik reaksiyonundan kaynaklanır,Bu, içme suyunda kurallarca oluşması gereken para-metrelerin en az bir inin eksik olduğunun k a n ı t ı d ı r .Korozyon rizikosunun artması için ikinci parametre

c(HCCV)Q = olduğundadır.

a) DÎN 50930, T2 alaşımsız demir türleri delikkorozyonu

c (C -) + 2c ( S04

2- )o= ----------------------------

KS4.3Q >1 olduğunda, lokal koro/yon tehlikesi artar.


3.KOROZYON QUOTİEN'LERİN HESAPLAMA ÖRNEĞİSu analizi - mol/m"

... _. . ..__ .. ._

pH Değeri

asidik kapasite pH 4.3

Kalsiyum

Magnesium

Klorid

Sulfad

Nitrat

7.12/13.8 °C

5.16mol/m3/17,5°C

3.49 mol/m3

0.37 mol/m3

1.78 mol/m3

1.24 mol/m3

0.01 mol/m3

(14..VdKH)

(21.()°dGH)

(63.1mg/n

(119mg/l)

(<0.6mg/l)

b) DÎN 50930 T3, Sıcak galvanizli demir türleri,korozyon,

c(Cl)+c(l/2SO4

2-)

e)DIN 50930 E,T.3

c(Cl-)+2c(SO4

2-)0=

c(N03')Korozyon tehlikesi Q<2 olduğunda

f) DÎN 50930 T5, Bakır, delik korozyonu Tipi 11(sıcak su, yumuşak,asidik)

c(HCO3-)o= :—

c(S04

2-)Ks 4.3 Q<2 olduğunda korozyon tehlikesi

Q>1 olduğunda korozyon rizikosu yüksekg) IfS-Araştırma, bakır,delik korozyon Tip I, İçine

d) DÎN 50930 T.3, galvanizli demir türleri, selektif suyukorozyon

2c (X yer tuzlan)c(Cr)+c(l/2SO4

2-) Qs= 10= c(HCCV)

Ks 4,3Q>3 olduğunda, lokal korozyon oluşumu güçlü,Q<1 olduğunda tehlike yok.

c) DÎN 50930 E, T.3

c(Cl-)+2c(SO 4

2-)0= ---

c(NCV)Q< 2 olduğunda, korozyon tehlikesi yüksek

Q> 0.15 den Q<2.0 a kadar tehlikeli

4. Doyma endeksinin DÎN 38 404, TlO'a göre hesaplanması

İyon cinsiKonsantrasyon

KloridNitratSülfatKs 4.3

Anion cinsiKonsantrasyon toplamı

KalsiyumMagnezyumDiğer katyonlar(Na,K)

İyon gücü; mol/m3 'de (U.

Val/m3

1.780.012.485.16

9.42

4.980.74

1.70

İyon gücü mol/m3 de (J

0.890

2.482.58

6.980.74

0.85

14.52


4.1 Değerlendirme

5M-c(Ca2+)KS4,3pH-Wertc(HCO3)

Ig (c(Ca2+)Ig (c (HCCV) )pH-WcrtIg KLa 1)Igfu.2)

Doyum endeksi (Is)

13,8 °C14,52 mol /m3

3, 49 mol/m3

5, 16 mol/m3

7,12/13,8°C5,16/13,8°C

0,5430,713712-8,283-0,258

-0,165/13,8°C

l/Sıcaklık bağımlı termodinamik kostant2/ Aktivite koeffizieni KLa

L (doyum endeksi) -0,165/13.8 °C olduğunda, suyunvasılları içme suyunun vasıllarına yaklaşır. Is 'in değe-ri pH- değerine ilave edildiğinde7. 12+0.17 = 7.29/13.8 °C

pH doymuş değeri ortaya çıkar.

L 'in değeri termodinamik Konstanhu (KLa) logaritimdeğeri ile toplandığında (-8.283+0. 165=-8. 1 18) ortaya20.7 °C değerinde doyma sıcaklığı çıkar.

Daha önce hesaplanan korozyon Quotien'i Qs= 0.5020.7 "C sıcaklığına göre bulunan bir değerdir.Qs= 0.50/20 .7°CDiğer katyonlar ve karbondioksit fazlası da değerlen-dirildiğinde, maksimum korozyon Qmax aşağıdaki for-müle göre

2c (X Yer tuzları) = c (X tuzlar)

c (HCO,-)

2. 3,86+1,71

Vmax~ -1=0.835.6

Buna göre Kohlendioksid oranı arttığında, korozyonrizikosunun yükseldiği ortaya çıkar.(Is) değeri ve Kalsium-iyon-konsantrasyonu toplandı-ğında (0.543+0,163=0,708) ve kalsiyum oranı(Ca2+) 5,11 mol/m3 alındığında, 13,8 °C test sıcaklı-ğında korozyon Çuotineni Qr aşağıdaki formüldenbulunur.

2c (Cai

2+ +Mgr

2+)Qr= 1

c (HCO;,-)Ca;2+ hesaplanan Kalsiumoranı (tahmini)Mgr

2+ bulunan gerçek Magnezyum oranı2.(5,11+0,37)

QR= -l = 1,12/13, 8°C5.16

Bu değer Qm;ıx (0,83) değerin üzerindedir. Buna göresuda güçlü bir asidik ortam mevcuttur. 13,8 °C sıcak-lıktaki delik korozyonu oluşması mümkün değildir.

Aşağıdaki tabloda farklı termodinamik değerleri kul-lanarak Is hesaplanması ve farklı sıcaklıkta QR koro/.-yon Quotieni elde edilmesi gösterilmiştir.

Ig K|.,Is

Ig[c(Cai2+)]

QR

20°C^ -8,134

0,017-0,5603,631 mol/m3

0,55/20 °C

60°C

^ -7,342-0,775-0,2320,586 mol/m3

-0,63/60°C

20 C sıcaklıkta korozyon oluşumuna elverişl i ortamvardır. 60 Cde ise artık bitmiştir.60 C de ise artık riziko bitmiştir.

Korozyon oluşmasına elverişli sıcaklık değerlerinibulmak için Qmax değeri (0,15) kullanılarak i'ormüldeğiştirilir.(Q+l).K s 4.3-2c(Mg, 2 +)

= c (Ca.2+)

(0,15+1). 5,16-2. 0,37Qo,ı5 için : =c Ca|2+ / m 3

2

(0,83+1).5,16-2.0,37Qmax için = 4,36 mol Ca> / m 1

2Korozyona elverişli sıcaklık ortamı16,7 °C ile 26,2 °C arasındadır. Bu değerler arasındadelik korozyon Tip I oluşması beklenebilir.

Ig{c(C a i

2 +)|Ig{c(HC03-)lpH-Wert

-IgKu

Qmax 1Cın

0,6390,7137,12

-0,2588,214

0,4150,7137,12

-0,2587,990

Alıntı: İçme sularında korozyon oluşumuna yardımcıetkenler "Schadenprisma" adlı yayında 2/91

LİTERATÜR1. DÎN 50930, metallerin sudaki korozyondan etkilen-mesi kısım 2. alaşımlı ve alaşımsız demirler (1980)2. DÎN 50930 T3, galvanizli metaller (1980)3. DÎN 50930 ET3, galvanizli metaller (1991)4. DÎN 50930 T4, paslanmaz çelikler (1980)5. DÎN 50930 T5, bakır ve bakır türleri (1980)


UZAK MESAFELİ ŞEHİRISITMA TESİSLERİNDE ARA

DAĞITIM İSTASYONLARININAYARLANMASI*

BİRİNCİ BÖLÜM:Çeviren: Uğur KÖKTÜRK

Uzak mesafeli şehir ısıtma şebekelerinin gitgide yay-gın şekilde kullanılmasının en önemli nedeni böyle birşebeke kurulduktan sonra bu şebekeye bağlanan yapıiçi tesislerinin çok kısa süre içinde ısı enerjisine kavuş-ma imkanını elde etmesidir. Bir başka önemli neden deşudur. Uzak mesafeli şehir ısıtma sistemleri bazı enerjikaynaklarının değerlendirilmesi için başvurulan tek ça-re niteliğindedir. Örneğin jeotermal enerji, evsel atıkla-rın yakılması yoluyla elde edilen ısı enerjisi ve bazı en-düstriyel prosesler sırasında dışarı atılması gereken ısıenerjisi bunlar arasındadır. Fransa'da yeni şebekeleroluşturulmakta, mevcut şebekelerin genişletilmesi ça-lışmaları sürdürülmektedir. Paris kentinde uzak mesa-feli ısıtma şebekesi ağı 1985 ile 1990 yılları arasında% 20 oranında genişletilmiştir. Bugün tüm Fransa'dakiuzak mesafeli şehir ısıtma tesislerinin sayısı 350'yeerişmiştir.

Bu inceleme yazısı iki bölümden oluşmaktadır.Birincibölümde sıcaklıkları 110 [°C] den düşük olan SICAKSULU veya ALÇAK BASINÇ BUHARLI uzak mesa-feli şehir ısıtma sistemlerini, ikinci bölümde ise sıcak-lıkları 110 [°C]'den daha yüksek olan KAYNAR SU-LU veya basıncı 0,5 [bar] dan büyük olan YÜKSEKBASINÇLI BUHARLI uzak mesafeli şehir ısıtma sis-temlerini araştırma konusu yapacağız.

1. SICAKLIKLARI 110 [°C] DEN DÜŞÜKOLAN SICAK SULU VEYA BASINÇLARI0,5 [BARJ'DAN DÜŞÜK OLAN ALÇAKBASINÇ BUHARLI UZAK MESAFELİ ŞEHİRISITMA SİSTEMLERİUzak mesafeli şehir ısıtma tesislerinin %60 oranındandaha fazla bir bölümünde ısıtıcı akışkan olarak SICAKSU'dan ve özellikle de YERALTI SICAK SULARI

olarak bilinen JEOTERMAL KAYNAKLAR'dan ya-rarlanılır.

1.1. ANA ŞEBEKE BÖLÜMÜ SABİT DEBİLİOLAN TESİSLER

Bu tip tesislerin ana şebeke devresinde sıcak su debi-sinin sabit olması nedeniyle hidrolik denge özelliği-nin gerçekleşmesi daha kolaydır. Buna karşılık, pom-palar tarafından yapılan enerji tüketinıiyle şebeke bo-yunca oluşan yük kayıpları değişken debili sistemlereoranla daha fazladır. Bu tip uzak mesafeli ısıtma tesis-lerinde dönüş suyu sıcaklıklarının maksimal sınırlaraerişebilmesi olanaklı değildir.

1.1.1. ÜÇ YOLLU YANALI ARA DAĞITIMİSTASYONLARIAna şebeke devresindeki basınç değerleri fazla yük-sek olmadığı zaman DOLAYSIZ ya da DİREKTBAĞLANTI diye anılan bu tip sistemler gerçeklenir.[Bakınız: Şekil 1]

Bu sıcaklığın 105 [°C]'den 90 [°C]'ne indirilmesi cin6 numaralı baypas devresine gerek vardır. Bu devreaynı zamanda hidrolik bir güvenlik şebekesi olarak dahizmet görür.

Gidiş suyu sıcaklığının ayarlanması iki şekilde ger-çeklenebilir.1) Sıcak kullanma suyu tesisatında olduğu gibi şayettali şebeke sabit sıcaklıkta suya ihtiyaç duyulmaktaise gidiş suyunun sıcaklığı sabit tututulur.

2) Dış ortam sıcaklığı, rüzgar durumu ve güneş etkisigibi atmosfer koşullarına bağlı olarak gidiş suyununsıcaklığı değiştirilir.

* Bu yazı Chud-Froid-Plomberie adlı derginin 552 no'lu Kasım 1993 sayısından alınmıştır.Yazan: Ph Davy de VİRVİLLE


105°C 70°C

llll

o°c

' ^<

« rvPı -̂

(3) /r^ lr~- ^--H®,

ı ıl ıı ıı ı

s>© 6° ö©

.,©

ŞEKİL 1. Üç yollu motorlu vanalı bir ara dağıtım istasyonuna ilişkin prensip şeması

1. Gidiş sıcaklığı termostatı2. Dış ortam termostatı3. Dış ortam sıcaklığına bağlı olarak

gidiş suyu sıcaklığının ayarlanmasınısağlayan regülatör

4. Subaplı üç yollu motorlu vana5. Güvenlik termostan6. Baypas devresi

3 Numaralı regülatör 4 numaralı üç yollu motorlu va-na üzerine tedrici bir şekilde etkide bulunur. Tali şe-beke suyu sıcaklığının 92 [°C] düzeyine kadar yüksel-mesi halinde 5 numaralı güvenlik termostatı 4 numa-ralı üç yollu motorlu vanayı zorunlu olarak kapatır.Vana gövdesi çalışma karakteristiğinin EŞİT YÜZ-

DELİ ya da bir başka deyimle EKSPONANSİYELveya ÜSSEL olması gereklidir. Üç yollu motorlu va-na boyutlandırılılırken 35[°C] lik bir sıcaklık düşümüolduğu kabul edilmeli, vana içinde oluşan yük kayıp-larının maksimal basınçla boru kayıpları arasındakifarka eşit olduğu varsayımı yürütülmelidir.

105-C 70°C

ŞEKİL 2. Üç yollu motorlu vanalı eşanjörlü bir ara dağıtım istasyonuna ilişkin prensip şeması

1. Gidiş sıcaklığı termostatı2. Regülatör

3. Üç yollu moturlu vana4. Güvenlik termostatı


1.1.2.ÜÇ YOLLU YANALI EŞANJÖRLÜARA DAĞITIM İSTASYONLARIENDİREKT yada DOLAYLI deyimleriyle tanımlananbu tür bağlantı ana şebeke basıncının yüksek olmasıhalinde uygulanır. Sisteme bir EŞANJÖR eklenmişdurumdadır. [Bakınız: Şekil 2 ].

Tali şebeke çevrimlerinde sabit sıcaklıkta suya gerek-sinme duyulması halinde gidiş suyunun sıcaklığı sabitseviyede kalacak şekilde ayarlanır.Tali şebeke çev-rimlerinin farklı sıcaklıklarda çalıştırılması durumun-da gidiş suyunun sıcaklığı dış ortam koşullarına bağlıolarak ayarlanır. Ayarlama işlemi eşanjörün ana dev-resine monte edilen üç yollu bir moturlu vana aracılı-ğı ile gerçeklenir. Bu vana üzerinde tedrici bir etkioluşturur. Vana karakteristiğinin EŞİT YÜZDELİ ya-ni EKSPONANSİYEL ya da ÜSSEL nitelikli olmasıgereklidir.

3 Numaralı motorlu ayarlama vanasının boyutlandırıl-ması işinde minimal yük kaybı olarak eşanjörde olu-şan yük kaybı dikkate alınır. Maksimal yük kaybı ola-rak en büyük basınçla boru donanımında ve eşanjördeoluşan yük kayıpları toplamı arasındaki fark gözönünealınmalıdır.

1.1.3. BASINÇ AYIRMA TANKLl [*]ARA DAĞITIM İSTASYONLARIBasınç ayırma tankı ana şebeke ile tali şebeke basınç-larının birbirlerinden ayrılmasını sağlar, bir cins nötrbasınç bölgesi yaratır [BAKINIZ Şekil 3].

Gidiş suyunun sıcaklığı ya sabit tutulur ya da dış or-tam koşullarına bağlı olarak ayarlanır. Tali şebekearacılığı ile sıcak kullanma suyu üretimi yapılmasıhalinde gidiş suyu sıcaklığının sabit seviyede tutul-ması gerekir. Gidiş suyu sıcaklının ayarlanması içinüç yollu motorlu bir vana üzerine tedrici bir şekildeetkide bulunulur. Vana karakteristiğinin EŞİT YÜZ-DELİ yani EKSPONANSİYEL ya da ÜSSEL nitelik-li olması gereği vardır.

4 numaralı üç yollu motorlu vananın boyut seçimi ya-pılırken vana içinde az miktarda yük kaybı oluştuğuvarsayımı yürütülmelidir. Zira, değişken dcbili bö-lümde yani basınç ayırma tankını da kapsamına alanABC şebeke kesiminde oluşan yük kayıpları çok az-dır. Bu kayıpların toplam miktarı her halde l [kilopascal] [kPa] dan daha düşüktür. Bundan dolayı da, 4numaralı vana içinde IfkPa] düzeyinde bir yük kaybı-nın oluştuğu düşünülmelidir.

105°C

^> 90°C

^ 70°C

Sekil 3. Basınç ayırma tanklı bir ara dağıtım istasyonuna ilişkin prensip şeması1. Gidiş sıcaklığı termostatı2. Dış ortam termostatı3. Gidiş sıcaklığının dış ortam sıcaklığına

bağlı olarak ayarlanmasını sağlayansıcaklık regülatörü

4. Üç yollu subaplı motorlu vana5. Güvenlik termostatı6. Basınç ayırma tankı7. Tali şebeke sirkülasyon pompası8. Baypas pompası


*[Basınç ayırma tankları hakkında bilgi edinmek içinPROMOCLIM dergisinin MAYIS-HAZİRAN 1990sayısında bu konuda yayınlanmış olan makaleye ba-kını/, YAZARLAR: R.CYSSAU-M.H. CHANDELI-ER ve C. MARZIOU.

Vana bölgesinde oluşan sıcaklık düşümü 35 (°C) do-laylarındadır. Bu da vana debisinin 7 numaralı sirkü-lasyon veya dolaşım pompası debisinden daha az ol-duğu anlamını taşır. Debinin bir bölümü 8 numaralıBAYPAS devresinden geçmektedir.

1.2. ANA ŞEBEKE BÖLÜMÜDEĞİŞKEN DEBİLİ OLAN TESİSLERDebi değerinin değişken olmasının sağlanması için ikiyollu vanalarla değişken hızlı bir pompadan yararla-nılması zorunludur. Pompanın Q debisi n dönme hızıile orantılı olduğu halde, pompa basıncı dönme hızı-nın karesiyle, tüketilen güç ise dönme hızının kübüylcorantılıdır. Tüketilen güç değerlerinin dönme hızınabağlı olarak nasıl değiştiğini göstermek için bir sayı-sal hesap örneği yapalım. Ele aldığımız pompanın gü-cü 1500 (dev/dak) lık bir dönme hızına karşılık 10 (ki-lo watt) (kw) olsun. Bu pompa 1000 (dev/dak) lık birhızla döndüğü zaman,

PIOOO- 10. (-1000

1500

ilişkisiyle belli değerde bir güç tüketiminde bulunur ,r) sembolü 1000 (dev/dak) lık dönme hızına i l i ş k i nPOMPA VERİM KATSAYISI'nı göstermektedir.t| = 0,65Sayısal değeriyle, tüketilen güç için,

1000 lP 1 0 0 0 =10.( )- ' . = 4,558 [KW]

1500 0,65verisi elde edilmektedir. Bu pompa 500 (dev/dak) l ıkbir hızla dönme devinimi yaparsa, tüketilen güç içinbu kez,

500 l 500 lP 500= 10. ( ). =10. ( )\

1500

P 500 =1,234 [KW]

1500 0,3

değeri elde edilir. Bu son hesapta 500 (dev/dak) l ıkbir dönme hızına karşılık olan pompa verim katsayısı-nın r| 50() = 0,3 değerine eşit olduğu düşünülmüştür.Görüldüğü gibi dönrnc hızı ve bununla doğru orantı l ı

r

c3< «•

ŞEKİL4. İki yollu vanalı bir ara dağıtım istasyonuna ilişkin prensip şeması

Diferansiyel basınç manostatı2. Diferansiyel basınç regülatörü3. Diferansiyel basıncın ayarlanmasıyla

görevli iki yollu motorlu vana4. Gidiş sıcaklığı termostan5. Dış ortam termostatı

6. Gidiş sıcaklığının dış ortam sıcaklığınabağlı olarak ayarlanmasınısağlayan regülatör

7. iki yollu motorlu vana8. Güvenlik termostatı9. Dönüş sıcaklığı üst sınır termostatı


105°C 70°C

!W°C

ŞEKİL 5. İki yollu vanalı ve eşanjörlü bir ara dağıtım istasyonuna ilişkin prensip şeması

1. Tali şebeke üzerindeki sıcaklık termostatı2. Sıcaklık regülatörü3. İki yollu subaplı motorlu vana4. Güvenlik termostatı5. Eşanjör

6. Dönüş sıcaklığı üst sınır termostatı7. Diferansiyel basınç manostat:8. Diferansiyel basınç regülatö: ü9. İki yollu motorlu vana

su debisi azaldıkça pompa gücünün hızın kübüyleorantılı olarak değer yitirdiği gözlenmektedir. Bu so-nuçlar değişken hızlı ve dolayısıyla değişken debilipompa kullanılmasının ekonomik bakımdan ne denliyararlı olduğunu açıkça kanıtlamaktadır. Özellikletoplam ısıtma döneminin büyük bir bölümü boyuncaanma debisinin %40 ila %50 oranı arasında değişenbir sıcak su debisiyle çalışan ısıtma tesislerinde değiş-ken hız l ı ve dolayısıyla değişken debili pompalarla ikiyollu vanaların kullanılması belli ki son derece ekono-mik bir işletme örneği oluşturacaktır.

1.2.1. İKİ YOLLU VANALI ARA DAĞITIM İS-TASYONLARIŞekil 4'te bu tip bir bağlantı sistemi tanıtılmıştır.2 Numaralı diferansiyel basınç regülatörü gidiş veyadönüş üzerine monte edilen 3 numaralı iki yollu vanaüzerine etkide bulunur. Diferansiyel basınç arttığı za-man vana kapanır. Isının dağıtılması işinde, bir ara da-ğıtım istasyonu veya bir tüketim merkezi tarafındançekilen akışkan debisinin sınırlandırılması zorunludur.Ana şebeke sirkülasyon pompalarından uzakta olduk-ları için uygunsuz durumda bulunan tesisler ısı dağılı-mından olumsuz yönde etkilenmesin, gerektiği kadajısı alabilsin diye akışkan debisinin sınırlandırılmasıyoluna başvurulur. Gerçekten de, bu amaçla yaygınşekilde kullanılan bilinen sabit dengeleme organlarıbu şekilde beslenen devrenin girişinde geçerli olan tekbir diferansiyel basınç değeri için debinin sabit düzey-

de kalmasını sağlayabilir. Değişken karaktcristikli ge-nel bir şebeke üzerinde bu özellik gerçeklencme/.

1.2.2.HEM İKİ YOLLU VANALI HEMEŞANJÖRLÜ ARA DAĞITIM İSTASYONLARIŞekil 5'te bu tip bir ara dağıtım istasyonuna ilişkinprensip şeması tanıtılmıştır. Diferansiyel basınçlı gi-diş suyu sıcaklığının ayarlanması işlemleri tıpkı ŞE-KİL 4'te olduğu gibidir. 3 numaralı ayarlama vanası-nın boyutlandırılması işlemi de Şekil 4'de açıklandığıgibi gerçeklenir.

1.2.3. BASINCI 0,5 BARDAN DÜŞÜK OLANALÇAK BASINÇLI BUHAR İÇİN ÖNGÖRÜ-LEN ARA DAĞITIM İSTASYONLARIBu tip ara dağıtım istasyonlarına ilişkin prensip şema-sı ŞEKİL 6'da tanıtılmıştır.

Sıcak kullanma suyu üretiminde olduğu gibi bazı şe-bekelerde sabit sıcaklıkta suya gereksinim duyulmasıhalinde tali şebeke gidiş sıcaklığı sabit t ı ı tulabi ldiğigibi, bu sıcaklık 3 numaralı regülatör aracılığı ile dışortam koşullarına bağlı olarak da ayarlanabilir. Buamaçla, 3 regülatörünün eşanjörünün ana devresineyerleştirilen 4 numaralı iki yollu subaplı vana üzerinetedrici şekilde etki etmesi sağlanır.

Ayarlandığı sıcaklık sınırı aşıldığı zaman 5 numaralıgüvenlik termostatı 4 vanasını zorunlu olarak kapatır.


90°C

70°C

ŞEKİL 6. Ana devresi basıncı 0,5 (bar) dan düşük olan alçak basınçlı buharla besleneneşanjörlü bir ara dağıtım istasyonuna ilişkin prensip şeması

Gidiş sıcaklığı termostatıDış ortam termostatıGidiş sıcaklığının dış ortam koşullarına göreayarlanmasını sağlamakla görevli regülatörİki yollu supaplı motorlu vanaGüvenlik termostatı

6. Eşanjör7. Otomatik pürjör8. Yoğuşma suyu sayacı9. Yoğuşma suyu tankı10. Yoğuşma suyu pompası

Ayarlama vanasının boyutlandırılması işinde dikkatealınması gereken yük kaybı vana girişinde etkili olanbasınç değerinin %10 oranı düzeyinde bulunmalıdır.Şayet bir giriş basıncı 0,5 (bar) ise Ap yük kaybı 0,05[bar] değerine eşit alınmalıdır. Vana karateristiğininEKSPONANSİYEL ya da ÜSSEL nitelikli olmasışarttır.

1.2.4. ÖRNEK BİR TESİSATDUNKERQE ŞEHRİNE AİT UZAK MESAFELİISITMA TESİSATIEle aldığımız örnek tesisat DUNKERQUE'te bulunanUSİNOR demir-çelik fabrikasından çıkan termik atık-larla beslenmektedir. (Bakınız:Şekil 7).

Sıcak kullanma suyu üretim eşanjörünün ısıtma eşan-jöründen sonra seri olarak beslendiği bu tip montajsisteminde ara dağıtım istasyonu girişi ile çıkışı ara-sında olabilen en büyük sıcaklık farkının yaratılmasıamaçlanmıştır. Bu sıcaklık düşümünün 105-50 = 55[°C] ne eşit olduğu görülmektedir.

Isıtma tesisatı gereksinimine göre 4 numaralı regüla-tör 5 numaralı motıırlu vana üzerine bir süre tedricişekilde etkide bulunur. Bu vananın konumuna göreana devredeki ısıt ıcı akışkan l numaralı ısıtma tesisatıeşanjörüne girer, bu eşanjörden çıktıktan sonra da 7numaralı sıcak kullanma suyu üretim eşanjörünü bes-ler. Bu ikinci eşanjörün tali yada ikincil devresi iki çı-kış sinyalli olan 8 numaralı regülatörlü bir sıcaklıktermostatıyla donatılmıştır. Bu regülatör ilk s inyal iaracılığı ile sıcak kullanma suyu gereksinimine bağlıolarak 9 numaralı üç yollu vana üzerine etkide bulu-nur.

9 Numaralı üç yollu vana tam açık konumda bulun-duğu yani sadece 2 yolundan l yoluna doğru akışkangeçişine izin verildiği zaman l numaralı ısıtma tesisa-tı eşanjöründen çıkan dönüş suyu sıcak kullanma su-yu üretimi için yetersiz kalıyor demektir. İşte o za-man ikinci çıkış sinyali aracılığı ile 8 numaralı regü-latör 10 numaralı iki yollu vana üzerine tedrici şekil-de etkide bulunur.


ŞEKİL 7. DUNKERQUE şehri uzak mesafeli şehir ısıtma tesisatına ait bir ara dağıtımistasyonuna ilişkin prensip şeması

1. Plakalı tip ısıtma tesisatı eşanjörü2. Gidiş sıcaklığı termostatı3. Dış ortam termostatı4. Gidiş sıcaklığının dış ortam sıcaklığına göre

ayarlanması göreviyle yükümlü olan regülatör5. iki yollu motorlu supaplı vana6. Güvenlik termostan

7. Sıcak kullanma suyu üretimi içinöngörülen plakalı tip eşanjör

8. Regülatörlü sıcaklık termostatı9. Üç yollu motorlu supaplı vana10. İki yollu motorlu supaplı vana

Chauffage — Isıtma tesisatı devresiEF - Soğuk suBoucle ECS = Sıcak kullanma

suyu tesisatı devresi

Böylece ana şebekeden alınan 105 (°C) sıcaklığındakisu 7 eşanjörüne doğm yönlendirilir. 9 Numaralı vana-nın tam açık konumda olması yani sadece 2 yolunda lyoluna doğru geçişe izin vermesi nedeniylelO numa-ralı vana aracılığı ile ana şebekeden alınarak eşanjöredoğru yönlendirilen 105°C sıcaklığındaki su doğrudan9 numaralı vanaya giremez. Ana şebekeden bu yollaalınan su ancak 7 eşanjöründen geçtikten sonra tekrar

ana şebekeye dönebilir. Bu dönüş te elbette 9 vanasıyoluyla sağlanır. Sıcak kullanma suyu üret imindegözlenen yetersizlik işte böylece giderilmektedir.

Not:Yazımız Şubat Sayımızda devam edecektir


SJTA N D A R T L A R

PLASTİK BORULARLA ~~İLGİLİ TSE STANDARTLARI*

TS 7 1959/04Peşel Boru ve Parçalan

TS 8 1959/04Bergman Boru ve Parçaları

TS 201 1970/07Sert PVC Plastik Borular

TS 274 1974/12Sert PVC İçme Suyu Boruları ve Boru EklemeParçaları

TS 275 1974/12Sert PVC Pis Su Boruları ve Boru Ekleme Parçaları

TS 418 1975/01Polietilen (PE) Borular

TS 1399 1973/04Sert PVC (Polivinil Klorür) Boru Ekleme Parçalar(Basınçlı Borular İçin)

TS 2171 1976/12Sert PVC Kanalizasyon Boru ve Boru EklemeParçalan

TS 2172 1977/06Elektrik İç Tesisatı İçin Orta Yüke Dayanıklı SertPVC O- Borular ve Boru Ek Parçaları

TS 2846 1977/10Elektrik İç Tesisatında Kullanılan, Ağır YükeDayanıklı Sert PVC A-Borular,Av-Borular ve BoruEk Parçaları

TS 2862 1977/11Elektrik İç tesisatında Kullanılan PVCBükülgen B-Borular ve Muflar

TS 3065 1978/03Elektrik İç tesisatında Kullanılan PVCBükülgen AB-Borular ve Muflar

TS 4030 1983/09Elektrik Tesisat Boruları-Yalıtkan MalzemedenYapılmış

TS 4355 1985/11Cam Elyafı ile Takviyeli Plastik Borular ve BağlantıParçalan

TS4428 1985/03Plastik Borular-Plasükleşürici Katılmamış PolivinilKlorür Borular - Sülfürik Asidin Etkisi -Deney Metodu

TS4537 1985/06Plastik Borular-Plastiklcşlirici Katılmamış Pol iv ini lKlorür (PVC) Borular (İçme Suyu İçin) Kurşun veKalayın Ekstrakte Edilebilirliği Deney Metodu

TS5439 1988/02Akışkanların Taşınmasında Kullanılan PlastikBoruların Sabit İç Basınca Mukavemetinin Tayini

TS 5440 1988/02Polietilen Boru ile Bağlantı Parçalan ArasındakiEkleme Elemanları -Boruların İçinde Basınç Varken,Borunun Bükme Kuvveti Tesirinde Olduğu DurumdaSızdırmazlık Deneyi

TS 5441 1988/02Polipropilen Borular-Müsaade Edilebilir GerilmelerinZaman ve Sıcaklığı Bağlı Olarak Azalması

TS 5443 1988/02Akışkanların Taşınması İçin Tcrmoplaslik Borular-No-minal Dış Çaplar ve Nominal BasınçlarKısım I: Metrik Seri

TS 5444 1988/02Akışkanların Taşınması İçin TermoplastikBorular-Nominal Dış Çaplar ve Nominal BasınçlarKısım II: İnç Serisi

TS5446 1988/02Plastik Borular-Boyutların Ölçülmesi

TS5450 1988/02Polietilen Boruların Boyea, Eski Haline GelebilmeÖzelliğinin Tayini

TS5451 1988/02Polietilen Borular-Dış Çap ve Boru Et KalınlığıToleransları

TS 5572 1988/03Borular -Polietilen (PE)-Taşıma ve DepolamaKuralları

TS 5583 1988/03Polietilen Basınçlı Borular ve Bağlama Elemanlarıİç Basınç Alt ında Sızdırmazlık Deneyi

* Siyah dizilmiş olanlar mecburi, diğerleri ihtiyari standarttır.


TS 5584 1988/03Polietilen Basınçlı Borular-Mekanik EklemeElemanlarıyla Yapılmış Bağlantılar -Hidrolik DışBasınç Altında Sızdırmazlık Deneyi

TS 6270 1988/12Borular ve Bağlantı Parçalan-Yüksek YoğunlukluPolietilen -Tabii Gaz Dağıtım Şebeke ve TesisatındaKullanılan

TS 6690 1989/03Polipropilen (PP) Borular ve Bağlantı Elemanları -Yoğunluk Tayini ve Değeri

TS 6695 1989/03Polietilen (PE) Borular ve Bağlantı Elemanları- Siyahve Renksiz Polietilenin Referans Yoğunluğunun tayini

TS 6725 1989/03Klorlandırılmış Polivinilklorür (CPVC) Borular-DışÇapları ve Et Kalınlıklarının toleransları

TS 6726 1989/03Polipropilen (PP) Borular-Dış Çapların veEt Kalınlıklarının Toleransları

TS6751 1989/03Klorlandırılmış Polivinilkloriir(CPVC) Borular ve Bağ-lantı Elemanları-Özellikleri ve Yoğunluğunun Tayini

TS 6752 1989/03Plastikleştirici Madde Eklenmemiş Polivinil Klorür(PVC) Borular -Opaklık Özellikleri ve Ölçümleri

TS 6753 1989/03Plastikleştirici Madde Eklenmemiş Polivinil Klorür(PVC) Borular - Özellikleri ve Asetona DayanıklılıkTayini

TS 6755 1989/03Polietilen (PE) Basınçlı Borular Bağlantı Elemanları,Metrik Seriler-Flanş Boyutları

TS 6763 1989/03Pastikleştirici Katılmamış Polivinil klorür (PVC)Borular ve Boru Bağlantı Parçaları-Yoğunluk Sınırlanve Yoğunluk Tayini

TS6831 1989/04Termoplastik Boruların (Basınçlı) YeraltınaDöşenmesi Kuralları

TS 6893 1989/04Polietilen (PE) Borular ve Bağlantı Elemanlan-ErimeAkış Hızının Tayini

TS 6954 1989/04Politetrafloroetilen Borular, Kalın Etli(Et Kalınlığı: 10 mm-120 mm)

TS 7084 1989/05Plastik Boru Tüp ve Bağlantı Elemanları -Kısa Süreli Hidrolik Bozulma Basıncının Tayini

TS7114 1989/05Plastik Boruların Dahili Sabit Basınç Altında BozulmaSüresinin Tayini

TS7115 1989/05Genişletme Metotları-Poliolefinden Yapılan BorularHortumları İçin

TS7317 1989/05Plastikleştirici Katılmamış Polivinilklorür (PVC)Borular-Uzunluğundaki Değişim -Deney Metotlarıve Özellikleri.

TS 7365 1989/07Poliolefin Boru ve Bağlantı Elemanlarının Isı EritmeliAlın Birleştirme Kuralları

TS 7443 1989/09Poliolefin Boru ve Bağlantı Elemanlarının Isı EritmeliSırt Birleştirme kuralları

TS 7484 1989/10İç Çapları Kontrollü Polietilen Plastik Borular

TS7615 1989/11Akrilonitril/Butadien/Stiren Terpolimer (ABS)Borular ve Bağlantı Parçaları-Akışkanlara KarşıKimyasal Dayanıklılıkları

TS 7712 1989/12Polietilen (PE) Hat Borusu Boyut ve Toleransları-Petrol ve Tabii Gaz Endüstrisi için

TS 7789 1990/01Plastikleştirici Katılmamış Polivinil Borular ve Bağ-lantı Elemanları-Akışkanlıra Karşı Kimyasal Direnç

TS 7791 1990/01Yüksek Yoğunluklu Polietilen Borular ve BağlantıElemanları-Akışkanlara Karşı Kimyasal Direnç

TS 7792 1990/01Poliolefin Borular ve Bağlantı Eleman ları-Kalsinasyon ve Piroliz ile Karbon Siyahı Tayini-Deney Metodu ve Ana Özellik

TS 7834 1990/02Plastikleştirilmemiş Polivinil Kloriirden (PVC)Yapılmış Basınçlı Borular-Metrik Seril er-Gevşek Flanşlar için Adaptör Boyutları

TS 7835 1990/02Politilen Plastik Borular-Dış Çap Kontrol EsasınaDayanan

TS 7903 1990/02Politetrafloretilen Borular, İnce Etli(Et Kalınlığı 0.25 mm-2.0 mm olan)

TS 79 1990/02Plastikleştirilmemiş Polivinil Klorür (PVC)Basınç Boruları ve Bağlantı Elemanları, MetrikSeri-Flanş Boyutları

TS 8084 1990/03Termoplastik Borular -Et Kalınlıkları Çizelgesi

TS 8099 1990/03Borular ve Bağlantı Elemanları-Akrilonitril/Stiren/Akrilester(ASA) Kalıplama veEkstrüzyon Maddeleri İçin Genel Özellikler


TS 8260 1990/04Yeraltına Döşenen Sert PVC (Poliviinil Klorür)Borular -Gaz Yakıtlar İçin

TS 8509 1990/10Borular Bağlantı Elemanları -Akrilonitril -Butadien -Stren (ABS)'den Kalıplama ve EksrüzyonMaddelerinin Genel Özellikleri

TS 8570 1990/11Plastikleştirici Katılmamış Polivinilklorür (PVC)Borular ve Bağlantı Elemanları-Vicat YumuşamaSıcaklığı-Özellikler ve Deney Metodu

TS 8664 1990/12Borular, Polivinil Klorürden (PVC) PlastikleştiriciKatılmamış-Elastik Sızdırmazlık HalkalarıKullanılarak Yapılan Bağlantılar SızdırmazlıkTayini İçin Basınç deneyi

TS 8778 1991/02Polivinil Klorür (PVC) Borular-PlastikleştiriciKatılmamış-Su Absorpsiyonu Tayini veSpesifikasyonu

TS 9128 1991/04Borular-Sert PVC'den, Drenaj İçin

TS9467 1991/09Borular Plastikleştirici Katılmamış Polivinil Klorür(PVC-U)'den İçme Suyu İsalesinde Kullanılan-Safsızlık Olarak Bulunan Kadmiyum ve CivanınEkstrakte Edilebilirliğinin Tayini

TS 9744 1992/01Borular-Polipropilen (PP) Borular ve Fitingler-Akış-kanlara Karşı Kimyasal Dayanıklılık Listesi

TS 9868 1992/02Bağlantı Elemanları-Plastikleştirici KatımamışPolivinli Klorürden Yapılmış Basınçlı BorulardaKullanılan-Halka Şeklinde Elastik Sızdırmaz Contalı -Döşeme Uzunlukları Metrik Seri

TS 9937 1992/03Borular-Polipropilenden

TS 9954 1992/03Borular -Polibutilen (PB) Plastiklerden-Dış ÇaplarınaGöre

TS 9955 1992/03Borular-Dışardan Uygulanan Yüke DayanımÖzelliklerinin Tayini-Paralel Plakalar Metodu

TS 9956 1992/12Borular ve Bağlantı Elemanları -Cam ElyafTakviyeli-Esnek Elastometrik Contalarla KullanılanKurallar

TS 9994 1992/03Yapıştırıcılar-Çözücülü-Klorlanmış Polivinil Klorür(CPVC) Plastik Borular ve Fitinglerde

TS 10105 1992/04Borular -Klorlanmış Poivinil Klorür (CPVC)Plastik Borular

TS 10287 1992/04Doğalgaz Boru Hattı-Plastik Boru TeçhizatıTesis Kuralları

TS 10364 1992/10Poliolefın Borular-Kimyasal Akışkanlara Dircnç-Dal-dırma Deney Metodu Ön Sınıflandırma İçin Sistem

TS 10366 1992/10Polietilen (PE) Basınçlı Borular ve Fittingler ArasıBağlantı Elemanları- Çekerek Ayırmaya KarşıDayanım Deneyi

TS 10400 1992/10Plastikler, Fitingler-İçe Geçmeli-PolietilenBorular için

TS 10477 1992/11Plastik Borular-Plastikleştirici Katılmamış PolivinilKlorürden (PVC)-Dış Çaplarda ve Et KalınlıklarındaUygulanacak Toleranslar

TS 10595 1993/01Plastik Borular-Polipropilen (PP)' den Boyut veToleranslar

TS 10596 1993/01Plastik Borular-Borular, Tüpler ve Ekleme Parçaları-Klorlanmış Polivinil Klorürden (CPVC)-Sıcak veSoğuk Su Dağıtım Sistemlerinde Kullanılan

TS 10597 1993/01Plastik Borular -Klorlanmış Polivinil Klorürden(CPVC) Yapılan Sıcak ve Soğuk Su dağıtımSistemlerinde Kullanılan Boru, Tüp ve EklemeParçalan İçin Tasarım Kuralları

TS 10598 1993/01Plastikler-Termoplastik Boru ve EklemeParçaları-Çarpma Mukavemetinin Tayini-Tüp İçindenKütle Bırakma Metotodu

TS 10643 ,1993/01Plastik Borular ve Ekleme Parçaları-Polietilendcn-Büyük Çaplı Spiral

TS 10735 1993/02Borular -Termoplastik Polietilenden (PE) -BasınçlıSulama Sistemlerinde Kullanılan-Kurallar

TS 10761 1993/03Plastik Borular-Çapraz Bağlı Poli Etilen (PEX)'denİmal Edilen -Boyutlar ve İşaretleme

TS 10762 1993/03Plastik Borular-Çapraz Bağlı Polietilen (PEX)'denİmal Edilen

TS 10827 1993/04Borular-Polietilen (PE)-Gaz Yakıtların Taşınması İçinYeraltına Döşenen -Metrik Seri


G 3 R Ü L E R

PROFESYONEL TESİSAT MÜHENDİSLİĞİNE GİDERKEN;

MAKNA MHENDSLUZMANLIK DALI;Tesisat Mühendisliği - III*Dergimizin Ağustos'91 sayısında başlattığımız "Makina Mühendisliği Uzman-lık Dalı; Tesisat Mühendisliği " soruşturmamız, konuyla ilgili uzman kişileringörüşlerini alarak sürmektedir.

Tesisat Mühendisliği Makina Mühendisliğinin bir uzmanlık dalı haline gelme-ye başlamışsa da, Odamız bugün bunu da yetersiz bulup, konuyu profesyoneltesisat mühendisliğine yöneltme çabasındadır. Genel bir Tesisat Mühendisliğistandartı ortaya konulmadan tam olarak tesisat mühendisliği belirlenip, sertifa-landırılamayacağı açıktır.

Genel bir tesisat mühendisliği uzmanlık alanının belirlenebilmesi amacıyla;a. Tesisat Mühendisliğinin tanımı ve iş tarifi,b. Gerekli eğitim ve sertifikasyon,c. Tesisat Mühendisliğinin sorumluluk ve yetkileri,d. Gerekli sertifikasyon konuları öncelikle belirlenmeli.

Bu sayı için görüşüne başvurduğumuz meslektaşımız Mak. Yük. Müh. Sn. NuriÖzkol'un ve Prof. Dr. Sn. Macit Toksoy'un tesisat mühendisliği konusundakigörüşlerini, önerilerini yayınlıyoruz.

Mak. Y. Müh. Sn. Nuri ÖZKOL'un Görüşleri

Tesisat 'in lügat anlamı "Bir yapıda belli bir işe yara-yan araçların uygun yerlere yerleştirilmesi (Tesis

edilmesi) ya da bu araçların tümü (Sistem) şeklindeverilmektedir. Mühendis'in anlamı ise Hendese-He-

sap Adamı olduğuna göre Tesisat Mühendisliğinin ta-

nımı; "Bir yapının ihtiyacı olan ve ona kullanılırlıksağlayacak olan araçların hesap ve deneyimlere daya-

nılarak Tesis Edilmesi işi" olarak özetlenebilir.

Tabiidir ki yapıyı da onun tesisatını da kullanacakolan unsur İNSAN'dır ve burada ana hedef insanlar ın

daha iyi, daha rahat , daha sağlıklı, emniyelli ve hu-

zurlu yaşamasını sağlamaktır. Bu bakımdan, tes isat

konusunun insan yaşamının ayrılmaz bir parçası ol-

duğunu söylemek hiç de yanlış olmayacaktır. İnsan 'abütün bunları sağlarken, beklenen en önemli husus la-

rın başında tesisatın ekonomik olması ve çevreye

mümkün olduğu kadar az zarar verecek tar/.da tes i s

* Bu yazı Mühendis ve Makina dergisinin 385 numaralı şubat 1992 sayısından alınmıştır.


edilmiş olması (Çevre kirl i l iği, Gürültü, Dış estetikgörünüm gibi konular) gelmektedir ki bunlar da gene

bizzat insan'ın kendi yararına olan şeylerdir. Diğeryandan tesisat bir yapı ile birlikte olmak durumundaolduğundan Bina'nın öncelikle mimarisi ve statik ya-pısı ile ve insanın diğer ihtiyaçlarını kapsayan tesisal-larıyla (Elektrik, Telefon, Otomatik Kontrol tesisat-ları gibi) ve iç mimarisi, mefruşatı ile de yakından il-gilidir. Örneğin, tesisat elemanlarının gerektirdiği ha-cimler, tavanüstü boşlukları tesisat şaftları mimariyi,ağır tesisat elemanları bina taşıyıcı sistemini (Statiği-ni), büyük güç gerektiren elektrik tahrik motorları veelektrik dirençli ısıtıcılar elektrik tesisatını çok etkile-

yecektir. Ayrıca, yapının kullanım amaçları da (Ko-nut, Ticari, Endüstriyel, Kamu, vs.) tesisatın tertip-

lenmesinde belirli farklılıklar ortaya koymaktadır.

Tesisat konusuna giren faaliyetler, Makina Mühen-

disliğinin diğer dallarında olduğu gibi hayli geniştir.Başta, Tesisat Projeciliği olmak üzere, Uygulama-Te-sis Kurma, İmalat ve Konstrüksiyon, Araştırma- Ge-liştirme, İşletme-Bakım, Eğitim ve Öğretim, Dağı-tım-Pazarlama, Teknik literatür hazırlama, gibi daha

birçok çalışma sahası Tesisat'ın kapsamına girmckte-dir.Ancak, Tesisat Mühendisliği denilince en büyük

ağırlığı Tesisat Projeciliği oluşturmaktadır ve dahasonra çıkabilecek aksalıklardan projeci sorumlu ol-

mak durumundadır. Projeci, yapıya en uygun tesisatıseçerek kapasiteleri yeterli ve doğru tayin edip ekip-manı buna uygun şekilde seçip projesine yerleştirire -

rek, kullanıcının beklentilerini iyi anlayıp bunlarısağlayacak şekilde hareket ederek ve birliği kurarakMimarın koordinatörlüğünde yapının tümüyle bek-lentilere/ihtiyaçlara cevap verecek şekilde yapılması-nın temel taşını oluşturmaktadır.

Bunun sonucunda, daha az ısı/enerji şartıyla, verimlive ekonomik bir çalışma sağlayan, aynı zamanda da

istenilen konfor veya endüstriyel proses şartlarınısağlayan, Ses-Gürültü-Titreşim gibi rahatsız ediei et-kilerden arınmış, Arıza-Servis-Bakım sorunları mini-

muma indirilmiş, verimli çalışma ömrü uzun, kuruluşve işletme masrafları mümkün olduğunca azaltılmış

bir tesisat oluşabilecektir. İşletmede tam olarak yarar-lanılmayan bir cihaz veya tesisat, harcanan paranın

karşılığını vermeyeceği gibi hiç konulmamış gibi etkiyaparak sadece kurtuluş masraflarının artmasına ne-den olacaktır. Diğer yandan projeci, şartnamelerdebelli standartlara uygunluğunun istenmesi suretiylekalite ve kapasite hususlarının imalatçı- uygulayıcıfirmalar arasında aynı bazda saptanmasını, istenen/yeterli kalite seviyesinin teminini, kısacası, kullanı-cının amaç ve yararlarına en uygun tesisatın yapılma-

sını sağlayacak, ayrıca da uygulayıcı ve imalatçı fir-malar arasında haksız rekabeti, haksız kazançları ön-

leyebilecektir.

Her meslekte olduğu gibi, iyi bir tesisat projecisi ol-manın ilk şartı da gene şüphesiz iyi bir eğil imdengeçmektir. Eğitimin önemini burada tam olarak vur-gulamak mümkün değildir. İnsan bu eğitimini önce

aileden, sonra okuldan ve okul sonrası işyerinden veher aşamada toplumdan alacaktır ve bu eğilim/öğre-tim hiç durmaksızın insanın yaşamının sonuna kadarsürecektir, sürmelidir. Diğer yandan, memleketimizinsanının asırlardan beri gelen kültürel bağları vealışkanlıkları vardır. Bunlar bazen amaç için üstün

vasıf, bazan de zayıf noktalar oluşturmaktadır. Ülke-mizin sosyal yapısını oluşturan bu özellikler, bugün-

kü ekonomik konum ve gücümüzle birleştiğinde yö-netimlerin vereceği yön ve etkinliğe göre başarıya

ulaşacaktır. Tesisat Mühendisliğini meslek edinmekisteyen ve buna gönül vermiş gençlerin eğitimindeöncelikle okudukları okullarda, bu konunun temelderslerine ilaveten, konunun uygulamasına yönelikproje, tesis kurma, işletme, bakım gibi seçmeli ders-

lerden mümkün olduğunca geniş bir şekilde yararlan-ması sağlanmalıdır. Ayrıca, tesisatla ilgili şartnamehazırlama, maliyet hesabı, malzeme dökümü ve fiyat-landırılması, teklif verme, sözleşmeler ve b u n l a r ı nhukuki boyutları gibi konular öğretilip beninısclilmc-lidir. Makina Mühendisliği diploması alacak olan bugençlerin tesisat konusunda ağırlıklı yetiştiğini gösie-

ren ayrıca bir ön sertifika verilebilir.

Burada, gerekli eğitimin kapsamını daha iyi görebil-mek bakımından şöyle bir soru düşünülebilir: Tesisat

mühendisinden beklenen nedir?

Bu soruya:1. Bugün dünyanın da en önemli sorunu olan Enerji

ve enerjiyi iyi, verimli kullanma, bundan en iyi şekil-de yararlanma. Bunun için Tesisat Mühendisinin Isı-enerji ve bunlarla ilgili temel kavramları iyi hazmet-

miş, anlamış olması,

2. Kullanıcının beklentilerini iyi değerlendirmek vebunları yerine getirecek önlemleri almak,

3. Kuruluş ve işletme masrafları birlikte irdelenip enekonomik tesisatın seçimi,

4. Çevre kirliliğine meydan vermeyen bir tesisat .

5. İç hava kalitesi'nin insan ihtiyaçlarına yeterli sevi-yelerde olmasını sağlayan bir tesisat (Oksijen ilıtiya-


cı, havadaki zararlı maddeler, Radon Gazı, sigara du-manı ve mefruşatla diğer yapı malzemelerinden gelen

sağlığa zararlı maddelerden arıtılması).

6. Basit, Servis- Bakımı kolay, arıza yapma olasılığıen aza indirilmiş bir tesisat,

7. Yapının mimarisiyle uyumlu ve estetiği bozmayan

bir tesisat.

8. Gürültü ve ses seviyeleri asgari seviyede olmalı,titreşimleri yaşam/ kullanım hacimlerine intikali ön-lenmeli,

9. Tesisatın ekonomik kullanım ömrü uzun olmalı, iş-letmesi servis-bakımı kolay ve az masrafı gerektirme-

li,

10. Memleketimiz sanayiine dayalı,

11. Sistemi kuracak ve işletecek olan memleketimizişçisinin eğitim, bilgi ve beceri seviyeleri göz önündebulundurularak tesisat türlerinin buna göre seçilip uy-gulanması,şeklinde cevaplar bulmak mümkündür.

Bir de, bugün memleketimizde kurulmuş ve halen ça-

lışmakta olan tesisatlarda en çok görülen aksaklıklarile noksanlık ve sorunlara da kısaca bakmak yararlı

olacaktır. Görüleceği gibi bunların da tamamı eğitimve yetişmiş eleman yetersizliğinden kaynaklanmakta-

dır.

1. En büyük ve başta gelen sorun servis-bakım (Bil-

hassa periyodik koruyucu bakımlar) yetersizliklerin-den ve zamanında müdahale edilmeyen arızaların bü-yümesinden kaynaklanan ve tesisatın kısmen veyatümüyle devre dışı kalmasıyla sonuçlanan aksaklık-

lar,

2. Kullanıcının beklentilerini vermekten kısmen veyatamamiyle uzak, uygun olmayan sistem seçimi hatalı

projelendirme sonucu ortaya çıkan aksaklıklar,

3. Verimsiz, düşük kaliteli cihaz seçimi nedeniylenormalin üstünde, bazan da çok aşırı enerji sarfı,

4. Isı'nın geri kazanımı-atık asıdan yararlanma, güneşenerjisinden yararlanma gibi konuların yeterince ve-ya hiç uygulanamayışı,

5. Yapının durumu ve kullanıcının istekleri doğrultu-sunda, alışılagelmiş sistemlerin dışında Total Topye-

kün enerji sistemleri, buz kütleleriyle soğutma akü-mülasyonu (ice-bank systems) a t ık ısı veya güneş

enerjisi gibi ısı kaynaklarına dayalı ısı pompaları,Evaporatif (Direkt ve İndirekt) soğutmadan yararlan-ma, geri kazanılan ve o anda kullanılmayan ısının de-

polanması gibi ısı ve enerji tasarrufu sağlayan tesisatuygulamalarına henüz rastlanmamaktadır.

6. Ömrü kısa, kalitesi düşük imalatların kullanılmasısonucu enerji israfı, tamir-bakım ve işletme masrafla-

rı aşın sayılabilecek seviyededir. Standartlaştırmanınyaygınlaşması ve yakinen takibi ile bu gitlikç e azala-

caktır. Ancak burada TSE'nin çalışmalarının da öte-sinde uygulayıcı ve imalatçı firmaların kendi yararla-

rını olduğu kadar kullanıcının yararlarını da koruya-cak, haksız rekabet ve kazançları önleyebilecek orga-nizasyonlara giderek bunların ortaya koyacağı stan-

dartlarla sonuca gitmeleri gerekir ki bunların benzerikuruluşlar, örneğin ABD'de onlarla ifade edilen sayı-dadır.

7. Yetersiz bir sistemin neden olduğu, işletme ve üre-tim/proses kayıpları, bozulup atılan maddeler, prestijkaybı (ki bugün yurdumuz ihracatında daha da önem-li bir yer almatadır. ) çok sık rastlanan durumlardır.

Yaptığı veya yapması beklenen işler bu kadar önemlibir memleket ekonomisinde etkin olan tesisat mü-hendisinin sorumluluk yönünden yeterince yüklen-mediği düşünülebilir ki bu kanımca doğrudur. Ancak,bu sorumlulukları yüklenmesi beklenirken tesisatmühendisinin aynı paralelde yetkilerle, aına etkinyetkilerle donatılması da gerekir ki iste Tesisat Mü-

hendisliği Sertifikasyonunun bu yetkileri içermesi ge-rekir. Tabi hukuksal eksikliklerin tamamlanması şar-tıyla. Kabul etmek gerekir ki bu gün MM O bile tekbaşına bir çok konuda yaptırım etkinliği gösteremez-ken tesisat konusundaki yaptırım yetkileriyle tesisatmühendislerinin donatılabilmesi kolay olmayacaktır.Yaptırım gücü olmayan bir sertifikasyonunun ise biryararının olmayacağı kesindir. Bu bakımdan yaptırımgücü yüksek bir kuruluşun da bu konuya yardımcı,

hatta ortak olması gerekir ki bunların en başında aklagelen Belediyeler'dir. Hem yetki, hem organizasyonve eleman, hem de halkla yakın ilişkileri bakımındanBelediyeler, Tesisatla ilgili yaptırımları hızla gerçek-leştirilebilir kanısındayım ve zaten halen de hu etkin-likleri kısmen kullanmaktadır. Buna paralel olarakvaliliklerle onların kuruluşları mevcuttur ki bunlarınbaşında Bayındırlık - İskan Müdürlükleri gelmekte,teknik eleman kadrolarıyla, yapı niteliklerini ve özel-likleri bilen elemanlarıyla çalışır vaziyette bulunmak-tadır.


MMO burada organize edici ve yönlendirici olarakgörev almalı ve noksanları tamamlayıp Tesisat Mü-hendisliği sertifikasyonunun esaslarını yani yetki vesorumluluklarının kapsamını ortaya çıkararak sertifi-kanın veriliş şeklini saptayıp verilmesini gerçekleştir-

melidir.

Burada akla şu soru gelecektir. Tesisat Mühendisliğisertifikası "kime hangi koşullarla verilmelidir ?"Tesisat Mühendisliği bir ek bilgi ve eğilimi gerektir-diğine göre aday bu bilgi ve beceriyi kazandığını ta-rafsız bir kurul önünde yazılı ve/veya sözlü bir sınav-

la kanıtlamalı ayrıca bu sınava girmeden önce belirlibir süre uygulamada çalışmış olması ön koşul olarak

konulmalı ve bu çalışmayı belgelemesi istenmelidir.Böylece bir uygulama ABD'de Profesyonel Mühen-

dislik (PE) adı allında ve sadece Tesisat Mühendisliğideğil ve fakat Eletrik ve İnşaat (Statik ) Mühendis-

likleri ile Mimarlık (RA) konularında uzun zaman-

dan beri sürdürülmektedir. Bu sertifika eyaletler tara-fından ve kendi sınırları içinde mesleki çalışma (bil-hassa proje) yapabilmek üzere verilmekte olup biryapının yapılabilmesi için sertifika sahibi bir mimarınkoordinatörlüğünde ve gene sertifika sahibi mimarınTesisat ile Elektrik ve İnşaat/ Statiker profesyonelmühendislerin imzalarını havi projelerin olması ge-rekmektedir. Orada bunun ön şartı, üniversiteden me-zuniyetten sonra en az 4 sene uygulamada ve konu-sundaki uzman bir mühendisin denetiminde çalışmışolmak ve sonra da Eyalet sınavı komisyonunda yapı-

lacak sınavda başarılı olmaktır.

Eyaletlerin sınav kurulları, bu sınavlarda sorulacak

soruları, sınavın yapılış ve sertifikanın veriliş şekliniyetki ve sorumlulukların kapsamını tayin eder. Pro-

fesyonel Mühendislerin kurduğu meslek birl iği(NSPE) sertifika alma konusunda mühendislere yar-

dımcı olmak üzere kurs ve seminerler açar, yayınlarhazırlar, sertifika almış olan mühendislerin de periyo-

dik toplantılarla bilgi alış verişi yapmalarını, güncelve yeni gelişmeleri takip etmelerini sağlar.

Başarı ve etkinlikle sürdürülen böyle bir sistemin da-ha yakından incelenip yurdumuz koşullarına adapte

edilmesi yararlı olacaktır kanısındayım.

Prof. Dr. Sn. Macit Toksoy'un GörüşleriProfesyonel Tesisat Mühendisliği konusunun MakinaMühendisleri Odasınca gündeme alınması geç kalmışancak ele alındığı için çok olumlu olarak nitelendiri-lebilecek bir adımdır.

Konu ile i l g i l i düşüncelerimize geçmeden önce isim

konusundaki bir öneriyi sunmak isleriz.

"Tesisat Mühendisliği " yerine "Tesisat Uzmanl ı-ğı"leriminin seçilmesinden yanayız. Çünkü bu konuMakina Mühendisliğinin bir alt dalıdır. İkinci bir mü-

hendislik kavramının ortaya atılması gerekli almadığıgibi, ileride sübjektif değerlendirmelere dayalı ta r t ı ş-

ma ve oluşumlara da neden olabilir.

Uzun zamandır Odamızın çalışmaları içinde yer al-masını sözel olarak tartışt ığımız tesisat uzmanlığı ko-nusu Mühendis ve Makina dergisinde tartışmaya açıl-mıştır. Bundan sonraki adımlar çok hızlı olmalı ve birkurum olarak Makina Mühendisleri Odası çalışmaları

arasında yer almalıdır. Bu konuda yapılacak i l k iş,önümüzdeki Makina Mühendisleri Odası Genel Ku-

rulu'nda Profesyonel Tesisat Uzmanlığı kurumununoluşmasını sağlayacak kararların alınmasıdır. Bu ka-rar için kişisel önerimiz aşağıda sunulmuştur.

"Türkiye'de tesisal alanında yapılacak olan her tür lüprojelendirme, taahhüt,kontrol, ekspertiz, hakemlik,bilirkişilik gibi hizmetler, Makina Mühendis ler iOda'sınca verilecek Profesyonel Tesisal Uzmanı "belgesine sahip Makina Mühendisleri tarafından veri-lir.

Profesyonel Tesisat Uzmanlığı a lanının, t a n ı t ı m ı ve

eğitimi, yetki ve sorumlulukları, işleyişi Genel Mer-kez Yönetim Kurulu'nca oluşturulacak bir komisyo-

nun çalışmaları sonucunda oluşan yönetmeliğin Yö-netim Kurulu'nca kabulü ve yayınlanmasından sonrabelirlenecekür. Bu komisyon Yönetim Kurulu 'nca se-çilen ve ilgili alanda en az son 15 yıl sürekli olarakçalışan Makina Mühendisleri ile Makina Mühendis l i-

ği Eğitimi yapan bölümlerin önerdiği öğretim üyele-rinden oluşur.

Komisyon çalışmalarını Profesyonel Tesisat Uzman-lığının ilk kuruluş çalışmalarını 6 ay içinde tamamlar.Hazırlayacakları yönetmelik 3 ay içinde Yönet im Ku-rulu'nca değerlendirilir ve son haliyle Resmi Gazeteile Mühendis ve Makina 'da yayınlanır. Y ö n e t m e l i kyayınlanmasından sonra yürürlüğe girer"

Konuya verdiğimiz önem, yukarıda önerimizi bu ya-zının en başında vermemize neden olmuştur. Dahaönce belirttiğimiz gibi konu Mühendis ve Makina'datartışılmaya açılarak çeşitli yönleriyle ele a l ı n m ı ş t ı r .

Sayın Celal OKUTAN tesisat uzmanlığı t a n ı m ı n ı çokkapsamlı bir alan tar i f i i l e yeterli ve bize göre eksik-siz bir şekilde yapmıştır.1" Sayın Rüknettin KÜCÜK-


i ZORUNLU DERSLERı

DERS SAATDoku?, Eylü l U. j

İTÜ Sakarya

Fırat Ü.

Selçuk Ü.

Trakya U.

Uludağ U.

Boğaziçi Ü.

Erciyes U.

Soğutma Tekniği

Isıt. Havai.. Klima

Isıtma HavalandırmaİklimlendirmeBuhar Kazanları

j

1

ODTÜ. Isı Mühendisliği

Gazi Ü. Enerji Dönüşüm Sis.

Opsiyon

3+0

4+0

2+02+03+0

Öğrenci

OPSİYON (KOL) DERSLERİ

DERSIsıtma HavalandırmaİklimlendirmeIsı DeğiştirgeçleriGüneş EnerjisiSoğutma MakinalanYakıtlar ve YanmaBuhar Kazanları

Isıtma HavalandırmaİklimlendirmeSoğutma TekniğiBuhar Kazanları

a ait seçimli dersler =>

Güneş En. ve Uygu.Isıt. Havai. KlimaSoğutma Şist. Tas.Soğutma Teknolojisi.Yakıtlar. Yanma Tek.(2 veya 3 tanesi zorunlu)

bu derslerden beş tanesini alabili

Isıtma HavalandırmaIsıtma Havalandırma

SAAT

2+12+12+12+02+12+02+1

3+02+02+02+0

3+03+03+03+03+0

r. =>

4+02+0

Opsiyona ait seçimli dersler =>

4+0

Seçimli derslerinin 6 tanesi alınabilir.

3+1

Seçimli derslerin 3 tanesi alınabilir.

!

SEÇMELİ DERSLER

DERS SAAT

Sanayide En. Tas.Doğal Gaz l ygu.Güneş Enerj is iYanmaIsı Ekonomi.'- i(2 tanesi zorunlu)

Alter. En. K.ıy.Buhar Kazanları

2+02+02+02+02+0

2+02+0

Isılma HavalandırmaSoğutma TekniğiBuhar Kazanl:ırıYakıtlar ve YanmaIsı EkonomisiGüneş Enerjis

2+02+0

2+02+02+02+0

Isı Eşanjörlerı 2+0İklimlendirme Es. ">+()Doğal Gaz Uy ş. : 2+0

Isıl Çevre Müh. 3+0Enerji Sistemleri 3+0

Sıhhi Tesisat 2+0Isı Eşanjörleri 2+0Enerji Ekonomisi 2+0(İki Tanesi Zorunlu) 2+0Klima 2+0Soğutma 2+0Yakıt lar Yanma 2+0Buhar Kazanları 2+0(Uç Tanesi Zorunlu) 2+0

Güneş Ene. Giriş ! 4+0Yanma Teorisi , 4+0Buhar Ur. ve IsuD.T.Soğutma MühendisliğiJeotermal En. Kul lan.

4+04+04+0

Enerji Dön. SiMem.ist. Havai. Kli . Soğu.

4+0

4+0

Isı l Çevre Sis T.ıs. ! 4+0Güneş Ene. UyL'u. 4+0Enerji Ekonomisi 4+0Yanma Teorisi 4+0


ÇALI ise tesisat uzmanlığı alanındaki eğitim yeter-sizliğini tüm yönleriyle ortaya koymuştur.(2)

Sayın KÜÇÜKÇALI'nın analizine somut bir incele-

me ile katkıda bulunarak, bu konudaki eğitim eksikli-ğinin bir kez daha yinelenmesinde yarar görülmüştür.

Üniversitelerimizin makina mühendisliği bölümleri-nin eğitim programları incelendiğinde tesisat konu-sundaki derslerin heterojen bir dağılıma sahip olduğu

hemen görülmektedir.

Bu dağılımı örneklemek üzere 10 bölümün ilgilidersleri Tablo l'de verilmiştir. Tabloya her bölümdedeğişen ders saatlerinde okutulan Termodinamik, IsıTransferi, Akışkanlar Mekaniği gibi dersler alınma-mıştır. Bu tabloda tesisat uzmanlığı ile ilgili temelbilgilerin verildiği dersler yer almaktadır.

Tablodan görüleceği üzere bölümlerimizin eğitimprogramlarının yapısı dört ayrı prensibe dayalıdır.

Bazı bölümlerimiz üçüncü sınıftan itibaren iki opsi-yonu seçen öğrenciler tarafından zorunlu olarak alın-

maktadır. Bu tip bölümlerin tek örneği bilindiği kada-rı ile Dokuz Eylül Üniversitesi Makina MühendisliğiBölümüdür. Bu bölümde tesisat uzmanlığı ile ilgili 7

ders zorunlu olarak bu opsiyonu seçen öğrenciler ta-rafından alınmaktadır. Buna karşılık aynı bölümde

Konstrüksiyon-İmalat opsiyonunu seçen bir öğrenciise bu derslerin hiçbirini okumamaktadır.

Opsiyon eğitiminin olduğu bazı bölümlerimizde (İTÜSakarya, Selçuk Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi),bazı dersler zorunlu derslerdir, diğerleri ise o opsiyo-nun seçmeli dersleridir.

Bazı bölümlerimizde ise, Uludağ Üniversitesinde ol-duğu gibi, tesisat alanı ile ilgili derslerin tamamı seç-meli derstir.

Mühendisleri Odası sadece Makina Mühendisl iğidiplomasını göz önüne alarak bu genç meslektaşları-

mıza tesisat alanında çalışma yetkisini büro tescili ileverirse şüphesiz bu çok yanlış olacaktır.

Bunun yanında makina mühendisliği eğitiminde. Do-kuz Eylül Üniversitesi örneğinde olduğu g ib i , buderslerin tamamı okutulsa bile öğrenci ancak bu ala-nın temel bilgi lerine sahip olmaktadır. Sadece bu

dersleri almak bu alanda profesyonel hizmet verebil-mek için yeterli değildir.

Neler yapılmalıdır sorusunu, önerdiğimiz kararın Ge-nel Kurulda alınmasından sonra oluşturulacak olan

komisyona bırakmamıza rağmen bu alandaki i k iprensibi belirtmekte yarar görmekteyiz.Profesyoneltesisat uzmanlığı yapacak meslektaşlarımızın MakinaMühendisliği Eğitiminde veya daha sonra, temel bil-giler konusundaki ilk kazanımlannı eşitlemek ve

bunlara mesleki tecrübenin kazandırılması için gere-ken tedbirleri almalıyız.

Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, mevcut ya-

pıdaki eksiklikleri gidermek ve ilgili alanda meslek-taşlarına eğitim sağlamak için, önümüzdeki dönem-

de, bir Isıtma Havalandırma ve Klima Okulu açmanınhazırlığı içerisindedir. Yine önümüzdeki dönemde İz-mir Şubesi, 1. Ulusal Tesisat Kongresinin gerçekleş-tirilmesi için hazırlıklara başlamıştır.

Bu çabaların Genel Kurulumuzdan başlayan bir süreç

içinde diğer çalışmalar ile birlikte orkestrasyonu Pro-fesyonel Tesisat Uzmanlığının ve hizmetlerinin çağ-daş seviyeye çıkmasını mümkün hale getirecektir.

Fırat, Trakya, Gazi ve Orta Doğu Teknik Üniversite-lerinin örnek teşkil ettiği dördüncü grup üniversiteler-de ise bazı dersler zorunlu olarak her öğrenciye oku-

tulmakta diğer dersleri ise öğrenci dilerse almaktadır.

Yukarıda verilen profilden görüldüğü üzere ülkemiz-deki değişik bölümleri bitirerek makina mühendisi

olan öğrencilerin tesisat alanında temel bilgiler açı-sından değişik kazanımları vardır ve eğer Makina

KAYNAKÇA

1) "Makina Mühendisliği Uzmanlık Dalı; TesisatMühendisliği" Mühendis ve Makina, Sayfa 27-30,Cilt; 32, sayı 379, 1991

2) "Makina Mühendisliği Uzmanlık Dalı; TesisatMühendisliği II" Mühendis ve Makina Sayfa 19-21.Cilt 32, Sayı 381, 1991


D U Y U R U

MESLEKİÇİ EĞİTİM SEMİNERLERİ

1994 BAHAR PROGRAMI

* İklimlendirme Soğutma Sistemleri işletmesi ve Bakımı

19-22 Nisan 1994

* İşletmelerde Verimlilik Arttırma Teknikleri

28-29 Nisan 1994

* Konutlarda Doğalgaz Tesisatı ve Dönüşüm

5-7 Mayıs 1994

* Üretim Kaynakları Planlaması (MRPII)

11-13 Mayıs 1994

* Asönsörlerin Projelendirilmesi, Montajı, İşletilmesi ve Bakımı

1-3 Haziran 1994

* Toplam Kalite Yönetimi

8-10 Haziran 1994

MMO İSTANBUL ŞUBESİ

Soyadınız ve AdınızMesleğinizBitirdiğiniz Okul ve BölümüMMO Sicil NumaranızKayıtlı Olduğunuz Şube/BölgeÇalıştığınız KuruluşKuruluş AdresiVergi Dairesi ve No.suGörevinizÇalışma SürenizHaberleşme AdresinizTelefon NumaranızİmzanızNot: Fotokopisini Kullanabilirsiniz.

İ ş :

BAŞVURU:1. MMO İstanbul ŞubesiSUAT SEZAİ GÜRÜ EĞİTİM MERKEZİSıraselviler Cad. No:93 80090 TAKSİMTel: 249 11 64 - 249 07 62 - 249 12 68

.SEMİNERİ BAŞVURU FORMU

Ev

..Tarih : / /1994

2. MMO istanbul Şubesiİstiklal Cad. No: 99/4 80060 BEYOĞLUTel: 245 03 63 - 245 03 64 - 252 95 00 - 252 95 O lFax: 249 86 74


MESLEKİÇİ EĞİTİM PROGRAMLARI

DOĞALGAZ SEMİNERİSEMİNER PROGRAMI

1. GÜN: 5 Mayıs 1994 Perşembe

D U Y U R U

09.00-10.00 • Kayıt ve Açılış10.00-11.00 • Genel Bilgiler

Prof. Dr. Neşet KADIRGAN11.00 - 11.30 • Ara (Çay)11.30 - 13.00 • Doğalgaz Tesisatı Hesap

Esasları ve Hesap ÖrneğiProf. Dr. Ahmet ARISOY

13.00-14.00 • Ara (Yemek)14.00 - 15.00 • Boru Konstrüksiyonu ve

Bina İçi ArmatürlerMak.Yük. Müh. Güralp BASIM

15.00-15.30 • Ara (Çay)15.30 - 16.30 • Bina içi Gaz Tüketim

CihazlarıMak. Yük. Müh. Güralp BASIM

16.30-17.00 • Ara (Çay)17.00-18.00 • Gaz Basıncı, Reglajı, Kumanda

ve ÖlçümüMak. Yük. Müh. Duran ÖNDER

2. GÜN: 6 Mayıs 1994 Cuma

13.00- 14.0014.00-15.30

15.30-16.0016.00- 18.00

Ara (Yemek)Doğalgaza DönüşümdeBacalar ve KlapelerProf. Dr. Ahmet ALPHANAra (Çay)Otomatik Kontrol ve GüvenlikElemanlarıMak. Müh. Erdinç SAYINElk. Müh. Cengiz YILDIZ

3. GÜN: 7 Mayıs 1994 Cumartesi

10.00-11.00

11.00-11.3011.30- 13.00

Doğalgaz BrülörleriMak. Müh. Ömer OĞUZAra (Çay)Doğalgaz Kazanları, KazanDönüşümü ve Kazan VerimiMak. Müh. Metin BİLGİÇ

10.00- 11.00

11.00- 11.3011.30- 13.00

13.00-14.0014.00- 15.30

15.30-16.0016.00-18.00

18.00

Doğalgazın EndüstriyelUygulamalarda DoğrudanKullanımıProf. Dr. Neşet KADIRGANAra (Çay)Örnek Proje (Endüstriyel)Pet. Yük. Müh. Aydoğan AKYÜZAra (Yemek)istanbul Doğalgaz Dönüşümve Geçiş işlemleriDr. Müh. Ayhan GÜLERAra (Çay)Örnek Proje (Konut)Mak. Müh. Hüseyin KAYAKatılım Belgelerinin Verilmesi

MMO İSTANBUL ŞUBESİ"DOĞALGAZ" SEMİNERİ BAŞVURU FORMUSoyadınız ve AdınızMesleğinizBitirdiğiniz Okul ve BölümüMMO Sicil NumaranızKayıtlı Olduğunuz Şube/BölgeÇalıştığınız KuruluşKuruluş AdresiVergi Dairesi ve No.suGörevinizÇalışma SürenizHaberleşme AdresinizTelefon NumaranızimzanızNot: Fotokopifini Kullanabilirsiniz.

Ev..Tarih : / /1994

BAŞVURU:1. MMO İstanbul ŞubesiSUAT SEZAİ GÜRÜ EĞİTİM MERKEZİSıraselviler Cad. No:93 80090 TAKSİMTel: 249 11 64 - 249 07 62 - 249 12 68

2. MMO İstanbul Şubesiİstiklal Cad. No: 99/4 80060 BEYOĞLUTel: 245 03 63 - 245 03 64 - 252 95 00 - 252 95 O lFax: 249 86 74


__JD JJJY y j* y

SEMPOZYUM-SERGİTEKNİK YAYINCILIK, TANITIM A.Ş. tarafından düzenlenenl.ULUSLARARASI BİRLEŞİK ISI GÜÇ ÜRETİMİ KONFERANSI veSERGİSİ 2-4 Haziran 1994 tarihlerin arasında,

İSTANBUL II. ULUSLARARASI DOĞALGAZ KULLANIMI veDÖNÜŞÜMÜ SEMPOZYUMU ve SERGİSİ 17-19 Kasım 1994 tarihleriarasında yapılacaktır.

Her iki etkinliğe de Makina Mühendisleri Odası birer tebliğ ile katılmaktadır.Oda adına;l. Uluslararası Birleşik Isı Güç Üretimi Konferansı ve Sergisi çerçevesinde2.6.1994 tarihli oturumda "Türkiye'de Doğalgazın Geleceği ve ElektrikEnerjisi Üretiminde Kullanımı " başlıklı tebliği MMO İstanbul Şube BaşkanıSayın Mustafa Aral,İstanbul 2.Uluslararası Doğal Gaz Kullanımı veDönüşümü Sempozyumuçerçevesinde ise "Türkiye'de Doğal gaz Uygulamaları, Mevcut Sorunlar veÇözüm Önerileri" başlıklı tebliği, TURBO Mühendislik A.Ş.'den üyemizSayın Hüseyin KAYA sunacaktır.

Her iki etkinlik ile ilgili bilgi için,TEKNİK YAYINCILIK, TANITIM A.Ş.Balmumcu, Barbaros Bulvarı 131/10 80 700 Beşiktaş/İST.Tel: 0-212-275 83 59/275 25 32 Fax: 0-212-288 26 14

FUARYapı Endüstri Merkezi'nin düzenlediği YAPI '94 Fuarı

11-15 Mayıs 1994 tarihleri arasında İstanbul Dünya Ticaret Merkezi

(Yeşilköy Havalimanı kavşağı)'nde yapılacaktır.

Fuar süresince her saat başı Taksim'de Atatürk Kültür Merkezi

önünden, Yeşilköy'de Fuar alanı önünden ücretsiz otobüs servisi

ayrıca Mecidiyeköy'den 09.30-19.30 saatleri arasında

İETT otobüsü ring seferi vardır.


CElflMUUCD •• FFRRODUH) -- PP LL OD M/l BB EE RR11 EE

îernpo... lo nouvelle opton toritaiıt1 en etecîncife Relouı du cuiv'ö dans leş pltınclıers chojjftonk J':

Fu6l louıd: commeni üepolluet 9! economisef ? İNIERCIIMA 'BATIMA! Le diagnostic dos conduihda fumee Ctıauffoge âlsctrlque: conduite optlmale en [eğime inierrniîten! Lo reguiafion deş scuı-stotions ds ıeseaux de chaleuı Sommaııe detaiile pages Ö e! f>

T A N I T I M

Yayının Adı : CHAUD-FROID-PLOMBERİE

İsteme Adresi : LEŞ E'DITIONS

PARISIENNES S.A.

4,rue Charles -Divry 75014

PARİS

Tel : (1)45.40.95.99

Fax : (1)45.41.02. 30

Yayın Dili : Fransızca

Yayın Peryodu : Ayda bir

Abonman Bedeli : 980 FF

LEŞ E'DITIONS PARISIENNES yayınevi tarafın-dan yayınlanan bu dergi, Tesisat alanında Avupa'nınönde gelen periyodiklerindendir.

Isıtma, soğutma, havalandırma, iklimlendirme ve sıhhitesisat konularında gerek teoriye gerekse uygulamayadönük makaleler yanında Avrupa'dan aktüel haberler,söyleşiler, firma ve ürün tanıtımları, fuar ve toplantıduyuruları dergide yer almaktadır.

Odamız, CHAUD-FROID-PLOMBERIE dergisineEkim 1993 sayısından itibaren abone olmuştur. Aralık1993 sayımızdan başlayarak her sayımızda söz konusuderginin yeni sayılarına ilişkin açıklamalar yayınla-maktayız

Aşağıda; derginin Kasım 1993 tarihli 552'nci sayısın-da yer alan belli başlı 3 makalenin kısa özeti verilmiş-tir.

1. DUMAN KANALLARININ BAKIMIÇatlak oluşumu duman kanallarında en sık görülen vebilinen olayların başında gelir. Kanal içinden sıcakakışkan geçişi sırasında oluşan ısıl gerilmelerden kay-naklanabileceği gibi donma olaylarından ve bina hare-ketlerinden de doğabilir. Ancak ısıl kökenli çatlak olu-şumunun çok daha önemli olduğu anlaşılmaktadır.

Bir duman kanalının cidar kalınlığı hem sıcaklık şoku-na dayanabilecek kadar ince hem de iyi bir yalıtımsağlayabilecek kadar kalın olmalıdır. Bu iki koşulunbirden gerçekleşebilmesi için tek katmanlı olarak inşaedilen duman kanallarında kullanılan malzemenin bugünkü yapı malzemelerinde bulunmayan bazı özellik-lere sahip olması gerekmektedir.

Bu nedenle mevcut malzemeler kullanılacaksa, hemiç gerilmeleri azaltan hem de ısı dayanımı ve y a l ı t ı mkoşullarını karşılayan yapı değişikliklerinin gerçek-leştirilmesi gerekir.

2. UZAK MESAFELİ ŞEHİR ISITMASİSTEMLERİNDE ARA DAĞITIMİSTASYONLARININ AYARLANMASI:Bu makalenin 1. Bölümü bu sayımızda, 2. Bölümügelecek sayımızda olmak üzere tamamı çeviri olaraksunulacaktır.

3.SERAMİK BAŞLIKLI KARIŞIMMUSLUKLARIGünümüzde hem debi hem de sıcaklık ayan yapabi-len karışım muslukları tek kumandalı seramik baslık-larla donatılmakta, bu eğilim gitgide yaygınlık kazan-makta ve çoğunlukla da iki kumandalı karışım mus-luklarına tercih edilmektedir.

Bugün evyelerde ve duşlarda klasik t ip iki konıut lukarışım muslukları ya da bataryalar yerine yaygınolarak tek komutlu seramik başlıklı elemanların k u l -lanıldığı gözlenmektedir. Bu yaygın k u l l a n ı m ı n enönemli nedenlerinden biri sağladığı kolaylık, diğeride maliyetin düşüklüğüdür.

Tam sızdırmaz ve uzun ömürlü olmalarının yanısırabakıma hiç gerek olmayışı seramik başlıklı karış ımmusluklarının avantajlarıdır. Seramik musluk tekno-lojisinde dinamik sızdırmazlık hemen hemen hiçaşınmayan seramik malzemelerden sağlanırkan sta-tik sızdırmazlık bilinen lastik contalarla sağlanmakta-dır.

Mühendisliği Dereisi, Ocak 1994 49


ODA DERGİLERİ 1994 YILI ABONE KOŞULLARIMÜHENDİS MMÂKİNA .

TESisftrMÜHENDİSLİĞİ

MÜHENDİS VE MAKİNAMakina MühendisleriOdası kurulduğundan buyana Makina Mühendisliğiuzmanlık alanına yönelikolarak, özel sayılar dışındaayda bir yayınlanmaktadır.Baskı Adedi: 35.000.,Ederi 45.000 TL.,Abone BedeliÜye-Öğrend: 320.000 11.Diğer: 480.000 TL.(l Y ı l l ı k - 12 Sayı),Yurtdışı Abone: 60 US$

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİEndüstri ve işletmeMühendisliği alanlarınayönelik olarak Mayıs1989'dan bu yanayayınlanmaktadır.1. hamur kağıda baskılıdır.Baskı Adedi: 4.000 TL.,Ederi: 45.000 TL.,Abone BedeliÜye-Öğrenci: 160.000 TL.Diğer: 240.000 TL.(l Y ı l l ı k - 6 Sayı),Yurtdışı Abone: 60 US$

TESİSAT MÜHENDİSLİĞİTesisat Mühendislerineyönelik olarak Mnıt 1')').')yılından buyana aylıkperiyona yayınlanmak!,ulul. harpı ir kağıdabaskılıdır.Baskı adedi: .ViOO .,Ederi : ÎO.OOO TL.Abone Bedeli 300.000 li.

TMMOB1 ye bağlı Odaların üyelerine, mühendislik eğitimi yapan öğrenci, araştırma ve öğretim görevlilerine yıllıkabone bedeli özel sayılar dahil; Mühendis ve Makina Dergisi 320.000 TL., Endüstri Mühendisliği Deıgisi 160.000TL., Tesisat Mühendisliği Dergisi 300.000 TL. Fiyatlara KDV dahildir.Abone olmak için posta çeki veya havale makbuzunun aslının Abone Formu ile birlikte Tesisat MühendisliğiDergisi için istanbul Şube adresine, diğerleri için Merkez adresine gönderilmesini rica ederiz.

ODA DERGİLERİ 1994 YILI ABONE FORMUAdı - Soyadı

Meslek

İşyeri Adı

Adres ve Posta Kodu

Telefon

Kayıtlı Olduğunu/ ODA

Oda Sicil No

istenilen Dergi U Mühendis ve Makina

U Endüstri Mühendisliği

ü lesisat Mühendisi:.'!

Ödenen Miktar :

Ödeme Şekli :

Gereğini bilgilerinize sunarız. Tarih / /l 99 imza:

50 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Ocak 1()')4

.**-"'*.%.


Sayın Üyemiz;

Odamız, 1954 kuruluş yılından bu yana yayınlanan Mühendis ve Makina Dergisi ve 1989 Mayıs ayındanbu yana yayınlanan Endüstri Mühendisliği dergisi 1993 yılında da yayınlanmaya devam edecektir.

Uzmanlık alanlarına yönelik bu yayınlardan başka genellikle çeviri yapıtlardan oluşan, uygulamaya yöne-lik Teknik ve Uygulama Dergisi 1986 yılında başladığı yayın yaşamını sürdürmektedir. Bir uzmanlık alanıdergisi olarak Tesisat Mühendisliği dergisi yayın hayatına Mart 1993'te girmiştir.

Odamız uzmanlık alanlarına yönelik süreli yayınlarından birini isteklerine göre üyelerine ücretsiz gönder-mektedir. 1993 yılı içinde Mühendis ve Makina, Endüstri Mühendisliği Dergileri ve Tesisat MühendisliğiDergisi bu formun doldurulmasına bağlı olarak üyelerimize bedelsiz olarak gönderilecektir. Bir dergininyanında diğer dergilerin de gönderilmesi istenirse formda yer alan posta çeki hesabına abone bedelininyatırılması gerekmektedir.

Formun ve birden fazla dergi istenmesi durumunda dekont fotokopisinin aşağıdaki adreslerden birinegönderilmesi veya en yakın Oda birimine teslim edilmesini rica ederiz.

MÜHENDİS ve MAKİNA - TEKNİK ve UYGULAMA - ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİTESİSAT MÜHENDİSLİĞİ DERGİLERİ

TMMOB Makina Mühendisleri Odası, Sümer Sok. 36/1 06440 Demirtepe-ANKARATel: (4) 231 31 59- 231 80 23- 231 80 98 Fax: (4) 231 31 65

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Genel Merkezi, Posta Çeki Hesap No: 96954

Oda Sicil No ...

Uzmanlık Alanı Q Makina

Q Gemi

U Lisans

Adı, Soyadı

Ü Endüstri

ü işletme

ü Yüksek Lisans

ü Uçak

J DoktoraÖğrenim Durumu

Okul, Tarih

Akademik Kariyer U Y. Doçent ü Doçent J Profesör

işyeri Adresi :

Fax: Tel:

Ev Adresi :

Fax: Tel:

Tek Dergi Bedelsiz Q Mühendis ve Makina ü Endüstri Mühendisliği J Tesisat Mühendisliği

(Üyeler için)

Gönderme Adresi ü İşyeri Adresi ü Ev Adresi

Abone Durumu ü Mühendis ve Makina u Teknik ve Uygulama

Ü Endüstri Mühendisliği J Tesisat Mühendisliği

Gereğini bilgilerinize sunarız. Tarih./..7199... imza


HARCAMANIZ FA2

NİÇİN MUSLUKLARINIZA

RuC, Wliaımın«e:Sirmaının AĞSU REGÜLATÖRLERİ KOYMUYORSUNUZ?

âw

II. 1. A]<ııııiK3niiiııı ili i

T w MI K 2:2Hava karışımlı sabit debiii

GELİN SUYUMUZU BOŞAHARCAMAYALIM

YARIN ÇOCUKLARIMIZIN DAHAFAZLA SUYA İHTİYACI OLACAK

R/C MANNESMANSU REGÜLATÖRLERİ, su hattındaki

basınç değişimlerinden gelen gereksiz suakışını önler. Basınç değişimi ne şekilde

olursa, olsun suyun sabit debi ile akmasınısağlar. Bu da su harcamında

büyük ekonomi demektir

4 kişilik bir ailenin günlük soğuk, sıcak suharcamı: 500 litre/gündür

Yıllık su harcamı:500 litre x 365 gün= 182.500 litre

M/K MANNESMANNSU REGÜLATÖRLERİ ile sağlanan

tasarruf % 60'tır.(Resmi test ve tatbiki neticelere göre):

182.500 litre x %60= 109.500 litre Neticede4 kişilik bir ailenin

yıllık su tasarrufu: 100 tondur.Suyun ne kadar kıymetli ve pahalı olduğu

düşünülürse, sağlananekonominin boyutu ortaya çıkar. Tüm ileti

ülkeler OTEL, OKUL, HASTAHANE,FABRİKA ve EV lerinde artık

R/C MANNESMAN SU REGÜLATÖLERİNİkullanmaya başlamışlardır.

M/K MANNESMANN SUREGÜLATÖRLERİ İSVİÇRE patentlidir.

NETİCE ŞAŞIRTICIDIR.

MI K 2-4

Hava karışımlı sabit debili

Araya bağlanır sabit debili Kendi kendine temizlemeli hava karışımlı

Kullanma Örnekleri:M/K 22 RegülatörününStandart bataryaya montajı

M/K su regülatörü • DW tipininel ve duvar duşuna montajı

Bataryanın süzgecini çıkartınız. Yerine M/K Su regülatörünü takınız

İstanbul Merkez Tel: 245 18 06 - 245 46 43 Fax: 249 64 61 . Kartal Şube: Tel: 389 69 10 - 1 1 Fax: 353 27 13Ankara Şube Tel: 310 14 35 Fax: 310 43 05. m Bursa Şube: Tel: 220 79 17 Fax: 221 45 45

VC'DE GELENEKLERİN BAŞLATICISI: PİMAS

>rk inşaat Sektörü 'plastik boru'yu963 yılında PlMAŞ adı ile tanımış,

kısa sürede benimsemiştir.Böylece, 1963'den bugüne

yurdumuzda 'plastik boru"kullanımı bir gelenek haline

gelmiştir. PİMAŞ, çağın teknolojikgelişmelerini izleyen yenilikçi bir

kuruluştur. 30 yılı aşkın bir süredir PİM AŞ, tarım ve inşaatsektörüne sunduğu PVC basınçlı boru, pis su borusu, yağmur

dereleri, yağmurlama boruları ve ek parçaları ile plastiğeamcasını vurmuştur. Ürünlerinin hafifliği, iç yüzeylerinin pürüzsüz'usu, sürtünme paylarının azlığı, korozyona dayanıklılığı ve montaj

kolaylığı PİM AŞ11 kendi konusunda rakipsiz yapmaktadır.

PlMAŞ, 1980'li yıllarda PVCürünlerine bir yenisini ekleyerekTürk inşaat Sektörüne PİMAPENPencere Sistemi'ni kazandırmıştır.Kusursuz bir pencere sistemi olanPİMAPEN adı kısa sürede bu türürünlere isim olmuştur.PİMAŞ'm Gebze'deki 52.000 m?

alan üzerine kurulu fabrikasında yılda 15.000 ton PİMAPEN,10.000 ton boru olmak üzere 25.000 ton plastik işlenmektedir.Bu ürünler 22 profil, 14 boru ekstruderinden geçerek yurt içindeve yurt dışında tüketicinin kullanımına sunulmaktadır.PİMAPEN Pencere Sistemini tüm aksesuarları Sefaköy'de kuruluPİM AŞ Kalıp Fabrikası'nda aynı titizlik içinde üretilmektedir.

SERT PVC PİMAŞ BORULARI

\ASINCLI BORULAR VEffC PARÇALARI:ert-PVC'den yapılan PİMAŞ Basınçlı borularızellikle içme suyu sağlamada yıllardırullanılmaktad/r. 20 mm'den 400 mm'ye kadarDeğişik çaplarda ve 6 metre boyunda:retilmektedir. Yıpranmaz, korozyona'ğramaz, sızıntı yapmaz, suyun tadınıleğiştirmez. Her türlü arazide, toprak altında'e üstünde koyaylıkla döşenir. Zengin ekiarçaları TS 201-274 ve 1399'a göreiretilmektedir. DÎN 8061-8062-8063 ve9532'ye uygundur.

PİS SU BORULARI VEEK PARÇALARIHer türlü inşaatta, bina içi pis su tesisatının tümişlevlerinde kullanabilmek üzere geliştirilmişelemanlardır. Her türlü kimyasal etkiye karşıdayanıklıdır. Koku yapmaz, sızdırmaz. Yüksekakışkanlıdır, tıkanmaz, boya istemez. Contasistemi ile kolay ve çabuk monte edilir. 50, 70,100, 125, 150, 200 mm çaplarındaüretilmektedir. TS 275'e ve BayındırlıkBakanlığı Sıhhi Tesisat Şartnamesineuygundur.

YAĞMUR DERELERİ, İNİŞBORULARI VE EK PARÇALARIHer türlü iklim şartına dayanıklıdır. Güneş vedondan etkilenmez. Contayla birleştirildiğindenek yerlerinden sızdırma yapmaz. Darbeleredayanıklıdır, paslanmaz, korozyona uğramaz.Her eğimdeki ahşap, beton ve/veya çelikçatılara kolaylıkla monte edilir. Çeşitli ekparçaları ile birlikte 13 ünite vardır. Yağmurdereleri 100, 150 mm, iniş boruları 50, 70, 100mm çaplarında üretilmekte TS 201-275 ve DÎN18460-19531'e uygundur.

PLASTİK İNŞAAT MALZEMELERİ A.Ş.

GENEL MÜDÜRLÜK VE SATIŞ MÜDÜRLÜĞÜ: Bestekar Şevki Bey Mah. Enka II Binası K. 2 Balmumcu 80780 İSTANBUL

Telefon: (212) 274 24 76 (PBX) Faks: (212) 274 26 70 / 275 90 51 Teleks: 28041 Piar Tr.

FABRİKA: Çayırova Gebze 41400 KOCAELi Telefon: (262) 744 31 33 (8 Hat) Teleks: 341 31 Geb Tr. Faks: (262) 744 31 43

ANKARA BÖLGE TEMSiLCiLiĞi: Mithatpaşa Cad. 55/2 Yenişehir 06420 ANKARA Telefon: (312) 435 25 82 (3 Hat) Faks: (312) 435 25 85

ADANA BÖLGE TEMSiLCiLiĞi: Gazi Paşa Bulvarı No: 40/7 01120 ADANA Telefon: (322) 453 6808 / 453 76 29 Faks: (322) 453 76 29

Sirkülasyon pompasında da

Demirdöküm 1 numara!

Bir pompanın üç ayrı kapasitede kullanımı sağlayan hız kontrolü

Elektrik sarfiyatından büyük tasarruf

+ 15 ile + 120 C ısıtıcı akışkan sıcaklıklarında kullanım özelliği

Aşırı yüke karşı kendinden korumalı elektrik motoru

Geniş mamul gamıyla ihtiyacınız olan debi ve

basınca kesin çözüm.

• Sessiz ve yüksek verimli Demirdöküm-Grundfos

sirkülasyon pompaları; ısıtma, soğutma,

iklimlendirme sistemlerinde endüstriyel ve

domestık yapılar için en ideal çözüm. Mühendislerin aradığı dünya markası şimdi

Demirdöküm'ün yaygın satış ve servis güvencesiyle Türkiye'de.

OD Demirdöküm GRUNDFOS

G e n e l M ü d ü r l ü k : Mürbasan Sok. Koza iş Merkezi C Blok Kat: 1 1 - 1 2 Balmumcu-istanbul Tel: (i; 275 36 66

(10 Hat) Faks: (l) 275 59 63 P a z a r l a m a ve S a t ı ş G ruhu:Talat Paşa Cad. Harman::: Sok. Darüşşafaka

Tozan iş Hanı No: 3 Levent-istanbul Tel: 279 27 20 (7 Hat) Faks: 279 27 29 A n k a r a Bölge M ü d ü r l ü ğ ü :

izmir Cad. Koç Han No: 25/3 Yenışehır-Ankara Tel: (4) 425 43 20-425 43 22-418 21 00 Faks: (4; 4 1 8 70 44

Yüksek sıcaklıklarınizolasyonunda TAŞYÜNÜ

Aktlli yatırım ffzocam'/n ülkemizin en gelişmiş teknoloji-

si ile ürettiği Taşyünü Sanayi Şiltesi,

Tasyünü Sanayi

Levhası, Tasyünü

İnşaat Levhası ve

Dökme Tasyünü,

1000°C'a kadar sıcaklık-

ları n izolasyonu gereken

her yerde ihtiyaçlarınıza

cevap veriyor. Sanayi

tesislerinde, baca ve ka-

zanlarda, fırın, egzoz ve

ısıtma cihazı üretiminde,

doğalgaz bacalarında

başarıyla kullanılıyor.

Tasyünü, dünyanın en

mükemmel izolasyon

malzemesidir.

Tasyünü 'nün avantajları:

•Sanayide, kullanılan enerjiden %8O tasarruf

sağlar. •Sanayi tesislerinde ısıtıcı aygıtlar çevresin-

de güvenli ve daha iyi bir çalışma ortamı yaratır.

•Konutlarda ve ticari yapılarda üstün konfor sağlar.

•fzocam Tasyünü'nünkalitesi TSE kalite belgele-

riyle kanıtlanmıştır.

• Taşyünü, akıllı bir yatı-

rımdır. Mükemmel izolas-

yonun kazandırdığı enerji

tasarrufu ile kendi yatırımı-

nı amorti eder.

Tasyünü'nün kullanım

kolaylıkları için Danışma

Merkezlerimizden bilgi

alınız.

•Isı geçirmez.• 1000 C'a kadar yüksek sıcaklıklara

dayanıklıdır.• Yanmaz. Yangına karşı güvenlidir.•Ses geçirmez. Titreşime karşı etkilidir.•Kolay uygulanır.•Kimyasal maddelerden etkilenmez.•Korozyona uğramaz.•Boyut değiştirmez, deforme olmaz.•Haşarat ve mikroorganizmalar

tarafından tahrip edilemez.•Ömrü tesisinizin ömrü kadardır.

İZOCAM TaşyünüTürk Standartları Enstitüsü

Kalite Belgesine sahiptir.

(s^SKoç

Sıcağa • Soğuğa - Sese • Yangına

IZOCA/VlAYRINTILI BİLGİ İÇİN AŞAĞIDAKİDANIŞMA MERKEZLERİMİZİ ARAYINIZ;• MERKEZ Tel 1212) 275 72 22 18 hol) • İSTANBUL Tel 12 l 2] 274 47 65 (3 hol)• ANKARA Tel (312) 4 1 8 60 67 - 418 30 32 • iZMiR T=l ( 2 3 2 ) 4 8 4 5 7 8 5 4 8 4 3 1 7 8• ADANA Tel (322) 352 29 80 • BURSA Tel ('224) 253 95 35 • ELAZIĞ Tel (424) 2 l 8 66 OC• ANTALYA Tel 1 2 4 2 ) 2 4 1 )9 50 • ERZURUM Tel 1442) 233 95 93 • SAMSUN Tel ( 3 6 2 ( 4 3 2 6

Kat kaloriferleri dıştan aynıdır. Birinin içi farklı.,

SÜPERMATİK

TÜRKİYE'DE İLK VE TEK.

Süpermatik, üstün üretim teknolojisiyle ısınma, verimlilik, dayanılılık ve tasarrufta yepyeni,benzersiz bir kat kaloriferi üretti... Evinizin konforunda tam bağımsızlık için.

Çehk dış gömlekKırılmaz, çallamaz,

su sızdırmaz.Uzun ömürlü.

Ç i f t M e t a l n e d i r ?

Çift Metal, Türkiye'de ilk kez,

Süpermatik tarafından ge-

liştirilen ve uygulanan bir sis-

temdir, ilk kez bir kat kaloriferi

kazanında pik döküm ve çeliğin

o l a ğ a n ü s t ü b i l e ş i m i y l e

gerçekleştirilmiştir.

N e d e n Ç i f t M e t a l ?

Çünkü, Süpermatik Çift Metal

kazanda, yanma odası pik dö-

kümden, suyun bulunduğu

bölüm çeliktendir. Her iki

metal, en üstün yönleriyle, ni-

teliklerine uygun konumlarda

kullanılmışlardır. Çünkü pik

döküm aleve, çelik, suya karşı

en dirençli malzemedir.

Ç ü n k ü Ç i f t M e t a l ,

ideal.Süpermatik Çift Metal kazanda

alev, pik döküm bölüme gelir.

Pik döküm ısıyı en yüksek de-

Pik döküm ve çeliğinavantajlarını birleştiren sistem:

Pik döküm yanma odasıAlev etkilerine karşı tam

dayanıklılık.Çürümez

Cam yünü

Çelik iç gömlek

Süpermatik Çift Metal, Süpermatik garantisi, bol ve hesaptıyedek parça güvencesiyle sunulmaktadır.

Isınan su ise, çelik bölümde en

ideal şekilde korunur. Sü-

permatik Çift Metal kazan, bu

çift korumalı sistemiyle ke-

sinlikle Celinmez, aşınmaz, çü-

rümez. Sadece pik ya da sa-

dece çel'k gövdeli kazanlardan

üstündür. Kazandaki ısı kaybının

en az düzeyde olması, mekân

içi ısınma verimini en yüksek

düzeye çıkarır. Süpermatik Çift

Metal, doğalgaz, tüpgaz ya da

mazotla tam uyumlu çalışır.

Süpermatik Çift Metal

kazanlı Kat Kaloriferi

ile Türkiye'de ilk kez:

• Isınma ve s ü r e k l i sıcak

su özelliği bir arada. • %91 ola-

ğanüstü verim. • Yakıt giderinde

inanılmaz tasarruf. %I8. «En alt

düzeyde penyodik bakım.

• Uzun ömür.

ğerde iletir.®[1e] SÜPERMATİK

l t t " B i l i n ç l i S e ç i m "Genel Müdürlük: Necatitey Cad 68 Karaköy-isl. Tel: (1) 252 98 46 (PBX) Faks: (1) 293 9413 Bölge Müdürlüğü: Hoşdere Cad 60/2 Y.Ayrancı-Ankara Tel: (4) 46815 73-427 55 :;5-36 Faks (4) 427 82 26

SüpamaM bir KASlNER kuruluşudur.

tmmobmakina mühendisleri odasıistanbul şubesi

İNGİLİZCEP

BİLGİSAYARKURSLARI

SUAT SEZAİ GÜRÜ EĞİTİM MERKEZİSıraselviler Caddesi No : 93 80060 Taksim

Tel: 249 11 64-249 07 62-249 12 68 Fax : 249 86 74

tmmob TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ - arsiv.mmo.org.tr · PDF filetmmob makina...

Documents

Transcript of tmmob TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ - arsiv.mmo.org.tr · PDF filetmmob makina...