The Insurance on Your side

PROCEDURAT OPERACIONALE PËR SIGURIME TE PRONES NGA ZJARRI DHE DISA RREZIQE PLOTESUESE

Per te lehtesuar punen e analistit te rrezikut ne sigurimin e prones nga rreziku i zjarrit dhe disa rreziqe tjera plotesues, me poshtë paraqesim procedurat operacionale te cilat kerkohen te aplikohen ne inspektimin e Objektit qe do te jete lende e sigurimit, njeherit per te bere vleresimin sa me cilesor dhe kualitativ, kerkohet te nxjerren shenimet e nevojshme per plotesimin e pytesorit qe do te ndihmon ekspertin(analistin) e marrjes në sigurim të kuptojë kriteret e nevojshme të vlerësimit të rrezikut nga zjarri.

1. a. Emërtimi i te Siguruarit

Shenohet emri i plotë i Pronarit, Presidentit apo Drejtorit të përgjithshëm, adresa e zyrave qendrore, telefoni etj.

b. Objekti i siguruar Emërohet objekti (ndërtesa, dyqani, hoteli, banka etj.) dhe përcaktohet vendndodhja e objektit. Duhet të përcaktohet saktë vendndodhja e objektit pasi shumë objekte mund të jenë të vendosura jashtë qytetit, në rrethinat, në zona të izoluara ose jo industriale.

2. Shuma e siguruar Këtu shenohen të dhënat përmbledhëse të shumës së siguruar sipas klasifikimit të bërë. Çdo vit duhet të rishikohet shuma për pasurinë totale e cila të jetë e zbërthyer sipas fabrikave, reparteve të prodhimit, magazinave etj. Ky informacion dhe getplani i shkallëzuar lejon të përcaktohet humbja maksimale e mundshme (PML).

3. Informacioni i përgjithshëm

Shenohet emri zyrtar i subjektit të siguruar.

Për siguruesin është e rëndësishme të njohë edhe të kaluarën e subjektit që sigurohet, pasi ndërrimin e emrit të subjektit mund të jetë bërë për të fshehur fakte materiale për siguruesin janë shumë të rëndësishme.

Bëhet përshkrimi i aktivitetit kryesor të biznesit që kryhet në objektin e siguruar dhe që është thelbësor në vlerësimin e rrezikut.

Një objekt i vjetër është më i prirur ndaj rrezikut. Për këtë arsye është e rëndësishme të dihet kur është ndërtuar objekti.

Duhet të shenohet dhe kush e ka ndërtuar objektin, pasi mund të gjykohet për cilësinë e ndërtimit.

Zgjerimet, ndryshimet, modifikimet e bëra në objektin e siguruar mund të influencojnë shumë në cilësinë e tij, gjë që bën të mundur të gjykohet mbi zhvillimin në tërësi të tij.

Përshkrimi i lëndëve të para të përdorura dhe produkteve të gatshme është me rëndësi për të ditur shkallën e djegshmërisë, toksicitetit ndjeshmërisë ndaj ujit etj.

Fuqia punëtore luan një rol të rëndësishëm për proceset e punës, mirëmbajtjen dhe sigurinë. Minimumi i punëtorëve për turn duhet të jetë i tillë që të përballojë çdo situate të rrezikshme. Periudhat boshe dhe ndërprerjet e rregullta janë të padëshirueshme.

Këtu trajtohen çështje kryesisht të pyetsorit moral. Eksperienca botërore, dhe veçanarisht ajo e vendeve ballkanike në tranzicion ka nxjerr në pah se kontradiktat për çështjet e pronësisë së trualit ose të objektit, kontradiktat midis bashkëpronarëve, gjendja e keqe financiare (paaftësi paguese, mbinormativa etj) kanë stimuluar sigurimin me qëllim abuziv të përfitimit nëpërmjet mashtrimit. Eshtë kjo arsyeja që na ka shtyrë që panorama e rrezikut fizik duhet të kompletohet edhe me atë të rrezikut moral për të krijuar kështu një përfytyrim sa më të saktë të shkallës së rrezikut.

2

2

4. Vendosja dhe ekspozimi

4.1. Rreziku i përfshirjes në zjarr i ndërtimeve ose i përmbajtjes së tyre nga zjarret në lokalet fqinje është “ekspozim ndaj zjarrit’’. Ekspozimi shërben për të krijuar konsiderata për vlerësimin e rrezikut vijues të zjarrit dhe eksplozionit. Zjarri mund të shpërndahet direct (nëpërmjet rrezatimit) ose ndezjes së materialeve të djejgshëm në repartin fqinje. Afërsia e repartit të prodhimit me një tjetër me rrezik tepër të lartë rrit ekspozimin e tij ngaj rrezikut. Repartet e prodhimit apo shërbimit mund të jenë të ekspozuara ndaj aksidenteve që ndodhin në rrugën kryesore. Ekspozim të brendshëm kemi në ato raste kur hapesirat e prodhimit nuk janë ten dare nga magazinat. 4.2.- 4.3. Vendosja e fabrikes varet shumë nga zgjedhja e sheshit të ndërtimit. Ndërtimi i fabrikës në një shesh të mbyllur mund të sjellë në të ardhmen me zgjerimet e mundshme një denduri ndërtimesh. Eksperienca në këto raste tregon që një zjarr i pakontgrolluar dhe eksplozion në brendësi të objektit rezulton me humbje katastrofike të jetës dhe pasurisë. Hapesirat e mjaftujeshme të ndërtesave të prodhimmit, magazinave, ambjenteve të shërbimit, impianteve të fuqisë ndaj objekteve me reziksshmeri të lartë si kompresorët dhe turbinate, kulllat e ftohjes së ujit, kaldajave, stacione pompimi, ngrohesa me flake direkte ndihmojnë për të minimizuar këto efekte. Duhet të respektohen distancat midis objekteve. (Ne fq.41 jepet mënyra e matjes së distancave midis objekteve). 4.4. Objektet të cilat arrihen me vështirësi nga zjarrfikësit vonojnë fikjen e zjarrit dhe risin humbjet. Vendosja e objektit duhet të jetë në mënyrë të atillë që të jetë i arritshëm nga të dy drejtime dhe çdo pjesë e tij të jetë e arritshme nga paisjet zjarrfikse. Eshtë shumë e rëndesishme të jeet një genplan I shkallëzuar me të dhënat dhe dimensioned e nevojshme, në veçanti distancat midis ndërtesave. Në skicat, një shsigjetë duhet të tregojë veriun.

5. Ndërtimi 5.1. Materiali i djegshëm i ndërteses mund të ndihmojë në lindjen e ndonjë zjarri në objekt dhe në rritjen e intensitetit dhe shperndarjen e tij. Pra është e rëndësishme të përshkruhen mamterialet e djegshme të përdorura për ndërtim si tratre druri dhe plalstike, si dhe komponentë strukturore të djegshëm si dru, karkasa druri,, shtylla dhe traversa druri, dërrasa etj. 5.2. Gjendja e riparimit është me rëndësi për të përcaktuar shkallën e rrezikut. Ndërtesat e zyrave, repartet e mirëmbajtjes, prodhimit, shërbimit, magazinave e të tjera ku paisjet dhe materialet janë të mbrojtura nga zjarri i jashtëm, shiu, breshëri, stuhia, përmbytja etj duhet të jenë në gjendje të mire riparimi. Kjo duhet thënë jo vetëm për elementet strukturore si kolonat, traret, muret por edhe mbulesat e çatisë. Elementet e thyer ose të ndryshkur të ndërteses mund të çojnë në shkatërrimin e ndërteses ose pjesëve të saj në periudhën me mot të keq. Inspektimi vizual bëhet për të thyerjet dhe ose ndryshkjet të cilat duhet të riparohen menjëherë. 5.3 – 5.4. Hapësira të mëdha të pandara paraqesin vështërësi në luftimin e zjarrit sepse zjarrfikësit nuk mund të futen në pjesën qendrore të ndërtesës për të shuar zjarrin. Në qoftë se ata nuk mund të futen për shkak të tymit dhe nxehtësisë, përpjekjet e tyre për të shuar zjarrin nga periferia e ndërteses nuk janë të efektshme ndërkohë që qendra e zjarrit përparon duke djegur pjesën e brendshme të ndërtesës. Tymi dhe gazet e nxehta që lindin nga djegeja dhe ngrihen deri në çati si pasojë e korenteve dhe shperndahen gjithandej deri sa hapësira e dhomes mbushet me tym. Kjo mund të pengohet ose zvogëlohet shumë nga instalimi i ventilimit i projektuar si duhet dhe nga ndarje të cilat kufizojnë nxehtësinë dhe përhapjen e tymit nën çati. Pra sistemi i ventilimit të tymit dhe nxehtësisë lehtëson dhe behet e mundur.

(a) zbrazjen e sigurtë të ndërteses dhe luftimin e shpejtë dhe selektiv të zjarrit brenda saj; (b) zvogëlimin e humbjeve vijuese që shkaktohen nga zjarri dhe dekompozimi termik, si p.sh.

gazet korrodive. Ja pse sistemi i ventilimit, automamtic /me dorë i tymit dhe ngrohjes ka shumë rëndësi në procesin e marrjes në sigurim dhe vlerësimit të rrezikut nga zjarri.

3

3

5.5. Rrufeja është rrezik i shpeshtë i linjave elektrike dhe depozitive të lëngjeve të djegshëm. Goditja direkte e rrufesë mund të ndezë lëndët djegëse në depozita. Objektet mund të ruhen nga rrufeja me sisteme rrufepritës të tipit direct, shtizë ose rrjet rrufepritës të tokëzuar të cilat krijojnë zonen e mbrojtjes. Sistemi mbrojtës nga rrufeja duhet të kontrollohet rregullisht.

6. Shërbimet / Rreziqet e përgjithshme 6.1. Furnizimi me energji elektrike. Furnizimi me energji elektrike mund të bëhet me linjë kabllore ose ajrore nga rrjeti public ose me gjenerator vetiak. Ky i fundit krijon rreziqe të shumta kryesisht në trajtimin ose ruajtjen e karboranteve (përfshirë ruajtjen, përgaditjen dhe transportin për në kaldaje). Rrezik për mazutin janë presioni dhe temperature. Çarjet në tubacionet e naftes mund të shoqërohen me rrjedhje. Rreziqe të tjera mund të jenë eksplozioni ose implzioni, rrjeddhjet e lubrifikantit dhe vajit hidraulik nga kushinetat etj. Gjeneraatori i emergjences është i nevojshëm për të mbajtur në punë nyje të veçanta të objektit si dhe të pompave për shuarjen e zjarrit. Rreziku i zjarrit dhe i eksplozionit që mund të preki motoret me djegeje të brendshme ose gjeneraatorët bëhen shkak për transferimin e rrezikkut në depozita dhe në lëngjet e djegshme. 6.2. Transformatoret. Energjia elektrike e prodhuar, transformohet me tension të përshtatshëm për transmetim. Kjo realizohet me anen e transformatorëve të fuqishëm në nënstacionet e ngritjes pranë hidrocentraleve. Pas transmetimit, energjia për përdorim transformohet përsëri me tensiosn të ulët me anën e transformatorëve ules. Në përgjithësi transformatorët janë të izoluar me vaj mineral të djegshëm. Përqendrimi i një sasie kaq të madhe (deri në disa ton) vaji mund të jetë shkatërrues në rastet e difekteve në transformator (p.sh. lidhja e shkurtër Brenda transformatorit rrit shumë temperaturën e vajit dhe avullimin e tij që shoqërohet me ndezjen dhe çarjen e kazanit). Pavarësisht nga sistemi i mbrojtjes nga rrufetë, sistemi i tokëzimit, paisjet çkyqëse, relete, transformatorët duhet të jenë të ndarë nga njëri tjetri me mure solide dhe të mbojtur nga sisteme zjarrfikse të përhershme. Pra mbrojtja nga avaritë është e domosdoshme. 6.3. Vulosja e kalimeve të kabllove. Proceset e prodhimit zakonisht kontrollohen nga një dhomë kontrolli ose qender e përgjithshme kontrolli. Një sasi e madhe kabllosh transmetojnë sinjale nga paisjet e kontrollit. Këto kabllo hyjnë nga shumë drejtime në sallën e shpërndarjes dhe me pas futen në sallën e kontrollit, rreziku kryesor në kompleksin e dhomes së kontrollit është izolimi i kabllove. Një zjarr nga kablli kalon nëpërmjet kalimeve të kabllove në mure dhe tavane duke çuar në demtime dhe ndodtje të të gjitha dhomave të kontrollit e duke sjellë pasoja të mënjëhershme. Kjo është arsyea pse apalikohet vulosja e kalimeve të të kabllove. 6.4. Paisjejt për prodhdim avulli. Shumë procese kërkojnë avull për ngrohje ose për prodhim fuqie. Rreziqet që shoqërojnë prodhimin e avullit pëfshijnë rreziqet nga lëndet e djegshme ose funksionimin e keq të boljerave të furrave si dhe gatimet në punë. Këto mund të shkaktojnë zjarre ose eksplozione. 6.5. Lëndet e djegshme. Ruajtja, trajtimi dhe përdorimi direct i lëndëve të djegshme për ndzjen e kaldajave të furrave, ngrohëseve, thersave etj krijojnë rreziqe për zjarr që rritet me avullueshmërinë e materialit të përdorur. Mbetjet e lehta si gaz natyror ose i rafinerive, propandhe butan janë veçanarisht të rrezikshëm sepse është vështirë të mbahen në enë, dhe nëse dalin dhe przjehen me ajrin janë lehtësisht të djegshëm. 6.6. Kompresoret e ajrit. Zjarret dhe eksplozionet Brenda kompresorëve të rrotullueshëm dhe me piston që përdoren në sisemet e ajrit të komprimiuarjanë të zakonshme dhe shoqërohen me humbje serioze. Lubrifikimi i tyre bëhet kryesisht me vajra lubrifikante hidrokarburesh të djjegshme. Gjatë punes së kompresorit zhvillohet nxehtësi dhe fërkim, kështu që pjesezat e karbonit veshin rrugët e brendshme të kompresorit si pasojë e prishjes së vajit. Pra Brenda sistemit të ajrit të komprimuar 3 elementet esenciale për zjarrin (nxehtësi, oksigjen dhe lëndë djegëse) janë të pranishme. Ndezja që ndodh në cylinder nga raset zjarr dhe eksplozion do të

4

4

kryhet kur temperaura në sistemin e ajrit të komprimuar kalon emperaturën e veëndezjes së lubrifikantit. Ajri mund të përdoret edhe për vënien në punë të disa paisjeve ose instrumeneve. Që përdorimi i ajrit të jetë i sigurtë për jetën e njerëzve, vendosen sisteme të përshtatshme mbrojtjeje. 6.7. Burimet e ujit. Burimet e furnizimit me ujë mund të jenë të ndryshme . Zakonisht uji sigurohet nga rrjeti i qytetit. Në shumë raste ndodh që ky rrjet nuk ka presionin, shpejtësinë dhe sasinë e duhur. Në këto raste për të mbrojtur objektin duhet të ketë furnizim vetjak me ujë. Kjo është e nevojshme edhe në ato raste të veçanta kur ka kërkesë të madhe, që e kalon mundësinë e furnizimit nga rrjeti public ose kur mundësia e këtij furnizimi është jo e sigurtë. Kur fabrika ka prodhimtari të lartë ose përqëndrim të lartë të vlerës së siguruar është e këshillueshme të futet në furnizim shtesë. Impianti duke paatur dy furnizime me ujë e ka zgjidhur problemin edhe kur njeri është I dëmtuar. Furnizimi vetjak me ujë konsiston në depozite/rezervuar që furnizohen nga burimi, lumi, liqeni ose deti, nga siisteme pompimi të sigurta. Është praktike e përgjithshme që prurja e ujit të maet me m

3 / orë ose liter / minute.

6.8. Transporti i brendshëm. Trajtimi i materialeve në fabrika bën të nevojshme lëvizjen e tyre nga një vend në tjetrin Brenda fabrikës duke filluar nga magazinat e lëndëve të para në repartet e prodhimit deri te çuarja e produktit të përfunduar në magazinat. Kjo realizohet me vinçat, mjetet industriale lëvizëse si pirunet, elektrokarrot, etj. Dhe konvejeret e ndryshëm. Këto paisje pot ë mos mbahen me kujdes-mund të paraqesin rrezik serioz për zjarrin ose eksplozionin. Mjetet e lëvizshme industriale janë të disponueshme në shumë procese. Pirunet vetngarkues janë me të zakonshmit. Ata vihen në lëvizje nga një motor elektrik ose nga një motor me venzene ose me naftë. Burimet e zjarrit në motoret me diesel ose me benzene janë rrjedhjet të cilat ndizen nga nxehtësia e motorrit, sistemi i ndezjes ose paisjet elektrike. Ndërsa tek elektrodat zjarri mund të shkaktohet nga lidhja e shkurtër, nxehja e rezistencave dhe eksplozioni i baterive. Furnizimi me lëndë djegëse ose ngarkimi i baerive duhet të kryhet me shumë kujdes dhe në vende shumë të sigurta, larg burimeve të rrezikshme. Sisemi i rripave tek konvejeret shkakton çdo vit humbje të mëdha të pasurisë dhe ndërprerje serioze të prodhimit. Zjarri tek rripat e transmisionit mund të fillojë nga fërkimi midis materialit dhe rripit (në përgjithësi nga material kauçuku ose sintetike), transportuesit me rula ose objekte të tjera, operacione saldimi, shkarkimi i materialeve të nxehta nga furrat në rripat e konvojerit, lidhjet e shkurtëra, ndezjet spontane, pirja e duhanit ose zjarrvenia. Ekziston edhe rreziku I transmetimmit të zjarrit nga një ndërtesë në tjetreen nëpërmjet dyerve dhe dritareve etj. Tubat e ujit duhet të arrijnë të gjithë pjesët e konvojerit.

7. Depozitimi / Magazinimi 7.1. Mënyra e ruajtjes së lëngjeve. Lëngjet mund të ruhen në depozitat mbitokësore, nëntokësore, ose rezervuare të hapur. Sasi me të vogla ruhen shpesh në fuci ose enë të tjera të ngjashme. Rrjedhja më e vogël në to mund të çojë në një zjarr të madh. 7.2. Mënyra e ruajtjes të materialeve të ngurta. Mënyrat e magazinimit të materialeve të ngurta ndahen në 4 katgegori kryesore: grumbull, stiva të qëndrueshme, paleta dhe rafte (shih faqe nr.40). Ndryshimi midis 4 kategorive qëndron në krijimin e hapësirave ajrore, nëse ato janë vertikale apo horizontale, të cilat përcaktojnë intenzitetin e zhvillimit të zjarrit dhe mundësinë e kontrollit të zjarrit. Në stivat e qëndruesme, krahasuar me paletat dhe raftet, zjarri ka mundësi të pakta për tu zhvilluar dhe bën që shuarja e tij me ujë të jetë efektive. Tek paletat krijohen hapësira horizontale nëpërmjet të cilave zjarri ka mundësi të shpejtë përhapje, ndërsa tek raftet humbjet në rast zjarri janë më të mëdha sepse ato kanë dhe hapësira horizontale dhe vertikale. 7.3. Kushtet e ruajtjes. Lartësia e stivave të mallrave mbi 4.5 m mund të paraqesë rrezik, ndërsa për materialet plastike kjo lartësi e rreziksme është mbi 1.5 m. Pesha e mallit luan një rol të madh në zhvillimin e zjarrit ne magazine dhe vështrirësinë e kontrollit të zjarrit, për shkak se rritja e peshës rrit se tepërmi intensitetin e zjarrit. Gjerësia e rrugëkalimeve ndihmon për shuarjen e zjarrit me ujë, vonon përhapjen e zjarrit nga një grumbull në tjetrin dhe lejon futjen e paisjeve të luftës ndaj zjarrit dhe të shpetimit. Sipas një rregulli të vjetër, gjerësia e rrugëkalimeve (që kanë për qëllim të kufizojnë kalimin e zjarrit nga një grumbull tjetrin duhet të jetë sa gjysma e lartësisë të paletes, zakonisht mund të merret 1.2-2.4 m.

5

5

Stiva e petaleve nuk dudhet të jejtë më shumë se 15 m e gjerë kështu një tub i vogël ujë mund të penetrojë 7.5 m në qender të stives. Në magazhuna që të bëhet i mundur manovrimi i pirunëve ngritës, gjerësia e rrugëkalimeve duhet të jetë të pakten 2.5 m. Në vendet ku janë të instaluar sprinklerat duhet të kemi një hapsirë minimum 0.5 m poshtë kokave të sprinklerave në mënyrë që të kemi një shpërndarje sa më të mire të ujit. Jostabiliteti i stivave është i padëshirueshëm sepse bllokon rrugëkalimet duke krijuar ura për kalimin e zjarrit nga një stive në tjetren dhe mund të dëmtojë muret e ndërteses. Një gjë e tillë është karakteristike në qoftë se në magazine ka thasë prej lini, juti kartoni me fund të shtypur dhe materiale tjera që digjen lehtë, rafte jo stable etj. 7.4. Ngarkesa e zjarrit dhe djegshmëria e materialeve të magazinuara. Konceptet e ashpersisë së zjarrit dhe ngarkeses së zjarrit janë koncepte të rëndësishme. Ngarkesa e zjarrit është terësia e materialit të djegshëm të arritshëm nga zjarri dhe është masa nxehtësisë maksimale që do të lirohet në hapsirën ku do zhvillohet djegja. Nxehtësia maksimale që lirohet varet nga pasha e çdo materiali të djegshëm që shumëfishohet nga nxehtësia e djegjes. Ne një ndërtesë të zakonshme, ngarkesa e zjajrrit pëlrfshin inventarin e djegshëm, pjesën e brendshme, dyshemenë dhe elementet natyrore, ndërsa ashpërsia ka të bëjë me mundësinë e përhapjes në objekktet fqinje. Mund të jepen tre klasifikimet për ngarkesën e zjarrit:

1. Ngarkesë e ulët zjarri, 2. Ngarkesë mesatare zjarri, 3. Ngarkesë e lartë zjarri.

Ndërtesa me ngarkesë të ulët zjarri janë: zyret, restorantet, hotelet, spitalet, shkollat, muzeumet, bibliotekaat publike, ndërtesat administrative dhe institucionet.

Ndërtesa me ngarkesë mesatare zjarri janë: dyqanet e shitjes me pakicë, qendrat tregtare dhe punishtet.

Ndërtesat me ngarkesë zjarri të lartë konsiderohen: magazinat dhe ndërtesat që përdoren për ruajtje mallrash në sasis të mëdhaa të pranuara me natyrë jot ë rrezikshme.

Djegshmëri është aftësia e materialit për tu djegur. Trupat e ngurtë që kanë sipërfaqe me të madhe në krahasim me volumin janë me të pritur për tu djegur në krahasim me ata me kompakte. Tekstilet ose pelhurat, goma poroze, fletë të holla plastike, kartonat e valezuar janë shembuj të zakonshëm të materialeve me sipërfaqe me të madhe në krahasim me volumin e tyre. Ndërsa materialet me sipërfaqe reatisht të vogël janë të gashëm për djegje kur përfshihen në një zjarr të forte.

7.5. Përmasat maksimale të magazinimit. Përmasat maksimale të hapsirës në pagazina janë të rëndësishme për të vlerësuar humbjet e priteshme. Sa më të mëdha të jenë hapsiraat e mëdha të pandara aq më e madhe është humbja nga zjarri. Eshtë shumë e rëndësishme të pasurit e hapësirave ruajtese të ndara nga prodhimi.

8. Proceset e punës

8.1. Lloji i proceseve të punës. Me qëllim që të vlerësohet ekspozimi ndaj humbjes duhet të jepet përshkrimi i procesit teknologjik të prodhimit ku të përfshihen veçoritë dhe produktet e gatshme dhe ½ produktet. 8.2. Temperaturat dhe presionet maksimale të punës. Temperaturat e larta në njësitë e prodhimit rrisin rrezikun e zjarrit dhe eksplozionit gjatë rrjedhave të materialeve të djegshme nga paisjet. Kjo zbatohet kryesisht kur temperature e procesit është afërsisht sa ajo e vetndezjes së materialit të përdorur. Sapo materiali vjen në kontakt me oksigjenin e ajrit lind zjarri. Presioni i lartë pëërshpejton clirimin e gazeve dhe lëngjeve të djegshëm dhe formimin e përzierjeve të akujve të ajrit dhe gazit. Lëngjet nën presione të larta si: lëngjet hidraulike ose vajrat lubrifikane shperndahen në një mjegull ë imët gjatë avarive dhe mund dtë ndizen lehtë nga nxehtësia e furrave me lëndë djegëse të gaztë apo të lëngjet, llampave të ndriçimit dhe sipërfaqeve të tjera të nxehta.

6

6

8.3. Produktet e gatshme dhe nderopercionale. Lloji i materialit që përëdoret duhet bërë i njohur me qenë se ekspozimi ndaja zjarrit dhe ekspozionit varet kryesisht nga lloji i materialit, 1/2 produktet dhe produktet e gatshme finale djegshmëria, ndjeshmëria nga zjarri etj.). 9. Rreziqet specifike 9.1. Proceset veçanarisht të rrezikshme. Janë bërë shumë përpjekje të klasifikojnë proceset në lidhje me rrezikshmërinë e tyre. Konkluzionet nga këto studime janë që ka një numer procesesh të cilat janë veçanarisht të rrezikshme si p.sh. lyerja me sprucim, proceset teknologjike leter-plastik-dru, ekstraktet tretese, hidraulike, zhytje dhe lyerje e materialeve, temperimi me vaj, punime retifikimi dhe bluarje etj. Në rreziqet specifike përfshihet edhe përdorimi i lëngjeve djegës në vend të avullit për paisjet ngrohëse sepse ata shpesh nxehen deri në piken e ndezjes dhe prej këndej ndodh ndezja spontane. 9.2. Përdorimi i lëngjeve/gazeve të djegshëm. Përdorimi i butanit, propanit, gazit natyror, gazrave të lëngshëm të naftes etj. Ka provuar se janë veçanarisht të rrezikshëm se avullojnë shpejt dhe shpërndahen lehtësisht në tokë. Shumica e tyre janë me të rënda se ajri, dhe është vështirë të mbahen kur lengështohen, si pasojë e viskozitetit të ulët të tyre. Ka gjithashtu një numer të madh lëngjesh të djegshëm të rrezikshëm, avujt e të cilave mund të përzejen me ajrin dhe të eksplodojnë në kontakt me një shkendije si p.sh. benzina, benzene, toluoli, eteri dhe eteri i përbër, llaqet bojrat, dysulfori, alkolet, acetone etj. 9.3. Pluhra eksplozive dhe të djegshëm. Pothuajse të gjithë materialet organike si: gruri, qymyri, druri, mielli, nishesteja, sheqeri, plastiket, drithërat krijojnë pluhura gjatë përpunimit. Metalet (alumini, zinku, magnezi, zirkoni) gjithashtu krijojnë pluhura. Grumbullimi I pluhurave të imët (depozita pluhuri). Është I rrezikshëm sepse shperndahet në ajer. Ata mund të ndizen nga ngarkesat elektrostatike, shkendijajt elektrike dhe mekanike, flaka, siperfaqet e nxehta, duhani dhe ndezjet spontane. 10. Paisjet elektronike, çendra e drejtimit automatic, salla e komandimit Impiantet varen gjithnjë e më tepër nga aftësia e përpunimit të të dhënave të cilat nëse humbasin mund të ndikojnë negativisht në procesin e prodhinit për një kohë të caktuar. Me qëllim që sallat e kompjuterave të ruhen nga zjarri që mund të vijë nga objektet fiqinje duhet të parashikohen mure ndaras zjarrdurues ose ato duhet të vendosen në ndërtesa të veçanta. E njejta gjë mund të thuhet për sallat e komandes dhe qendrat e drejtimit automatik. 11 Drejtimi dhe organizimi Mirëmbajtja është baza e sigurisë ndaj zjarrit dhe duhet të jetë shqetësimi kryesor në çdo lloj veprimtarie industriale që nga ofiçinat me të thjeshta e deri tek komplekset me të moderlikuara industriale. Programi i mirëmbajtjes fillon që nga operacionet e pastrimit, rregullit dhe vazhdon me kontrollin e mbetujrinave, vendosjen e rregullores për pirjen e duhanit. Kujdesi i pamjaftueshëm qon në dëme të konsiderueshme. Impiantet duhet të kenë një program për mirëmbajtjen në të cilin jepen rekomandime të veçanta për lartimin e mbeturinave, pasi largimi i rregullt dhe i përshtatshëm i mbeturinave të djegshme është i një rëndësie të veçantë. Heqja e mbeturinave në fund të çdo turni është praktike e zakonshme në shumë objekte, ndërsa në disa objekte të tjera largimi i mbeturinave mund të bëhet edhe disa here në ditë. Duhani ka qenë gjithmonë shkak i njohur i zjarreve në industri, si rrjedhim ai mund të lejohet në vendet në rrezik minimal, p.sh. zyrat. Në vendet me rrezik të lartë zjarri, duhani mund të pihet në vende të veçanta ose mund të lejohet fare. Saldimi, prerja me oksigjen, percinimi në të nxehtë, bluarja, dhe procese të tjera që shoqërohen me shkendija ose përdorim flake zenë një vend të rëndësishëm në proceset industriale. Ato paraqesin rreziqe serioze dhe duhet të kontrollohen. Masat paraprake për parandalimin e zjarrit dhe eksplozionit në këto ambjentë duhet të jenë në qender të vemendjes së inxhinierit të sigurimit teknik të ndërmarrjes apo personit të ngarkuar me kontrollin e disciplines së sigurimit teknik dhe mbrojtjes nga zjarri.

7

7

Pjesa më e madhe e impianteve kanë ndërtesa për ruajtjen e lëndëve të para, produktit përfundimtar ose mallrave në stadet ndërmjetese të prodhimit. Magazinimi i rregullt dhe pastrami janë rregullat me elementare dhe me të domosdoshme për një magazine. Gjithashtu për magazinat duhet të kihen parasysh edhe këto rregulla: kufizimi i lartësisë së stivave të cilat duhet të jenë më pak se 8 m të larta, kushti i gjeresisë së rrugëkalimeve (duhet të jenë sa 1/2 e lartësisë së stives), stivat, paletat, duhet të kenë permasa të përcaktuara ( nuk duhet të jenë me të gjera se 15 m). 12. Mrëmbajtja / inspektimi Me qëlklim që të kujjdesemi për paisjet, duke patur parasysh llojin e veprimtarisë dhe madhësinë e rrezikut është e nevojshme të bëhet një program mirëmbajtje me shkrim që synon uljen e ndërprerjeve të punës, kostos së mirëmbajtjes dhe dëmeve. Si drejtues për mirëmbajtjen dhe përgjegjës për kryerjen e punimmeve të mirëmbajtjes sipas procedurave të caktuara duhet të caktohet një inxhinier me përvojë. Në grafikun e mirëmbajtjes duhet të saktësohet se çfarëtjetër janë objekt i korrozionit, i aksidenteve dhe përdorimit pa kujdes. Për këtë është e rëndësishme të inspektohen dhe kontrollohen rregullisht kekto lloj paisjesh që të jenë në gjendje pune kur ato nevoiten. Paisjet e zjarrit duhet të kenë një grafifk kontrolli. Sipas statistikes së dëmeve rezulton se problemet elektrike janë shkaku kryesor i zjarrit. Shumica e këtyre dëmeve mund të parandalohen me një program të zakonshëm kontrolli dhe mirëmbajtje për transformatorët, gjeneratorët, çelesta, kabllot etj. Paisjet rrotulluese kërkojnë më shumë kujdess se ato statike. Po kështu sistemi i lubrifikimit duhet të kontrollohet nëse ka rrjedhje dhe ruajtje të nivelit të lubrifikantit. Parandalimi me anen e mirëmbajtjes është i rëndësishëm për shmangien e difeteve dhe rrjedhjeve që mundd të shoqërohen me zjarr dhe eksplozion. 13.Mbrojtja nga zjarri dhe eksplozioni 131. Alarmet e zjarrit. Sistemet e alarmit me dorë përdoren nga kuti që vendosen në vende të zgjedhura. Çdo kat duhet të ketë të pakten një kuti dhe nga kjo del se rruga minimale deri te butoni nuk është me shumë se 60 m. Gjithashtu reparti i zjarrëfikësve mund të lajmërohet me anë të telefonit ose me radio dore për të cilin mund të jetë i ngarkuar një person i caktuar. Ndërsa sistemet automatike të alarmit janë dedektore të ndjeshëm ndaj zjarrit ose përmbytjes dhe e transmetojnë automatikisht alarmin. Këto sisteme janë të nevojshëm kur objekti nuk është në kontroll të vazhdueshëm. Shpesh sistemet automatike mund të aktivizojnë procese shtesë të tilla si aktivizimi i paisjeve speciale zjarrfikëse, ndalimi i ventilatorëve dhe i konvojereve. Dedektoret e ndjeshëm ndaj nxehtësisë janë sinjalizuesit me të zakonshëm të sistemit automatic të alarmit. Ata janë të dobishëm në tubat e kondicionerëve të ajrit dhe në sistemet e ventilimit. Këto paisje mund të vendosen në dhomat e kompjuterëve dhe në magazine. Ka edhe paisje optike që janë të ndjeshme ndaj tymit dhe nxehtësisë të cilat e ndjejnë zjarrin në fraksione të sekondes dhe japin alarmin. Me qëllim që të zvogëlohet rreziku i zjarrit dhe eksplozionit në vendet ku përdoren gaze ose avuj të djegshëm përdoren dedektore të ndjeshëm ndaj tyre. Një dedektor që përdoren gjërësisht në industri është dedektorime me gaz katalik i cili është i ndjeshëm ndaj gazeve të tilla si: metan, propan, butan, hidrogjen, solvent, vaj dhe avuj e djegshëm, oksigjeni, oksidi i karbonit etj. Sensori regjistrohet në përgjithësi me sinjal alarmi 10-20%. 13.2. Furnizimi me ujë për shuarjen e zjarrit. Ujë është element i domosdoshëm për tu mbrojtur nga zjarri apo për ta kontrolluar zjarrin. Uji është agjent universal për shuarjen e zjarrit në meodologjinë e ngurtë të djegshëm, perdoret me efektivitet në zjarret e lëngjeve të djegshëm dhe

8

8

në një pjesë të pjesëve elektrike. Për këtë arsye shuarja e zjarrit me ujë është i levërdishëm dhe përdoret gjerësisht. Sidoqoftë, problemi nuk është aq i thjeshtë sa duket. Sistemi i furnizimit me ujë që të jetë efekti duhet të llogaritet me të njejtin kujdes si dhe projekti i kompleksit industrial. Eshtë mirë që objektet industriale të kenë dy burime furnizimi me ujë për mbrojtjen nga azjarri: sistemi i rrjetit public dhe sistemi vetiak (këtu bëjnë pjesërezervuaret, puset etj.). Për vlerësimin e rrezikut duhet të merren në considerate furnizimi public dhe ai vetjak. Hidrantet duhet të vendosen në vende strategjike që lejojnë arritje të shpejtë dhe të volitshme në rastet e ndodhjes së zjarrit. Distanca normale midis hidranteve është 50-100 m, në varësi me rrethanat konkrete të objektit, nevojave për ujë etj. Ndërtesat shumëkatëshe ose ndërtimet e larta duhet të jenë të paisura me tuba ngrites, me material fikës të thatë ose të lëngët dhe të ketë dalje për çdo kat. Çdo kat duhet të jetë i kompletuar me tuba hidraulik me gjatësi deri në 30 m. dhe seksion 1 ½ (diameter 35 mm) dhe me hundezat përkatëse. 13.3. Fikset e zjarrit. Shuaresat portative me dorë të cilat mund të mbajnë 12 kg lëndë kimike të thatë ose 6 kg dyoksid karboni, ose 4/6 kg halon janë të këshilueshme në rastin e dihmes së pare për zjarret e vegjel. Ato duhet të jenë të instaluara në largësinël 15 m nga çdo pike e rrezikshme. Mund të përdoren edhe fiksa me rrota që mbajnë deri 150 kg lëndë të thatë ose dyoksid dhe të vendosen në vende të veçanta për hedhje të shpejtë dhe shuarjen e zjarreve të mëdhenj. Është shumë e rëndësishme që fikset e zjarit të mbahen në kushte të përshtatme pune. Për këtë qëllim duhet të bëhen kontrollë dhe inspektime të rregullta sipas kërkesave nga njerëz të specializuar. Në qoftë se fikset shihen me vështirësi për shkak të lartësive të stivave, lartësive të makinerive ose për shkak të hapsirave të mëdha duhet të vendosen tabela të përshtatshme që bëjnë të mundur dallimin e tyre. 13.4. Sistemet zjarrfikes të fiksuar dhe automatike. Sistemet zjarrfikes automatike të fiksuar, psh. Splinkerat me kokë të mbyllur janë mjetet me të efektshme për kontrollin e zjarrit nëndërtesa dhe përdoren prej me se një shekulli. Splinkerat automatike zbulojnë, japin alarmin dhe shuajnë zjarrin. Sprinklerat automatike janë më efektive se tubat e ujit që futen nga dyert ose dritaret. Gjithashtu tubat e ujit përdorin një sasi më të madhe uji e për rrjedhim shkaktojnë më shumë dëmtime nga uji se splinkerat. Disa ndëertesa janë tepër të larta, sa që hapsirat e tyre nuk mund të arrihen dot nga tubat e ujit. Nxehtësia dhe tymi mund të pngojë zjarrfikesat që të ofrohen në distancen e përshtatshme, ndërsa sprinklerat që vendosen në ndërtesa futen në veprim nga nxehtësa dhe veprojnë pa u penguar nga gazrat e djegies dhe tymrat. Vendosja e sprinklerave, megjithë vlerën e tyre të konsiderueshme, duhet të motivohen dhe kushtëzohet nga dëmet e regjistruara të vlerësuara. Eksperienca ka treguar se sprinklerat kanë parandaluar të shumtë që mund të merrnin përmasa të mëdha. Sistemet e fiksuara të sperktjes me ujë përdoren për shuarjen e zjarreve nëpërmjet ujit që del nga tubat e rrjetit të cilët qëndrojnë hapur gjatë gjithë kohës dhe që komandohen me dorë ose automatikisht nëpërmjet termostateve të ndjeshëm. Këto sisteme bëjnë huarje me të shpejtë të zjarrit dhe në një hapsirë me të gjërë se san ë sistemet në të cilat sprinklerat happen kur zjarri ka filluar të përhapet. Sistemet me sperkatje janë të përshtatshme për vende tepër të rrezikshme të tilla si: hangaret e aeroplanëve, hapësirat e prodhimit, depozitat, transformatorët, tunelet e kabllit, instalimemt në bregdet dhe në vendet ku ekzisiton mundësia për zjarr. Përdorimi i fikseve me material të thatë është efektiv për kontrollin dhe shmangejen e zjarreve që mund të ndodhin në proceset dhe gjatë trajtimit të lëngjeve të djegshme, në materiale të ngurta, gaze si dhe në paisjet elektrike dhe energjetike. Materiale fikes i thatë mund të shoqërohet me ujë në formë mjegulle duke mos ulur efektivitetin e të parit.

9

9

Sistemet fikes me ghaz karbonik shërbejnë për shuarjen e zjarrit në dhomamt e mbyllura ose hapësira të tilla si: dhomat e pompave, ku ruhen lëngjet e djegshme, instalimet elektrike, makinerike speciale, laboratore dhe dhoma ku ruhet material plastic poroz. Norma përmaterialain fikes barion nga 0.7 - 2.5 kg/m3. Sistemi shuares me halaon përdoret për të shuar zjarret në instalimet elekktrike, në sallalt e kompjuterave, por aim und të zëvendësohet me dyoksid karboni karboni ose sisteme të tjera shuarese në rastet kur haloni është i dëmshëm për mjedisin. Përdorimi i shkumes është i kufizuar (përjashto sistemet e sprinklerave me ujë/ shkumë dhe sistemet përmbytëse) në zjarret në cisterna dhe në zjarret e mëdhenjë të hapur për shkak të jo efektivitetit të shuarjes me shkumë të zjarreve tridimensionale. ( Për normativat e fikkseve dhe llojet e tyre shih. Fq. 38-39. 13.5. Brigadat e zjarrit. Objektet industriale dhe tregetare duhet të kenë strukturat e tyre organizative për mbrojtnen nga zjarri. Objktet e mëdha duhet të kenë brigadat e zjarrit 24 orëshe me detyra të përcaktuara ku përfshihen aktivitetet e luftimit ndaj zjarrit, mirëmbajtja dhe udhëzimet për paisjet e mbrojtjes nga zjarri, trajtimi për zjajrrin, inspektimi në lidhje me zjarrin, nxjejrrjen e lejeve për tipe të ndryshme punimesh, skëshisllimet për mbrojtnen nga zjajrri të paisjeve të reja ose të rindërtuara. Kjo brigade mund të mbështetet nga apunonjës të prodhimit të cilët instruktohen dhe trajnohen rregullisht. Thelbësore është që në objektet industriale të disponohet material fikes i përshtatshëm. Po kështu, në raste emergjence duhet të ketë alarm të vazhdueshëm për brigaden publike. Brigada publike e cila thirret në rastë emergjence duhet të jetë e ambijentuar me objektin apo impiantin që më pare. 13.6. Masat e sigurimit. Sheshi i fabrikes duhet të jetë i rrethuar dhe i ndicuar për të parandaluar hyrjen e peprsonave të paautorizuar në objektin e siguruar. Rojet as patrullat e rrojeve kanë rol të rëndësishëm në rastet e zjarrit pasi japim alarmin sapo e diktojnë (zjarrin). 14. Rreziqet shtesë Duke u siguruar nga zjarri, Siguruesi demshpërblen klientin për humbjen, dëmtimin ose shkatërrimin për shkaqe të papritura dhe aksidentale të pasurisë së siguruar nga rreziqet themelore si: a. zjarri; b. rrufeja; c. eksplozioni; d. rënia e një mjeti fluturues apo pjesë të ngarkesës së tij në pasurinë e siguruar; e. stuhisë; f. breshërit; g. përpjekjeve për shuarjen e zjarrit, prishjeve po lëvizjeve në lidhje me çdo njerën prej ngjarjeve të mësipërme deri në shumën që do të përcaktohet në policen e sigurimit. Siguruesi mund të ofrojë dhe sigurimin e rreziqeve shtesë si: tërmeti, përmbytja, rreshqitja e dheut dhe rënia e gurëve, fjejtja ( cedimi) i truallit, ortiqet e debores, derdhja nga instalimet e ujit, derdhja e mases së shkrirë të lëngët dhe të zjarrtë. Kuptohet se nëse klienti dëshiron të sigurojë edhe këto rreziqe, ai do të paguajë një prim shtesë. Nuk është e thënë që Siguruesi është i detyruar të plotësojë të gjitha kërkesat e kërkuuesit të sigurimit. Siq do të shihet edhe me poshtë, për sigurimin e pronës nga rreziqet shtesë bëhet një kujdes tepër i madh. A. Vlerësimsi i rreziqeve shtesë Kemi theksuar me lart se rreziqet shtesë mund të mirren në sigurim vetëm pas një analize të kujdeseshme të çdo kërkese. Për këtë qëllim çdo pyetje e bërë ka vlerën e vet dhe nuk duhet të mbetet pa përgjigje. Nga përgjigjjet e dhëna, Siguruesi krijon bindjen për shkallën e rrezikut që paraqet përmbytja, tërmeti, etj me qëllim qe të shmanget sigurimi i rreziqeve të gatshme. Në mënyrë të veçantë duhet të jemi shumë të kujdesshëm në sigurimin e rrezikut të tërmetit. Si rregull nuk do të sigurohen nga tërmeti objektet e vjetra, objektet pa leje ndërtimi dhe pa studimet përkatëse sizmike. Rreziku i cedimit të truallit (fjetja e truallit) si rregull nuk do të merret në sigurim. Përjashtimisht ky rrezik mund të merret në sigurim vetëm me autorizim të Drejtorit të Kompanisë, dhe vetëm nëse

10

10

ekzistojnë studimme të plota për qëndrueshmërinë e truallit dhe objektit është ndërtuar konform gjithë rregullave që janë në bazë të dhënies së lejes së ndërtimit. 15. Eksperienca e humbjeve Është e rëndësishme të dime eksperiencën e humbjeve në vitet e mëparshme. Kjo të krijon një ide për qëndrimin dhe ndërgjegjen e stafit drejtues. Në qoftë se të njejtat humbje janë përsëritur, kjo të krijon përshtypjen e mungeses së interesit për mbrojtjen ndaj zjarrit dhe mungesën e mbrojtjes së impiantit. Për këtë qëllim siguruesi duhet të dijë numrin e humbjeve, shkakun e tyre, madhësinë e dëmeve. Eksperienca e humbjeve duhet të regjistrohet pavarësisht nga fakti nëse humbjet kanë qenë ose jot ë siguruara. 16. Marrëdhëniet me siguruesit e tjerë Eshtë e rëndësishme të dihet historia e mëparpshme e kerkuesiit të sigurimit për të pare se sa serioz dhe ndershëm është klienti që vjen për tu siguruar. Natyrisht, në se mësojmë se ky është një klient I rezervuar nga ndonjë sigurues tjetër, duhet të mendohemi mire para se ta marrin në sigurim, duke vlerësuar me me kujdes rrezikun. Kjo është një çështje me rëndësi të madhe për të vendosur për marrjen ose jo në sigurim. Ne se kërkuesi në fakt është refuzuar nga ndonjë objekt për të cilin ekziston një police tjetër zjarri, por që kërkueusi për qëllime përfitimi kërkon ti bëjë një sigurim të dyfishtë. 17. Lista e objekteve, materiale etj. që do të sigurohen Kjo pjesë e pyetsorit duhet të plotësohet nga kërkuesi në bashkëpunim me inspektorin e sigurimit të Kompanisë. Dokumentgacioni i nevojshëm para marrjes në sigurim do të jetë: I – Për ndërmarrjet dhe institucionet shtetërore (a) – gjendja kontabel e mjeteve kryesore të cilat kërkohen të sigurohen (merret nga bilanci i vitit të kaluar) b) krahasohen vlerat e inventarit fizik të mjeteve krysore që do të sigurohen vlerat me të cilat ato janë paraqitur në bilanc, c) gjendja mesatare e lëndëve të para, produkteve të gatshme në magazine dhe depo, vlera maksimale e tyre nëse ato kërkohen të sigurohen . II – Për firmat, shoqëritë private etj.

1. Dokumenti i liçences, pronësisë. Kur lokali është me qira të shihet kontrata e qirasë dhe të konkludohet nëse kanë lindur konflikte midis:

- pronarit të truallit dhe pronarit të objektit të blerë nga shteti; - bashkëpronarëve të një objekti (tarifes ose ortake të thjeshtë); - pronarit dhe qiramarrësit.

Këto probleme mund të merren vesh lehtë, sepse një pjesë e tyre shfaqen hapur ose në konflikte gjyqësore dhe praktika tregon se një mjaft raste këto konflikte kanë çuar në zjarrëvënie ose vendosje eksplozioni.

2. Nga bilanci i vitit të kaluar të merret:

- gjendja e llogarisë humbje-fitime; - gjendja kontabel e mjeteve kryesore; - gjendja e produkteve të gatshme, lëndëve të para në magazine, në depo ose repart. 3. Inventarizimi fizik i mjeteve kryesore dhe/ose inventari kontabel, duke pare se me çfarë

vlere ato janë kontabilizuarr, me vlerën fillestare apo me vlerën e mbetur (vlera fillestare minus amortizimin)

4. Gjendja mesatare e lëndëve të para, produkteve të gatshme vlera maksimale e tyre nëse kërkohen të sigurohen.

11

11

III – Për firmat dhe personat që marrin kredi. Përveq të dhënave të paraqitura me lart do të kërkohen edhe:

1. Vërtetimi i planifikimit të kredisë apo i dhënies së kredisë, 2. Dokumentet për rregullshmërinë e shlyerjes së kredisë, mundësisht të lëshuara nga

banka. Në rastin e sigurimit të ndërtesave që vendosen si garanci për kreditë e marra, duhet patur parasysh që: - të merren në sigurim vetëm ato raste që plotësojnë kushtet e marrjes në sigurim.

Siguruesi nuk është i detyruar të marrë në sigurim çdo objekt për efekt kredie por i seleksionon ato.

- Si objekte të tilla mund të shërbejnë objekteve që vendosen si garanci dhe/ose objeket e kredisë etj.

- Objektet e kredisë do të merren në sigurim për vlerën e tyre reale dhe jo për atë që kërkon klienti ose banka, sepse ne mjaftg raste për të mbuluar kredinë me objekte ë garancisë, rritet artificialisht vlera e ndërtesës,

- Në fshat (nëse do të lejohet) do të merren në sigurim vetëm objektet e reja. - Si rregull nuk do të merren në sigurim rastet kur objektet nuk janë në shfrytëzim ose kur

janë në ndërtim. Për rastet përjashtim merret autorizim në Drejtorinë Qendrore të Shoqërisë së Sigurimeve.

Polica mund të lidhet për një afat me të gjatë se një vit, normalisht për aq kohë sa është afati i akordimit të kredisë, ndërsa pagesa e primeve do të bëhet çdo vit duke i konsideruar si këste.

Inspektimi i objektit

Plotësim i saktë dhe i plotë i pyetësorit është baza e marrjes në sigurim, por siguruesi nuk mjaftohet vetëm me të dhënat e pyetsorit, por domosdosmërisht duhet të bëjë inspektimin e objektit në vend. Do të inspektohen të gjitha objektet që merren në sigurim. Çdo objekt duhet të fotografohet në mënyrë që të jape një pamje të plotë të pasurisë që do të merren në sigurim (ndërtesat, makineritë, paisjet, mallrat), Inspektimi i objektit nga specialisti i marrjes në sigurim (në raste të veçanta për fusha specifike mund të merret ekspert) duhet të bëhet me përgjegjësi. Objekti duhet të inspektohet duke u bazuar në pyetsorin-kërkesë të Polices së zjarrit, pyetësorin moral, rregullat e MNZ-së (pasi keta pyetsorë janë plotësuar nga i siguruari. Midis të tjerave, në mënyrë të veçantë duhet të saktësohet në vend: a- Vlera e ndërtesës. Ajo të përcaktohet duke pasur parasysh shkallën e amortizimit si dhe riparimet e kryera në ndërtesë. Norma e amortizimit në përgjithësi do të merret 1% në vit, me përjashtim të rasteve kur gjykohet se ndërtesa ka pësuar një amortizim të shpejtë. b- Vlera e makinerive dhe paisjeve. Bëhet verifikimi nëse makineritë janë në punë dhe të mirëmbajtura. Duhet të saktësohen gjithashtu tipi I makinerisë, viti i prodhimit dhe numri serial. c- Sasia dhe vlera e mallrave. Verifikohen çmimet e paraqitura, vlera e mallit në momentin e paraqitjes së kërkesës, vlera maksimale e mallrave që mund të magazinohen të deklaruara nga klienti. Gjithashtu verifikohet nëse ky mall është stok apo me qarkullim të ngadalshëm. Kur është e mundur të jepen të dhëna për mënyrën e amballazhimit, pakektimit, dimensioned, pasha, mënyra e vendosjes dhe e sistemimit të tyre në magazine. d- Masat e mbrojtjes nga zjarri (MNZ), masat e sigurimit të ruajtjes, sigurimit teknik në përgjithësi, sigurimi elektrik. Verifikohet nëse zbatohen normat e vendosjes së fikseve si dhe lloji i tyre.

12

12

Inspektimi në vend i jep mundësi Siguruesi të krijojë një ide me të qartë për shkallën e rezikut fizik apo moral. Lidhur me rrezikun moral të mbahet parasysh se ka shumë raste kur sigurimi bëhet për të përfituar padrejtësisht. Pra qysh në momentin e kërkeses për sigurim klienti ka paravendosur të dëmtojë objektin që kërkon të sigurojë. Këtu do të përfshihen edhe rastet e largimit nga fshati për në qytet, kërcënim për shkatërrim prone etj. Këto probleme dalin në pah gjatë plotësimit të pyetësorit moral. Prandaj është i domosdoshëm shikimi me kujdes i të gjitha rrethanave, kushteve, dokumentave siç përmenden me lart dhe dokumenta të tjerë që gjykohen të aresyeshme. (Ja disa aspekte që të bëjnë të mendosh për rrezikun moral: - Klienti kërkon me këmbëngulje që sigurimi të përfundojë shumë shpejt në kohë dhe nuk

interesohet për kushtet, mbulimet, përjashtimet, tarifat. Ai është i gatshëm për çdo gjë, mjafton ti bëhet sigurimi.

- Klienti ka gjendje të vështirë financiare gjë që reflektohet në: ekzistencën e prodhimit të

pashitur në magazine, dyqan, fatura të shumta të papaguara, mungesën e rentabilitetit të objekteve, linjave të prodhimit e shërbimit, mosshlyerjen ose shlyerjen jot ë rregullt të krkedive, taksave e tatimeve, cilësinë e dobët të mallrave të prodhura apo tregëtuara.

- Vërehet një organizim i keq i prodhimit, shitjes, i ruajtjes së objektit, masat e MNZ të

sigurimit teknik dhe elektrik nuk janë në nivel të arsyeshëm. - Klienti ka blerë fonde kryesore të ndryshme por nuk i ve ato në shfrytëzim.

- Objekti ose artikujt e siguruar kanë pasur disa dëme në periudhat e mëparshme.

- Objekti ose artikujt e siguruar ndodhen para rrezikut të gatshëm ose kur nuk është marrë asnsjë masë për parandalimin e rrezikut).

Në përfundim të kësaj analize duke gjykuar me kujdes mbi rrezikun fizik dhe moral duhet të krijohet bindja e plotë për marrjen ose jo në sigurim të objektit.

NORMAT E VENDOSJES SË FIKSEVE TË ZJARRIT (në cilësinë e një aparati S2, HL6, CO2 5 Pz 9)

Në funksion të ngarkeses specifike të zjarrit, sipërfaqes të objektit dhe sasisë të nevojshme të shursve të zjarrit

Ngarkesa e zjarrit

Sipërfaqja e lokalit (m2)

E ulët Shtëpi banimi, shkolla, infirmeri, magazine me pjesë metalike, prodhime qelqi

2

2

2

3

3

3

3

4

5

6

7

10

12

15

17

20

22

24

E mesme Industria mekanike, serviset, byrotë, bibliotekat, kinematë, magazine me paisje elektrike

2

2

3

3

3

4

4

6

7

9

12

17

22

27

32

37

42

45

E mesme Në uzinat e përpunimit të naftës, kimike të gomës tekstilë,të letrës, ndërtimit të makinave, industries së përpunimmit drurit, maagazinat e ndryshme të këtyre sektorëve, garazhdë, laboratore, a rshive, magazine tekstile, libriit

Shuarsit e zjarrit vendosen pranë vendit të ruajtjes nga zjarri në mënyrë të tillë që të mund të merren ose të zëvendësohet lehtë. Për ambientet me ngarkesë të lartë zjarrit rekomandohen disa grupe shuarsish zjarri, para tyre. Në objektet industriale me shumë kate me përjashtim të mbrojtjes së brendshme rekomandohen gjiithashtu 2-3 shuars zjarri në kafazin e shkallëve të çdo kati. Shuarsit e zjarit vendosen në një lalrtëssi jo omë të madhe se 1.5 m. Distanca reciproke midis shuarsve të zjarrit nuk duhet të kalojë 10-20m. Duhet të bëhet regjistrimi I mire I fiksave dhe të improvizohet shuarja e zjarrit. Në regjister duhet të shenohen: kontrolli I kryer, defektet e mundshme të shuarsve të zjarrit, personi që ka kryer riparimin dhe furnizimin dhe proven e kontrollit të shuarsit

Udhëzimet e përgjithshme

2 3 3 4 5 6 7 9 12 17 22 32 42 52 62 72 82 92

Indekset tek fikset (psh. S2, HI6) tregojnë sasinë në litra të materialit fikes.

14

14

Pasqyra e përdorimit të fiksave të zjarrit sipaps kllases së zjarrit dhe llojit të objekteve

Llojet e materialeve fikse

K l a s a e z j a rr i t

Fusha e përdorimit A Zjarr në lëndët e ngurta të djegshme (celuloza.druri, letra tekstili)

B Zjarr në lëngje të djegshme (Alkol.benzine benzol.tretsa. rreshira vajra )

C Zjarr në gazra të djegshme (Acetileni , metani propan, hidrogjeni

D Zjarr në metale të djegshme Alumin, kalium, magnesium, ahazhet e tyre

E Zjarret nga A-D pranë paisjeve elektrike, çelësa, kablla, transformi. gjenerator

Ujë (Vr)

Më i miri

I mire

Për zjarre jo të mëdhenja

Jo

Jo

Për zjarret në përpun.të drurit, letres, tekstil prodhuesve plastike magaz. depo,pyje , banesa, objekte Industriale etj.

Shkumë (Pz)

I mire

Më i miri

Jo

Jo

Jo

Për zjarret në mundës.të përp.të drur.letres,indust. Kimike,në depo që kanë lëngje me aftësi të larta vetëndezëse,garazhde, hungare për aeroplane salla kompjuterësh

Halon (HL)

Në sipërfaqe të vogla zjarri

Më i miri

Më i miri

Jo

Më i miri

Për zjarret në qendrat elektronike, ambientet e RTV, laborat muzeumet, paisjet e kushtueshme. Motora uzina,për industri. kimike proceset e rrezikshme teknologjike

Pluhuri (S)

I mire

Më i miri

Me i miri

E zëvendëson vera e thatë dhe ashklatr e gizes të derdhur

Më i miri

Për zjajrr nga mbingark. Në paisj.elek.ngrohs.elek.si dhe paisje me gas në rep. e Industr.garazh,uzinat e për indust.kimike,pompave, puse, depo,aerop. Anije

CO

Zjarre të mëdha në ambient të mbyllu.

Zjarr jo të mëdha në amb.të mbyllur

Zjarre jo të mëdha në amb.të mbyllur

Jo

Më i miri

Në ambiente të mbyllura si stacionet PT muzeun.galeri

Mënyra e ruajtjes së materialeve _________________________________________________________________________________________________________

15

15

Stivat e qëndrueshme Janë vendosjet me pak të rrezikshme Në këto vendosje hapsirat janë të kufizuara Mungesa e hapsirës pakëson sasinë e oksigjenit Pra frenon zhvillimin e zjarrit

______________________________________________________________________________________________________________ Paletat Përdoren për produktet që demtohen nga uji, Në distance nga dyshemeja Në paëletat krijohen hapsira horizontale ajri,

të cilat të ndimojnë përhapjen e zjarrit

Raftet Janë vendosjet më të rrezikshme. Mallrat janë të ndara nga njëri tjetri kështu që në rast të ndodhjes së zjarreve ai përhapet në të gjitha drejtimet e mundshme. Në vendosjet më shumë rrjeshta mundësia e përhapjes së zjarrit është maksimale

SIGURIMI NGA RREZIKU I TËRMETIT Në se klienti kërkon të sigurojë objektin edhe ndaj rrezikut të tërmetit, primi për sigurimin ndaj tërmetit, llogaritja e tarifes së sigurimit për këtë rrezik do të bëhet duke pasur në considerate faktorët e mëposhtëm: 1. Zona sizmike në tecilën ndodhet objekti: 2. Cilësia e ndërtimit; 3. Mosha e objektit; 4. Lartësia e objektiit. Llogaritja e tarifes së tërmetit do të bëhet si më poshtë:

1. Tarifa fillestare (Tf) do të merret nga tabela e mëposhtme në funksion të zones sizmike dhe cilësisë së ndërtimit.

Cilësia e ndërtesës

Tarifa e primit të sigurimit në ‰ për zonen sizmike Pjesa e zbritshme

I II III IV

shumë e mire 0.6 0.8 1.1 1.5 2%

emire 0.8 1.1 1.4 1.9 3%

e pranueshme 1.0 1.3 1.7 2.4 4%

Zona sizmike ku ndodhet objekti do të përcaktohet nga harta sizmike e përcaktuar nga shermimi sizmik i Kosovës. Përgjithësisht do të aplikohet ndarja në kater zona (por shërbimi sizmologjik mund të bëjë edhe ndonjë klasifik tjetër në bazë të studimeve dhe experiences së kaluar si dendësia e t ermeteve, shkalla e fortësisë së termeteve, humbjet e shkaktuara etj.) Cilësia e ndërtesës do të përcaktohet rast pas rasti, duke patur parasysh klasifikimin e mëposhtëm për cilësinë:

Ndërtesë shumë e mire: është ndërtesa me konstroksion beton armeje, si p.sh. ato me membrane betoni, monolite, skelet beton arme, konstrusion tulle me kolona dhe brez sizmik, parafabrikate.

Ndërtesë e mire: është ndërtesa me konstruksion tulle (pa kolona beton armed he breza sizmike.

Ndërtesë e pranueshme: të gjitha ndërtesat që nuk përfshihen në dy grupet e mësipërme, ose që përfshihen në dy grupet e mësipërme por që gjendje e tyre le për të dëshiruar.

2.Përcaktohet tarifa përfundimtare e primit të sigurimit për termetin (Tp) duke korigjuar tarifen fillestare për faktorin e moshes së ndërtesës (Fm) dhe ate të lalrtësisë së saj (F1).

Tp = Tf x Fm x Fi

Faktorët e korigjimit për zonen sizmike

I II III IV

1. Lartësia e ndërtesës 1 - 6 kate 7 – 14 kate mbi 15 kate

1.0 1.1 1.2

1.0 1.2 1.4

1.0 1.3 1.6

1.0 1.4 1.8

2. Vjetersia e ndërtesës para 1965 1965-1985 pas 1985

1.2 1.1 1.0

1.4 1.2 1.0

1.6 1.3 1.0

1.8 1.4 1.0

17

17

Pjesa e zbritshme që do të zbatohet për çdo ngjarje është 2-4% e shumës së siguruar për termetin. (Në mungesë të të dhënave nga shërbimi sizmik i Kosovës, do të zbatohet tarifa për termetin 2‰, dhe pjesa e zbritshme 3%. Shuma e siguruar për termetin do të jetë 80% e shumës së siguruar ndaj zjarrit). Duke u bazuar në të dhënat e pyetësorit të marrjes në sigurim si dhe në metodiken e mësipërm për përcaktimin e tarifave të primit bëjnë kalkulimin e primit për një police duke përdorur pasqyrën e mëparshme:

PASQYRA PËR KALKULIMIN E PRIMMIT

A-Kalkulimi i Primit për rrisqet themelore: Zjarr, rrufe, Eksplozion, Stuhi, Breshër, Renia e Fluturakes, të Goditurit e Mjetit Vetanak

Nr.

EMËRTIMI

SHUMA E SIGURUAR

€

Kategor. Ndërtim. (M.P.D)

Klasifikimi i masave Mbrojtëse

Tarifa Bazë (para kori- gjimit)

Primi Sipas Tarifes Baze G=C x F

PRIMI Pas Korigjimit H=K x G

a b c d e f g H

I Ndërtesa banimi

-

-

II Ndërtesa Industriale dhe biznesi

-

-

-

-

III Makineri & Paisje

IV Mallra me klasë risku 1

V Mallra me klasë risku 2

V Mallrat me klasë risku 3

VII Kontraktime të veçanta

TOTALI xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx

Llogaritja e Koeficientit të Korigjimit. Baza e koeficientit = 1

1. Mosha e ndërtesës: Nënkupton kohëzgjatjen nga viti i ndërtimit apo rikonstruksionit të përgjithshëm të fundit deri në momentin e marrjes në sigurim. Do të zbatohet ngritje 0.5% për çdo vit

2. Instalime elektrike dhe instalime të tjera me rrezik të shtuar: Nëse gjendja e instalimeve elektrike nuk është e mire por “e pranueshme” atëherë zbatohet një ngritje prej 10%. Instalime me rrezik të shtuar janë: repartee apo magazine bojrash, impiante tharjesh, përpunim plastic etj. Në këto raste zbatohet edhe një ngritje tjetër deri në 15% (rast pas rasti).

3. Kushte të një Rreziku të shtuar: konsiderohen burime të nxehtësisë, ngrohjes së ajrit me ngrohës me gaz apo me naftë në dhomat e punës, ngrohes me rreze infra të kuqe, me paisje termike me vaj etj. të ngjashme me to, në rast se ka afer qoftë edhe një objekt të djegshëm të prodhuar apo magazinuar, dhe instalime e paisje zjarrfikse të pamjaftueshme: zbatohet një ngritje deri në 15% (gjykohet rast pas rasti)

4. Ekspozimi ndaj Zjarrvenies: Merr parasysh mundësinë e vënies së zjarrit nga jashtë dhe që lidhet me elemente të tillë si, rrethimi, ndriçimi ruajtja e objektit 24 orë etj. Në rast të mosplotësimit të këtyre elementeve do të aplikohet rritje të koeficientit deri në 15%.

5. Ngarkesa e zjarrit: nënkupton një sere faktorësh që çojnë në rritjen e mundësisë së ndodhjes së zjarrit. Të tillë faktorë janë: veshje plastike, veshje druri, përdorimi i gazit, i vajgurit, i zjarrit, paisjet elektrike, elektrike, elektronike, dysheme e dritare druri, libra e kancelalri të ngjashme, mundësia e përfshirjes së zjarrit në ambjente të tjera të ndërtesës etj. Për njësitë prodhuese dhe banesat (përjashtuar dyqanet pasi për dyqanet ppasi dyqanet ngarkesa e zjarrit përcaktohet nga lloj i mallit që tregohet) do të

18

18

aplikohhet rritje e koeficientit të korigjimit si më poshtë: - për disa faktorë (deri në 3 faktore) rritja është 0%; - për një pjesë të faktorëve (deri në 50% të tyre) rritja është 15%; - për shumicën e faktorëve (mbi 50% të tyre) rritja është 20%

6. Masat për zbulimin dhe parandalimin e zjarrit: Nëse ka të instaluar një system elementesh të zbulimit automatic të zjarrit dhe shuarjes së tij, nëse ka ka kontroll me roje çdo 2 orë, ose ka system alarmi automatic të lidhur me shërbimin zjarrfikës public apo brigadat zjarrëfikëse private, Do të aplikohet një ulje prej 5 – 8%

7. Masat për luftimin e zjarrit: do të zbatohen uljet si më poshtë për sistemet e ndryshme të shuarjes së zjarrit (me kusht që këto sisteme të jenë conform standarteve të kërkuara):

- sistem sprinkler me ujë: ulje 20%; - system spërkatës me ujë (spray) me dorë: ulje 10%; - system spërkatës me ujë (spray) automatic: ulje 20%; - system hidranti i paisur me tubo dhe hundeza (me kusht që të ketë furnizim 24 orë nga rrjeti ose

rezervuari me sasi tgë mjaftgueshme uji për shumën e zjarrit), ulje 10% - sistem me gaz CO2 me dorë, ulje 10%; - sistem me gaz CO2 automatik, ulje 20%; - sisem halon (vetëm automatic), ulje 20%; - sistem me shkumë (me dorë), ulje 5%; - sistem me shkumë (automatic), ulje 10%; - sistem me puder të thatë (me dorë), ulje 5%; - sistem me puder të thatë (automatic)ulje 10%; - skuadër zjarrfikëse private 24 orë, ulje 10%. - (shenim: ulja e pergjithshme nuk mund t’ i kalojë kufijtë e 30%)

8. Lidhje e drejtpërdrejtë telefonike etj. me brigaden zjarrfikëse: - nëse ka roje 24 orë, punohet 24 orë, ulja është 6%; - në rast se nujk punohet 24 orë dhe nuk mbulohet me roje 24 orë, ulja është 3%.

9. Eksperienca eHumbjeve: Këtu merren parasysh dëmet e ndodhura gjatë 5 viteve të fundit. - në rast se dëmshpërblimi nuk e kalon masen 150% të primit të paguar, zbatohet rritje10%, - në rast se dëmshpërblimi nuk e kalon masen 50% të primit të paguar, zbatohet ulje 10%; - në rast se dëmshpërblimi nuk e kalon masen 20% të primit të paguar, zbatohet ulje 20%. - Në rast se objekti nuk ka qenë I siguruar në 5 vitet e fundit, porn ë këtë periudhë ka pasur dëme

në masën me shumë se 1% të shumës së siguruar, zbatohet rritje 10%.

10 Ndikimi i pjesës së zbritshme: Ky ndikim llogaritet duke marrë parasysh madhësinë e PML-shumën e siguruar dhe madhësinë e pjesës së zbritshme. Në praktikë, për thjeshtësi, të aplikohen këto shifra: - kur pjesa e zbritshme është 0.5% e shumës së siguruar, zbatohet ulje prej 2% - kur pjesa e zbritshme është 1% e shumës së siguruar, zbatoheht ulje prej 4% - kur pjesa e zbritshme është 2% e shumës së siguruar, zbatohet ulje prej 9%. (zbatohet parimi që sa

më i keq të jetë rreziku, aq më e madhe të jetë pjesa e zbritshme).

11. Sigurimi kolektiv mbi 30 njësi (banesa, dyqane etj.) : Nëse bëhet sigurimi kolektiv i më se 30 banesave, shitoreve etj. do të aplikohet një ulje 8%;

12. Ndikim i kohëzgjatjes së sigurimit. Për polica sigurimi me afat mbi një vit do të zbatohet një ulje: - për policat 1 – 5 vjeçare, aplikohet një ulje prej 5%; - për policat mbi 5 vjet, ulja është 8%.

KOEFICIENTI I PËRFUNDUAR I KORIGJIMIT TË PRIMIT TË SIGURIMIT K =

Shenim: koeficienti i korigjimit “K” shumëzohet me vlerat e primit në kolonën “G” duke dhënë vlerat për kolonën “h”. ( përveç korigjimeve të parashikuara me lart, i lihet në competence Drejtorit të përgjithshshëm që të bëjë një ulje të mëtejshme deri në 10%, për klientët e besueshëm, serioze dhe të fuqishëm të cilët ruajnë me Kompaninë e Sigurimeve marrëdhënie shumë të mira partnenriteti).

19

19

B – Kalkulimi i Primit për Rrezikun e Tërmetit Pasqyra për Përcaktimin e Trrifës fillestare

Cilësia e ndërtesës

Tarifa e primit të sigurimit në ‰ për zonën sizmike

Pjesa e zbritshme

Klasifikimi i ndërtesave

I II III IV a: ndërtesa me konstruksion beton ameje, konstruksion tulle por me kolona dhe breza sizmik, ndërtesat parafabrikate.

a.shumë e mirë 0.6 0.8 1.1 1.5 2%

b. e mire 0.8 1.1 1.4 1.9 3% b. konstrukcion tulle, pa kollona beton arme e breza sizmike

c.e pranueshme 1.0 1.3 1.7 2.4 4% c. grupet a+b në gjendje të keqe dhe të gjithë të tjerat

Pasqyra për kalkulimin e primit

Shuma e Siguruar për Termetin (80% e shumës së siguruar për zjarrin) ne €

Tarifa fillestare e primit në ‰

Primi i Sigurimit në €

Faktorët e korigjimit

1. Ndikimi i vjetersise së ndërtesës

a. ndërtesa deri në 10 vjeçare: rritja e primit është zero; ( 0.00 )

b. ndërtesa mbi 30 vjeçare: rritja është 20%; ( 20%)

c. ndërtesa mbi 30 vjeçare : rritja është 40%. ( 40%)

2.Ndikimi i lartësisë së ndërtesës

a) ndërtesa deri në 6 kate: rritja e primit është zero; (0.00)

b. ndërtesa 7-14 kate: rritja është 25%; (25%)

c. ndërtesa mbi 15 katëshe: zbatohet një rritje prej 45%. (45%)

PRIMI I KORIGJUAR

C – Kalkulimi i primit për sigurimin nga rreziqet e vërshimeve, ngritjes së valëve (baticës) dhe ujit të madh

EMËRTIMI Shuma e siguruar

Tarifa bazë(territory nuk është vërshuar asnjë herë gjatë 10 viteve të fundit)

Primi në € (sipas tarifes bazë)

1.Sigurimin në rrezikun e pare ( ne %) 2,5‰

2.Sigurimin në vlerën e plotë 0,5 ‰

Korigjimi i primit koeficientin e vershimes a. Ka ndodhur vërshime, por jo gjatë 5 viteve të fundit: primi rritet 2,5 herë; b. Gjatë 5 viteve të fundit territori është vërshuar vetëm një here: primi rritet 7 herë c.Gjatë 5 viteve të fundit kanë ndodhur përmbytje në dy vite: primi rritet 11 herë.

Primi i llogaritur sipas tarifes bazë shumëzohet me koeficientin përkatës

PRIMI FINAL PËR VËRSHIMEN

D-Kalkulimi i primit për rrezikun e daljes së ujit nga gypat e ujëpërçuesve dhe kanalizimmit

Nr.

Emërtimi

Shuma e siguruar në € Tarifa e primit në ‰ €

Në vlerën e plotë

Në riskun e paper

Në vlerën e plotë

Në riskun e pare

1. Ndërtesat dhe paisje 0,5 5,0

2. Stoqet (materiale, produkte)

1,0 5,0

Shuma e primit për riskun e daljes së ujit nga gypat e ujëpërçuesve dhe kanalizimit

E- Llogaritjet e primit për ndonjë risk tjetër plotësues dhe kontraktimet e veçanta

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

20

20

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Pasqyra Përmbledhëse e Primit

Nr

Rreziqet e siguruara

Primet e sigurimit në euro

Ndërtesa banimi

Ndërtesa industriale dhe tregtare

Makineri & paisje

Materiale e produkte

1. Rreziqet themelore

2. Tërmeti

3. Vërshima

4. Dalja e ujit …………

5. ……………………….

6 ……………………….

TOTALI I PRIMIT Sipas Zërave të Pasurisë

Të dhënat u përpunuan në ____________ me date ____/____200___ Specialisti i sigurimit të pasurisë __________________________ (Emri, mbiemri, nënshkrimi POLICË SIGURIMI NGA ZJARRI Nr.,_____________ Lëshuar nga K.S.______________, filiala Prishtinë e _________ Agjenti ____________ I siguruari: __________________ Adresa postare: _______________________________ Objekti I siguruar : ____________________Adresa (në rast se ndryshon nga ajo e të siguruarit) _______________________________________________________________ Periudha e Sigurimit: Fillon me date ___ /___/200_ ora 24:00; Mbaron me date __/__/200 _ ora 24:00. Mbulimi i shpenzimeve për pastrimin e territorit dhe largimin e mbeturinave:____% e shumësss së siguruar. Franshiza: 100 € Objektet e siguruara, Rreziqet e siguruara, Shumat e siguruara, Pjesët e Zbritshme dhe Primet

Nr.

PASURIA QË SIGUROHET

Shumat e Siguruara Në Euro

Rreziqet e siguruara 1. Zjarri, rrufeja, ekslozioni, stuhia, breshëri, fluturaket 2. Tërmetet 3. Përmbytja (vërshima). 4. Dalja e ujit nga tubacionet e ujit dhe kanalizimemve, 5. …………………….. rrumbullakoset risku i sig).

Pjeset e Zbritshme në %

Primi i sigurimit në €

1 Ndërtesa banimi 1 2 3 4 5

21

21

2 Ndërtesa industriale e biznesi

1 2 3 4 5

3 Makinenri e pajisje 1 2 3 4 5

4. Mallra dhe produkte 1 2 3 4 5

Primi totl xxxxxx xxxxxx xxxxxx

T.V.SH xxxxxxx xxxxxxx xxxxxxx

PRIMI+ TVSH Xxxxxxx Xxxxxxx xxxxxxxx

Primi i sigurimit do të paguhet me ___ këste. Kësti i pare i primit u pagua me date __/__/20_, emërtimi dhe nr. i dokumentit: ________________. Kësti pasardhës duhet të paguhet rregullisht me date: __/__/200. Primi duhet të papguhet në afat prejeeeeeeeeee 14 ditëve nga datat e ekadences, ndryshe polica konsiderohet e zgjidhur porn ë rast se siguruesi bie dakord për vazhdimidn e sigurimit, i siguruari duhet të paguajë kamatave vonesen ndëshkurese.

Ky sigurim është i lidhur në bazë të ligjit mbi detyrimet përkatësisht në bazë të Rregulores për sigurimin nga zjajrri dhe disa reziqe tjera të tjera e cila në formë të shksurtuar gjendet në faqen e prapme të polices. Pjesë përbërëse e kësaj police do të jetë pyetsori i marrjes në sigurim, tabela e kalkulimit tël primit (pyetësori dhe tabela e kalkulimit të primit ruhen pranë siguruesit) dhe çdo shtojcë për të cilat palët mund të bien dakaord. Kjo police u lëshua në ____________ me date ___/__/200_. SIGURUESI / AGJENTI ________________________- Emri, Mbiemri, Nënshkrimi (në pjesën e prapme të polices shkruhen kushtet e sigurimit si vijon): KUSHTET E PËRGJITHSHME TË SIGURIMIT NGA ZJARRI DHE RREZIQET PLOTËSUESE

1. Rreziqet që mbulohen nga polica e sigurimit: Polica e sigurimit nga zjarri dhe rreziqet plotësuese dëmshpërblejnë të siguruarin për vlerën e zëvendësimit të të gjitha humbjet apo dëmet e pësuara në pasurinë e siguruar të cilat ndodhin për shkak të rreziqeve të përcaktuara në policen e sigurimit për të cilat është paguar primi respektiv. Rreziqet e siguruara themelore janë: (a) zjarri, rrufeja, eksplozioni. Rreziqet e siguruara plotësuese janë:

a. stuhia, breshëri, të goditurit e automjetit vetanak, rënia e fluturakes apo pjesëve të saj, b. vërshima, ngritja e valëve, uji i madh, rrëshqitja e dheut dhe rrëzimi i gurëve, fjetja e dheut, ortiqet e

dëbores, rrjedhja nga enet dhe kazanet e ndryshme, derdhja nga instalimet e ujit, derdhja e mases së shkrirë të lëngët dhe të ngurtë (nëse rreziqet e pikes “b” janë pranuar nga Siguruesi dhe për të cilët është paguar primi shtesë.

c. Shpenzimet e aresyeshme të bëra në përpjekjet për të shpëtuar pasurrinë e siguruar gjatë veprimit të rastit të sigurimit.

d. Shpenzimet për pastrimin e territorit dhe largimin e mbeturinave të shkaktuara nga shkaterrimi i objektit nga veprimi i ngjarjes së siguruar, deri në 1% të shumës së siguruar.

2.Rreziqet e përjashtuara: Siguruesi nuk do të kompensojë për:

a) dëmet nga reaksioni apo dadiacioni nuclear,kontaminimi radioaktiv, lufta, aktet terroriste apo b) keqdashëse, veprimet me dashje te te siguruarit, veprimt e luftes, revolucionit, turbullirat civile; c) dëmet dhe humbjet e terthorta si p.sh. fitimi i munguar etj; d) © dëmet dhe humbjet nga risqet plotësuese të pakontraktuara për të cilat nuk është paguar primi

shtesë; e) ekspozimi I sendit të siguruar në zjarr ose nxehtësi me qëllim të përpunimit apo qëllim tjetër, ose për

shkak të rrëzi9mit apo hedhjes në vater; f) dëmet nga zjarri nga cigarja, nga paisjet ndriçuese ose prushi si dhe dëmemt në oxhaqe që lidhen

me funksionimin e tyre,

22

22

g) dëmet nga rrufeja në aparatet, makinat dhe përçuesit elektrike (por jo dëmet vijuese nga zjarri) si dhe dëmet e shkaktuara në paisjet rrufe-mbrojtëse;

h) dëmet e shkaktuara nga zvogëlimi i kompresionit të brendshëm, dëmemt nga eksplodimi me karakter biolo:gjik apo në proceset e punës ku eksplozionet janë dukuri normale si dhe dëmet nga eksplozioni për shkak të vjetërsisë apo konsumit të sendit të siguruar,

i) Depërtimi i shiut, bores, breshërit nëpërmjet vendeve të hapura të ndërtesës, apo dëmet në sendet e vendosura në hapsirat e hapura apo dëmet në objektet e ndërtuara jashtë standarteve apo jot ë mirëmbajtura;

j) Dëmet e shkaktuara nga shiu, bora, breshëri në xhama, në folie të lehave të nxehta dhe të sera, si dhe në mallterin e fasadave të dëmtuara apao jot ë mirëmbajtura;

k) Dëmet e shkaktuara nga tërmetet deri në 4 ballë të shkallës Rihter, dëmmet nga tërmemti në themelet e ndërtesës, në afresket dhe zbukurimet murale, në enet ujëmbajtëse të vendosura në muret, gardhet apo rrethinat e jashtme;

l) Dëmet nga përmbytja në pjesët e brendshme të gyppërçuessve, kanaleve dhe tuneleve, dëmet nga këpurdhat e lagështisë, dëmet në sendet e vendosura në ambjente të palejuara apo jot ë sistemuara sipas rregullave, dëmt në objektet ndërtimore për shkak të erozionit:

m) Dëmtimet nga dalja e ujit për shkak të mb ylljes së instalimeve, nga prishja apo ngrirja e ujit prej instalimmeve të jashtme (rrugore etj).

n) Rrëshqitja e dheut dhe rënia e gurëve e shkatërruar nga veprimtaria afariste e të siguruarit apo personave të tretë,

o) Cedimi (ulja) e truallit si rezultat i gabimeve në përllogaritjet statikore, dëmet në makineritë dhe paisjet kur cedimi i truallit nuk ka dëmtuar pjesët vitale të tyre, thyerja e xhave të të gjithë llojeve si dhe çarjet në objektet kur këto çarje nuk rrezikojnë stailitetin dhe funksionimin e tyre.

p) Dëmet të tjera për shkaqe të pacekura këtu port ë përjashtuara sipas “Rregullores për Sigurimin nga Zjarri dhe disa rreziqe të tjera”

3. Lartësia e dëmshpërblimit Siguruesi dëmshpërblen për zëvendësimin e humbjeve apo dëmeve direkte të siguruara. Në se në police shenohet franshiza, ndërsa nga vlera e përëgjithshme e demit do të zbritet pjesa e zbritshme e përcaktuar në police. Vlera e sendit të siguaruar do të jetë me atë të zëvendësimit të tij në të njejtat kondita teknike që kishte sendi në momentin para shkatërrimit nga rasti i sigurimit. 4. Të drejtat e siguruesit: (a) Siguruesi ka të drejtë të bëjë verifikimet e nevojshme për deklarimet e bëra në pyetsor nga i siguruari, të

bëjë inspektimin e objektit të siguruar si dhe të vërë detyra për zbatimin e disciplines së sigurimit nga zjarri, (b) Të bëjë anulimin e polices duke respektuar afatin paralajmerues në rastet kur nuk zbatohen detyrat e lëna

gjatë kontrolleve të objekteve, apo i siguruari nuk paguan këset e primit në afatet e përcaktuara në policë; (c) Të mos bëjë asnjë kompensim kur i Siguruari përfshihet në elemente mashtrimi dhe ta përcjellë rastin e

mashtrimit në organet e drejtësisë për hetim dhe gjykim. 5. Anulimi i Policës Palët mund ta anullojnë këtë police duke respektuar afatin paralajmërues prej 30 ditëve. Siguruesi kthen pjesën e primit për periudhën e mbetur të sigurimit. Nuk do të ketë kthim primi në rast se anaulimi bëhet pasi ka ndodhur rasti i sigurimit, apo kur anulimi bëhet për shkak zbulimit të deklaratave falso të dhëna nga i siguruari. 6. Sigurimi tjetër Nëse ka edhe sigurime të tjera të cilat mbulojnë të njejtin dem, atëherë ne do të paguajmë vetëm për pjesën tone të demit, apo për pjesën që nuk mbulohet nga polecat e tjera. 7. Detyrat e të siguruarit kur ndodh ngjarja e sigurimit Nëse të siguruarit i ndodh një dëm i pagueshëm sipas kushteve të kësaj police, atëherë ai duhet:

23

23

(a) të njoftojë organet e policies dhe njësinë zjarrfikse, si dhe të dërgojë menjëherë njoftim me telefon dhe me shkrim tek Siguruesi duke specifikuar rrethanat e ngjarjes, dhe pasojat. Një njoftim i tillë do të quhet “i dhënë menjëherë Siguruesit” në rast se është dërguar brenda 24 orëve nga ndodhja e ngjarjes; (b) t’ i japë rajonit të polices një listë të objekteve të dëmtuara: (c) të shmangë apo minimizoje humbjet ose dëmtimet me sa është e mundur duke zbatuar udhëzimet e siguruesit të cilat duhet ti kërkojë vetë i siguruari nëse e lejojnë kushtet; (d) të bllokojë librat e llogarisë dhe dëshmi të tjera të pasurisë së tij, dokumente të cilalt duhet të ruhen në vend të sigurtë, që të shpetohen nga veprimet e rastit tësigurimit;

(e) të lejojë Siguruesin të hetojë lidhur me informacion që ndihmon hetimin; (f) në se është e mundur, të mos ndryshojë asgjë në vend-ngjarje pa miratimin e Siguruesit; (g) t’ i dorëzojë Siguruesit Brenda 10 ditëve nga ndodhja e ngjarjes një listë të nenshkruartë të gjithë objekteve të humbura, dëmtuara apo shkatërruara, sipas formularit të dhënë nga Siguruesi , si dhe vlerën për të cilen kërkon të dëmshpërblehet; (h) Nëse i siguruari, me qëllim apo për neglizhencë nuk zbaton detyrimet e mësipërme, Siguruesi çlirohet nga detyrimet e tij.

8. Pagesa e dëmshpërblimit Për marrjen e demshpërblimit, i Siguruari paraqet kërkesën me shkrim dhe një sere dokumentesh të përcaktuara nga Siguruesi të cilat i Siguruari i përgatit me shpenzimet e veta. Siguruesi paguan apo refuzon me shkrim kërkesën brenda 10 ditëve nga kompletimi i praktikess për dëmshpërblim me dokumentet e kërkuara nga Siguruesi. 9. Zgjidhja e mosmarrëveshjeve Kur mosmarrëveshjet lidhur me të drejtat dhe detyrimet që byrojnë nga kjo police nuk zgjidhen me mirëkuptimin e palëve, atëherë çështja kalon për zgjedhje në competence të Gjykatës Komunale apo të një Arbitrazhi të emëruar në mirëkuptim nga i siguruari dhe siguruesi. Kur mosmarrëveshjet lidhur me të drejtat dhe detyrimet që burojnë nga kjo police nuk zgjidhen me mirëkuptimin e palëve, atëherë çështja kalon për zgjidhje në competence të Gjykatës Komunaëe apo të një arbitrazhi të emëruar në mirëkuptim nga i Siguruari dhe Siguruesi. Plotësimi i polices së sigurimit Plotësimi i polices së sigurimit bëhet pasi është marrë nga klienti pyetsori-kërkesë dhe pyetsori moral, të plotësuar saktë e të nenshkruar nga i Siguruari së bashku me dokumentet tjerë të nevojshëm. Plotësimi i polices do të bëhet me shtyp (jo me shkrim dore) ose në kompjuter. Në police të shenohet nr.dhe data e mandate arketimit/urdhër xhirimit/ çekut dhe data e kalimit të tyre në llogarinë e Siguruesit. Numri i polices të jetë i njejtë me numrin rendor(serik) të saj në regjistrin e sigurimeve. Numri serial të jetë në vazhdimësi. Në rastin e anulimit të polices, në regjister të shkruhet “anulohet” dhe të vazhdohet numrin tjetër të regjistrit. Policat e anuluara (me tëgjitha kopjet e saj) të ruhen në një dosje të veçantë, me emertimin “polica të anulua”. Në police ose në fletet që i bashkëlidhen asaj duhet të jepen: a- për objektet e mesme dhe të mëdha vlerat e ndara sipas nenobjekteve si reparte, sektore etj. b- për makineri e paisje të dhëna për tipin, numrin e series, vitin dhe shtetin e prodhimit sa është e mundur).

Kur nuk mund të gjendet viti i prodhimit, ky tregues të jepet afërsisht. Praktika e marrjes në sigurim do të përfshijë policen, pyetsor-kërkesen, pyetsorin moral, dokumenta të veçantë që kërkohen nga pyetsorët, pasqyren e kalkulimit të primit si dhe mandatin e arkëtimit të primit. Kjo praktikë do të jetë e shoqëruar me një inventar të dokumentave që ajo përmban. Praktika dorezohet e protokolluar mbrenda 5 ditëve dhe ruhet në arkivin e Kompanisë së Sigurimit. Kopja e tretë e polices së sigurimit nga zjarri, përfshirë edhe ato të anuluara do të dorëzohen çdo 10 ditë në Drejtorinë qendrore me proces verbal, ku të shenohet numri serial i policave të dorëzuara. Në procesverbalin e dorëzimit të policave për shumat e arkëtuara nga këstet vijuese si dhe data përkatëse.

24

24

Periudha e Sigurimit Gjatë periudhës së sigurimit dhe në veçanti për objektet e mëdha ose me rrezik duhet patur parasysh që të bëhet kontrolli në vazhdimsi i objekteve deri në fund të periudhës së sigurimit për të veifikuarë: a. ndryshimin e rrezikut, b. zbatimin e rregullalve të MNZ dhe sigurimit. Në rast se gjatë kontrollit konstatohen probleme, të lihen detyra me shkrim për rregullimin e gjendjes Brenda një afati të arsyeshëm. D. TRAJTIMI I DËMEVE Lëndët e dëmeve duhet të trajtohen me shumë kujdes bazuar në Kushtet e përgjithshme të sigurimit të pasurisë dhe kushteve të veçanta të sigurimit nga zjarri si edhe në këtë udhëzim. Çdo dokument i lëndës së demit duhet të ketë të shenuar datën përkatëse. Të gjithë dokumentat duhet të protokollohen. Kur dokumentat dorëzohen dorazi, ato duhet të nenshkruhen(firmosen) nga dorëzuesi dhe të shenohet data e dorëzimit (me nenshkrimin e dorëzuesit). Në një lëndë demi duhet të administrohen domosdoshmerisht këta dokumente:

1. Praktika e marrjes në sigurim (polica, pyetsor-kërkesa, mandate arkëtimi, fotot etj.). 2. Njoftimi i klientit për ndodhjen e demit si dhe përshkrimi i ngjarjes. 3. Kallzimi në prokuri. 4. Njoftimi i organeve të policies në rast humbje. 5. Lajmërimi i menjëhershëm në Kompaninë e Sigurimeve për ndodhjen e demit, ku të jepen: emërtimi i

objektit, shkaku i mundshëm i ndodhjejs së demit, shuma e siguruar, e vlera e përafert e demit. 6. Kërkesa për dëmshpërëblime bërë nga klienti, ku të përshkruhet ngjarja hollsisht, çfarë dëmesh i kanë

ndodhur e për të cilat kërkon të dëmshpërblehet, si dhe një listë e paisjeve dhe oriendive shtëpiake të dëmtuara pavarësisht nëse kanë qenë të siguruara apo jo. Në kërkesë të shenohet vlra që klienti kërkon për dëmshpërblim.

7. Proces-verbali i mbajtur nga Filiali i sigurimeve në vend-ngjarje, ku në kryetë komisionit të jetë Drejtori i Filialit të sigurimeve. Në proces -verbal të pasqyrohet hollësisht si ka ndodhur ngjarja, të përshkruhet në detaje elementet e dëmtuar, si ka ardhur dëmi etj. Ky procesverbal do të hartohet në prani të të siguruarit(klientit ) dhe duhet të nenshkruhet(firmoset ) prej tij.

8. Fotografimi i objektit të dëmtuar (5 deri në 10 copë fotografi) ku të dalin në pah sa me qartë pjeset e dëmtuara.

9. 3 deri në 5 deklarata të personanve dëshmitarë të ngjarjes. 10. Në rast ndodhje dëmi nga zjarri-proces verbali i MNZ se qytetit ku të përshkruhet si ka ardhur zjarri dhe

shkaku i mundshëm i rënies së zjarrit. Procesverbalet e MNZ-së të jenë të firmosura, vulosura dhe protokoluara.

11. Në rast ndonjë dëmi nga termeti, të merret vertetim nga stacioni seizmik i qytetit i cili verteton ndodhjen e këtij tërmeti.

12. Në rast ndodhje përmbytje, stuhi, ciklon, rrufe merret vertetim nga stacioni metereologjik ku të vertetohet ndodhja e kësaj ngjarje.

13. Vendim nga Prokuroria mbi ngjarjen ku të bëhet cilesimi i vepres nëse ngjarja ka natyrë kriminale, veprim keqdashës, zjarrvënie nga i Siguruari etj.

14. Ekspertiza e bërë nga eksperti ku të përshkruhet ngjarja, shkaku i mundshëm i demit, preventive i objektit, para marrjes në sigurim si dhe preventive i demit. Preventivi i demit duhet të kontrollohet nga specialisti i degës në drejtim të volumeve të dëmtuara, kostos së ndërtimit etj. Ai nuk duhet të merret si i pagabushëm, ndërsa specialisti i sigurimit duhet të jetë i aftë të bëjë kontrollin e preventivit të demit.

15. Relacioni përfundimtar, ku Dega përshkruan ngjarjen e analizon atë në bazë të dokumentave të dosjes si dhe jep mendimin nëse rasti është i dëmshpërblyeshëm apo jo dhe në cilin nën të Kushteve të përgjithshme të Sigurimit e bazon këtë mendim.

Në këtë relacion të jepet masa e demit që mendon dega për dëmshpërblim.

25

25

Pas plotësimit të lëndës së dëmit me dokumentat e mësipërme, lënda e demit e protokoluar dergohet pranë Drejtorisë së Kompanisë së Sigurimeve “Kosova e Re” e cila ngre Komisionin e Dëmeve për vlerësimin dhe miratimin e dosjes. Pas miratimit të dosjes nga Komisioni i Dëmeve, plotësohet urdhër ekzekutimi i pageses dhe njoftohet klienti. Sipas rasteve, Siguruesi mund të kërkojë edhe dokumenta të tjerë. Dëmshpërblimi maksimal nuk duhet të kalojaë shumën e siguruar të rënë dakord për secilin objekt. Dëmshpërblimi shërben për rikthimin e objektit në gjendjen para ndodhjes së demit dhe në të njejtin vend. Mund të shihet mundësia e kryerjes së punimeve nga një firmë ndërtimi duke bërë likuidimin e saj nëpërmet situacioneve. (Nëse gjatë periudhës së sigurimit gjykohet i domosdoshëm anullimi i kontratës së sigurimit, ose gjatë trajtimit të dëmemve, Siguruesi e gjykon të lirohet nga detyrimi për dhënjen e dëmshpërblimit kjo duhet të bëhet duke iu referuar saktë neneve përkatëse të Kushteve të Përgjithshme të Sigurimit nga Zjarri.) E. RREGULLAT BAZË TË MBROJTJES NGA ZJARRI Siguruesi nuk mund ta kryejë si duhet detyrën e inspektimit apo kontrollit të objektit, në rast se ai nuk njeh rregullat bazë të mbrojtjes nga zjajrri, dhe kjo është arsyeja e përfshirjes së këtyre rregullave në këtë udhëzim. Me poshtë gjenden rregullat bazë të mbrojtjes ndaj zjarrit të grumbulluara sipas degëve të ekonomisë apo llojeve të veprimtarisë: Rregullat bazë të MNZ për Shtëpitë banimit

1. Instalimet elektrike të jenë Brenda rregullave të shfrytëzimit dhe sigurimit teknik. 2. Ndalohet çdo instalim i përkohëshëm jashtë regullave tenike që mund të jenë burim zjarri. 3. Ndërtesat duhet të jetë të vendosura në mënyrë të tillë që shërbimi i MNZ të mund të shërbej në rast

zjarri. 4. Mirë është që një banesë e tillë të ketë fikse të tillë. 5. Në shtëpit e banimit ndalohet vendosja e dyqaneve me mallëra të cilët ndizen lehtë (benzol,

benzene, alkool etj), si dhe punishte në të cilat përdoren materjale lehtësisht të djegëshme. 6. Shkallë me material drusorë mund të ndërtohen vetëm në banesa me jo me shumë se dy kate. 7. Kur struktura e çatisë dhe tavanit është e ndërtuar me materjal të padjegëshëm lejohet që mbulesa

e çatisë të jetë me materjal të djegëshëm. 8. Oxhaqet e banesave nga ana e brendëshme dhe e jashtme e pjeses nën çati duhet të jetë e

suvatuar. 9. Tubi i stufes ndalohet të ndirret ndërmjet dritarës, tavanit dhe çatisë. 10. Ndalohet vendosja e kutive shpërndarëse në tabane e mbi tavane si dhe shtrirja e linjave ne murin e

oxhakut. 11. Ndalohet përdorimi i mjeteve me flakë për ndriçim. 12. Ndalohet vendosja e stufes për ngrohje me dru ose vajëguri ne dysheme druri. Tubat të jenë fuure

me njëri tjejtrin 10 cm. 13. Ndalohet përdorimi i stufave me dyer të hapura. 14. Ndalohet të përdoret sipër stufes fornella me vajëguri kur stufa është e ngrohtë. 15. Vitrinat e pastrimit të oxhakut duhet të mbyllen me kapak llamarine. 16. Para ndezjes së stufes me gaz bëhet ajrimi i ambientit. Ndezja bëhet duke e ndezur në fillim flakën

e pastaj hapet rubineti. 17. Ndalohet përdorimi i stufes me gaz nga fëmijët. 18. Para largimit nga shtëpia duhet të fiket stufa me gaze dhe të mbyllet rubineti. 19. Ndalohet përdorimi i furnelave me vajëguri me karburante të tjera ose me përzierje vajëguri. 20. Mbushja e furnelës të bëhet kur ajo të jetë fikur. Ndalohet përdorimi i saj në ambiente me rryma të

forta ajërore. 21. Ndalohet mbajtja në sasi më të mëdha se 10 litra dhe të ruhen larg vatrave.

Gjithashtu si reference mund të shërbejnë rregullores që ekzistojnë për kategori objektesh. Rregullat bazë të MNZ për minierat

26

26

1. Në ndërtesat rreth pusit, në dhomat ku ka vajëra, transformatore, nënstacjone elektrike, ndalohet

duhani dhe përdorimi I flakes. 2. Ndalohet ndezja e zjarreve në sipërfaqen pranë stacionit qendror të ventilimit, grykës së puseve,

galeri. 3. Depozitat e mbeturinave të kaldajes dhe materjalet që vetëndizen duhet të sistemohen në vende të

tilla që gazet të mos futen në minjerë. 4. Në punimet nëntokësore nuk duhet të bëhet pajisja e çekiçeve shpues dhe mbajtja e materialeve të

tilla si benzine vajguri. 5. Në qoftë se do të kryhen punime saldimi merren masa për largimin e pluhurit duke lagur në largësi

prej 10 m. nga të dy anët e vendit të saldimit dhe matet përqindja e gazit metan me gazometer dhe kur diktohen shenja të tij ndërpritet menjëher saldimi.

6. Ne minjerat ku mineralet kan prirje vetëndezëse duhet parashikohet futja e ujit për shuarjen e zjarrit nga tubacionet e ajrit dhe ne ato miniera që nuk ka tuba ajri të vendosen tuba posaqerisht për këtë qëllim.

7. Në të gjitha grykat e puseve dhe oborret e tyre të vendosen qendrat e MNZ të cilat të jenë deri në 100 m nga ndërtesa e posit dhe të kenë lidhje me pusin në rrugë shinash.

8. Mjetet e MNZ nuk duhen të përdoren për qëllime të tjera jashtë destinacionit. 9. Punëtorët duhet të instruktohen për përdorimin e fikseve të cilat duhet të mbahen në gadishmëri dhe

të kontrollohen çdo muaj. 10. Në minierat me minerale vetëndezëëse bëhen provat e ajrit për përmbajtjen e O2, CO, CO2 dhe

mbajtja e sasisë së ajrit që hyn. Këto të regjistrohen në ditarin e ajrimit. 11. Në minierat active nuk duhet të ketë objekte banimi dhe prodhimi në një zone prej 100 m nga zona

rrethuese e minierës. Rregullat bazë të MNZ për ndërmarjet metalurgjike

1. Çdo uzinë dhe repart duhet të ketë grupin e MNZ. Numri i personave që varet nga shkalla e rrezikshmërisë së repartit duhet instruktuar dhe të dinë përdorimin e mjeteve zjarrëfikës. Çdo repart duhet të ketë mjetet e nevojshme zjarrfikëse si: hidrantet, rezervuaret e ujit, fikesit e tipeve të ndryshmme sipas sektorit. Gatishmëria e tyre të kontrollohet here pas here dhe të vendosen në vende të dukshme dhe që mund të merren lehtë. Rrugët për tek mjetet mbrojtëse të zjarrit duhet të jenë të lira. 2. Ndalohet mbajtja e lëndëve lehtësisht të djegëshme apo plasëse në vendet e punës. Kur janë të domosdoshme për punën të tërhiqet vetëm sasia e nevojshme ditore në enë të posaçme metalike. 3. Depot e lëndëve djegëse, dhe lëndëve lehtësisht të djegshme e plasëse të jenë larg objekteve si edhe ato kur janë të mëdha drejtoria e ndërmarrjes të siguroj mbrojtjen dhe ruajtjen e tyre duke pastruar rregullat e MNZ për këtë problem. 4. Ndalohet vendosja mbrenda dhe jashtë objekteve e materjaleve që sjellin rrezikk zjarri ose plasjeje. 5. Ndalohet kryerja e punimeve me përdorim zjarri në objektet që paraqesin rreziqe të theksuara zjarri ose plasjeje pa marrë masat që parashikon rrgullorja e posaçme. 6. Në vendet e punës ku përdoren ose prodhohen lëndë plasëse e lehtësisht të djegëshme ndalohet duhani. 7. Instalimet elektrike duhet të plotësojnë rregullat dhe normat e mbrojtjes kundër zjarrit, 8. Ndalohet afrimi i flakes ose saldimi në tubacione të cilat kan lëndë lehtësisht të djegshme ose që eksplodojnë. Në vende ku ka rrezik të madh zjarri ose eksplozioni ndalohet përdorimi i këpucëve me gozhdë ose veshje sintetike. 9. Në vende të dukshme të shkruhet “zjarrfikset – telefon”- 10. Në magazine malli të jetëi i sistemuar mire.

Rregullat bazë të MNZ për shtypshkronjat 1. Të ketë grupe për MNZ, ku të luten detyrimisht rojet e objektit, të cilët duhen tëë instruktohen, të njohin përdorimin e fikseve, hidranteve, stacjonet e shkumës, të gazit CO2 dhe të kontrollojnë vazhdimisht gadishmërin e tyre. Objekti duhet të ketë dhe sinjal alarmi, çdo repart të kompletohet me meterjale dge pajisje zjarrëfikëse dhe të ketpë qendrën e MNZ e cilat duhet të ketë fuqi me ujë, arka me rërë, kazerma, lopata, kova, shkallë.

2. Rrugëet e kalimit për të mjetet dhe paisjet zjarrëfikëse duhet të jenë të lira dhe të pastra. 3. Mjetet e MNZ nuk duhet të përdoren për qëllime jashtë destinacjonit. 4. Ndalohet pirja e duhanit dhe ndezja e zjarrëve në repartet ne teritorin e shtypshkronjave.

27

27

5. Në territorin e shtypshkronjave nuk duhet të futen automjete pa shkëndije-pritëse. 6. Instalimet elektrike duhet të jenë të rr egullta dhe hermetike dhe riparimit të tyre duhet bëhet Brenda

rregullve teknike. 7. Paisjet dhe makinerit e punës që lëshojnë shkëndija duhet të jenë të paisura me kapakë. 8. Ambjentet dihet të jenë të pastra nga mbeturinat e ndryshme të cilat mund të bëhen burime zjarri

duhet të pastrohen çdo ditë. 9. Në repartet me process teknologjik që shoqërohen me clirimin e avujve duheet të funkksionojnë

sistemi I aspirimit. 10. Në magazinat e prodhimit të gatshëm prodhimet vendosen në rafte metalike lartësia e të cilave

duhet të jetë d eri në 30 m. distance nga njëri-tjetri 1-1,5m. 11. Ndalohet lënja e lëndëve lehtësisht të djegëshme apo plasëse në lokalet e punës. Kur janë të

domosdorëshme për punën vetëm të tërhiqet sasia e nevojëshme ditore në enë të posaqme metalike që ruhen në vende të posdaçme.

12. Ndalohet mbështetja ose vendosja e stivave të librave në vendet ku janë panelat elektrike. Rregullat bazë të MNZ për Uzinat Mekanike

1. Numri, lloji dhe vendi i cili duhet të jetë i lyer me bojë të kuqe, i mjeteve të shuarjes së zjarrit caktohet në pëërputhje me normat me urdhër të mbrendëshëm.

Rrugët që të çojnë në vendin e vendosjes së tyre duhet të jenë të lira. 2. Në ato vende ku për arsye të ndryshme krijohen grumbullime gazërash, avujsh, pluhurash që

digjen lehtësisht ose japain me ajërin dhe oksigjenin përzierje eksploziv ndalohet:

a) ndriçimi i tipit johermetik, b) përdorimi i flakes së lire, c) përdorimi i mjeteve të punës që krijohen shkëndije ose nxehtësi mbi 100 gradë celcius. d) Përëdorimi i këpucëve me thumba hekuri e) Mosfunbksionimi i tokëzimeve mbrojtëse nga shkarkimet aqtmosferike dhe ngarkesat elektrikek. 3. Ndalohet pastrami i rrobave apo mjediseve me gaze që digjen si psh.acetilen dhe me gaze që e

ndihmojn djeëjen p.sh. oksigjen. 4. Ndalohet kategorisht ndezja e zjarrit të lire. 5. Në vendet ku nuk lejohet pirja e duhanit të shkruhet me tabela Ndalohet duhani” dhe këto tabela të

shihen lehtësisht. 6. Ndalohet ndotja e sipërfaqeve me vajëra dhe hedhja e mbeturinave me vale nëpër reparte. 7. Instalimmet elektrike të jenë në gjendje të mire në përshtatje me rregulloren dhe të kontrollohen

here pas here. 8. Lëndet djegëse të kenë një vend të posaçëm për magazionimin e tyre.

Rregullat bazë të MNZ për arkivat, bibliotekat, etj.

1. Të ketë hidrante dhe instalime të tjera për fikjen e zjarrit me ujë dhe fikse me gaz karbonik. 2. Raftet ku ruhen dokumentnat të jenë memtalike dhe të kenë hapsira të lëvizjes së lirëshme të

punonjësve. 3. Ndërtesat paiset me rryfeprites të cilet kontrollohen nga dy here në vit. 4. Instalimmet dhe ndiçuiesit të jenë hermetike. 5. Të ketë grup të mbrojtjes nga zjarri. 6. Djegëja e materjaleve të bëhet në vende të veçanta jasht objektit 7. Para largimit nga puna duhet të kontrollohet vendi i punës, të stakohet energjia elektrike si dhe të

mbyllen dritaret. 8. Në punë lejohen vetëm klimatizatorë të cilët furnizohen vacant me energji elektkrike. 9. Të ketë kendin e MNZ ku të ketë lopatë, kazme, sopatë, litarë, kove si dhe fuci me rerë të thatë dhe

ujë. 10. Ndalohet çdo lloj instalimi i përkohshëm jashtë rregullave teknike që mund të jetë burim zjarri. 11. Ndalohet mbajtja e lëndëve djegëse në ambjentet e punës. 12. Ndalohet përdorimi i furnelalave elektrike, me vajguri, stufes me dru apo qymyr gjuri. 13. Ndalohet çdo lloj instalimi I përkohshëm jashtë r regullave teknike që mund të jetë burim zjarri.

28

28

14. Këto objekte duhet të kenë dalje të ve,anta për daljen e punonjësve në rast zjajrri. Gjithashtu si reference mund të shërbejn rregulloret në fuqi të MNT për këto kategori objektesh. Rregulllat bazë të MNZ për Industrinë e Drurit dhe të letrës

1. Instalimet elektrike të jenë Brenda rregullave teknike dhe hermetike. 2. Çdo makinë te ketë system aspirimi. 3. Afer paneleve të energjisë elektrike nuk lejohet vendosja e lëndës së drurit. 4. Në mbarim të çdo turni bëhet pastrami i repartit. 5. Furrat për shkrirjen e tutkallit të jen në një qoshe të repartit dhe me konstruksion të padjegëshëm. 6. Në repartet e mobileve ku përdoret bari i thatë, sasia e barit të merret vetëm për nevoja ditore. 7. Repartet e llustrimit e bojatisjes të jenë të ndarë me mure ose konstruksjon të padjegëshëm. 8. Lënda e drurit të jetë 25-30 m large objekteve të pëpunimit. Ajo të jetë e stivuar dhe stivat të jenë 1-

2 m large njëra tjetres. Në çdo 4 stiva të krijohen rrugë të lira për kalimin e automjeteve. 9. Vendet e depozitimit të mbeturinave duhet të lagën në mënyrë që të mos përhapen. 10. Sa ma e madhe të jetë vlera e mallit aq ma i kufizuar është seksioni i magazinimit. 11. Për magazine ku ruhen materjale të padjegëshme ruajtja bëhet në depot ë zakonshme. Mallrat

sistemohen në rafte. 12. Për mamerjalet lehtësisht të djegshme dhe avulluese ruajtja bëhet në depot ë veqanta dhe të

mbyllura. Depot të kenë ajrim. 13. Të ketë grupin e zjarrit i cili mer masat për parandalimin dhe shuarjen e zjarrit që mund të ndodhë si

dhe të kontrollojë gadishmërin e mjeteve shuarëse. 14. Të ketë hidrante. 15. Të ketë fikkse zjajrri sipas normave. 16. Të ketë kendin e MNZ ku duhet të jetë lopate, kazme, sepate, fuci me rerë të tjhatë, fuci me ujë të

cilat përdoren vetëm në rast zjajrri. 17. Të ketë tabela “ndalohet duhani” , “rrezik zjarri”. 18. Duhani të pihet në vende të veçanta. 19. Ndalohet ndezja e zjarreve nëpër repartee.

Gjithashtu si reference mund të shërbejn rregulloret në fuqi të MNZ për këto kategori ndërmarjesh. Rregullat bazë të MNZ për ndërmarrjet kimike

1. Impiantet elektrike dhe paisjet elektrike të jenë hermetike. 2. Teritori duhet të jetë i paster. 3. Një here në muaj të kontrollohet gjendja e hidranteve dhe impianteve zjarrëfiks. 4. Një here në muaj të kontrollohet hermeticiteti i paisjeve elektrike. 5. Të gjitha paisjet të jenë me tokëzim i cili kontrollohet dy here në vit. 6. Automjetet që lëvizin Brenda territorit duhet të qarkullojnë me jo më teper se 5 km/orë. 7. Fuciat me sulfur karboni,k amine, benzene, alkool, vapam, stamf-34 të mbahen në kaponone të

mbyllura larg rrezeve të diellit. 8. Në vendet ku ruhet benzol të përdoret fikës me avull, shkumë aeromekanike rere, gaz karbonik. 9. Pastrimi i magazinave bëhet me lopatë kompesatoje (jo hekuri) 10. Ndalohet pirja e duhanit. 11. Ndalohet ndriqimi me qirinj, fener vajguri, shkrepse në rast se mungon energjia elektrike. 12. Ndalohet prania e tallashit, kallamavet, barit etj. në teritorin e ndërmarrjes. 13. Ndalohet përdorimi i këpucëve me shollë. 14. Ndalohet futja dhe qarkullimi i motocikletave në territorin e ndërmarrjes. 15. Hedhja e mbeturinave bëhet në vende të caktuara. 16. Çdo punëtor pas dorëzimit të turnit duhet të pastroj vendin e punës. 17. Furnizimi i makinave, 18. Në repartet që përdoren lëndë lehtësisht te djegëshme tëërhiqet vetëm nevojat ditore. Përpunimi I

tyre bëhet në dhoma të veçanta ku të mos ketë asnjë burim zjarri. 19. Punonjësi që punon me këto lëndë të instruktohet posaçërisht. 20. Ruajtja dhe mirëmbajtja e mjeteve zjarrëfikëse është detyrë e të gjithë punonjësve. 21. Ndalohet perdorimi i ujit në repartin e karbitit dhe të acetilenit për shuarjen e zjarrit. 22. Sipas lëndëve kimike përcaktohen edhe llojet e shuarësve.

29

29

Gjithashtu si reference mund të shërbejn rregulloret në fuqi te MNZ për këto kategori ndërmarrjesh. Rregullat bazë të MNZ për depo tregëtie dhe dyqane

1. Mallrat duhet të jenë të sistemuara në rafte, paleta, etj. sipas natyrës së grup-mallrave. Distanca e raftit nga rafti të jetë jo me pak se l meter. 2. Objekti duhet të jetë i paisur me mjete si lopatë, kazme sepate. Në vende të dukshme dhe të

arritshme lehtë të jenë të vendosura fikset e zjarrit sipas kërkesave në tabelën e posaçme. 3. Instalimet elektrike të jenë sipas regullave teknike dhe mbrenda mureve. Ndriçuesit të vendosen

midis rreshtave dhe jo sipër mallrave. 4. Në qoftë se catia e depos ose e dyqanit dhe faqet anësore janë prej druri instalimet elektrikek janë

me tuba hekuri. 5. Të ketë një çelës kryesor i cili me mbarimin e punës ndërpret energjinë elektrike mbrenda në dyqan.

Për ndriqimin e vitrinave dhe reklamave të ketë linjë furnizimi të veçantë. 6. Dritaret e kateve të poshtme të jenë me xhama e rrjete teli ose kangjella. 7. Lëndet si karburant, alkool, vetëndezës mbi një temperature etj të ruhen në ambiente jashtë depos

ose dyqanit, sipas rregullave të MNZ për këto mallëra. 8. Për grupe deposh duhet të ketë system hidranti jashtë depove. 9. Brenda depove të jetë këndi I MNZ I paisur me kove, lopata, si dhe fikes me pluhur ose me gaz

karbonik. 10. Ndalohet pirja e duhanit Brenda në depo. Në vende të dukëshme të ketë tabela “NDALOHET

DUHANI” “RREZIK ZJARRI”. 11. Ndalohet ndezja e zjarrit mbrenda në magazine ose dyqan. 12. Ndalohet vendosja e ngrohësit me energji elektrike, vajguri, gaz etj, në ambientet e depos. Ai duhet

të vendoset në një dhomë të veçantë e ndërtuar me konstruksion të padjegëshëm ku punon dhe qëndron maagazioneri.

13. Ndalohet ndriçimi me qirinj, fener vajëguri, shkrepëse nëse mungon energjia elektrike.

Gjithashtu si reference mund të shërbejn rregulloret në fuqi të MNZ, për këto kategori objektesh. Rregullat bazë të MNZ për depo e pika shitjeje Karburanti

1. Teritori të jetë i paster. 2. Ndriçimi i teritorit të jetë në kulla me prozhektore ose ndriçim rrethor. 3. Automjetet që transportojn karburantet duhet të vendosin në skapomento shuares xixash,kandelat ti

ken pa të hedhura, të ndizen me motorino, të ketë fikse zjarri, të ketë zingjir tokëzimi i cili takohet në tokë gjatë mbushjes dhe shkarkimit.

4. Automjeti gjatë shkakrkimit (zbrazje) duhet të jetë i fikur. 5. Rezistenca e tokëzimit të rryfepritësit të matet dy here në vit (JANAR-SHKURT,KORRIK-GUSHT)

dhe te dokumentohet. 6. Ndalohet shitja gjatë kohës së furnizimit. 7. Ndalohet rreptësisht ndezja e zjarrit në territorin e depos ose pikes së shitjes. 8. Ndalohet rreptësisht pirja e duhanit. Në vende të dukëshme të ketë tabela “ndalohet duhani” “rrezik

zjarri”. 9. Ndalohet ngarkim-shkarkimi i benzolit, benzenes, vajëgurit në kohën e verës kur temperature e

ambientit është me e madhe se 28 gradë celcius. Ky proces të kryhet para ores l0 dhe pas ores 17,00.

10. Kur kapacitetet e depove janë mbi 200 m3 duhet të ketë impiant stacionar për shuarjen e zjarrit

Brenda rezervuarve si dhe system hidranti për shuarjen dhe ftohjen e tyre. 11. Depot e vajërave të kenë fikes me shkumë 275 litra si dhe 4 mbushje reserve. 12. Të kenë kendin e MNZ ku të ketë lopatë, sepata, kove, litar si fuci me rerë të thatë. 13. Hidrantet duhet të vendosen në mënyrë të tillë që çdo depo e djegëshme të mbulohet me jo ma pak

se dy hidrante të cilat vendosen në ekstreme. 14. Çdo pompë furnizimi duhet të ketë pranë një fikës 12 litërshe. 15. Sipas kapacitetit të pikes së shitjes venosen fiksa portative me kapacitet nga 100 deri në 275 litra.

(Gjithashtu si reference mund të shërbejnë rregulloret në fuqi për këtë kategori objektesh.)

30

30

Rregullat e MNZ për ekonomitë bujqësore

A. Rregullat e MNZ gjatë proceseve të korrje-shirje

1. Vendi i lëmenjëve duhet të jetë mundësisht larg rrugës nacionale, larg linjave elektrike mundësisht afër burimeve të ujit. Të sigurohen pranë tyre fuqi me ujë, grumbuj rërë, kazma, lopata.

2. Mjetet mekanike duhet të kenë detyrimisht shkëndije pritëse e cila duhet të pastrohet çdo dit. Këto duhet të jenë të paisura me fikse zjarri me ujë me shkumë,

3. Furnizimi i tyre me karburant bëhet larg lumit ndërsa karburanti reserve ruhet 150 m. larg të lashtave në hije i shoqëruar me mjetet shuarëse të zjajrrit.

4. Ndalohet pirja e duhanit dhe ndezja e zjarreve në lëmenjtë.

B. Rregullat e MNZ në stallat e bagëtisë

1. Brenda stallave ndalohet ndërtimi i vendeve të zjarit, vendosja e stufave, furnelave, 2. Instalimet të bëhen sipas rregullalve teknike. Përcjellësit të futen në tuba plastmasi dhe duhet të jen

15 cm. Nën nivelin e trareve të catisë. Kutitë shpërndarëse të kenë kapak të rregullt. Çdo riparim i defekteve elektrike të bëhet nga elektricisti profesionist.

3. Ndalohet bërja e degëzimemve nga llampa elektrike. 4. Ndalohet mbajtja në stallë e kashtës, barit që ndizet me lehtësi. 5. Kur ndërpritet energjia elektrike për ndriçim të përdoren ndriçues me bateri ose fener vajguri të tipit

të mbyllur. 6. Ndriqimi i stallave nuk duhet të bëhet me qiri, pishe, shkrkepëse, kandile dhe ndalohet kategorisht

pirja e duhanit. 7. Teritoret duhet të mbahen të pastra nga barërat, kashtat e mbeturinat e tjera të djegëshme. 8. Brenda dhe rreth stallave duhen të vihen tabela dhe mbishkrime për ndalimin e duhanait dhe

përdorimit të flakes së lire. 9. Çdo stallë duhet të ketë mjetet e saja të shuarjes së zjarrit si kovat e ujit, shkallët, kazmat, lopatat të

cilat nuk duhet të përëdoren për qëllime të tjera jashtë destinacjonit, gypa ose rezervuare me ujë, pirgje ose arka me rërë dhe fikëse dore të llojeve të ndryshme.

F. Disa aspekte të veçanta të sigurimit të të pikave të shitjes së kakrburantit (pompave të benzenes/naftes) Sigurimi i pikave të shitjes së karburantit do të bëhet në bazë të rregullores së sigurimit nga zjarri. Dokumentet bazë që duhet të disponohen për sigurimin e një pike karburanti në shfrytëzim janë: 1. Leja për vënien në punë të objektit (akti përfundimtar i kolaudimit para venies në punë) nenshkruarnga përfaqësuesit e:

- organit shtetëror competent për lëshimin e liçences. - Inspektoriatit të mbrojtjes nga zjarri, - Urbanistikes.

2. Proces verbali i hartuar nga Inspektoriati i Mbrojtjes nga zjarri, me kërkesat për mbrojtjen nga zjarri të objektit, ku përcaktohen ndërmjet të tjerave edhe numri dhe lloj i fikseve të zjarrit, ndriçimi, distancat etj. 3. Projekti i objektit ne te cilin përfshihenë

- Gen-plani - Projekti ndërtimor - Projekti teknologjik (rezervuaret, pompat si dhe të gjitha lidhjet hidraulike) - Projekti elektrik, ku përfshihen edhe ai i mbrojtjes nga shkarkimet atmosferike dhe i tokëzimit.

Në mungesë të dokumentave të mësipërme, kryesisht të dy dokumenteve të para, pompat e karburantit nuk duhet të merren në sigurim. Do të merren në sigurim pikat e shitjes së karburaneve me pakicë me rezervuara nëntokësore dhe ato të shitjes me shumicë me rezervuare nëntokësore dhe mbitokësore.

31

31

Në përcaktimin e shumës së siguruar duhet të merret në considerate edhe sasia e lëndes djegëse në rezervuare. Kjo sasi për pikat e shitjes me shumicë në mënyrë orientuese do të merret e barabartë me gjysmën e kapacigtetit të rezervuarëve, por jo më shumë se 70000 litra. Ndërsa për qendrat e shijes me shumicë, sasia e karburantit merret jo më e madhe se ½ e kapacitetit të rezervuarëve. Në përgjithësi, për pikat e karburantit, primi prej 5‰ të vleftës totale të objektit, do të konsiderohet e mjaftujeshme. Shenim: Nëse sigurimi nga zjajrri do të jetë i kombinuar me sigurimin nga vjedhja me thyerje, duhet të mbahet parasysh edhe udhëzimi që do të përpilohe veçanarisht për vjedhjen.