Thay đổi công thức của khát vọng

THAY ÀÖÍI CÖNG THÛÁC CUÃA KHAÁT VOÅNG 1

THAY ÀÖÍI CÖNG THÛÁC CUÃA KHAÁT VOÅNG 32 TOYOTA

Têåp saách naây laâ möåt phêìn trong böå saách ÀAÅO KINH DOANH VIÏÅT NAMVAÂ THÏË GIÚÁI. Vaâ böå saách naây laâ kïët quaã cuãa dûå aán nghiïn cûáu mangtïn Ài tòm Àaåo Kinh doanh cuãa Viïåt Nam vaâ Thïë giúái do caác chuyïngia cuãa PACE cuâng möåt söë taác giaã phöëi húåp thûåc hiïån.

PACE giûä baãn quyïìnCopyright©2007 by PACEBöå saách àaä àûúåc àùng kyá baãn quyïìn, moåi thöng tin xin vui loâng gûãi vïì:

PACEToâa nhaâ PACE341 Nguyïîn Traäi, Quêån 1TP. Höì Chñ Minh, Viïåt NamEmail: [email protected]

In lêìn thûá nhêët taåi TP.HCM, do Nhaâ xuêët baãn Treã êën haânh.

Taác giaã têåp saách: Nguyïîn Thu An(möåt phêìn cuãa dûå aán) vaâ caác chuyïn gia cuãa PACE

Giaám àöëc àiïìu phöëi dûå aán: Trêìn Vuä Nguyïn

Nhoám biïn têåp vaâ àiïìu phöëi dûå aán: Trêìn Vuä NguyïnNguyïîn Dûúng HiïëuNguyïîn Höìng DungNguyïîn Thõ Haâ

ÀAÅO KINH DOANH VIÏÅT NAM VAÂ THÏË GIÚÁI

Sakichi Toyoda & TOYOTA

THAY ÀÖÍI CÖNG THÛÁC CUÃA KHAÁT VOÅNG

Nguyïîn Thu An vaâ caác chuyïn gia cuãa PACE

Chòu traùch nhieäm xuaát baûn: Ts. Quaùch Thu Nguyeät

Bieân taäp: Thaønh Nam

Bìa: Höõu Baéc

Söûa baûn in: Phaïm Nguyeãn

Kyõ thuaät vi tính: Mai Khanh + Thanh Haø

NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ161B Lyù Chính Thaéng - Quaän 3 - Thaønh phoá Hoà Chí MinhÑT: 9316289 - 9316211 - 8465595 - 8465596 - 9350973

Fax: 84.8.8437450 - E-mail: nxbtre@ hcm.vnn.vnWebsite: http://www.nxbtre.com.vn

CHI NHAÙNH NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ TAÏI HAØ NOÄI20 ngoõ 91, Nguyeãn Chí Thanh, Quaän Ñoáng Ña - Haø Noäi

ÑT & Fax: (04) 7734544E-mail: vanphongnxbtre@ hn.vnn.vn


Muåc luåc

Cuâng baån àoåc

KIÏËM TIÏÌN HAY PHUÅNG SÛÅ XAÄ HÖÅI? 7

Lúâi noái àêìu 13

Phêìn I.LAÂM SÖËNG DÊÅY NGAÂNH DÏÅT MAY NHÊÅT BAÃN

BÙÆT CHÛÚÁC MAÂ LAÂM TÖËT HÚN MÚÁILAÂ ÀIÏÌU ÀAÁNG QUYÁ 23

TAÁO BAÅO VÚÁI ÛÚÁC MÚ 33Ma lûåc cuãa chiïëc khung cûãi 34Xêy giêëc mú lúán tûâ kho chûáa coã 44Chaâng Sakichi coá pheáp laå 47

CUÂNG ÀÊËT NÛÚÁC CHUYÏÍN MÒNH 51ÀÛÂNG NGAÅI VÊËP NGAÄ... 59

Chiïën thuêåt lêëy ngùæn nuöi daâi 60Thõ trûúâng àêìu tiïn chñnh laâ quï hûúng baån! 66

SÛÅ KHÚÃI ÀÊÌU CUÃA NÏÌN SAÃN XUÊËT TIÏN TIÏËNÚÃ NHÊÅT BAÃN 73

Du nhêåp hïå thöëng saãn xuêët dêy chuyïìn kiïíu Myä 74Ngûúâi khao khaát sûå hoaân haão 76Nhûäng àöëi thuã caånh tranh 82Bûúác chên ra thïë giúái vaâ mú vïì nhûäng con ngûåa sùæt

85

Nhoám chuyïn gia, nhoám àiïìu phöëi, nhoám taác giaã vaâ nhoám biïn têåp cuãadûå aán nghiïn cûáu Ài tòm Àaåo Kinh doanh Viïåt Nam vaâ Thïë giúái xinchên thaânh caãm ún caác cöng ty, cú quan, àún võ vaâ caác caá nhên àaä nhiïåttònh höî trúå thöng tin, tû liïåu trong viïåc triïín khai dûå aán nghiïn cûáu vaâthûåc hiïån têåp saách naây.


Phêìn II.HAÄY ÀIÏÌU KHIÏÍN ÛÚÁC MÚ

NGÛÚÂI CHÙM VÛÚÂN VAÂ TRAÁI NGOÅT 95Thûúång Haãi, 1920 96

DI SAÃN CUÃA MÖÅT “MÊÎU MÛÅC CHOTRÑ TUÏÅ NHÊÅT BAÃN” 103Nùm nguyïn tùæc chñnh cuãa nhaâ Toyoda 113

MAÁY DÏÅT TOYODA CHU DU THÏË GIÚÁI 115“Quy tùæc baân tay bêín” 116Con àûúâng ra thïë giúái 120

BAÁU VÊÅT CUÃA NGÛÚÂI CHA 125

Phêìn III.XUNG TRÊÅN VAÂO THÕ TRÛÚÂNG Ö-TÖ

CHAÅY ÀUA VÚÁI ÖNG GIAÂ THÚÂI GIAN 133TOYOTA – BIÏÍU TÛÚÅNG MANG TÊÌM VOÁC QUÖËC TÏË 143CHIÏËN LÛÚÅC LÊU DAÂI, CHIÏËN THUÊÅT LINH HOAÅT 147

Nguyïn tùæc “Just in time” 148Chiïëc xe húi àêìu tiïn cuãa Nhêåt Baãn 150

CUÂNG XÊY DÛÅNG VAÂ QUAÃNG BAÁ “ÀAÅO TOYOTA” 157

Phêìn IV.KIÏÅT QUÏÅ, HÖÌI SINH VAÂ TOÃA SAÁNG

CON NGÛÚÂI – NGUÖÌN TAÂI NGUYÏN QUYÁ GIAÁ NHÊËT 171VÛÚÅT QUA SOÁNG GIOÁ, VÛÚN TÚÁI ÀÓNH

CAO VINH QUANG 179“Thúâi thïë thïë thúâi...” 180Phaãi bùæt kõp Hoa Kyâ! 182

Toyota – thûúng hiïåu toãa saáng trïn toaân thïë giúái185

Phêìn V.TRIÏËT LYÁ CUÃA GIA ÀÒNH TOYODA

Hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêët Toyota 193“Sûá mïånh cuãa chuáng ta cao caã hún viïåc kiïëm tiïìn”

204Nhûäng triïët lyá cuãa “àaåo Toyota” 215Àïì cûúng Chiïën lûúåc toaân cêìu 2010 cuãa Toyota 218Baâi hoåc vûúåt thúâi gian 221Nhûäng cöåt möëc àaáng nhúá trong cuöåc àúâi Sakichi Toyoda 224

TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO 228


KIÏËM TIÏÌN HAY PHUÅNG SÛÅ XAÄ HÖÅI?

Böå saách maâ baån àoåc àang cêìm trïn tay laâ kïët quaãcuãa dûå aán nghiïn cûáu mang tïn Ài tòm Àaåo Kinhdoanh cuãa Viïåt Nam vaâ Thïë giúái do Töí húåp Giaáo duåcPACE thûåc hiïån trong suöët 14 thaáng vûâa qua.

Chuáng töi àùåt tïn cho böå saách naây laâ Àaåo Kinhdoanh Viïåt Nam vaâ Thïë giúái vúái mong muöën àûúåcchia seã cuâng baån àoåc, àùåc biïåt laâ baån àoåc doanh nhênvaâ baån àoåc quan têm àïën kinh doanh, nhûäng kiïën giaãivïì haâng loaåt caác cêu hoãi nhû: “Kinh doanh laâ gò?”,“Doanh nhên laâ ai?”, “Àêu laâ ‘àaåo’ cuãa nghïì kinhdoanh?” vaâ “Taåi sao kinh doanh laâ möåt nghïì cao quyávaâ xûáng àaáng àûúåc xaä höåi tön vinh?”...

Àöåi nguä chuyïn gia cuãa PACE cuâng caác cöång sûå àaänghiïn cûáu cuöåc àúâi vaâ sûå nghiïåp cuãa 25 doanh nhênhuyïìn thoaåi, àïën tûâ 25 têåp àoaân kinh doanh dêîn àêìutrong nhûäng baãng xïëp haång doanh nghiïåp trïn toaân thïëgiúái, nhùçm tòm kiïëm “caái àaåo”, caái triïët lyá cöët loäi trongkinh doanh cuãa hoå. Muåc àñch laâ àïí lyá giaãi xem vò saohoå laâ nhûäng ngûúâi kiïëm tiïìn nhanh nhêët, kiïëm tiïìnnhiïìu nhêët vaâ kiïëm tiïìn bïìn vûäng nhêët thïë giúái, àöìngthúâi hoå laåi àûúåc xaä höåi àùåc biïåt kñnh troång?

Phên tñch tûâng chùång àûúâng, tûâng möëc sûå nghiïåp,tûâng bûúác thùng trêìm... cuãa nhûäng huyïìn thoaåi doanhnhên naây, chuáng töi àaä àuác kïët àûúåc nhûäng neát chung

Cuâng baån àoåc


nhêët, noái chñnh xaác hún, laâ nhûäng yïëu töë khiïën hoå trúãnïn vô àaåi, trúã thaânh nhûäng doanh nhên huyïìn thoaåi.Àoá laâ sûå khao khaát, laâ niïìm àam mï möåt caách maänhliïåt àïí saáng taåo, àïí àem àïën thêåt nhiïìu giaá trõ múáicho cuöåc söëng vaâ cho xaä höåi. Hoå àaä thûåc hiïån àûúåcàiïìu àoá bùçng viïåc cöëng hiïën caã cuöåc àúâi mònh lêîn viïåctruyïìn àaåt, dêîn àûúâng cho hêåu thïë.

Trong lúâi àêìu naây cuãa böå saách, chuáng töi cuäng muöënkïí laåi vúái quyá võ möåt vaâi cêu chuyïån vaâ möåt vaâi sosaánh maâ PACE luön tûå haâo khi tòm thêëy noá trong haânhtrònh Khaát voång Doanh trñ cuãa mònh trong suöët nhûängnùm vûâa qua:

Baâ chuã möåt tiïåm taåp hoáa suöët ngaây khöng vui vòbuön baán ïë êím. Nhûng sau nhûäng ngaây thaáng nhònvaâo “mùæt” khaách haâng, baâ chúåt nghô: “Sao töi khöng laângûúâi giaãi quyïët vêën àïì nhu yïëu phêím cho caã xoám?”.Vaâ moåi chuyïån thay àöíi. Tûâ àoá, nhiïìu gia àònh chûakhaá giaã trong khu phöë coá thïí mua möåt, hai goái mò töm(maâ khöng cêìn phaãi mua caã thuâng mò), möåt teáp böåtngoåt (maâ khöng cêìn phaãi mua caã goái böåt ngoåt). Baâ coáthïí múã cûãa luác múâ saáng hay nûãa àïm, khi chùèng coânnúi naâo baán haâng nûäa àïí àaáp ûáng nhu cêìu “hïët chanhàöåt xuêët” hoùåc “nhaâ khöng coân nûúác mùæm”. Hay húnnûäa, moåi ngûúâi chó “xeåt” möåt hai bûúác chên laâ coá ngaynhûäng vêåt phêím cêìn thiïët nhêët cho gia àònh. Laåi thïmchuyïån giaá caã cuãa baâ so vúái chúå vaâ siïu thõ cuängchùèng chïnh lïåch laâ bao. Ai cuäng àoaán ra kïët quaã:cûãa tiïåm suöët ngaây ngûúâi ra keã vaâo, baâ thò baán haângluön tay vaâ cûúâi noái luön miïång. Khöng chó tiïìn laäi thuàûúåc tùng cao, maâ baâ coân coá “lúåi nhuêån” lúán nhêët laâsûå quyá mïën cuãa moåi ngûúâi daânh cho möåt ngûúâi biïëtkinh doanh nhû baâ.

Cêu chuyïån thûá hai vïì möåt cú súã saãn xuêët tuã sùæt.Ngûúâi ta thûúâng mua tuã cuãa cú súã naây vïì àïí àûång höìsú. Möåt cú súã beá xñu rêët àöîi bònh thûúâng thò liïåu coámang trong ngûúâi “sûá mïånh xaä höåi”? Trong möåt thúâigian daâi, cú súã hoaåt àöång cêìm chûâng, cho àïën möåtngaây öng chuã cuãa noá thay àöíi caách nghô: töi khöng“baán tuã sùæt” nûäa, maâ seä “baán giaãi phaáp lûu trûä höì súvùn phoâng”. Tûâ àoá, öng vaâ àöìng sûå tiïën haânh nghiïncûáu àïí taåo ra nhûäng caái tuã sao cho coá thïí chöëng àûúåcmöëi, moåt, chöëng thêëm, ngùn tuã naây thò coá khoáa kiïn cöëàïí àûång höì sú quan troång, ngùn tuã khaác thò khöng cêìnkhoáa àïí dïî keáo ra keáo vaâo... Öng cuäng chõu khoá ài àïëncaác vùn phoâng àïí nghiïn cûáu maâu sún, thay àöíi kñchcúä, kiïíu daáng... Thïë laâ saãn phêím cuãa öng coân thïm tñnhnùng laâm àeåp cho caã vùn phoâng cuãa caác cöng ty. Chósau möåt thúâi gian ngùæn, cú súã cuãa öng àaä löåt xaác vaâphaát triïín rêët nhanh.

Nhû vêåy, doanh nghiïåp lúán hay nhoã tuây thuöåc vaâovêën àïì xaä höåi maâ hoå giaãi quyïët àûúåc. Baâ chuã taåp hoáacuãa khu phöë noå cuâng Sam Walton (öng chuã têåp àoaânbaán leã lúán nhêët thïë giúái Wal-Mart) àïìu giaãi quyïët vêënàïì mua sùæm cuãa xaä höåi thöng qua viïåc múã cûãa haângbaán leã. Hoå chó khaác nhau vïì phaåm vi: xaä höåi cuãa baâchuã tiïåm taåp hoáa laâ möåt khu phöë, coân xaä höåi cuãa Sammang têìm cúä thïë giúái.

Àiïìu xaä höåi quan têm khöng phaãi laâ doanh nghiïåpàoá kiïëm àûúåc bao nhiïu maâ laâ hoå àaä mang laåi gò chocöång àöìng. Chùèng haån, trong khi tó phuá Nhêåt, Toyoda(“cha àeã” cuãa Toyota), vúái tinh thêìn aái quöëc àûúåc ngûúâiNhêåt xem nhû anh huâng dên töåc thò tó phuá Nga,Khodorkovsky (öng chuã cuãa Yukos), öng ta laâ ai trongmùæt dên Nga thò chó ngûúâi Nga múái thêëu roä. Sûå khaácnhau naây coá leä do caách thûác kiïëm tiïìn cuãa hoå.


Nghïì kinh doanh, xûa nay vêîn thûúâng bõ hiïíu chónhû laâ nghïì “kiïëm tiïìn”. Nhûng thûåc chêët, khöng hïìcoá nghïì kiïëm tiïìn, búãi nghïì naâo thò cuäng kiïëm tiïìncaã. Chùèng haån, luêåt sû kiïëm tiïìn bùçng viïåc haânhnghïì luêåt, baác sô kiïëm tiïìn bùçng caách chûäa bïånh cûáungûúâi... Vaâ doanh nhên, ngûúâi haânh nghïì kinh doanh,cuäng kiïëm tiïìn bùçng caách laänh àaåo möåt doanhnghiïåp vaâ thöng qua doanh nghiïåp àoá àïí giaãi quyïëtvêën àïì hay àaáp ûáng nhu cêìu naâo àoá cuãa xaä höåi.Nhûng àiïìu khaác biïåt cuãa nghïì kinh doanh laâ trongquaá trònh haânh nghïì cuãa mònh doanh nhên khönghaânh àöång möåt caách àún leã maâ biïët kiïën taåo ra caácchuöîi giaá trõ. Cuå thïí hún, hoå nùæm lêëy möåt doanhnghiïåp vaâ têåp húåp bïn mònh nhiïìu thaânh viïn àïícuâng cöång hûúãng laåi nhùçm hònh thaânh möåt sûác maånhtöíng lûåc, tûâ àoá taåo ra nhiïìu giaá trõ hún cho xaä höåi. Àoácuäng chñnh laâ lyá do maâ nghïì kinh doanh thûúângkiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn hún so vúái nhûäng nghïì khaác vaâvêîn àûúåc cöång àöìng xaä höåi uãng höå.

Nghiïn cûáu 25 huyïìn thoaåi doanh nhên thïë giúái chothêëy, duâ coá quaá nhiïìu sûå khaác biïåt nhûng hoå àïìu coáchung möåt tû tûúãng chuã àaåo: “Kinh doanh laâ phuång sûåxaä höåi”. Hay noái möåt caách àêìy àuã hún, “Kinh doanh laâkiïëm tiïìn bùçng caách phuång sûå xaä höåi, bùçng caách duângsaãn phêím hay dõch vuå nhû laâ phûúng tiïån àïí giaãiquyïët nhûäng vêën àïì cuãa xaä höåi vaâ laâm cho cuöåc söëngtrúã nïn töët àeåp hún”.

Caái “àaåo” kinh doanh naây àaä àûúåc hoå quaán triïåtngay tûâ buöíi àêìu khúãi nghiïåp àêìy gian khoá cho túái luácthaânh cöng. Vaâ sûå thêåt naây cuäng chñnh laâ lyá do giuáphoå kiïëm tiïìn nhanh nhêët, nhiïìu nhêët, bïìn nhêët, coânbaãn thên hoå thò àûúåc xaä höåi tön vinh, nïí troång, vaâ röìi

hoå ài vaâo lõch sûã kinh doanh thïë giúái nhû nhûäng huyïìnthoaåi, doanh nghiïåp cuãa hoå cuäng vô àaåi vaâ trûúâng töìn.

Nhû vêåy, vúái möåt têm thïë luön hûúáng vïì cöång àöìng,luön khaát khao laâm cho xaä höåi quanh mònh (coá thïí nhoãgoån trong möåt ngöi laâng hoùåc röång lúán bùçng caã möåthïå mùåt trúâi) töët àeåp hún, chñnh hoå, nhûäng doanh nhên(duâ lúán hay nhoã, duâ “Têy” hay “Ta”, duâ “cöí” hay “kim”)luön àûúåc xaä höåi tön vinh khöng phaãi vò söë cuãa caãikhöíng löì hoå kiïëm àûúåc, maâ vò nhûäng àoáng goáp vö giaácuãa hoå vaâo sûå àöíi thay cuãa thïë giúái naây.

Song song vúái nhûäng doanh nhên lêîy lûâng cuãa thïëgiúái, àiïìu khaác biïåt úã böå saách naây laâ chuáng töi àaäkhúãi sûå haânh trònh tòm kiïëm nhûäng “huyïìn thoaåidoanh nhên Viïåt Nam” àïí, nhû möåt cöë gùæng, “àõnh võ”xem öng cha ta ngaây xûa àaä khúãi sûå kinh doanh nhûthïë naâo. Vaâ thêåt bêët ngúâ, trong lõch sûã Viïåt Nam àaätûâng coá nhûäng Lûúng Vùn Can, Baåch Thaái Bûúãi,Nguyïîn Sún Haâ, Trõnh Vùn Bö... vúái nhûäng tû tûúãngkinh doanh coá thïí gêy ngaåc nhiïn cho àïën têån bêy giúâ.

Nhòn “Têy” seä thêëy “Àöng”, soi “cöí” maâ ngêîm túái“kim”, àoá laâ àiïìu maâ chuáng töi, nhûäng ngûúâi thûåc hiïånböå saách, mong muöën àûúåc chia seã. Böå saách naây cuänglaâ möåt cêu chuyïån, möåt phaác thaão cho bûác tranh toaâncaãnh sinh àöång vaâ àêìy maâu sùæc vïì doanh nhên thïëgiúái - nhûäng doanh nhên laâm thay àöíi thïë giúái, vaâ vïìmöåt thïë hïå doanh nhên tiïìn böëi cuãa Viïåt Nam caáchàêy gêìn möåt trùm nùm lõch sûã - möåt thïë hïå doanhnhên maâ àïën ngaây nay chuáng ta vêîn coá thïí tûå haâo. Tûâàoá, nhûäng nöî lûåc naây seä goáp phêìn hònh thaânh vùn hoáadoanh nhên Viïåt, möåt böå phêån quan troång trong vùnhoáa Viïåt Nam.


LÚÂI NOÁI ÀÊÌU

Khöng hiïíu sao töi rêët nhúá vaâ thñch thuá vúái möåtchi tiïët trong böå phim Trúã vïì tûúng lai do àaåo diïînRobert Zemeckiz (Myä) thûåc hiïån nùm 1985, trongàoá coá àoaån nhên vêåt chñnh tûâ nhûäng nùm 80 cuãathïë kyã XX rúi vaâo nhûäng nùm àêìu sau thïë chiïën I,khi nïìn kinh tïë Nhêåt Baãn àûúåc vñ nhû möåt con söëkhöng to tûúáng so vúái nïìn kinh tïë thïë giúái. Nhênvêåt chñnh cuãa cêu chuyïån àaä khiïën nhûäng ngûúâithúâi àoá ngaåc nhiïn khi noái àïën Nhêåt Baãn nhû möåtàêët nûúác coá nïìn cöng nghiïåp tiïn tiïën, coá caã ö-tövaâ àöì àiïån tûã “saânh àiïåu”. Tin laâm sao àûúåc chûá!Thay àöíi böå mùåt möåt àêët nûúác tûâ quaá khûá àïën hiïåntaåi àaä laâ khoá, thay àöíi tûâ quaá khûá àïën... tûúng laiquaã thêåt laâ phi thûúâng. Thïm nûäa, trong quaá khûá,Nhêåt Baãn laâ möåt àêët nûúác coá túái ba thïë kyã tûå cölêåp mònh vúái phûúng Têy, àêët nûúác bõ coi laâ ngheâonaân, laåc hêåu, àêët heåp, ngûúâi àöng vaâ gêìn nhûkhöng coá möåt trûä lûúång taâi nguyïn àaáng kïí naâo.Vêåy thò nhûäng thaânh quaã kinh tïë lêîy lûâng nhûngaây nay àûúåc bùæt àêìu tûâ àêu, dûåa trïn nïìn taãngcú súã naâo? Bùæt àêìu tûâ àêu möåt Nhêåt Baãn kiïncûúâng vûún lïn tûâ àoái ngheâo, tûâ nhûäng khuãng

Chuáng töi xin àûúåc gûãi lúâi tri ên trên troång nhêët àïënnhûäng àöìng nghiïåp àaä höî trúå tinh thêìn cho chuáng töi,àïën caác caá nhên vaâ àún võ àaä sùén loâng höî trúå thöngtin, tû liïåu trong quaá trònh nghiïn cûáu. Àùåc biïåt, chuángtöi muöën gûãi lúâi caám ún chên thaânh àïën caác têåp àoaânhaâng àêìu thïë giúái do caác doanh nhên huyïìn thoaåisaáng lêåp, caám ún gia töåc hoå Lûúng, gia töåc hoå Baåch,...- hêåu duïå cuãa cuå Lûúng Vùn Can, cuå Baåch Thaái Bûúãi...àaä nhiïåt têm giuáp àúä chuáng töi trong suöët quaá trònh“ài tòm Àaåo Kinh doanh cuãa Viïåt Nam vaâ Thïë giúái”.

Viïåc triïín khai dûå aán naây tûâ khêu nghiïn cûáu àïënthïí hiïån thaânh saách trong möåt thúâi gian khöng daâi,cuâng nhûäng khoá khùn trong quaá trònh ài tòm tû liïåulõch sûã vïì caác nhên vêåt, chùæc hùèn böå saách seä khoá traánhkhoãi nhûäng sai soát nhêët àõnh. Do vêåy, chuáng töi rêëtmong nhêån àûúåc sûå thöng caãm cuäng nhû nhûäng goápyá chia seã cuãa baån àoåc gêìn xa vïì böå saách àïí lêìn taáibaãn tiïëp theo àûúåc hoaân thiïån hún.

Chuáng töi, PACE vaâ Nhaâ xuêët baãn Treã, xin trên troånggiúái thiïåu cuâng baån àoåc böå saách àêìy têm huyïët naây.Vaâ chuáng töi cuäng tin rùçng, qua böå saách naây, baån àoåcseä coá thïm kiïën giaãi vïì “àaåo kinh doanh”, àïí tûâ àoá, tûåmònh àûa ra möåt àõnh nghôa cho nghïì kinh doanh vaâtûå mònh khùèng àõnh rùçng, kinh doanh laâ kiïëm tiïìn hayphuång sûå xaä höåi!

Thay mùåt Nhoám taác giaã cuãa böå saáchGiaãn Tû Trung - Ngûúâi Saáng lêåp PACESaâi Goân, Xuên Àinh Húåi, 2007


hoaãng trêìm troång vïì kinh tïë maâ giúâ àêy coá caán cênthûúng maåi dû thûâa vaâ dûå trûä ngoaåi tïå àûáng haângàêìu thïë giúái, coá nguöìn vöën àêìu tû ra nûúác ngoaâirêët lúán, coá nhiïìu têåp àoaân taâi chñnh, ngên haânghuâng maånh? (ÚÃ Viïåt Nam hiïån nay, Nhêåt Baãnàang àûáng thûá ba trong danh saách caác nhaâ àêìu tûnûúác ngoaâi.) Baâi hoåc kinh tïë cuãa Nhêåt Baãn àûúåcnhiïìu chuyïn gia caác nûúác trïn thïë giúái nghiïncûáu. Riïng chuáng töi, khi thûåc hiïån cuöën saách naây,chuáng töi nghô àïën möåt baâi hoåc sêu xa hún: baâihoåc vïì CON NGÛÚÂI, vïì hoaâi baäo vaâ loâng khaát khaomuöën vûún lïn àïí thûåc hiïån nhûäng àiïìu maâ hoåhùçng say mï, êëp uã.

Thúâi naâo, úã àêu cuäng coá nhûäng con ngûúâi bònhthûúâng mang trong mònh niïìm àam mï khoa hoåc,xuêët phaát tûâ mong muöën àûúåc laâm möåt àiïìu töëtàeåp cho ngûúâi thên, cho quï hûúng mònh. ÚÃ ViïåtNam chuáng ta cuäng vêåy. Coân nhúá nhûäng saáng kiïëntuyïåt vúâi trong chiïën tranh nhû bïëp Hoaâng Cêìmàaä giuáp böå àöåi ta àûúåc cúm no, canh ngoåt maâkhöng bõ maáy bay phaát hiïån. Coân nhúá thúâi baocêëp, viïn than töí ong cuãa öng Nguyïîn Àùng Cûúângàaä giuáp cho bao gia àònh tiïët kiïåm àûúåc cuãi lûãa, àúäkhoá khùn àûúåc phêìn naâo trong cuöåc söëng. Gêìnàêy, baáo chñ chuáng ta hay nhùæc àïën möåt hiïåntûúång “ngûúâi nöng dên laâm khoa hoåc”, nhûäng “HaiLuáa” thûá thiïåt khöng àûúåc trang bõ caác kiïën thûácuyïn thêm, cao siïu nhûng àaä maây moâ nghiïn cûáuvaâ phaát minh ra nhûäng cöng cuå thûåc tiïîn phuåc vuå

cho cuöåc söëng vöën rêët vêët vaã cuãa baâ con nöngdên. Àoá laâ Àaâo Kim Tûúâng úã thön Phûúác Thoå, xaäMyä Hoâa, huyïån Phuâ Myä, tónh Bònh Àõnh vúái chiïëccöëi xaát voã àêåu phöång; àoá laâ anh Trêìn Quöëc Haãi, êëp2, xaä Suöëi Giêy, huyïån Tên Chêu, tónh Têy Ninhvúái chiïëc maáy bay trûåc thùng tûå taåo duâng àïí tûúáiphên trïn ruöång... vaâ coân rêët nhiïìu saáng kiïën khaáckhöng àûúåc àaâi baáo àûa tin nhûng àaä, àang vaâ seäêm thêìm cöëng hiïën cho àúâi.

Cêu chuyïån cuöåc àúâi cuãa ngûúâi àûáng àêìu cöngty Toyoda Automatic Loom Works, cha àeã têåpàoaân Toyota, phaãi chùng cuäng bùæt àêìu tûâ ûúácmuöën giaãn dõ vêåy thöi? Toyoda Sakichi muöën caãitaåo chiïëc maáy dïåt àïí nhûäng ngûúâi meå xûá hoa anhàaâo àúä lam luä hún, muöën saãn xuêët haâng loaåtnhûäng chiïëc maáy dïåt thöng minh mang nhaän hiïåuNhêåt Baãn àïí àêët nûúác mònh coá cú höåi saánh vaicuâng thïë giúái. Möåt ûúác mú, möåt niïìm tin, möåt nghõlûåc laâm viïåc, möåt yá chñ hoåc têåp kiïn cûúâng, möåt àêìuoác chiïën lûúåc chiïën thuêåt sùæc saão... – têët caã nhûängàiïìu naây àaä khiïën cho tïn tuöíi möåt con ngûúâi trúãnïn bêët tûã.

Sinh nùm 1867 trong möåt gia àònh thúå thuã cöngngheâo, böë laâm nghïì thúå möåc, meå chuyïn dïåt vaãi,baãn thên öng khöng àûúåc hoåc cao, nhûng coá aingúâ rùçng Sakichi àaä laâm raång danh doâng hoå bùçngcöng ty Toyoda Automatic Loom Works vúái dêychuyïìn saãn xuêët haâng nghòn chiïëc maáy dïåt tûåàöång vaâ chiïëm lônh hoaân toaân thõ trûúâng maáy dïåt


trong nûúác, àöìng thúâi tûâng bûúác cuãng cöë võ thïëcuãa mònh úã nûúác ngoaâi!

Thaáng 5.1930, Sakichi nùçm xuöëng, nhûng sûånghiïåp cuãa öng khöng dûâng laåi, nhûäng yá tûúãng taáobaåo cuãa öng, nhûäng ûúác mú kyâ laå cuãa öng vêînàûúåc thûåc hiïån. Sûå ra àúâi cuãa cöng ty Toyota Mo-tor do ngûúâi con trai öng laâ Toyoda Kichiiro saánglêåp vaâ àiïìu haânh, vûäng vaâng vûúåt qua nhûängthùng trêìm gian khoá àïí tiïën túái thaânh cöng laânguyïn nhên khiïën tïn tuöíi cuãa öng sau bao nhiïunùm vêîn coân lûu laåi núi naây, dêîu con ngûúâi àoá àaätrúã vïì vúái caát buåi. Nhûäng ngûúâi nhû Sakichi quaã laâàaä àïí laåi möåt dêëu êën cuãa mònh trïn thïë giúái, àïí caáitïn cuãa öng maäi trúã thaânh huyïìn thoaåi khöng chóàöëi vúái têët caã ngûúâi dên cuãa àêët nûúác mùåt trúâi moåcmaâ coân àöëi vúái haâng triïåu triïåu ngûúâi trïn traái àêëtnaây.

Nùm 1936, cöng ty Toyota àaä cöng böë chiïëc xeö-tö àêìu tiïn, múã àûúâng cho kyã nguyïn huy hoaângcuãa têåp àoaân Toyota – “ngûúâi khöíng löì chêu AÁ”trïn thõ trûúâng saãn xuêët ö-tö nhû möåt söë taåp chñkinh tïë Myä àaä goåi – sau naây.

Nùm 2005, vúái doanh thu gêìn 180 tó àöla,Toyota laâ têåp àoaân duy nhêët cuãa Nhêåt Baãn vaâcuäng laâ duy nhêët cuãa chêu AÁ nùçm trong danh saáchTop Ten cuãa nhûäng têåp àoaân coá qui mö lúán nhêët.Sûå hiïåu quaã trong kinh doanh cuãa Toyota àûúåc thïíhiïån roä nhêët úã con söë lúåi nhuêån khöíng löì lïn túái 11tó àöla trong nùm 2005.

Toyota àûa tiïîn nùm 2006 bùçng ngöi võ aá quêntrïn thõ trûúâng xe húi úã Myä noái riïng vaâ thïë giúái noáichung. Nùm 2007, haäng naây àaä vaåch ra kïë hoaåchtiïën lïn giaânh võ trñ dêîn àêìu vúái lûúång ö-tö baán raûúác tñnh khoaãng 9 triïåu 420 ngaân chiïëc, boã quaGeneral Motors (Myä) möåt caách dïî daâng.

Nhûng thaânh cöng cuãa Toyota khöng chó thïíhiïån bùçng nhûäng con söë maâ coân thïí hiïån úã möåt taâisaãn trñ tuïå coá yá nghôa lúán lao hún nhiïìu: Àoá laâ möåthïå thöëng nhûäng phûúng phaáp töí chûác vaâ quaãn lyásaãn xuêët àûúåc mang tïn hiïåu Toyota (Toyota Pro-duction System) do Sakichi àùåt nïìn moáng vaâ ngûúâicon trai cuãa öng, Toyoda Kiichiro, tiïëp bûúác cha àïíhoaân thiïån hún, cuöëi cuâng laâ nhûäng con ngûúâi taâihoa nhû Toyoda Eiji, Toyoda Shoichiro, OhnoTaiichi, Shingo Shigeo... àaä cuå thïí hoáa hïå thöëngnaây, nêng noá lïn thaânh möåt nghïå thuêåt, möåt triïëtlyá, thêåm chñ laâ möåt “àaåo” cho nhûäng doanh nghiïåpnon treã hoåc têåp vaâ aáp duång. “Khöng ngûâng suynghô, saáng taåo, hoåc têåp vaâ tûå hoaân thiïån” – àoá laâcaái thêìn cuãa “àaåo Toyota” maâ anh chaâng thúå möåctaâi hoa àaä têm niïåm ngay tûâ thuúã coân “vêåt löån” vúáinhûäng chiïëc maáy dïåt bùçng göî. Vúái nhûäng phûúngphaáp töí chûác, quaãn lyá saãn xuêët àaä vaâ àang àûúåcrêët nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu quan têm (vïì sau àûúåchïå thöëng hoáa kïët húåp vúái nhûäng phûúng phaápkhaác nûäa taåo thaânh hïå thöëng Lean Production vaâcoá hùèn viïån nghiïn cûáu vïì hïå thöëng naây), Toyodaàaä àem laåi cho àêët nûúác mònh möåt baáu vêåt maâ


bêët cûá ngûúâi dên Nhêåt Baãn naâo cuäng coá thïí tûå haâo.Tûâ chiïëc maáy dïåt tay àïën chiïëc maáy dïåt tûå àöång,

tûâ chiïëc maáy dïåt tûå àöång àïën chiïëc ö-tö àúâi múáibêy giúâ – chùång àûúâng êëy khöng phaãi chó cuãa riïngToyoda Sakichi, mùåc duâ, coá thïí noái, öng àaä duängcaãm àùåt bûúác chên àêìu tiïn trïn con àûúâng gaigoác êëy. Chùång àûúâng gian khoá àoá coá dêëu chên cuãabiïët bao cöång sûå, tûâ nhûäng ngûúâi thúå, nhaâ phaátminh, chuyïn gia taâi chñnh, kyä sû cho àïën caácchuyïn gia quaãn lyá kinh tïë... Nhûng ta coá thïí noáingùæn goån rùçng, chùång àûúâng naây àûúåc bùæt àêìu tûâmöåt ûúác mú. Möåt ûúác mú àeåp àeä vaâ cao caã: cöënghiïën hïët mònh cho àêët nûúác, cho nhên loaåi.

Nhêåt Baãn laâ möåt dên töåc phûúng Àöng hïët sûáclaäng maån vúái truyïìn thuyïët vïì chaâng Izanaghi vaânaâng Izanami bùæc Thiïn Cêìu Kiïìu xuöëng haå giúáiûúm mêìm cuöåc söëng. Toyoda Sakichi cuäng mangtrong mònh baãn tñnh laäng maån êëy, nhûng kïët húåpvúái caái nhòn thûåc tïë cuãa möåt nhaâ phaát minh taâinùng, vaâ öng àaä laâm nïn nhiïìu àiïìu kyâ diïåu khöngngúâ.

Nhòn laåi cuöåc àúâi cuãa Sakichi, sûå nghiïåp cuãaSakichi, chuáng ta khöng chó muöën tòm hiïíu vïì öngvaâ nhûäng baâi hoåc trong kinh doanh maâ öng àaäcuâng hêåu duïå cuãa mònh trong têåp àoaân Toyota àïílaåi. Chuáng ta coân muöën tin vaâo khaã nùng saáng taåovö haån cuãa con ngûúâi, nhûäng con ngûúâi thêåt bònhthûúâng chûá khöng phaãi nhên vêåt truyïìn thuyïët, àaäbiïën nhûäng ûúác mú vô àaåi thaânh hiïån thûåc.

ÚÃ àêu àoá, ûúác mú cuãa ai àoá àang àûúåc êëp uã.Haäy thöíi buâng noá lïn thaânh möåt hoaâi baäo lúán vaâkhöng àïí noá luåi taân trong vö voång. Haäy bùæt àêìucon àûúâng cuãa mònh àïí àïën vúái “miïìn xa xöi tuyïåtvúâi”(*) ! Haäy àùåt dêëu chên mònh trïn con àûúângchûa coá dêëu chên qua!

Àoá laâ thöng àiïåp maâ cuöën saách naây muöën gûãi túáibaån àoåc.

___________________

* Tïn möåt baâi haát cuãa Nga, chó “miïìn nuöi dûúäng nhûäng ûúác mú”


hêìn I.

LAÂM SÖËNG DÊÅYNGAÂNH DÏÅT MAY

NHÊÅT BAÃN

Tûâ möåt chaâng thúå möåc trong möåt laâng ngheâo lamluä, vúái niïìm mú ûúác giuáp cho cöng viïåc dïåt maycuãa nhûäng ngûúâi meå Nhêåt Baãn khöng phaãi quaávêët vaã, Toyoda Sakichi maây moâ chïë taåo ra nhûängchiïëc maáy dïåt vaâ khöng ngûâng hoaân thiïån chuáng.Cöng viïåc lùång leä êëy àaä goáp phêìn quan troångvaâo viïåc vûåc dêåy ngaânh dïåt may truyïìn thöëngcuãa àêët nûúác Phuâ Tang, dêìn bõ lêën lûúát trûúáclaân soáng vaãi voác giaá reã cuãa chêu Êu nhûäng nùmcuöëi thïë kyã XIX.

P


BÙÆT CHÛÚÁCMAÂ LAÂM TÖËT HÚN

MÚÁI LAÂ ÀIÏÌUÀAÁNG QUYÁ


Kosai, 1927.Tiïîn chên moåi ngûúâi vïì sau bûäa tiïåc, Kichiiro

thêëy cha coá veã húi trêìm ngêm, khaác vúái veã phêënkhúãi trûúác àoá vaâi giúâ. Höm nay laâ möåt ngaây quantroång àöëi vúái cha anh, Toyoda Sakichi, vúái gia àònhanh, vúái caã gia töåc Toyoda naây. Vúái 119 phaát minhàoáng goáp cho nïìn cöng nghiïåp dïåt Nhêåt Baãn, chaanh àûúåc vinh dûå gùåp mùåt vaâ chuyïån troâ cuângThiïn hoaâng. Vöën laâ ngûúâi ñt noái, àöi khi bõ moåingûúâi coi laâ lêåp dõ, öng cuäng khöng kïí nhiïìu vïìnhûäng lúâi khen ngúåi cuãa Thiïn hoaâng, khöng noáiàïën phêìn thûúãng maâ Ngûúâi trao tùång cho cuöåc àúâinöî lûåc caãi tiïën nhûäng chiïëc maáy dïåt cuãa öng – phêìnthûúãng cao quyá nhêët: huên chûúng Vò sûå nghiïåpphuåc vuå Nhêåt triïìu. Kiichiro biïët, cha mònh rêët vui.Öng uöëng nhiïìu hún thûúâng ngaây vaâ khöng vöåivaâng rúâi baân ùn àïí trúã vïì “thaáp ngaâ khoa hoåc” cuãamònh nhû moåi höm.

- Cha húi mïåt, thûa cha?- Khöng, cha àang nghô àïën baâ nöåi con. Chñnh

baâ cuãa con laâ ngûúâi khiïën ta mú ûúác àïën chiïëc maáydïåt tûå àöång. Vaâ trong nhûäng phuát giêy nhû thïënaây, ta nhúá àïën baâ nöåi con vö cuâng!

Kiichiro trên troång nhûäng giêy phuát hiïëm hoi maângûúâi cha thöí löå nöîi loâng mònh vúái anh. Trong giaàònh, hai cha con anh hiïëm khi ngöìi cuâng nhautrong cùn nhaâ êëm cuáng cuãa hoå, caâng khöng mêëykhi troâ chuyïån têm sûå hay giaäi baây loâng mònh. Anhthûúâng gùåp cha taåi xûúãng, bïn nhûäng ngöín ngangmaáy moác vaâ tiïëng maáy öìn aâo cöång vúái muâi dêìu múäbuãa vêy xung quanh. Song, bao giúâ Kiichiro cuängcaãm thêëy gêìn guäi ngûúâi cha taâi nùng cuãa mònh.Anh bùæt nhõp àûúåc caã nhûäng yá nghô nhoã nhêët trongcöng viïåc cuãa cha vaâ hiïíu öng qua nhûäng baâi hoåcnho nhoã trong möîi haânh àöång chûá khöng phaãibùçng lúâi noái... Anh móm cûúâi nhúá àïën caái höìi coânchûa vaâo àaåi hoåc. Luác àoá, anh ài vúái cha ra xûúãng.Thêëy mêëy chiïëc àinh öëc rúi ngoaâi àûúâng, anhnghõch ngúåm lêëy chên hêët ài thò cha ngùn laåi. Öngdûâng laåi, nhùåt nhûäng con öëc lïn, cêín thêån goái vaâotúâ giêëy, cêët vaâo tuái aáo. Khöng àïí cêåu con trai kõpngaåc nhiïn, öng noái: “Con nghô laâ nhûäng caái naâyvûát ài àûúåc sao? Con nghô laâ xûúãng nhaâ mònh coánhiïìu quaá chûá gò? Caái àinh öëc naây, noá cuäng nhûcon ngûúâi chuáng ta vêåy, sinh ra khöng phaãi àïí vûátvaâo soåt raác, caái gò cuäng coá chöî cuãa noá àêëy, con traiaå”. Baâi hoåc thêëm thña àïën nöîi cûá möîi lêìn àõnh vûátmöåt chi tiïët maáy hoãng, anh laåi nhúá àïën lúâi cha, laåicöë hònh dung xem coá coân duâng noá vaâo viïåc gò àûúåcnûäa khöng.

Sakichi laåi noái tiïëp, cùæt ngang doâng höìi tûúãngcuãa con trai:


- Con coân nhúá nhiïìu lêìn cha nhùæc con chuá yá àïënngaânh cöng nghiïåp ö-tö chûá?

- Vêng, thûa cha. Con vêîn theo doäi vaâ cha biïëtàêëy, trong trûúâng, con àaä àûúåc hoåc nhiïìu vïì chïëtaåo maáy... Nhûng...

- Nhûng con chûa bao giúâ nghô àïën viïåc cöng tycuãa chuáng ta seä bùæt tay thêåt sûå nghiïn cûáu vïì ö-tö àïí sau naây phaát triïín theo hûúáng àoá?

- Con coá nghô túái. – Kiichiro thùèng thùæn noái. –Nhûng khöng chùæc chuáng ta àaä laâm àûúåc. Tònhhònh baán maáy dïåt hiïån nay cuãa chuáng ta àang coáchiïìu hûúáng töët.

- Àuáng, nhûng con phaãi hiïíu rùçng, cha luön noáivúái con, cöng nghiïåp ö-tö múái laâ ngaânh cöngnghiïåp cuãa tûúng lai. – Cha anh ngùæt lúâi – Nhûängchiïëc maáy dïåt cuãa chuáng ta àaä sùæp trúã thaânh quaákhûá röìi. Cuäng nhû cha con mònh àêy. Cha àaä sùæpthaânh quaá khûá, vaâ tûúng lai chñnh laâ con!

Kiichiro xuác àöång. Thò ra cha vêîn nung nêëu yátûúãng thêm nhêåp vaâo ngaânh saãn xuêët ö-tö tûâ rêëtnhiïìu nùm nay, sau nhûäng chuyïën ài tham quanúã Myä vaâ chêu Êu. Thaáng 3 nùm 1918, khi àaåo luêåttrúå cêëp xe quên àöåi àûúåc ban haânh, caác têåp àoaân,cöng ty lúán cuãa Nhêåt vúái nguöìn vöën àêìy àuã bùætàêìu nghiïm tuác cên nhùæc viïåc gia nhêåp ngaânhcöng nghiïåp ö-tö. Vaâo thúâi àiïím àoá, KiichiroToyoda coân àang theo hoåc chuyïn ngaânh cöngtrònh cú khñ taåi Àaåi hoåc Hoaâng gia Tokyo, mùåc duâhêìu hïët caác khoáa hoåc phöí biïën nhêët taåi trûúâng àaåi

hoåc naây chó têåp trung vaâo chuyïn ngaânh chïë taåotaâu thuyïìn. Thïë hïå sinh viïn cuâng lûáa tuöíi vúáiKiichiro àaä bùæt àêìu hûáng thuá vúái nhûäng àöång cúàöët trong. Cha anh àaä khuyïën khñch anh rêët nhiïìutrong viïåc naây, luön luön nhùæc nhúã anh phaãi chuátroång àïën àöång lûåc hoåc, chïë taåo maáy, mùåc duâ muåctiïu luác àoá cuãa anh laâ hoåc xong seä vïì cöng ty Böngvaãi súåi laâm viïåc, vaâ cha anh chûa noái gò àïën viïåccoá thïí cöng ty seä lêën sên sang ngaânh cú khñ ö-tö.YÁ tûúãng êëy öng chó àïì cêåp àïën trong vaâi cuöåc hoåpgiûäa caác cöí àöng sau khi anh àaä ra trûúâng, àuánghún laâ giûäa möåt söë thaânh viïn cuãa àaåi gia àònhToyoda. Moåi ngûúâi nghe vaâ im lùång, chûa möåt ainoái lïn yá kiïën cuãa mònh. Nhûng Kiichiro biïët, chûaai, kïí caã anh, kïí caã chuá Nishikawa Akiji, chiïën hûäulêu nùm cuãa cha anh, ngûúâi àaä saát caánh cuâng öngtrong nhûäng lêìn tham quan úã Myä vaâ chêu Êu,hònh dung àûúåc tûúng lai cuãa cöng ty Böng vaãi súåiToyoda naây laåi coá thïí dñnh daáng àïën möåt ngaânhcöng nghiïåp múái meã nhû vêåy. Nùm ngoaái, cha anhcho xêy möåt nhaâ maáy saãn xuêët maáy dïåt tûå àöångmúái úã Kariya vúái töíng söë vöën àêìu tû laâ 1 triïåu yïn(460 ngaân àöla) vaâ àaä saãn xuêët àûúåc 1203 maáydïåt tûå àöång ngay trong nùm nay. Vúái khöëi lûúångcöng viïåc khöíng löì vaâ khêín trûúng nhû thïë,Kiichiro khöng thïí ngúâ rùçng, cha anh vêîn quantêm vaâ day dûát vúái viïåc bùæt àêìu möåt thûã thaáchmúái, khoá khùn maåo hiïím hún caã xûa kia khi öngquyïët têm gùæn àúâi mònh vúái nhûäng chiïëc maáy dïåt.


àûúåc nhûäng chiïëc maáy dïåt thöng minh, tûå dûâng laåichúâ sûãa löîi, tûå àöång thay suöët chó, thay con thoi,àöìng thúâi laåi àiïìu khiïín dïî daâng àïën nöîi möåt cöthúå dïåt beá nhoã cuäng coá thïí chó huy caã daân maáy dïåthaâng chuåc, thêåm chñ sau naây seä laâ haâng trùm chiïëcmaáy. Nhûäng chiïëc maáy naây khöng coân xa caách,laånh luâng nûäa, chuáng dûúâng nhû àaä nhû àöìngloâng vúái con ngûúâi, quyïët khöng àïí xaãy ra möåt löîinhoã naâo trïn mùåt vaãi. Nhûäng chiïëc maáy cuä lêåp tûáckhöng àûúåc baây baán nûäa. Daân maáy múái àûúåc àûavaâo saãn xuêët haâng loaåt vaâ cöng ty nhêån àûúåc àúnàùåt haâng túái têëp. Thaáng 2.1927, taåi Kariya, chaanh àaä cho töí chûác buöíi triïín laäm maáy dïåt àïíngûúâi xem àûúåc têån mùæt nhòn thêëy viïåc saãn xuêëtnhûäng chiïëc maáy dïåt thöng minh àaä sûã duång àïëndêy chuyïìn cöng nghïå chñnh xaác nhû thïë naâo vaâhoå àûúåc tham quan xûúãng dïåt gêìn 520 chiïëc maáymúái cuãa nhaâ Toyoda hoaåt àöång hïët cöng suêët vúái20 cöng nhên àiïìu khiïín. Daân maáy hoaân toaân tûåàöång, coá thïí tûå laâm viïåc caã àïm maâ khöng cêìnngûúâi coi soác. Àêy laâ kïët quaã cuãa phûúng phaápKaizen, laâ phûúng phaáp gêìn nhû chuã àaåo trongcöng viïåc cuãa cha con anh vaâ nghôa laâ liïn tuåc,khöng bao giúâ ngûâng viïåc hoaân thiïån têët caã caácsaãn phêím cuãa mònh. Anh tin chùæc rùçng luác naâocuäng coá thïí tòm ra àûúåc nhûäng caái töët hún nûäa àïíthay thïë nhûäng gò mònh àaä coá. Sau naây, nhêët àõnhanh seä têåp húåp nhûäng àiïìu naây thaânh möåt quytùæc hoaåt àöång cuãa cöng ty vaâ nïëu cêìn phaãi chùng

Sakichi laåi tiïëp tuåc maåch suy nghô cuãa mònh:“Möåt chiïëc xe àûúåc taåo nïn tûâ sùæt, theáp, cao su,

kñnh, vaãi... Têët caã nhûäng vêåt liïåu naây chuáng ta àïìucoá caã. Nhûng nhûäng chiïëc xe chaåy trïn àûúâng phöëNhêåt hiïån giúâ laåi toaân laâ xe Myä. Cha khöng hiïíucon nghô sao, nhûng vúái cha, cha coá quyïìn nghôàïën loâng tûå haâo dên töåc. Con nhòn maâ xem, trïnàûúâng phöë chuáng ta phaãi coá nhûäng chiïëc xe NhêåtBaãn do ngûúâi Nhêåt saáng taåo thay vò nhûäng chiïëcFord laáng boáng cuãa Myä nhû bêy giúâ. Phaãi bùæt àêìuthöi, con trai aå. Haäy bùæt àêìu bùçng viïåc nghiïm tuácnghiïn cûáu nhûäng àöång cú do ngûúâi Myä taåo ra. Bùætchûúác hoå khöng phaãi laâ àiïìu àaáng xêëu höí àêu. Bùætchûúác maâ laâm töët hún múái laâ àiïìu àaáng quyá àêëy.Chuáng ta seä laâm ra nhûäng chiïëc xe daânh cho ngûúâiNhêåt bùçng chñnh khöëi oác vaâ baân tay cuãa ngûúâiNhêåt! Cha tin con. Cha tin úã kiïën thûác cuãa con. Duâsao con cuäng coá kiïën thûác nïìn toaân diïån hún chanhiïìu...”

Kiichiro biïët cha anh àang nhùæc àïën thaânh cöngcuãa hai cha con trong viïåc caãi taåo chiïëc maáy dïåt tûåàöång cuãa mònh vaâo nùm 1924. Khi êëy, cha anh àaätaáo baåo àïì nghõ caác cöí àöng trong cöng ty uãng höåkïë hoaåch nghiïn cûáu vaâ caãi tiïën cêëp töëc möåt söë chitiïët trong maáy dïåt. Chó trong hai thaáng àaä coá mûúâiphaát minh nhoã àûúåc thûåc hiïån àöìng thúâi coá möåtphaát minh quan troång do chñnh anh tòm ra nhùçmcaãi tiïën daân con thoi tûå àöång. Àêy thêåt sûå laâ niïìmvui lúán cuãa cha anh vò ûúác mú cuãa öng laâ saãn xuêët


biïíu ngûä, khêíu hiïåu, anh cuäng seä laâm. Rêët coá thïíanh seä cho laâm bùng-rön thêåt to, ghi chûä gò nhó, aâàaåi loaåi nhû “Kaizen bêët tûã!” hoùåc “Kaizen hay laâchïët” chùèng haån. Vúái anh, àûúåc laâm viïåc cuâng cha,saát caánh bïn cha àïí biïën ûúác mú cuãa cha con anhthaânh sûå thûåc àaä laâ möåt àiïìu coá yá nghôa lúán laocuãa cuöåc àúâi naây, vaâ nhûäng baâi hoåc nhêån àûúåc tûâcha khiïën anh vui sûúáng. Vaâ chó vêåy thöi. Chûabao giúâ anh nghô sêu xa hún àïën chuyïån thûâa kïë,chuyïån gia saãn, chuyïån ai seä àiïìu haânh caác nhaâmaáy dïåt may cuãa Toyoda nhû moåi ngûúâi vêîntûúãng, nhêët laâ sau khi cha anh liïn kïët mêåt thiïëtvúái gia àònh Kodama vaâ em rïí Risaburo – ngûúâigêìn nhû chiïëm võ trñ con caã trong gia àònh. Ai cuängchï anh öëm yïëu, khöng dai sûác vaâ ngêìm àoaánrùçng cha seä khöng giao cho anh troång traách gòquan troång, ngêìm toã ra thöng caãm vúái “nöîi àau”cuãa anh bõ tûúác àoaåt mêët võ trñ quan troång trongnhaâ. Anh chó cûúâi. Anh cuäng khöng hay noái, vò thïëmaâ moåi ngûúâi chûa hiïíu loâng anh. Laâ con cuãa möåtngûúâi nhû Toyoda Sakichi – àoá àaä laâ möåt moán quaâlúán cuãa cuöåc àúâi röìi. Hún nûäa, nhûäng têm sûå cuãacha thò anh laåi rêët hiïíu. Cha cêìn gò úã àûáa con trainaây? Chùæc chùæn àoá khöng phaãi chó laâ chuyïån àiïìuhaânh cöng viïåc nhû caã nhaâ anh vêîn àang laâm. Chakyâ voång úã anh nhûäng àiïìu lúán lao hún nhiïìu. Nghôàïën àêy, Kiichiro móm cûúâi möåt mònh. Nhòn sangcha, anh nhêån thêëy dûúâng nhû öng vêîn àangchòm àùæm vaâo doâng suy tûúãng xa xöi naâo àoá.

Kiichiro hiïíu, cha anh àang höìi tûúãng laåi thuúã xaxûa, caái ngaây caách àêy hún 40 nùm khi öng bùætàêìu dêën thên vaâo cuöåc àúâi àêìy thûã thaách nhûngcuäng àêìy duäng caãm cuãa möåt ngûúâi thúå, möåt nhaâphaát minh saáng chïë khöng yá thûác àûúåc hïët viïåclaâm cuãa mònh maâ chó quyïët têm muöën laâm möåtviïåc coá ñch cho ngûúâi meå thên yïu, cho baâ con laângxoám vaâ giúâ àêy, cuöëi cuâng, ngûúâi thúå taâi hoa êëy àaäàûúåc vinh danh.


TAÁO BAÅOVÚÁI ÛÚÁC MÚ


MA LÛÅC CUÃA CHIÏËC KHUNG CÛÃI

Nhûäng nùm 80 cuãa thïë kyã XIX.Ngöi laâng nhoã Shizouka (bêy giúâ laâ thaânh phöë

Kosai) taåi Nhêåt Baãn vöën luön röån raâng tiïëng khungcûãi thoi àûa, nhûng giúâ àêy àaä khöng coân khöngkhñ söi nöíi nhû nhiïìu nùm trûúác nûäa. Caác cö thiïëunûä dûúâng nhû uïí oaãi vúái nghïì canh cûãi dïåt maynaây, chó coân caác baâ meå vêîn nhêîn naåi coâng lûngbïn khung cûãi göî, chöëc chöëc laåi dûâng tay nöëi chóàûát giûäa chûâng.

Sakichi ngöìi ngùæm meå laâm viïåc. Anh thûúngngûúâi meå gùæng goãi dïåt nhûäng têëm vaãi àïí baán vúáigiaá reã nhêët, nhûng caác thao taác thò quaá nhiïìu vaâcöng viïåc laâm cho baâ luön têët bêåt. Caã àúâi meå bïnkhung dïåt coá thïí coân vêët vaã hún cha anh àeäo àuåchaâng ngaây vúái göî möång, cûa baâo. Anh thêëy chñnhcha anh cuäng khöng ngúâ cöng viïåc cuãa meå laåi vêëtvaã nhû vêåy. Sakichi àaä nhêån ra àiïìu naây tûâ lêu vòanh luön coá thoái quen quan saát nhûäng thanh dêåpcuãa maáy dïåt, baân tay gêìy guöåc cuãa meå thoùn thoùætàûa chiïëc thoi chaåy qua chaåy laåi khöng ngûângnghó. Loâng anh dêng lïn caãm giaác lêîn löån: vûâathûúng xoát, vûâa caãm phuåc, laåi thêëy caái cöng viïåcnaây nhû coá möåt ma lûåc kyâ laå, khiïën cûá ra àûúâng

thò thöi chûá hïî vïì àïën nhaâ laâ anh laåi tó mêín ngöìinhòn. Cha anh vêîn baão: “Àaân öng con trai àûângquêín quanh xoá bïëp, ngùæm viïåc àaân baâ. Ra àûúângài! Cêìm buáa cêìm cûa ài! Cho xûáng laâ möåt kacho(*)

cuãa gia àònh.” Sakichi hiïíu nöîi loâng cha. Laâ con caã,anh phaãi nöëi nghiïåp cha. Möåt “kacho” cuãa giaàònh! Hùèn caái tûâ naây vêîn àûúåc cha anh nhùæc àïënluön, tûâ khi anh coân beá nïn noá nhû àûúåc khùæcchaåm trong àêìu Sakichi, noá vang lïn nhû möåt lúâihõch kïu goåi chñ trai. Cha vêîn khen anh kheáo tay.Nhûäng cöng viïåc baâo, cûa, àuåc àeäo... àöëi vúái anhkhöng hùèn laâ khöng hûáng thuá. Anh vêîn giuáp chamöåt caách say mï. Nghïì möåc àem àïën cho anh sûåkheáo leáo vaâ tñnh kiïn nhêîn. Nhûng hònh nhû, àïígùæn boá caã àúâi vúái möåt nghïì naâo àoá, sûå hûáng thuákhöng thöi coân chûa àuã. Anh lúâ múâ nhòn thêëytûúng lai cuãa mònh khöng phaãi laâ möåt chaâng thúåmöåc taâi hoa maâ laâ... möåt caái gò àoá chûa roä, nhûngnoá phaãi gùæn vúái sûå dao àöång nhõp nhaâng, nhûänghoaåt àöång khöng ngûâng nghó theo möåt quy luêåtbêët biïën naâo àoá maâ anh coá thïí àiïìu khiïín àûúåc.Tiïëc thay, anh khöng àûúåc hoåc nhiïìu àïí coá thïí goåitïn caái nghïì maâ anh mú ûúác êëy. Maâ anh cuängchùèng cêìn. Anh vöën ñt noái. Anh chó caãm, caãm bùçngcaã têm höìn mònh, bùçng nhiïåt huyïët tuöíi treã, nhêëtlaâ möîi khi ngöìi bïn khung dïåt nhòn meå laâm viïåc.Mêëy lêìn àïì nghõ meå cho moá tay vaâo khung cûãi thò____________

* Ngûúâi chuã gia àònh (trong tiïëng Nhêåt).


baâ cûá àuöíi quêìy quêåy. Meå anh vêîn laâ baâ meå Nhêåttruyïìn thöëng, cam chõu, luön àïì cao chöìng vaâ caáccon trai, baâ khöng muöën con mònh nhuåt chñ traibïn chiïëc khung cûãi dïåt têìm thûúâng naây.

Möåt höm, àang luái huái xem xeát chiïëc maáy dïåt taycuä kyä cuãa meå, tranh thuã khi baâ àang bêån ngoaâiàöìng, Sakichi mên mï chiïëc suöët nhoã, thêìm nghôàïën àöi baân tay meå röìi laåi nhúá àïën lúâi thêìy giaáotrong lúáp hoåc buöíi töëi cuãa mònh: “Möîi möåt àiïìu gòdo trñ tuïå con ngûúâi taåo ra, àem laåi sûå tiïën böå chocuöåc söëng con ngûúâi – ngûúâi ta goåi laâ phaát minh.Vñ duå James Watt phaát minh ra maáy húi nûúác hayanh em nhaâ Wright phaát minh ra maáy bay – àoá laânhûäng phaát minh vö cuâng quan troång khiïën àúâisöëng cuãa loaâi ngûúâi tiïën lïn möåt bûúác...”. Lúâi thêìygiaáo laâm loáe lïn trong àêìu chaâng trai treã möåt tiasaáng soi roä nhûäng yá nghô anh vêîn coân lúâ múâ vïìnghïì nghiïåp cuãa mònh: Phaãi röìi, mònh coá thïí laâmmöåt àiïìu gò àoá cho cuöåc söëng meå mònh àûúåc dïîchõu hún, cho cuöåc söëng cuãa caác baâ meå trong ngöilaâng naây àûúåc nheå nhaâng hún! Àoá laâ chiïëc maáy dïåt.Mònh phaãi nghô ra caái gò àoá àïí chiïëc maáy chaåynhanh hún vaâ meå mònh khöng phaãi moãi tay coânglûng nhû trûúác. Àoá coá thïí goåi laâ phaát minh àûúåckhöng nhó?

Sakichi móm cûúâi nhúá àïën cuöåc tranh luêån giûäaanh baån cuâng lúáp Ichiro töëi qua vïì chuyïån phaátminh vaâ baãn quyïìn. Anh troát buöåt miïång noái àïënmú ûúác cuãa mònh: mònh coá trñ oác, coá tay nghïì

kheáo, leä naâo khöng thïí nghô ra möåt caái gò múái meãàoáng goáp cho cuöåc söëng, ñt nhêët laâ cuöåc söëngngheâo khoá cuãa ngûúâi dên laâng mònh? Ichiro àaäcûúâi anh khi anh noái àïën chiïëc maáy dïåt:

- Túá tûúãng cêåu nghô àïën caái gò cao siïu! Dïåt vúáicûãi laâ chuyïån àaân baâ con gaái. Kïí caã laâ cêåu nghô racaái gò laâm khung dïåt êëy noá to ra hay nhoã ài thòcuäng khöng àûúåc cêëp bùçng phaát minh hay dñnhdaáng gò àïën caái luêåt... luêåt gò nhó... aâ Luêåt Baãnquyïìn maâ thêìy noái àïën àêu. Ñt ra, möåt phaát minhcuäng phaãi mang têìm thïë giúái möåt chuát nhû lêëy sûáclûãa tûâ mùåt trúâi vaâ giaá laånh cuãa mùåt trùng phuåc vuåcon ngûúâi chùèng haån! Haâ haâ, thïë maâ cêåu laåi nghôàïën caái maáy dïåt vaãi göî nhaâ cêåu!

- Nhûng nïëu mònh nghô ra möåt böå phêån naâo àoákhiïën baân tay cuãa meå mònh vaâ caã cuãa meå cêåu nûäakhöng quaá moãi khi àûa qua àûa laåi con thoi... Noácoá thïí tûå chaåy chùèng haån, bùçng caách àaåp chên...vñ duå thïë, thò àoá khöng phaãi laâ möåt tiïën böå aâ? Maâthêìy àaä baão bêët kyâ àiïìu gò laâ tiïën böå, caãi thiïåncuöåc söëng con ngûúâi àïìu coá thïí goåi laâ phaát minhcú maâ?

- Cêåu noái thïë thò mònh chõu röìi. Nhûng maâ noávêîn thïë naâo êëy... – Ichiro noái röìi hinh hñch cûúâi.

Sakichi khöng quen noái nhiïìu, anh dûâng cêuchuyïån úã àoá, nhûng bêy giúâ, khi súâ vaâo chiïëc maáydïåt vaãi cuä thên quen cuãa meå, anh thêëy söi suåcquyïët têm. Phaãi röìi, anh vêîn nghe thêìy giaáo noái vïìcuöåc khuãng hoaãng kinh tïë úã Nhêåt Baãn. Àêët nûúác


anh thúâi Thiïn hoaâng Minh Trõ àaä àûúåc múã cûãathöng thûúng vúái caác nûúác. Khöng hiïíu hay dúã rasao, nhûng roä raâng, têëm vaãi meå dïåt khöng coân giaátrõ nhû xûa nûäa. Ngûúâi ta coá thïí mua nhûäng chiïëcaáo vaãi cotton nhêåp caãng tûâ Anh, tröng cuäng àeåpmaâ giaá thaânh laåi khöng cao. Mêëy cö beá con nhaâYusuke àaä tuyïn böë vúái meå sau höm àûúåc baâ chõhoå trïn Tokyo gûãi cho ñt quêìn aáo ngoaåi: “Àêåp maáydïåt ài, meå aå, cùåm cuåi maâ laâm gò trong khi vaãi ngoaåinoá cuäng êëm vaâ àeåp, laåi chaã àùæt teåo naâo!”. Thêåtchùèng coá tñ loâng tûå tön dên töåc gò caã! Nghïì vaãi thòcoá trong tay maâ laåi phaãi ài mua cuãa ngûúâi. Cûá àaânaây thò röìi àêy moåi ngûúâi phaãi ài mua hïët tuöëttuöìn tuöåt moåi thûá sao? Laâm caái gò ra tiïìn àïí muatêët thaãy moåi thûá nhû thïë!!!

Àêëy, caái lyá cuãa anh noá chó giaãn dõ vêåy thöi,nhûng noá laâ göëc cuãa moåi trùn trúã trong anh mêëythaáng trúâi nay.

Xïëp chiïëc khung cûãi àaä thuöåc nhû loâng baân tayvaâo goác nhaâ, Sakichi bûúác ra sên, nghe ngoáng xemnhaâ ai coân tiïëng thoi àûa àïìu àùån vaâ baân chênanh bûúác vïì phña àoá tûå luác naâo.

Bïn nhaâ haâng xoám vùèng tiïëng thoi àûa. Baâ Ichicuäng àang tranh thuã dïåt nöët maãnh vaãi dïåt dúã tûâmêëy höm nay maâ viïåc àöìng aáng àaä khiïën baâ gaáclaåi. Thêëy boáng Sakichi, baâ dûâng tay. Cö con gaáiAiko nhanh nhaãu chaåy ra, cûúâi thêåt gioân: “Chaâoanh Sakichi! Anh sang xem meå em dïåt vaãi aå? AnhSakichi úi, em thêëy anh cêìm buáa, cêìm baâo tröng

ra daáng lùæm, hay hún ngöìi maáy dïåt nhiïìu àêëy anhaå!” Mùåt Sakichi àoã lïn, tai vaâ lûng noáng rêìn rêìn.Anh loáng ngoáng ngöìi xuöëng saân. Chûâng nhûthûúng haåi anh, baâ meå mùæng cö gaái röìi niïìm núã hoãihan xem anh coá viïåc gò, mùåc duâ baâ biïët toãng, coânviïåc gò vaâo àêy nûäa, anh laâ möåt khaán giaã trungthaânh trong cöng viïåc canh cûãi cuãa caác baâ, caác múåtrong laâng. Maáy dïåt nhaâ baâ coá cêëu taåo húi khaácmöåt chuát so vúái maáy nhaâ anh. Anh cûá im lùång ngöìixem baâ dïåt, àöi khi xin pheáp xoay ngang, xoay doåcchiïëc maáy, thaáo suöët ra ngöìi ào ào àaåc àaåc haânggiúâ khöng chaán. Kïí cuäng buöìn cûúâi, nhûng dûúângnhû caái cöng viïåc àïìu àïìu àïën nhaâm chaán naây cuãabaâ coá veã nhû hêëp dêîn hún khi coá chaâng trai treãnaây quan têm, maâ laåi quan têm möåt caách bïìn bó,khöng noái möåt lúâi nhûng àöi mùæt thò chùm chuáaánh lïn niïìm thñch thuá vö biïn.

** *

Muâa àöng nùm nay àïën muöån. Coã khö àaä chêëtàêìy trong kho, thaách thûác caái laånh giaá khö cùçn,khùæc nghiïåt cuãa muâa àöng àang àïën vúái nhûängböng tuyïët trùæng àêìu muâa húâ hûäng. Trúâi àaä sêåp töëitûâ lêu nhûng Sakichi khöng hay biïët. Anh coân maãimï bïn chiïëc maáy dïåt vaãi bùçng göî cuãa mònh. Baãnveä anh àaä veä xong nhûng sao nhûäng thanh göî vêînrúâi raåc, chûa laâm nïn höìn möåt chiïëc maáy dïåt àuángnghôa. Muâi coã khö thúm thúm nhùæc anh vïì chiïëc daådaây röîng cuãa mònh. Tûâ trûa àïën giúâ, vuâi àêìu vaâo


chiïëc maáy, anh àaä quïn “naåp nùng lûúång” chochñnh mònh. Hñt sêu vaâo ngûåc muâi coã thúm, anhthêëy saãng khoaái vaâ minh mêîn hún. Tûâ trong têmkhaãm, anh vêîn laâ chaâng nöng dên chñnh göëc, cêìncuâ vúái cöng viïåc vaâ yïu caái muâi ngai ngaái cuãa coã,cuãa buân. “Anh nöng dên, chaâng thúå möåc, vaâ rêët coáthïí seä laâ nhaâ phaát minh” – chó coân vaâi chi tiïët nhoãnûäa thöi. Anh móm cûúâi, caãm thêëy khöng coá gò laâmmònh naãn chñ àûúåc nûäa. Nhêët àõnh anh seä thûåchiïån àûúåc àiïìu mònh mú ûúác.

Tuy phaãn àöëi cöng viïåc aão tûúãng maâ anh theoàuöíi, song ngûúâi cha vêîn thïí hiïån sûå quan têmàïën con trai bùçng caách cuãa mònh. Maâ cha bûåcmònh thò cuäng chùèng oan. Lêu nay anh coi nheåviïåc hoåc nghïì möåc vaâ chó haâo hûáng ài sûãa maáy dïåtcho baâ con trong xoám. Caã laâng cûúâi cúåt anh,nhûng têët caã caác baâ, caác múå trong laâng àïìu úái úâigoåi anh möîi khi maáy dïåt gùåp truåc trùåc. Caái chûáckacho trong gia àònh, cha àaä coi anh khöng xûángàaáng. Nhûng niïìm àam mï àöëi vúái nhûäng khungcûãi, con thoi cuãa anh thò khöng bõ cha cùçn nhùçnnhiïìu nûäa. Cuäng nhû cha, anh àûúåc thûâa hûúãng úãgia töåc Toyoda möåt loâng tin sêu sùæc vaâo viïåc laâmcuãa mònh, khöng súå sai, luön muöën tòm toâi aápduång nhûäng caách laâm múái vaâo cöng viïåc. Chuyïånlaâm möåc cuäng nhû chuyïån àoáng khung cûãi dïåt,anh tûúãng cuäng coá nhiïìu àiïìu giöëng nhau khiïëncha àaä thêìm hiïíu loâng anh.

Baãn veä naây laâ baãn veä thûá bao nhiïu Sakichi

khöng nhúá roä nûäa. Veä bùçng tay trïn giêëy – anh veäàaä nhiïìu. Veä bùçng trñ tûúãng tûúång trong luác trùçntroåc trûúác khi ài vaâo giêëc nguã – anh veä cuängkhöng ñt. Möîi lêìn laâ möåt neát múái hún, möåt kiïíu khaáchún. Baãn veä chiïëc maáy dïåt tay bùçng göî cuãa anhxuêët phaát vêîn tûâ nhûäng khung cûãi cuä kyä cuãa xoámlaâng, nhûng caác chi tiïët khúáp hún vúái nhau. Tröngkhung cûãi thò to lúán, nùång nïì, nhûng töëc àöå chaåyseä nhanh hún gêëp àöi vaâ quan troång laâ anh àaätñnh toaán sao cho hoaåt àöång cú hoåc cuãa maáy keáodaâi hún àïí àöi tay meå àûúåc nghó ngúi trong möåtthúâi gian nhêët àõnh. Nhûng anh vêîn chûa tin vaâocaách tñnh toaán cuãa mònh, chûa hoaân toaân tûå tin.Chñnh vò thïë, Sakichi vö cuâng phêën khúãi khi nghetin vïì cuöåc triïín laäm cöng nghiïåp quöëc gia lêìn batöí chûác taåi Tokyo. Cöng cuöåc hiïån àaåi hoáa àêët nûúácàang phaát triïín maånh nïn nhûäng cuöåc höåi chúånhû thïë liïn tiïëp àûúåc töí chûác. Sakichi haå quyïëttêm lïn Tokyo tham quan möåt chuyïën. Anh lïnàûúâng vúái nhûäng suy nghô miïn man khöng dûátvïì chiïëc maáy dïåt cûãi cuãa riïng mònh.


** *

Tokyo, 1890.Thaânh phöë Tokyo öìn aâo song noá laåi khöng laâm

Sakichi caãm thêëy choaáng ngúåp. Anh thñch thuá caãmnhêån àûúåc sûå chuyïín mònh cuãa nïìn cöng nghiïåpnûúác nhaâ khi nhòn thêëy nhûäng nhaâ maáy moåc sansaát úã vuâng Tokyo-Yokohama. Tûâ nhaâ troå àïën khuvûåc triïín laäm khaá xa, nhûng anh khöng nïì haâ,khöng tiïëc söë tiïìn tiïët kiïåm àïí ài laåi, mua veá vaâocûãa... Vaâ àêy, hún 1.700 chiïëc maáy caác loaåi phuåcvuå cho nïìn cöng nghiïåp àaä hiïån ra trûúác mùæt anh.Anh nhû mï ài trong vûúng quöëc cuãa maáy moác,cuãa muâi dêìu múä. Caái muâi dêìu múä vúái anh sao maâthêåt löi cuöën! Àuã caác loaåi maáy moác phuåc vuå nhûängngaânh heåp cuãa nïìn cöng nghiïåp àang tûâng bûúáchiïån àaåi hoáa: maáy dêåp, maáy àoáng höåp, dêy chuyïìnthûåc phêím... Nhûng coá leä, caái thûá mï hoùåc anhnhêët vêîn laâ maáy dïåt. Nhûäng chiïëc maáy aánh theápsaáng loaáng thúâ ú khi anh chaåm tay vaâo, nhûngchñnh anh laåi run lïn vò phêën khúãi. Khöng àïí mêëtgiêy phuát quyá baáu naâo, anh ruát thûúác ra ào àaåc,lêëy buát chò giùæt trong tuái aáo ra phaác rêët nhanh trïncuöën söí maâ anh vêîn thûúâng mang theo ngûúâi.Trong söë nhûäng võ khaách àang chêåm bûúác ài quatûâng chiïëc maáy trong gian trûng baây, hùèn khöngai ngúâ rùçng, chaâng thanh niïn maãnh khaãnh, chùmchuá nhòn nhû nuöët tûâng chi tiïët trïn daân maáy naây,chó sau chûa àêìy 10 nùm nûäa seä laâ öng chuã cuãa

XÊY GIÊËC MÚ LÚÁN TÛÂKHO CHÛÁA COÃ

“Ngaây nay, ngûúâi da trùæng thûúâng hoãi rùçng dêntöåc Nhêåt Baãn àaä àoáng goáp gò cho nïìn vùn minhmúái? Ngûúâi Trung Hoa àaä phaát minh ra àõa baân,nhûng ngûúâi Nhêåt Baãn àaä saáng chïë àûúåc gò? Dêntöåc Nhêåt Baãn chó laâ nhûäng keã bùæt chûúác. Àêy laânhûäng gò ngûúâi da trùæng àaä noái. Vò thïë dên töåcNhêåt Baãn phaãi xem xeát vêën àïì naây möåt caáchnghiïm tuác. Àiïìu naây khöng coá nghôa laâ chuáng taphaãi àaánh nhau vúái ngûúâi da trùæng, nhûng chuángta phaãi cho hoå thêëy sûå thöng minh cuãa chuáng tavaâ göåt rûãa saåch nöîi xêëu höí naây... Chuáng ta àaä coáthuöëc Taka-Diastase vaâ baác sô Noguchi Hideo(*),nhûng nhûäng thaânh quaã naây àaä àûúåc thûåc hiïåndûúái sûå hûúáng dêîn cuãa ngûúâi da trùæng, vúái sûå giuápàúä cuãa hoå vaâ duâng caác phûúng tiïån cuãa hoå. Töinoái rùçng chuáng ta phaãi àaåt àûúåc sûå cao caã bùçngcaác khaã nùng cuãa chñnh dên töåc chuáng ta maâkhöng coá sûå giuáp àúä cuãa ngûúâi ngoaâi”. (SakichiToyoda)

_______________

* Baác sô y khoa vaâ nhaâ vi truâng hoåc ngûúâi Myä göëc Nhêåt, söëng vaâ laâmviïåc taåi Hoa Kyâ.


cöng nghiïåp Nhêåt Baãn thêåt sûå vúái nhûäng giaân maáymang nhaän maác Nhêåt Baãn àêëy, baác aå”.

Noái röìi, anh cuái àêìu chaâo öng laäo, quay bûúác racûãa. Àùçng naâo thò höm nay cuäng laâ luác anh phaãivïì nhaâ, vïì vúái nhaâ kho chûáa coã cuãa anh, núi nhûängchiïëc maáy dïåt thuã cöng bùçng göî, nhûäng àûáa continh thêìn cuãa anh àang chúâ àúåi àûúåc laâm viïåc.Anh cêìm chùåt cuöën söí trong tay, tûå hiïíu, chuyïënài khöng phaãi laâ möåt khoáa hoåc vïì maáy moác nhûngnoá giuáp ñch cho anh rêët nhiïìu vïì mùåt tinh thêìn.Anh biïët, duâ coân khoá khùn, duâ phaãi thûã nghiïåmnhiïìu nûäa anh múái àaåt àûúåc kïët quaã mong ûúác,nhûng anh àaä ài àuáng hûúáng. Quaã khöng sai khianh àaä àùåt ra nguyïn tùæc laâm viïåc cho mònh: “Phaãithûã. Phaãi laâm. Phaãi haânh àöång trûúác khi phaát biïíurùçng mònh khöng thïí. Khöng àûúåc súå sai. Sai àêusûãa àêëy...”

CHAÂNG SAKICHI COÁ PHEÁP LAÅ

Muâa heâ nùm 1890 – möåt muâa heâ àoã lûãa bònhthûúâng nhû bao muâa heâ khaác, nhûng àoá laâ möåtmuâa heâ àùåc biïåt àöëi vúái gia àònh Toyoda. Sau baoàïm thûác trùæng, sûãa ài sûãa laåi tûâng baãn veä, saunhiïìu ngaây vêåt löån vúái nhûäng khuác göî vö höìn,Sakichi àaä thöíi höìn cho chuáng khiïën chuáng trúãthaânh böå phêån cuãa möåt chiïëc maáy dïåt thuã cöng

möåt chiïëc maáy dïåt tûå àöång thöng minh àêìu tiïncuãa ngûúâi Nhêåt vaâ trong voâng 30-40 nùm sau àoácaác cöng ty dïåt may úã Nhêåt Baãn chó biïët àïën maáydïåt tûå àöång mang tïn anh – Toyoda Sakichi.

Àaä mêëy ngaây nay, öng baão vïå giaâ cuãa Höåi chúåkñn àaáo theo doäi chaâng thanh niïn ùn vêån xuïìnhxoaâng naây. Hai tuêìn diïîn ra triïín laäm laâ hai tuêìnanh ta cùæm rïî bïn caånh nhûäng chiïëc maáy. Hùèn laâcoá àiïìu gò múâ aám àêy. Thaáo chi tiïët, ùn cùæp phuåtuâng chùng? Hay laâ... ? Öng raão bûúác àïën bïn anhchaâng, kheä àêåp vaâo vai laâm anh ta giêåt bùæn mònh.Dûúâng nhû trûúác àoá, võ khaách laå àang chòm vaâonhûäng suy tû lung lùæm vaâ khöng coân biïët gò àïënxung quanh nûäa.

- Anh baån, anh laâm gò maâ ngaây naâo cuäng àïënàêy vêåy? Töi vêîn quan saát anh àêëy.

Chaâng trai luáng tuáng, chûa biïët giaãi thñch thïënaâo cho phaãi thò öng baão vïå àaä haå gioång:

- Thöi, vïì ài, àûâng luêín quêín quanh khu naâynûäa. Töi khöng biïët àöång cú anh àïën àêy laâm gò,nhûng töi seä baáo vúái ban töí chûác Höåi chúå àêëy.

Sakichi caãm thêëy ngheån ngaâo núi cöí hoång. Önggiaâ naây tûúãng mònh laâm àiïìu gò khuêët têët àêy.Khöng hiïíu sao, thay vò phên bua cho öng laäohiïíu, anh quay ngûúâi nhòn nhûäng chiïëc maáy vaâcêët gioång àêìy xuác àöång: “Baác nhòn xem, triïín laämcöng nghiïåp quöëc gia cuãa chuáng ta – cuãa NhêåtBaãn – nhûng maáy moác laåi àïën tûâ Anh, tûâ Phaáp.Töi ngùæm nhòn chuáng àïí tûúãng tûúång ra möåt nïìn


minh naây trûúác toaân dên laâng, trong àoá coá nhûängngûúâi vêîn aác miïång baão Sakichi nhaâ baâ laâ ngúángêín, laâ hoang tûúãng, laâ àaân öng mùåc vaáy! “Àêy,cêu traã lúâi cuãa con trai töi àêy!” – Gûúng mùåt ngûúâimeå saáng bûâng lïn. Tûâ chiïëc maáy múái, maãnh luåanhiïìu maâu daâi dêìn ra trong tiïëng reo taán thûúãngcuãa moåi ngûúâi: “Sakichi àuáng laâ coá pheáp laå! Sakichicoá pheáp laå!”

Àêìu nùm 1891, khi àaä caãi tiïën àûúåc möåt vaâi chitiïët trong chiïëc maáy dïåt bùçng göî thöng minh cuãamònh, Sakichi chñnh thûác viïët àún xin cêëp bùçngphaát minh. Vaâ anh àaä cêìm noá trïn tay, têëm bùçnglaâ nguöìn göëc cuãa nhûäng khaát khao, mú ûúác vaâhaânh àöång kiïn trò cuãa anh. Chùèng phaãi caách àêy6 nùm, lúâi thêìy giaáo noái vïì luêåt baãn quyïìn, vïìbùçng saáng chïë, phaát minh àaä àaánh thûác con ngûúâinhiïåt tònh cöëng hiïën cho àúâi trong anh sao! Anhbiïët mònh khöng thïí dûâng laåi. Anh muöën biïën caáimaáy dïåt bùçng göî naây thaânh chiïëc maáy dïåt bùçngàiïån, àïí meå anh seä chó cêìn ngöìi möåt chöî maâ àiïìukhiïín noá. Con àûúâng anh ài coân daâi. Vaâ anh nghôtúái Tokyo, thaânh phöë cöng nghiïåp, núi anh seä bùætàêìu chùång àûúâng gian khoá cuãa mònh.

bùçng göî àêìu tiïn cuãa nhaâ Toyoda, möåt chiïëc maáydïåt thöng minh hún chiïëc maáy meå anh vêîn duâng.Ûu viïåt cuãa chiïëc maáy naây úã chöî con thoi àûúåcSakichi tñnh toaán sao cho bùæt nhõp àûúåc vúái hoaåtàöång cuãa go luöìn súåi doåc cuâng luác vúái thúâi àiïímsúåi ngang haå xuöëng. Meå anh khöng phaãi tûå tay keáonûäa. Thêåt laâ kyâ diïåu! Nùng suêët cöng viïåc tùng gêëpàöi. Giaá thaânh cuãa maãnh vaãi dïåt ra dô nhiïn cuänggiaãm ài möåt nûãa! Song yá nghôa cuãa chiïëc maáy àöëivúái Sakichi vaâ vúái gia àònh anh laåi nùçm úã möåt àiïìukhaác: Vúái Sakichi, chiïëc maáy laâ minh chûáng chodên laâng thêëy khaã nùng cuãa möåt ngûúâi thúå bònhthûúâng, vúái baân tay, khöëi oác cuãa mònh cuäng laâmcuöåc söëng cuãa chñnh mònh àûúåc caãi thiïån. Anh àaätûå chûáng minh àûúåc khaã nùng tiïìm êín trong conngûúâi mònh, àiïìu maâ anh múái mú höì caãm thêëy,bêy giúâ àaä trúã nïn roä raâng hún. Anh àaä coá thïíbûúác ài maånh daån trong àúâi – bûúác ài cuãa möåtngûúâi thúå, möåt ngûúâi saáng chïë!

Cha anh, ngûúâi thúå möåc taâi hoa cuãa laâng, cuängkhöng khoãi xuác àöång trûúác thaânh cöng cuãa contrai. Öng thêìm phuåc caái gan lò cuãa chaâng trai treã,daám noái daám laâm. Vaâ öng cuäng hiïíu àêy chó laâmöëc bùæt àêìu, coân nhiïìu àiïìu kyâ diïåu nûäa anh coáthïí laâm àûúåc vúái sûác söëng, nghõ lûåc vaâ sûác laâmviïåc bïìn bó cuãa mònh.

Riïng vúái meå Sakichi, hònh nhû baâ rêët xuác àöång.Baâ nhû mï ài trong tiïëng thoi àûa laách caách. Baâ laângûúâi àêìu tiïn àûúåc vêån haânh chiïëc maáy thöng


CUÂNG ÀÊËT NÛÚÁCCHUYÏÍN MÒNH


Laân soáng cöng nghiïåp hoáa àêët nûúác àûúåc nêngcao coân nhúâ chñnh saách roát vöën kõp thúâi cuãa nhaânûúác vaâ chñnh saách baão höå doanh nghiïåp nhùçmbaão vïå thõ trûúâng nöåi àõa khoãi sûå têën cöng öì aåt cuãanhûäng saãn phêím nûúác ngoaâi giaá reã. Chñnh phuãNhêåt àùåc biïåt coi troång viïåc bao cêëp möåt phêìnnhûäng doanh nghiïåp quên àöåi, haãi quên vaâ doanhnghiïåp phaát triïín caác dûå aán giao thöng vaâ thöngtin bûu àiïån.

Àiïím nöíi bêåt cêìn phaãi lûu yá cuãa nïìn cöng nghiïåpNhêåt Baãn thúâi bêëy giúâ laâ sûå töìn taåi cuãa hïå thöëngzaibatsu, cuäng giöëng nhû hïå thöëng holdings hoaåtàöång dûúái sûå àiïìu haânh cuãa möåt söë gia töåc coá thïëlûåc vïì kinh tïë vaâ chñnh trõ. Kiïíu quan hïå gia àònhtrõ nhû thïë trong kinh doanh rêët thõnh haânh vaâonhûäng nùm cuöëi thïë kyã XIX vaâ àêìu thïë kyã XX taåiàêët nûúác Mùåt trúâi moåc, núi göëc rïî phong kiïën chatruyïìn con nöëi àaä ùn sêu vaâo yá thûác hïå haâng mêëythïë kyã.

Àêìu thïë kyã XX, vúái haâng loaåt nhûäng chñnh saáchcaãi töí nïìn kinh tïë, möåt söë cöng ty gia töåc àaä dêìnhiïån àaåi hoáa caách quaãn lyá doanh nghiïåp cuãamònh, àöíi múái cú cêëu àiïìu haânh cöng ty. Àoá laânhûäng cöng ty lúán nhû Mitsui vaâ Mitsubishi.

Nhûäng nùm 1905-1907 taåi àêët nûúác cuãa ToyodaSakichi àaä diïîn ra cuöåc caách maång vïì cöngnghiïåp, tûác laâ möåt cuöåc caãi caách lúán biïën àöíi hoaântoaân cú cêëu kinh tïë Nhêåt Baãn vaâo àêìu thïë kyã. Nïìnkinh tïë àûúåc chia ra thaânh hai cú cêëu lúán göìm:

Nhêåt Baãn trong nhûäng nùm 60 cuãa thïë kyã XIXvêîn laâ möåt àêët nûúác àaåi phong kiïën. Böå mùåt àêëtnûúác bùæt àêìu coá nhûäng àöíi thay àaáng kïí tûâ khibûúác vaâo thúâi Thiïn hoaâng Minh Trõ, sau cuöåc caáchmaång tû saãn thaânh cöng (1867-1868). ToyodaSakichi àaä may mùæn sinh ra úã thúâi àiïím naây, khinhaâ nûúác thûåc hiïån chñnh saách múã cûãa, thöngthûúng vúái bïn ngoaâi vaâ bùæt àêìu quaá trònh “tû baãnhoáa quöëc gia”. Do chûa àuã àiïìu kiïån àïí cöngnghiïåp hoáa àêët nûúác, Nhêåt Baãn chuã yïëu dûåa vaâokinh nghiïåm nûúác ngoaâi àïí dêìn phaát triïín möåtnïìn cöng nghiïåp cho riïng mònh.

Nhûäng nùm 80 cuãa thïë kyã XIX, Nhêåt hoaâng thayàöíi chñnh saách kinh tïë, khuyïën khñch phaát triïín “tûbaãn hoáa” tû nhên, khöng khùng khùng quöëc hûäuhoáa caác doanh nghiïåp nûäa. Àêy laâ chñnh saáchquan troång taåo tiïìn àïì cho nhiïìu bûúác tiïën voåt cuãadoanh nghiïåp, trong àoá coá gia àònh Toyoda.

Nhiïìu doanh nghiïåp nhaâ nûúác àûúåc tû nhên hoáavúái giaá húâi hoùåc nhiïìu cú súã saãn xuêët àûúåc giaovaâo tay caác nhaâ tû saãn vúái giaá thuï ûu àaäi. ÚÃ àêycoá thïí nhùæc àïën nhûäng cöng ty nhû Mitsui,Mitsubishi, Furukawa, Iasuda, Asodo, Kawasaki...


Ngaânh dïåt may coá hai vai troâ quan troång lúán àöëivúái nïìn kinh tïë Nhêåt Baãn ñt nhêët laâ cho àïën nhûängthêåp kyã àêìu tiïn cuãa thïë kyã XX: möåt laâ cung cêëpcho phêìn àöng dên chuáng vaãi voác àïí may kimonotruyïìn thöëng, hai laâ giûä vai troâ muäi nhoån trongxuêët khêíu, laâ nguöìn thu ngoaåi tïå quan troång cuãaNhêåt Baãn phuåc vuå àùæc lûåc cho viïåc nhêåp khêíumaáy moác vaâ nguyïn liïåu cöng nghiïåp.

Luåa vaâ böng laâ hai nguyïn liïåu chñnh cuãa ngaânhdïåt may. Tûâ nùm 1900, caác saãn phêím cuãa ngaânhnaây cöång vúái phûúng phaáp töí chûác saãn xuêët àaä coánhiïìu thay àöíi. Haâng triïåu ngûúâi nöng dên chuyïínsang nuöi tùçm dïåt luåa taåi laâng quï theo phûúngphaáp cuãa Zaguri laâ möåt phaát minh baãn àõa tûâ àêìuthïë kyã XIX – ngûúâi phuå nûä quay tú khöng ngûângnghó bùçng tay traái, tay phaãi trêìn keán trong möåt caáivaåi to vaâ nöëi tú vaâo khung cûãi. Phêìn lúán caác phuånûä Nhêåt Baãn thúâi êëy àïìu dïåt vaãi taåi nhaâ bùçng maáydïåt thuã cöng nhû vêåy. Trong söë àoá coá nhûäng phuånûä úã laâng Shizouka cuãa Toyoda Sakichi.

Sau àoá bùæt àêìu coá möåt söë rêët ñt nhûäng nhaâ maáydïåt vúái trang bõ maáy moác hiïån àaåi. Sau khi coá chñnhsaách múã cûãa, luåa vêîn laâ mùåt haâng muäi nhoån cuãaxuêët khêíu nïn chñnh phuã Nhêåt àaä quyïët àõnh múâimöåt kyä sû ngûúâi Phaáp cuâng möåt söë cöng nhên coátay nghïì cao ngûúâi nûúác ngoaâi àïën múã nhaâ maáydïåt taåi Tomioka nùm 1872. Luác naây hoå àaä duângàïën sûác noáng cuãa húi nûúác àïí taách súåi tûâ keán tùçm.Nhûäng nûä thúå dïåt xûá hoa anh àaâo àûúåc tuyïín

- Ngaânh luyïån kim, dïåt may, àoáng taâu, nhûängdoanh nghiïåp lúán coá dêy chuyïìn saãn xuêët bùçngmaáy moác cöng nghïå múái.

- Thaânh phêìn cöng nghiïåp thuã cöng vaâ gia àònh,nhûäng xûúãng saãn xuêët nhoã thuöåc thaânh phêìn tiïíuthuã cöng nghiïåp.

Coá thïí noái, Sakichi àaä gùåp àuáng thúâi àïí phaáttriïín yá chñ vaâ thûåc hiïån hoaâi baäo lúán cuãa mònh.Nïëu bêët lúåi cuãa Sakichi laâ tuöíi thú ngheâo khoá, ñtàûúåc hoåc haânh àïën núi àïën chöën thò nhûäng thuêånlúåi vïì “thúâi thïë”, vïì chñnh saách múã cûãa vaâ caácchñnh saách húåp lyá khaác cuãa nhaâ nûúác nhùçm phaáttriïín nïìn kinh tïë chñnh laâ taác nhên lúán thuác àêíycho nhûäng hoaâi baäo cuãa anh àûúåc thûåc hiïån. Tuynhiïn, khöng möåt khúãi àêìu naâo diïîn ra dïî daâng,khöng möåt ai thaânh àaåt maâ khöng nïëm muâi thêëtbaåi. Sakichi cuäng khöng laâ trûúâng húåp ngoaåi lïå.

** *

Khöng phaãi ngêîu nhiïn maâ Nhêåt Baãn coân coá tïngoåi laâ àêët nûúác Phuâ Tang – àêët nûúác cuãa cêy dêuvaâ nghïì nuöi tùçm dïåt vaãi. Nghïì truyïìn thöëng êëytrong bûúác khúãi àêìu cú khñ hoáa àêët nûúác gùåp phaãikhöng ñt cam go.

Trong têët caã caác ngaânh cöng nghiïåp nheå thòngaânh dïåt may àûúåc chuá troång haâng àêìu. Thúâiàiïím nhûäng nùm cuöëi thïë kyã XIX úã Nhêåt Baãn xuêëthiïån rêët nhiïìu doanh nghiïåp nhoã phaát triïín ngaânhnaây.


nöíi tiïëng àaä tûâng dïåt vaãi lúåi duång sûác nûúác, cungcêëp cho thõ trûúâng böng loaåi súåi thö daây, hoaåtàöång töët cho àïën hïët Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai.

Hiïåu suêët phaát triïín ngaânh dïåt cuãa Nhêåt Baãntùng tûâ 67.000 yïn vaâo nùm 1889 lïn àïën757.000 yïn vaâo nùm 1899. Riïng úã Nagoya,ngoaâi caác hoaåt àöång ngên haâng, söë lûúång caác cöngty hoaåt àöång vïì dïåt may, saãn xuêët maáy dïåt tûâ nùm1895 àïën 1899 àaä tùng gêëp ba lêìn. Ngaânh naâyàûúåc coi laâ baân àaåp cho nhiïìu doanh nhên, trongàoá coá Toyoda Sakichi trong viïåc tiïåm cêån vúái caácngaânh cöng nghiïåp hiïån àaåi hún.

Nhûäng chiïëc maáy dïåt cuãa Toyoda Sakichi àaä raàúâi trong böëi caãnh lõch sûã - kinh tïë nhû vêåy àêëy.

choån tûâ nhiïìu vuâng trïn àêët nûúác àïí vaâo laâm viïåctrong nhaâ maáy naây ngay lêåp tûác nùæm bùæt àûúåc kyäthuêåt vò thûåc tïë noá cuäng khöng quaá khaác so vúáicaách dïåt truyïìn thöëng vaâ khi trúã vïì nhaâ, hoå laåi laânhûäng haåt nhên àïí Chñnh phuã coá thïí xêy dûångnhûäng nhaâ maáy tûúng tûå.

Sau nùm 1880, Chñnh phuã Nhêåt mua möåt loaåtmaáy moác múái cuãa nûúác ngoaâi àïí trang bõ chongaânh dïåt may vaâ cho möåt söë nhaâ maáy tû nhênthuï. Àïën nùm 1900, nhûäng nhaâ maáy lúán nhêëtàûúåc trang bõ maáy tûâ Anh quöëc vêîn tiïëp tuåc dïåt vaãitûâ nguyïn liïåu súåi böng nhêåp tûâ nûúác ngoaâi. Àiïìuàoá khiïën böng nöåi àõa vaâ ngaânh dïåt may thuã cöngcuãa caác baâ caác chõ úã nhiïìu laâng quï ngheâo lêm vaâotònh traång khöën àöën. Nhiïìu cö gaái quï àaä cúmàuâm cúm nùæm lïn thaânh phöë àêìu quên vaâo caácnhaâ maáy dïåt, àûúng nhiïn caác nhaâ maáy naâykhöng àuã chöî cho têët caã!

Àêy chñnh laâ thúâi àiïím anh thúå möåc laângShizouka haå quyïët têm trúã thaânh nhaâ phaát minhvúái muåc àñch trûúác tiïn laâ laâm ra nhûäng chiïëc maáydïåt chaåy bùçng àiïån àïí giuáp cho nhûäng ngûúâi phuånûä úã laâng nhû meå anh, nhû baác gaái Ichi haâng xoámbúát cûåc nhoåc.

Aichi laâ möåt vuâng nöíi tiïëng vúái nghïì tröìng böng.Ngûúâi ta tröìng böng úã àêy tûâ cuöëi thïë kyã XV.Nhûäng vuâng lên cêån sau naây cuäng phaát triïín nghïìtröìng böng dïåt vaãi rêët maånh nhû Bisai, miïìn TêyMikawa vaâ Chita. Vuâng naây coân coá laâng ven söng


ÀÛÂNG NGAÅI VÊËP NGAÄ...

Con àûúâng ài àïën thaânh cöng cuãa Toyoda khöng phaãi ngay tûâàêìu àaä lêëp laánh nhûäng caánh hoa höìng. Àoá laâ con àûúâng maâ tûåanh àaä vaåch ra cho mònh chûá chûa coá möåt tiïìn lïå úã Nhêåt Baãn.Nhûäng con àûúâng nhû thïë luön àêìy rêîy chöng gai maâ khöng ñtngûúâi naãn loâng hoùåc guåc ngaä trûúác khi chaåm tay àûúåc vaâovoâng nguyïåt quïë.


Àoá laâ àiïìu khiïën anh ngaây àïm suy nghô: Phaãi coátiïìn. Coá tiïìn múái coá àiïìu kiïån nghiïn cûáu, caãi tiïëntiïëp caác chi tiïët khaác trong maáy. Tûâ thúâi àiïím naây,Toyoda Sakichi khöng chó coân laâ möåt ngûúâi thúå,möåt nhaâ phaát minh nûäa. Anh àaä vaâ àang trúã thaânhmöåt nhaâ doanh nghiïåp, tûå vaåch hûúáng ài cho cöngty mònh, loay hoay xoay xúã vúái söë vöën ñt oãi àangcoá. “Chûa baán àûúåc maáy dïåt thò ta quay ra baánnhûäng chi tiïët maáy, laäi chûa nhiïìu nhûng chùæcchùæn seä nhiïìu ngûúâi cêìn. Kïí caã hoå àang duâng maáycuãa nûúác ngoaâi thò viïåc thay phuå tuâng khi hoãnghoác khöng phaãi möîi luác maâ àùåt mua ngay àûúåc!”– Toyoda Sakichi àaä àùåt cho mònh möåt muåc tiïunhû vêåy.

Nùm 1893, vúái nhûäng yá tûúãng múái àang manhnha, anh trúã vïì laâng. Ngûúâi laâng hùèn tûúãng anh àaäthöëi chñ maâ thoaái lui, song... kho chûáa coã cuãa giaàònh laåi möåt lêìn nûäa phaát huy taác duång. Chuyïåncûúái hoãi, sinh con àeã caái... khöng laâm anh nhuåt chñlúán. Cêìn mêîn suy nghô, ghi cheáp, thaáo lùæp... anhlao vaâo nghiïn cûáu khöng àïí phñ möåt giêy. Thùçngcu Kiichiro ra àúâi tiïëp thïm cho anh niïìm hûángkhúãi lúán. Anh yïu treã con, yïu cêåu con trai beá nhoãcuãa vúå chöìng anh àïën se loâng. Vêåy nhûng, ngûúâicha treã chùèng coá möåt chuát thúâi gian raãnh röîi naâoàïí bïë ùém chùm nûång con. Àêìu oác anh àang àïí hïëtúã maáy moác, thiïët bõ cuâng nhûäng yá tûúãng cuãa mònh.Vaâ khi cu cêåu Kiichiro bùæt àêìu biïët lêîy, biïët boâ thòanh cuäng àaä phaát minh àûúåc maáy cuöën súåi. Viïåc

CHIÏËN THUÊÅT LÊËY NGÙÆN NUÖI DAÂI

Vûâa laâ möåt nhaâ phaát minh laåi vûâa laâm cöng viïåc kinhdoanh, trong luác hêìu nhû múái chó coá baân tay trùæng, Sakichiàaä biïët aáp duång caác biïån phaáp linh hoaåt àïí vûúåt quanhûäng khoá khùn vïì vöën vaâ tiïëp tuåc àêìu tû vaâo caác phaátminh múái.

Tokyo, nhûäng nùm 90 cuãa thïë kyã XIX...Nhûäng nùm àêìu tiïn úã Tokyo cuãa Toyoda Sakichi

laâ möåt chuöîi thêët baåi liïn tiïëp. Xûúãng dïåt anh lêåpra vúái nùm chiïëc maáy dïåt tay múái lùæp chó mang laåichuát tiïìn lúâi khiïm töën, hún nûäa, anh vêîn caãmthêëy muåc àñch cuãa mònh khöng phaãi laâ xûúãng dïåtbeá nhoã naây. Tuy nhiïn anh tûå nhuã, mònh phaãi cöëgùæng vò anh khöng thïí àaâo àêu ra tiïìn àïí tiïëp tuåc“troâ chúi” vúái nhûäng chiïëc maáy dïåt maâ anh àangmuöën ngaây caâng phaãi thöng minh hún nûäa. Taåisao khöng, khi maâ anh àaä nghô ra àûúåc caái maângûúâi Phaáp vúái nhûäng thiïët bõ töëi tên hún anh,khaã nùng taâi chñnh cao hún anh, àaä nghô ra? Chiïëcmaáy dïåt “battan” êëy àang rêët àûúåc ûa chuöång úãàêët nûúác anh, noá tröng mûúåt maâ hún nhûäng chiïëcmaáy cuåc mõch cuãa anh, giaá thaânh cuäng thêëp húnnhiïìu.


Cuöåc hön nhên cuãa anh coá nguy cú tan vúä. Thïëröìi, chuyïån gò àïën cuäng phaãi àïën, vúå chöìng anhchia tay nhau. Möåt thúâi gian sau, do sûå höëi thuáccuãa cha, anh quyïët àõnh lêåp gia àònh vúái möåtngûúâi phuå nûä khaác vaâ sinh àûúåc möåt cö con gaáikhaáu khónh. Àöi khi, cuöåc söëng múái khiïën anh caãmthêëy coá löîi vúái ngûúâi vúå trûúác. Quaã thêåt, vò tònh yïuvúái chiïëc maáy dïåt, anh àaä xem nheå chuyïån giaàònh, àaä laâm naâng thêët voång vïì anh. Anh caãmthêëy hònh nhû mònh àaä khöng xûáng àaáng vúái vaitroâ cuãa möåt kacho trong gia àònh, vaâ coá leä, vúå anhàaä phaãi vêët vaã hún vúái nhûäng lo toan thûúâng nhêåt.Nhûng cöng viïåc vaâ nhûäng yá tûúãng taáo baåo múáikhöng ngûâng chiïëm lônh toaân böå têm trñ anh,chùèng cho anh thúâi gian àïí suy tû vïì nhûäng gò àaäqua. Ngûúâi vúå sau, meå cuãa cö con gaái Aiko khaáukhónh maâ anh rêët yïu quyá, àaä luön toã ra thöngcaãm vúái anh nhiïìu, vò thïë, anh rêët biïët ún naâng,chñnh naâng àaä taåo àiïìu kiïån àïí anh coá thúâi gianmaâ laâm viïåc say mï hún nûäa.

Nùm 1898, lêåp ra cöng ty dïåt may Otokawa(Otokawa Weaving Company), Sakichi quyïët têmlao vaâo cuöåc, bùæt tay cuâng ngûúâi baån haâng thênthiïët laâ Ishikawa Tohachi, ngûúâi vêîn àïìu àùån àùåthaâng maáy cuöën súåi cuãa anh mêëy nùm nay. Sakichigoáp vöën bùçng 60 chiïëc maáy dïåt àöång lûåc. Nhûängchiïëc maáy dïåt chaåy bùçng húi nûúác thêåt sûå àaäthuyïët phuåc àûúåc caác doanh nghiïåp ngaânh maymùåc: möåt ngûúâi thúå dïåt àûáng àûúåc möåt luác ba

saãn xuêët haâng loaåt chi tiïët naây àaä cho anh duängkhñ vaâ... tiïìn baåc àïí möåt lêìn nûäa khùn goái lïnàûúâng, trúã laåi vúái thaânh phöë cöng nghiïåp Tokyo.

Nùm 1895, Toyoda Sakichi múã laåi xûúãng dïåtToyoda Shoten taåi Nagoya vaâ àöìng thúâi múã cûãahaâng baán leã Ito Retail Store àïí em trai anh quaãnlyá. Söë tiïìn laäi tûâ viïåc baán chi tiïët cuöën súåi vûúåt quaámong àúåi cuãa anh, giuáp anh coá thïí bùæt tay vaâo tiïëptuåc hoaâi baäo lúán cuãa mònh.

Nùm 1896, chiïëc maáy dïåt àöång lûåc khöí heåpchaåy bùçng húi nûúác àêìu tiïn cuãa Toyoda ra àúâi vaâgêy àûúåc tiïëng vang trong giúái saãn xuêët vaâ kinhdoanh haâng dïåt may. Tuy nhiïn khöng phaãi ngaylêåp tûác anh àaä baán àûúåc haâng. Thiïn haå coân ngaåingêìn, coân chúâ àúåi, coân nhoâm ngoá caác núi, chûathêåt sûå tin tûúãng vaâo nhûäng chiïëc maáy kyâ laå cuãamöåt con ngûúâi laå kyâ. Theo hoå, chûa chùæc maáy cuãaToyoda so àûúåc vúái saãn phêím nhêåp khêíu. Thúâiàiïím àoá, nhiïìu ngûúâi cho rùçng Sakichi hùèn àaä rêëtthêët voång. Nhûng khöng, tû chêët cuãa anh khöng coáchöî cho nöîi thêët voång. Anh tòm caách quaãng baá saãnphêím cuãa mònh, àöìng thúâi khöng möåt giêy phuátnaâo ngûâng veä trong àêìu nhûäng caãi tiïën múái chomaáy dïåt tûå àöång Nhêåt Baãn cuãa doâng töåc Toyoda.

Trong quaäng thúâi gian naây, cuöåc söëng riïng tûcuãa anh gùåp trùæc trúã. Vò cûá chuái muäi vaâo viïåcnghiïn cûáu maáy dïåt nïn Sakichi chùèng coá thúâi giandaânh cho gia àònh, vúå con, àùåc biïåt laâ khöng giuápgò àûúåc ngûúâi vúå hiïìn cuãa anh nuöi con vêët vaã.


trûúãng chõu traách nhiïåm caãi tiïën hoaân thiïån maáy.Àêy coá thïí noái laâ möåt bêåc thang nûäa khöng keámphêìn quan troång trong sûå nghiïåp cuãa Sakichi, thïíhiïån sûå nhanh nhaåy, linh hoaåt trong suy nghô cuãaanh khi lao vaâo thûúng trûúâng. Bùæt tay vúái têåpàoaân kinh tïë lúán nhû Mitsui, anh coá àûúåc nhûänghöî trúå nhêët àõnh vïì taâi chñnh cuäng nhû trong lônhvûåc quaãn lyá vaâ àiïìu haânh viïåc saãn xuêët, tiïu thuå.Àêy laâ cú höåi àïí anh thoãa sûác phaát triïín nùng lûåcsaáng taåo cuãa mònh trïn nhûäng daân maáy vaâ kïëtquaã laâ möåt loaåt nhûäng chi tiïët nhoã àûúåc thay thïë,caãi taåo khiïën chiïëc maáy ngaây naâo khöng coân thövuång nûäa. Noá àaä àûúåc coå xaát qua thûåc tïë, àûúåc lùæpraáp húåp lyá vúái giaá thaânh caâng ngaây caâng giaãm. Sosaánh vúái saãn phêím maáy dïåt cuãa caác cöng ty nûúácngoaâi, chuáng ta coá baãng giaá sau:

Nùm 1899- Maáy cuãa haäng Hartmann (Àûác) 872 yïn- Maáy cuãa haäng Diedrichs (Phaáp) 389 yïn- Maáy cuãa haäng Toyoda (Nhêåt Baãn) 93 yïn

Vò lyá do àoá, nhûäng chiïëc maáy dïåt khöí heåp chaåybùçng húi nûúác cuãa Sachiki bùæt àêìu àûúåc thõ trûúângngoaâi nûúác úã chêu AÁ (Trung Quöëc, Àaâi Loan, HaânQuöëc) biïët àïën vaâ trúã thaânh tiïìn àïì cho viïåc xuêëtkhêíu maáy moác haâng loaåt sau naây ra nûúác ngoaâi.

Ûúác mú vïì chiïëc maáy dïåt mang nhaän maác NhêåtBaãn ngaây naâo àaä àûúåc thûåc hiïån. Giaá nhû coá möåtcuöåc triïín laäm giöëng Höåi chúå triïín laäm cöng nghiïåp

maáy, nùng suêët tùng lïn gêëp böën lêìn, chêët lûúångvaãi cuäng khaá hún hùèn, àöìng thúâi giaá thaânh saãnphêím giaãm xuöëng 50%.

Àêy coá thïí coi laâ bûúác thaânh cöng àêìu tiïn, laâbêåc thang cho nhûäng bûúác ài lïn tiïëp theo cuãacöng ty gia àònh nhaâ Toyoda.

Khöng chõu dûâng laåi úã àoá, Toyoda Sakichi liïntuåc cuãng cöë yá tûúãng “khöng ngûâng hoaân thiïånchñnh mònh” – phûúng phaáp kaizen maâ anh vêîntêm àùæc, cho duâ luác àoá anh chûa hiïíu àûúåc cùån keänoá nhû möåt nguyïn lyá kinh tïë. Sakichi duâng söë vöënmúái coá lêåp möåt xûúãng dïåt riïng coá tñnh chêët thûãnghiïåm taåi Nagoya vúái 36 cöî maáy dïåt húi nûúáchoaåt àöång liïn tuåc. Àêy laâ chûúng trònh thñ nghiïåmcoá quy mö lúán àêìu tiïn trong àúâi Sakichi sau möåtthúâi gian daâi moâ mêîm trong kho chûáa coã – núiSakichi àaä traãi qua nhûäng ngaây thaáng mï maãi vúáikhoa hoåc, vúái dêìu múä, vúái thoi, suöët... vaâ quyïëtkhöng laäng phñ thúâi gian.

Nùm 1899, Sachiki bùæt tay vúái cöng ty MitsuiBussan, möåt têåp àoaân kinh doanh lúán thúâi bêëy giúânhúâ vaâo dûå aán thñ nghiïåm úã Nagoya. Sau khinghiïn cûáu kyä cöng viïåc cuãa nhaâ doanh nghiïåptreã, cöng ty naây àaä kyá húåp àöìng vúái Sakichi vúáithúâi haån 10 nùm àïí trúã thaânh nhaâ phên phöëi maáydïåt chaåy bùçng húi nûúác cuãa anh. Cöng ty thûúngmaåi Igeta (Igeta Trading Company) àûúåc thaânh lêåpnhû möåt cú súã tiïu thuå saãn phêím vúái nhûäng ngûúâiàiïìu haânh cuãa Mitsui Bussan vaâ Sakichi laâ kyä sû


Nùm 1903, mú ûúác, phaãi röìi, laåi möåt mú ûúác nûäacuãa Sakichi àûúåc biïën thaânh hiïån thûåc: chi tiïëtdûâng tûå àöång khi coá löîi àaä àûúåc lùæp thïm cho chiïëcmaáy dïåt húi nûúác khöí heåp Toyoda. Tuy chûa thêåthaâi loâng vïì chi tiïët naây, Sakichi vêîn vui mûâng nhêånthêëy noá àaä gêy sûå chuá yá lúán cho nhiïìu doanhnghiïåp dïåt may. Möåt lêìn nûäa Mitsui Bussan àaäàïën vúái nhaâ Toyoda bùçng thiïån chñ húåp taác àöi bïncuâng coá lúåi vaâ quyïët àõnh àêìu tû cho Cöng ty dïåtmay Nagoya (Nagoya Weaving Company) möåt daânmaáy dïåt göìm 150 chiïëc. Do tûå àaánh giaá mònh coânthiïëu kinh nghiïåm vaâ nùng lûåc trong lônh vûåc saãnxuêët àaåi traâ maáy dïåt, Toyoda coân kyá kïët húåp àöìngvúái Kimoto Iron Works, möåt doanh nghiïåp chuyïnsaãn xuêët caác phuå tuâng maáy dïåt thúâi àoá.

Tuy nhiïn, khöng möåt ai thaânh cöng àûúåc trïnàúâi maâ khöng hao têm töín lûåc, khöng vêëp ngaä trïnthûúng trûúâng. Baâi hoåc lúán trïn thûúng trûúâng maâSakichi Toyoda nhêån àûúåc khi bùæt àêìu hoâa nhêåpvaâo sûå phaát triïín cuãa ngaânh dïåt may Nhêåt Baãn laâmöåt baâi hoåc quan troång, noá khiïën öng thay àöíichiïën thuêåt haânh àöång cuãa mònh, kïí caã trong kinhdoanh lêîn trong hûúáng suy nghô caãi taåo maáy. Öngluön têm niïåm möåt àiïìu “Hoåc cuãa ngûúâi, hoaânthiïån cuãa mònh” – tûúng tûå nhû “Biïët mònh biïëtngûúâi, trùm trêån trùm thùæng”! ÊËy laâ khi Cöng tyBöng Kanegafuchi – möåt trong ba cöng ty haângàêìu trong lônh vûåc dïåt may Nhêåt Baãn quan têmàïën nhûäng chiïëc maáy dïåt cuãa öng. Tin tûúãng úã sûå

quöëc gia nùm xûa, hùèn anh khöng coân phaãi ngùæmnhòn möåt caách theâm thuöìng nhûäng chiïëc maáy àïëntûâ nhûäng miïìn xa laå vaâ ngêåm nguâi nghô àïën nhûängchiïëc maáy dïåt cuãa àêët nûúác mònh nûäa.

THÕ TRÛÚÂNG ÀÊÌU TIÏNCHÑNH LAÂ QUÏ HÛÚNG BAÅN!

Nïëu chuáng ta hiïíu Toyoda Sakichi laâ möåt ngûúâithúå, möåt nhaâ phaát minh khöng ngûâng nghó – nhaâkinh doanh khöng xuêët phaát tûâ khao khaát lúåinhuêån maâ xuêët phaát tûâ mong ûúác àûúåc cöëng hiïëncho àúâi – thò chuáng ta khöng ngaåc nhiïn khi thêëyöng khöng thoãa maän vúái nhûäng gò vûâa laâm àûúåc.Taách ra khoãi chöî dûåa vïì taâi chñnh laâ cöng ty Igeta,àöìng thúâi muöën thoaát khoãi sûác eáp vïì kinh doanh,Toyoda Sakichi trúã vïì vúái Toyoda Shoten, sau naâyàûúåc öng àöíi tïn laâ Toyoda Shokai, tiïëp tuåc vaåchra caác dûå aán taáo baåo hún trong viïåc caãi tiïën chiïëcmaáy dïåt àaä bùæt àêìu àûúåc nöíi tiïëng cuãa mònh. Önglêåp laåi nhaâ maáy dïåt vaãi vúái 138 cöî maáy húi nûúác,giao quyïìn àiïìu haânh cho vúå vaâ em trai Sasuke,coân baãn thên öng nïëu khöng giam mònh trong“thaáp ngaâ khoa hoåc” thò laåi lùn löån núi xûúãng maáy.Cho duâ coá ài túái vuâng àêët naâo, söëng úã àêu, caáixûúãng maáy maäi vêîn laâ núi maâ öng caãm thêëy gêìnguäi vaâ gùæn boá.


Vúái hûúáng nhòn múái êëy, Sakichi àaä raáo riïët chuêínbõ cho nhûäng bûúác nhaãy múái hún trong cöng nghïåcuäng nhû saãn xuêët, bùæt àêìu bùçng viïåc àêìu tû vöënàïí nghiïn cûáu caãi tiïën chiïëc maáy dïåt cuãa mònh.Nùm 1903, Sakichi tuyïín hai kyä sû coá tay nghïìcao àaä töët nghiïåp àaåi hoåc vaâ hai tay thúå gioãi àaäqua àaâo taåo kyä thuêåt nêng cao, thïm taám thúå laânhnghïì àïìu coá bùçng cêëp chñnh quy. Nhû vêåy, öng àaächuá troång àïën viïåc phaát triïín àöåi nguä thúå coá nùnglûåc vaâ àûúåc hoåc haânh àêìy àuã, àiïìu rêët hiïëm thêëytrong hoaåt àöång cuãa doanh nghiïåp tû nhên thúâiàoá. Ngoaâi ra, àêy cuäng laâ luác öng tñch cûåc trau döìihiïíu biïët vïì kinh tïë, nghiïn cûáu thõ trûúâng, cú höåiàêìu tû... möåt caách coá hïå thöëng hún. Nhûäng àiïìu àoácöång vúái tû chêët kinh doanh vöën coá, öng àaä àûa raàûúåc nhiïìu kinh nghiïåm phaát triïín khaã nùng tiïìmêín cuãa mònh, thêåm chñ sau naây àûúåc hïå thöëngthaânh nguyïn lyá kinh tïë.

Vaâ àêy laâ nhûäng gò maâ nöî lûåc to lúán êëy àaä manglaåi kïët quaã:

Nùm 1905, chiïëc maáy dïåt tûå àöång Model 38àûúåc laâm hoaân toaân bùçng sùæt thay thïë cho chiïëcmaáy khung göî cöí xûa, àaä cho pheáp möåt ngûúâi thúåthao taác liïn tuåc trïn 7 chiïëc maáy. Ngay lêåp tûácsau àoá 1 nùm, Model 39 laåi àûúåc xuêët xûúãng daânhriïng cho viïåc dïåt súåi thö, vaâ nùm nûäa – Model Làûúåc àoán nhêån nhû chiïëc maáy dïåt nhoã goån daânhcho viïåc dïåt súåi àay hoùåc chêët böng mõn. Luác naây,Sakichi vay àûúåc möåt khoaãn tiïìn lúán laâ 130.000

húåp taác thaânh cöng, Sakichi àaä àöìng yá cho cöng tynaây sûã duång toaân böå baãn quyïìn phaát minh nhûängchi tiïët maáy cuãa mònh. Kanegafuchi àaä cho töí chûáchïå thöëng xûúãng hoaåt àöång vúái 50 maáy dïåt cuãaToyoda àïí so saánh vúái 44 chiïëc maáy cuãa haängPlatt Brothers (Anh) vaâ 10 maáy cuãa Myä, saáu chiïëcmaáy tûå àöång khaác àïën tûâ Anh quöëc. Möåt nùm thûãnghiïåm cho thêëy nhûäng chiïëc maáy dïåt tûå àöångkhöí heåp cuãa Toyoda chûa cho kïët quaã laâm viïåcnhû mong àúåi trong khi maáy cuãa Platt Brothers àaäthaânh cöng. Möåt lêìn nûäa, Sakichi khöng coi àêy laâthêët baåi vaâ khöng hïì thêët voång. Öng chó ruát ra chomònh baâi hoåc lúán vaâ àiïìu naây thûåc sûå quan troångàöëi vúái möåt ngûúâi thúå bùæt àêìu hoåc kinh doanh nhûöng:

- Öng àaä thêëm thña hún vïì caái goåi laâ sûå caånhtranh vúái caác àöëi thuã quöëc tïë maâ mònh phaãi àöëiàêìu khi phêën àêëu giaânh thõ trûúâng ngay taåi quïnhaâ, àiïìu maâ khi lao vaâo chïë taåo chiïëc maáy dïåtNhêåt Baãn, öng chûa hiïíu roä yá nghôa cuãa noá.

- Tûâ thúâi àiïím naây, öng àùåt ra muåc tiïu nghiïncûáu maáy trong quaá trònh hoaåt àöång tñch cûåc vaâtrong möëi tûúng quan vúái sûå so saánh vaâ hoåc têåpcêìn thiïët àöëi vúái nhûäng chiïëc maáy ngoaåi. Àiïìu àoácoá nghôa laâ khöng nghiïn cûáu nhûäng chiïëc maáy thuåàöång. Phaãi nghiïn cûáu trong suöët caã quaá trònh saãnxuêët, coá hoãng hoác, coá baão dûúäng... àïí ruát kinhnghiïåm.

* * *


àöng lúán nhêët vúái cöí phêìn möîi ngûúâi laâ 5%, söë cöíphêìn coân laåi thuöåc vïì 143 cöí àöng tûâ nhiïìu doanhnghiïåp lúán, vûâa vaâ nhoã trïn àêët nûúác cuãa hoa anhàaâo.

Vúái chiïën thuêåt naây, Toyoda àaä baán àûúåc möåtlûúång khöíng löì maáy dïåt chaåy bùçng húi nûúác, vûúåtqua moåi àöëi thuã cuãa mònh. Thúâi kyâ naây laâ thúâi kyâhuy hoaâng cuãa chiïëc maáy dïåt Toyoda trïn thõtrûúâng Nhêåt Baãn, àùåc biïåt laâ àöëi vúái caác nhaâ maáydïåt vûâa vaâ nhoã.

ÚÃ àêy, chuáng ta laåi ngêìm hiïíu ngay rùçng,Sakichi chùæc chùæn seä quay vïì möëi quan têm lúánnhêët cuãa mònh àïí chiïëc maáy dïåt Toyoda coá thïíàûáng trïn buåc vinh quang lêu daâi hún: caãi tiïënchiïëc maáy phuåc vuå cho viïåc saãn xuêët quy mö lúánàöìng thúâi chiïëm lônh thõ trûúâng nûúác ngoaâi.

Nùm 1908, chiïëc maáy dïåt khöí röång khung sùæt àaära àúâi bïn caånh chiïëc maáy khöí heåp vêîn àûúåc sûãduång röång raäi trïn toaân àêët nûúác. Àoá laâ Model H.Ngay sau àoá, Sakichi laåi lêåp tûác nghô ra nhûäng chitiïët laâm bùçng kim loaåi coá àöå àaân höìi cao, nhùçmtùng tñnh chõu lûåc khi phaãi chöëng choåi vúái àöå runglúán.

Thaânh cöng naây àûúåc Sakichi coi troång hún caãviïåc baán chaåy maáy khöí nhoã vûâa qua. Ruát cuöåc,trûúác khi trúã thaânh möåt nhaâ kinh doanh, Sakichivêîn laâ möåt ngûúâi thúå saáng chïë, möåt ngûúâi “sinh ûnghïå, tûã û nghïå”. Thïë giúái àöëi vúái Sakichi luön luönlaâ möåt chùång àûúâng daâi saáng taåo.

yïn cuãa cöng ty Mitsui Bussan àïí àêìu tû múã röångsaãn xuêët.

Nùm 1906, öng thaânh lêåp Töí húåp Shimazaki baogöìm nhaâ maáy saãn xuêët maáy thaânh phêím lêîn nhaâmaáy thûã nghiïåm dïåt may vaãi súåi.

Möåt dêîn chûáng nûäa cho thaânh cöng vûúåt bêåc cuãaToyoda trong thúâi gian naây: Trong voâng 4 nùm, tûâ1905 àïën àêìu nùm 1909 àaä coá 947 chiïëc maáy dïåtModel 38, 2.307 chiïëc Model 39 vaâ túái 4.201 chiïëcmaáy Model L àûúåc baán ra thõ trûúâng. Vaâ lêìn àêìutiïn trong àúâi, nùm 1906, Sakichi nghô àïën viïåc lêåpcöng ty cöí phêìn, khi Fugino, möåt àöëi taác chiïënlûúåc àang nùæm giûä võ trñ chuã chöët taåi Mitsui àöìngthúâi laâ chuã tõch cöng ty dïåt may Osaka sau naây –àïën thùm vaâ thaão luêån vúái öng nhiïìu àiïìu vïìhûúáng phaát triïín múái cuãa ngaânh dïåt may NhêåtBaãn luác àoá. Nhêån thûác àûúåc sûå àöíi múái cêìn thiïët,múã röång hûúáng àêìu tû vaâ thu huát nguöìn vöën,Sakichi àaä àöìng yá thaânh lêåp Cöng ty cöí phêìnToyoda Loom Works maâ ngûúâi giûä ghïë chuã tõchkhöng ai khaác chñnh laâ Fugino, coân öng – ToyodaSakichi – giûä cûúng võ Giaám àöëc àiïìu haânh cöng ty.Viïåc laâm coá thïí noái laâ taáo baåo naây cuãa Sakichi àaäthu huát àûúåc rêët nhiïìu nhên taâi trong lônh vûåcquaãn lyá kinh tïë, nhûäng tïn tuöíi nhû SeishuIwashita, Takeo Yamanobe. Àiïìu àaáng noái nûäa laâcöng ty thu huát àûúåc möåt nguöìn taâi chñnh lúán cuãacaác nhaâ àêìu tû haâng àêìu úã Tokyo, Osaka, Nagoya.Sakichi vaâ chuã tõch cöng ty Mitsui Bussan laâ hai cöí


SÛÅ KHÚÃI ÀÊÌU CUÃANÏÌN SAÃN XUÊËT TIÏN TIÏËN

ÚÃ NHÊÅT BAÃN

Hún ai hïët, Toyoda Sakichi nhòn thêëy sûå quan troång cuãa viïåcphaãi thay àöíi cöng nghïå. Öng döëc tiïìn tuái ra àïí thuï möåt nhêncöng cao cêëp àïën tûâ Myä, vúái mong muöën seä mang vïì cöng tymöåt nïìn saãn xuêët tiïn tiïën nhêët.


nhaâ maáy coá thïí saãn xuêët àïën 300 linh kiïån àûúåcchuêín hoáa, khöng coân sûå truåc trùåc nhû trûúác nûäa.Cuäng chñnh vúái daân maáy naây, Toyoda lêìn àêìu tiïnàaä vaåch ra àûúåc hïå thöëng tiïu chuêín caác saãnphêím cuãa mònh. Cöng nhên nhaâ maáy bùæt àêìuàûúåc àaâo taåo laâm quen vúái caách saãn xuêët múái,chêëm dûát hoaân toaân kiïíu laâm viïåc thuã cöng, chódûåa vaâo tay nghïì cuãa möîi möåt ngûúâi thúå.

Hïå thöëng saãn xuêët dêy chuyïìn kiïíu Myä àaä àïënvúái Toyoda bùçng con àûúâng nhû vêåy àêëy.

Sau khi trang bõ dêy chuyïìn saãn xuêët naây chonhaâ maáy cuãa mònh, Toyoda Loom Works àaä nhanhchoáng tung ra thõ trûúâng haâng loaåt maáy dïåt khöíheåp laâ K vaâ L (1908, 1909) vaâ maáy khöí röång ModelH (1908).

Mùåc duâ nhòn thêëy roä nhûäng nöî lûåc quan troångcuãa Francis, nhûäng ngûúâi quaãn lyá Toyoda LoomWorks, vò möåt lyá do naâo àoá, vêîn tûâ chöëi traã toaânböå söë lûúng maâ Sakichi àaä hûáa chi cho kyä sû ngûúâiMyä naây – ngûúâi àaä coá cöng to lúán trong viïåc àûadêy chuyïìn cöng nghïå hiïån àaåi vaâo caác nhaâ maáysaãn xuêët maáy dïåt Toyoda. Vöën laâ möåt ngûúâi coitroång lúâi hûáa, coi troång chûä tñn, Sakichi àaä tûånguyïån trñch lûúng cuãa mònh àïìn buâ àêìy àuã chovõ kyä sû taâi nùng naây. Àiïìu naây coá thïí caâng khiïënsûå bêët àöìng trong thu chi cuãa cöng ty thïm sêusùæc, song Sakichi luön muöën thoaát ra khoãi sûå raângbuöåc vïì taâi chñnh àïí tûå do hoaåt àöång theo muåcàñch vaâ lyá tûúãng cuãa riïng mònh.

DU NHÊÅP HÏÅ THÖËNG SAÃN XUÊËTDÊY CHUYÏÌN KIÏÍU MYÄ

Àêìu nùm 1907, Toyoda Loom Works phaãi àöëimùåt vúái rêët nhiïìu khoá khùn vïì cöng nghïå khi saãnxuêët haâng loaåt nhûäng chiïëc maáy dïåt khung sùætcuãa Toyoda. Nhûäng chiïëc maáy dïåt khöí heåp trangbõ cho nhaâ maáy dïåt Nagoya àûúåc xuêët xûúãng tûâOsaka Kimoto Iron Works, núi khöng àuã àiïìu kiïånhoaân thaânh caác linh kiïån thay thïë cuãa maáy dïåt möåtcaách chuêín xaác nhû mong muöën vò ngay daân maáyàïí saãn xuêët nhûäng linh kiïån êëy cuäng àaä xuöëng cêëpvaâ mêët àöå chñnh xaác tûâ lêu röìi.

Giaãi phaáp cuãa Sakichi laâ thuï möåt kyä sû ngûúâiMyä àöìng thúâi laâ möåt giaáo viïn àöång lûåc hoåc cuãatrûúâng Kyä thuêåt Tokyo àaä tûâng laâm viïåc lêu nùmcho cöng ty Pratt vaâ Whitney – öng CharlesFrancis. Àêy laâ möåt giaãi phaáp tònh thïë nhûng laåiàem àïën sûå thaânh cöng nùçm ngoaâi mong àúåi.Francis àaä thay àöíi àûúåc hoaân toaân thiïët bõ cuãanhaâ maáy, chuêín hoáa caác söë liïåu cuäng nhû dêychuyïìn saãn xuêët vaâ vaåch ra àûúåc kïë hoaåch saãnxuêët lêu daâi cho nhaâ maáy. Dêy chuyïìn maáy moácdo Francis chó àaåo lùæp àùåt hêìu hïët àïìu laâ maáy moáchiïån àaåi àûúåc nhêåp tûâ Anh, Phaáp vaâ Myä, cho pheáp


ngoaâi thò vêîn khöng traánh khoãi sûå raån nûát caângngaây caâng roä trong quan hïå giûäa nhûäng ngûúâi àiïìuhaânh Toyoda Loom Works maâ àiïín hònh laâ giûäaSakichi vaâ võ Chuã tõch Taneguchi.

Cuöëi nùm 1910, Toyoda Loom Works bùæt àêìu traãlaäi vaâ cöí phêìn cho caác cöí àöng. Sachiki vaâTaneguchi khöng thïí naâo thöëng nhêët àûúåc quanàiïím trong viïåc vaåch ra caác hûúáng ài múái cho cöngty, viïåc àêìu tû vaâ lêåp caác dûå aán thûã nghiïåm múái...Têët caã àaä dêîn àïën kïët cuåc àaáng buöìn: ToyodaSakichi àaä dûát aáo ra ài khoãi cöng ty maâ mònh àaädaây cöng taåo dûång. Song Sakichi laâ möåt con ngûúâiàùåc biïåt, àùåc biïåt trong caách ûáng nhên xûã thïë,trong caách àöëi àaäi vúái ngûúâi àúâi. Öng vêîn tiïëp tuåccoá nhûäng quan têm nhêët àõnh àïën cöng ty naây,vêîn tham gia höî trúå, cöë vêën cho caác nhaâ quaãn lyátrong nhûäng thúâi àiïím khoá khùn nhêët cuãa cöng ty,vêîn giûä caác möëi quan hïå mêåt thiïët vúái nhûäng kyä sûcöng nghïå gioãi laâm viïåc úã àoá.

Toyoda Loom Works tiïëp tuåc mang hoå nhaâToyoda vaâ tiïëp tuåc saãn xuêët maáy dïåt khöí röångcuâng caác linh kiïån cuãa noá.

Sau nhûäng chuyïën ài tham quan vaâ hoåc hoãi úã Myävaâ möåt loaåt caác nûúác chêu Êu vaâo nùm 1910 àöìngthúâi tòm hiïíu àûúåc nhiïìu àiïìu vïì cöng nghïå múáicuãa hoå, Sakichi cuâng gia àònh chuêín bõ tinh thêìnàöíi múái nhiïìu àiïím trong viïåc töí chûác saãn xuêët vaânghiïn cûáu caãi tiïën hoaân thiïån thïm nûäa nhûängchiïëc maáy dïåt cuãa mònh. Öng lêåp ra Toyoda Auto-

NGÛÚÂI KHAO KHAÁT SÛÅ HOAÂN HAÃO

Do chñnh saách cuãa Ban giaám àöëc Toyoda LoomWorks khöng thöëng nhêët, xûúãng dïåt maâ Sakichivêîn muöën duâng vaâo muåc àñch thûã nghiïåm caácnghiïn cûáu múái cuãa mònh àaä bõ trûng duång laâmkho haâng. Öng àaä cho xêy hai nhaâ maáy múái cuãariïng mònh, khöng chõu aãnh hûúãng cuãa caác öngchuã úã Toyoda Loom Works maâ möåt trong söë àoá laânhaâ maáy dïåt Toyoda Kikui. Nhaâ maáy naây àaä giuápSakichi hoaân thaânh tiïëp nhûäng thay àöíi quan troångtrong caác chi tiïët maáy dïåt.

Thaáng 10.1909, nhûäng saãn phêím cuãa öng möåtlêìn nûäa àûúåc caác nhaâ nghiïn cûáu, caác kyä sû haângàêìu trong lônh vûåc naây àùåt trong möëi tûúng quanso saánh vúái nhûäng saãn phêím cuãa Platt Bross vaâkïët quaã laâ khöng hïì coá sûå chïnh lïåch naâo giûäanhûäng chiïëc maáy “made in England” vaâ “made inJapan”. Song àiïìu àaáng chuá yá laâ giaá thaânh cuãanhûäng chiïëc maáy dïåt Toyoda coá chiïìu hûúáng thêëphún khaá nhiïìu. Nùm 1913, chiïëc maáy dïåt khöí röångToyoda coá giaá 160 yïn, reã hún àïën 20% so vúái loaåimaáy tûúng tûå àûúåc nhêåp khêíu.

Tuy nhiïn, cho duâ nhûäng chiïëc maáy dïåt Toyodabùæt àêìu nhêån àûúåc sûå chuá yá tûâ thõ trûúâng nûúác


Risaburo laâm con nuöi, anh con rïí trúã thaânh contrai, mang hoå cuãa Toyoda.

Nùm 1912-1915 laâ khoaãng thúâi gian thaânh cöngcuãa Sakichi vò öng àaä coá àûúåc möåt loaåt phaát minhquan troång, caãi tiïën àûúåc chi tiïët tûå ngùæt trong maáydïåt. Vaâ têët nhiïn, höåi chûáng “nhaâ kho chûáa coã” laåimöåt lêìn nûäa laåi xaãy ra. Quïn ùn quïn nguã, say sûavúái nhûäng chiïëc maáy, àùæm chòm trong baãn veä vaâdêìu múä – àoá laâ hònh aãnh rêët thûåc tïë maâ cuäng rêëtlaäng maån cuãa Sakichi luön in àêåm trong têm tûúãngcuãa nhûäng ngûúâi cöng nhên gêìn guäi öng.

Song cuäng thêåt trúá trïu, viïåc baán maáy dïåt àaåtdoanh söë cao, söë lûúång àún àùåt haâng tùng lïn laåimöåt lêìn nûäa khiïën cöng cuöåc nghiïn cûáu naây cuãaSakichi phaãi taåm thúâi dûâng laåi.

Nùm 1918, nhaâ maáy dïåt tûå àöång Toyoda (ToyodaAutomatic Weaving Factory) àûúåc thay thïë bùçngcöng ty dïåt böng vaãi súåi Toyoda (Toyoda cottonSpinning and weaving Co, Ltd). Cöng ty naây cuänglaâ cöng ty cöí phêìn vúái 48% phêìn huân cuãa Sakichi,söë cöí phêìn coân laåi thuöåc vïì gia àònh Kodama, möåtsöë thaânh viïn cuãa gia àònh Toyoda trong àoá coáKiichiro vaâ möåt phêìn lúán cuãa Fujino àaåi diïån choMitsui, vúái vöën àêìu tû 3 triïåu yïn (1,5 triïåu àöla).Nùæm giûä võ trñ Chuã tõch cöng ty laâ Sakichi vaâ chûácdanh Giaám àöëc àiïìu haânh thuöåc vïì ngûúâi con rïícuãa öng – Risabuso. Nhaâ maáy saãn xuêët múái àûúåctrang bõ 34.000 öëng suöët, 1.000 maáy dïåt húi nûúác.

Sau khi Kiichiro, con trai öng, àaä hoaân thiïån

matic Weaving Factory vúái söë vöën kinh doanh hoaântoaân cuãa mònh chûá khöng coá sûå àêìu tû cuãa bïnngoaâi àïí coá thïí toaân quyïìn têåp trung vaâo cöng viïåccuãa möåt nhaâ phaát minh.

Suöët thúâi gian diïîn ra Chiïën tranh Thïë giúái thûáhai, laân soáng nhêåp khêíu vaãi voác quêìn aáo tûâphûúng Têy vaâo chêu AÁ chûäng laåi vaâ caác cöng tybaãn xûá àaä tranh thuã cú höåi lêëp àêìy chöî tröëng.Cöng ty Toyoda Loom Works thu àûúåc khoaãn lúâilúán trong kinh doanh (khoaãng 3 triïåu yïn) trongnhûäng nùm naây.

Coân Toyoda Automatic Loom Works trong khi àoávêîn theo àuöíi muåc àñch cuãa riïng mònh, vûâa dïåtvaãi, vûâa thûã nghiïåm maáy dïåt. Sakichi phaát hiïån rarùçng, chêët lûúång súåi mua vïì rêët keám, khöng thñchhúåp vúái maáy dïåt tûå àöång, rêët thûúâng xuyïn bõ löîi.Öng lêåp tûác nghô àïën viïåc kïët húåp caác cöng àoaånxe súåi vaâ dïåt súåi. Vúái yá tûúãng múái àoá, Sakichi lïnkïë hoaåch múã möåt phên xûúãng thûã nghiïåm taåiNagoya vaâo nùm 1914 vúái 6 ngaân öëng suöët laâ rêëtñt so vúái söë lûúång suöët trung bònh möåt nhaâ maáykhoaãng 50 àïën 60 ngaân. Trong dûå aán nghiïn cûáunaây, Sakichi àaä tòm àûúåc ngûúâi cöång taác vaâ cuänglaâ trúå lyá cuãa öng laâ Kodama Ichizo (vöën laâ chuyïngia quaãn lyá cuãa Mitsui - chi nhaánh Nagoya). NhaâKodama möåt nùm sau trúã thaânh thöng gia vúáiSakichi (con gaái Aiko cuãa Sakichi àûúåc gaã choRisaburo, em trai cuãa Kodama) nïn liïn minh naâycaâng thïm khùng khñt. Vïì sau, Sakichi nhêån


Àöåi nguä kyä sû nhaâ Toyoda dûúái sûå chó àaåo cuãaSakichi khöng ngûâng tiïën haânh caác cuöåc thñnghiïåm quy mö tûâ nhoã àïën lúán trong nhûäng nhaâmaáy àïí tòm ra sûå liïn quan mêåt thiïët giûäa quaátrònh dïåt vaãi, cöng cuå saãn xuêët vaâ chêët lûúång súåi.Nhûäng chiïëc maáy dïåt tûå àöång Toyoda cêìn phaãi caãitiïën laâm sao phuâ húåp àûúåc vúái chêët lûúång böngnguyïn liïåu hiïån coá trong nûúác. Toyoda AutomaticLoom Works àaä tiïën haânh thûã nghiïåm thaânh cöngnhûäng chiïëc maáy dïåt töëc àöå cao coá thïí dïåt àûúåc220 doâng súåi trong möåt phuát maâ khöng rung, maáyvêîn chaåy ïm. Trong khi taåi Anh caách àoá khöng lêu,coá möåt loaåi maáy dïåt tûå àöång thay suöët chó cuãa Myädïåt àûúåc 160-170 doâng súåi àaä gêy xön xao caã giúáidïåt may Nhêåt Baãn! Àiïìu àùåc biïåt laâ nhûäng caãi tiïënxuêët sùæc naây àûúåc thûåc hiïån trong möåt thúâi gianrêët ngùæn. Söë lûúång maáy dïåt maâ möåt ngûúâi thúå coáthïí àiïìu khiïín dïî daâng àaä tùng tûâ 6, 7 ngûúâi lïnàïën 15 röìi hún nûäa, nhû Toyoda Risaburo àaätûâng tuyïn böë, cöng ty hûúáng túái muåc àñch sao chomöåt ngûúâi thúå àûáng àûúåc... 60 maáy!

Vaâo thúâi bêëy giúâ, àiïìu naây àûúåc nhiïìu ngûúâi coinhû möåt cêu noái àuâa hay nghiïm chónh hún laâmöåt ûúác mú. Nhûng ûúác mú êëy àaä àûúåc thûåc hiïån,chó sau àoá khöng quaá 20 nùm. Coân nhúá, truyïìnhònh Viïåt Nam nhûäng nùm 80 àaä tûâng chiïëu böåphim vïì cö thúå dïåt Liïn Xö xinh àeåp laâm viïåc trongmöåt xûúãng dïåt lúán. Böå phim saãn xuêët nùm 50, coácaãnh rêët laäng maån laâ cö thúå xinh àeåp vûâa laâm vûâa

àûúåc chi tiïët thay suöët chó tûå àöång vaâ möåt loaåt caácchi tiïët khaác nhû tûå thaáo súåi, ngùæt tûå àöång, Sakichicaâng nhêån thûác àûúåc viïåc nghiïn cûáu thûã nghiïåmtrïn thûåc tïë laâ rêët quan troång, àoâi hoãi möåt cú súã kyäthuêåt phuâ húåp, Sakichi tiïëp tuåc cho xêy nhiïìu nhaâmaáy thûã nghiïåm, trong àoá coá möåt nhaâ maáy múái úãKariya úã quêån Aichi vaâo nùm 1923. Song nhaâ maáynaây cuäng chûa àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu cuãa Sakichinïn öng quyïët àõnh tòm àïën ngûúâi baån thên laâNozue àïí thuï laåi nhaâ maáy àiïìu chïë sùæt vaâ húåpkim úã Hioki vaâ àïì nghõ kïët húåp cuâng xêy sûång möåtloâ àuác vúái caác thiïët bõ trang bõ cho viïåc àuác sùætphuåc vuå cho caác nhaâ maáy cuãa mònh. Trong nùm1925 chiïëc maáy mú ûúác cuãa Sakichi àaä àûúåc böísung àêìy àuã cho viïåc saãn xuêët haâng loaåt vaâ àaäàûúåc thûã nghiïåm thaânh cöng trong nhaâ maáy vúái350 chiïëc maáy dïåt.

Nùm 1926, Sakichi múã cöng ty Toyoda Auto-matic Loom Works liïìn kïì vúái nhaâ maáy dïåt thûãnghiïåm úã Kariya. Cöng ty àaä thu huát àûúåc rêëtnhiïìu ngûúâi taâi tûâ Toyota Loom Works nhû Kubotovaâ nhiïìu kyä sû àaä tûâng möåt thúâi gùæn boá vúáiSakichi. Hoå laâ nhûäng haåt nhên tñch cûåc, kyâ cönggiuáp öng trong viïåc xêy dûång cú súã kyä thuêåt chocöng ty múái tûâ xûúãng àuác sùæt àïën nêng cêëp hïåthöëng thiïët bõ saãn xuêët maáy dïåt tûå àöång, khungmaáy dïåt sùæt vaâ vïì sau hoå cuäng laåi laâ nhûäng nhênvêåt khöng thïí thiïëu trong cêu chuyïån vïì “nhûängcon ngûåa sùæt Toyota” àêìu tiïn.


hiïíu vïì maáy dïåt göî “batten”, möåt loaåi maáy dïåttûúng tûå nhû chiïëc maáy àêìu tiïn cuãa Sakichi, àaäàûúåc kyä sû John Kay phaát minh ra nùm 1733.

Nùm 1885, kyä sû Shigejiro Matssuda cuãa Mie àaäphaát minh ra chiïëc maáy dïåt thuã cöng coá baân àaåp,laâ bûúác àêìu dêîn àïën sûå ra àúâi cuãa nhûäng chiïëcmaáy dïåt tûå àöång sau naây.

Khöng lêu sau, Kozaburo Terasawa úã Tochigi àaäcaãi taåo möåt söë chi tiïët cuãa maáy dïåt coá baân àaåp naâyvaâ mêîu maáy naây àûúåc àûa vaâo saãn xuêët haâng loaåtbùæt àêìu tûâ nùm 1890.

Nùm 1896, Toyoda Sakichi phaát minh ra maáy dïåtchaåy bùçng húi nûúác.

Nùm 1903, taåi Osaka, kyä sû Kubota Ishimatsulaâm ra chiïëc maáy dïåt bùçng sùæt àêìu tiïn cuãa NhêåtBaãn.

Nùm 1908, Suzuki Masajiro bùæt àêìu sûå nghiïåpsaãn xuêët maáy dïåt taåi Enshu vaâ cho ra àúâi chiïëcmaáy dïåt khöí heåp khung sùæt chaåy bùçng húi nûúáccuãa haäng mònh.

Sakichi saãn xuêët nhûäng chiïëc maáy dïåt khung sùætvaâ möåt söë böå phêån bùçng göî röìi tiïën túái laâm maáy dïåthoaân toaân bùçng sùæt vaâo thúâi gian tûâ 1907 àïën1909.

Nùm 1913, Suzuki Michio lêåp ra cöng ty saãn xuêëtmaáy dïåt Suzuki (Suzuki Loom Works) maâ sau naâyphaát triïín thaânh cöng ty saãn xuêët xe gùæn maáySuzuki Automobile Industry nhû chuáng ta àïìubiïët.

haát, gûúng mùåt vui tûúi, aánh mùæt saáng ngúâi, chaåyqua chaåy laåi tûâ maáy naây sang maáy khaác, nhûnggêìn nhû khöng phaãi àöång tay àöång chên gò, thónhthoaãng lùæm múái sûãa löîi gò àoá úã nhûäng chiïëc maáyàöåt ngöåt dûâng röìi laåi tiïëp tuåc vêån haânh. Nhûängchiïëc maáy ngoan ngoaän bïn caånh cö thúå dïåt xinhàeåp, àïëm ra cuäng phaãi àïën gêìn trùm caái. Àoá chñnhlaâ daân maáy dïåt Nhêåt Baãn maâ Liïn Xö thúâi àoá cuängnhêåp vïì.

Luön luön khao khaát sûå hoaân haão cho caác taácphêím cuãa mònh, Sahichi àaä khöng ngûâng hoaânthiïån cho chiïëc maáy dïåt. Nhûäng chiïëc maáy dïåt cuãadoâng hoå Toyoda àaä goáp phêìn khöng nhoã vaâo viïåclaâm söëng dêåy ngaânh dïåt may cuãa xûá Phuâ Tang.

NHÛÄNG ÀÖËI THUÃ CAÅNH TRANH

Mùåc duâ chiïëm võ trñ àêìu baãng trïn thõ trûúâng saãnxuêët maáy dïåt vaâo thúâi gian naây, song ToyodaLoom Works vêîn phaãi àöëi mùåt vúái nguy cú caånhtranh tûâ caác àöëi thuã tiïìm nùng, àïën nöîi caác nhaânghiïn cûáu cho rùçng viïåc àua tranh khöëc liïåt giûäacaác nhaâ phaát minh vaâ saãn xuêët maáy dïåt úã Nhêåtvaâo nhûäng nùm cuöëi thïë kyã XIX vaâ àêìu thïë kyã XXlaâ möåt “hiïån tûúång xaä höåi àùåc biïåt”.

Nùm 1873, chñnh quyïìn quêån úã Kyoto àaä cûã haithúå dïåt vaâ möåt thúå àoáng maáy dïåt sang Phaáp àïí tòm


hïët Thïë chiïën thûá I, khi nhûäng chiïëc maáy dïåt tûåàöång khöí röång hoaân toaân bùçng sùæt cuãa Nhêåt thûåcsûå àûúåc tin duâng.

Trïn thõ trûúâng naây trong nhûäng nùm 20 cuãa thïëkyã trûúác, Toyoda Loom Works vêîn luön dêîn àêìuvúái sûå tñn nhiïåm cuãa 14 khaách haâng lúán. Tûâ nùm1923 àïën 1929, caác nhaâ maáy cuãa hoå mua àïën24.781 maáy dïåt chaåy bùçng húi nûúác, trong söë àoácoá 12 nhaâ maáy nùçm taåi Nhêåt vaâ hai nhaâ maáy dïåtúã Trung Quöëc.

BÛÚÁC CHÊN RA THÏË GIÚÁI VAÂ MÚVÏÌ NHÛÄNG CON NGÛÅA SÙÆT

“Khi chûáng kiïën cöng viïåc àang diïîn ra úãManchester, töi chúåt nghô ngaânh cöng nghiïåp cuãachuáng ta khöng hïì thua keám, thêåm chñ coá khaãnùng dïî daâng khiïën cho noá phaát triïín trúã thaânhhaâng àêìu thïë giúái. ÚÃ Anh, möîi cö thúå dïåt phuåtraách böën hoùåc nùm maáy. Gêìn nhû khöng coá nhaâmaáy naâo àûúåc trang bõ maáy dïåt tûå àöång. Vò thïë, töicaâng thïm hy voång vaâo nïìn cöng nghiïåp nûúác nhaâàang khúãi sùæc. Hún nûäa, tiïìn cöng traã cho möåtcöng nhên úã àêy cao gêëp böën lêìn lûúng cöngnhên cuãa chuáng ta. Hiïåu suêët laâm viïåc cuãa chuángta cao hún nhiïìu so vúái nûúác Anh. Nïëu möîi cöngnhên dïåt Nhêåt Baãn àûáng àûúåc 8 maáy dïåt tûå àöång

Mùåc duâ dïåt luåa laâ möåt trong nhûäng nghïì thuãcöng truyïìn thöëng cuãa Nhêåt Baãn, vaâ cho duâ àaä coásûå chuyïín àöång rêët maånh meä trong viïåc phaát minhcaãi tiïën vaâ saãn xuêët maáy dïåt, song ngaânh cöngnghiïåp dïåt taåi Nhêåt vêîn khoá phaát triïín töët vò tûtûúãng thuã cûåu “quanh quêín xoá nhaâ” vêîn ngûå trõtrong àêìu nhiïìu ngûúâi dên xûá Phuâ Tang. Hêìu nhûnhûäng loaåi vaãi thúâi àoá maâ ngûúâi dên Nhêåt Baãn laâmra chó laâ vaãi khöí heåp, thûúâng àïí may aáo kimonohoùåc may nhûäng chiïëc aáo khêm liïåm truyïìn thöëng.Ngûúâi tiïu duâng khöng àoâi hoãi sûå àa daång cuängnhû chêët lûúång cuãa vaãi voác vö hònh chung àaä taåodûång möåt raâo caãn cho viïåc phaát triïín thõ trûúângdïåt may nöåi àõa.

Sau khi caác chñnh saách múã cûãa cuãa nhaâ nûúácNhêåt dûúái thúâi Minh Trõ bùæt àêìu àûúåc aáp duång, thõtrûúâng dïåt may nûúác naây bùæt àêìu coá sûå chuyïínàöång tñch cûåc vúái nhûäng gûúng mùåt múái meã hún vòàaä coá sûå du nhêåp thúâi trang tûâ chêu Êu vaâo NhêåtBaãn. Nhûäng ngûúâi thúå may, thúå dïåt àaä quan têmàïën viïåc kïët húåp luåa truyïìn thöëng vúái súåi bönghoùåc kïët húåp giûäa cotton nhêåp ngoaåi vúái cotton nöåiàõa. Àùåc biïåt, khi êu phuåc bùæt àêìu ài vaâo cuöåcsöëng cuãa ngûúâi dên, trûúác tiïn laâ giúái thûúång lûuNhêåt Baãn, thò ngaânh dïåt may thûåc sûå khúãi sùæc vaânaãy sinh nhu cêìu saãn xuêët àaåi traâ nhûäng chiïëc maáydïåt khöí röång.

Möåt söë nhaâ maáy dïåt lúán vêîn tiïëp tuåc nhêåp khêíuphêìn lúán maáy moác thiïët bõ tûâ nûúác ngoaâi cho àïën


chi nhaánh saãn xuêët maáy moác chñnh cuãa MitsuiBussan. Taåi àêy, Sakichi àaä têån mùæt nhòn thêëy caáccöng àoaån lùæp raáp vaâ saãn xuêët maáy dïåt cuãa Myä maâöng àaä tûâng nghiïn cûáu rêët kyä taåi quï nhaâ, trongnhûäng nhaâ xûúãng cuãa mònh. Öng phaát hiïån rarùçng, nhûäng chiïëc maáy dïåt cuãa Myä chûa àûúåc hoaânthiïån, vò thïë khöng traánh khoãi sûå tuåt hêåu vïì töëc àöålaâm viïåc. Maáy chaåy khöng nhanh, têìn söë rung cao,chïë àöå thay suöët chó laåi quaá phûác taåp vaâ tó lïå súåihoãng, löîi quaá nhiïìu dêîn àïën chêët lûúång vaãi thêëp.

** *

New York, 1910.Toyoda Sakichi coá mùåt taåi thaânh phöë naáo nhiïåt

naây àaä mêëy thaáng nay. Chuyïën ài àûúåc chuêín bõthêåt kyä lûúäng búãi öng àaä lïn kïë hoaåch cho noá tûâlêu. Tranh thuã tûâng phuát, öng vaâ Nishikawa Akijiài àïën rêët nhiïìu cú súã saãn xuêët maáy dïåt úã vuângnaây. Khñ hêåu muâa heâ nûúác Myä rêët dïî chõu nhûngkhöng vò thïë maâ öng nguã àûúåc nhiïìu hún 5 tiïëngmöåt ngaây. Öng móm cûúâi nhúá àïën baâ vúå hay caâunhaâu vïì sûác khoãe cuãa öng, rùçng baâ rêët khöng haâiloâng viïåc öng huãy hoaåi mònh nhû thïë, rùçng baâkhöng muöën súám thaânh goáa buåa! Nhûng cöng viïåcàaä laâ möåt phêìn maáu thõt, laâ möåt caái gò àoá nhûchên, nhû tay trïn cú thïí öng mêët röìi. Àaä thaânhthoái quen, cûá sau möåt ngaây ài cêåt lûåc, vïì àïën khaáchsaån, öng laåi cùåm cuåi ngöìi viïët. Nhûäng ghi cheáp naây

thò coá nghôa laâ giaá sûác lao àöång cuãa chuáng ta laâ1 baãng, thêëp hún hùèn so vúái giaá lao àöång taåi Anhnhûäng 23%. Nhû vêåy, chuáng ta hoaân toaân coá thïívûúåt àûúåc nûúác Anh, àöìng nghôa vúái viïåc tiïën rathïë giúái vúái nhûäng bûúác tiïën vûäng chùæc”. Àêy laânhûäng ghi cheáp cuãa Sakichi trong chuyïën ài thùmManchester vaâ nhiïìu núi khaác trong phêìn luåc àõaAnh tûâ 10.1910 cho àïën 1.1911. Bûúác chên ra thïëgiúái, öng khöng chó muöën hoåc hoãi àïí àoáng goápnhiïìu hún cho nïìn cöng nghiïåp dïåt cuãa Nhêåt, maâöng coân öm möåt giêëc möång lúán hún: giêëc mú nhûängchiïëc xe böën baánh.

** *

Sakichi luác naâo cuäng àïì cao tinh thêìn hoåc hoãikhöng ngûâng, hoåc tûâ nhûäng sai lêìm, thêët baåi cuãamònh vaâ hoåc tûâ nhûäng sai lêìm cuãa ngûúâi khaác. Öngàêìu tû vaâo viïåc hoåc têåp vaâ nghiïn cûáu vúái khoaãnchi phñ khöng nhoã vaâ àoá chñnh laâ têìm nhòn chiïënlûúåc cuãa ngûúâi luön muöën nùæm bùæt thöng tin, cöngnghïå àïí khöng bao giúâ tuåt hêåu, nïëu khöng noái laâài trûúác thúâi àaåi.

Thaáng 5.1910, Sakichi àaä thûåc hiïån möåt chuyïënài daâi ngaây cuâng vúái Nishikawa Akiji – ngûúâi baånthuúã thiïëu thúâi àöìng thúâi cuäng laâ möåt kyä sû cöngnghïå dïåt may kyâ cûåu. Hoå ài thùm möåt loaåt caác cúsúã dïåt may vaâ saãn xuêët maáy dïåt lúán úã Myä vaâ chêuÊu. Taåi New York, ngoaâi caác vuâng coá ngaânh cöngnghiïåp dïåt may phaát triïín, hai öng coân àïën thùm


Chó sau möåt àïm, New York trong mùæt cuãaSakichi àaä àöíi khaác. Öng bùæt àêìu nhòn àûúâng phöëNew York chùm chuá hún. Vêîn nhûäng daäy nhaâ caotêìng xam xaám, vêîn nhûäng con àûúâng vaâ haâng cêynho nhoã, nhûäng doâng ngûúâi ài laåi vöåi vaâng... Giûäanhûäng con àûúâng bùçng phùèng, vaâi ba chiïëc ö-töModel T cuãa haäng Ford nöíi lïn ngöå nghônh. Nhûängquyá öng quyá baâ ngöìi trïn àoá, veã mùåt húán húã, lûúátài àïí laåi àùçng sau nhûäng vïåt khoái nhoã. Sakichi nhúáàïën nhûäng con àûúâng göì ghïì cuãa Tokyo, nhúánhûäng toâa nhaâ hai, ba têìng sún àoã, vaâng êëm aáp vaânhûäng chiïëc xe tay chaåy ngang chaåy doåc trïn phöë.Giöëng nhû nùm 15 tuöíi, khi lêìn àêìu tiïn àûúåc hoåcvïì Luêåt Baãn quyïìn, öng cuäng caãm thêëy möåt luöìngsaáng chaåy qua àêìu khiïën möåt àiïìu àang mú höì trúãnïn roä rïåt. Phaãi röìi, thïë giúái luön luön chuyïínàöång! Thïë giúái naây khöng chó coá nhûäng chiïëc maáydïåt àang chiïëm lônh toaân böå con ngûúâi vaâ suynghô cuãa öng! Thïë giúái cuäng khöng thïí chó quanhquêín kinh doanh tiïìn baåc nhû nhiïìu têåp àoaân lúánúã Nhêåt Baãn. Thïë giúái naây àang chuyïín mònh vúáinhûäng cöng nghïå múái. Àoá laâ ö-tö, àoá laâ àöì àiïån tûã!Ngûúâi phûúng Têy luön luön ài trûúác vúái nhûängkiïën thûác khoa hoåc kyä thuêåt tiïn tiïën cuãa thúâi àaåi.Vò sao vêåy? Vò hoå daám nghô, daám laâm. Vò hoå ñtàùæm chòm trong nhûäng suy tûúãng vïì con ngûúâi vaâvaån vêåt nhû dên töåc phûúng Àöng cuãa öng. Hoå tûduy chñnh xaác vaâ logic hún... Àiïìu mònh thiïëu laâàiïìu hoå àang coá, cuäng nhû hoå àang thiïëu nhûäng

chùæc chùæn khöng thûâa. Nhûäng cuöën söí múái tiïëpnöëi nhûäng cuöën cuä, cuöën naâo cuäng àûúåc àaánh söëvaâ giûä gòn cêín thêån. Nhiïìu khi bêët chúåt, yá tûúãngmúái naãy ra, khöng coá cuöën söí ghi cheáp khaác naâocon ngûúâi ta thiïëu mêët baân tay phaãi?

Buöíi chiïìu ài böå ngang qua àûúâng àïën hiïåu ùn,öng vaâ Akiji maãi chuyïån troâ maâ suyát va vaâo chiïëcxe ö-tö trïn àûúâng. Khi êëy öng múái chúåt nhêån ra,trïn àûúâng phöë New York, nhûäng chiïëc ö-tö daâiàuön àuöîn êëy àang chaåy rêët nhiïìu. Ngûúâi àaåi diïåncuãa Mitsui úã New York giaãi thñch cho hai öng rùçngàêëy laâ loaåi xe Model T cuãa haäng Ford. Anh baånàöìng haânh, ngûúâi cuãa Mitsui coân kïí chuyïån vui:“Bêy giúâ thò höåi con nhaâ giaâu ti toe laái xe àïën caáccuöåc vui, àûa baån gaái ài xem phim... lêëy laâm haänhdiïån lùæm, chaã mêëy nûäa nöng dên Myä cuäng àïìu têåuxe caã thöi. Baác baão àïí laâm gò aá? Têët nhiïn ài ö-tötiïån lúåi hún ài ngûåa chûá, nhêët laâ trïn nhûäng conàûúâng New York êím ûúát sau mûa hoùåc trïn caánhàöìng buân bêín. Caái anh xe Model T cuãa haäng Fordthïë maâ khaá, noá coá thïí nhaãy qua öí gaâ, khöng nhûnhûäng xe cöí ngaây xûa cuãa Duryea, Winton hayHaynes – ài laåi roán ra roán reán, chó àûúåc caái meängoaâi thöi!”

Khi àaä nùçm trïn giûúâng, nhûäng chiïëc xe húitröng laâ laå buöìn cûúâi laåi khiïën Sakichi suy nghômöng lung, maäi maâ khöng nguã àûúåc. Y hïåt nhûnùm naâo trùçn troåc suöët àïm maâ hònh aãnh khungcûãi, maáy dïåt cûá lúãn vúãn trong àêìu...


tö cuãa haäng Ford taåi Highland Park úã Michigan,àöìng thúâi àûúåc hûúáng dêîn àïën nhaâ maáy cuãa Gen-eral Motors cuäng àùåt taåi Michigan thúâi àoá.

Laåi nhû chaâng trai treã nùm naâo möåt mònh tûâ tónhleã lïn Tokyo, giúâ àêy öng laåi ài àïën möåt núi xa laåàïí tòm hiïíu vaâ quan saát möåt àiïìu coân múái meã chûaàõnh hònh hoaân toaân trong trñ tûúãng tûúång cuãamònh. Chó coá möîi möåt yá nghô nöíi lïn rêët roä: Laâmsao àïí dên töåc mònh cuäng bûúác vaâo tûúng lai vúáinhûäng thaânh quaã kyä thuêåt bùçng ngûúâi.

Sau chuyïën ài trïn, öng laåi tiïëp tuåc qua Anh, lêìnnaây cuâng ài vúái möåt chuyïn gia gioãi vïì kyä thuêåt tïnlaâ Ishibara. Sakichi àùng kyá baãn quyïìn taåi Myä caãthaãy saáu phaát minh cuãa mònh trong khoaãng nhûängnùm 1909 àïën 1914. Vaâ taåi àêy, sau khi àaä xemxeát kyä nïìn cöng nghiïåp dïåt may cuãa nûúác naây,Sakichi loâng traân ngêåp niïìm vui khi nghô vïì tûúnglai ngaânh cöng nghiïåp dïåt cuãa Nhêåt Baãn.

Quaã thêåt, khöng ai ngúâ, nhûäng tiïn àoaán cuãaSakichi àaä thaânh hiïån thûåc, kïí caã khi ngaânh cöngnghiïåp Nhêåt Baãn phaãi àûúng àêìu vúái cún khuãnghoaãng lúán sau Thïë chiïën thûá II. Laåi caâng khöng aingúâ àûúåc rùçng Nhêåt Baãn noái chung vaâ gia àònhToyoda noái riïng àaä tiïën ra thïë giúái khöng chóbùçng “con àûúâng tú luåa” maâ coân trïn nhûäng chiïëcxe húi hiïån àaåi nûäa.

suy tûúãng têm linh cuäng khöng keám phêìn quantroång cuãa ngûúâi phûúng Àöng.

Àiïìu Sakichi nghô höm nay, àïën möåt thïë kyã sauvêîn coân àuáng. Giaá nhû öng biïët rùçng nhiïìu nùmsau nhûäng con ngûúâi úã àêët nûúác Samurai cuãa öngàaä hoåc àûúåc caách tû duy toaán hoåc, luön luön àiàöìng haânh, thêåm chñ ài trûúác thúâi àaåi trong caáccöng nghïå khoa hoåc tiïn tiïën! Giaá nhû öng biïëtrùçng nhiïìu nùm sau, nhûäng cöng ty lúán phûúngTêy àaä hoåc têåp caách tû duy sêu lùæng hún cuãaphûúng Àöng, àaä hoåc vïì “àaåo Toyota” maâ chñnhgia àònh öng saáng lêåp!

Nhûng luác naây, öng àang suy nghô rêët lung. Sûånghiïåp maáy dïåt úã Nhêåt Baãn àang úã thúâi àiïím phaáttriïín hûng thõnh nhêët. Öng coá thïí àoan chùæc nhûvêåy duâ moåi caái vêîn coân àang úã phña trûúác. Nhûänggò têån mùæt nhòn thêëy úã caác cú súã saãn xuêët maáy dïåtkhiïën öng rêët laåc quan vïì khaã nùng tiïìm taâng cuãachiïëc maáy dïåt Toyoda. Viïåc nghiïn cûáu vaâ thûãnghiïåm chùæc chùæn öng coân phaãi theo àuöíi nûäa àïíkhöng ngûâng hoaân thiïån chiïëc maáy mònh mú ûúác.Khöng bao giúâ àûúåc dûâng laåi, phaãi tiïën lïn nhû thïëgiúái naây phaát triïín khöng ngûâng – àiïìu naây tûâ lêuöng vêîn têm àùæc. Sûå nghiïåp hiïån taåi cuãa Toyodavêîn laâ nhûäng chiïëc maáy dïåt. Song sûå nghiïåp tûúnglai cuãa Toyoda phaãi chùng khöng chó dûâng laåi úãàoá?

Mêëy höm sau, dùån doâ Akiji nhûäng àiïìu cêìn thiïët,öng chia tay baån àïí tòm àïën nhaâ maáy saãn xuêët ö-


hêìn II.

HAÄY ÀIÏÌU KHIÏÍNÛÚÁC MÚ

Toyoda Kiichiro laâ ngûúâi kïë nghiïåp möåt cú ngúiàöì söå maâ Toyoda Sakichi àaä gêìy dûång. Khöngchó laâm cho sûå nghiïåp cuãa cha tiïëp tuåc cêët caánh,Kiichiro coân phaãi gaánh vaác trïn vai möåt sûá mïånhlúán hún, hiïån thûåc hoáa ûúác mú coân dang dúã cuãacha: laâm nïn nhûäng chiïëc xe húi “Made in Japan”!

P


NGÛÚÂI CHÙM VÛÚÂNVAÂ TRAÁI NGOÅT

“Toyoda Kiichiro – nhiïåm vuå lúán cuãa con laâ bùæt àêìu nghiïncûáu cöng nghïå xe húi. Àoá laâ tûúng lai cuãa con vaâ böín phêåncuãa con, cuãa gia àònh ta àöëi vúái àêët nûúác trong thúâi kyâ múái”.– nhûäng ghi cheáp cuãa ngûúâi cha trong möåt cuöën söí laâm viïåccuãa öng, nhû phoá thaác lïn vai con trai möåt sûá maång cao caã,hay àuáng hún laâ giêëc mú lúán maâ öng chûa kõp thûåc hiïån trûúáckhi tûâ giaä thïë gian.


Êu. Nhûäng thöng tin vïì viïåc saãn xuêët ö-tö cuãaFord, Chevrolet vaâ GM khiïën öng caâng ngaây caângcaãm thêëy nhûäng nhêån àõnh cuãa mònh vïì möåt thïëgiúái phaát triïín múái trong tûúng lai laâ chñnh xaác.Nhûng àïí bûúác chên vaâo möåt lônh vûåc múái, ngoaâisûå quyïët têm coân phaãi coá sûå chuêín bõ kyä lûúäng vaâtñnh toaán chu àaáo. Vaâ ai seä laâ ngûúâi trong doâng töåcöng bûúác chên ra khoãi caái nghiïåp maáy dïåt maâ öngàang nùång loâng àeo àuöíi naây? Chùèng phaãi laâ öngàang taåo lêåp ra cú nghiïåp cho gia töåc, cho conchaáu öng hay sao? Chùèng gò thò caái nghiïåp dïåt maynaây cuäng nuöi àûúåc caác con öng, khöng coá gò maâphaãi lo lùæng hïët. Nhûng, khöng leä caã àúâi chuáng noácûá loanh quanh bïn caái maáy dïåt hay sao, khi maâbïn Myä, bïn Anh, ngûúâi ta àang lo chïë taåo ra xehúi, àöì àiïån tûã, chûá khöng phaãi laâ maáy dïåt. Àuángröìi, xe húi laâ tûúng lai cuãa thïë hïå caác con öng,chuáng khöng thïí dêîm chên möåt chöî vúái caái àaámmaáy moác dïåt may naây maäi àûúåc. Thúâi cuãa öng sùæpqua röìi. Sùæp túái, caác con öng phaãi laâ nhûäng öngchuã chïë taåo ra xe húi cho àêët nûúác naây. Ngoaâiàûúâng phöë ùæt phaãi coá xe húi “made in Japan” chûákhöng phaãi laâ nhûäng cöî xe Anh, xe Myä!

Öng húi lûúäng lûå möåt chuát vïì cêåu con traiKiichiro cuãa mònh. Thùçng beá coá neát gò àoá giöëng öngngaây trûúác. Kiïåm lúâi, chùm chó, cêìn cuâ vaâ kiïn tròthò khöng ai bùçng. Nhûng, sûác khoãe cuãa Kiichirokhöng töët lùæm. Àaä mêëy bêån hoåp gia töåc, ngûúâi nhaâcûá baân ra taán vaâo rùçng caái chûác kacho may ra chó

Thaáng 10.1918, Sakichi laåi cuâng Nishikawa àïënTrung Quöëc, tòm hiïíu khaã nùng tiïën haânh dûå aánlêu daâi cuãa mònh laâ xêy dûång vaâ phaát triïín saãnxuêët. Dûå aán naây theo öng ûúác tñnh phaãi mêët banùm múái coá thïí thu höìi àûúåc vöën vaâ bùæt àêìu sinhlúâi. Nhûng vêîn laâ möåt Sakichi vúái têìm nhòn xa, öngquyïët têm thûåc hiïån dûå aán. Coá hai lyá do khiïën öngài bûúác ài taáo baåo naây: Thûá nhêët, doanh nghiïåpcuãa öng laâ doanh nghiïåp dïåt may àêìu tiïn cuãaNhêåt Baãn tiïën ra ngoaâi biïn giúái quöëc gia mònh,phaát triïín möëi quan hïå thûúng maåi vúái ngûúâi Hoaàïí àem lúåi vïì cho àêët nûúác. Thûá hai laâ öng nhêånthûác àûúåc cêìn phaãi múã röång hoaåt àöång ra nhûängàõa baân chûa àûúåc khai phaá vaâ àêy laâ bûúác ài àöåtphaá quan troång cuãa ngûúâi Nhêåt.

THÛÚÅNG HAÃI, 1920

Vuâi àêìu vaâo caác cöng viïåc nghiïn cûáu maáy dïåttaåi nhaâ maáy úã Thûúång Haãi, Sakichi vêîn khöngquïn nöëi liïn laåc vúái vaâi ngûúâi baån úã Myä vaâ chêu


mêëy chûä vaâo söí “Toyoda Kiichiro – nhiïåm vuå lúáncuãa con laâ bùæt àêìu nghiïn cûáu cöng nghïå xe húi.Àoá laâ tûúng lai cuãa con vaâ böín phêån cuãa con, cuãagia àònh ta àöëi vúái àêët nûúác trong thúâi kyâ múái”.

Sau naây, trong túâ di chuác, öng àaä ghi laåi mêëydoâng êëy, têët nhiïn laâ ngùæn goån, khö khan hún. Tuynhiïn, àoåc chuáng, con trai öng vêîn caãm nhêån àûúåctònh caãm cuãa ngûúâi cha, tònh caãm nhiïåt thaânh cuãamöåt ngûúâi cöng dên àöëi vúái àêët nûúác.

Sau nùm 1920, khi mùåt bùçng giaá caã úã TrungQuöëc bùæt àêìu tùng voåt, möåt söë cöng ty dïåt maycuãa Nhêåt khaác cuäng bùæt chûúác Sakichi múã chinhaánh phuå úã àêy. Phaãn ûáng cuãa Sakichi laâ tiïëp tuåcmúã röång viïåc saãn xuêët taåi thaânh phöë thûúng nghiïåpsêìm uêët Thûúång Haãi. Öng lêåp ra nhaâ maáy dïåt mayToyoda (Toyoda Spinning & Weaving Works) vúáitöíng söë vöën laâ 5 triïåu yïn, àûáng àêìu úã cûúng võChuã tõch laâ Toyoda Sakichi, coân baån öng,Nishikawa Akiji, giûä chûác Töíng quaãn lyá. Öng trangbõ cho nhaâ maáy naây 60 ngaân öëng suöët vúái 400maáy dïåt.

Hùèn Sakichi khöng coi viïåc àêìu tû naây laâ nhoã vaâàún giaãn mùåc duâ söë lûúång maáy dïåt khöng phaãi laânhiïìu, nhûng têìm quan troång cuãa thaânh cöngtrong dûå aán naây coá yá nghôa lúán lao hún nhiïìu sovúái quy mö saãn xuêët. Vò thïë, öng àaä àûa caã giaàònh sang Thûúång Haãi àïí trûåc tiïëp coi soác cöngviïåc, trong khi àoá Nishikawa vêîn àiïìu haânh quaátrònh saãn xuêët.

coá öng em rïí Risaburo àaãm àûúng àûúåc thöi.Nhûng maâ, Sakichi hiïíu rùçng, Risaburo chó caángàaáng àûúåc phêìn viïåc liïn quan àïën maáy dïåt chûákhöng thïí coá kiïën thûác nhû Kiichiro. Öng thêìmhiïíu, Kiichiro coá möåt sûác maånh deão dai cuãa tinhthêìn vaâ con trai öng chùæc chùæn seä coá àêìy àuã töëchêët àïí laâm àûúåc möåt viïåc lúán cho àêët nûúác.Khöng noái ra, nhûng Kiichiro rêët hiïíu nhûäng têmhuyïët cuãa cha àöëi vúái nïìn cöng nghiïåp nûúác nhaâ.Àiïìu naây khiïën Sakichi rêët haâi loâng.

Thûúång Haãi khöng öìn aâo, naáo nhiïåt nhû Tokyo.Muâa àöng nùm êëy úã caái thaânh phöë naây khöng laånhnhûng êím ûúát. Caái êím ûúát khoá chõu khiïën öng caãmthêëy dïî mïåt moãi vaâ nhûác àêìu. Nhûng röìi cöng viïåccûá cuöën öng ài. Öng muöën laâm xong phêìn viïåccuãa mònh trûúác khi hûúáng con trai àïën nhûäng àiïìuxa xöi hún. Bûúác qua tuöíi 50, trñ lûåc coân sung sûácnhûng sûác khoãe cuãa öng àaä coá luác baáo hiïåu xuöëngdöëc. Chñnh vò vêåy Sakichi caâng miïåt maâi laâm viïåc.Öng nhû chaåy àua vúái thúâi gian, ài ài vïì vïì giûäaThûúång Haãi vaâ Nagoya. Ngûúâi con trai àaä lúánkhön, cuâng öng gheá vai gaánh vaác viïåc cöng tykhiïën Sakichi rêët phêën khúãi. Öng coân phêën khúãihún khi thêëy trong cöng viïåc, Kiichiro toã ra rêëtnhaåy beán vaâ cêín troång. Khöng muöën àïí möåt saisoát nhoã naâo, Kiichiro thûã ài thûã laåi tûâng chi tiïëtmaáy, ghi cheáp, so saánh, tra cûáu tó mó khöng keámgò cha. Vaâ möåt buöíi töëi, nhòn con trai loay hoaytrong xûúãng maáy, öng àaä bûúác vïì phoâng vaâ ghi


vêîn canh caánh trong loâng yá tûúãng taåo möåt chiïëcmaáy dïåt hònh öëng troân... Viïåc chûa thaânh thòSakichi bõ möåt cún xuêët huyïët naäo nheå vaâo cuöëinùm 1927, phaãi ài dûúäng bïånh möåt thúâi gian.Cuöëi cuâng, thaáng 10.1930, con ngûúâi kiïn cûúângêëy àaä qua àúâi vò bïånh viïm phöíi cêëp.

Öng ra ài nhûng sûå nghiïåp to lúán cuãa öng vêînàûúåc con trai Toyoda Kiichiro cuâng caác cöång sûå tincêåy khaác àaãm àûúng vaâ tiïëp tuåc. Têåp àoaân Toyodangaây möåt lúán maånh. Nhiïìu nhaâ maáy vaâ cöng ty chinhaánh àaä ra àúâi nhû Shonaigawa Dye WorksToyoda Oshikiri (1928), Spinning and WeavingCompany vaâ Chuo Spinning & Weaving (1929).

Sinh thúâi, Toyoda Sakichi khöng chó coi troångnhûäng thaânh quaã trong kinh doanh cuãa gia àònhmònh. Àiïìu öng quan têm hún laâ nhûäng con ngûúâitrong gia töåc Toyoda àaä àoáng goáp àûúåc gò cho àêëtnûúác. Triïët lyá söëng “vò cöång àöìng, vò chiïën lûúåc daâilêu” àaä khiïën öng vaâ nhûäng ngûúâi nöëi goát öng coáthïí tûå haâo vïì con àûúâng hoå àaä choån. Nhûäng gòNhêåt Baãn àaä laâm àûúåc, cho duâ chó coá möåt phêìnnhoã laâ cöng sûác cuãa hoå cuäng khiïën hoå hên hoantin tûúãng vaâo chùång àûúâng phña trûúác.

Vaâ àêy laâ möåt vaâi söë liïåu cho thêëy sûå nöî lûåc cuãagia àònh Toyoda trong viïåc phaát triïín ngaânh dïåtmay quöëc gia cuâng vúái sûå nöî lûåc cuãa caác cöng tybaån àaä àem àïën “traái ngoåt” cho vûúân cêy kinh tïëcuãa àêët nûúác mùåt trúâi moåc:

Nùm 1913, khi Chiïën tranh Thïë giúái thûá I chuêín

Luác naây, con trai öng, Toyoda Kiichiro, àaä bùætàêìu vaâo cuöåc cuâng cha gaánh vaác viïåc lúán, húnnûäa, gia àònh öng luác naây àang coá möåt ngên saáchdöìi daâo. Chñnh vò thïë maâ Sakichi quyïët àõnh quaylaåi vúái niïìm say mï muön thuúã cuãa mònh: nghiïncûáu caãi tiïën chiïëc maáy dïåt yïu quyá mang tïn hiïåudoâng hoå Toyoda. Cöng viïåc naây öng àaä phaãi taåmngûâng tûâ nùm 1914 vò nhiïìu lyá do khaác nhau.

Sau khi cöng ty chi nhaánh Thûúång Haãi àûúåcthaânh lêåp, Sakichi vuâi mònh vaâo cöng viïåc, toaântêm toaân yá hoaân chónh maáy dïåt tûå àöång vaâ chiïëcmaáy hònh öëng troân – möåt saáng kiïën maâ öng àaä daâycöng suy nghô, thûã nghiïåm, song chûa bao giúâ àaåtàûúåc thaânh cöng mong àúåi.

Cûá thïë, öng ài ài vïì vïì giûäa hai miïìn àêët Nagoyavaâ Thûúång Haãi àïí coi soác viïåc triïín khai caác thñnghiïåm cuãa caã hai vuâng. ÚÃ Nagoya luác naây, nhaâmaáy àaä àûúåc àêìu tû tûâ 8 lïn àïën 32 chiïëc maáydïåt tûå àöång thay suöët chó.

** *

Sau khi cöng ty Toyoda Automatic Loom Worksàûúåc thaânh lêåp vaâ coá thïm sûå tham gia quaãn lyácuãa cêåu con trai Toyoda Kiichiro, sûå gaánh vaác, chiaseã cuãa con nuöi Risaburo, Toyoda Sakichi ruát vïìlaâm “quên sû” cho cöng ty. Thûåc chêët, öng muöënruát chên ra àïí têåp trung toaân böå sûác lûåc vaâ thúâigian vaâo cöng viïåc yïu thñch cuãa mònh: nghiïn cûáu,nêng cêëp, caãi taåo chiïëc maáy dïåt nhaâ Toyoda! Öng


DI SAÃN CUÃA MÖÅT“MÊÎU MÛÅC

CHO TRÑ TUÏÅNHÊÅT BAÃN”

bõ buâng nöí thò böå mùåt ngaânh dïåt may thïë giúái thïíhiïån úã nhûäng söë liïåu sau: trong söë 130 triïåu maáydïåt àûúåc saãn xuêët vaâ àûa vaâo sûã duång thò coá àïën70% têåp trung úã chêu Êu, 25% úã Myä vaâ coân laåi 5%úã chêu AÁ. Thúâi àiïím bêëy giúâ, nûúác Anh vêîn àûúåccoi laâ “ngûúâi thúå may cho caã thïë giúái”. Söë lûúångquêìn aáo nhêåp khêíu vaâo chêu AÁ, àùåc biïåt laâ NhêåtBaãn àang tùng rêët maånh. Thïë nhûng, sau möåt thúâigian chûa àêìy 20 nùm, bûác tranh vïì ngaânh dïåtmay cuãa thïë giúái laåi biïën àöíi tûúng àöëi nhanh maânhiïìu cûúâng quöëc chêu Êu khöng ngúâ túái: Sûå vûúnlïn úã thïë caånh tranh cuãa Nhêåt Baãn! Nùm 1930, khicöng nhên dïåt may úã caác nûúác chêu Êu vaâ Myä thêëtnghiïåp rêët àöng thò úã Nhêåt Baãn, ngaânh dïåt laåi phaáttriïín vúái töëc àöå cao, àêët nûúác naây hêìu nhû khöngcêìn àïën nhûäng “ngûúâi thúå may nûúác ngoaâi” nûäa.ÚÃ chêu Êu luác êëy, caánh thúå dïåt laâm viïåc tûâ 30-35giúâ möåt tuêìn, úã Myä – 50-58 giúâ möåt tuêìn, úã NhêåtBaãn – 102 giúâ!

Vaâ khöng chó lo àuã mùåc cho dên nûúác mònh, thõtrûúâng dïåt may cuãa Nhêåt Baãn àaä vûún ra àïën caãÊËn Àöå, Indonesia, Ai Cêåp, chêu Phi vaâ caã Thöí NhôKyâ - nhûäng núi vöën àûúåc coi laâ “phiïn chúå cuãariïng” chêu Êu.


nhên taâi trong kyä thuêåt, viïåc boã söë tiïìn lúán àïí thuïchuyïn gia gioãi nhû kyä sû ngûúâi Myä, CharlesFrancis àïí àùåt möåt dêy chuyïìn saãn xuêët hiïån àaåikiïíu Myä àûúåc chuêín hoáa. Àêy laâ hïå thöëng saãnxuêët kiïíu Myä àêìu tiïn úã Nhêåt Baãn àaä cho hiïåu quaãcao trong saãn xuêët vaâ thûúng maåi. Nhû vêåy, phêímchêët cuãa möåt nhaâ nghiïn cûáu vaâ phaát minh àaägiuáp cho nhaâ kinh doanh àaåt àûúåc muåc àñch cuãamònh. Hoùåc noái röång ra laâ trong saãn xuêët vaâ kinhdoanh, àiïìu quan troång nhêët vêîn laâ luön luön tòmtoâi àöíi múái vaâ hoaân thiïån cöng nghïå, hoåc hoãi kinhnghiïåm nûúác ngoaâi vaâ caác àöëi thuã caånh tranhtrong nûúác.

Chiïën thuêåt linh hoaåt trong viïåc thu huát nguöìn vöënvaâ nhên lûåc

Möåt àiïìu luön àûúåc coi laâ chûúáng ngaåi vêåt khiïëncaác doanh nghiïåp khöng thïí hiïån àûúåc hïët mònh laânguöìn vöën. Toyoda Sakichi àaä giaãi quyïët vêën àïìnaây rêët baâi baãn. Mùåc duâ khöng àûúåc hoåc möåt caáchcoá baâi baãn nhûng öng àaä maây moâ tûå tòm hiïíu,nghiïn cûáu. Hún thïë nûäa, öng coá caãm quan àùåcbiïåt, nhaåy beán vúái tònh hònh kinh doanh. Àoá laânhûäng tû chêët àùåc biïåt cuãa ngûúâi laâm kinh doanh.Sakichi àaä biïët aáp duång chiïën thuêåt “lêëy ngùæn nuöidaâi” vaâ sau naây laâ viïåc tòm nhûäng “chiïëc cêìu nöëi”giuáp mònh phaát triïín àûúåc saãn xuêët. Chiïëc cêìu nöëiêëy cuãa Toyoda Sakichi trong thúâi àiïím nhûäng nùmàêìu thïë kyã XX laâ möëi quan hïå vúái Têåp àoaân thûúng

Trong taâi liïåu Nghiïn cûáu phûúng caách phaáttriïín vaâ thõ trûúâng: Tû liïåu saãn xuêët Nhêåt Baãn àêìuthïë kyã XX (The learning Process and the Market:The Japanese capital good sector in the early XXcentury), Tetsuro Nakaoka àaä phên tñch caác bûúácnhaãy voåt cuãa Toyoda Loom Works dûúái àûúânghûúáng chiïën lûúåc cuãa Sakichi. Theo Nakaoka vaâ caácchuyïn gia nghiïn cûáu kinh tïë khaác thò nhûängbûúác nhaãy voåt cuãa caác cú súã saãn xuêët do Sakichiàiïìu haânh nùçm úã nhûäng àiïím sau:

Bûúác nhaãy ngoaån muåc vïì khoa hoåc kyä thuêåt vaâ cöngnghïå

Do ngûúâi àûáng àêìu laâ möåt ngûúâi thúå cú khñ, möåtnhaâ phaát minh ûu tuá, nïn viïåc Toyoda LoomWorks àaåt àûúåc caác bûúác nhaãy voåt vïì cöng nghïålaâ àiïìu dïî hiïíu. Tûâ chiïëc maáy dïåt khöí heåp bùçng göî(1890) àïën maáy dïåt khung sùæt khöí röång vaâ àónhcao nûäa laâ chiïëc maáy tûå àöång do Kiichiro hoaânthiïån – àoá laâ göëc cho moåi hoaåt àöång kinh doanhcuãa cha con Toyoda Sakichi. Ngoaâi ra, öng àaäàaánh giaá cao viïåc aáp duång kiïën thûác kyä thuêåt múáicuãa nûúác ngoaâi, vñ duå àiïín hònh laâ viïåc thu naåp


quyïët vêën àïì möåt caách rêët húåp lyá vaâ goån nheå:Thaáng 10.1912, öng àïì nghõ phña Toyoda LoomWorks ngöìi àaâm phaán laåi möåt söë khoaãn trong húåpàöìng göëc vïì viïåc chuyïín nhûúång baãn quyïìn phaátminh maáy dïåt cuãa öng cho cöng ty naây. Theo húåpàöìng naây, ngoaâi khoaãn 10% àûúåc chia laäi cho öngnhû möåt cöí àöng cuãa cöng ty cöí phêìn ToyodaLoom Works, Sakichi coân àûúåc nhêån 1/3 lúåi tûáchaâng nùm nhû chuã baãn quyïìn maáy dïåt. Thay vònhêån phêìn tiïìn chia laäi haâng nùm naây, öng àïìnghõ phña Toyoda Loom Works traã hùèn “möåt cuåc”laâ 80 ngaân yïn. Khoaãn tiïìn naây àaä giuáp öng àêìutû cho nhaâ maáy múái, tiïëp tuåc cöng viïåc maâ öngtheo àuöíi laâ nghiïn cûáu vaâ caãi tiïën maáy dïåt. Thêåtra, khi thûåc hiïån haânh àöång naây, öng chó nghô àïënviïåc bùçng moåi giaá tiïëp tuåc nghiïn cûáu chûá khöngnghô àïën viïåc trong tûúng lai nïëu Toyoda LoomWorks coá lúâi thò lúåi nhuêån mònh àûúåc chia laâ baonhiïu. Àiïìu naây phuâ húåp vúái triïët lyá söëng cuãaToyoda – àöìng tiïìn laâ cöng cuå, khöng phaãi laâ muåcàñch chñnh cuãa cuöåc àúâi. Tûâ nùm 1914 àïën 1919,Toyoda Loom Works àaä laäi àûúåc 3 triïåu yïn, vaânïëu tñnh möåt caách tó mó thò quaã laâ Sakichi àaä boã lúämöåt khoaãn tiïìn kïëch xuâ! Buâ laåi, Sakichi àaä thaânhcöng trong viïåc giûä vûäng hoaåt àöång cuãa nhaâ maáy,tiïën haânh nhiïìu nghiïn cûáu quan troång – àiïìu àùåcbiïåt yá nghôa trong quaäng thúâi gian maâ öng thêëycêìn lêëy laåi sûå aãnh hûúãng tñch cûåc cuãa mònh trongsaãn xuêët sau möåt thúâi gian lïå thuöåc vaâo nguöìn taâi

maåi Mitsui Bussan. Viïåc thaânh lêåp cöng ty cöí phêìnlaâ möåt bûúác ài taáo baåo àöëi vúái nhûäng doanhnghiïåp Nhêåt Baãn thúâi bêëy giúâ, mùåc duâ khaái niïåmcöng ty cöí phêìn àaä quaá quen thuöåc vúái phûúngTêy tûâ thïë kyã XVII. Song Sakichi cuäng chûa baogiúâ hoaân toaân bõ têåp àoaân naây “àöìng hoáa”, nhûnhiïìu cöng ty nhoã khaác vêîn cêìn sûå giuáp àúä taâichñnh cuãa caác cöng ty lúán vaâ bõ caác cöng ty naây“nuöët” goån. Sau khi khùn goái ra ài khoãi cöng ty maâchñnh mònh àaä thaânh lêåp ra vaâ trïn thûåc tïë vêîn tiïëptuåc giûä vai troâ quaãn lyá, Sakichi vêîn biïët caách giûäàûúåc möëi quan hïå mêåt thiïët vúái caác kyä thuêåt viïn,cöng nghïå viïn gioãi cuãa Toyoda Loom Works, tranhthuã àûúåc sûå uãng höå cuãa hoå, àöìng thúâi öng cuängsùén saâng giuáp àúä Toyoda Loom Works khi cêìnthiïët. Àiïìu naây thêåt sûå khoá hiïíu àöëi vúái caác àöëi taácphûúng Têy vò rêët nhiïìu nùm hoå khöng caãm thêëygiûäa hai cöng ty cuâng mang tïn doâng hoå Toyodanaây coá sûå caånh tranh vúái nhau.

Möåt vñ duå nûäa vïì khaã nùng nhanh nhaåy vaâ giaãiquyïët linh hoaåt vêën àïì liïn quan àïën taâi chñnhtrong khi laåi traánh caác sûå aáp àùåt hoùåc raâng buöåctûâ phña àöëi taác cuãa Sakichi:

Nùm 1911, Sakichi xêy dûång nhaâ maáy dïåt tûåàöång Toyoda (Toyoda Automatic Weaving Factory).Luác naây taâi chñnh cuãa gia àònh Toyota cuäng khöngàûúåc döìi daâo nïn öng àaä khöng thïí àêìu tû 200chiïëc maáy dïåt tûå àöång nhû mong muöën àïí phuåcvuå cho viïåc nghiïn cûáu cuãa mònh. Öng àaä giaãi


cuäng nhû nöåi àõa. Nhû vêåy, chòa khoáa cuãa caánhcûãa thaânh cöng úã àêy laâ “àöíi múái, hoaân thiïånkhöng ngûâng” – phûúng phaáp kaizen. Ngoaâi ra,viïåc töí chûác cöng ty vaâ àiïìu haânh kinh doanh coáphûúng phaáp, tön troång yïëu töë con ngûúâi, biïëtcaách khuyïën khñch vaâ àaâo taåo nhên lûåc – àoá laâ bñquyïët thaânh cöng cuãa gia àònh Toyoda. Àêy laâàiïím maånh quan troång àïí Sakichi vûúåt lïn trïnmoåi àöëi thuã caånh tranh.

Chuyïín giao cöng nghïå thöng qua quaá trònh saãn xuêët

Viïåc chuá troång àöíi múái vaâ trang bõ dêy chuyïìnsaãn xuêët cöng nghïå cao giuáp Toyoda AutomaticLoom Works coá àiïìu kiïån chuyïín àöíi tûâ cöng nghïåsaãn xuêët maáy dïåt sang cöng nghïå saãn xuêët ö-tömöåt caách húåp lyá.

Trong cuöën Sûå biïën àöíi vïì cöng nghïå cuãa NhêåtBaãn: tûâ thïë kyã XIIV àïën thïë kyã XXI (The Technologi-cal Transformation of Japan: From the Seventeenthto the Twenty First Century), Tessa Morris-Suzukinhêån xeát rùçng, Nhêåt Baãn coá nhûäng ngûúâi taâi thûåcsûå vaâ coá nhûäng böå oác saáng taåo nhû ToyodaSakichi nhûng hoå laåi chûa biïët caách thûúng maåihoáa yá tûúãng cuãa mònh àïí thu lúâi. Öng cho rùçng,nhûäng doanh nghiïåp Nhêåt thúâi bêëy giúâ thûúângchoån viïåc nhêåp ngoaåi nhûäng cöng nghïå múái àaäàûúåc sûã duång röång raäi hún laâ àêìu tû thûã nghiïåm,aáp duång nhûäng phûúng phaáp kyä thuêåt múái cuãachñnh mònh. Lyá do laâ vò giaá thaânh daânh cho viïåc

chñnh cuãa Mitsui Bussan. Vaâ àuáng laâ Sakichikhöng hïì höëi tiïëc vò quyïët àõnh cuãa mònh búãi nhúâcoá sûå hoaåt àöång tñch cûåc cuãa nhaâ maáy trong thúâigian naây, öng àaä coá thïm àûúåc nhiïìu phaát minhmúái quan troång.

Phûúng phaáp àêìu tû húåp lyá vaâ caách töí chûác nghiïncûáu cöng nghïå phuåc vuå cho cöng nghiïåp, töí chûáckinh doanh theo möåt triïët lyá riïng

Caách töí chûác quaá trònh nghiïn cûáu cöng nghïåcöng nghiïåp luön laâ chòa khoáa thaânh cöng cuãaToyoda. ÚÃ àêy cêìn chuá yá àïën quan hïå cha con,àöìng nghiïåp giûäa Sakichi vaâ Kiichiro. Hai cha concuâng haânh àöång theo lyá tûúãng “vò cöång àöìng” hay“chiïën lûúåc lêu daâi”, àaä àûúåc phaát triïín lïn thaânhmöåt nguyïn tùæc àêìu tiïn cuãa nghïå thuêåt quaãn lyásaãn xuêët cuãa gia àònh Toyoda cuäng nhû têåp àoaânToyota sau naây. Sakichi khöng ngaåi àêìu tû nhûängkhoaãn tiïìn lúán àïí phuåc vuå cho viïåc nghiïn cûáumùåc duâ öng luön luön traánh nhûäng laäng phñ trongquaá trònh saãn xuêët. Ngoaâi tiïìn ra, öng àaä àêìu tûcaã thúâi gian, cöng sûác, chêët xaám... khöng mïåt moãi,kiïn trò vaâ say mï tòm caách àöíi múái, hoaân thiïånnhûäng chiïëc maáy dïåt cuãa mònh, laâm cho chuángcaâng ngaây caâng húåp lyá vúái hiïån thûåc saãn xuêët vaãiúã Nhêåt Baãn, húåp lyá vúái chêët liïåu vaãi cuãa Nhêåt Baãnvaâ tñnh chêët cuãa nïìn cöng nghiïåp dïåt nûúác nhaâ.Àöìng thúâi öng tòm caách giaãm giaá thaânh àïí caånhtranh àûúåc vúái caác saãn phêím khaác cuãa nûúác ngoaâi


noá àaä laâ möåt baâi hoåc lúán vïì nhên caách, vïì yïëu töëcon ngûúâi chûá khöng àún thuêìn chó laâ chuyïån kinhdoanh buön baán.

Mùåc duâ xuêët thên tûâ têìng lúáp ngheâo trong xaä höåi,Toyoda Sakichi khöng söëng àún giaãn nhû nhiïìuthanh niïn cuâng thúâi bõ cuöën theo doâng chaãynhaâm chaán cuãa cuöåc söëng thûúâng nhêåt. Öng laângûúâi ham hoåc hoãi tûâ nhoã, khöng chó hoåc nhûängkiïën thûác vùn hoáa kyä thuêåt, öng coân biïët hoåc caáchsöëng – söëng theo möåt lyá tûúãng cuå thïí vúái nhûängphûúng chêm haânh àöång cuãa riïng mònh. Àoá laâcaách söëng cuãa möåt con ngûúâi biïët àùåt cho mònhmuåc àñch söëng vaâ khao khaát tòm ra hûúáng ài àïíhoaân thaânh àûúåc muåc àñch êëy. Sinh thúâi, öng coá baphûúng chêm söëng – chùm chó lao àöång, söëng coátrûúác coá sau vaâ luön sùén saâng giuáp àúä moåi ngûúâi,phuåc vuå cöång àöìng. Nhûäng phûúng chêm êëy thïíhiïån rêët roä trong tûâng haânh àöång cuãa Sakichi, tûâkhi chó laâ möåt chaâng thúå möåc taâi hoa cho àïën khiàaä laâ möåt öng chuã cuãa caã möåt têåp àoaân lúán. Laoàöång saáng taåo àöëi vúái Sakichi laâ yá nghôa àêìu tiïncuãa cuöåc söëng. Nhúâ thïë, öng múái coá thaânh quaãnhû chuáng ta àaä thêëy. Nhûng yá nghôa cuöåc söëngcuãa Sakichi sêu xa hún nûäa úã chöî – öng nöî lûåc laâmviïåc vaâ khöng lêëy tiïìn laâm muåc àñch. Muåc àñch cuãaToyoda Sakichi, cuäng nhû têët caã nhûäng con ngûúâichung lûng àêëu cêåt vúái öng, laâ phuåc vuå cöång àöìng,xaä höåi, àêët nûúác. Àêy chñnh laâ göëc cuãa moåi haânhàöång, sau naây àaä àûúåc nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu

thûã nghiïåm cao gêëp rêët nhiïìu lêìn so vúái viïåc nhêåptûâ nûúác ngoaâi, laåi coá quaá nhiïìu ruãi ro xaãy ra tûâ luácthûã nghiïåm cho àïën khi khùèng àõnh àûúåc tñnh khaãthi cuãa yá tûúãng vaâ bùæt àêìu àûa vaâo saãn xuêët àaåitraâ. Sakichi àaä tûâng viïët: “Caác kyä sû cuãa chuáng takhöng phaãi laâ khöng gioãi, nhûng dûúâng nhû hoåchó laâ nhûäng kyä sû gioãi vïì lyá thuyïët. Hoå sùén saângtiïëp thu kiïën thûác nûúác ngoaâi song khi cêìn aápduång nhûäng kiïën thûác êëy vaâo thûåc tiïîn thò hoå laåiruåt reâ, súå sai, súå thiïåt haåi, súå bõ chï cûúâi”. Têm lyáhay “súå, ngaåi” cuäng laâ têm lyá rêët phûúng Àöng maângûúâi Viïåt Nam chuáng ta coá thïí hiïíu àûúåc.

Noái chung, Toyoda Sakichi àûúåc coi laâ möåt ngoaåilïå vaâ laâ möåt “mêîu mûåc cho trñ tuïå Nhêåt Baãn”.Thaânh cöng cuãa hoå thïí hiïån úã chöî hoå coá têìm nhònxa hún ngûúâi, sùén saâng tûâ boã nhûäng lúåi ñch kinhdoanh trûúác mùæt àïí àêìu tû cho tûúng lai, daámnghô, daám quyïët, àêìu tû nghiïn cûáu coá hïå thöëng,daám tûâng bûúác àûa nhûäng phaát minh cuãa mònhvaâo cuöåc thûã nghiïåm coá quy mö lúán, khöng ngûânghoaân thiïån nhûäng saáng chïë ban àêìu cuãa mònh.

Àêy laâ àiïím àöåt phaá cuãa nhaâ Toyoda, nguyïnnhên sêu xa laâm nïn bûúác nhaãy ngoaån muåc trongkinh doanh cuãa hoå.

Giúái chuyïn mön coá thïí phên tñch rêët nhiïìu vïìchiïën lûúåc lêu daâi, chiïën thuêåt linh hoaåt mïìm deãocuãa Sakichi vúái tû chêët saáng suöët – saáng taåo vöëncoá cuãa öng. Coân chuáng töi möåt lêìn nûäa muöën nhêënmaånh rùçng, cuöåc söëng vaâ sûå nghiïåp cuãa Sakichi tûå


sau naây. Vúái nhûäng cöång sûå cuãa mònh, öng luönnïu cao tinh thêìn: “Duäng caãm thûã sûác, khöng súåsai lêìm”. Vaâ àêy cuäng laâ bñ quyïët laâm viïåc cuãa öngtûâ thúâi trai treã.

NÙM NGUYÏN TÙÆC CHÑNHCUÃA NHAÂ TOYODA

Thaáng 10.1935, nhên ngaây giöî cuãa ToyodaSakichi, ngûúâi con trai Kiichiro vaâ ngûúâi con nuöiRisaburo àaä soaån baãn Nùm nguyïn tùæc chñnh cuãanhaâ Toyoda – nhûäng nguyïn tùæc do chñnh cha hoånïu ra vaâ mong muöën caác thaânh viïn trong gia töåccuäng nhû thaânh viïn cuãa têåp àoaân Toyoda laâmtheo. Àoá laâ:

1. Trung thaânh, têån tuåy vúái cöng viïåc, chung sûácchung loâng cuâng cöng ty, àoáng goáp cho xaähöåi, cöång àöìng;

2. Hoåc hoãi, saáng taåo, phêën àêëu ài trûúác thúâi àaåi;3. Khöng xa rúâi thûåc tïë, traánh xa moåi phuâ phiïëm;4. Luön hûúáng túái viïåc xêy dûång khöng khñ gia

àònh thên mêåt vaâ thiïån chñ núi cöng súã;5. Möåt loâng kñnh Chuáa, thaânh têm vaâ biïët ún.

Nhûäng nguyïn tùæc söëng noái trïn laâ àiïín hònh cuãamöåt nhên sinh quan tñch cûåc, song noá laåi cuäng laâcaái “thêìn” cuãa möåt àaåo – àaåo laâm ngûúâi, àaåo laâm

nhùæc àïën khi noái vïì Hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêëttheo hònh mêîu Toyota maâ Sakichi chñnh laâ ngûúâiàaä àùåt nïìn moáng àêìu tiïn. Àiïìu naây giaãi thñch vòsao Sakichi nùm lêìn baãy lûúåt gaác viïåc kinh doanhàïí têåp trung nghiïn cûáu tòm toâi, laâm nïn caái múái,lao vaâo cöng cuöåc caãi tiïën chiïëc maáy dïåt yïu quyátûúãng chûâng khöng bao giúâ dûâng laåi nïëu bïånh têåtkhöng cûúáp mêët cuöåc söëng cuãa öng. Öng coá thïí hysinh caái lúåi trûúác mùæt àïí àïën vúái muåc àñch lêu daâilaâ laâm lúåi cho àêët nûúác Nhêåt Baãn noái riïng, chocuöåc söëng con ngûúâi noái chung.

Laâ ngûúâi söëng theo triïët lyá phûúng Àöng “ùn quaãnhúá keã tröìng cêy”, Sakichi luön nïu têëm gûúng biïëtún ngûúâi àaä giuáp mònh khiïën con chaáu àïìu thêëmthña. Àiïìu naây lyá giaãi nhûäng haânh àöång tûúãngchûâng khoá hiïíu nhû viïåc Sakichi sùén saâng boã tiïìntuái cuãa mònh àïí traã cöng kyä sû ngûúâi Myä, CharlesFrancis; viïåc öng àûúåc loâng rêët nhiïìu kyä sû, cöngnhên, nhiïìu ngûúâi sùén saâng nùçm gai nïëm mêåtcuâng öng trong luác khoá khùn; viïåc nhiïìu kyä sû vaânhên viïn cuãa cöng ty Toyota Motor sau naây sùénsaâng khöng nhêån lûúng àïí àöìng cam cöång khöí vúáiToyoda Kiichiro; viïåc Toyota àaä giuáp àúä GeneralMotors vaâo nhûäng nùm 80 cuãa thïë kyã trûúác vaâ bêygiúâ laâ sùén saâng húåp taác vúái Ford trong thúâi àiïímkhoá khùn nhêët cuãa nhûäng thaáng cuöëi nùm 2006àêìu nùm 2007.

Nghïå thuêåt töí chûác àöåi nguä quaãn lyá àaä khiïënSakichi àaåt àûúåc nhiïìu thùæng lúåi cuäng nhû Toyota


MAÁY DÏÅT TOYODACHU DU THÏË GIÚÁI

thúå, àaåo laâm ngûúâi laänh àaåo. Tûâ nùm nguyïn tùæcnaây, Toyota vïì sau àaä phaát triïín thaânh möåt “àaåo”– Àaåo Toyota – hay coân goåi laâ hïå thöëng quaãn lyásaãn xuêët cuãa Toyota. Caái göëc cuãa noá laâ giaáo duåcnhên caách maâ chñnh Toyoda Sakichi laâ ngûúâi àêìutiïn noái àïën.

Vaâ têët caã, àoá laâ di saãn maâ öng àïí laåi cho con trai,nhûäng mong anh seä kïë thûâa vaâ phaát huy xuêët sùæcsûá maång maâ öng àaä àùåt lïn vai con: laâm ra nhûängchiïëc xe húi Nhêåt Baãn cho toaân thïë giúái.

Saáu mûúi ba nùm ngùæn nguãi trong cuöåc àúâi cuãamöåt con ngûúâi àaä tröi qua khöng vö ñch. Nhûängviïåc laâm cuãa con ngûúâi êëy àaä, àang vaâ seä khúinguöìn cho nhiïìu haânh àöång töët àeåp, coá ñch úã nhiïìungûúâi khaác nûäa nhû chñnh sûå söëng khöng bao giúâdûâng laåi.

Nhûng ûúác mú nhiïìu khi chó laâ ûúác mú nïëu thiïëusûå nöî lûåc lao àöång vaâ sûå duäng caãm àûúng àêìu vúáigian khoá. Vúái Toyoda Sakichi, caã cuöåc àúâi laâ chùångàûúâng khöng ngûâng biïën nhûäng ûúác mú thaânhhiïån thûåc.


Vïì sau, chñnh caác cöång sûå thên tñn vaâ laâ ngûúâinöëi goát anh àaä nhùæc àïën àiïìu naây nhû möåt quy tùæc– “quy tùæc baân tay bêín”! Nhûäng ngûúâi laänh àaåotêåp àoaân Toyota sau naây khöng bao giúâ chó ngöìitaåi baân giêëy maâ laâm viïåc. Nhûäng yá tûúãng taáo baåonhêët cuãa hoå luön xuêët hiïån trong xûúãng maáy, vúáiàöi baân tay “bêín” àêìy saáng taåo cuãa mònh.

Kiichiro tham gia cöng viïåc taåi caác xûúãng maáycuâng cha ngay tûâ khi vûâa töët nghiïåp àaåi hoåchoaâng gia Tokyo, nùm 1920. Luêån aán töët nghiïåpcuãa anh nghiïn cûáu vïì búm húi àöång lûåc, nhûngKiichiro laåi toã ra laâ möåt chuyïn gia cú khñ taâi nùng,hiïíu biïët rêët sêu sùæc nhiïìu lônh vûåc khaác. Thêåmchñ anh àaä phuå traách maãng àuác sùæt theáp vaâ böåphêån saãn xuêët chi tiïët maáy taåi cöng ty dïåt mayToyoda (Toyoda Spinning and Weaving). ToyodaKiichiro toã ra laâ ngûúâi con trai nöëi bûúác chñ chamònh. Anh cuäng say mï ngaânh cú khñ, say mïnhûäng chiïëc maáy dïåt khöng keám gò cha, àùåc biïåtthûâa hûúãng úã cha tñnh kyã luêåt vaâ ham laâm, hamhoåc. Àöi baân tay anh khöng mêëy khi trùæng saåch vaâàêìu oác luön bõ aám aãnh búãi nhûäng chiïëc maáy!

Trong nhiïìu dûå aán nghiïn cûáu cuãa cha, anh àaäàoáng vai troâ chuã lûåc vaâ goáp nhiïìu yá kiïën sùæc saãocho Sakichi. Nùm 1924, khi troân 30 tuöíi, anh àaäphaát minh ra chi tiïët tûå àöång thay con thoi, suöëtchó, laâm hoaân thiïån yá tûúãng àêìu tiïn cuãa chamònh ngaây xûa, khi nùm 1903, Sakichi cuäng àaä

“QUY TÙÆC BAÂN TAY BÊÍN”

Sinh ngaây 11.6.1894, laâ con trai caã cuãa ToyodaSakichi, Toyoda Kiichiro thûâa hûúãng úã cha mònhcaái yïëu töë “gien” di truyïìn laâ möåt yá chñ sùæt àaá khiàaä àõnh laâm möåt àiïìu gò àoá, mùåc duâ vïì thïí chêët,anh laâ möåt chaâng trai öëm yïëu vaâ vêîn thûúâng bõmoåi ngûúâi coi laâ khöng àuã sûác khoãe àïí trúã thaânhmöåt “kacho” cuãa doâng hoå. Nhûng khöng chó coá yáchñ, anh coân laâ möåt ngûúâi ham hoåc, ham suy nghô,phên tñch àïí tòm ra caái múái. Thïm vaâo àoá, vúái têëtcaã nhûäng kiïën thûác kyä thuêåt hoåc àûúåc, anh àaä trúãthaânh möåt ngûúâi thúå, möåt kyä sû àuáng vúái nghôacuãa nhûäng tûâ naây, nghôa laâ “tön troång sûå chñnhxaác, khöng bao giúâ voä àoaán maâ khöng kiïím tra,thûã nghiïåm”. Khi cêìn laâm möåt chiïëc maáy hay àöångcú múái, bao giúâ anh cuäng bùæt àêìu tûâ viïåc laâmnhûäng chiïëc maáy cúä nhoã, thêåm chñ vúái nhûäng chiïëcxe húi cuäng vêåy.

Àöëi vúái sûå hoåc vaâ saáng taåo, Kiichiro cuäng giöëngcha mònh. Anh àaä tûâng viïët: “Nïëu caác kyä sû cuãachuáng ta luön ngöìi vaâo baân ùn maâ khöng phaãi rûãatay thò Nhêåt Baãn khoá coá thïí phuåc höìi àûúåc nïìnkinh tïë!”.


saáng taåo cuãa cha con Kiichiro cuâng nhûäng àöìng sûåthên tñn cuãa mònh. Haäy so saánh: Tûâ nùm 1903 àïënnùm 1921 coá nùm phaát minh caãi taåo chiïëc maáydïåt Toyoda. Coân tûâ nùm 1922 àïën 1929 – chótrong khoaãng 7 nùm àaä coá àïën chñn phaát minh múáiböí sung cho cú chïë thay thoi suöët tûå àöång. Nguyïnliïåu cho nhaâ maáy thûã nghiïåm àûúåc nhaâ maáy dïåtmay Toyoda (Toyoda Spinning & Weaving factory)cung cêëp. Nhûng khöng bao lêu, chêët lûúång súåi tûânhaâ maáy meå àaä khöng àaáp ûáng àûúåc nhu cêìu thûãnghiïåm caác loaåi maáy múái cuãa Toyoda, naãy sinh viïåccêëp thiïët phaãi tûå töí chûác cöng viïåc se súåi cho riïngnhaâ maáy thûã nghiïåm naây vaâ möåt böå phêån se súåimúái àûúåc thaânh lêåp. Nùm 1926 taåi Kariya, chacon Toyoda àaä coá àûúåc möåt nhaâ maáy se súåi quymö beá nhêët vúái 20 ngaân öëng suöët trõ giaá 2,5 triïåuyïn daânh riïng cho hoaåt àöång thûã nghiïåm.

Nùm 1929, trong baâi baáo cuãa mònh viïët cho taåpchñ Thûúng maåi Nhêåt Baãn, Toyoda Kiichiro àaä kïílaåi quaá trònh nghiïn cûáu maáy dïåt tûå àöång vúái chitiïët múái. Anh cho rùçng, caác chi tiïët trong maáy dïåtNhêåt Baãn phaãi phuâ húåp vúái caác nguyïn liïåu cuãaNhêåt Baãn, àùåc biïåt laâ chi tiïët ngûng vaâ ruát súåi, laâmsao cho cú chïë hoaåt àöång cuãa maáy khöng aãnhhûúãng àïën súåi vúái chêët lûúång nhêët àõnh. Kiichirocuäng kïí laåi thúâi kyâ thûã nghiïåm khoá khùn ban àêìucuãa anh trïn 200 chiïëc maáy dïåt múái: Luác àêìu,nhûäng chiïëc maáy hoaåt àöång khöng nhõp nhaâng, àöikhi chaåy vúái möåt töëc àöå kyâ laå nhû bõ “quyã aám”. Vïì

tûâng nghô àïën caãi taåo sûå chuyïín àöång cuãa con thoinhûng chûa thaânh cöng. Nùm 1909 laåi möåt lêìnnûäa Sakichi àûa ra mêîu múái vúái cú chïë: cêìn àêíychuyïín àöång theo chiïìu doåc àûa con thoi múái vaâokhúáp àïí thay. Coân yá tûúãng cú baãn cuãa chi tiïët doKiichiro laâm ra laâ cú chïë liïn kïët hai têëm chuyïínàöång àöìng thúâi nhõp nhaâng tûâ trûúác vaâ sau höåpthoi, àaãm baão chùæc chùæn thoi múái àûúåc àûa vaâoàuáng khúáp. Nhúâ sûå caãi tiïën naây maâ cú chïë thaysuöët hoaåt àöång nhõp nhaâng hún vaâ töën ñt húi nûúáchún rêët nhiïìu. Chi tiïët hai têëm trûúác vaâ sau höåpthoi úã chiïëc maáy cuãa Sakichi laâm ra nùm 1909thûúâng hay bõ múã ra bêët ngúâ khi maáy dïåt hoaåtàöång úã töëc àöå cao hoùåc thanh àêíy sau phöëi húåpkhöng nhõp nhaâng nïn dïî gêy löîi.

Àêy laâ möåt phaát minh cûåc kyâ quan troång àöëi vúáinhaâ Toyoda, khiïën cho moåi hoaåt àöång saãn xuêët vaâkinh doanh sau àoá trúã nïn tröi chaãy hún vaâ àêycuäng laâ tiïìn àïì àïí cha con anh cho ra haâng loaåtsaáng chïë múái nûäa, caãi taåo chiïëc maáy dïåt Toyodahúåp lyá hún vïì moåi mùåt, nhû chi tiïët thaáo ruát súåi tûåàöång. Nùm 1923, phuåc vuå cho viïåc nghiïn cûáuhoaân thiïån maáy dïåt tûå àöång, cöng ty cuãa cha anhàaä àêìu tû mua hún 200 maáy dïåt cuãa Toyoda LoomWorks (maâ trïn thûåc tïë àaä khöng phaãi laâ cöng tycuãa gia àònh Toyoda nûäa) vaâ trang bõ thïm nhûängchi tiïët quan troång vûâa àûúåc saáng chïë. Viïåc “thûãthaách” nhûäng chiïëc maáy dïåt thöng qua saãn xuêëttrong caác nhaâ maáy thûã nghiïåm àaä kñch thñch sûác


ers àaä múâi Kiichiro sang Anh. Thúâi àiïím àoá,Kiichiro àang úã Myä àïí tiïëp thõ maáy dïåt Toyoda chohai haäng lúán laâ Draper vaâ Crompton & Knowles.Ngay lêåp tûác, Kiichiro trúã vïì nûúác àïí sang Anh.Thûúng vuå naây anh thûåc hiïån nhanh goån trongvoâng 2 thaáng.

Nhû vêåy, theo caác khoaãn kyá kïët trong húåp àöìng,Platt Brothers phaãi traã 100 ngaân baãng Anh àïínhêån àûúåc baãn quyïìn saãn xuêët vaâ baán maáy dïåttrïn caác thõ trûúâng trûâ thõ trûúâng Nhêåt Baãn, TrungQuöëc vaâ Myä.

Mùåc duâ Kiichiro àaä cûã möåt chuyïn gia gioãi cuãamònh laâ Suzuki sang giuáp àúä Platt tiïën haânh caác dûåaán vúái baãn quyïìn saãn xuêët vaâ baán maáy dïåt cuãaToyoda trong voâng hún nûãa nùm, nhûng ngay saukhi Suzuki vïì nûúác, thaáng 11.1931, Platt Brothersàaä liïn hïå vúái Kiichiro thöng baáo vïì nhiïìu vêën àïìnaãy sinh khi thiïët kïë. Haäng naây àïì nghõ àûúåc giaãmgiaá trong khi múái traã möåt khoaãn vaâ cuöëi thaáng 10nùm àoá leä ra phaãi traã nöët cho Toyoda AutomaticLoom möåt khoaãn nûäa laâ 61,5 ngaân baãng. PlattBrothers xin hoaän traã söë núå naây.

Rêët linh hoaåt vaâ mïìm moãng, Kiichiro àaä ài àïënthûúng lûúång nhû sau: Platt àaä traã cho Toyoda38,5 ngaân baãng. Söë coân laåi, hoå àûúåc traã dêìn 15lêìn trong voâng 7 nùm vúái laäi suêët nhêët àõnh vaâtöíng söë seä laâ 61,5 ngaân baãng Anh. Húåp àöìng naâyàûúåc kyá nùm 1934.

Rêët tiïëc, dûå aán saãn xuêët vaâ baán maáy dïåt Platt -

sau, nhûäng ngûúâi kyä sû àaä hiïíu ra vêën àïì úã kñchcúä cuãa maáy vaâ kñch cúä caác chi tiïët múái lùæp.

CON ÀÛÚÂNG RA THÏË GIÚÁI

Gùæn boá quan hïå vúái Nhêåt Baãn trïn cú súã ngaânhcöng nghiïåp saãn xuêët maáy dïåt tûâ nhûäng ngaây àêìunon treã, Cöng ty Platt Brothers àïën tûâ nûúác Anhrêët quan têm àïën gia àònh Toyoda cuâng dûå aánnghiïn cûáu 510 chiïëc maáy dïåt tûå àöång cuãaSakichi taåi Kariya. Mitsui Bussan tûâng laâ àaåi diïåncuãa Platt Brothers taåi Nhêåt Baãn àaä tûúâng thuêåt laåirêët àêìy àuã toaân böå dûå aán naây. Vò thïë, àïí thêím tralaåi àöå chñnh xaác, Platt àaä àùåt 205 maáy cuãa Toyodataåi nhaâ maáy cuãa hoå úã Bom Bay (ÊËn Àöå). Sau khi àaätêån mùæt chûáng kiïën vaâ tòm hiïíu maáy trïn kinhnghiïåm thûåc tïë, hoå quyïët àõnh hoãi mua baãn quyïìnphaát minh cuãa Toyoda. Cuöåc àaâm phaán bùæt àêìu tûâthaáng 4.1929.

Kïët quaã cuöåc àaâm phaán töët àeåp hún dûå kiïën cuãaToyoda. Platt Brothers àïì nghõ àûúåc sûã duång baãnquyïìn saãn xuêët maáy dïåt Toyoda trïn laänh thöíngoaâi Nhêåt Baãn trïn cú súã húåp àöìng traã tiïìn baãnquyïìn theo tûâng dûå aán saãn xuêët, nhûng Toyoda laåimuöën nhêån “möåt cuåc”. Platt muöën àûúåc àöåc quyïìnchiïëm lônh caác thõ trûúâng maáy dïåt taåi TêySingapore vaâ ÊËn Àöå. Vaâ ban laänh àaåo Platt Broth-


Thïë laâ, bêët chêëp moåi caånh tranh maånh meä cuãacaác àöëi thuã, nhûäng chiïëc maáy dïåt tûå àöång cuãa chacon Toyoda vêîn àûúåc xuêët ài trïn toaân thïë giúái.

Toyoda àaä khöng thaânh cöng. Chó coá 200 chiïëcmaáy àûúåc baán trong voâng hai nùm. Kiichiro àaänhêån àõnh rùçng, thêët baåi naây coá nguyïn nhên sêuxa khaác: Ngay tûâ luác àêìu Kiichiro àaä cho rùçng phñaPlatt Brothers tha thiïët muöën mua baãn quyïìn naâybùçng àûúåc chó nhùçm muåc àñch ngùn chùån nhûängàöång thaái caånh tranh maånh meä seä xaãy ra tûâ phñaToyoda vúái nhûäng sûác saáng taåo àang phaát triïínmaånh meä cuãa mònh. Àûáng úã goác àöå phoâng thuã,thûúng vuå naây phaãi noái àaä thaânh cöng. Muåc àñchcuãa Platt laâ muöën caãn trúã nùng lûåc canh tranh cuãaToyoda cuäng nhû sûå quaãng baá maáy dïåt tûå àöångToyoda ra thõ trûúâng chêu AÁ vaâ chêu Êu, nhêët laâÊËn Àöå – möåt thõ trûúâng lúán cuãa Platt Brothers bêëygiúâ.

Nùm 1936, Toyota bùæt àêìu möåt cuöåc thûúngthuyïët khaác thöng qua Mitsui Bussan àïí mua laåi...quyïìn àûúåc baán nhûäng chiïëc maáy dïåt tûå àöång cuãamònh taåi nhûäng thõ trûúâng maâ Platt àöåc quyïìn quahúåp àöìng àaä kyá vúái Toyoda maâ khöng triïín khaisaãn xuêët vaâ baán saãn phêím. Cuöëi cuâng, ToyodaAutomatic Loom Works cuäng àaåt àûúåc muåc àñchcuãa mònh: Hoå kyá húåp àöìng múái vúái Platt vaâo nùm1937, theo àoá hoå coá thïí xuêët maáy dïåt Toyoda sangÊËn Àöå vaâ khu vûåc chêu AÁ vaâ cûá möîi möåt chiïëc maáyxuêët sang thõ trûúâng àoá hoå phaãi traã Platt 3 baãng10 silinh. Ngoaâi nhûäng khu vûåc àûúåc nhùæc àïëntrong kyá kïët cuä, möîi chiïëc maáy xuêët ra Toyodaphaãi traã tûâ 1 baãng àïën 1 baãng 15 silinh.


BAÁU VÊÅTCUÃA

NGÛÚÂI CHA


viïåc deão dai cuãa cha, àöìng thúâi caãm thêëy vö cuânghuåt hêîng khi nghô àïën ngaây mai khöng coân thêëyboáng öng bïn mònh nûäa. Nhûng khi chaåm tay vaâocuöën saách yïu thñch cuãa cha, cuöën Self - Help cuãaSamuel Smiles xuêët baãn úã Anh vaâo nùm 1859 –anh thêëy loâng mònh êëm laåi vaâ gêìn nhû khöng coâncoá caãm giaác buöìn chaán, u aám nûäa. Àêy laâ möåtcuöën saách ca ngúåi nhûäng con ngûúâi yïu lao àöång,ham hoåc hoãi, cêín troång, trung thûåc vaâ saáng taåo,trong àoá coá rêët nhiïìu cêu chuyïån vïì nhûäng têëmgûúng saáng taåo trong àúâi thûåc maâ möåt trongnhûäng têëm gûúng maâ cha anh têm àùæc nhêët laâJames Watt, ngûúâi saáng chïë ra àöång cú chaåy bùçnghúi nûúác. Thaânh cöng vaâ aãnh hûúãng cuãa JamesWaltt khöng phaãi laâ öng coá taâi nùng bêím sinh maâlaâ kïët quaã cuãa quaá trònh lao àöång miïåt maâi, kiïntrò vaâ kyã luêåt. Cuöën saách àoá taác àöång maånh meäàïën Sakichi Toyoda vaâ àûúåc öng nêng niu cêínthêån nhû möåt baáu vêåt. Sau naây, khi cha khuêët nuái,Kiichiro àaä trao cuöën saách naây cho viïån baão taângúã thaânh phöë Kosai – núi chön nhau cùæt röën cuãacha anh – ngûúâi thúå Toyoda Sakichi vô àaåi.

Kiichiro cuäng àaä tûâng àoåc say mï cuöën naây. Àoåcnoá, anh hiïíu cha mònh hún, hiïíu têët caã nhûäng gòmaâ cha anh luác sinh thúâi vêîn goåi laâ “àaåo àûác cuãamöåt ngûúâi treã tuöíi”. Baãn thên cuöën saách naây àûúåcviïët ra khöng vò lúåi nhuêån baán saách maâ mang muåcàñch cao caã vaâ laäng maån nhiïìu hún – taác giaã muöënàem àïën cho nhûäng ai coá hoaâi baäo nhûng thiïëu

Thaáng 10 nùm 1930.Trúã vïì nhaâ sau àaám tang cha, Toyoda Kiichiro

rêët xuác àöång. Sûå àúâi ai traánh àûúåc voâng quaynghiïåt ngaä cuãa “sinh, laäo, bïånh, tûã” nhûng coánhûäng con ngûúâi nhû cha anh, khi söëng trïn àúâithò nöî lûåc hïët mònh, lao àöång, hoåc hoãi, saáng taåo...maâ khi nùçm xuöëng röìi vêîn khöng ngûâng nghô àïënngaây mai – ngaây mai cuãa anh, cuãa gia àònh, cuãaàêët nûúác... Chñnh vò àiïìu êëy maâ khöng thïí khöngxuác àöång khi nghô àïën öng, cuöåc àúâi ngùæn nguãicuãa öng àïí laåi trïn thïë giúái naây möåt dêëu êën khönglu múâ.

Kiichiro thêån troång àùåt nhûäng kyã vêåt cuãa ngûúâicha lïn baân. Nhûäng cuöën söí tay ghi cheáp rêët chitiïët, tó mó nhûäng suy nghô, nhêån xeát cuãa cha sautûâng thñ nghiïåm, nhûäng phên tñch sùæc saão saunhûäng chuyïën ài khaão saát, kïí caã khaão saát úã nûúácngoaâi. Nhûäng nhêån xeát naây àûúåc ngûúâi cha viïëtdûúái daång nhêåt kyá. Chen giûäa nhûäng gò liïn quanàïën maáy dïåt coá caã nhûäng doâng gaåch àêåm àaánhdêëu nhûäng àiïìu öng thêëy cêìn chuá yá vïì ngaânhcöng nghiïåp ö-tö, coá caã nhûäng kïë hoaåch haâng ngaâyvúái möåt thúâi gian biïíu sñt sao, daây àùåc caác cuöåcgùåp. Anh khöng thïí khöng khêm phuåc sûác laâm


röång, coá caách nghô hún ngûúâi. Khi chia seã vúái anhyá tûúãng vïì viïåc gêy dûång möåt cöng ty xaãn xuêët xehúi, cha muöën anh maånh daån bûúác chên vaâo lônhvûåc hoaân toaân múái meã àöëi vúái àaåi böå phêån ngûúâiNhêåt luác àoá. Anh hiïíu, leä ra cha àaä coá thïí yïn têmmaâ giao sûå nghiïåp kinh doanh maáy dïåt cho anh,nhûng cha àaä nhòn thêëy tûúng lai cuãa anh khöngthïí gùæn liïìn vúái nhûäng gò thuöåc vïì quaá khûá, maâmaáy dïåt chùæc chùæn seä trúã thaânh cöng nghïå cuãa quaákhûá, trong khi xe húi múái laâ cöng nghïå cuãa tûúnglai. Coá lêìn, cha àaä noái vúái anh rùçng “Bêët cûá aicuäng nïn ñt nhêët möåt lêìn trong àúâi thûåc hiïån dûåaán vô àaåi nhêët cuãa mònh. Cha àaä daânh troån àúâi àïísaáng chïë ra nhûäng loaåi maáy dïåt múái. Giúâ àêy, àïënlûúåt con, con haäy cöë gùæng àïí thûåc hiïån möåt àiïìugò àoá coá ñch cho àúâi, cho xaä höåi...”.

Sau cêu chuyïån giûäa cha vaâ con caách àêy 3 nùmvïì sûå cêëp thiïët bùæt àêìu möåt lônh vûåc múái meã cuãathïë kyã laâ ngaânh cöng nghiïåp ö-tö, caã hai cha conàïìu coá nhûäng chuêín bõ cuãa riïng mònh. Khöngphaãi ngêîu nhiïn maâ Sakichi àaä àöìng yá àïí con traisûã duång toaân böå söë tiïìn baán baãn quyïìn saãn xuêëtmaáy dïåt tûå àöång Toyoda cho haäng Platt Brothers.Söë tiïìn lúán nhûng troång traách cuãa öng àöëi vúái giaàònh vaâ xaä höåi coân lúán hún nhiïìu. Cha anh hiïíu söëtiïìn êëy chó laâ möåt khoaãn àïí anh coá thïí bùæt àêìunhûäng nghiïn cûáu thûã nghiïåm àêìu tiïn vúái xe húiMyä, cuäng nhû caách àêy nhiïìu nùm cha anh bùætàêìu nghiïn cûáu nhûäng khung cûãi dïåt. Cha àaä tin

thöën vïì vêåt chêët hoùåc xuêët thên tûâ têìng lúáp thõdên ngheâo khoá niïìm tin vaâo khaã nùng cuãa mònh.Taác giaã kïu goåi hoå khöng ngûâng lao àöång, laâm viïåc,tñch luäy kinh nghiïåm, nuöi dûúäng ûúác mú... vaâ nïura rêët nhiïìu têëm gûúng cuãa caác nhaâ phaát minh vôàaåi, nhûäng ngûúâi maâ vúái sûå toâ moâ, loâng àam mïnghiïn cûáu khoa hoåc àaä mang àïën nhûäng phaátminh vô àaåi laâm thay àöíi tiïën trònh lõch sûã cuãanhên loaåi.

Möåt cuöën saách khöng thïí laâm nïn möåt conngûúâi, nhûng coá thïí aãnh hûúãng tñch cûåc àïën conngûúâi êëy, àem cho anh ta sûå tûå tin vaâ niïìm hyvoång vaâo nhûäng àiïìu töët àeåp, vaåch àûúåc hûúángsöëng giûäa muön vaân nhên sinh quan maâ anh ta coáthïí lûåa choån. Vaâ Toyoda Sakichi – ngûúâi cha àaángkñnh cuãa anh – àaä trúã thaânh möåt nhên vêåt cuãacuöën saách êëy tûâ luác naâo khöng hay. Cuöën saáchkïu goåi loâng quaã caãm khi möåt thanh niïn biïët biïënûúác mú thaânh hiïån thûåc tûâ hai baân tay trùængnhûng rùæn roãi vaâ kheáo leáo cuãa mònh.

Kiichiro cûá ngöìi trêìm ngêm nhû vêåy, àïí mùåc chonhûäng höìi tûúãng vïì ngûúâi cha thên yïu xêm nhêåpcoäi loâng. Múái ngaây naâo àêy anh coân luêín quêínbïn cha, xem cha cûa baâo àuåc àeäo vúái muâi dêìu múätrong khu nhaâ kho hùng hùæc muâi buân, muâi coã khö.Röìi nhûäng ngaây àêìu tiïn xa nhaâ lïn thuã àö hoåcàaåi hoåc, nhûäng àïm nùçm nguã giûäa caái reát cuãamuâa àöng Tokyo, anh nhúá cha àïën nao loâng. Chaanh bao giúâ cuäng laâ ngûúâi coá têìm nhòn xa tröng


hêìn III.

XUNG TRÊÅNVAÂO THÕ TRÛÚÂNG

Ö-TÖ

“Mú ûúác vaâ muåc àñch cuãa chuáng töi laâ saãn xuêëtàûúåc nhûäng chiïëc xe hoaân toaân cuãa ngûúâi Nhêåt,nhûäng chiïëc xe àïën àûúåc vúái têët caã moåi ngûúâichûá khöng chó coá nhûäng ngûúâi Myä vaâ dên chêuÊu giaâu coá – vúái giaá caã húåp lyá, tiïån duång vaâ tiïëtkiïåm töëi àa nhiïn liïåu.”

Toyoda KiichiroToyoda KiichiroToyoda KiichiroToyoda KiichiroToyoda Kiichiro

tûúãng, kyâ voång vaâo anh. Öng coá àuã cùn cûá àïí kyâvoång. Chñnh vò thïë trong túâ di chuác, öng àaä ghithïm möåt doâng, nhùæc nhúã anh vïì hoaâi baäo chungcuãa cha vaâ con, nhùæc àïën àoáng goáp cuãa anh trongtûúng lai àöëi vúái nïìn cöng nghiïåp nûúác nhaâ.

Têìm nhòn cuãa Toyoda Sakichi laâ têìm nhòn cuãamöåt nhaâ chiïën lûúåc lúán. Vaâ Toyoda Kiichiro, contrai öng, seä phaãi chûáng minh cho moåi ngûúâi thêëytêìm nhòn êëy àuáng àùæn nhû thïë naâo.

Ngaây mai seä bùæt àêìu möåt hûúáng ài múái àïën möåtchên trúâi múái.

P


CHAÅY ÀUAVÚÁI ÖNG GIAÂ

THÚÂI GIAN


thiïëu cêín troång êëy ra ài... àïí daânh quyä thúâi gianvaâng baåc cho nhûäng ngûúâi chùm chó vaâ biïët quyátroång thúâi gian hún.

Bêy giúâ, khi bùæt tay vaâo cöng viïåc maâ cha anhhùçng mong muöën, anh múái thêëy, öng giaâ Thúâi gianàang rung chuöng laãnh loát àêu àêy trong vûúân.Anh muöën kïu lïn vúái öng giaâ rùçng “Öng àúåi möåtchuát, töi seä chaåy nûúác ruát àêy”. Nhûng Thúâi gianthò coá àúåi ai bao giúâ! Cöng viïåc anh vaâ têåp thïínhûäng ngûúâi kyä sû treã cuãa Toyota àang laâm gùåpquaá nhiïìu khoá khùn. Trûúác hïët, àoá laâ sûå mêët maátnhiïìu vïì thúâi gian cuãa hoå hay noái caách khaác,nhûäng nhaâ saãn xuêët xe húi Êu - Myä àaä vûúåt xa hoånhiïìu dùåm tûâ trûúác àoá röìi. Taåi àêët nûúác hoå, ngaytûâ àêìu nhûäng nùm 20 àaä coá àaåi diïån vaâ möåt söëcöng xûúãng lùæp raáp cuãa gêìn 50 cöng ty lúán nhoãàïën tûâ nûúác Myä vaâ chêu Êu. Ngûúâi chêu Êu chuãyïëu baán xe, coân ngûúâi Myä àaä nhanh nheån chuyïíndêìn nïìn cöng nghiïåp saãn xuêët xe húi cuãa mònhsang Nhêåt Baãn trïn nhûäng chuyïën taâu tûâ Saint-Fransisco àïën Nagasaki, bùæt àêìu lùæp raáp nhûängchiïëc xe taåi àêy tûâ lêu röìi. Nùm 1925 taåi Nhêåt Baãnxuêët hiïån Cöng ty Ford Japan – bûúác chiïëm lônhthõ trûúâng baãn àõa cuãa Henry Ford vaâ con trai.Nùm 1926, cöng ty naây nhêåp vaâo Nhêåt 8.700chiïëc xe. Nùm 1927, Ford xêy dûång nhaâ maáy lùæpraáp ö-tö taåi Yokohama. Nöëi tiïëp ngay sau Ford laâGeneral Motors vúái nhaâ maáy úã Osaka vaâ àûa ra thõtrûúâng 5.600 ö-tö trong khi kïë hoaåch saãn xuêëtnùm àoá cuãa haäng naây laâ 10.000 chiïëc!

Toyoda Kiichiro ngêîm laåi baâi hoåc xa xûa cuãa cha.Hònh nhû cha àaä noái vúái anh rêët nhiïìu àiïìu, coánhûäng àiïìu noái bùçng cöng viïåc vaâ haânh àöång, coánhûäng àiïìu anh àoåc àûúåc trong söí ghi cheáp cuãacha. Vaâ giúâ àêy, khi Ngûúâi àaä khuêët, moåi thûádûúâng nhû trúã nïn roä raâng hún, thêëm thña hún.

Trong rêët nhiïìu baâi hoåc, anh nhúá àïën baâi hoåc vïìthúâi gian. Àoá laâ möåt truyïìn thuyïët cuãa Trung Quöëcmaâ àaä coá lêìn cha kïí cho anh nghe. Bêy giúâ anhcuäng mú höì khöng nhúá laâ cha kïí, àoåc cho anhnghe hay àûa saách cho anh àoåc nûäa. Chó biïët rùçngcêu chuyïån rêët hay, rêët thuá võ: Öng giaâ Thúâi giancoá chiïëc àuöi sam daâi, úã àoá buöåc möåt caái chuöngnhoã kïu vang lanh laãnh. Öng ài khùæp núi àïí nhùæcmoåi ngûúâi vïì doâng chaãy cuãa Thúâi gian, àïí nhûängai àang maãi miïët rong chúi giêåt mònh nhòn laåi, xemmònh àaä kõp laâm gò khi söë lûúång thúâi gian ñt oãitrong vöën liïëng cuöåc söëng cuãa mònh àang dêìn hïët.Khi öng giaâ xuêët hiïån lêìn thûá nhêët, tiïëng chuöngchó reo khe kheä àêu àoá trong vûúân. Àïën lêìn thûáhai, tiïëng chuöng àaä úã bïn bêåc cûãa. Nïëu qua hailêìn maâ con ngûúâi vêîn khöng sûã duång thúâi gianquyá baáu àïí laâm viïåc thò öng giaâ laåi àïën lêìn nûäa,lêìn cuöëi cuâng, mang linh höìn con ngûúâi lûúâi biïëng


ers àïí chúáp cú höåi tòm hiïíu dêy chuyïìn saãn xuêët,trong àoá coá dêy chuyïìn saãn xuêët ö-tö. Thûåc tïë, anhgiao hoaân toaân viïåc àaâm phaán cho Fumichi vaânhûäng àaåi diïån têåp àoaân Mitsui, coân baãn thên thòcêëp töëc ài tham quan caác nhaâ maáy saãn xuêët ö-töúã Myä vaâ Anh quöëc. Kïët thuác chuyïën ài vaâo thaáng3.1930, anh raáo riïët thaânh lêåp àöåi nguä cöång sûå tincêåy vaâ gêìn guäi àïí lao vaâo nghiïn cûáu àöång cú chaåyxùng ngay taåi Toyoda Automatic Loom Works vaâàïën nùm 1933, böå phêån nghiïn cûáu saãn xuêët ö-töthuöåc cöng ty Toyoda Automatic Loom Works àaächñnh thûác ra àúâi.

Coá thïí noái, Kiichiro àaä muöën àöët chaáy thúâi gianvaâ khöng àïí laäng phñ möåt giêy phuát naâo. Anh trangbõ cho nhaâ xûúãng cuãa mònh nhûäng cöng cuå maáymoác cêìn thiïët, dêy chuyïìn hiïån àaåi àïí phuåc vuå choviïåc saãn xuêët nhûäng chi tiïët maáy chñnh xaác, cuãng cöëthiïët bõ àïí saãn xuêët haâng loaåt, chuêín bõ nhûäng àiïìukiïån tiïn quyïët vïì cú súã vêåt chêët, àöåi nguä thúå vaâ taâichñnh cho cuöåc têën cöng vaâo cöng nghïå cuãa tûúnglai – cöng nghïå saãn xuêët ö-tö. Anh coá àûúåc möåt dêychuyïìn lùæp raáp vaâ bùng taãi hiïån àaåi àêìu tiïn úãNhêåt Baãn àaä tûâng saãn xuêët maáy dïåt tûå àöång taåiToyoda Automatic Loom Works. Thïm nûäa, anh àaänhêåp khêíu maáy moác cöng cuå cuâng dêy chuyïìn múáichêët lûúång cao tûâ Àûác vaâ Myä, xêy dûång loâ àiïån taåixûúãng àuác àïí chuêín bõ cho viïåc saãn xuêët nhûängchi tiïët àoâi hoãi tñnh chñnh xaác cao. Nhû vêåy, anhcoá àûúåc möåt loâ àuác hiïån àaåi àêìu tiïn úã Nhêåt Baãn.

Ngûúâi Myä hoaân toaân tin tûúãng rùçng thõ trûúângNhêåt Baãn laâ cuãa hoå, ngay caã khi bùæt àêìu xuêët hiïånnhûäng cöng ty Nhêåt Baãn chêåp chûäng bûúác vaâolaâng saãn xuêët ö-tö.

Toyoda Kiichiro hiïíu rùçng khöng bao giúâ àûúåcnoáng vöåi, song anh quyïët têm khöng àïí öng giaâThúâi gian gioáng tiïëng chuöng lïn lêìn nûäa! Lao vaâocöng viïåc – àoá laâ giaãi phaáp duy nhêët luác naây.

** *

Toyoda Sakichi rêët tin tûúãng vaâo sûå phaát triïín têëtyïëu cuãa nïìn saãn xuêët ö-tö úã Nhêåt Baãn búãi anh laângûúâi daám ûúác mú, daám tin vaâ daám laâm. Nhûng“vaån sûå khúãi àêìu nan” – àïí thûåc hiïån àûúåc nguyïånûúác cuãa ngûúâi cha, Kiichiro cuâng nhûäng àöìng sûåcuãa mònh phaãi lao têm khöí trñ, traãi qua khöng biïëtbao nhiïu gian khöí, khön kheáo töí chûác cöng viïåccuãa mònh àïí buâ àùæp àûúåc nhûäng thiïëu huåt banàêìu vïì vöën vaâ kinh nghiïåm.

Trong chuyïën ài cuâng Fumichi sang Myä thamquan caác nhaâ maáy saãn xuêët maáy dïåt cuãa hai haänglúán thúâi bêëy giúâ laâ Draper vaâ Crompton & Knowlesnùm 1929, úã àêu Kiichiro cuäng quan têm àïën viïåcnghiïn cûáu dêy chuyïìn saãn xuêët. Ngay tûâ luác àoá,Kichiro àaä quyïët têm bùæt àêìu cöng viïåc nghiïncûáu thõ trûúâng xe húi taåi Nhêåt Baãn. Vò thïë anh luönluön lêëy cúá tòm hiïíu thõ trûúâng, tòm hiïíu mùåt bùçnggiaá caã phuåc vuå cho viïåc àaâm phaán vïì viïåc chuyïíngiao baãn quyïìn phaát minh cho cöng ty Platt Broth-


àaä têåp húåp àûúåc möåt àöåi nguä nhûäng kyä sû treã àêìynhiïåt huyïët maâ möåt trong söë àoá laâ ngûúâi em hoåToyoda Eiji. Kiichiro àaä àêìu tû möåt khoaãn tiïìn lúáncho nhoám kyä sû naây àïí hoå nghiïn cûáu àöång cú saáuxi lanh cuãa Chevrolet vaâ trong möåt khoaãng thúâigian rêët ngùæn, nhûäng nghiïn cûáu naây àaä ngöën mêëtcuãa Kiichiro gêìn 1,5 triïåu àöla. Àêy thûåc sûå laâ möåt“xòcùngàan” àöëi vúái nhûäng cöí àöng cuãa ToyodaAutomatic Loom Works, nhûäng ngûúâi vêîn coân nghingúâ khaã nùng chïë taåo ö-tö cuãa gia àònh Toyoda.Thêåm chñ Kiichiro suyát bõ mêët võ trñ ngûúâi cheâo laáicöng ty cuãa mònh. Àuáng vêåy, theo àaánh giaá cuãacaác nhaâ chuyïn mön, luác êëy, Toyoda Kiichiro àaäàûa cöng ty Toyoda Automatic Loom Works àinhûäng nûúác cúâ maåo hiïím: lao vaâo möåt con àûúângtûúng lai múâ mõt thay vò cuãng cöë thõ phêìn maáy dïåt,múã röång saãn xuêët búãi vaâo thúâi àiïím àoá cöng tyàang coá söë lûúång àún àùåt haâng khöíng löì, vûúåt quaácaã hiïåu suêët saãn xuêët thûåc tïë cuãa Toyoda.

Nhûng chñnh Toyoda Sakichi àaä cûáu con trai baânthua tröng thêëy. Ngûúâi cha quaá cöë àaä nhòn rêët xa,öng khöng chó cùn dùån con trai vïì viïåc saãn xuêët ö-tö, khöng chó àïí laåi tiïìn baåc, öng àaä àïí laåi möåt doângngùæn goån trong di chuác: “Nghiïn cûáu saãn xuêët ö-tö”.Vúái doâng chûä khö khan êëy, Kiichiro àaä thuyïët phuåcàûúåc phêìn lúán caác cöí àöng trong cöng ty.

Khöng chó àaåt àûúåc muåc àñch laâ àûúåc tiïëp tuåccöng viïåc khoá khùn naây, Kiichiro coân nhêån àûúåcsûå uãng höå cuãa Chñnh phuã vúái nghõ àõnh vïì viïåc

Kiichiro coân thuï möåt chuyïn gia hoáa chêët àöìngthúâi trang bõ cú súã kyä thuêåt phuåc vuå viïåc maå cúâ-röm nhùçm nêng cao tñnh chñnh xaác vaâ àöå bïìn chocaác böå phêån quay cuãa maáy dïåt tûå àöång cuäng nhûcaác saãn phêím liïn quan àïën ö-tö sau naây. Trïnthûåc tïë, Kiichiro àaä nêng cêëp cú súã vêåt chêët kyäthuêåt vaâ caác thiïët bõ hiïån àaåi cho nhaâ maáy saãnxuêët maáy dïåt tûå àöång nhû möåt sûå thûã nghiïåmchuêín bõ xung trêån vaâo thõ trûúâng saãn xuêët ö-tö.

Àïí coá chiïëc xe hoaân chónh ra mùæt thïë giúái vaâonùm 1936, ngay tûâ nhûäng nùm trûúác àoá, Kiichiroàaä cho laâm thûã nghiïåm nhûäng chiïëc xe cúä nhoã. Leäàûúng nhiïn, khöng thïí àaåt àûúåc thaânh cöng ngaytûác khùæc trong khi chûa coá àuã kinh nghiïåm lêîncöng nghïå. Kiichiro nhúá lúâi cha, mua nhûäng chiïëcxe Myä vïì nghiïn cûáu, phaá tung ra àïí nghiïn cûáu,xem xeát. Vaâo thúâi àoá, taåi Nhêåt Baãn chuã yïëu chó coádoâng xe Myä lûu haânh trïn thõ trûúâng, àùåc biïåt laâhaäng Ford àang “tung hoaânh” vaâ ùn nïn laâm ra úãxûá Phuâ Tang naây. Chñnh vò thïë maâ duâ khöng muöën,Kiichiro vêîn vö tònh ài theo dêëu xe àöí cuãa haängFord: nhûäng chiïëc xe anh thiïët kïë ra thûúâng coávêën àïì khi khúãi àöång. Vaâ cuäng nhû nhûäng chiïëc xeàêìu tiïn cuãa Ford, xe cuãa öng dïî bõ tùæt maáy àöåtngöåt khi chaåy khöng taãi vaâ khi lïn döëc thûúâng bõroâ ró xùng.

Kiichiro rêët kiïn trò vaâ trong möåt chûâng mûåc naâoàoá anh àûúåc thûâa hûúãng sûå “hiïëu thùæng” cêìn thiïëtvaâ taâi duång nhên, chúáp thúâi cú tûâ ngûúâi cha. Anh


khúãi àêìu töët àeåp. Chiïëc ö-tö àêìu tiïn cuãa gia àònhToyoda àûúåc saãn xuêët ra trong nhûäng cöng xûúãngvêîn thûúâng duâng àïí chïë taåo maáy dïåt tûå àöång, vaânhû ngûúâi ta vêîn thûúâng noái, nhûäng chiïëc ö-tö cuãanhaâ Toyoda bùæt àêìu hònh thaânh tûâ con àûúâng túluåa! Ûúác mú lúán cuãa Sakichi àaä laåi trúã thaânh hiïånthûåc.

àûúåc pheáp tiïën haânh caác hoaåt àöång saãn xuêët ö-tötrïn möåt diïån tñch saãn xuêët lúán úã thaânh phöëKariya.

Thaáng 9.1933, Kiichiro àûa ra kïë hoaåch lùæp raápmêîu àöång cú kiïíu daáng A1. Thaáng 12 nùm êëy öngàïì nghõ töí chûác möåt cuöåc hoåp cöí àöng khêín cêëpàïí thöng qua viïåc thaânh lêåp böå phêån Nghiïn cûáuSaãn xuêët Ö-tö trûåc thuöåc Toyoda Automatic LoomWorks coá hiïåu lûåc ngûúåc vïì trûúác, tûâ ngaây1.9.1933.

Trong cuöåc hoåp thûúâng kyâ ngaây 29.1.1934, caáccöí àöng cuãa Toyoda Automatic Loom Works boãphiïëu thöng qua viïåc tùng töíng söë vöën cuãa cöngty lïn 3 triïåu yïn vaâ àûa muåc saãn xuêët ö-tö cuângluyïån theáp vaâo kïë hoaåch kinh doanh cuãa cöng ty.Nùm 1935, töíng söë vöën cuãa cöng ty tùng lïn àöåtngöåt túái 6 triïåu yïn sau khi mêîu xe A1 ra àúâi vaâàûúåc nöåi caác Chñnh phuã chñnh thûác chêëp nhêån kïëhoaåch phaác thaão vïì dûå luêåt phaát triïín ngaânh ö-töcuãa àêët nûúác.

Nùm 1936, sau khi àaä coá logo múái vúái caái tïnToyota, chiïëc xe ö-tö àêìu tiïn mang tïn Toyotaàûúåc xuêët xûúãng, model AA, àûúåc hoaân thiïån tûâmêîu cuãa xe Chrysler (Myä) ra àúâi nùm 1934, ngoaâira coân coá xe taãi haång nheå AG. Möåt àiïìu àùåc biïåt laângay nùm àêìu tiïn àaáng ghi nhúá naây àaä coá böënchiïëc xe taãi Model G1 àûúåc xuêët sang Trung Quöëc.Dô nhiïn con söë naây thêåt laâ khiïm töën, khiïm töënàïën mûác buöìn cûúâi, nhûng noá àaánh dêëu möåt bûúác


TOYOTA – BIÏÍU TÛÚÅNGMANG TÊÌM VOÁC

QUÖËC TÏË

Kiichiro quyïët àõnh àöíi biïíu tûúång xe húi gùæn vúái doâng hoå Toyodasang Toyota – àêy laâ möåt quyïët àõnh mang tñnh àöåt phaá. Öngàaä doån àûúâng cho möåt sûå bûát phaá ngoaån muåc cuãa Toyota ratoaân thïë giúái.


naây úã chöî, noá húåp vúái yá muöën cuãa cha anh, cuängnhû cuãa anh laâ nhêën maånh viïåc saãn xuêët nhûängchiïëc ö-tö mang nhaän maác Nhêåt Baãn khöng phaãi laâcöng viïåc cuãa riïng möåt gia àònh. Àêy laâ têm huyïëtcuãa doâng hoå Toyoda vaâ cuäng laâ nguyïån voångchung cuãa ngûúâi Nhêåt Baãn. Cöng ty múái cuãa nhaâToyoda khi mang tïn Toyota àaä taách hùèn àûúåc rakhoãi aãnh hûúãng àöåc quyïìn kiïíu gia àònh trõ. Tûâàêy, Kiichiro muöën moåi ngûúâi hiïíu rùçng, bêët cûá ai,khöng nhêët thiïët phaãi mang hoå Toyoda, nïëu coá taâivaâ quyïët têm àïìu coá thïí àûáng trong haâng nguänhûäng ngûúâi “thiïët kïë xe húi Nhêåt Baãn”, thêåm chñcoá thïí gaánh vaác nhûäng troång traách lúán cuãa cöng tynon treã naây.

Thûúng hiïåu Toyota àaä ra àúâi nhû thïë àoá. Thaáng4.1937, Toyota chñnh thûác àûúåc àùng kyá baãnquyïìn thûúng maåi.

Tûâ bêëy àïën nay, Toyota àaä möåt lêìn thay àöíi biïíutûúång. Ngûúâi Nhêåt Baãn cuäng nhû têët caã nhûängngûúâi dên phûúng Àöng àùåc biïåt coi troång biïíutûúång kinh doanh cuãa mònh. Àöíi múái biïíu tûúång,Toyota laåi coá möåt thöng àiïåp khaác hún nhùæn gûãiàïën toaân thïë giúái. Nïëu logo àêìu tiïn chó nhêënmaånh àïën tñnh chêët “cuãa Nhêåt Baãn” thò logo saunaây nhêën maånh tñnh chêët “vûún ra thïë giúái” cuãangûúâi Nhêåt. Hai hònh ö van löìng vaâo nhau taåothaânh hònh mö phoãng chûä T nùçm trong möåt voângö van röång laâ biïíu tûúång hiïån nay cuãa Toyota trïntoaân thïë giúái. Àoá laâ tûúång trûng cho möëi quan hïå

Chùèng bao lêu sau khi xuêët xûúãng nhûäng chiïëcxe àêìu tiïn, cöng ty àaä gêy àûúåc sûå chuá yá nhêëtàõnh cuãa giúái saãn xuêët ö-tö thïë giúái. Àêy laâ luác cêìnbùæt àêìu chiïën dõch quaãng caáo.

Nùm 1936, theo lúâi khuyïn cuãa Kiichiro – möåtchuyïn gia taâi ba ngûúâi Nhêåt àang laâm viïåc taåi chinhaánh cuãa General Motors úã Nhêåt Baãn luác àoá,Toyoda Kiichiro töí chûác möåt cuöåc thi saáng taác biïíutûúång cho cöng ty múái. Trong söë 27.000 mêîu biïíutûúång àûúåc gûãi vïì, coá möåt biïíu tûúång mang tïnToyota vúái hònh troân bao quanh. ÚÃ giûäa laâ chûätiïëng Nhêåt, khùèng àõnh cöng ty laâ cuãa ngûúâi Nhêåt– möåt niïìm kiïu haänh dên töåc maâ Sakichi hayKiichiro àïìu muöën thïí hiïån. Nhûäng hònh troân nhoãvaâ to cho caãm giaác voâng xoay töëc àöå.

Caái tïn Toyota nghe khöng roä nhû Toyoda,nhûng laåi dïî phaát êm vaâ coá àöå vang, hún nûäa, chûäToyota chó coá taám neát so vúái mûúâi neát cuãa Toyodamaâ theo quan niïåm truyïìn thöëng cuãa ngûúâi Nhêåt,con söë taám mang laåi sûå may mùæn vaâ tûúång trûngcho sûå lúán maånh khöng ngûâng, trong khi àoá söëmûúâi laâ möåt söë troân trônh, khöng coân chöî cho sûåphaát triïín. Thïm nûäa, Kiichiro têm àùæc vúái caái tïn


CHIÏËN LÛÚÅC LÊU DAÂI,CHIÏËN THUÊÅT LINH HOAÅT

“Töi dûå àõnh cùæt giaãm töëi àa thúâi gian nhaân röîitrong quaá trònh laâm viïåc vaâ trong quaá trònh vêånchuyïín nguyïn vêåt liïåu. Töi seä sûã duång nguyïntùæc tûác thò laâm nguyïn tùæc cú baãn nhùçm hiïån thûåchoáa yá tûúãng naây. Nguyïn lyá dêîn àûúâng laâ giaohaâng khöng quaá súám hoùåc quaá muöån”.Kiichiro phaát biïíu taåi lïî khaánh thaânh nhaâ maáy Toyota Koromo.

mêåt thiïët giûäa ba àöëi tûúång: saãn phêím, khaáchhaâng vaâ hònh ö van lúán bao truâm xung quanhtûúång trûng cho viïåc khöng ngûâng hûúáng túái sûåphaát triïín khoa hoåc cöng nghïå nhùçm àaåt túái quymö toaân cêìu. Ngoaâi ra, nïëu coá thïí suy diïîn, ngûúâita nhêån thêëy, dûúâng nhû vúái hai hònh ö van nhoãdaâi phña trong, nhûäng ngûúâi chuã têåp àoaân Toyotasau naây muöën nhùæc àïën caái göëc cuãa cöng ty hoå –hònh aãnh êëy rêët giöëng vúái hònh con thoi trongkhung cûãi dïåt cuãa Toyoda Sakichi ngaây naâo!

Thiïët nghô, logo thûá hai naây àaä taåo àûúåc hiïåuquaã tñch cûåc caã vïì hònh aãnh, yá nghôa lêîn têm lyáquaãng caáo. Noá rêët àún giaãn vò khöng hïì coá chûä caái,nhûng laåi vêîn àêìy àuã nöåi dung cêìn phaãi coá.


Tokyo. Chñnh úã àêy, anh àaä nghô àïën möåt hïå thöëngsaãn xuêët mang àùåc tñnh Nhêåt Baãn, phuâ húåp vúáiàùåc àiïím khñ hêåu, thiïn nhiïn khùæc nghiïåt, àûúângsaá heåp vaâ àiïìu kiïån trûä lûúång caác khoaáng saãn thiïnnhiïn haån chïë cuäng nhû phuâ húåp vúái khaã nùng sûãduång cuãa ngûúâi dên xûá hoa anh àaâo. Nïëu ngûúâiMyä tûå cho pheáp mònh saãn xuêët dûå phoâng nhiïìuchi tiïët, phuå tuâng ö-tö vaâ coá diïån tñch àêët röång lúánàïí lûu trûä chuáng thò Kiichiro phaãi nghô àïën viïåc tiïëtkiïåm khöng gian, nguyïn liïåu vaâ caã thúâi gian. Àiïìuàoá giaãi thñch vò sao ngay tûâ nhûäng ngaây àêìu thaânhlêåp, Toyota àaä aáp duång triïåt àïí nguyïn tùæc “Just intime” (tûác thò) vaâo quy trònh saãn xuêët vaâ quaãn lyá.Ngoaâi ra, Kiichiro coân luön nghô àïën sûå àa daånghoáa muåc àñch cuãa maáy moác maâ anh trang bõ. Vúáisöë vöën chûa phaãi laâ nhiïìu, anh àaä àêìu tû thiïët bõàïí coá thïí sûã duång vaâo àûúåc nhiïìu muåc àñch vaâphuâ húåp vúái àiïìu kiïån àõa phûúng mònh nhû àaänoái úã phêìn trïn.

Noái chung, caách tiïëp cêån cöng viïåc khön kheáotrong thúâi kyâ naây cuãa Kiichiro laâ thöng qua nguyïntùæc “just in time” vaâ àiïìu naây khaác vúái caách tiïëpcêån trûúác àoá, khi Kiichiro múái bùæt àêìu lêåp nghiïåpvúái triïët lyá “Hoåc úã núi laâm viïåc”: vûâa laâm vûâa hoåc,vûâa nghiïn cûáu, thûã nghiïåm, vûâa saãn xuêët. Mùåc duâàiïìu naây àaä mang laåi kïët quaã ban àêìu nhûng chûagiuáp anh tiïët kiïåm àûúåc thúâi gian vaâ nguöìn nhênlûåc. Nguyïn tùæc “Just in time” hay “kaizen” laânhûäng phûúng phaáp laâm viïåc chuã àaåo trong quaá

NGUYÏN TÙÆC “JUST IN TIME”

Cöng ty Toyota Motor àûúåc thaânh lêåp thaáng8.1937 vúái söë vöën ban àêìu laâ 12 triïåu yïn.Risaburo àûúåc bêìu choån laâm Chuã tõch vaâ Kiichiroàaãm nhiïåm chûác Phoá giaám àöëc àiïìu haânh, phuåtraách böå phêån nghiïn cûáu ö-tö àöìng thúâi quaãn lyáviïåc cuãng cöë hoaân thiïån quaá trònh saãn xuêët cuängnhû möëi quan hïå mêåt thiïët giûäa caác böå phêån:nghiïn cûáu, thiïët kïë, saãn xuêët vaâ baán haâng. Vïìsau, hai böå phêån thiïët kïë vaâ saãn xuêët gêìn nhû húåpnhêët àïí cuâng tòm ra phûúng caách tùng chêët lûúång,giaãm giaá thaânh saãn phêím.

Kïë saách luön luön caãi tiïën quaá trònh saãn xuêët, àïìcao saáng kiïën cuãa kyä sû vaâ têåp thïí cöng nhên,cöång vúái viïåc xêy dûång möåt cú cêëu goån nheå, húåplyá cho cöng ty, àaä àem àïën cho Toyota nhiïìuthaânh cöng ban àêìu.

Kiichiro hiïíu rùçng, àïí coá thïí caånh tranh àûúåc vúáinhûäng “ngûúâi khöíng löì” àïën tûâ nûúác Myä nhû Gen-eral Motors vaâ Ford, Toyota cêìn nöî lûåc hïët sûácnghiïn cûáu vaâ hoåc hoãi. Chó coá hoåc, hoåc möåt caáchcêëp töëc vaâ sêu sùæc múái coá thïí àem laåi cöng nghïåvaâ kinh nghiïåm, àiïìu maâ hoå àang thiïëu huåt. Nùm1936 Kiichiro töí chûác ra möåt phoâng thñ nghiïåm taåi


Kiichiro, hònh daáng khung xe naây laåi thñch húåp vúáiyá tûúãng cuãa öng búãi tuy to lúán nhûng noá tûúng àöëimïìm maåi so vúái caác model khaác cuâng thúâi. Khungthò thïë, àöång cú laåi giöëng nhû àöång cú Chevrolet –möåt maác xe àang thõnh haânh úã Nhêåt vò coá thïí dïîdaâng kiïëm phuå tuâng thay thïë, àiïìu maâ Kiichiro àaätñnh rêët chu àaáo.

Chiïëc xe àêìu tiïn laâ “baãn sao” kiïíu daáng cuãangûúâi Myä, nhûng àuáng nhû ngûúâi cha ToyodaSakichi àaä noái, àoá khöng phaãi laâ àiïìu xêëu. Phaãihoåc têåp ngûúâi khaác àïí laâm ra caái cuãa mònh töët húnvaâ hoaân chónh hún múái laâ àiïìu quan troång. Àïínùæm bùæt möåt cöng nghïå múái àöëi vúái Kiichiro luácnaây laâ àiïìu hïët sûác khoá khùn, àùåc biïåt laâ khi cöngnghïå naây thuöåc têìm hiïån àaåi.

Rêët tiïëc, nhûäng chiïëc xe àêìu tiïn naây vêîn thïí hiïånsûå non núát trong tay nghïì khiïën Kiichiro chûa thïíhaâi loâng.

Trong möåt thaáng, Toyota saãn xuêët 150 chiïëc xe.Kiichiro quyïët àõnh àêìu tû gêìn nhû toaân böå vöënliïëng cuãa mònh laâ 45 triïåu yïn àïí múã möåt nhaâ maáymúái. Song cöng viïåc naây cûá diïîn ra trong caãnh“àêìu thò xuöi, nhûng àuöi chûa loåt”. Nguyïn liïåuàïí saãn xuêët rêët thiïëu thöën. Bêëy giúâ, nhû nhiïìu nhaânghiïn cûáu vïì phaát triïín cuãa ngaânh saãn xuêët ö-töNhêåt Baãn vêîn àuâa, úã àêët nûúác naây chó coá “sûácngûúâi” maâ thiïëu... “sûác ngûåa”!!! Vò thïë, viïåc xêynhaâ maáy àuác sùæt theáp, luyïån kim laâ möåt giaãi phaáptaáo baåo vaâ àuáng àùæn cuãa Kiichiro, giaãi quyïët triïåt

trònh phaát triïín cöng ty thúâi gian naây. Vïì sau,nhûäng phûúng phaáp êëy àûúåc nêng lïn thaânh hïåthöëng coá quy tùæc maâ chuáng töi seä nhùæc àïën úã phêìnsau.

CHIÏËC XE HÚI ÀÊÌU TIÏN CUÃA NHÊÅT BAÃN

Nhûäng chiïëc xe húi àêìu tiïn maâ Kiichiro vaâ caácàöìng sûå laâm ra cuäng chñnh laâ nhûäng chiïëc xe húiàêìu tiïn cuãa xûá xúã hoa anh àaâo. Song, chiïëc xeàêìu tiïn cuãa Nhêåt Baãn thúâi àoá hoaân toaân cuängkhöng phaãi laâ xe... Nhêåt Baãn, maâ cuäng khöng phaãilaâ xe Myä. Chûa àuã kinh nghiïåm, chûa àuã tiïìn vaâlûåc àïí saãn xuêët ngay àûúåc chiïëc xe mú ûúác cuãamònh, Kiichiro choån phûúng caách “sao y” khung xecuãa ngûúâi Myä. Taåi sao Kiichiro laåi choån ChryslerAirflow laâm hònh mêîu cho chiïëc xe àêìu tiïn cuãamònh? Coá leä búãi àêy laâ loaåi xe gêìn nhû bïìn nhêëttrong söë caác doâng xe Myä àang baán trïn thõ trûúângö-tö Nhêåt Baãn luác bêëy giúâ, hún nûäa, giaá thaânh laåitûúng àöëi reã. Chrysler Airflow laâ loaåi xe to coá saáucûãa söí, coá nùæp capo rêët to àûúåc traáng bùçng cúâ-röm,àöång cú saáu xilanh, dêîn àöång baánh sau hay coângoåi nöm na laâ cêìu sau – coá thïí goåi laâ loaåi xe cöíàiïín nhûng coá khung xe khaá àùåc biïåt, hònh daångkhaác hùèn vúái nhûäng chiïëc “vali” biïët ài cuãa nhûängnùm 30, nhûng laåi chñnh vò khaác laå nhû thïë maâ úãMyä, xe naây khöng àûúåc ûa chuöång. Song àöëi vúái


tiïu duâng àaánh giaá töët. Kiïíu xe naây cuäng àûúåc nhaâToyoda mö phoãng theo mêîu xe taãi cuãa Myä coá troångtaãi túái 2,5 têën. Tûâ nùm 1938, viïåc saãn xuêët ö-töcuãa cöng ty Toyota Motor àaä bùæt àêìu diïîn ra úã möåtnhaâ maáy múái nùçm trong thaânh phöë Koroma, saunaây coân goåi laâ thaânh phöë Toyota!

Trong nhûäng nùm cuöëi cuãa thêåp kyã 40 thïë kyãtrûúác, Nhêåt Baãn bùæt àêìu quên sûå hoáa nïìn cöngnghiïåp vaâ sau àoá laâ cuöåc chiïën tranh khöëc liïåt àaädiïîn ra. Nùm 1936, luêåt vïì saãn xuêët ö-tö àaä trúãthaânh phûúng thuöëc thêìn diïåu cho ngaânh ö-töNhêåt Baãn, taåo cho ngaânh naây möåt cú höåi phaáttriïín, möåt hûúáng ài cuå thïí. Chñnh phuã “quên sûåhoáa” ngaânh saãn xuêët ö-tö. Nhû vêåy laâ nhûäng nhaâsaãn xuêët xe húi Nhêåt Baãn coá nhiïåm vuå saãn xuêët xetaãi phuåc vuå chiïën tranh.

Chiïën tranh – àiïìu naây chùæc chùæn caã ToyodaSakichi lêîn ngûúâi con trai cuãa öng àïìu khöng uãnghöå. Song, thêåt khoá coá thïí “kïët töåi” Toyoda Kiichirovaâo luác naây vò àêy laâ cú höåi laâm viïåc duy nhêët cuãaanh cuäng nhû toaân thïí giúái saãn xuêët xe Nhêåt Baãn(àïën thúâi àiïím êëy àaä coá möåt söë nhaâ saãn xuêët xe húicuãa Nhêåt laâ Dat Motor, Ishikawajima Automobile,Tokyo Gas & Electric, Hino). Hún nûäa, muöën haykhöng muöën, àêy cuäng laâ mïånh lïånh quên sûå maâchùèng ai trong söë hoå coá thïí cûúäng laåi.

** *

Trúã laåi cêu chuyïån vïì öng giaâ Thúâi gian cuãa cha

àïí vêën àïì cung ûáng nguyïn liïåu cho saãn xuêët.ÚÃ àêy chuáng ta coá thïí coá möåt so saánh thuá võ. Khi

bùæt àêìu cöng viïåc saãn xuêët àaåi traâ maáy dïåt tûåàöång cuãa mònh, Toyoda Sakichi àaä coá thïí dûåa vaâonguöìn vöën cuãa têåp àoaân Mitsui Bussan. Àûúngnhiïn, àêy cuäng laâ möåt haânh àöång maåo hiïím vòàöëi vúái caác doanh nghiïåp coân trûáng nûúác, sûå xuêëthiïån têåp àoaân lúán àúä àêìu vïì taâi chñnh khöng phaãiluác naâo cuäng dêîn àïën kïët cuåc töët àeåp. Song, duâsao, ngûúâi cha àaáng kñnh cuãa anh cuäng àaä têånduång thaânh cöng viïåc húåp taác naây. Coân bêy giúâ,Kiichiro chó coá thïí dûåa vaâo sûác mònh maâ thöi, búãileä nhûäng têåp àoaân kinh tïë lúán khön ngoan, nhêët laânhûäng “àaåi gia” hoaåt àöång trong lônh vûåc taâichñnh, bao giúâ cuäng khön kheáo phoâng ngûâa nhûängthiïåt haåi coá thïí xaãy ra.

Vaâ vúái viïåc döëc vöën vaâo xêy nhaâ maáy taåi tónhNagoya, Kiichiro àaä ài möåt nûúác cúâ liïìu, nûúác cúâthaách thûác söë phêån nhûng àêy laâ sûå thaách thûáccao ngaåo vò cuäng nhû cha, öng luön tin vaâo khaãnùng tiïìm taâng cuãa con ngûúâi Nhêåt Baãn.

Thaáng 9.1936, Toyoda Kiichiro nhêån àûúåc giêëypheáp hoaåt àöång saãn xuêët ö-tö vaâ bùæt tay vaâonghiïn cûáu lùæp raáp xe taãi. Sau khi thaânh lêåp cöngty múái Toyota Motor, Toyoda Kiichiro àaä nhêånàûúåc àún àùåt haâng cuãa Chñnh phuã saãn xuêët 3.000xe taãi phuåc vuå cho quên àöåi – möåt khúãi àêìu rêëtthuêån lúåi cho cöng ty. Nhûäng chiïëc xe taãi naây àûúåcxuêët xûúãng trong thúâi gian rêët ngùæn vaâ àûúåc ngûúâi


Ford úã Myä. Toyota àûúåc laâm nïn búãi rêët nhiïìunhên vêåt: tûâ Toyoda Sakichi, ngûúâi khai sinh ra yátûúãng, veä ra möåt mú ûúác: laâm nïn nhûäng chiïëc xeö-tö Nhêåt Baãn, àïën Kiichiro, ngûúâi khai sinh racöng ty Toyoda Motor, tûâ nhûäng ngûúâi àiïìu haânhcöng ty nhû Eiji, Taijti Ohno, Risaburo àïën nhûängkyä sû, lêåp trònh, cöng nhên... Möîi möåt caá nhênàïìu coá nhûäng àoáng goáp nhêët àõnh vaâ bûúác àêìu hoåàaä coá nhûäng chiïëc xe cuãa mònh cho àïën trûúác vaâtrong thúâi kyâ diïîn ra Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai.

Mùåc duâ khúãi àêìu cuãa Toyota coá thïí goåi laâ thaânhcöng, nhûng phña trûúác vêîn coân nhiïìu thûã thaáchkhùæc nghiïåt àang chúâ àúåi maâ khöng ai, kïí caãKiichiro, coá thïí lûúâng trûúác àûúåc!

con Toyoda, ngûúâi ta thêëy dûúâng nhû öng giaâphêìn naâo haâi loâng vúái cöng viïåc bêån röån cuãa cöngty Toyota Motor vaâ... bùæt àêìu quay sang rungchuöng caãnh tónh nhûäng nhaâ saãn xuêët ö-tö Êu -Myä. Thûåc ra, öng giaâ àaä àûáng tûâ xa maâ vung vêíyàuöi sam cuãa mònh ngay tûâ khi chiïëc xe húi àêìutiïn cuãa Toyota ra àúâi. Dô nhiïn, hoå àaä khöng àïíyá vò sûå non keám cuãa nhên vêåt caånh tranh naây, húnnûäa, duâ sao, àoá cuäng múái chó laâ möåt sûå bùæt chûúácvuång vïì. Nhûng röìi àaä àïën luác hoå phaãi nghenhûäng tiïëng chuöng rung roä raâng hún nûäa khiToyota vúái nöî lûåc kyâ laå àaä thûåc sûå tiïën tûâng bûúácdaâi trong cöng nghïå – maâ cöng nghïå cuãa hoå vöënbùæt àêìu tûâ con söë 0! Trong nhûäng nùm diïîn raChiïën tranh Thïë giúái thûá hai, khi caác nhaâ maáy cuãaFord vaâ GM phaãi dûâng hoaåt àöång trïn laänh thöíNhêåt Baãn thò nhaâ maáy Toyota vêîn tiïëp tuåc saãnxuêët ö-tö vaâ caã nhûäng saãn phêím kyä thuêåt phuåc vuåquên àöåi. Sau chiïën tranh, nùm 1947, Kiichironhêån àûúåc àún àùåt haâng cuãa quên àöåi Myä àangchiïëm àoáng taåi Nhêåt Baãn vúái yïu cêìu phuåc chïë ö-tö quên àöåi. Trong nùm àoá, trïn thõ trûúâng xuêëthiïån möåt mêîu xe múái coá hònh daáng nhoã beá vúái tïngoåi Toyopet SA. Nùm 1949, cöí phiïëu cuãa cöng tyàûúåc niïm yïët úã ba saân giao dõch laâ Tokyo, Nagoyavaâ Osaka.

Dô nhiïn, àïí laâm haâi loâng öng giaâ Thúâi gian, möåtmònh Kiichiro nöî lûåc hïët loâng thò chûa àuã. Toyotakhöng chó coá möåt nhên vêåt vô àaåi giöëng nhû Henry


CUÂNG XÊY DÛÅNGVAÂ QUAÃNG BAÁ

“ÀAÅO TOYOTA”


OHNO TAIICHI (1912-1990), coá thïí noái laâ möåttrong nhûäng ngûúâi coá cöng lúán khiïën cho Hïå thöëngquaãn lyá saãn xuêët cuãa Toyota (TPS) coá thïí phaáttriïín hoaân thiïån àïën ngaây nay vúái phûúng phaápmaâ öng cêët cöng nghiïn cûáu vaâ ûáng duång: phûúngphaáp Khaán baãn (kanban) maâ chuáng töi seä noái úãphêìn sau. Taiichi saát caánh cuâng Kiichiro tûâ nhûängngaây àêìu tiïn gian khoá úã Toyoda Automatic LoomWorks vaâo nùm 1932, khi öng vûâa töët nghiïåptrûúâng Kyä thuêåt Nagoya. Khi chuyïín sang laâm viïåccho cöng ty Toyota Motor, Taiichi àaä giuáp Toyotacuãng cöë laåi töí chûác möåt caách coá hïå thöëng vaâ khoahoåc hún nhúâ nhûäng khaái niïåm múái trong hïå thöëngquaãn lyá saãn xuêët Toyota.

Nùm 1954, Taiichi giûä võ trñ Giaám àöëc nhaâ maáycuãa Toyota taåi Kimoro, nùm 1964 – Giaám àöëc àiïìuhaânh Toyota Motor, nùm 1975 – Phoá chuã tõch Têåpàoaân. Tûâ sau nùm 1978, öng nghó hûu nhûng vêîngùæn boá mêåt thiïët àïën sûå phaát triïín cuãa têåp àoaânnaây. Sau khi nghó hûu, öng viïët möåt söë saách quaãngbaá cho hïå thöëng TPS. Nhûäng cuöën saách naây nhanhchoáng trúã thaânh best-seller thúâi êëy, àùåc biïåt laâcuöën Hïå thöëng saãn xuêët Toyota: Vûúåt xa hïå thöëngsaãn xuêët àaåi traâ (Toyota Production System: Be-yond Large-Scale Production) 1978. Tñnh àïënthaáng 2 nùm 1980, cuöën naây àûúåc taái baãn àïën 20lêìn! Cuöën saách cuãa Taiichi àûúåc ra mùæt taåi NhêåtBaãn tûâ nùm 1978, chó 10 nùm sau múái àûúåc dõchvaâ giúái thiïåu vúái baån àoåc phûúng Têy, súám nhêët laâ

Trong nhûäng luác khoá khùn nhêët àöëi vúái nhaâ saángchïë - nhaâ doanh nghiïåp Toyoda Kiichiro, khi caácquyïët àõnh cuãa anh àöi khi coân bõ hoaâi nghi thòbïn caånh anh laåi coá nhûäng con ngûúâi treã trung, coáhoåc, coá taâi vaâ àêìy nhiïåt huyïët sùén saâng chia lûãa vúáiöng chuã treã.

Thúâi bêëy giúâ, rêët nhiïìu ngûúâi phaãn àöëi yá àõnh maâhoå cho laâ ngöng cuöìng cuãa Kiichiro, thêåm chñ ngaycaã möåt söë ngûúâi trong gia àònh anh cuäng toã yákhöng haâi loâng. Tuy nhiïn cuäng coá khöng ñt baånbeâ vaâ cöång sûå cuãa Kiichiro nhiïåt tònh uãng höå. Trongsöë caác caá nhên vaâ àún võ naây coá caã nhûäng cöng tynhoã muöën chia seã vúái cöng ty cuãa anh “yá thûác dêntöåc” – muöën laâm ra nhûäng chiïëc ö-tö “made in Ja-pan”. Möåt trong nhûäng haânh àöång chia seã êëy laâ hoåcho anh àûúåc toaân quyïìn sûã duång nhûäng chiïëc ga-ra rêët röång coá sûác chûáa lúán maâ anh vêîn thûúâng êuyïëm goåi laâ “khaách saån cuãa xe húi” vaâ sau naâynhûäng chiïëc “khaách saån” nhû vêåy àaä àûúåc ToyodaEiji, em hoå anh, khai thaác triïåt àïí vaâo viïåc nghiïncûáu thûã nghiïåm àöång cú ö-tö. Vaâ àêy, möåt vaâigûúng mùåt àaä chung sûác seã chia khoá khùn cuângToyota qua nùm thaáng:


àûúåc tòm hiïíu. Sau àoá, theo yïu cêìu cuãa Kiichiro,anh bùæt àêìu “böí” nhûäng àöång cú ö-tö hoãng hoác,tiïën túái laâ kiïím nghiïåm caác chi tiïët do caác àöëi taáclùæp raáp maáy cho Toyota àem túái. Ngoaâi ra, anh coânnhêån traách nhiïåm tòm kiïëm àöëi taác cung cêëp phuåtuâng maáy moác àaáng tin cêåy cho nhaâ maáy.

Eiji laâ möåt trong nhûäng ngûúâi àaä saát caánh cuângKiichiro trïn nhûäng chùång àûúâng gian khöí àïí àûangaânh saãn xuêët xe húi cuãa Nhêåt Baãn vûún lïn,vûún röång ra thïë giúái nhû hiïån nay. Anh coá chungmöåt yá chñ vúái Sakichi vaâ Kiichiro – cöng ty mangtïn gia töåc Toyoda, sau khi àaä àöíi tïn, noá khöngchó laâ cöng ty cuãa gia töåc, noá phaãi vûúåt ra khoãi têìmmöåt gia àònh, noá phaãi laâ möåt thûúng hiïåu cuãa NhêåtBaãn saánh vai vúái têët caã caác cûúâng quöëc xe húi trïnthïë giúái.

Eiji laâ “hêåu sinh” nhûng thêåt “khaã uáy” cuãa doânghoå Toyoda. Cuäng nhû baác mònh, nhû anh hoåKiichiro, öng khöng bao giúâ ngöìi baân giêëy maâ laâmviïåc. Öng söëng vúái tinh thêìn Toyoda – luön thûãnghiïåm, khöng súå sai lêìm, thêët baåi, biïët tû duylogic àïí tòm ra caách giaãi quyïët vêën àïì húåp lyá nhêët.Nhûäng phêím chêët êëy thïí hiïån roä nhêët trong thúâikyâ öng lïn nùæm quyïìn giaám àöëc cuãa möåt trong caácnhaâ maáy, thay cho Toyoda Kiichiro vaâo nhûängnùm sau khi Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai kïët thuác.

Eiji “àêìu quên” cho Toyoda Automatic LoomWorks, àöìng cam cöång khöí vúái ngûúâi anh hoåKiichiro ngay sau khi töët nghiïåp àaåi hoåc nùm 1936.

úã Myä, khi nhûäng chiïëc ö-tö xinh àeåp cuãa Nhêåt Baãnàaä chiïëm lônh àûúåc thõ trûúâng xe húi nûúác naây.Cöng chuáng àoán nhêån cuöën saách rêët nöìng nhiïåt,chûáng toã sûå quan têm ngaây caâng lúán cuãa ngûúâi Myäàöëi vúái Nhêåt Baãn noái chung vaâ Toyota noái riïng.

** *

TOYODA EIJI, àêy laâ möåt con ngûúâi xuêët sùæc khaáccuãa gia töåc Toyoda – Toyoda Eiji, chaáu ruöåt cuãaToyoda Sakichi. Sinh nùm 1913, söëng trong giaàònh Toyoda Sakichi tûâ têëm beá, Eiji rêët húåp vúái giaàònh naây vaâ tûå coi mònh nhû möåt thaânh viïn cuãanhaâ Sakichi. Öng cuäng àaä tûâng theo hoåc chïë taåomaáy taåi trûúâng àaåi hoåc Hoaâng gia Tokyo vaâonhûäng nùm 30. Sau khi töët nghiïåp àaåi hoåc, Eiji àaäàûúåc Kiichiro rêët tin tûúãng vaâ giao “troång traách”thûåc hiïån nhûäng nghiïn cûáu àêìu vïì ö-tö trong möåt“khaách saån cuãa xe húi” úã Shibaura.

Hùèn giúâ àêy, khi àaä quen vúái hònh aãnh vô àaåicuãa têåp àoaân Toyota qua nhûäng nhaâ maáy hiïån àaåi,baån khöng thïí hònh dung àûúåc Eiji bùæt àêìu cöngviïåc nghiïn cûáu àöång cú ö-tö nhû thïë naâo. Rêëtgiaãn dõ, anh kyä sû treã tûå doån saåch “phoâng thñnghiïåm” cuãa mònh, chó àïí böå baân ghïë cuâng möåtbaãng lúán àïí treo baãn veä. Anh laâm viïåc möåt mònh,sau àoá tûå kiïëm thïm mûúâi ngûúâi nûäa.

Nhûäng nùm àêìu tiïn, Eiji tûå àùåt ra traách nghiïåmnghiïn cûáu cú cêëu maáy dïåt, nhûäng chiïëc maáy maâkhi baác Sakichi coân söëng, anh chûa coá àiïìu kiïån


phöí biïën sêu röång cho têët caã caác böå phêån cuãa cöngty vaâ caâng ngaây caâng àûúåc hoaân thiïån qua nùmthaáng, qua nhiïìu àúâi laänh àaåo. Àoá laâ möåt trongnhûäng bñ quyïët thaânh cöng cuãa Toyota. Muåc àñchcuãa hïå thöëng naây coân laâ tòm ra caách laâm viïåc khaácvúái phûúng Têy búãi Nhêåt Baãn coá nhûäng àiïìu kiïånvïì àõa lyá vaâ taâi nguyïn hoaân toaân khaác. Theo Eiji,Taiichi vaâ nhûäng ngûúâi àöìng chñ hûúáng khaác, àiïìuquan troång laâ phaãi biïët caách tiïët kiïåm nguyïn liïåu,haån chïë caác phñ töín àïën mûác töëi àa. Vaâ têët nhiïn,möåt àiïìu maâ Eiji nhêån thûác àûúåc nûäa laâ vûúåt quamoåi lyá thuyïët, cöng ty coá töìn taåi vaâ coá tûúng laihay khöng laâ phuå thuöåc vaâo chêët lûúång saãn phêímlaâm ra. Giöëng nhû möåt nhaâ vùn thò àûúåc àaánh giaábùçng taác phêím, khöng cêìn biïët anh ta noái hay àïënthïë naâo. Cöng ty saãn xuêët ö-tö nhêët àõnh phaãi coánhûäng chiïëc ö-tö maâ khaách haâng tin duâng. Vò thïë,saãn xuêët – àoá laâ muåc tiïu haâng àêìu. Nhiïåm vuå cuãamöîi ngûúâi quaãn lyá laâ phaãi taåo àiïìu kiïån àïí ngûúâitrûåc tiïëp saãn xuêët coá khaã nùng hoaân thaânh töëtcöng viïåc cuãa mònh, hún thïë, hoaân thaânh vúái sûåsaáng taåo cao. Nhúâ quan àiïím naây, chêët lûúång taynghïì vaâ tû tûúãng saáng taåo cuãa cöng nhên Toyotangaây caâng àûúåc nêng cao.

Nùm 1967, Eiji giûä võ trñ Chuã tõch Têåp àoaân, nùm1982 – Chuã tõch Höåi àöìng quaãn trõ. Cuäng vaâo nùmnaây, Eiji bùæt àêìu vuå àaâm phaán, thûúng thuyïët vúáiGeneral Motors (GM) vïì khaã nùng húåp taác vúái quymö lúán giûäa hai bïn vaâ lêåp ra möåt cöng ty múái cho

Nùm 1950, Eiji lïn nùæm quyïìn àiïìu haânh ToyotaAutomotive Works thay cho Toyoda Kiichiro. Nùmêëy, haäng Ford (Ford Motor Company) vaâ Toyota àaämanh nha yá tûúãng àaâm phaán vïì viïåc cöång taác, búãitrïn thûåc tïë nhûäng ngûúâi Myä bùæt àêìu rêët chuá yáàïën Toyota vaâ nhûäng thaânh cöng bûúác àêìu cuãacöng ty baãn xûá naây. Eiji laâ nhên vêåt àêìu tiïn cuãacöng ty lïn àûúâng sang Myä theo dûå aán thûåc têåp,àaâo taåo chuyïn gia Nhêåt taåi caác nhaâ maáy cuãangûúâi Myä. Chuyïën ài cuãa Eiji àaä thu àûúåc nhiïìukïët quaã töët. Ngoaâi nhûäng kiïën thûác cuå thïí vïì cöngnghïå vaâ caách töí chûác saãn xuêët cuãa ngûúâi Myä, quachuyïën ài naây, Eiji coân caãm nhêån àûúåc möåt àiïìuquan troång laâ phaãi hoaân thiïån laåi töí chûác saãn xuêët,khöng ngûâng hoaân thiïån àïí noá khöng löîi thúâi. Àoácuäng laâ möåt trong nhûäng caái göëc cuãa Hïå thöëngquaãn lyá Toyota sau naây – phûúng phaáp Kaizen.

Thaáng 1.1951, Eiji àïì ra kïë hoaåch 5 nùm àöíi múáicöng ty. Cuâng vúái Ohno Taiichi, öng dûå kiïën thayàöíi trang thiïët bõ vaâ hoaân thiïån phûúng phaáp töíchûác, quaãn lyá. Hùèn luác êëy, nhûäng ngûúâi laänh àaåoToyota àaä nhêån thûác rêët roä têìm quan troång chiïënlûúåc cuãa viïåc hïå thöëng hoáa quaá trònh saãn xuêët vaâquaãn lyá quaá trònh êëy theo möåt àûúâng löëi nhêëtquaán. Àûúâng löëi naây cêìn àûúåc lyá thuyïët hoáa vaâ àûavaâo thûåc tïë bùçng nhêån thûác cuãa möîi möåt ngûúâiquaãn lyá, möîi möåt cöng nhên cuãa têåp thïí Toyota.Nöî lûåc cuãa hoå àaä àûúåc àïìn buâ xûáng àaáng: cho àïënnùm 1963, hïå thöëng quaãn lyá cuãa Toyota àaä àûúåc


2.1925, laâ con trai cuãa Kiichiro, nghôa laâ chaáu àñchtön cuãa Toyoda Sakichi. Shoichiro cuäng coá tû chêëtlaänh àaåo tûâ rêët súám, àûúåc thûâa hûúãng nhiïìu àiïìutöët àeåp tûâ öng vaâ cha mònh. Meå öng, vúå cuãaKiichiro, cuäng laâ möåt trñ thûác, vò thïë maâ Shoichirocoá möåt têìm hiïíu biïët khaá toaân diïån. Hún thïë nûäa,Shoichiro thêëm nhuêìn sêu sùæc triïët lyá söëng cuãa giaàònh Toyoda, vò thïë maâ caách laâm viïåc sau naây cuãaöng cuäng sùæc saão, kiïn quyïët, coá hïå thöëng nhûngcuäng àêìy nhên baãn nhû nhûäng bêåc tiïìn böëi cuãagia àònh.

Töët nghiïåp àaåi hoåc nùm 1945, Shoichiro coá yáàõnh tiïëp tuåc theo àuöíi con àûúâng hoåc haânh taåitrûúâng Àaåi hoåc Töíng húåp Nagoya, tuy nhiïn,Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai kïët thuác trong sûå thêëtbaåi ï chïì cuãa quên àöåi Nhêåt Baãn cuâng viïåc quênMyä keáo àïën chiïëm àoáng nûúác naây khiïën nhiïìu yáàõnh cuãa Shoichiro bõ thay àöíi. Giöëng nhû rêëtnhiïìu thanh niïn Nhêåt Baãn thúâi àoá, Shoichiro àaätûâng bõ bùæt ài lao àöång khöí sai trïn nhûäng caánhàöìng khoai têy vaâ luáa maåch nhùçm phuåc vuå quênàöåi Hoa Kyâ.

Àïën nùm 1947, Shoichiro trúã laåi hoåc àûúâng. Lêìnnaây, chaâng trai thi àöî vaâo trûúâng Àaåi hoåc Töínghúåp Tohoku taåi Sendai. Cuäng thúâi gian naây, chaanh, Toyoda Kiichiro, àaä keáo anh vaâo dûå aánnghiïn cûáu xe húi cuãa Toyota àïí tung ra thõ trûúângthïë giúái. Laâ möåt kyä sû treã coá taâi àöìng thúâi laåi thuöåctñp thanh niïn thïë hïå múái, anh rêët àûúåc tin duâng.

dûå aán naây laâ New United Motor ManufacturingIncorporated (NUMMI). Luác naây, NUMMI àùåt muåctiïu saãn xuêët xe Corolla made in Japan taåi möåttrong nhûäng nhaâ maáy múái bõ àoáng cûãa cuãa GM,thaânh phöë Frimont bang California. Dûå aán naây àaäthaânh cöng töët àeåp, nhûng têët nhiïn cuäng phaãi traãiqua nhiïìu thûã thaách maâ chuáng töi coá àïì cêåp trongphêìn noái vïì Hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêët cuãa Toyota.Lêìn àêìu tiïn hïå thöëng naây àûúåc thûã nghiïåm taåiphûúng Têy vaâ gêy àûúåc tiïëng vang röång lúán tronggiúái kinh doanh.

Nùm 1982 cuäng laâ nùm Toyota Motor Corpora-tion àûúåc thaânh lêåp vaâ Toyoda Shoichiro lïn nùæmquyïìn Chuã tõch.

Nùm 1986, Eiji trúã laåi Myä àïí cêåp nhêåt thöng tinvïì ngaânh saãn xuêët xe húi taåi nûúác naây. Khi trúã vïì,öng àaä truyïìn àaåt laåi vúái àöåi nguä cöng nhên vaâquaãn lyá cuãa Toyota rùçng nïìn saãn xuêët ö-tö àangàûáng trûúác nhûäng thûã thaách múái. Öng kïu goåi sûåsaáng taåo cuãa möîi ngûúâi thúå, möîi kyä sû, laâm saocho nïìn cöng nghiïåp xe húi Nhêåt Baãn phaãi bûát phaálïn, mang nhûäng neát riïng khöng giöëng vúái Myä, coánhûäng chiïëc xe àùåc sùæc khöng bõ “chòm nghóm”giûäa “àaåi dûúng” röång lúán cuãa rêët nhiïìu loaåi xelong lanh tûâ phûúng Têy. Muöën vêåy, hoå phaãi laâmviïåc cêåt lûåc, nùng àöång vaâ khön kheáo.

** *

TOYODA SHOICHIRO, sinh taåi Nagoya vaâo thaáng


tuåc giûä chûác Chuã tõch danh dûå cuãa cöng ty trongnhiïìu nùm sau nûäa.

** *

SHINGO SHIGEO (1909-1990) laâ möåt kyä sû àaätûâng gùæn boá lêu nùm vúái Toyota, laâ möåt trongnhûäng ngûúâi truyïìn baá “àaåo Toyota” tñch cûåc ranûúác ngoaâi àïën mûác Shingo àûúåc phûúng Têy biïëtàïën nhiïìu hún laâ úã Nhêåt, àùåc biïåt laâ sau khi önggùåp Norman Bodek, nhaâ thêìu khoaán ngûúâi Myä.Nùm 1981, Norman Bodek sang Nhêåt, laâm quenvúái hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêët Toyota qua chuöîisaách cuãa Shingo – taác giaã cuãa nhûäng cuöën saách vïì“hïå thöëng Toyota” hay àïì taâi quaãn lyá chêët lûúångsaãn phêím. Nhûäng cuöën saách cuãa Shingo àûúåcBodek mang vïì Myä laâm tû liïåu giaãng daåy vaâ töíchûác hùèn möåt vùn phoâng tû vêën vïì viïåc aáp duånghïå thöëng Toyota úã phûúng Têy.

** *

EDWARD DEMING (1900-1993) laâ kyä sû taâi bangûúâi Myä àaä coá cöng lúán trong viïåc xêy dûång choToyota hïå thöëng quaãn lyá thöëng kï hiïån àaåi.

Trong caác thaânh cöng cuãa Toyota trong quaátrònh vûún ra thïë giúái coân phaãi kïí àïën àoáng goápcuãa rêët nhiïìu gûúng mùåt taâi ba khaác nûäa nûäa. Hoålaâ nhûäng ngûúâi cuâng chung lûng xêy dûång nïn möåthïå thöëng quaãn lyá Toyota maâ thïë giúái phaãi ngûúängmöå.

Anh àûúåc cha khuyïën khñch vûâa laâm vûâa hoåc möîikhi coá àiïìu kiïån vïì thùm nhaâ, àûúåc cöång taác cuângcaác kyä sû thiïët kïë mêîu taâi ba nhû Kurata Shisaburo.Thêåm chñ, anh coân tham gia vaâo höåi Toyota keiretsu– möåt maång lûúái phaát triïín saãn xuêët vaâ baán haângcuãa Toyota. Nùm 1955, Shoichiro baão vïå thaânhcöng luêån aán tiïën sô.

Khi Kiichiro nùçm xuöëng vaâo nùm 1952 thòShoichiro coân quaá treã. ÚÃ tuöíi 27, anh chûa thûåc sûåsùén saâng cho võ trñ Giaám àöëc àiïìu haânh cöng ty.Thúâi gian naây, Eiji vaâ Taiichi àaä khön kheáo cheâo laáicon thuyïìn Toyota àïí noá coá thïí àûáng vûäng trûúácmoåi soáng gioá vaâ khöng ngûâng phaát triïín. Tûâ nùm1982 àïën 1992, Toyoda Shoichiro àaãm traách chûácvõ Chuã tõch Têåp àoaân Toyota Motor àang ngaâycaâng phaát triïín vaâ vûún dêìn ra chiïëm lônh caác thõphêìn khaác trïn thïë giúái.

Ngay tûâ àêìu nhûäng nùm 60, Shoichiro àaä coá aãnhhûúãng rêët lúán trong viïåc töí chûác cuöåc töíng kiïím trachêët lûúång saãn phêím trïn quy mö toaân cöng ty.Shoichiro uãng höå vaâ goáp sûác mònh vaâo dûå aánquaãng baá Hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêët Toyota rathïë giúái thöng qua viïåc húåp taác vúái GM. Nhiïìungûúâi cho rùçng Toyoda Shoichiro laâ möåt nhaâ quaãnlyá têìm cúä thïë giúái cuãa Toyota. Öng coá àûúåc nhiïìumöëi quan hïå vaâ aãnh hûúãng tûâ bïn ngoaâi, vò thïëcaách quaãn lyá àiïìu haânh cöng ty cuäng coá veã cûángrùæn hún öng chuá Eiji cuãa mònh.

Nùm 1992, Shoichiro nghó hûu nhûng vêîn tiïëp


hêìn IV.

KIÏÅT QUÏÅ, HÖÌI SINHVAÂ TOÃA SAÁNG

Cuäng nhû bao cöng ty khaác cuãa nûúác Nhêåt sauThïë chiïën thûá II, Toyota àaä àûáng trïn búâ vûåccuãa sûå phaá saãn. Sûác maånh naâo àïí Toyota höìisinh nhanh choáng, phaát triïín vúái töëc àöå thêìn kyâvaâ trúã thaânh möåt trong nhûäng têåp àoaân nùng àöångnhêët thïë giúái? Àoá coá phaãi laâ möåt pheáp maâu haykhöng?

P


CON NGÛÚÂI –NGUÖÌN TAÂI NGUYÏN

QUYÁ GIAÁ NHÊËT

Àêët nûúác Nhêåt Baãn àaä trúã nïn hoang taân vaâ kiïåt quïå sau chiïëntranh. Khöng ai ngúâ xûá súã naây laåi höìi sinh nhanh nhû coá pheápmaâu. “Pheáp maâu” nùçm úã chñnh nhûäng con ngûúâi Nhêåt Baãn, nhûängcöng dên coá traái tim vaâ khaát voång lúán nhû cha con nhaâ ToyodaKiichiro.


Baãn nhùçm muåc àñch vö hiïåu hoáa hoaân toaân aãnhhûúãng cuãa Nhêåt àöëi vúái quyïìn lúåi cuãa nûúác Myä taåikhu vûåc Thaái Bònh dûúng. Muöën àaåt àûúåc muåcàñch naây khöng chó àún giaãn laâ phaãi tiïu diïåt hïëttaân dû cuãa chïë àöå àöåc taâi tûâ caách töí chûác caác lûåclûúång vuä trang àïën cú cêëu kinh tïë quên àöåi. NgûúâiMyä àaä aáp duång vaâo àêët nûúác naây möåt mêîu töí chûáccaác cú cêëu kinh tïë, chñnh trõ, quên àöåi, nöngnghiïåp, giaáo duåc theo kiïíu Myä – möåt baãn sao cuãaHoa Kyâ úã chñnh quöëc. Àaåo luêåt vïì caãi caách kinh tïëúã Nhêåt Baãn thúâi kyâ naây àûúåc ngûúâi Myä can thiïåprêët sêu. Hún thïë nûäa, hiïën phaáp cuãa Nhêåt Baãnàûúåc lêåp ra thúâi àoá mang khaá nhiïìu dêëu êën cuãangaânh tû phaáp Myä.

Sau chiïën tranh, àêët nûúác lêm vaâo naån laåm phaátlúán. Thaáng 2.1946 cuöåc caãi caách tiïìn tïå lúán àûúåctiïën haânh. Chñnh phuã àõnh giaá cho moåi haâng hoáa.Naån laåm phaát nhúâ thïë cuäng phêìn naâo lùæng laåi.

Sau khi àöíi tiïìn, viïåc àêìu tiïn maâ moåi ngûúâi dênxûá hoa anh àaâo quan têm laâ laâm thïë naâo àïí coá thïívûåc dêåy nïìn saãn xuêët cuãa Nhêåt sau möåt thúâi gianbõ àònh trïå. Chñnh phuã quyïët àõnh ûu tiïn àêìu tûtñch cûåc vaâo caác ngaânh cöng nghiïåp quan troångmaâ àiïín hònh laâ ngaânh cöng nghiïåp saãn xuêët thanàaá vaâ luyïån kim.

Nùm 1949, Chñnh phuã àaä aáp duång möåt söë biïånphaáp tñch cûåc nhùçm chöëng laåi naån laåm phaát: xoáaboã hoaân toaân bao cêëp, ngûâng cho vay vöën, àõnh laåityã giaá höëi àoaái cho àöìng yïn.

Sau Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai, àêët nûúác NhêåtBaãn bùæt àêìu cöng cuöåc caãi caách kinh tïë trong möåthoaân caãnh rêët bêët lúåi. Vúái viïåc quên àöåi Nhêåt baåitrêån vaâo thaáng 8 nùm 1945, nïìn kinh tïë cuãa nûúácnaây àaä quay vïì con söë 0 to tûúáng, theo nhû caáchnoái cuãa Bill Jefferson – phoáng viïn mùåt trêån ngûúâiMyä thúâi àoá. Caã Tokyo bõ bom àaån phaá huãy gêìnnhû hoaân toaân. Chiïën tranh àaä khiïën Nhêåt Baãnmêët ài 40% taâi saãn quöëc gia, bõ lêëy mêët gêìn möåtnûãa phêìn laänh thöí, núi coá nguöìn cung cêëp taâinguyïn thiïn nhiïn cú baãn nhû than àaá, rûâng... Cúsúã haå têìng xuöëng cêëp trêìm troång, cuöåc söëng ngûúâidên trúã nïn ngheâo àoái, bêìn haân.

Sau chiïën tranh, Nhêåt Baãn àaä phaãi dûåa vaâo Myäàïí coá thïí thûåc hiïån nhûäng caãi caách quan troångtrong caã kinh tïë lêîn chñnh trõ. Gêìn nhû têët caã caáckhña caånh chñnh trõ, kinh tïë, sinh hoaåt... cuãa àêëtnûúác naây àïìu phuå thuöåc hoaân toaân vaâo quên àöåiMyä àang àoáng taåi àêy.

Ngûúâi Myä àaä chuêín bõ trûúác cho cuöåc chiïëmàoáng naây tûâ lêu. Nhûäng chuyïn gia ngön ngûä, lõchsûã, vùn hoåc, dên töåc hoåc, têm lyá hoåc àaä àûúåc lûåachoån vaâo möåt nhoám nghiïn cûáu vaâ àïì ra kïë hoaåchtöët nhêët cho chïë àöå chiïëm àoáng cuãa Myä taåi Nhêåt


phaát triïín xuêët khêíu nhûäng mùåt haâng truyïìnthöëng laâ dïåt may. Söë tiïìn thu àûúåc tûâ xuêët khêíuhaâng vaãi vaâ may mùåc àûúåc duâng àïí àöíi múái vaâphaát triïín ngaânh luyïån kim, biïën nhûäng saãn phêímcuãa ngaânh naây thaânh mùåt haâng xuêët khêíu chiïënlûúåc cuãa Nhêåt.

Bûúác tiïëp theo laâ àöíi múái vaâ phaát triïín ngaânh ö-tö Nhêåt Baãn coân trong trûáng nûúác tûâ trûúác chiïëntranh, àöìng thúâi vûún ra thïë giúái bùçng caác mùåthaâng xuêët khêíu múái cuãa nïìn cöng nghiïåp chïëbiïën. Leä dô nhiïn khöng thïí coá möåt nïìn cöngnghiïåp xe húi thêåt sûå nïëu khöng chuêín bõ cú súãvêåt chêët kyä thuêåt àïí tinh luyïån sùæt theáp vaâ nguyïnliïåu saãn xuêët. Nhêåt Baãn hêìu nhû khöng coá khoaángsaãn naâo nhiïìu ngoaâi than àaá. Ngaânh khai thaácthan trúã thaânh möåt trong nhûäng ngaânh muäi nhoåncuãa nïìn kinh tïë quöëc dên. Cuöëi nhûäng nùm 50,Chñnh phuã böîng àöåt ngöåt giaãm búát àêìu tû chongaânh naây xuöëng coân 1/3. Ngûúâi Nhêåt cho rùçng sûåphaát triïín ngaânh than khöng thïí àûa Nhêåt Baãntiïåm cêån vúái nïìn kinh tïë hiïån àaåi. Àêìu nhûäng nùm60, hoå choån viïåc têën cöng ngaânh luyïån kim. Chûacoá kinh nghiïåm, hoå laåi maây moâ hoåc hoãi, vaâ hoå àaächinh phuåc àûúåc cöng nghïå múái naây. Àêy coá thïínoái laâ biïíu tûúång cho chiïën thùæng cuãa ngûúâi Nhêåttrong cöng cuöåc phuåc höìi nïìn kinh tïë cuãa mònhsau chiïën tranh.

Cuöëi nhûäng nùm 50 cuãa thïë kyã trûúác, khi tiïìmnùng saãn xuêët ö-tö cuãa Nhêåt Baãn àaä àûúåc khùèng

Luác naây, àaåo luêåt chöëng àöåc quyïìn àûúåc banhaânh vaâ noá àaä goáp phêìn giaãi thoaát nïìn kinh tïëNhêåt Baãn khoãi sûå chi phöëi cuãa caác têåp àoaân taâichñnh lúán, trong àoá coá Mitsui vaâ Mitsubishi. Viïåcgiaãi taán möåt söë zaibatsu coá möåt muåc àñch kinh tïëlúán laâ phên taán búát taâi saãn vaâ lúåi nhuêån cuãa hoå chocaác têìng lúáp dên chuáng khaác, kñch thñch toaân dênlaâm kinh tïë, khöng chó nhûäng têåp àoaân gia àònhhuâng maånh. Lêëy vñ duå nhû haäng Sony – nhûängngûúâi thaânh lêåp ra haäng naây laâ nhûäng ngûúâi dênbònh thûúâng trong têìng lúáp trñ thûác cuãa xaä höåi –möåt thêìy giaáo daåy vêåt lyá vaâ möåt kyä sû. Hoå nhêånàûúåc... 500 àöla sau khi möåt söë zaibatsu bõ giaãitaán. Song, söë tiïìn ñt oãi êëy laâ cú höåi lúán cuãa hoå,nhûäng ngûúâi khöng coá nhiïìu tiïìn. Tûâ möåt cûãahaâng bõ bom phaá hoãng qua chiïën tranh, hoå bùætàêìu nghiïn cûáu laâm ra caác mùåt haâng àiïån giaduång. Nhûäng con ngûúâi treã tuöíi taâi nùng êëy nùæmbùæt àûúåc cú höåi cuãa mònh maâ vûún lïn thaânh têåpàoaân àiïån tûã vô àaåi ngaây nay. Àoá phaãi chùng laâ kïëtquaã cuãa pheáp maâu kyâ diïåu?

Möåt yïëu töë rêët quan troång cho sûå höìi sinh kyâ diïåucuãa kinh tïë Nhêåt Baãn laâ chiïën lûúåc phaát triïín kinhtïë gùæn liïìn vúái phaát triïín khoa hoåc kyä thuêåt. Vïìxuêët khêíu, tûâ chöî chó chuá troång nhûäng mùåt haângnhoã, thuã cöng thò thúâi gian naây hoå hûúáng àïënnhûäng mùåt haâng àûúåc saãn xuêët vúái quy trònh cöngnghïå cao. Thiïëu nguyïn liïåu, ngûúâi Nhêåt àaä àitûâng bûúác chiïën thuêåt lêëy ngùæn nuöi daâi: chuá yá


vúái nhûäng ngûúâi coá mûác thu nhêåp vûâa phaãi, chiïëcxe húi tiïët kiïåm nhiïn liïåu cuäng laâ lûåa choån cuãa hoå.Nùæm àûúåc têm lyá êëy, ngûúâi Nhêåt àaä cung cêëp chothõ trûúâng Myä vaâ Têy Êu nhûäng chiïëc xe nhû thïëàöìng thúâi cuäng duâng söë tiïìn thu àûúåc àïí saãn xuêëtcho thõ trûúâng nöåi àõa, cung cêëp xe con cho nhûänggia àònh Nhêåt Baãn. Vaâo nùm 1980, nghôa laâ sau 20nùm, úã Myä, cûá 1,8 ngûúâi thò coá möåt chiïëc xe, úã TêyÊu – 3-5 ngûúâi, coân úã Nhêåt – 5 ngûúâi coá 1 chiïëc!Nhûäng vñ duå tûúng tûå àïìu coá thïí lêëy ra tûâ viïåcnghiïn cûáu caác ngaânh khaác cuãa nïìn kinh tïë nhûsaãn xuêët ti-vi, loâ vi soáng...

Noái toám laåi, sau Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai, nïìncöng nghiïåp Nhêåt Baãn àaä tûâng bûúác höìi sinh vaâdêìn dêìn phaát triïín ài lïn tûâ sûå kiïåt quïå, àiïu taântrong möåt àiïìu kiïån thiïn nhiïn khùæc nghiïåt: diïåntñch heåp, hiïëm taâi nguyïn, khoaáng saãn... Àoá khöngphaãi laâ möåt àiïìu kyâ diïåu hay sao? Nhûng àiïìu kyâdiïåu êëy khöng phaãi do pheáp maâu cuãa baâ tiïn, maâlaâ do têìm nhòn xa cuãa caác nhaâ chiïën lûúåc, caác nhaâkinh doanh Nhêåt Baãn, chñnh saách àuáng àùæn cuãaNhaâ nûúác cöång vúái sûå têåp trung toaân böå nhên lûåc,vêåt lûåc vaâo viïåc phaát triïín kinh tïë do àaä kyá kïëtàûúåc hiïåp ûúác Nhêåt - Myä vïì an ninh àûúåc baãotoaân.

Möåt yïëu töë nûäa àoáng vai troâ quan troång trong nïìnkinh tïë Nhêåt Baãn laâ nguöìn nhên lûåc döìi daâo coáchêët lûúång cao. Ngûúâi dên Nhêåt nhêån thûác àûúåcsûå kiïåt quïå cuãa àêët nûúác sau chiïën tranh cuäng nhû

àõnh, ngûúâi phûúng Têy àaä tòm caách vaåch ra chongûúâi Nhêåt thêëy nguöìn lúåi trûúác mùæt àïí quïn àicuöåc chiïën lêu daâi vúái caác nhaâ saãn xuêët xe húi Myävaâ chêu Êu. Hoå nhêën maånh nguöìn lúåi lúán nïëuNhêåt Baãn têån sûác phaát triïín thïë maånh cuãa mònh laângaânh dïåt may vaâ sûác lao àöång dû thûâa. “Cûá têåptrung vaâo thïë maånh cuãa mònh ài, töåi gò töën tiïìn vaâthúâi gian vaâo nhûäng caái maâ phûúng Têy àaä àitrûúác tûâ lêu, khöng kheáo thò xöi hoãng boãngkhöng!”.

Àiïìu gò seä xaãy ra nïëu nhû ngûúâi Nhêåt nghe theohoå? Àiïìu gò seä xaãy ra nïëu nhû khöng coá con ngûúâicoá têìm nhòn chiïën lûúåc tûâ trûúác Chiïën tranh Thïëgiúái thûá hai nhû Toyoda Sakichi? Chùæc chùæn möåtàiïìu rùçng, chuáng ta khoá maâ coá nhûäng Toyota,Honda, Suzuki... nhû ngaây nay. Trong phûúngdiïån naây, thïë giúái àaä phaãi hoåc têåp hûúáng ài cuãaNhêåt Baãn.

Khi nûúác Nhêåt bùæt àêìu gia nhêåp laâng saãn xuêëtxe húi thò vaâo nùm 1960, taåi Nhêåt, cûá 346 ngûúâidên nûúác naây múái coá möåt chiïëc xe, trong khi úã Myä,cûá ba ngûúâi àaä coá möåt chiïëc xe, úã Têy Êu – cûá 10-14 ngûúâi coá möåt chiïëc. Vaâ nïëu suy tñnh theo chiïìuhûúáng naây, ta coá thïí nghô rùçng thõ trûúâng xe húiúã Myä àaä baäo hoâa vaâ chùèng coân chöî cho keã khaácchen chên. Nhûng nhûäng nhaâ chiïën lûúåc Nhêåt Baãnthò laåi nhòn ra vêën àïì rùçng úã Myä coá khaá nhiïìungûúâi giaâu coá vúái mûác thu nhêåp cao. Hoå cho pheápmònh sûã duång hai, thêåm chñ ba chiïëc xe húi, coân


VÛÚÅT QUA SOÁNG GIOÁ,VÛÚN TÚÁI ÀÓNH CAO

VINH QUANG

Vaâ thêåt sûå, nïìn cöng nghiïåp cuãa Nhêåt Baãn àaä tûâng bûúác höìisinh.Nïìn cöng nghiïåp saãn xuêët ö-tö úã Nhêåt Baãn chuyïín mònh vaâbùæt nhanh vúái caác cûúâng quöëc trïn thïë giúái.Trong cuöåc chuyïín mònh chung êëy coá Toyota Motor vúái nhûänggûúng mùåt xuêët sùæc cuãa mònh nhû Toyoda Kiichiro, Eiji, Shoichiro,Ohno Taiichi vaâ nhiïìu ngûúâi khaác.

traách nhiïåm cuãa mònh. Hoå laâm viïåc cêìn cuâ vaâ traáchnhiïåm, saáng taåo vaâ kyã luêåt. Àêy laâ nguöìn “nguyïnliïåu” quyá giaá cuãa Nhêåt Baãn àïí phuåc vuå cho cöngcuöåc tiïën bûúác vaâo xaä höåi hiïån àaåi vaâ vùn minhvúái möåt nïìn kinh tïë vûäng maånh.

Yïëu töë “con ngûúâi” cuäng àaä tûâng àûúåc ToyodaSakichi, Kiichiro vaâ hêåu duïå cuãa caác öng àaánh giaálaâ rêët quan troång. Àêy cuäng laâ möåt khña caånhkhöng thïí thiïëu trong hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêëtToyota, nhû Toyoda Shoichiro, chuã tõch têåp àoaânToyota tûâ nùm 1982 àïën nùm 1992, àaä tûâng noái:“Xêy dûång con ngûúâi, àaâo taåo con ngûúâi laâ nhiïåmvuå quan troång cuãa Toyota. Àaâo taåo – khöng coánghôa laâ daåy kyä nùng laâm viïåc vaâ truyïìn àaåt kiïënthûác khoa hoåc. Àaâo taåo con ngûúâi coân coá nghôa laâàem àïën cho hoå caãm nhêån àûúåc bùçng têm höìn,tònh caãm cuãa mònh traách nhiïåm trûúác têåp thïí,trûúác xaä höåi vaâ àêët nûúác, mang àïën cho hoå tònhcaãm àöìng àöåi chung sûác chung loâng, àoaân kïët vòmöåt muåc àñch cao hún laâ kiïëm tiïìn. Àêìu tû vaâocon ngûúâi Toyota àöìng nghôa vúái viïåc àêìu tû vaâotûúng lai lêu daâi cuãa Toyota vêåy”.


sinh quyïìn lúåi cuãa con trai nhaâ saáng lêåp ra ToyotaAutomatic Loom Works, àöìng thúâi cuäng laâ cha àeãcuãa yá tûúãng saáng lêåp Toyota Motor. Trong nhûängngaây thaáng khoá khùn àoá, úã Nhêåt Baãn coá rêët nhiïìugiaám àöëc cöng ty quyïët àõnh choån con àûúâng tûå tûãhay chêëp nhêån phaá saãn hoùåc baán cöí phêìn àïí hoaânlaåi vöën. Coân Kiichiro àaä haânh àöång khaác. Öngnhêån moåi traách nhiïåm vïì mònh, tûå ruát lui khoãi chûácChuã tõch cöng ty vaâo nùm 1950 àïí nhûúâng quyïìnàiïìu haânh cho ngûúâi khaác. Àiïìu naây àaä laâm nguöingoai cún phêîn nöå böåc phaát cuãa haâng nghòn cöngnhên. Nhêån thûác àûúåc tònh thïë gay cêën cuãa cöngty, möåt söë cöng nhên àaä tûå àöång viïët àún xin nghóviïåc.

Muåc àñch trong haânh àöång tûâ chûác cuãa ToyodaKiichiro, ngûúâi saáng lêåp ra Toyota Motor, laâ àïí laâmyïn loâng cöång sûå àöìng thúâi cuäng àaä chûáng toã tinhthêìn Toyoda maâ cha cuãa öng àaä luön luön noái àïën:“Vò caái chung, caái lêu daâi, con haäy biïët hy sinhnhûäng caái lúåi trûúác mùæt, thêåm chñ caã quyïìn lúåi caánhên. Coá vêåy con múái nïn ngûúâi àûúåc”.

Khöng chó Toyoda Kiichiro chõu aãnh hûúãng sêusùæc cuãa ngûúâi cha, hêìu nhû nhûäng thaânh viïntrong gia àònh Toyoda noái riïng vaâ sau naây laâ têåpthïí Toyota noái chung àïìu thêëm nhuêìn tû tûúãng,triïët lyá cuãa Toyoda Sakichi. Hoå khöng ngaåi khoá,ngaåi “bêín”, hoå laâm viïåc hïët mònh, ruát kinh nghiïåmtûâ nhûäng löîi sai cuãa baãn thên, sùén saâng àöíi múái tûduy àïí àûa ra saáng kiïën duâ nhoã nhêët, àùåt quyïìn

“THÚÂI THÏË THÏË THÚÂI...”

Sau khi baåi trêån úã Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai,Nhêåt Baãn rúi vaâo tònh traång khuãng hoaãng trêìmtroång vïì kinh tïë. Naån laåm phaát aãnh hûúãng nghiïmtroång àïën caác doanh nghiïåp, trong àoá coá ToyotaMotor. Ngûúâi Myä luác naây vúái tû caách laâ nûúác coáquên àöåi chiïëm àoáng Nhêåt Baãn àaä quay ra giuápàúä ngûúâi Nhêåt khùæc phuåc hêåu quaã chiïën tranh. VaâToyota tûúãng chûâng phaãi phaá saãn àaä dêìn dêìngûúång dêåy, àêìu tiïn laâ trong viïåc saãn xuêët xe taãilêîn phuåc höìi ö-tö quên àöåi nhû àaä noái úã phêìn trïn.

Mùåc duâ vêåy, tûâ nùm 1948, do laåm phaát maâ töíngsöë núå cuãa Toyota àaä vûúåt quaá caã vöën àêìu tû. Luácnaây Kiichiro àaä phaãi thûåc hiïån möåt chñnh saách tiïëtkiïåm ngên saách möåt caách khùæc nghiïåt. Nhûäng cöångsûå quaãn lyá cuãa Toyota àaä tûå nguyïån nhêån lûúngñt ài àïën 10%, coá ngûúâi gêìn nhû khöng nhêån tiïìn.Thêåm chñ, tònh thïë trúã nïn trêìm troång hún khiKiichiro buöåc phaãi cho 1.600 cöng nhên nghó viïåc.Vaâ àiïìu naây àaä dêîn àïën vuå àònh cöng cuãa têåp thïícöng nhên nhaâ maáy. Coá thïí noái, àêy laâ cuöåc àònhcöng duy nhêët trong lõch sûã phaát triïín cuãa Toyotavaâ noá àaä àûúåc laâm lùæng xuöëng bùçng quyïët àõnh hy


sùæc lùæm nhû Toyota Publica, haäng Toyota àaä bùætàêìu möåt chûúng trònh nghiïn cûáu cöng phu, cêëptöëc ngaây àïm. Vaâ hoå àaä cho xuêët xûúãng hai chiïëcxe múái: Toyota Crown vaâ Toyota Corolla. Àêy àûúåccoi laâ bûúác nhaãy voåt múái cuãa cöng nghïå xe húiNhêåt Baãn. Toyota Crown laâ chiïëc xe àêìu tiïn xuêëtsang thõ trûúâng nûúác Myä.

Cuöëi nhûäng nùm 60, mêîu maä xe cuãa Toyotacaâng ngaây caâng trúã nïn phong phuá, àa daång, àùåcbiïåt phaãi kïí àïën Toyota 2000GT thay thïë cho thïëhïå hai mêîu maä Toyota Crown vaâ Toyota Corolla kïítrïn.

Nùm 1962, Toyota xuêët xûúãng chiïëc xe thûá 1triïåu cuãa mònh.

Nùm 1966, Toyota laåi coá mêîu xe Corolla múái rêëtàûúåc ûa chuöång nïn àïën têån bêy giúâ vêîn àûúåc àûavaâo saãn xuêët. Luác naây, Toyota bùæt tay vúái cöng tyHino, möåt nhaâ saãn xuêët xe húi khaác cuãa Nhêåt Baãn.Nùm 1967, Toyota laåi liïn minh vúái Daihatsu Mo-tor vaâ taåo nïn nhûäng bûúác tiïën maånh meä hún nûäavïì cöng nghïå.

Thêåp niïn 70 laâ nhûäng nùm maâ Toyota àöíi múáitriïåt àïí caác cú súã kyä thuêåt, dêy chuyïìn saãn xuêët,hiïån àaåi hoáa caác phûúng phaáp saãn xuêët vaâ quaãnlyá saãn xuêët. Vò thïë, kïët quaã mang laåi rêët khaã quan:Nùm 1970, Toyota tung ra caác mêîu xe múái nhûCelica, Sprinter, Carina. Nùm 1972, chiïëc xe thûá10 triïåu ra àúâi. Nùm 1978, trïn thõ trûúâng xuêëthiïån mêîu xe Tercel cêìu trûúác àêìu tiïn cuãa Nhêåt

lúåi cuãa mònh trong quyïìn lúåi cuãa xaä höåi vaâ àêëtnûúác. Hún thïë, nhûäng con ngûúâi trong gia àònhnaây luön lûåa choån cho mònh caách haânh xûã àùåcbiïåt: vò sûå söëng coân, vò sûå phaát triïín lêu daâi cuãacöng ty, hoå chêëp nhêån moåi thiïåt thoâi vïì vêåt chêët vaâquyïìn lúåi caá nhên.

PHAÃI BÙÆT KÕP HOA KYÂ!

Ngûúâi ta coá thïí coá nhiïìu caách nhòn khaác nhauàöëi vúái haânh àöång tûâ chûác cuãa Toyoda Kiichiro,nhûng chuáng töi vêîn cho rùçng, àêy laâ biïån phaáptûác thúâi àuáng àùæn àïí laâm yïn loâng nhûäng ngûúâi àaämöåt thúâi àöìng cam cöång khöí vúái öng chuã, vúái cöngty haânh àöång naây coân múã ra cho Toyota möåt sûåhöìi sinh àuáng nghôa àïí tûâ àoá phaát triïín dûúái sûåcheâo laái vûäng vaâng vaâ coá chiïën thuêåt chùæc chùæncuãa Eiji, Taiichi vaâ Shoichiro...

Cuöën saách naây khöng coá yá àõnh ài sêu vaâo chitiïët vïì têåp àoaân Toyota cuäng nhû miïu taã cuå thïínhûäng àúâi xe Toyota àaä saãn xuêët. ÚÃ àêy, chuángtöi chó xin àiïím qua möåt söë möëc nöíi bêåt sau:

Cuöëi nhûäng nùm 50, nïìn kinh tïë Nhêåt Baãngûúång dêåy tûâ àöëng tro taân àöí naát, ngûúâi dên bùætàêìu biïët daânh duåm àïí coá thïí mua ö-tö riïng, têëtnhiïn laâ mua nhûäng chiïëc xe tiïån duång vaâ khöngquaá àùæt. Sau khi cho ra àúâi möåt loaåt xe khöng àùåc


Nhû vêåy, khêíu hiïåu phaãi bùæt kõp Hoa Kyâ trong 3nùm cuãa Kiichiro àaä khöng phaãi laâ möåt sûå mú ûúácviïín vöng.

TOYOTA – THÛÚNG HIÏÅU TOÃA SAÁNGTRÏN TOAÂN THÏË GIÚÁI

Theo söë liïåu àiïìu tra cuöëi nùm 2005, Hoa Kyâ –quöëc gia coá cöng nghïå saãn xuêët xe húi huâng maånhnhêët thïë giúái, thêåt trúá trïu laâ caác thûúång àïë laåingaây caâng toã ûa chuöång nhûäng chiïëc xe àïën tûâ àêëtnûúác hoa anh àaâo. Taåp chñ Forbes àaä cöng böë söëliïåu cuãa mònh nhû sau: àûáng àêìu danh saáchnhûäng xe húi àûúåc yïu thñch trong giúái doanhnhên Myä laâ Lexus Model RX cuãa Toyota, xïëp võ trñthûá hai laâ BMW cuãa Àûác! Coân taåp chñ ConsumerReports cuãa Myä àaä trûng cêìu yá kiïën cuãa hún 1triïåu ngûúâi dên vêîn sûã duång xe húi haâng ngaây vaâkïët quaã laâ trong 31 maác xe àûúåc ngûúâi sûã duångcho laâ bïìn vaâ tiïån duång nhêët thò coá túái 29 xe àûúåcsaãn xuêët taåi Nhêåt Baãn vaâ trong söë àoá 15 mêîu xethuöåc vïì haäng Toyota.

Vaâ ngûúåc laåi, trong nhûäng chiïëc xe nhanh hoãngnhêët thïë giúái coá túái 22 xe Myä, 20 xe chêu Êu, 4 loaåixe Nhêåt Baãn, 2 mêîu xe cuãa Haân Quöëc. Trong söënhûäng mêîu xe nhoã goån thò àûúåc coi laâ bïìn nhêët coáToyota Echo, Honda Civic, Toyota Prius, Honda

Baãn. Cuöëi nhûäng nùm 70, Toyota tung ra mêîu xeMark II vúái hònh daáng to lúán nhûng rêët thanhthoaát. Cho àïën têån bêy giúâ, ngûúâi tiïu duâng trïnthïë giúái vêîn rêët ûa chuöång caác àúâi xe sau naây cuãadoâng Mark II.

Àêìu nhûäng nùm 80, mêîu xe Camry ra àúâi. Nùm1983, Toyota kyá kïët húåp taác vúái General Motors vaânùm 1984, Toyota bùæt àêìu saãn xuêët ö-tö trïn àêëtMyä. Nùm 1986, chiïëc ö-tö thûá 50 triïåu mang nhaänhiïåu Toyota àûúåc xuêët xûúãng. Möåt loaåt mêîu xekhaác ra àúâi vaâo cuöëi nhûäng nùm 80 laâ Toyota -Corsa, Corolla II, 4Runner.

Nùm 1988 àaánh dêëu möåt möëc quan troång tronglõch sûã phaát triïín cuãa haäng xe húi Toyota vúái sûå raàúâi cuãa Lexus –loaåi xe húi cao cêëp cuãa Toyota àûúåcngûúâi tiïu duâng Myä chaâo àoán nöìng nhiïåt.

Nùm 1990 – Toyota múã trung têm Tokyo DesignCenter chuyïn vïì thiïët kïë mêîu maä xe húi cho haäng

Nùm 1998 – hai mêîu Avensis vaâ Land Cruiser100 xuêët xûúãng.

Nùm 1999 – chiïëc xe Toyota thûá 100 triïåu àûúåcbaán ra trïn thõ trûúâng thïë giúái!

... Hiïån nay, hún 45% trong töíng söë xe húi cuãaToyota àûúåc saãn xuêët trong caác nhaâ maáy Toyota úãnûúác ngoaâi trïn moåi chêu luåc, kïí caã chêu Phi. Bêëtkyâ úã àêu, nhûäng ngûúâi cöng nhên laâm viïåc cho têåpàoaân naây, duâ laâ cöng dên cuãa nûúác naâo cuäng àïìuthêëm nhuêìn triïët lyá cuãa Toyota – Àaåo Toyota maâchuáng töi xin àïì cêåp úã chûúng sau.


têåp àoaân naây mua laåi thïm hai cöng ty nûäa laâDaihatsu vaâ Hino, vò thïë söë lûúång xe saãn xuêët ratrong nùm nay úã nûúác ngoaâi (2006) vaâ caác nùmtiïëp theo seä vûúåt quaá caã lûúång xe saãn xuêët trongnûúác. Ûúác tñnh, trong nùm 2008, söë xe têåp àoaânnaây cho xuêët xûúãng seä lïn túái con söë hún 10 triïåu!

Theo tin tûâ Reuters vaâ Itar-Tass, 7 thaáng àêìunùm 2006, thõ phêìn cuãa General Motors, Ford vaâDaimler Chrysler úã nûúác Myä àaä mêët àïën 54,5%.Nhûäng thaáng cuöëi nùm 2006, General Motors àaäphaãi thu heåp laåi kïë hoaåch saãn xuêët àïën 8%.

Caách àêy khöng lêu, söë liïåu thöëng kï cho thêëy,ngûúâi khöíng löì trong lônh vûåc saãn xuêët xe húi cuãaNhêåt Baãn (nhiïìu taåp chñ xe húi cuãa Myä àaä goåiToyota nhû vêåy) àaä vûúåt qua àöëi thuã caånh tranhcuãa mònh laâ têåp àoaân Ford vïì söë lûúång xe baán ratrïn thõ trûúâng nûúác Myä. Hai àöëi thuã naây thûåc raluön luön tranh giaânh võ thïë thûá hai vaâ ba trïn thõtrûúâng, sau General Motors. Hiïån taåi, Toyota àaäbaán vûúåt mûác 15,9% so vúái cuâng kyâ nùm ngoaái,trong khi àoá Ford àaä tuåt xuöëng 9,7% so vúái lûúångxe tiïu thuå cuâng thúâi àiïím naây nùm 2005. Vaâonhûäng ngaây cuöëi nùm 2006, giúái chuyïn mön àaäcoá thïí khùèng àõnh rùçng trong nùm 2007, Toyotahoaân toaân coá khaã nùng àuöíi vaâ vûúåt qua GeneralMotors vïì söë lûúång saãn xuêët ö-tö. Vaâ têåp àoaân naâytoã yá muöën giuáp àúä àöëi thuã cuãa mònh laâ haäng Fordàang àûáng úã ngûúäng tuåt hêåu hiïån àang gùåp rêëtnhiïìu khoá khùn vúái khoaãn núå khöíng löì. Ngaây

Civic Hybrid, Toyota Corolla vaâ Subaru Impreza.Ngûúâi Myä saânh xe húi khuyïn moåi ngûúâi nïn

duâng nhûäng chiïëc xe àõa hònh daång nhoã bïìn nhêëtlaâ Toyota Rav4, Honda CR-V, Honda Element,Subaru Forester, Mercury Mariner vaâ MitsubishiOutlander. Trong söë nhûäng chiïëc xe àõa hònh têìmtrung, bïìn nhêët coá Lexus RX400h (hybrid), ToyotaHighlander, Toyota 4Runner (V-8) vaâ Infiniti FX35.

Toyota Land Cruiser laâ loaåi xe àõa hònh cúä lúánbïìn nhêët maâ ngûúâi Myä ûa chuöång. Coân xe baán taãithò coá Honda Ridgeline vaâ Toyota Tundra.

Nhûäng chiïëc xe àûúåc saãn xuêët bùçng cöng nghïåNhêåt Baãn, bùçng tû duy vaâ triïët lyá phûúng Àönghùèn coá mang trong mònh nhûäng bñ êín, nhûäng bñ êínkhiïën chuáng trúã nïn bïìn àeåp, phuåc vuå con ngûúâimöåt caách àùæc lûåc hún.

Nhûäng thaáng cuöëi 2005 vaâ àêìu 2006 laâ thúâi àiïímkhoá khùn cuãa têåp àoaân ö-tö huâng maånh thûá hainûúác Myä: Ford Motor. Cuöëi nùm 2005, Ford àaäàoáng cûãa nùm nhaâ maáy vaâ giaãm biïn chïë gêìn7.500 cöng nhên.

Toyota trong nùm nay rêët coá thïí seä vûún lïn dêînàêìu vïì saãn lûúång saãn xuêët ö-tö, vûúåt qua GeneralMotors búãi theo thöng tin múái nhêët, chñnh GMcuäng àaä phaãi àoáng cûãa möåt söë nhaâ maáy trongnûúác, trong khi àoá Toyota àang tùng dêìn söë lûúångnhaâ maáy cuãa haäng úã nûúác ngoaâi. Cuå thïí laâ trongnùm 2006, Toyota àaä xêy dûång nhaâ maáy saãn xuêëtö-tö àêìu tiïn cuãa mònh taåi Liïn bang Nga, àùåc biïåt


cûáu vïì Lean Production phaát biïíu: “Hiïån taåi Fordrêët cêìn tiïìn maâ cöng suêët cuãa Ford vêîn coân àuãlúán, àiïìu maâ Toyota coá thïí sûã duång. Têåp àoaânToyota khöng quan têm àïën tiïìn cuäng nhû khöngcêìn tiïìn vaâo thúâi àiïím hiïån taåi. Hoå coá thïí giuáp àúäFord thêåt sûå chên thaânh, coá khaã nùng mua laåi tûâFord möåt söë mêîu maä múái nhû Aston Martin vaâJaguar maâ haäng naây àang coá nhu cêìu baán”.

Tuy nhiïn, thïë giúái naây luön chuyïín àöång. Saukhi lïn àïën àónh vinh quang, hùèn Toyota seä gùåpkhöng chó nhûäng ngoåt ngaâo. Têåp àoaân naây seä laâmgò àïí chöëng choåi àûúåc vúái nhûäng àöëi thuã caånhtranh raáo riïët àïí giûä vûäng võ trñ quaán quên naây?Chuáng ta haäy chúâ xem. Song, vúái tinh thêìn khöngdûâng bûúác trûúác thêët baåi vaâ thaânh cöng cuãa nhaâphaát minh huyïìn thoaåi Toyoda Sakichi, vúái loângkiïn trò vaâ tñnh nïu cao kyã luêåt, chñnh xaác cuãangûúâi saáng lêåp cöng ty Toyoda Kiichiro, vúái “àaåoToyota” vûâa khoa hoåc, vûâa nhên baãn cuãa mònh,Toyota coá cú súã àïí vûäng bûúác vaâo cuöåc chiïënkhöng ngûng nghó. Vaâ thïë giúái coá quyïìn kyâ voångvaâo nhûäng àiïìu kyâ diïåu maâ Toyota cuâng àöåi nguänhûäng con ngûúâi nùng àöång, saáng taåo, kyã luêåt seämang laåi cho cuöåc söëng naây.

Xin kïët thuác phêìn naây bùçng möåt vaâi söë liïåu thöëngkï vïì thõ hiïëu cuãa ngûúâi tiïu duâng Viïåt Nam àöëi vúáiloaåi xe húi Toyota:

Trong nùm nay (2007) nïëu mua ö-tö riïng, baånseä lûåa choån xe cuãa haäng naâo?

27.12.2006, haäng Reuters thöng tin vïì vuå àaâmphaán giûäa Toyota vaâ Ford khaã nùng thaânh lêåp möåtliïn minh saãn xuêët xe húi, möåt liïn minh coá thïí laâhuâng maånh nhêët thïë giúái vaâo thúâi àiïím naây.

Ford hiïån giúâ phaãi àöëi mùåt vúái rêët nhiïìu khoákhùn: Cuöëi nùm 2006, Ford cuäng giaãm caác hoaåtàöång saãn xuêët xuöëng 15% vaâ haäng naây àang phaãiàûa ra möåt kïë hoaåch cêëp thiïët àïí tûå cûáu mònhmang tïn Tiïën lïn phña trûúác. Bill Ford, Giaám àöëcàiïìu haânh Têåp àoaân Ford, àaä khùèng àõnh rùçng,haäng buöåc phaãi tiïëp tuåc cùæt giaãm nhên sûå tûâ 25àïën 30 ngaân cöng nhên, àoáng cûãa khoaãng 14 nhaâmaáy trong thúâi gian tûâ nay àïën nùm 2012 àïí giaãmthiïíu moåi chi phñ vaâ àöíi múái cöng nghïå, cuãng cöë laåihïå thöëng saãn xuêët vaâ quaãn lyá.

Ford kïët thuác quyá 3 nùm 2006 vúái töíng söë núålïn àïën gêìn 5,8 tó àöla, trong khi Toyota tñnh àïënthúâi àiïím naây àaä coá doanh thu laâ 3,4 tó àöla. Giúáichuyïn mön cho rùçng, bùçng viïåc bùæt tay vúáiToyota, Ford coá àûúåc “cú höåi àöíi múái vïì cöng nghïåcuäng nhû ngùn chùån àûúåc nhûäng yïëu keám àangdiïîn ra trong quaãn lyá saãn xuêët vaâ taâi chñnh”. Thïmvaâo àoá, chñnh Ford cuäng luön toã yá quan têm àïënhïå thöëng quaãn lyá cuãa Toyota (TPS) vaâ nhûäng cöngnghïå múái nhêët trong viïåc saãn xuêët àöång cú tiïëtkiïåm xùng-àiïån cuãa haäng naây.

Ngûúåc laåi, Toyota cuäng quan têm àïën khaã nùngtaåo sûác saãn xuêët lúán cuãa Ford maâ trûúác àêy Fordàaä tûâng coá àûúåc. J. Yomack, Giaám àöëc Viïån nghiïn


hêìn V.

TRIÏËT LYÁCUÃA GIA ÀÒNH

TOYODA

Vò sao nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu trïn thïë giúái àaä chorùçng caác saãn phêím cuãa Toyota khöng chó àúnthuêìn laâ nhûäng chiïëc xe húi, maâ coân laâ nhûängcon ngûúâi? Àïí hiïíu àûúåc àiïìu àoá, chuáng ta seäphaãi quay ngûúåc vïì triïët lyá kinh doanh, phûúngchêm haânh àöång cuãa Toyota do Sakichi Toyodakhúãi xûúáng vaâ àaä àûúåc caác thaânh viïn trong doânghoå Toyoda thay nhau kïë thûâa, phaát triïín àïí biïënnhûäng hoaâi baäo lúán thaânh hiïån thûåc. Nhûäng triïëtlyá àoá khöng chó trúã thaânh taâi saãn cuãa riïng cuãaToyota, giuáp cho têåp àoaân naây luön nùng àöång,saáng taåo vaâ nhên baãn. Maâ hún thïë nûäa, noá àaäàaä trúã thaânh möåt taâi saãn chung cuãa thïë giúái.

Toyota 38,1%Honda 16,1%Mercedes-Benz 15,1%Ford 7,5%Khaác 5,9%GM-Daewoo 5,1%Mitsubishi 4,6%Mazda 3,3%Kia 2,5%Hundai Motor 1,9%

Töíng söë phiïëu: 1619Nguöìn: vneconomy.com.vn 12.1.2007

P


HÏÅ THÖËNGQUAÃN LYÁ SAÃN XUÊËT TOYOTA

“Nhûäng nhên töë quan troång nhêët cho thaânhcöng laâ: sûå kiïn trò, têåp trung daâi haån thay vò ngùænhaån, taái àêìu tû vaâo nguöìn nhên lûåc – saãn phêím– nhaâ maáy vaâ sûå cam kïët saãn xuêët ra nhûäng saãnphêím coá chêët lûúång töët.”

Robert B. Mccurry, Nguyïn Phoá Chuã tõch àiïìuhaânh, phuå traách kinh doanh cuãa Toyota

** *

Sau khi thêët baåi taåi Chiïën tranh Thïë giúái thûá hai,Nhêåt Baãn quay trúã vïì thúâi bònh coá thïí noái vúái baântay trùæng: nïìn cöng nghiïåp thò coá thïí àûúåc vñ vúáimöåt chiïën binh baåi trêån sau chiïën tranh. Song,chñnh luác àoá Toyoda Kiichiro àaä noái möåt cêu nöíitiïëng: “Phaãi àuöíi kõp Myä trong voâng ba nùm, nïëukhöng nïìn cöng nghiïåp Nhêåt Baãn seä chïët yïíu!”.

Àïën nay, ngûúâi Nhêåt coá thïí tûå haâo vúái nhûäng gòmònh àaä laâm àûúåc, bêët chêëp nhûäng hoaâi nghi cuãacaã thïë giúái vaâ nhûäng khoá khùn chöìng chêët tûúãngchûâng khöng vûúåt qua àûúåc. Taåi sao vêåy?


Bodeck viïët: “Trong caái thúâi maâ caác doanh nghiïåphêìu nhû chó têåp trung vaâo viïåc tùng sûác baán haângthò Toyota laåi têåp trung saãn xuêët theo phûúngphaáp Just in time, möåt phûúng phaáp töí chûác saãnxuêët maâ gia àònh Toyota traánh khöng quaãng baátrong suöët nhiïìu nùm, hùèn cuäng laâ yá muöën giêëu“bñ quyïët” trûúác nhûäng con mùæt nhoâm ngoá cuãaphûúng Têy”. ÚÃ àêy möîi ngûúâi àïìu coá caách nhònriïng, song, theo nhûäng gò chuáng ta àaä biïët vïìtriïët lyá laâm viïåc cuãa gia àònh Toyota thò coá leänguyïn nhên Toyota chûa quaãng baá röång raäiphûúng phaáp naây chó vò hoå muöën chûáng minh sûåàuáng àùæn cuãa lyá thuyïët Toyota bùçng nhûäng thaânhcöng cuå thïí.

OhnoTaiichi àaä vñ von rêët hònh aãnh vïì phûúngphaáp naây: “Àoá laâ caách bùæt quaá trònh saãn xuêët phaãilaâm viïåc thêåt hiïåu quaã àïí phuåc vuå cho muåc àñchlúán cuãa doanh nghiïåp giöëng nhû toaân böå thên thïíchên tay, trñ naäo cùng sûác ra phuåc vuå cho conngûúâi vêåy”. Hïå thêìn kinh cuãa chuáng ta vêîn laâmviïåc vaâ coá phaãn ûáng vúái bïn ngoaâi kïí caã khi ta nguã.Vò vêåy, àïí möåt cú thïí hoaåt àöång töët, mang àïën lúåiñch cho ta, cú thïí êëy cêìn phaãi àûúåc chùm soác húåplyá, chïë àöå laâm viïåc vaâ nghó ngúi àuáng mûác, vaâ conngûúâi bùæt àêìu caãm nhêån àûúåc cú thïí mònh nghôalaâ luác cú thïí hoaåt àöång chñnh xaác nhêët. Cú chïë saãnxuêët vaâ kinh doanh cuäng thïë, cêìn möåt hïå thöëngphaãn ûáng tûå àöång húåp lyá àöëi vúái caác taác àöång bïnngoaâi àïí xûã lyá vêën àïì nhanh vaâ chñnh xaác.

Nhûäng ngûúâi laänh àaåo Toyota Motor nhòn thêëyàûúåc möåt àiïím quan troång: àoá laâ sûác laâm viïåc cuãangûúâi Nhêåt rêët lúán vaâ hoå àaä khöng àïí cho sûác lûåcêëy mêët ài möåt caách laäng phñ. Phaãi tiïët kiïåm moåithûá, kïí caã chêët xaám vaâ sûác lao àöång. Hoå àaä hûúángàûúåc nhûäng “taâi nguyïn” quyá baáu êëy cuãa àêët nûúácmònh vaâo möåt guöìng maáy hoaåt àöång nhùçm haånchïë töëi àa moåi laäng phñ. Vaâ àuáng laâ nïìn cöngnghiïåp cuãa àêët nûúác hoa anh àaâo àaä höìi sinh möåtcaách kyâ diïåu, nhû nhûäng böng hoa anh àaâo cûámuâa xuên àïën laåi núã röå trïn àêët nûúác xinh àeåpnaây. Chó riïng nïìn cöng nghiïåp saãn xuêët xe húi, taseä thêëy àûúåc tinh thêìn tûå haâo dên töåc cuãa conngûúâi Nhêåt Baãn: Nùm 1949, nûúác Nhêåt saãn xuêëtàûúåc 25.622 chiïëc ö-tö taãi, 1.008 ö-tö con. Vaânhûäng nùm 70 cuãa thïë kyã trûúác, xe húi Nhêåt àaäbùæt àêìu têën cöng thõ trûúâng nûúác Myä. Àïën nùm1980, nûúác Myä àaä mêët 30% thõ phêìn nöåi àõa chonhûäng doanh nghiïåp Nhêåt Baãn. Àoá laâ chûa noáiàïën möåt àùåc àiïím lúán cuãa nïìn cöng nghiïåp NhêåtBaãn nhûäng nùm 60, 70 – êëy laâ gêìn nhû khöng coáàêìu tû nûúác ngoaâi. Baâi hoåc naây luön luön coá yá nghôavúái chuáng ta, khi hiïån nay nûúác ta àang thu huátàûúåc nhiïìu vöën àêìu tû nûúác ngoaâi vaâ àêët nûúác àaätrúã thaânh thaânh viïn cuãa WTO, nhûng nïëu khöng nöîlûåc tòm ra hûúáng ài múái meã vaâ àùåc trûng cuãa mònh,chuáng ta seä khöng traánh khoãi moåi laäng phñ vaâ khoácoá thïí khùèng àõnh mònh trïn trûúâng quöëc tïë.

Nhaâ nghiïn cûáu kinh tïë ngûúâi Myä Norman


Ohno Taiichi thûúâng nhùæc àïën viïåc liïn tûúãng rêëtthuá võ cuãa öng khi àïën thùm nûúác Myä. Khi ài thùmcaác siïu thõ moåc nhan nhaãn khùæp núi úã àêët nûúácnaây, öng nhêån thêëy khaách haâng thûúâng lêëy tûâ trïngiaá àuáng nhûäng thûåc phêím mònh àang cêìn nhêët,àuáng söë lûúång mònh àang cêìn trûúác mùæt, vaâ öngliïn tûúãng ngay àïën nguyïn tùæc Just-in-time cuãamònh.

Taiichi àûúåc coi laâ “cha àeã” cuãa phûúng phaáp“kanban” – àoá laâ phûúng caách duâng nhûäng chiïëctheã hay mêíu giêëy àïí thöng baáo vïì söë liïåu coân – hïëtcuãa nguyïn vêåt liïåu, nhûäng nguyïn vêåt liïåu cêìncung cêëp gêëp. Àiïìu naây traánh cho cöng ty khoãiphaãi dûå trûä quaá mûác cêìn thiïët, traánh àûúåc nhiïìuphñ töín töìn kho... Öng viïët: “Hïå thöëng saãn xuêëtToyota laâ möåt hïå thöëng têåp húåp caác phûúng phaáptöí chûác saãn xuêët, coân phûúng phaáp “kanban” chólaâ phûúng caách àïí töí chûác quaá trònh saãn xuêët êëy”.Vò thïë, nhiïìu ngûúâi àöìng nhêët hïå thöëng quaãn lyásaãn xuêët cuãa gia àònh Toyota vúái phûúng phaáp“kanban” àûúåc Taiichi böí sung sau naây – àoá laâmöåt sai lêìm.

Tûâ nùm 1955, Ohno Taiichi bùæt tay húåp taác vúáiShigeo Shingo. Nïëu Ohno Taiichi biïët “laâm gò” thòShigeo Shingo biïët phaãi laâm àiïìu àoá “nhû thïë naâo”.Chñnh Shigeo Shingo àaä àûa ra luêån àiïím quantroång rùçng, coá thïí tiïët kiïåm àïën mûác töëi àa nïëudoanh nghiïåp tûâ chöëi saãn xuêët möåt söë saãn phêím

Riïng úã Nhêåt Baãn, sau cún khuãng hoaãng dêìu moãnùm 1973, nhûäng nhaâ tû baãn lúán úã nûúác naây múáibùæt àêìu quan têm tòm hiïíu hïå thöëng saãn xuêët giaàònh Toyota do nhòn thêëy rêët roä nhûäng thaânh cöngvûäng chùæc maâ cöng ty naây àaåt àûúåc, trong khinhiïìu doanh nghiïåp bõ aãnh hûúãng nùång nïì cuãanaån laåm phaát vaâ khuãng hoaãng kinh tïë àaä rúi vaâotònh traång cêån kïì phaá saãn.

ÚÃ nûúác ta hiïån nay cuäng nhû rêët nhiïìu nûúác trïnthïë giúái, moåi ngûúâi hùèn àaä khöng coân xa laå gò vúáikhaái niïåm “Lean Production”, àùåc biïåt laâ sau khiàûúåc tòm hiïíu kyä vïì nguyïn lyá hoaåt àöång kinh tïënaây cuãa têåp àoaân Toyota qua möåt loaåt nhûängnghiïn cûáu cuãa caác nhaâ kinh tïë hoåc vúái caách phêntñch rêët kyä vïì caác nguyïn tùæc saãn xuêët cuãa têåpàoaân Toyota, nhûäng baâi hoåc trïn con àûúâng dêînàïën thaânh cöng.

Khi tòm hiïíu vïì Toyota Motor, chuáng ta khöngthïí khöng nhùæc àïën cuöën saách cuãa Ohno TaiichiHïå thöëng saãn xuêët Toyota: Vûúåt xa hïå thöëng saãnxuêët àaåi traâ (Toyota Production System: BeyondLarge-Scale Production) àûúåc xuêët baãn nùm 1978.Nöåi dung cuöën saách khöng hïì cuä ài qua gêìn 40nùm, ngûúåc laåi, noá rêët “hot” theo caách noái cuãa thúâibêy giúâ. Noá cho chuáng ta caái nhòn toaân diïån húnvïì chiïën lûúåc saãn xuêët vaâ phûúng phaáp quaãn lyácuãa têåp àoaân huâng maånh naây, thêåm chñ caã nhûängàiïím yïëu cuãa hoå nûäa.


Hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêët Toyota (TPS)

Just-in-Time: Caác saãn phêím hoùåc chi tiïët àûúåc saãnxuêët hoùåc cung cêëp àuáng thúâi àiïím vaâ àuáng söëlûúång cêìn thiïët, khöng súám hún, khöng muöånhún, khöng ñt hay nhiïìu hún. Phûúng phaáp naâylaåi coá nhûäng cöng cuå khaác àïí àiïíu khiïín, àoá laâ“takt time” vaâ “flow”.

Takt time: Quaäng thúâi gian saãn xuêët, vñ duå nhûcuãa möåt ca saãn xuêët, phaãi àûúåc tñnh toaán chiaàïìu àïí coá töëc àöå laâm viïåc húåp lyá so vúái thúâiàiïím maâ ngûúâi sûã duång cêìn àïën saãn phêím.

Flow: Nhûäng bûúác saãn xuêët nöëi tiïëp nhõp nhaângkhöng ngûâng nghó trong suöët thúâi gian saãn xuêëttûâ khêu nhêån àùåt haâng àïën khêu giao haâng, tûâkhêu nhêån nguyïn liïåu àïën khi ra thaânh phêím.

Jikoda: Chïë àöå phaát hiïån ra löîi sai vaâ ngay lêåp tûácngûâng cöng viïåc àïí giaãi quyïët sûå cöë thêåt nhanhchoáng. Möåt trong caác cöng cuå cuãa phûúng phaápnaây laâ Poka-yoke.

Poka-yoke: Phûúng phaáp triïåt tiïu hoaân toaân caáclöîi coá thïí xaãy ra. Vñ duå trong saãn xuêët, àïí traánhsai soát, ngûúâi laänh àaåo coá thïí nghô ra caác caáchnhùæc nhúã cöng nhên nhû gùæn àeân quang àiïånúã trïn möîi thuâng, höåp àûång caác chi tiïët cêìn lùæpraáp. Nïëu ngûúâi cöng nhên quïn möåt chi tiïëtnaâo, nghôa laâ tay anh ta khöng àûa qua aánh àeânquang êëy thò ngay lêåp tûác dêy chuyïìn dûâng laåi.

Kaizen: Thêåt ra coá thïí coi nhû laâ möåt phûúngphaáp saãn xuêët, song noá giöëng nhû möåt triïët lyá

nhêët àõnh – phûúng phaáp Poka-yoke. Shingo coân laâtaác giaã cuãa möåt loaåt nhûäng cuöën saách nghiïn cûáuvïì hïå thöëng Toyota: A Study of the Toyota Produc-tion System; Revolution in Manufacturing: TheSMED System; Zero Quality Control: Source Inspec-tion and the Poka-yoke System; The Sayings ofShigeo Shingo: Key Strategies for Plant Improve-ment; Non-Stock Production: The Shingo Systemfor Continuous Improvement; vaâ The Shingo Pro-duction Management System: Improving ProcessFunctions.


Five whys – nùm cêu hoãi “Taåi sao?” – àêy laâphûúng phaáp maâ Ohno Taiichi àaä àûa vaâo Hïåthöëng quaãn lyá saãn xuêët Toyota, àûúåc sûã duångtrong quaá trònh ài tòm nguyïn nhên cuãa bêët kyâmöåt vêën àïì naâo naãy sinh. Baãn chêët cuãa phûúngphaáp naây laâ àïí tòm ra nguyïn nhên sêu xa cuãavêën àïì phaãi àùåt ra ñt nhêët laâ nùm cêu hoãi “Taåisao?”. Chó sau khi àaä traã lúâi àûúåc nùm cêu hoãiêëy múái àûúåc bùæt tay vaâo xûã lyá tònh huöëng.

Andon board – cöng cuå duâng àïí kiïím tra bùçnghònh aãnh vaâ bao quaát toaân böå quaá trònh saãnxuêët. Àêy coá thïí laâ nhûäng maân hònh lúán àùåttrïn cao, liïn tuåc àûa caác hònh aãnh vaâ dûä liïåucho biïët chñnh xaác hiïån traång cuãa quaá trònh saãnxuêët trong nhaâ maáy vaâ thöng baáo ngay lêåp tûácvïì nhûäng vêën àïì naãy sinh cêìn giaãi quyïët.

Kanban – Nhûäng têëm theã hoùåc mêíu giêëy thöng baáomoåi dûä liïåu liïn quan àïën quaá trònh saãn xuêët.

Quality Function Deployment (QFD) – Àöåi dûå aánxaác àõnh chêët lûúång saãn phêím thöng qua möåthïå thöëng ma trêån. Möåt nhoám nhûäng chuyïn giacaác ngaânh khaác nhau nghiïn cûáu xaác àõnh nhucêìu thõ trûúâng cuãa ngûúâi tiïu duâng àïí coá thïí lûåachoån ra nhûäng thöng söë kyä thuêåt cêìn thiïët chosaãn xuêët.

Phûúng phaáp chaåy tiïëp sûác – Phûúng phaáp naâyTaiichi àaä nhùæc àïën trong cuöën saách cuãa mònhxuêët baãn nùm 1978. Trong möåt chu trònh saãnxuêët coá thïí coá böën, nùm ngûúâi tham gia. Nhûäng

cuãa ngûúâi Nhêåt Baãn nhiïìu hún, bùæt nguöìn tûâquan niïåm moåi vêåt xung quanh ta àïìu coá thïí vaâcêìn àûúåc laâm cho hoaân thiïån hún. Khöng coá caáigò laâ hoaân thiïån nhêët caã!

Khaái niïåm 3M: Nhaâ Toyoda coá möåt khaái niïåm riïngvïì nhûäng töín thêët, phñ phaåm trong quaá trònhkinh doanh. Àoá laâ khaái niïåm 3M:1. Muda: Nhûäng haânh àöång thûâa khöng manglaåi ñch lúåi gò: haânh àöång keáo daâi quaá trònh thûåchiïån húåp àöìng, haânh àöång khöng húåp lyá khithao taác nhêån nguyïn vêåt liïåu, chi tiïët saãn xuêëthoùåc duång cuå saãn xuêët dêîn àïën sûå mêët thúâigian hoùåc nhûäng trûä lûúång thûâa.2. Muri: Quaá taãi àöëi vúái ngûúâi vaâ maáy moác: Viïåcsûã duång nhên cöng vaâ maáy moác àïën mûác quaátaãi dïî dêîn àïën sûå cöë, mêët an toaân vaâ saãn phêímkeám chêët lûúång.3. Mura: mêët cên bùçng, phên chia cöng viïåckhöng húåp lyá, laâ hïå quaã cuãa hai M trïn.

Single-Minute Exchange of Die - (SMED) – “thaykhuön dêåp trong voâng möåt phuát”. Àêy laâ yátûúãng Singo àaä àûa vaâo hïå thöëng. Phûúng phaápnaây giuáp ngûúâi saãn xuêët phaãn ûáng nhanh nhaåyvúái sûå thay àöíi vïì “cêìu” trïn thõ trûúâng àïí àiïìuchónh “cung”, giaãn lûúåc chu trònh saãn xuêët bùçngcaách saãn xuêët tûâng lö haâng nhoã vaâ nhanhchoáng thay àöíi kïë hoaåch saãn xuêët dûåa trïn nhucêìu cuãa thõ trûúâng, traánh àûúåc sûå saãn xuêët thûâasaãn phêím.


2. Nöî lûåc khöng ngûâng àïí àûa ra caác saãn phêím coáchêët lûúång töët, an toaân goáp phêìn caãi thiïån chêëtlûúång cuöåc söëng taåi moåi núi thöng qua têët caãcaác hoaåt àöång cuãa chuáng ta;

3. Saáng taåo khöng ngûâng nhùçm phaát triïín caáccöng nghïå hiïån àaåi àöìng thúâi cung cêëp nhûängsaãn phêím vaâ dõch vuå vûúåt tröåi àïí coá thïí àaáp ûángcaác nhu cêìu cuãa khaách haâng trïn toaân cêìu;

4. Xêy dûång vùn hoáa doanh nghiïåp àïí coá thïí thuácàêíy sûå saáng taåo caá nhên cuäng nhû caác giaá trõtêåp thïí khaác, àïì cao sûå tin cêåy lêîn nhau, thïíhiïån sûå tön troång giûäa ngûúâi lao àöång vaâ Bangiaám àöëc;

5. Húåp taác vúái caác àöëi taác trong viïåc nghiïn cûáu vaâsaáng chïë nhùçm àaåt túái möåt sûå phaát triïín lêubïìn öín àõnh vaâ lúåi ñch hai bïn, àêíy maånh viïåcthiïët lêåp möëi quan hïå vúái caác àöëi taác múái.

Danh saách nhûäng cöng trònh lúán nhoã Nghiïn cûáuvïì Hïå thöëng Toyota hùèn coân daâi nûäa chûá khöngdûâng laåi úã nhûäng gò àaä coá trong quaá khûá. Têåpàoaân naây vúái nhûäng bñ quyïët hoaåt àöång àùåc biïåt,vúái nhûäng con ngûúâi àùåc biïåt cuãa hoå àaä vaâ seä maäilaâ huyïìn thoaåi trong lõch sûã kinh doanh, laâ möåtàiïím saáng cuãa phûúng Àöng maâ phûúng Têy phaãingûúäng möå.

Trong taåp chñ Harvard Business Review nùm2004, ngûúâi ta àaä nhùæc àïën têåp àoaân Toyota vúáinhûäng baâi hoåc àûúåc ruát ra nhû sau:

linh kiïån àûúåc chuyïìn tûâ ngûúâi noå sang ngûúâikia giöëng nhû chiïëc gêåy cuãa mön chaåy tiïëp sûácvêåy. Nïëu ngûúâi thúå chuêín bõ nhêån chiïëc gêåytiïëp sûác êëy vò lyá do naâo àoá bõ chêåm trïî thò ngûúâithúå àûáng trûúác seä ngay lêåp tûác giuáp anh tatriïín khai cöng viïåc. Khi cöng viïåc àaä chaåy nhõpnhaâng trúã laåi vaâ ngûúâi thúå chêåm trïî àaä coá thïíbùæt àêìu laâm viïåc thò ngûúâi thúå trûúác giao choanh ta “chiïëc gêåy tiïëp sûác” naây.

Hïå thöëng Toyota cho chuáng ta thêëy rùçng trongsaãn xuêët, hoå khöng coi con ngûúâi laâ nhûäng cöîmaáy. Mùåc duâ ai cuäng hûúáng àïën hoaân thiïån cöngviïåc cuãa mònh, têåp trung hïët sûác àïí dêy chuyïìnchaåy nhõp nhaâng vaâ àuáng tiïën àöå. Song hoå cuänglûúâng trûúác àûúåc nhûäng sai soát coá thïí xaãy ra, àùåcbiïåt laâ àöëi vúái nhûäng ngûúâi thúå múái àûúåc nhêån vaâolaâm vaâ chûa quen viïåc. Chñnh vò thïë phûúng phaáp“chaåy tiïëp sûác” hay hoå coân goåi laâ “höî trúå lêîn nhau”seä giuáp cho quaá trònh saãn xuêët hiïåu quaã hún nhúâcoá sûå höî trúå cuãa “àöìng àöåi”.

Möåt àiïìu quan troång nûäa trong caác nguyïn tùæc cöëtloäi cuãa Toyota thïí hiïån úã traách nhiïåm cuãa hoå àöëi vúáixaä höåi. Caác nguyïn tùæc naây àûúåc moåi ngûúâi trongTêåp àoaân Toyota àuác kïët vaâ thöëng nhêët nhû sau:

1. Tön vinh caác quy àõnh luêåt phaáp, vùn hoáa vaâtêåp quaán cuãa moåi quöëc gia àöìng thúâi àoáng goápvaâo sûå phaát triïín kinh tïë xaä höåi thöng qua caáchoaåt àöång kinh doanh taåi caác nûúác súã taåi;


** *

Jeffrey K. Liker, möåt giaáo sû, tiïën sô kinh tïë ngûúâiMyä coá loaåt baâi giaãng vïì hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêëtToyota daânh cho sinh viïn trûúâng Àaåi hoåc Michi-gan. Öng àaä nghiïn cûáu rêët kyä vïì hïå thöëng quaãnlyá saãn xuêët cuãa Toyota vaâ goåi nhûäng kinh nghiïåmcuãa Toyota laâ àaåo Toyota! Àaä goåi laâ àaåo – nghôa laânhûäng àiïím quan troång, nhûäng “bñ quyïët” cuãa noákhöng rúâi raåc, leã teã maâ nùçm trong möåt thïí thöëngnhêët coá quan hïå khùng khñt vúái nhau. Con ngûúâikhöng ngêîu nhiïn maâ nùæm bùæt àûúåc caái thêìn cuãaàaåo naây. Hoå phaãi hoåc hoãi, trau döìi haâng ngaây,haâng giúâ, khöng vöåi vaâng nhûng cuäng khöng saonhaäng. Jeffrey K. Liker àaä nhêån àõnh trong cuöënPhûúng thûác Toyota: 14 nguyïn tùæc quaãn lyá ruát ratûâ möåt nïìn saãn xuêët lúán maånh nhêët thïë giúái (TheToyota Way: 14 Management Principles from theWorld’s Greatest Manufacturer): “Muöën hiïíu àûúåcToyota, chuáng ta cêìn tòm hiïíu nhûäng thaânh viïncuãa gia àònh Toyoda búãi nhûäng giaá trõ tinh thêìnmaâ Toyota coá bêy giúâ àïìu bùæt nguöìn tûâ triïët lyásöëng cuãa gia àònh naây. Hoå laâ nhûäng nhaâ phaátminh, nhûäng con ngûúâi ‘mú möång möåt caách thûåctïë’, hoå hoåc hoãi qua quaá trònh laâm viïåc, hoå luön tintûúãng vaâo sûá mïånh àoáng goáp sûác mònh cho sûåtiïën böå cuãa xaä höåi. Hoå kiïn trò thûåc hiïån caác muåcàñch tûå àùåt ra vaâ hoå luön laâ nhûäng ngûúâi xöngxaáo ài tiïn phong, àïí laåi têëm gûúng cho moåingûúâi noi theo”.

1. Khöng gò thay thïë àûúåc sûå theo doäi quan saát trûåctiïëp quaá trònh saãn xuêët;

2. Moåi thay àöíi àïìu àûúåc àûa vaâo thûã nghiïåm àïíruát kinh nghiïåm;

3. Caâng thñ nghiïåm nhiïìu caâng töët;4. Nhaâ quaãn lyá khöng phaãi laâ ngûúâi giaãi quyïët moåi

vûúáng mùæc cuãa quaá trònh laâm viïåc maâ laâ ngûúâihûúáng dêîn ngûúâi khaác giaãi quyïët nhûäng vûúángmùæc êëy.

“SÛÁ MÏÅNH CUÃA CHUÁNG TACAO CAÃ HÚN VIÏÅC KIÏËM TIÏÌN”

Toyoda Sakichi qua àúâi, àïí laåi cho hêåu thïënhûäng chiïëc maáy dïåt tûå àöång Nhêåt Baãn maâ öngvêîn coân mong muöën àûúåc hoaân thiïån hún nûäa,119 phaát minh àoáng goáp cho ngaânh dïåt may nûúácnhaâ, möåt sûå nghiïåp to lúán cuãa möåt nhaâ saáng chïëlûâng danh, ngûúâi àûúåc vinh danh laâ “Öng hoaângsaáng chïë cuãa Nhêåt Baãn”. Nhûng khöng chó coá vêåy,taâi saãn maâ con trai öng, caác con chaáu öng vaâ“àaåi gia àònh Toyota” vïì sau àûúåc thûâa hûúãng laânhûäng “di saãn tinh thêìn” quan troång àaä laâm nïìnmoáng cho nhûäng nguyïn lyá saãn xuêët vaâ kinhdoanh cuãa möåt têåp àoaân saãn xuêët ö-tö àûáng nhêëtnhò thïë giúái. Àoá laâ triïët lyá söëng, laâm viïåc vaâ hoåc têåpcuãa Sakichi.


“Nhûäng nhên töë quan troång nhêët cuãa thaânhcöng laâ tñnh kiïn nhêîn, khöng chùm chùm nhònvaâo caái lúåi trûúác mùæt maâ phaãi coá têìm nhòn chiïënlûúåc, khöng ngûâng àêìu tû àaâo taåo nhên lûåc, caãitiïën saãn xuêët vaâ àùåt ra àoâi hoãi khùæt khe cho nhûängsaãn phêím mònh laâm ra”.

Ngoaâi ra, Toyota àaä trung thaânh vúái yá niïåm cuãaöng töí Toyoda Sakichi khi àûa ra thöng àiïåp “Sûámïånh cuãa chuáng ta cao caã hún viïåc kiïëm tiïìn”.

Jeffrey K. Liker viïët: “Khi ài thùm caác nhaâ maáysaãn xuêët ö-tö cuãa Toyota úã Nhêåt Baãn, úã Myä, àiïìukhiïën töi ngaåc nhiïn laâ duâ cho noái chuyïån vúái ai,nhûäng ngûúâi thúå hay nhaâ quaãn lyá, nhên viïn àiïìuhaânh cung ûáng vêåt tû hay ngûúâi chõu traách nhiïåmphaát triïín dûå aán, têët caã hoå àïìu cho töi möåt caãmnhêån kyâ laå – hoå cuâng chung möåt lyá tûúãng, khöngphaãi chó laâm sao àïí tùng tiïìn, tùng lúåi nhuêån maâluön quan têm àïën nhûäng vêën àïì lúán hún cuãacöng ty, cuãa xaä höåi, cuãa àêët nûúác, suy nghô giaãiquyïët moåi vêën àïì àûáng úã goác àöå êëy. Laâm sao àïícaã möåt têåp thïí thêëm nhuêìn tû tûúãng naây quaã laâmöåt viïåc vô àaåi maâ khöng phaãi doanh nghiïåp naâocuäng laâm àûúåc”.

Noái nhû thïë têët nhiïn khöng coá nghôa laâ Toyotachêëp nhêån moåi phñ töín, hao töën cuãa caãi. Hoå biïëtcaách chïë ngûå chuáng, hoå tñnh toaán sao cho khöngmöåt xu naâo chi ra laäng phñ.

Jim Press, möåt giaám àöëc cuãa Toyota taåi Nam Myä

Triïët lyá söëng cuãa Toyoda Sakichi lúán hún caã moåinguyïn lyá kinh tïë – triïët lyá maâ öng àaä daåy laåi chocon trai mònh cuâng nhûäng ngûúâi sau naây àaä chunglûng àêëu cêåt xêy dûång Toyoda Motor – àoá laâ muåcàñch cao nhêët cuãa moåi hoaåt àöång kinh tïë laâ phuåcvuå xaä höåi, laâm giaâu cho àêët nûúác. Àiïìu àoá thïí hiïånrêët roä ngay tûâ nhûäng ngaây àêìu tiïn, khi öng coânlaâ möåt chaâng trai ngheâo vúái ûúác mú caãi tiïën chiïëcmaáy dïåt bùçng moåi giaá, chêëp nhêån nhûäng thua thiïåtvïì kinh tïë àïí nghiïn cûáu tòm toâi suöët nhiïìu nùm,röìi ûúác mú laâm ra nhûäng chiïëc ö-tö nhaän maácNhêåt Baãn – têët caã nhûäng hoaâi baäo êëy chûa bao giúâchó xuêët phaát àún thuêìn tûâ muåc àñch laâm giaâu chobaãn thên vaâ gia àònh.

Jeffrey K. Liker viïët thïm: “Toyoda Sakichichêëp nhêån traã giaá, chêëp nhêån nhûäng eo heåp vïìtaâi chñnh trûúác mùæt àïí hûúáng túái tûúng lai röånglúán hún. Öng coá têìm nhòn xa cuãa nhaâ chiïën lûúåckinh tïë”.

Liker cho rùçng àêy laâ nguyïn tùæc söë möåt cuãaToyoda Sakichi, laâ nïìn taãng àaåo àûác cuãa con ngûúâivaâ àaåo àûác kinh doanh cuãa gia àònh Toyoda, àöìngthúâi laâ nguöìn cöåi cuãa “Àaåo Toyota” maâ öng noái àïëntrong cuöën saách nöíi tiïëng trïn.

Triïët lyá êëy vïì sau àûúåc têåp thïí Toyota àuác kïëtthaânh nguyïn tùæc “chiïën lûúåc lêu daâi” hay coân goåilaâ “vò cöång àöìng” vaâ àûúåc möåt phoá giaám àöëc phuåtraách baán haâng cuãa Toyota phaát biïíu möåt caách cöàoång nhû sau:


Nhûäng nùm àêìu thêåp kyã 80 cuãa thïë kyã trûúác,Toyota bùæt àêìu àùåt quan hïå àöëi taác vúái GeneralMotors (Myä) vaâ lêåp ra cöng ty NUMMI (New UnitedMotor Manufacturing Incorporated). Àêy laâ nhaâmaáy àêìu tiïn cuãa Toyota úã nûúác ngoaâi. Vò khöngmuöën mêët quan hïå àöëi taác nïn cöng ty àaä àöìng yátrao cho GM nhûäng “bñ quyïët” quaãn lyá cuãa têåpàoaân Toyota vaâ àûa ra àïì nghõ töí chûác saãn xuêëttheo phûúng thûác Toyoda taåi nhaâ maáy saãn xuêëtloaåi xe taãi coá troång taãi nhoã úã bang California – möåtnhaâ maáy cuä maâ GM àaä àoáng cûãa vaâo nùm 1982.Song nhûäng ngûúâi àaåi diïån cöng àoaân, àaåi diïåncho quyïìn lúåi cöng nhên GM laåi khöng hiïíu àûúåcyá tûúãng cuãa Toyota. Hoå thúâ ú vúái caách àiïìu haânhmúái, ngúâ vûåc, thêåm chñ toã ra thuâ àõch vúái àöëi taác.Cöng viïåc diïîn ra chuïåch choaåc àaä dêîn àïën sûåàònh cöng cuãa cöng nhên nhaâ maáy. Khi ngûúâi cuãaToyota tiïëp quaãn nhaâ maáy, moåi viïåc àaä khaác.Ngûúâi Nhêåt àaä biïët caách laâm cho Cöng àoaân cuãacöng nhên khöng trúã thaânh lûåc lûúång chöëng àöëingûúâi quaãn lyá maâ laâ lûåc lûúång laâm tùng thïm uytñn cuãa laänh àaåo cöng ty àöìng thúâi baão vïå quyïìnlúåi cuãa cöng nhên. Sau naây, hïå thöëng quaãn lyá kiïíuToyota àaä àûúåc laänh àaåo GM àïí yá àïën vaâ nhaâmaáy Nummi cuãa hai cöng ty vöën àûáng úã thïë caånhtranh naây àaä trúã thaânh núi hoåc hoãi kinh nghiïåmcuãa nhiïìu nhaâ quaãn lyá GM. Sau àoá 15 nùm, hoå àaäàûa vaâo viïåc àiïìu haânh saãn xuêët cuãa cöng ty mònhrêët nhiïìu phûúng phaáp cuãa Toyota, àùåc biïåt laâ

àaä kïí vïì quaá trònh tham gia laâm viïåc cuãa mònh úãhaäng naây nhû sau:

“Ngay tûâ khi múái vaâo laâm viïåc, töi àaä caãm thêëyrêët thoaãi maái. Ngûúâi Nhêåt tûâ baãn quöëc sang àêykhöng phaãi àïí quaãn lyá chuáng töi maâ hûúáng dêînchuáng töi hoâa mònh vaâo tinh thêìn cuãa hoå, hoå àaâotaåo nhên lûåc. Phûúng chêm laâm viïåc cuãa Toyotalaâ thoãa maän moåi yïu cêìu cuãa ngûúâi sûã duång xe, vòlúåi ñch cuãa ngûúâi sûã duång, ngûúâi mua xe. Chñnhàiïìu naây àaä chi phöëi caách laâm viïåc cuãa Toyota”.

Nhû vêåy, Toyota àùåc biïåt chuá troång àïën yïëu töëcon ngûúâi, àöìng thúâi laåi quan têm trûúác hïët àïënlúåi ñch cuãa ngûúâi sûã duång nhûäng chiïëc xe hoå laâmra. Press dêîn ra möåt vñ duå rêët hay vïì àiïìu naây:

Nùm 1971, khi Töíng thöëng Myä Nixon kyá lïånhmúái vïì thuïë nhêåp khêíu, tyã giaá àöìng yïn Nhêåtàang dao àöång trêìm troång. Àiïìu àoá dêîn àïën sûåkhöng thöëng nhêët vïì giaá xe. Cuâng möåt chiïëc xeàöìng maâu vúái caác thöng söë kyä thuêåt thöëng nhêët,caác àaåi lyá àûa ra caác loaåi giaá rêët khaác nhau. Khichñnh phuã Myä thöëng nhêët boã khoaãn thuïë naây, têëtnhiïn khöng ai àûáng ra böìi hoaân nhûäng khoaãn mêëtmaát maâ Toyota phaãi chõu. Thïë nhûng, Toyota vêînquyïët àõnh àïìn buâ cho khaách haâng cuãa mònh toaânböå khoaãn phaát sinh do thuïë nhêåp khêíu noái trïngêy ra, chêëp nhêån chõu thiïåt vïì taâi chñnh àïí giûä uytñn vaâ lêëy àûúåc niïìm tin cuãa khaách haâng.

Möåt vñ duå nûäa vïì viïåc Toyota àaä gêy dûång niïìmtin cuãa cöng nhên nhû thïë naâo.


sûå hoaân haão, khöng súå thûã nghiïåm, khöng súå sailêìm, thûã thaách – àoá múái chñnh laâ àiïìu quan troångvaâ vúái nhûäng yïëu töë àoá, ngûúâi ta coá thïí laâm àûúåctêët caã. ÚÃ àêy, nguyïn tùæc kaizen luön kïët húåp vúáinguyïn tùæc “thûã nghiïåm vaâ hoåc hoãi qua sai lêìm”maâ Sakichi hùçng têm àùæc.

Tûâ khi thiïët kïë nhûäng chiïëc maáy dïåt àêìu tiïncuãa mònh cho àïën luác thaânh lêåp Toyoda AutomaticLoom Works, tûâ möåt anh chaâng thúå möåc treã tuöíikhöng àûúåc hoåc cao cho àïën khi àaä àuác kïët àûúåcnhiïìu kinh nghiïåm trïn chùång àûúâng kinh doanhnhoåc nhùçn, vêët vaã, Sakichi àaä chùæt loåc àûúåc thöngtin quan troång nhúâ vaâo nguyïn tùæc “thûã nghiïåm vaâhoåc hoãi qua sai lêìm” naây: “Chuáng töi cho rùçng coáthïí hoåc àûúåc nhiïìu qua nhûäng sai lêìm. Thay vòtòm ngûúâi coá löîi, Toyota tòm ra nguyïn nhênkhaách quan cuãa löîi êëy vaâ quan têm sao cho toaânböå àöåi nguä nhên viïn àïìu àûúåc thöng baáo vïì sûå cöënaây vaâ caách giaãi quyïët. Viïåc hoåc hoãi trong quaátrònh saãn xuêët laâ àiïìu cêìn thiïët: laänh àaåo àaâo taåongûúâi dûúái quyïìn, ngûúâi laânh nghïì vaâ coá kinhnghiïåm hún truyïìn kinh nghiïåm cho ngûúâi coânnon núát, moåi nhên viïn àïìu àûúåc khuyïën khñch traoàöíi thöng tin vaâ hiïíu biïët cho nhau thûúâng xuyïn”.

Tûâ àêy, Toyoda Sakichi laåi ruát ra möåt baâi hoåckhaác maâ Liker goåi laâ nguyïn tùæc thûá 12 “GenchiGenbutsu” theo tiïëng Nhêåt coá nghôa laâ: haäy tûåmònh kiïím tra, xem xeát vaâ hiïíu sêu sùæc vêën àïì, noáinöm na laâ luön gùæn liïìn vúái cöng viïåc, sêu saát thûåc

phûúng phaáp kaizen vaâ caách tiïëp cêån con ngûúâi.Nhiïìu ngûúâi àaä àùåt ra cêu hoãi cho caác cöng dênNhêåt rùçng, taåi sao hoå laåi giuáp cho àöëi thuã cuãamònh thò nhûäng ngûúâi naây höìn nhiïn traã lúâi laâ viïåcgiuáp nhûäng cöng ty àang gùåp khoá khùn, giuáp caáccöng nhên Myä coá thïí coá viïåc laâm öín àõnh – àoá laâgiuáp cho xaä höåi noái chung chûá khöng phaãi cho caánhên naâo caã. Vaâ àuáng laâ hoå àaä tin vaâo triïët lyá söënggiaãn dõ maâ cao caã nhû vêåy àêëy.

Nïëu ta liïn hïå àïën hònh aãnh Toyoda Sakichi luácsinh thúâi, khi öng àaä taách ra khoãi Toyoda LoomWorks àïí lêåp ra möåt cöng ty khaác àûáng úã võ thïëcaånh tranh laâ Toyoda Automatic Loom Worksnhûng vêîn giuáp àúä Toyoda Loom Works khi cêìnthiïët trong khaã nùng cuãa mònh thò viïåc nhûängngûúâi nöëi goát öng, thêëm nhuêìn tû tûúãng cuãa öngàïí laâm nïn möåt têåp thïí Toyota luön tiïën lïn khöngnghó vúái nhûäng hoaâi baäo cao àeåp laâ àiïìu khöng hïìkhoá hiïíu.

Nguyïn tùæc thûá hai cuãa Sakichi maâ chuáng ta àaäàûúåc nghe túái úã chûúng I laâ phûúng phaáp “kaizen”.Phûúng phaáp naây àöëi vúái Sakichi laâ quaá trònhkhöng ngûâng hoaân thiïån, khöng ngûâng caãi tiïën –quaá trònh êëy laåi hoaân toaân khöng liïn quan àïënmoåi tònh traång caånh tranh vïì kinh tïë. ToyodaSakichi cho rùçng, khöng möåt nïìn cöng nghïå caonaâo àaåt àïën àónh cao nhêët maâ khöng coân àûúângphaát triïín hoaân thiïån tiïëp. Chó cêìn coá loâng hamhoåc hoãi, nhêån thûác àûúåc sûå cêìn thiïët tiïåm cêån vúái


hoaåt àöång cuãa maáy moác - nhûäng chiïëc maáy khöngkhaác gò con ngûúâi, khi phaát hiïån löîi sai lêåp tûácdûâng laåi, phaát tñn hiïåu àïí ngûúâi thúå dïåt nhanhchoáng sûãa löîi. Sau khi phaát triïín cao hún vïì lyáluêån, vúái gia àònh Toyoda, “Jidoka” laâ khaã nùng dïîdaâng phaát hiïån nhûäng sai lïåch trong hïå thöëng maáymoác vaâ lêåp tûác ngûâng ngay cöng viïåc khi sûå cöë xaãyra. Khaác vúái nhiïìu öng chuã khaác, Toyoda Sakichikhöng muöën aáp duång caác hònh phaåt khi ngûúâi laoàöång phaåm löîi maâ öng àaä laâm cho ngûúâi cöngnhên nhêån thûác àûúåc roä raâng rùçng, khi thêëy löîi saimaâ vêîn tiïëp tuåc hoaåt àöång, tiïëp tuåc laâm viïåc thò anhta caâng laâm tùng sûå sai phaåm vaâ caái giaá phaãi traãcaâng nùång nïì hún, coá thïí thiïåt haåi túái gêëp 100 lêìnso vúái viïåc khi coá löîi sai dûâng ngay caác cöng àoaånlaâm viïåc. ÚÃ àêy, nhû möåt ngûúâi quaãn lyá kheáo leáo,Toyoda Sakichi luön chó ra àûúåc cho ngûúâi cöngnhên caái lúåi cuãa hoå gùæn liïìn vúái lúåi ñch cuãa doanhnghiïåp nhû thïë naâo, doanh thu cao, laäi suêët caothò mûác tiïìn thûúãng cuãa hoå cuäng àûúåc tùng lïn.Öng thûúâng àùåt ra möåt mûác thûúãng nûãa nùm möåtlêìn àïí khuyïën khñch cöng nhên, tuây theo söë lúåinhuêån maâ cöng ty thu àûúåc.

“Just-in-time” laâ möåt trong nhûäng nguyïn tùæcsöëng coân cuãa gia àònh Toyoda – hïå thöëng töí chûácsaãn xuêët sao cho möîi möåt chi tiïët, möåt cöng àoaånkyä thuêåt àûúåc bùæt àêìu thûåc hiïån khöng quaá súám,khöng quaá muöån maâ chñnh xaác vaâo thúâi àiïím cöngàoaån trûúác vûâa múái hoaân thaânh, taåo nïn möåt dêy

tïë kïí caã khi anh laâ ngûúâi laänh àaåo cao nhêët - àiïìumaâ chuáng ta hay goåi laâ “chöëng quan liïu” coânSakichi goåi bùçng caái tïn rêët dên daä: “Nguyïn tùæcbaân tay bêín”.

Liker cuäng nhêån thêëy Toyoda Kiichiro àaä hoåcàûúåc baâi hoåc “baân tay bêín – hoåc thöng qua haânh”tûâ ngûúâi cha, àöìng thúâi àoâi hoãi têët caã nhûäng kyä sûcuãa mònh thêëm nhuêìn àûúåc baâi hoåc sêu sùæc naây,laâm sao àöi baân tay cuãa ngûúâi kyä sû cuäng dñnhdêìu múä nhû möåt ngûúâi thúå. Ngûúâi laänh àaåo cuängvêåy, duâ úã võ trñ cao thïë naâo cuäng khöng bao giúâ chóngöìi úã baân giêëy maâ giaãi quyïët moåi sûå vuå.

Tûâ nùm 1990, nhûäng nguyïn tùæc cú baãn tronghoaåt àöång kinh tïë cuãa Têåp àoaân Toyota, chñnh xaáchún nûäa laâ cuãa gia töåc Toyoda àaä àûúåc caác chuyïngia nghiïn cûáu khaái quaát thaânh caã möåt triïët lyá kinhtïë àûúåc goåi tïn laâ Lean Production trong cuöën saáchCöî maáy laâm thay àöíi caã thïë giúái (The Machine ThatChanged the World).

Nhòn möåt caách töíng thïí, baãn chêët cuãa Lean Pro-duction laâ gò? – Àoá laâ möåt hïå thöëng têåp húåp caácphûúng phaáp quaãn lyá kinh tïë xuêët phaát tûâ phûúngphaáp “Jikoda” vaâ “Just-in-time” do Toyoda Sakichiàùåt nïìn moáng vaâ phaát triïín thaânh möåt lyá luêån. Khinhùæc àïën “Jikoda”, chuáng ta phaãi quay laåi vúáinhûäng nùm àêìu cuãa thïë kyã XX, khi lêìn àêìu tiïnToyoda Sakichi àûa ra chiïëc maáy dïåt “nhên tñnh”.Phûúng phaáp naây thïí hiïån qua möåt nguyïn tùæckhaác laâ autonomation – àûa “nhên tñnh” vaâo sûå


trong bñ quyïët tùng nùng suêët lao àöång vaâ hiïåuquaã saãn xuêët bùçng caách tûâng bûúác cêín troång giaãmthiïíu nhûäng laäng phñ trong quaá trònh saãn xuêëtàöìng thúâi chuá troång àïën yïëu töë con ngûúâi trong àöåinguä chung sûác chung loâng xêy dûång cöng ty.Quan niïåm múái meã naây coá xuêët phaát àiïím tûâ yátûúãng cuãa Toyoda Sakichi vaâ nhûäng ngûúâi tiïëpbûúác öng trong gia àònh lúán Toyota àaä phaát triïínnoá àïën mûác thaânh möåt hïå thöëng àaáng phaãi hoåc hoãi.

NHÛÄNG TRIÏËT LYÁ CUÃA “ÀAÅO TOYOTA”

“Àaåo Toyota” hay hïå thöëng quaãn lyá saãn xuêëtToyota (TPS) àûúåc Liker dêîn ra 14 “bñ quyïët” haygoåi laâ 14 nguyïn tùæc haânh àöång, song tûåu chunglaåi, chuáng ta thêëy böën vêën àïì chñnh àûúåc nhêënmaånh nhû sau:

1. Triïët lyá “Chiïën lûúåc lêu daâi”

Àêy coá thïí noái laâ caái “dô bêët biïën” cuãa cöng tynaây khiïën cho nhûäng ngûúâi laänh àaåo cöng ty coáthïí “ûáng vaån biïën” trong moåi thúâi àiïím lõch sûã kinhtïë. Noá laâ muåc àñch cao caã cuãa hoaåt àöång doanhnghiïåp – muåc àñch cuöëi cuâng laâ àùåt lúåi ñch cuãamònh trong lúåi ñch cuãa xaä höåi vaâ àêët nûúác. Chñnhàiïìu naây àaä khiïën hïå thöëng TPS coá tñnh chêët àuángnhû möåt “àaåo”, noá laâ kim chó nam cho caách àiïìu

chuyïìn hoaåt àöång nhõp nhaâng, khöng dû thûâa vïìnguyïn vêåt liïåu, sûác ngûúâi, sûác cuãa. ToyodaSakichi cuäng nhû nhûäng ngûúâi àiïìu haânh cöng tyToyota Motor sau naây àïìu coi troång nguyïn tùæc êëy,luön àoâi hoãi àöå chñnh xaác tin cêåy cuãa tûâng mùæt xñchnhoã trong cöng viïåc, tûâ nhûäng cöng nhên böëc vaáccho àïën chuyïn gia cöng nghïå, chuyïn gia lêåptrònh lêîn khêu cung ûáng vêåt tû thiïët bõ. Kiichiro àaätûâng phaát biïíu vaâo nùm 1938 trong lïî khaánhthaânh nhaâ maáy Toyota Komoro:

“Töi muöën cùæt giaãm túái mûác töëi àa thúâi giannhaân röîi trong quaá trònh thûåc hiïån cöng nghïå, quaátrònh vêån chuyïín nguyïn vêåt liïåu vaâ thaânh phêím,sao cho saãn phêím laâm ra tûâng chi tiïët khöngchêåm quaá, khöng súám quaá, àuáng vaâo thúâi àiïímcêìn thiïët”.

Àoá chñnh laâ baâi hoåc “Just-in-time” cuãa nhaâToyoda.

Nhûäng phûúng phaáp haânh àöång cuãa gia àònhToyoda, àùåc biïåt laâ nhûäng phûúng phaáp nhû Just-in-time, Kanban, Jikoda... hiïån nay àaä àûúåc aápduång röång raäi trïn thïë giúái, thêåm chñ vûúåt qua caãbiïn giúái cuãa nhûäng ngaânh heåp trong nïìn kinh tïë.Tuây thuöåc vaâo àùåc àiïím chung, riïng cuãa caác lônhvûåc hoaåt àöång maâ möîi doanh nghiïåp coá thïí aápduång nhûäng kinh nghiïåm àaä trúã thaânh truyïìnthöëng cuãa nhûäng nhaâ kinh doanh Nhêåt Baãn maâtrûúác tiïn laâ têåp àoaân Toyota.

Khaái niïåm Hïå thöëng saãn xuêët Toyota nùçm troån


“Toyota laâ möåt têåp àoaân mang àêìy tñnh nùngàöång. Hoå khöng chó nghô àïën lúåi nhuêån cuãa mònh,hoå coân vaåch ra àûúâng hûúáng cho nhiïìu àöëi taác àïílaâm sao àöi bïn cuâng coá lúåi. Laâm viïåc vúái hoå khaãnùng thu àûúåc laäi luön rêët cao. Hoå tñch cûåc hoaânthiïån baãn thên vaâ luön coá thiïån chñ muöën àöëi taáccuâng hoaân thiïån”. Àêy laâ yá kiïën cuãa möåt trongnhûäng àöëi taác saãn xuêët linh kiïån ö-tö àaä tûâng vaâàang laâm viïåc cuâng Toyota.

4. Khöng ngûâng hoåc hoãi – àoá laâ àiïím quan troång cuãa“àaåo” Toyota!

Muåc àñch cuãa sûå hoåc úã àêy laâ tòm toâi àïí phaát hiïånàûúåc nguyïn nhên sêu xa cuãa tûâng khuác mùæc àïítòm caách xoáa boã nguyïn nhên êëy hoaân toaân, khöngcho noá àûúåc lùåp laåi trong quaá trònh saãn xuêët. Phêntñch, theo doäi, tòm hiïíu, so saánh, tòm caách giaãiquyïët – àoá laâ caác bûúác quan troång cuãa “àaåo” naây.

“Àaåo” noái trïn vûâa laâ möåt bñ quyïët, vûâa laâ möåt taâisaãn tinh thêìn vö giaá cuãa gia àònh Toyoda vaâ têåpàoaân Toyota noái riïng cuäng nhû cuãa nïìn kinh tïëNhêåt Baãn noái chung. Ngûúâi àùåt nïìn moáng cho“àaåo” naây laâ Toyoda Sakichi – möåt con ngûúâi bònhthûúâng àaä trúã thaânh huyïìn thoaåi. Nhûng “àaåoToyota” cuäng khöng thïí töìn taåi nïëu thiïëu sûå àoánggoáp vö giaá cuãa nhûäng nhên vêåt xuêët sùæc cuãa têåpàoaân Toyota trong viïåc böí sung, hoaân thiïån, phaáttriïín vaâ truyïìn baá triïët lyá kinh doanh vö giaá àaäàûúåc khùèng àõnh qua thûåc tïë naây.

haânh vaâ caác giaãi phaáp cuãa laänh àaåo cöng ty khiàûáng trûúác nhûäng khoá khùn maâ hoå phaãi àöëi àêìu.

2. Möåt quy trònh haânh àöång àuáng

Seä cho kïët quaã chñnh xaác – Toyota luön quantêm àïën quaá trònh haânh àöång hún laâ kïët quaã möåthaânh àöång. Tiïën túái möåt phong caách laâm viïåc“potpo ed izde” – Toyota quan têm àïën sûå têåptrung trong quaá trònh laâm viïåc, taác phong kyã luêåtvaâ àïì cao àaåo àûác ngûúâi thúå, àöìng thúâi khöng lúiloãng theo doäi, giuáp àúä. Quaá trònh laâm viïåc töët seächo kïët quaã töët, chêët lûúång saãn phêím cao vaâ giaãmthiïíu àûúåc phñ phaåm khöng cêìn thiïët.

3. Tùng giaá trõ cöng ty thöng qua viïåc múã röång húåptaác vaâ quan hïå àöëi taác.

ÚÃ àêy, Toyota luön nhêën maånh yïëu töë conngûúâi, laâm sao àïí qua quaá trònh laâm viïåc conngûúâi tham gia àöåi nguä Toyota caâng ngaây caânghoaân thiïån mònh vïì tay nghïì, kinh nghiïåm quaãnlyá vaâ nhêån thûác àûúåc têìm quan troång cuãa möîi caánhên trong guöìng maáy laâm viïåc. Dêy chuyïìn saãnxuêët liïn tuåc àoâi hoãi àöëi vúái nhûäng con ngûúâi thamgia saãn xuêët phaãi coá khaã nùng xûã lyá tònh huöëngnhanh nhaåy vaâ chñnh xaác, nïëu khöng caã dêychuyïìn seä phaãi dûâng laåi. Cuäng vò thïë maâ kñch thñchàûúåc yá muöën thïí hiïån vaâ thûã thaách baãn thên cuãahoå. Khöng phaãi ngêîu nhiïn maâ nhiïìu nhaâ nghiïncûáu cho rùçng saãn phêím cuãa Toyota khöng chó laânhûäng chiïëc xe húi maâ coân laâ nhûäng con ngûúâi!


Têìm nhòn chiïën lûúåc cuãa Toyota thïí hiïån trongàïì cûúng Chiïën lûúåc toaân cêìu 2010 cuãa têåp àoaânnaây. Cuå thïí nhû sau:

Vúái chuã àïì “Àöíi múái saáng taåo tiïën àïën Tûúng lai– Niïìm khao khaát xêy dûång möåt xaä höåi töët àeåphún”, àïì cûúng naây àaä vaåch ra vai troâ, nhiïåm vuåcuãa Toyota trong giai àoaån múái vúái ba luêån àiïímchñnh:

1. Tiïën xa trong sûå hoâa húåp vúái thïë giúái, chûáng toãàûúåc nùng lûåc vaâ traách nhiïåm cuãa nhûäng ngûúâitiïn phong.

2. Phuåc vuå xaä höåi vaâ cöång àöìng bùçng töëc àöå saãnxuêët gia tùng, bùçng tiïën böå khöng ngûâng cuãacöng nghïå múái.

3. Chia seã thaânh cöng vaâ lúåi nhuêån vúái nhûängngûúâi cöång sûå.

Toyota kïu goåi nhên viïn cuãa mònh cuâng hûúángcaái nhòn vïì tûúng lai, khöng tûå maän vúái thùæng lúåiàang coá vaâ cöë gùæng giûä àûúåc nhûäng möëi quan hïåmêåt thiïët giûäa viïåc phaát triïín cöng nghïå, saãn xuêëtvúái quaãn lyá saãn xuêët lêîn phên chia lúåi nhuêån húåplyá.

Tûâ thaáng 6.2003, Toyota àaä thay àöíi hïå thöëngquaãn lyá, trong àoá àïì cao hún nûäa vai troâ cuãa bangiaám àöëc àöìng thúâi lêåp möåt ban quaãn lyá cú àöångnhùçm phaãn ûáng nhanh trong moåi tònh huöëng saãnxuêët. Àùåc biïåt, Toyota àùåt ra muåc àñch àaåt àûúåc sûåthaânh cöng möåt caách khaách quan, caånh tranh laânh

ÀÏÌ CÛÚNG CHIÏËN LÛÚÅC TOAÂN CÊÌU 2010CUÃA TOYOTA

Ngaây nay nhûäng bñ quyïët kinh doanh cuãaToyota gêìn nhû àaä àûúåc moåi ngûúâi biïët àïën. Coáthïí noái nhûäng bñ quyïët àaä khöng coân laâ bñ quyïëtnûäa, noá àaä àûúåc phöí biïën röång khùæp vaâ nhiïìudoanh nghiïåp sûã duång nhûäng nguyïn tùæc trong hïåthöëng quaãn lyá saãn xuêët Toyota àïí àiïìu haânh cöngviïåc cuãa mònh.

Bûúác vaâo thïë kyã XXI, Toyota coá àöíi múái gò trongcaác nguyïn tùæc vaâng àûúåc xêy àùæp tûâ thúâi ToyodaSakichi khöng?

Hoå tuyïn böë: “Toyota hy voång vaâo sûå phaát triïínphöìn vinh cuãa xaä höåi coá sûå goáp phêìn cuãa mònh,àùåt muåc àñch hoaåt àöång nhû möåt khöëi àöìng sûácàöìng loâng bao göìm caã caác cöí àöng, khaách haâng,nhûäng àöëi taác kinh doanh, nhên viïn... vaâ thöngqua quaá trònh laâm viïåc, saáng taåo, saãn xuêët ö-tö àïítòm àûúåc sûå hoâa húåp vúái con ngûúâi, xaä höåi, möitrûúâng vaâ sûå phaát triïín chung cuãa nïìn kinh tïë thïëgiúái”.

Vêîn laâ nguyïn lyá maâ nhaâ phaát minh vô àaåiSakichi tûâng têm niïåm, giúâ àêy, sau hún möåt trùmnùm, hêåu duïå cuãa öng khöng möåt phuát naâo laängquïn traách nhiïåm àöëi vúái cöång àöìng cuãa mònh.


BAÂI HOÅC VÛÚÅT THÚÂI GIAN

Baâi hoåc ruát ra tûâ cuöåc àúâi cuãa nhaâ phaát minhxuêët thên tûâ vuâng quï ngheâo Nhêåt Baãn cho àïënbêy giúâ thêåt sûå àaä vûúåt qua biïn giúái khöng gian vaâthúâi gian àïí trûúâng töìn cuâng nhên loaåi vúái caã möåthïå thöëng tû tûúãng chuã àaåo cho viïåc quaãn lyá vaâ töíchûác saãn xuêët maâ öng laâ ngûúâi saáng lêåp. Baâi hoåcbùæt àêìu tûâ nhûäng ûúác mú. Haânh trònh cuöåc àúâi önglaâ quaá trònh thûåc hiïån nhûäng ûúác mú êëy – möåt haânhtrònh bïìn bó, kiïn trò nhûng cuäng àêìy saáng taåo.

Àöëi vúái nhûäng doanh nghiïåp treã hay chó àúngiaãn laâ nhûäng con ngûúâi cuãa thïë hïå múái Viïåt Nam,khi nûúác nhaâ àûáng trûúác thïìm höåi nhêåp vúái nïìnkinh tïë thïë giúái sau khi àaä chñnh thûác laâ thaânh viïncuãa Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái WTO, baâi hoåccuãa Toyoda Sakichi laåi caâng khöng hïì cuä. Chuángta nghe nhiïìu àïën “vêån höåi” cuãa tuöíi treã, cuãa àêëtnûúác khi gia nhêåp töí chûác naây, song nïëu khöngbiïët vêån duång thò cú höåi maäi maäi chó laâ cú höåi.Thïm nûäa, cú höåi naâo àïën cuäng ài keâm vúái nhûängthaách thûác khöng nhoã. Vêåy, Toyoda Sakichi chochuáng ta hûúáng suy nghô gò?

- Phaát triïín vaâ töí chûác saãn xuêët, phaãi lêëy saãnphêím laâm àêìu, chêët lûúång laâm troång.

maånh, thêåm chñ triïín khai kïë hoaåch nêng àúä höî trúånhûäng àöëi thuã caånh tranh trïn thûúng trûúâng.

Hïå thöëng Toyota (TPS) khöng chó dûâng laåi úãnhûäng gò àaä coá. Noá luön àûúåc laâm àêìy àuã hún,hoaân thiïån hún qua tûâng thúâi kyâ nhúâ sûå yá thûác“àöìng taác giaã” cuãa nhûäng con ngûúâi trong têåpàoaân lúán maånh naây. Nhûäng taác giaã cuãa hïå thöëngêëy khöng chó laâ Toyoda Sakichi, Kiichiro, hayTaiichi, Shingo... maâ nhûäng caái tïn seä coân nhiïìu,nhiïìu nûäa búãi möåt leä àún giaãn:

Liker goåi Toyota laâ têåp àoaân “hoåc vaâ tûå hoåc”, coânPiter Sang trong cuöën The Fifth discipline xuêët baãnnùm 1990 àaä vñ Toyota nhû möåt núi maâ moåi ngûúâiluön tûå hoaân thiïån mònh, uãng höå caái múái, uãng höåsaáng kiïën vaâ àöíi múái tû duy, núi maâ khöng ai giêëudiïëm nhûäng suy nghô nguyïån voång cuãa mònh, hoaâibaäo cuãa mònh, núi moåi ngûúâi hoåc caách hoåc têåp lêînnhau.


àöíi múái cöng nghïå. Khöng coá gò laâ khoá hiïíu vïì sûåthaânh cöng nhanh choáng cuãa hoå vaâ viïåc hoå àaä boãlaåi sau lûng rêët nhiïìu tïn tuöíi sûâng soã cuãa ngaânhcöng nghiïåp xe húi thïë giúái: Toyota laâ ngûúâi àïënsau, nhûng nhûäng gò hoå àem laåi cho thïë giúái naâylaåi khöng hïì thua keám nhûäng àaân anh ài trûúác.

Cuöëi cuâng, xin àûúåc lêëy hònh aãnh rêët hay cuãanhûäng ngûúâi cöng nhên têåp àoaân Toyota àïí kïëtthuác “baâi hoåc” cuãa Toyoda Sakichi. Àoá laâ cêuchuyïån maâ võ Chuã tõch têåp àoaân Toyota – ChoFujio – àaä kïí. Möåt lêìn, taåi möåt núi coá nhaâ maáy saãnxuêët cuãa Toyota, möåt cún baäo tuyïët hi hûäu nöíi lïnkhiïën saãn xuêët coá nguy cú bõ àònh trïå, dêîn àïënviïåc hoaåt àöång theo phûúng phaáp “Just-in-time”cuãa Toyota coá thïí bõ àöí vúä, gêy thiïåt haåi chûalûúâng trûúác àûúåc. Fujio àaä tñnh àïën hêåu quaã xêëunhêët xaãy ra, trûâ möåt viïåc öng khöng ngúâ túái laâ caáccöng nhên àöìng loâng – ngûúâi úã laåi suöët àïm taåi nhaâmaáy, ngûúâi àïën nhaâ maáy súám hún 3-4 tiïëng àöìnghöì àïí laâm viïåc buâ cho thúâi gian phaãi nghó laâm dobaäo tuyïët vaâ àïí dêy chuyïìn àûúåc chaåy àuáng tiïënàöå, khöng lúä möåt giêy. Àoá laâ baâi hoåc lúán maâ ngûúâilaänh àaåo nhêån àûúåc tûâ nhûäng cöng nhên cuãamònh.

Chuáng ta thêëy àûúåc àiïìu gò qua cêu chuyïåntûúãng nhû hïët sûác bònh thûúâng trïn?

Yïëu töë con ngûúâi – àoá múái laâ yïëu töë quyïët àõnhcuãa moåi thaânh cöng.

- Biïët caách huy àöång vöën song khöng quaá phuåthuöåc vaâo àöìng vöën bïn ngoaâi. Biïët khai thaáctriïåt àïí àiïím maånh cuãa mònh, lêëy ngùæn nuöidaâi, kiïn trò nhêîn naåi theo àuöíi muåc àñch lúánbùçng caách vûúåt qua nhûäng àñch nhoã hún.

- Khöng ngûâng hoåc hoãi, cêåp nhêåt thöng tin, tòmhiïíu cöng nghïå múái bïn ngoaâi, àêìu tû tiïìn cuãavaâ nhên lûåc vaâo viïåc nghiïn cûáu chuyïn mönvaâ nêng cao trònh àöå cöång sûå.

- Luön àïì cao caác saáng kiïën caá nhên, biïët caáchtöí chûác àöåi nguä cöång sûå chung sûác chungloâng, lêëy yïëu töë con ngûúâi laâm cú baãn trong töíchûác.

- Khöng ngaåi khoá, súå sai, khöng tûå ti, quyïëttêm àem nhûäng yá tûúãng múái cuãa mònh vaâothûã nghiïåm.

- Àùåt lúåi ñch cuãa mònh vaâ doanh nghiïåp mònhtrong lúåi ñch chung cuãa àêët nûúác.

Thiïët nghô, doanh nghiïåp Viïåt Nam chuáng tacuäng hoaân toaân coá thïí hoåc têåp hïå thöëng quaãn lyásaãn xuêët vaâ kinh doanh cuãa Toyota, àem vêånduång noá möåt caách saáng taåo trong möi trûúâng kinhtïë riïng biïåt vaâ lônh vûåc hoaåt àöång cuãa riïng mònh.

Bùæt àêìu bùçng chiïëc maáy dïåt, doâng hoå Toyoda àaäàoáng goáp tñch cûåc vaâo sûå phaát triïín cuãa ngaânh dïåtcuãa Nhêåt Baãn vaâ thïë giúái. Coân vúái giêëc mú xe húi,hoå cuäng àaä cöëng hiïën cho nhên loaåi nhûäng chiïëcxe töët nhêët, bùçng viïåc khöng ngûâng nghiïn cûáu,


1896.Chiïëc maáy dïåt àöång lûåc khöí heåp chaåy bùçnghúi nûúác àêìu tiïn ra àúâi. Chia tay vúái ngûúâivúå àêìu tiïn.

1897.Ài bûúác nûäa, sinh con gaái Toyoda Aiko.1898.Lêåp ra cöng ty dïåt may Otokawa (Otokawa

Weaving Company),1899.Kïët húåp vúái Cöng ty Mitsui Bussan bùæt àêìu

bùçng húåp àöìng 10 nùm sûã duång quyïìn saãnxuêët maáy dïåt chaåy bùçng húi nûúác cuãaToyoda.

1902.Trúã vïì vúái Toyoda Shoten, sau àöíi tïn laâToyoda Shokai.

1903.Chi tiïët tûå àöång ngùæt maáy baáo löîi àûúåc phaátminh. Laåi bùæt tay vúái Mitsui Bussan bùçngviïåc lêåp Cöng ty dïåt may Nagoya (NagoyaWeaving Company).

1904.Chiïën tranh Nga - Nhêåt – Cöng nghiïåp dïåtphaát triïín.

1906.Thaânh lêåp nhaâ maáy Shimazaki. Laâm ra maáydïåt daång öëng nhûng khöng thaânh cöng.

1907.Thaânh lêåp cöng ty cöí phêìn Toyota LoomWorks. Trang bõ cho nhaâ maáy dêy chuyïìnsaãn xuêët hiïån àaåi cuãa Myä.

1908.Chiïëc maáy dïåt khöí röång khung sùæt àaä ra àúâi.1910.Ruát khoãi cöng ty Toyoda Loom Works nhûng

cöng ty naây vêîn mang hoå cuãa Toyoda.1910.Tham quan nhûäng cú súã dïåt may vaâ saãn

xuêët maáy dïåt lúán úã Myä vaâ chêu Êu, tranh

NHÛÄNG CÖÅT MÖËC ÀAÁNG NHÚÁTRONG CUÖÅC ÀÚÂI SAKICHI TOYODA

1867.Sinh ra trong möåt gia àònh thúå thuã cöng taåitónh Shizouka (nay laâ thaânh phöë Kosai) NhêåtBaãn.

1885.Bûúác ngoùåt quan troång qua viïåc laâm quenvúái Luêåt Baãn quyïìn. Luêåt naây thay àöíi yáthûác cuãa Sakichi – quyïët têm laâm àûúåc möåtàiïìu gò múái meã phuåc vuå cho sûå phaát triïíncöng nghiïåp cuãa àêët nûúác.

1887.Bùæt àêìu nghiïn cûáu maáy dïåt say mï àïën nöîimang danh “lêåp dõ”.

1890.Àïën Tokyo, tham quan Höåi chúå cöng nghiïåpQuöëc Gia lêìn thûá 3.

1891.Phaát minh àêìu tiïn – chiïëc maáy dïåt thuã cöngbùçng göî cho nùng suêët laâm viïåc tùng tûâ 40%àïën 50%.

1892.Lïn Tokyo lêåp nghiïåp, múã cûãa haâng baán maáydïåt göî.

1893.Àoáng cûãa cûãa haâng vïì quï, tiïëp tuåc nghiïncûáu caãi taåo maáy.

1894.Lêëy vúå, sinh àûúåc con trai Toyoda Kiichiro.1895.Múã laåi xûúãng dïåt Toyoda Shoten taåi Nagoya

vaâ cûãa haâng baán leã Ito Retail Store


1929.Thaânh lêåp Toyoda Automatic Loom Works,Toyoda Spinning & Weaving, Toyoda Spin-ning & Weaving Works taåi Thûúång Haãi.

1930.Sakichi qua àúâi vò viïm phöíi cêëp.

thuã tòm hiïíu sûå phaát triïín vaâ tiïìm nùng cuãangaânh saãn xuêët ö-tö.

1911.Trúã vïì nûúác, múã nhaâ maáy Toyoda Auto-matic Weaving bùçng vöën cuãa mònh.

1915.Con gaái Toyoda Aiko àûúåc gaã cho em traicuãa Kodoma laâ Risaburo. Risaburo àûúåcnhêån laâm con nuöi vaâ mang hoå cuãa Toyoda.

1918.Nhaâ maáy dïåt tûå àöång Toyoda (Toyoda Auto-matic Weaving) àûúåc thay thïë bùçng cöng tyböng vaãi súåi Toyoda (Toyoda Spinning &Weaving Co.).

1918.Àïën Trung Quöëc tòm hiïíu thõ trûúâng.1920.Lêåp nhaâ maáy dïåt may Toyoda (Toyoda Spin-

ning & Weaving Works) taåi Thûúång Haãi.1921.Kiichiro bùæt àêìu tham gia nghiïn cûáu maáy

dïåt.1923.Múã nhaâ maáy thûã nghiïåm taåi Kariya úã quêån

Aichi.1924.Cuâng con trai hoaân thiïån maáy dïåt Type G –

maáy dïåt tûå àöång coá nhên tñnh, hoaân thiïånchi tiïët thay suöët chó tûå àöång.

1926.Thaânh lêåp cöng ty Toyoda Automatic LoomWorks.

1927.Bùæt àêìu saãn xuêët maáy dïåt G1.1927.Àûúåc nhêån phêìn thûúãng cao quyá cuãa Thiïn

hoaâng.1929. Nùm 1929 - bùæt àêìu àûa vaâo saãn xuêët khung

se chó, baán baãn quyïìn maáy dïåt tûå àöång chocöng ty Platt Brothers & Co, Ltd. (Anh).


Rozdestvensky Vadin, Töíng giaám àöëc cöng tyTKB Intercertificate.

8. The Machine That Changed the World: TheStory of Lean Production, 1990. James P.Womack, Daniel T. Jones, Daniel Roos.

9. Toyota Production System: Beyond Large-Scale Production.Taiichi Ohno1978 - Taiichi (1988), WorkplaceManagement Productivity Press.

10. Lean Manufacturing and the Toyota Produc-tion System. Ronald M. Becker.

TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO

1. From Textiles to Automobiles: Mechanicalandn Organizational Innovation in theToyoda Enterprises, 1895-1933. William Mass,Andrew Robertson.

2. Morris-Suzuki, Tessa, The TechnologicalTransformation of Japan:from the Seven-teenth to the Twenty First Century (Cam-bridge, 1994).

3. Nakaoka Tetsuro, “The Role of Domestic Tech-nical Innovation in Foreign Technology Trans-fer: The Case of Japanese Cotton Textile In-dustry,” Osaka City University Economic.

4. Sigeo Singo. “Nghiïn cûáu hïå thöëng saãn xuêëtcuãa Toyota tûâ quan àiïím töí chûác saãn xuêët”,Nxb. IKSI, 2006.

5. Phûúng caách Toyota: 14 nguyïn tùæc quaãn trõcuãa cöng ty haâng àêìu thïë giúái.

6. Development, Organization, and InternationalCompetitiveness of Industrial Enterprises inJapan, 1880-1915 Tsunehiko Yul, Meiji Uni-versity.

7. Caác phûúng phaáp hiïån àaåi trong töí chûác saãnxuêët daânh cho doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã,

Thay đổi công thức của khát vọng

Business

Transcript of Thay đổi công thức của khát vọng