Administracin electrnica. Tema IA perspectiva bsica Tema IINormativa e conceptos bsicos Tema IIIPlans e programas para o desenvolvemento Tema IVUnha anlise terica Anexo ILecturas Anexo IIReferencias Anexo IIIConceptos e ferramentas de internet Anexo IVA internet dos servizos Administracin electrnica.A perspectiva social 17A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA A POLTICA COMUNITARIA SOBRE A SOCIEDADE DA INFORMACIN E AS TIC: ONDE ESTAMOS? E CARA A ONDE QUEREMOS IR?AutorAlexander Heichlinger11Agradceselles o apoio acadmico e tcnico na transcricin deste artigo a Meritxell Barbeta e Patricia Gallego Granados, asis-tentes no Instituto Europeo de Administracin Pblica-Centro Europeo de Rexins (IEAP-CER).monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 17monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 1819A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Coa Estratexia de Lisboa, o principal obxectivo que se pretende lograr converter a UE na economamis competitiva e a base de coecemento con mis emprego e cohesin social. Todo isto pretnde-se conseguir mediante un aberto mtodo de coordinacin a base dun benchmarking de iniciativas eaccins nacionais para chegar aos obxectivos definidos nos diferentes plans de accin.O obxectivo de Lisboa proporcionar unha idea sobre o futuro da UE e dos seus estados membros eos seus centos de rexins que estn a loitar no seu camio a travs das augas tormentosas e lama-centas da globalizacin, o cambio demogrfico e a continua escaseza de dieiro e recursos.Neste sentido, a Comisin propn relanzar a Estratexia de Lisboa concentrando a sa accin en dastarefasprincipais:produciruncrecementomisforteemisduradeiroecrearmisempregoedemellorcalidade.Todoisto,basendosenundesenvolvementosustentablequefagadeEuropaunlugarmisatractivoparainvestiretraballar,creadoreimpulsordecoecementoeinnovacinenfavor do crecemento, e con mis e mellores postos de traballo.Facer fronte ao reto do crecemento e o emprego en Europa a chave que desbloquear os mediosnecesarios para poder alcanzar as aspiracins europeas xerais a nivel econmico, social e ambiental.Para que isto sexa posible, fundamental contar cunha base macroeconmica slida e finanzas pbli-cas de calidade, en particular, coa aplicacin de polticas macroeconmicas orientadas cara estabi-lidade e de polticas orzamentarias sas.A contribucin do sector pblico na implantacin e desenvolvemento da Estratexia de Lisboa basa-se na sa actuacin como catalizador do benestar, a competitividade e o xito da sociedade e os seusactores(persoas,comunidadeseempresas)paraafrontarcatroretosprincipais:aprodutividade,ainnovacin, a sustentabilidade e a educacin. Neste contexto, non hai que esquecer que a Estratexiade Lisboa foi redactada e deseada polos gobernos e as administracins pblicas, de maneira que ospolticos e os funcionarios pblicos non poden exclurse de ser unha parte activa e visible no seu cum-primento, directa e indirectamente responsables, por tanto, da sa aplicacin.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 1920A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Nun estudo realizado polo noso Instituto identificouse e cmpre remarcar que a Administracin pbli-ca de hoxe en da, no sculo XXI, cumpre principalmente seis papeis na nosa sociedade que lle per-miten dispor dos elementos necesarios para lograr estes retos (vxase o cadro 1).Na Unin Europea dos vinte e sete e cunha poboacin duns cincocentos millns de habitantes, un10%traballanasadministracinspblicas,demaneiraqueseconvertenaempresasingulardemaiores dimensins, polo que ten un papel importante como investidora, compradora e empregado-ra, tal e como podemos observar no cadro 1. moi importante destacar que, dentro destas tres tare-fas que exercen as administracins pblicas, as TIC poden e deben contribur mellora da rendibi-lidade e, en consecuencia, da produtividade. Exemplos como a contratacin pblica electrnica oufrmulas de teletraballo e xestin do coecemento interno, elemento indispensable na sa funcinde empregador, son instrumentos cun gran potencial.Ademais da importancia do sector pblico en termos de investimento, consumo e creacin de empre-go, tamn hai que ter moi en conta o seu papel no deseo de polticas (policy maker) e regulacin,camponocalenocasinsocupaunhaposicindemonopolio,sobretodoenrelacincosnovosmecanismosdeconsultaeparticipacindacidadana,talescomooe-voting ouae-participacin.Respecto medicin do impacto das sas regulacins (better regulation) hai que subliar de novo oimpulso e o papel que as TIC deben ter. As mesmo, tamn importante destacar o papel do sectorpblico como provedor de servizos clave, onde as TIC desempean un papel indispensable na crea-cin de servizos facilitadores e eficaces.Cadro 1:Os seis papeis do sector pblico dentro da Estratexia de LisboaAs tecnoloxas da informacin e as comunicacins (TIC) aplicadas ao goberno proporcionan ferramen-tas poderosas para lograr estes propsitos, principalmente debido sa influencia en diversos mbi-tos da Unin Europea, entre os que destaca a Administracin pblica europea. Por este motivo, desdea UE elaborronse mltiples instrumentos para o desenvolvemento do e-goberno: desde as primeirasiniciativas e-Europe 2002 e 2005 ata distintos estudos de benchmark, avaliacin de impacto, intercam-bio de boas prcticas (como o eGovernment Awards, eGovernment Good Practice Framework, etc., oprograma IDABC, Interoperable Delivery of Pan-European eGovernment Services), etc.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2021A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA EstesinstrumentosmostranograndeimpulsoqueseintentadardesdeaUEaodesenvolvementodunha sociedade da informacin integradora, baseada na xeneralizacin das tecnoloxas da informa-cin e a comunicacin nos servizos pblicos, as PEME e a cidadana. Estes aspectos quedan reflecti-dos na estratexia principal da UE no mbito da sociedade da informacin: a iniciativa i20102, que aseguirdescribiremoscomomostradasliasdirectorasestablecidaspolaUninnestarea.Seguidamente, repasaremos os puntos esenciais do novo Plan de accin para o e-goberno3, centra-do nos obxectivos en materia de novas tecnoloxas para o sector pblico, e como parte integrante dainiciativa i2010, xunto con algns exemplos de boas prcticas do mbito europeo en e-goberno queencaixan cos obxectivos do Plan de accin. Finalmente, concluiremos destacando o papel fundamen-tal das administracins pblicas, hoxe en da, en materia das TIC, especialmente no e-goberno, e enrelacin coa entrega da Estratexia de Lisboa para o crecemento e o emprego4.Onde estamos?En definitiva, a vontade da UE de impulsar as TIC e o e-goberno evidente e contundente; non obs-tante, en que punto de desenvolvemento se atopa a sociedade da informacin en Europa? Seguindoo Informe anual sobre a sociedade da informacin 20075, o balance xeral de 2006 positivo e o cre-cente investimento en TIC est a transformar a UE nunha economa baseada no coecemento. Nonobstante, o mesmo informe detecta novas e antigas necesidades anda vixentes e novos retos para aconsecucin dos obxectivos formulados na iniciativa i2010. Durante os ltimos anos, outorgouse unclaro enfoque s iniciativas de portelo, baseadas nunha serie de medidas como: o establecemen-to e lanzamento dun acceso de vas mltiples aos servizos gobernamentais usando as novas tecnolo-xas, por exemplo, mediante o establecemento de call centers, Public Internet Access Points (PIAP);acreacindeportaisdeAdministracinpblicaeunhaprimeiraseriedeservizosonline dirixidostanto aos cidadns como s empresas; nfase en tecnoloxa e infraestrutura, por exemplo, o servizode banda ancha.Non obstante, quedan algns temas pendentes e preguntas sen resposta que necesitan ser consoli-dadas. Cuestins importantes como a madureza e a preferencia das canles de servizo pola poboa-cin, onde especialmente importante ter en conta os grupos marxinados da sociedade da informa-cin tales como as persoas maiores e os discapacitados. Tampouco a perspectiva e as necesidades dosclientes foron sempre o centro de atencin na prestacin de servizos durante os primeiros anos e, portanto, non se logrou nin eficacia nin rendibilidade. Tamn a integracin das iniciativas de portelocoa trastenda do proceso, en temas como a modernizacin, a simplificacin administrativa ou areenxeara, afecta tanto o nivel de calidade dos servizos ofrecidos como a sincronizacin e a coor-dinacin da posta en marcha da infraestrutura, ademais de afectar tamn a tecnoloxa dos organis-mos pblicos e unha mellor explicacin e promocin dos beneficios das operacins do e-goberno.No trasfondo de todas estas cuestins atopamos unha clara mensaxe principal, que nos di que Europadebe beneficiarse plenamente da sociedade da informacin e cumprir as os principais obxectivos queque se pretenden, conseguindo que cada cidadn estea on line, logrando unha Europa dixitalmenteculta, consolidando un proceso social inclusivo e convertendo Europa na economa mis dinmica ecompetitiva do mundo.2i2010 eGovernment Action Plan: Accelerating eGovernment in Europe for the Benefit of all, COM (2006) 173.3i2010 eGovernment Action Plan: Accelerating eGovernment in Europe for the Benefit of all, COM (2006) 173.4VxaseEuropeanCommission:CommunicationtothespringEuropeanCouncil:Workingtogetherforgrowthandjobs.Integrated guidelines for growth and jobs (2005-2006).5Vxase i2010 - Informe anual sobre a sociedade da informacin 2007, COM (2007) 146.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2122A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Non obstante, hora de establecer os obxectivos de vital importancia ter en conta como punto departida o estado actual dos 27 pases europeos, debido a que non todos os pases parten do mesmonivelencantoacoecementosdapoboacinsobrenovastecnoloxas.Nuntallerorganizadopolonoso Instituto o ano pasado e con representantes dun grupo elixido de estados membros da UE for-mulouse a pregunta: Cales son os tres criterios de xito crticos para a aplicacin da administracinelectrnica no seu pas?. Se comparamos estes retos de forma indicativa, non conclusiva, como, porexemplo,enAustria,Holanda,EspaaePortugal,podemosverquetantoEspaacomoPortugalinclen entre os seus retos (factores de xito) unha maior formacin dos seus cidadns en e-habi-lidades e e-educacin. Por outro lado, tanto Austria como Holanda, debido a que supostamente osniveis de coecementos dos seus cidadns neste campo son satisfactorios, cntranse mis noutro tipode retos, tales como os procesos de simplificacin e axilizacin nas relacins entre os diferentes acto-res implicados, as como unha maior cooperacin entre eles.A iniciativa i2010 para o desenvolvemento da sociedade da informacincomo impulsora do crecemento e o emprego. Cara a onde queremos ir?A iniciativa i2010 - Unha sociedade da informacin europea para o crecemento e o emprego6 unhaestratexiaglobaldaUE,lanzadapolaComisinen2005,parafacerfronteaosprincipaisretosdasociedade da informacin e impulsar o seu desenvolvemento. Era a primeira das iniciativas claves daaxenda renovada de Lisboa. A grandes trazos, a estratexia promove unha economa dixital e abertaque facilita a innovacin e a implantacin das tecnoloxas da informacin e as comunicacins vezque as resalta como impulsoras da inclusin e a calidade de vida as como do crecemento e o empre-go. Neste contexto, a iniciativa i2010 componse de tres grandes obxectivos:1)aconstrucindunespazonicoeuropeodainformacin queofrezacomunicacinsdebanda ancha accesibles e seguras, con contidos ricos e diversificados e servizos dixitais, pro-movendounmercadointeriorabertoecompetitivoparaasociedadedainformacineosmedios de comunicacin;2) o reforzo da innovacin e o investimento sobre as TIC para conseguir un rendemento denivel mundial co fin de fomentar o crecemento e a creacin de mis e mellores empregos,achegando as Europa aos seus principais competidores;3)priorizarologrodunhasociedadeeuropeadainformacinbaseadanainclusin quefomenta o crecemento e o emprego en coherencia co desenvolvemento sustentable e prio-rizando a mellora dos servizos pblicos e da calidade de vida.Observando mis polo mido estes tres obxectivos podemos analizar cales son os principais retos ouobxectivos que se presentan para o desenvolvemento da sociedade da informacin nos prximos anos.En primeiro lugar, en relacin co espazo nico europeo da informacin, a Comisin constata odesenvolvemento realizado neste mbito, que veu impulsado polos progresos tecnolxicos e o des-pregamento das TIC. Por exemplo, aparecen contidos multimedia, en formatos novos e diversificadosque se adaptan ao lugar, ao momento e s preferencias ou necesidades dos cidadns. A nivel tcni-co atopmonos en plena converxencia dixital e a mellora das redes crea canles de distribucin novasemisrpidas,ademaisdefacerposiblesnovosformatoseservizosdecontidos.Estacreacindenovos contidos, servizos e modelos de negocios impulsa, pola sa vez, o crecemento e o emprego.6i2010 - Unha sociedade da informacin europea para o crecemento e o emprego, COM (2005) 229.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2223A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Todo este sector representa xa, hoxe, o 8% do PIB da UE. Non obstante, a converxencia dixital pro-dceseanivelmundial,oqueprovocaunaumentodacompetenciainternacionaleconstrinxeaEuropa a tomar unha postura proactiva en favor da promocin da sociedade do coecemento.Os principais retos que debe abordar a UE para a creacin dun espazo nico europeo da informacinson a velocidade (aumentar a velocidade dos servizos de banda ancha para entregar contidos enri-quecidos),ariquezadoscontidos(incrementaraseguridadexurdicaeeconmicaparafomentarnovosservizosecontidos),ainteroperabilidade(potenciardispositivoseplataformascapacesdefalar entre si e servizos que se poden levar dunha plataforma a outra), e, finalmente, a segurida-de (facer a Internet mis segura fronte fraude, os contidos nocivos e os fallos tecnolxicos, todoisto co obxectivo de aumentar a confianza de investidores e consumidores).Sera interesante destacar que as previsins con respecto a estes avances son bastante favorables. Porunhaparte,osnovosmodelosdenegociosfavorecernocrecementoeoemprego;poroutra,osmercados de contidos en lia estanse a triplicar en Europa occidental, chegando a multiplicarse o seuconsumo por 10. Con todo, para a creacin dun espazo nico europeo da informacin eficaz e segu-ro necesaria a aplicacin dunha serie de proxectos estratxicos.CmpremencionaraposicinespecialmenteatrasadadeEspaanestembito.Aporcentaxedepoboacinconaccesoabandaanchasitasepordebaixodamediaeuropea(25pases),nun13,2%, fronte ao 14,8%7; o mercado de contidos dixitais anda non creceu en todo o seu poten-cial; o e-goberno en Espaa queda atrs en relacin cos pases europeos anda que ten aplicacinssingulares que son das mis avanzadas e en servizos aos cidadns tamn se atopa por debaixo damedia europea. Ademais, segundo o ltimo informe da OCDE8, as tarifas espaolas de conexin Internetsitanseentreasmiscarasecunhavelocidadeandamoibaixa.Estesdatosmostrananecesidade de incidir no mbito das TIC dun xeito contundente para alcanzar os obxectivos marca-dos pola UE.A segunda prioridade da iniciativa i2010 refrese innovacin e ao investimento en investigacin.Neste mbito, as TIC realizan unha importante contribucin ao crecemento e o emprego en Europa. necesario constatar que unha terceira parte das vendas de TIC no mundo corresponde a Europa,ademaisdeserldermundialencomunicacinselectrnicaseserunhaprodutoradestacableennanoelectrnica, microsistemas e sistemas incorporados. Emporiso, o investimento europeo en TIC,esencial para que o sector siga xerando crecemento e emprego, insuficiente, por debaixo do obxec-tivo proposto en Barcelona de destinar o 3% do PIB en investimento a I+D e por detrs dos seus com-petidores a nivel internacional (vxase o cadro inferior). Sobre todo, as cifras en relacin ao investi-mentoporhabitantedemostranqueEuropa(EUR80)estata5vecespordebaixodeEEUU(EUR350) e Xapn (EUR 400). Estes datos quizais non sorprenden aos insiders (universidades, centrosde investigacin e excelencia, etc.), dicir, aos que xa solicitaron investimentos para as sas investi-gacins, que observaran que o camio administrativo para obter os fondos frecuentemente longoe pedregoso. Tamn, e de novo, Espaa se sita nos ltimos postos en canto a I+D destinado a TICpor parte do sector empresarial, un 0,1% do PIB, por detrs do xa reducido 0,3% de media dos pa-ses da UE.7Vxanse datos de Eurostat enhttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=1996,45323734&_dad=portal&_schema=PORTAL&screen=welcomeref&open=/&product=Yearlies_new_science_technology&depth=3 e Spain. i2010 Annual Report 2007http://ec.europa.eu/information_society/newsroom/cf/itemlongdetail.cfm?item_id=3303.8Information and Comunication Technologies. OECD Communication Outlook, 2007,http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/9307021E.PDF.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2324A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Cadro 2: Investimento en investigacin sobre as TICA iniciativa i2010 pretende diminur os obstculos que xorden entre os resultados da investigacin eos beneficios econmicos. Co fin de fortalecer a posicin de Europa en materia de TIC, a Comisinpuxo en marcha o Stimo Programa Marco (7 PM)9, que propn un incremento do orzamento deinvestigacin para as TIC, que chegue a mis de 9000 millns de euros, e o novo Programa para aCompetitividadeeInnovacin(PCI)10,deestmuloinnovacineacompetitividadeatravsdunmellor e maior uso das TIC.En relacin con esta segunda prioridade da iniciativa i2010, sera importante destacar as tres directri-ces integradas que nos ofrece a nova Estratexia de Lisboa para fomentar o coecemento e a innova-cin,eondehaberaquesubliaropapelimportantequerepresentanasrexinseosmunicipios.Estas tres directrices propennos unha serie de medidas fundamentais para incrementar e melloraro investimento en I+D, facilitar todas as formas de innovacin e a extensin e o uso efectivo das TIC,construndo asemade sociedade da informacin inclunte.Neste sentido hai que destacar a presenza de diversos grupos territoriais (clusters) dedicados a poten-ciar a investigacin en I+D en pases como Finlandia, Reino Unido, Alemaa, e no sur e leste de Francia,entreoscalesteranunpapeldestacadoosgrupossituadosenle-de-France(Francia)eOberbayern(Alemaa), cun investimento en I+D de 14,671 e 6,989 millns de euros respectivamente.Se nos fixamos en Espaa, o Ministerio de Industria, Turismo e Comercio elaborou o Plan Avanza cofin de desenvolver a sociedade da informacin e alcanzar a converxencia con Europa. Este plan enla-za coas principais polticas europeas e as lias estratxicas mencionadas na iniciativa i2010. Por tanto,a consecucin integrada e coordinada dos seus obxectivos convrtese nun imperativo dado o atrasoespaol en materia de TIC.Finalmente, a terceira prioridade da iniciativa i2010 a mis relevante no mbito de administracinelectrnica est dirixida inclusin, mellora dos servizos pblicos e da calidade de vida. Estaprioridade pretende conseguir que as TIC non tean reservas para ningun e beneficien a todos oscidadns, e deste xeito lograr que os servizos pblicos sexan mellores, mis rendibles e mis accesi-bles. Cabe mencionar o novo matiz da rendibilidade dos servizos pblicos on line, referndose aosInvestimento do sector privado 23 millardos de 83 millardos de 40 millardos de Investimento do sector pblico 8 millardos de 20 millardos de 11 millardos de Habitantes 383 millns 296 millns 127 millnsInvestimento/habitante 80 350 400 I+D sobre TIC como % 18% 34% 35%da I+D totalI+D sobre TIC8UE-15 EEUU XapnFonte: IDATE (para UE-15); OCDE.9Vxase http://cordis.europa.eu/fp7/home_es.html.10Vxase http://ec.europa.eu/enterprise/cip/index_en.htm.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 24grandes investimentos que algunhas administracins pblicas realizaron para pr en marcha os seusservizoselectrnicos,peroconresultadosmodestosnoseutakeup polacidadanaeasempresas.Enmarcado neste apartado social, elaborouse o Plan de accin para o e-goberno en 2006, que des-cribiremos moi brevemente a continuacin.O Plan de accin i2010 para o e-goberno en EuropaO Plan de accin para o e-goberno ten a finalidade de contribur s polticas comunitarias europease componse de cinco grandes obxectivos para o e-goberno. A Comisin Europea proporciona apoioa estes cinco obxectivos do plan a travs de, principalmente, das accins: medindo e compartin-do, as como mediante o impulso de proxectos a travs dos fondos europeos e o co-financiamentodas iniciativas.O primeiro obxectivo anunciado polo Plan de accin non deixar de lado ningn cidadn mediantea loita contra a fenda dixital e polticas de integracin baseadas nas TIC. As mesmo, a consecucindeste obxectivo est destinada a incrementar o impacto social, asegurndolles a todos os cidadns obeneficio dos servizos do e-goberno, a travs dunha serie de medidas estratxicas.O segundo obxectivo clave do Plan de accin i2010 consiste en lograr que a eficacia e a eficienciasexan unha realidade contribundo a unha alta satisfaccin do usuario cos servizos pblicos, alixeiran-do a carga administrativa en cidadns e empresas (especialmente as PEME), e incrementando a efi-cacia, a transparencia e a accountability do sector pblico a travs do uso innovador das TIC. Nestesentido,unhaanlisedosprogresosrealizadosdentrodomarcocomparativoi2010demostraqueestaronlinenonsuficiente,sennqueamadurezadosservizoselectrnicosprestadospolasadministracins pblicas ten que estar en lia coa sofisticacin (ver cadro embaixo) do seu uso porparte dos seus clientes, os cidadns e empresas. E isto s se lograr claramente demostrando unaspecto innovador (en comparacin coas canles tradicionais) as como valor engadido na prestacindo servizo.25A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Cadro 3: Niveis de diferentes pases en sofisticacin global on line monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2526A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA O terceiro obxectivo presentado dentro do Plan de accin a implantacin de servizos clave de gran-de impacto (iniciativas insignia), tales como a contratacin pblica ou a facturacin electrnica, coaque se prevn uns aforros anuais de mis de 50.000 millns de euros en toda a UE, ademais de che-gar ao 100% de dispoibilidade de e-contratacin electrnica en 2010.NocampodafacturacinelectrnicacabemencionaroprogramaElectronicInvoicingdeDinamarca11, que, xuntamente co eHandel.no12de Noruega (este, referente contratacin electrni-ca), foron considerados gaador e finalista, respectivamente, como mostras de boas prcticas poloeEurope Awards 200513. O proxecto dans constite un exitoso exemplo de asociacin pblico-priva-da.Asaimplantacinsupuxounhamelloradosprocesosinternostantonogobernocomonasempresas coa utilizacin de tecnoloxa segura e amplas innovacins no back office. Un valor engadi-do deste proxecto a toma en consideracin das PEME hora de facilitar a e-facturacin e a propor-cin de formacin aos empresarios para despois poder utilizalo. O resultado do proxecto foi a rea-lizacinde15millnsdetransaccinsaoanocunaforrode120-150millnsdeeurosaoano.En2005 a taxa de uso chegou ao 95%. Iso si, a realizacin do proxecto aprobouse en forma de lei, moti-vo polo cal a sa implantacin foi de carcter obrigatorio para as todas as organizacins que realiza-sen transaccins coa Administracin pblica.OeHandel.no consistenunprovedorprivadodeservizodecontratacinelectrnicaencaixandocunhamisinpblica.Oobxectivodestaferramenta,xestionadaporunsecretariadoespecialeencoordinacin co Ministerio de Modernizacin, a mellora do marco regulador en auditoras, contase orzamentos. O seu uso supuxo significativos aforros en trmites administrativos e empresariais e enprezos do provedor. O resultado da sa implantacin comportou, en 2005, que 32 entidades pbli-cas e 233 provedores usasen eHandel con, aproximadamente, 2,9 billns de euros en custos de ope-racins (20% do total). A diferenza da experiencia danesa, este proxecto lanzouse desde unha pers-pectiva voluntaria, incentivando e convencendo os socios das vantaxes do seu uso. Xunto coa factu-racin e a contratacin electrnica, atopamos tamn outras iniciativas que se presentan como promi-nentes e prometedoras; seran os servizos dirixidos s persoas maiores e, sobre todo, na rama de pres-tacins sanitarias, onde o obxectivo final por parte da UE a creacin de good health systems, enlugar de illness systems, debido, principalmente, a que o 90% dos recursos estn dedicados a tratarenfermidades e non a promover unha boa sade, segundo declaracins de David Byrne, ex-comisa-rio europeo de Sade.O cuarto obxectivo do Plan de accin para e-goberno fomentar o uso de instrumentos facilitado-resclave,entreeles,ossistemasinteroperablesdexestindeidentificacinelectrnica.Conesteobxectivo pretndese cumprir coa aplicacin de medidas como a creacin dunha folla de ruta parainstaurar un marco europeo de e-ID baseado na interoperabilidade e o recoecemento mutuo, acor-dar especificacins comns e realizar proxectos piloto de sistema de e-ID interoperables en servizostransfronteirizos.11Vxase http://www.oes.dk.12Vxase http://www.ehandel.no/index_en.php.13 eEurope Awards promove o intercambio de boas prcticas en mbitos relacionados co e-goberno e con outras reas como a e-sade e a e-educacin coa finalidade de recoecer e adoptar as mellores prcticas. Vxase http://www.eipa.eu/eEurope_Awards/index.htm.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2627A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Un exemplo neste caso o recente e en fase de penetracin DNI electrnico14ofrecido por Espaa.Este novo DNI, iniciativa do Ministerio do Interior e implementado pola Direccin Xeral de Polica, per-mite facer trmites completos coas administracins pblicas a calquera hora do da sen ter que despra-zarse nin facer colas, realizar transaccins seguras con entidades bancarias, realizar compras asinadas atravs da Internet e utilizar o ordenador persoal de forma segura. Unha moi boa (e necesaria) noticiapara os cidadns espaois na que s queda por ver como, a que nivel e con que rapidez, os distintosniveisadministrativossoncapacesdeharmonizarosseussistemasdexestine,comoconsecuencia,acelerar a introducin deste facilitador. Este proxecto vai en consonancia con Europa, que est a vercomorecentementevariospasesestnaimplementarsistemasdeidentificacinelectrnicaparaosseus cidadns. Por exemplo, o caso de Blxica un dos mis avanzados, as como a e-card sanitaria, quexa est en uso para toda a poboacin austraca para os servizos sanitarios. Actualmente estase a levaracabounproxectoeuropeodeinvestigacinlideradopoloInstitutfrInformationsmanagementBremen e financiado pola Fundacin Volkswagen no cal se analizan as caractersticas de tales procesosencatropasesescollidos(Alemaa,Austria,BlxicaeEspaa)enoqueoInstitutoEuropeodaAdministracin Pblica exerce de responsable/coordinador para o caso espaol.Na mesma lia atopamos o ID interoperable sueco, que consiste nun e-servizo de cooperacin entrea Oficina de Rexistro de Compaas Suecas e a Axencia Tributaria sueca para as ofrecer un mellor ser-vizo aos empresarios. A aplicacin presenta un punto nico para cubrir os formularios para as dasautoridades e tamn para clasificar aplicacins asinadas con ID electrnicas. Grazas a este novo ser-vizo agora mis doado e rpido rexistrar unha compaa, o cal supn un grande impacto para osusuarios e a economa, ademais dun importante aforro de tempo e dieiro para o goberno. Tamn importante destacar que a informacin dos novos formularios se integra directamente no back-offi-ce respectivo e que se trata dun proxecto en marcha con expectativas de estender o servizo a outrasautoridades. Ata o momento, os resultados indican que un servizo cun uso significativo, con 2,1millns de declaracins de impostos electrnicas arquivadas.Finalmente, o quinto obxectivo do Plan de accin pretende reforzar a participacin e o proceso demo-crtico da toma de decisins en Europa. Este ltimo obxectivo vn impulsado pola demanda de maiorparticipacin por parte dos cidadns, que cada vez estn mis e mellor informados. Anda que haique diferenciar bastante a quen (grupo de poboacin), como (que instrumentos, sexa a Internet, otelfono, etc.) ou en que momento (tempo) se dirixen consultas electrnicas, as TIC teen un granpotencial neste mbito e poden ser utilizadas para a implicacin dos cidadns. Este obxectivo pretn-dese lograr a travs da aplicacin de medidas como testar ferramentas TIC que faciliten a transparen-cia e a participacin pblica no proceso democrtico de decisin, realizar unha accin preparatoriasobre ferramentas TIC que permitan perfeccionar o proceso de decisin parlamentario e establecerformas avanzadas de e-democracia como prioridade do programa de investigacin TSI dentro do 7Programa marco.Neste sentido, o proxecto e-Voto de Estonia15merece especial mencin. Estonia, un pas lder (sobretodo entre os pases da ltima vaga de chegada UE) no uso das TIC, o primeiro exemplo de votopola Internet nunha contenda electoral, concretamente as eleccins municipais de 2005. Cabe men-cionarqueaintroducindoe-votofoiposiblegrazasexistenciadeinfraestruturastecnolxicasnecesarias para a votacin va Internet. Os resultados da eleccin mostran como a idade unha cate-14Vxase http://www.dnielectronico.es/.15Vxase http://www.vvk.ee/engindex.html.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2728A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA gora clave na votacin pola Internet, xa que maioritariamente foron os mozos (30-39 anos) os usua-rios deste novo modo de participacin, tal e como se pode observar no grfico inferior16.Cadro 4: Idade e modo de participacinOutro aspecto interesante que observamos no grfico a similitude entre a curva de non votantes eos votantes pola Internet, que nos leva conclusin que o e-voto ten un impacto significativo e unefecto innovador na participacin electoral da mocidade. O impacto do e-voto entre a poboacin demis idade , non obstante, moito menor. Por tanto, as novas tecnoloxas, aplicadas no mbito daparticipacin, poden ter impactos positivos en certos sectores sociais como o mostrado no caso deEstonia.Estecasotamnamosacomounbaixocusto,unhainmersinefectiva,transparencianainformacin e o fomento da confianza dos cidadns se transforma nun claro valor pblico.Cada un dos obxectivos expostos no Plan de accin vai acompaado dun conxunto de medidas e pro-gramas que a Comisin Europea, en colaboracin cos estados membros, o sector privado e a sociedadecivil, levar a cabo para a consecucin das expectativas anunciadas no Plan. Desta forma, o e-gobernopretende converter as administracins pblicas europeas nun sector caracterizado pola efectividade e ainnovacin como base esencial para unha Europa competitiva a nivel global.A IV Conferencia Ministerial da Comisin Europea17, celebrada os das 20 e 21 de setembro de 2007en Lisboa baixo o lema Colleitando os beneficios do e-goberno, foi o marco de presentacin da16Breuer, Fabian e Trechsel, Alexander, E-voting in the 2005 local elections in Estonia, European University Institute, Florence 2007(http://www.coe.int/t/e/integrated_projects/democracy/02_Activities/02_e-voting/00_E-voting_news/FinalReportEvotingEstoniaCoE6_3_06.asp#TopOfPage).17Declaracin Ministerial da 4 Conferencia Ministerial sobre e-Goberno, Lisboa, 21 de setembro de 2007,http://www.megovconf-lisbon.gov.pt/images/stories/ministerial_declaration_final_version_180907.pdf.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2829A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA situacinactualeosavancesnocampodoe-gobernoporpartedosdiferentespasesmembrosimpulsores. Na Conferencia Ministerial, ademais da sinatura por parte dos estados membros dunhadeclaracin conxunta sobre o e-goberno, onde ratificaron o seu compromiso para seguir mellorandoos servizos pblicos ofrecidos aos cidadns e empresas a travs do uso das TIC, os ministros tamnconvidaron a Comisin a realizar diversas tarefas, das cales destacan: apoiar e facilitar a cooperacinentre os estados membros, finalizar a mediados de 2008 o traballo relacionado co programa IDABC(InteroperableDeliveryofPan-EuropeaneGovernmentServices),continuarcousodeinstrumentosrelevantes para impulsar anda mis a axenda de e-goberno en Europa, facilitar a cooperacin entreestados membros na reducin da carga administrativa e a implantacin da folla de ruta do e-gober-noinclusivo,definirfuturosmecanismosdesoporteparapotenciarae-participacin,proseguirosesforzos para garantir a eficacia no intercambio de boas prcticas de e-goberno, seguir desenvolven-do sofisticadas prcticas de medicin, e definir e apoiar a investigacin en e-goberno.As TIC e a Administracin pblica, a prol do crecemento e o emprego:Visin ou misin?Tal e como indicamos anteriormente, a iniciativa i2010 enmrcase dentro do relanzamento da novaaxenda de Lisboa, que constite un elemento clave da poltica europea. En relacin co sector pblico,este debe constitur o catalizador da competitividade e o benestar da sociedade para chegar a admi-nistracins pblicas modernas e innovadoras inclundo todos os seus actores: cidadns e empresas.Neste aspecto, cabe destacar o papel especial que as administracins rexionais teen no mbito doe-goberno. fundamental que os gobernos locais e rexionais en Europa sexan totalmente conscien-tes dos retos que se abordan e adopten fortes medidas polticas e operativas para implementar i2010.A estimulacin, o establecemento do camio, a coordinacin con outros niveis administrativos e asa harmonizacin son as caractersticas clave para fomentar o importante papel dos gobernos rexio-nais no e-goberno. A sa tarefa fundamental para converter a delegacin de tarefas e responsabi-lidades,nosentidodeabrirestruturasadministrativas,nunhaprcticacomn.portodosestesaspectos polos que municipios, provincias e rexins poden facer moito para crear as mellores condi-cins posibles para un proceso como este.Ademais, agora o momento de definir os novos obxectivos para o novo perodo a partir de 2007,unsobxectivosquesexancoherentescoasnecesidadesdoscidadnseasempresase,sobretodo,cunhaclaravisindefuturo.Comoexemplodestacableatopamosareducinnun25%dacargaadministrativa para os cidadns e as empresas, que est inscrita no programa de goberno holands,exemploseguidoagorapolaCEnasacomunicacinaoConsello;tamnseraunboexemplodeobxectivo o propsito de realizar calquera procedemento administrativo en s tres ou cinco etapasou implicando como mximo catro axencias/entidades pblicas.Unido necesidade de definir obxectivos para o novo perodo atopamos tamn a necesidade de con-verter os sistemas de administracin pblica, que antes estaban separados, en sistemas interopera-bles e interconectados a travs da apertura das estruturas administrativas. Por exemplo, en cuestinsde identificacin e autenticacin electrnicas, en once-only ou provisin de datos, en contido pbli-co reutilizable, etc.As mesmo, necesario potenciar o papel do goberno como provedor de servizos con valor engadi-do, convertndoo nun instrumento eficaz, rpido, simple e de alta calidade, onde as entidades inter-nas sexan os actores clave no proceso de xestin do e e da modernizacin, utilizando o outsour-cing s nas cuestins tcnicas. Neste sentido, hai que destacar o feito de que xa se teen posto enmonografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 2930A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA marchadesdeasdistintasadministracinspblicasdiferentesproxectoseiniciativasdestinadosafacer destes obxectivos unha realidade.Tamn de vital importancia ter en conta cales son as aptitudes axeitadas dos funcionarios en e-goberno(e a sa formacin), entre as que destacan as aptitudes hard, que implican un coecemento tcnicodas TIC, e as aptitudes soft moito mis relevantes nunha Administracin intelixente, que implicana adquisicin de novos mtodos de traballo, a gobernanza en rede, compartir informacin, a cesin edelegacin de poder, etc.En definitiva, o desenvolvemento pleno da sociedade da informacin na UE exixe a necesaria partici-pacin dos estados membros, das institucins europeas, da industria, da sociedade civil e doutras par-tes interesadas. S mediante esta asociacin posible o mantemento da iniciativa i2010 como marcode referencia para as polticas europeas da sociedade da informacin e os medios de comunicacin.A consecucin dos obxectivos de i2010 e a superacin dos retos a que se enfronta a UE son condi-cin necesaria para a aplicacin da nova Estratexia de Lisboa para o crecemento e o emprego. Estaaproximacin conxunta ante o desenvolvemento da sociedade da informacin ten que ser equilibra-da, coordinada e avanzar con paso firme para non entorpecer o bo funcionamento da Administracinpblicaecaer,polotanto,noefectocontrario,comoamidoseexemplificacoametforadoeGovernment, eHealth, eLearning... e-nough!. As TIC deben contribur modernizacin do sectorpblico, a un funcionamento mis eficiente e eficaz deste sector e, como consecuencia, ser un impul-so para o crecemento e o emprego. Este lema tamn vlido para Espaa e s se pode realizar copleno apoio e liderado da clase poltica.monografia15-PARTE1-171108.qxd17/11/0816:57Pgina 30137A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA FAVORECE A INTERNET A RELACIN DA ADMINISTRACIN COA CIDADANA?AutorCarlos M. Otero Surezmono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 137mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 138139A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA IntroducinVivimosnunmundoenqueatecnoloxaformapartedasnosasvidas.Oscambiosprodcenseaonoso arredor a gran velocidade, ofrecndolles aos cidadns toda unha serie de comodidades que haipoucos anos seran impensables. O acceso informacin e s comunicacins cada vez mis rpidoe fiable, permitndonos, en tempo real, dispor de toda clase de datos sobre calquera tema, vinte ecatro horas ao da, trescentos sesenta e cinco das ao ano. Foi, e , o desenvolvemento das tecnolo-xas da informacin e a comunicacin, as TIC.Un deses cambios, quizais de entre os mis importantes, foi a aparicin da Internet. A rede de redes,comosvecessedenomina,permitiulleaopblicoenxeralaccederatodaclasedeinformacindesde a sa propia casa, estableceu uns sistemas de comunicacin instantnea, cara a ou desde cal-quera lugar do planeta, cun custo exiguo en relacin con todos os datos manexables e transferibles.Estes cambios na sociedade non foron alleos s administracins. Hoxe en da comprobamos que, senon todos, a maior parte dos entes administrativos, a calquera nivel, dispoen de pxinas web e sis-temas de comunicacin e datos que lle permiten ao administrado o cidadn acceder a toda unhaserie de servizos que, doutra maneira, suporan ter que acudir ao portelo tradicional, cos custos entempo, dieiro e molestia que todo iso supn.Hoxe xa clsica a definicin de administracin electrnica (tamn chamada e-administracin) comoa aplicacin de tecnoloxas avanzadas da informacin e as comunicacins aos procesos das adminis-tracinspblicas.Isosupnaimplantacin,porpartedasadministracins,detodaunhaseriedemedios tcnicos, tanto a nivel de hardware (equipos, servidores, redes, etc.) como de software (pro-gramaseaplicacins)necesariosparaaprestacindosservizosearealizacindosprocedementosque lle son propios, tanto a nivel interno como nas relacins cos cidadns.mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 139140A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Anda que a aplicacin de tecnoloxas a nivel de comunicacins internas das administracins xa exis-ta, a aparicin da e-administracin como tal non se produciu ata que os cidadns tiveron acceso aossistemas de comunicacin global, isto , a Internet. A Internet veulle abrir as portas da Administracinao pblico, tanto hora de dar a coecer esa Administracin, ata agora opaca e afastada da realida-de dos cidadns, como hora de se relacionar con ela, permitindo a tramitacin de procedementos,a maior rapidez neles, dando un acceso fcil e cmodo informacin administrativa, reducindo cus-tos e molestias e abrindo vas de participacin directa por parte dos cidadns.Veremos a continuacin os cambios que nas relacins entre cidadana e Administracin supuxo a apa-ricin da Internet e da administracin electrnica, tanto os seus aspectos mis favorecedores comoos problemas derivados deste novo tipo de administracin.Aspectos favorables da administracin electrnicaA administracin electrnica un mecanismo de xestin pblica baseado no establecemento das rela-cins entre Administracin e cidadn a travs das TIC. Desde o momento en que o cidadn exixen-teecrticoparacoaAdministracin,estadeberesponderofrecendotodaunhaseriedeservizosdemandados pola sociedade, como por exemplo:- Servizos de mellora do benestar social e acceso informacin: boletns oficiais e lexislacin,busca de emprego, axudas e subvencins, cultura, etc.- Servizos procedementais e de tramitacin: trmite dos procedementos administrativos por vatelemtica.- Servizos relacionados coa opinin pblica e toma de decisins: enquisas, foros, voto electr-nico (este anda non moi desenvolvido no contexto europeo; en cambio en Latinoamrica siest bastante estendido o voto electrnico como forma de combater a fraude electoral).Servizos de informacinHoxe en da todas as administracins, tanto na sa esfera europea ou estatal como a nivel de comu-nidade autnoma ou Administracin local, dispoen de pxinas web gratutas en que calquera cida-dnpodeconsultar,descargarnoseuordenadoreimprimirosboletnsoficiais.Esteunmedioimportantsimo hora de lle facer accesible cidadana toda a normativa que afecta a sociedade eos entes pblicos e privados, non s dando acceso aos ltimos boletns publicados, senn facilitan-do tamn acceso a ficheiros histricos ata o ano 1995 no caso do BOE, por exemplo, con poten-tesmotoresdebuscaquefacilitanoaccesoadisposicinsque,doutramaneira,seradifcildispordelas.Ademais,ossistemasdedescargasonentodososcasosenformatosestndardeficheiroAdobe PDF e HTML fundamentalmente, o cal garante a facilidade hora de visualizalos e imprimi-los, sen ter que dispor de complexas e custosas aplicacins hora de empregalos.En relacin co sinalado anteriormente, tamn destacable o feito de incorporar en todas as pxinasweb das distintas administracins enlaces directos a informacin sobre lexislacin en xeral, transcri-cins mis facilmente lexibles das normas publicadas nos distintos boletns, a cal se centra funda-mentalmentenaquelanormativadirectamenterelacionadacoaAdministracinoferentedesainfor-macin. o caso, por exemplo, das pxinas web da Seguridade Social ou da Axencia Tributaria, quecentran a informacin normativa en aspectos laborais e de cotizacins, afiliacins ou pensins (a pri-meira) e en normas fiscais (a segunda).mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 140141A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Ademais de informacin lexislativa, a administracin electrnica procura ofrecerlle cidadana outrotipo de informacins que mis directamente poden afectala ou ser de especial interese. Os distintosrganos administrativos incorporan nas sas pxinas web toda clase de accesos directos, usualmen-te baixo denominacins do tipo informacin de interese ou similares, que recollen todos aquelesprocedementos que son de especial importancia ou de frecuente consulta por parte do administra-do. o caso, por citar algn exemplo, da informacin referente a prestacins (sexan por desempre-go, pxina web do Servizo Pblico de Emprego, INEM, sexan por xubilacin ou prestacins sociais,recollidas na pxina web da Seguridade Social, etc.) ou, en certos momentos puntuais ou determina-daspocasdoano,comoocasodacampaadoimpostosobrearenda,paraacalaAxenciaTributaria dispn un enlace practicamente a toda pantalla na pxina inicial da axencia, dando accesoa todos os trmites, consultas, preguntas frecuentes e modelos e formularios a travs dun s clic.Non podemos obviar, no referente aos servizos de informacin prestados pola Administracin a tra-vs da Internet, o paso dado polos rexistros da propiedade e mercants hora de lle dar acceso aopblico en xeral a todos aqueles datos incorporados neses rexistros e que son de libre acceso. Atanon hai moito tempo, dispor de informacin mercantil de sociedades ou datos sobre titularidade ecargas de predios requira molestos desprazamentos s oficinas dos rexistros hora de presentar assolicitudes, e novos desprazamentos para a recollida das notas simples ou as certificacins, xa que erae bastante raro que se expedisen tales documentos no mesmo momento da solicitude. Hoxe porhoxe, dispondo dunha simple clave de usuario e un contrasinal, que se poden solicitar directamentea travs da web dos propios rexistros, posible acceder informacin mercantil on line de modo ins-tantneo, ou ben pdense recibir os datos sobre predios a travs de correo electrnico, todo iso incor-porando un sistema de pasarela de pagamento en dobre modalidade (pagamento por tarxeta a tra-vs de pasarela segura para usuarios non abonados ao servizo de informacin dos rexistros, ou paga-mento por domiciliacin bancaria para usuarios abonados).Outro aspecto destacable a posibilidade por parte do cidadn de enviar consultas s distintas admi-nistracins. Malia que este punto anda non se encontra moi desenvolvido, tanto porque non moitasadministracins ofrecen esta posibilidade como polo feito de que en calquera caso, e as o indicanclaramente nas pxinas web, as respostas no suposto de que se dean non sern vinculantes, con-sideroquepodeterunenormepotencialhoradellefacilitaraoadministradoasarelacincoaAdministracin e a realizacin dos diversos trmites.Detodososxeitos,ecalqueraquesexaotipodeinformacinrequiridapolocidadn,ademaisdafacilidade e rapidez hora de dispor dela, o feito de que a Internet permita o seu acceso a calquerahoraeencalqueradadoano,nonmisqueunhavantaxeengadidahoraderespondersdemandas dos administrados.Servizos procedementais e de tramitacinO trmite administrativo a travs da Internet supuxo unha revolucin nas relacins Administracin-cidadana; quizais fose o cambio mis importante e o que mis e mellores consecuencias para o cida-dn implicou.Probablemente, ao longo de toda a historia da Administracin, o procedemento administrativo foseocausantedesaeternacrticaedesconfianzaporpartedoscidadnsparaconaquela.EsavellaAdministracin do volva vostede ma, que con tanta irona citaba Larra a mediados do sculo XIX,ou que Quino, grande humorista grfico, ilustraba cunha vieta na cal un cidadn acuda a un por-telo e lle dica ao funcionario veo pedir unha autorizacin para pedir unha autorizacin.mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 141142A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Afortunadamente os tempos cambiaron, e a Administracin, dentro das posibilidades que as distin-tas leis, regulamentos e ordes lembremos que a Administracin vive constrinxida polas normas, nosentido de que se lle permite realizar aquilo que esas normas din, e dentro tamn do que as iner-cias de tempos pasados lle consenten, trata de lles facilitar os trmites aos cidadns, ben sexa a tra-vs da simplificacin dalgns deles, ben sexa dndolle ao cidadn a posibilidade de iniciar os trmi-tes e facer o seguimento destes referido comprobacin por parte do cidadn da situacin do tr-mite, e referido tamn posibilidade de completar ou mellorar ese trmite sexa voluntariamente ouen resposta a un requirimento por parte da Administracin por va telemtica.Evidentemente, a posibilidade de iniciar un procedemento administrativo non sempre posible pormedios telemticos, normalmente porque habitual a necesidade de presentar certos documentosadicionais instancia pola cal se inicia ese procedemento. Pero, en xeral, para aqueles trmites quenon requiren a incorporacin de informacin adicional en papel, hoxe en da practicamente todas asadministracins lles facilitan aos cidadns a travs das sas pxinas web a presentacin de distintosformularios, escritos ou instancias. Sirvan como exemplo a tramitacin de altas ou baixas de traballa-doresnaSeguridadeSocial,quedaposibilidade,atravsdoSistemaRED(acrnimoderemisinelectrnica de documentos) de xerar pola Internet os formularios TA-2 requiridos para ese trmite; dosistema Contrat@ do Servizo Pblico de Emprego, que permite o rexistro on line por parte de empre-sasecolaboradoressociaisdosdistintoscontratosdetraballo,oudaoficinavirtualdaAxenciaTributaria, a travs da cal poden presentarse toda clase de declaracins fiscais, sexan con resultado apagar ou sen pagamento, ou de tipo informativo.Servizos relacionados coa opinin pblica e a toma de decisinsOconceptodedemocraciaelectrnica,entendidocomoaparticipacindoscidadnsnatomadedecisins polticas e a posibilidade de votar electronicamente, un tipo de servizo que se atopa andanunha fase embrionaria. Tal e como se pode comprobar visitando as pxinas web das diversas admi-nistracins, a opinin do cidadn unicamente se recolle en foros ou en enlaces habilitados para enviarsuxestins, todo o cal evidentemente non ten por que ser tido en conta por parte da Administracin.Omesmoocorrenotocantesenquisas.AsenquisasdecoberturaobrigatoriarealizadaspoloInstituto Nacional de Estatstica ou os seus homlogos das distintas comunidades autnomas, que sison de importancia hora de tomar decisins sobre distintas polticas e actuacins, seguen a remitr-selles aos enquisados en formato papel, dando como nica opcin hora de acelerar o procedemen-to o envo do cuestionario va fax.En resumo, as vantaxes fundamentais derivadas da aparicin da administracin electrnica, comnsa calquera servizo prestado por esta, son as seguintes:- Aumento na eficacia e eficiencia da Administracin, dado que se reducen os tempos de tra-mitacin e como consecuencia diso prodcese un aforro econmico.- Sistematizacin e simplificacin dos procedementos administrativos.- Faciltaselles a difusin da informacin administrativa aos cidadns, ao dar un acceso a ela deforma rpida, cmoda e sinxela na maiora dos casos.mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 142143A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA Problemas suscitados como consecuencia da administracin electrnicaA aparicin da administracin electrnica e das novas relacins Administracin-administrado derivadasdo uso da Internet non veu reportar unicamente vantaxes. Os problemas derivados destas novas rela-cinsedombitodetraballosonnumerosos,enalgncasopodenchegaraincidirnegativamentenesas relacins. A continuacin analizaremos, brevemente, os aspectos negativos derivados da Internete da administracin electrnica que son, ao meu xuzo, os mis importantes. Debemos destacar, encalquera caso, que a maior parte deses problemas xorden no captulo referente aos servizos de trami-tacin, non existindo practicamente no referente ao resto de servizos (informacin ou participacin).A responsabilidade do cidadn e a diminucin da carga de traballo funcionarialDesde o momento en que a Administracin lle facilita ao cidadn a realizacin de trmites e que este,aproveitando esa facilidade, asume realizalos, dse o paradoxo de que o cidadn se converte en fun-cionario virtual. Efectivamente, o cidadn comproba con satisfaccin que non ten que desprazarse soficinas da Administracin, nin ten que esperar facendo colas, nin ten que adaptar os seus horariosaos da Administracin a que debe acudir. Non obstante, poucas veces o administrado virtual cons-cientedeestarasumindoopapelquellecorrespondeaofuncionarioquerealizaraesetrmitenaAdministracin. Deste modo, o propio cidadn o que se fai responsable dese trmite (poamos porcaso, mecanizar unha alta dun traballador a travs do sistema RED incorrectamente, coas consecuen-cias sancionadoras que diso poden derivar), ao tempo que un trmite menos que realizara o fun-cionario correspondente.Esta transferencia da carga da tramitacin ao cidadn pode levar, mesmo, a situacins de subactivi-dade nalgunha Administracin feito que se est a producir nalgn caso concreto, con funcionariosque realmente estn quedando sen carga de traballo, o cal crea un efecto perverso absolutamenteindesexable, ao converter o trmite, por un lado, nun proceso eficaz desde o punto de vista da saconsecucinpero,poroutrolado,ineficientedesdeopuntodevistadairracionalidadequesupnque certos recursos humanos da Administracin queden inactivos.A seguridade no acceso aos sistemas da AdministracinUndosmaioresproblemasquesepresentanhoraderealizardistintostrmitesoreferenteaoaccesoaossistemaseservidoresquemanexanosdatosdasdistintasadministracins.obvioqueacceder a eses datos e traballar sobre eles require garantir que aquela persoa que entra no sistema ofai de forma autorizada e asumindo certo grao de responsabilidade sobre o que vai facer.O problema xorde non tanto polo tipo de mecanismos de seguridade empregados (o acceso s cha-madas pxinas seguras, identificadas habitualmente na Internet porque o protocolo de transferen-cia de hipertexto engade un s ao final: https//), dado que existen medios diversos que aseguran arestricin necesaria hora de acceder aos sistemas, como hora de traballar sobre os datos almace-nados, e incluso sobre as chamadas pasarelas de pagamento, que se empregan para poder efectuartransaccins seguras a travs da Internet, como na excesiva pluralidade de formas de acceso e na rela-tiva dificultade hora de obter as autorizacins pertinentes. As, podemos comprobar, vendo os mto-dos de acceso a diversas pxinas web de varias administracins, as variantes hora de entrar nas zonasseguras de cada unha delas. Sirvan como exemplos da pluralidade de mtodos os seguintes:- Axencia Tributaria: o acceso zona segura da web da AEAT, as como aos diversos trmitesque se poden realizar a travs dela, exixe ter instalado no navegador un certificado de clasemono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 143144A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA 2, como o facilitado pola Fbrica Nacional de Moeda e Timbre (FNMT), que se converteu nomis habitual. A Axencia Tributaria establece diversos niveis de acceso a travs deste certifi-cado, desde o de uso persoal para trmites propios ata o de acceso para outras administra-cins (por exemplo, para visualizacin de datos catastrais protexidos, dispoible para os con-cellos), pasando polo de colaborador social, que permite realizar operacins en representa-cin de terceiros e que empregado por profesionais independentes (require un acordo pre-vio entre a AEAT e o colexio profesional). Para obter este certificado o interesado debe acu-dir persoalmente Administracin da AEAT correspondente ao seu domicilio fiscal, onde oadministrador ou o delegado da axencia lle recolle a sinatura e lle d o acceso segundo a sasolicitude e requisitos por primeira vez. Para as sucesivas renovacins do certificado (bianual-mente) non necesario acudir de novo s oficinas da AEAT, xa que a actualizacin se poderealizar directamente accedendo pxina web da FNMT. O certificado s se pode traspasardun equipo a outro exportndoo con clave privada, non por copia directa do arquivo que ocontn.EstecertificadoemprgasetamnparaaoperativadaoficinavirtualdaXuntadeGalicia (Consellera de Facenda) e para o envo de partes de accidente de traballo (con ou senbaixa mdica) autoridade laboral a travs da plataforma Delt@ (declaracin electrnica detraballadores accidentados).- Seguridade Social (Sistema RED): para poder acceder oficina virtual da Seguridade Social, oSistema de Remisin Electrnica de Documentos (RED), emprgase un certificado denomina-do SILCON (arquivo que se descarga unha soa vez no disco duro do equipo desde o que sevaia acceder), o cal contn os datos do autorizado a entrar no sistema e que xerado polapropia Seguridade Social, e unha clave de acceso definible polo usuario. O arquivo que con-tn a clave pdese copiar dun equipo a outro libremente. A solicitude de acceso ao sistemarequire a sinatura dun contrato entre a Administracin e o usuario que non exixe despraza-mento Administracin, podendo remitirse por correo. No caso de usuarios profesionais queactenenrepresentacindeterceiros,requisitoprevioqueexistaacordoparatalesfinsentreocolexioprofesionalcorrespondenteeaSeguridadeSocial.Paradiversasoperativasaccdese a travs de web (altas e baixas de traballadores, modificacins de datos, certifica-dos de dbeda, etc.), mentres que para outras (transmisin dos documentos de cotizacin,TC1 e TC2) imperativo o emprego da aplicacin Winsuite da propia Seguridade Social, a calse instala no disco duro do equipo desde o que se transmiten os citados datos. Esta aplica-cin require o mesmo certificado SILCON que para o acceso web.- Rexistro Mercantil e da Propiedade: os rexistros empregan dous tipos de acceso segundo osdatos que haxa que transferir. Para acceder informacin rexistral sase unha clave de usua-rio e un contrasinal, ambos definibles polo usuario dndose de alta a travs da propia pxinaweb.Opagamentopoloservizo(porexemplo,pordisposicindedatosmercantsouporexpedicin dunha nota simple sobre un predio) pdese realizar con tarxeta de crdito a tra-vs dunha pasarela segura (por transferencia de datos a travs dunha entidade bancaria) ou,no caso dos usuarios abonados (profesionais), mediante domiciliacin bancaria e factura online. Se a operativa a realizar a transmisin de datos aos rexistros, en particular a legaliza-cin de libros contables e o depsito de contas anuais no Rexistro Mercantil, requrese un cer-tificado de clase 2 CA, expedido polo Servizo de Certificacin dos Rexistradores (SCR) e, polotanto, distinto do empregado pola AEAT o cal supn ter instalados os dous certificados eunhatarxetaelectrnicacunhaclaveinstaladanomicrochip.Paradispordestecertificadorequrese a comparecencia do solicitante no Rexistro Mercantil que lle corresponda segundoo seu domicilio, tras pedir cita previa, para que o empregado correspondente do rexistro ins-tale a clave elixida polo usuario na tarxeta e lle recolla a sinatura. O Rexistro Mercantil, ade-mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 144145A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA mais, non entrega o lector da tarxeta de forma gratuta (o usuario debe compralo). O accesodefinitivo ao sistema de transferencia de datos (chamado Hermes), polo tanto, require entrarna web do sistema Hermes coa tarxeta introducida no lector, activar o certificado e introdu-cir a clave que ha de corresponderse coa instalada no microchip da tarxeta.- Rexistro Mercantil Central: o RMC s permite a comprobacin e, pola sa vez, a solicitude dedenominacins sociais para a constitucin de sociedades mercants. Para entrar no sistema,emprgase unha clave de usuario e un contrasinal que son facilitados directamente polo pro-pioRMCunhavezasinadooacordoentreousuarioeeserexistroerecibidoporesteporcorreo. O pagamento polo servizo necesariamente por domiciliacin bancaria.- Sistema Contrat@ (rexistro telemtico de contratos no Servizo Pblico de Emprego): o acce-so ao sistema de rexistro de contratos de traballo por medio da oficina virtual do SPE/INEMpdese realizar por medio de certificado dixital (clase 2 CA da FNMT) ou por medio dunhaclave de usuario e contrasinal, definibles polo usuario. Requrese acordo previo asinado entreo usuario e a Administracin, que, como no caso do Sistema RED, non supn desprazamen-tos e pdese enviar por correo.Comosepodecomprobar,sesedispndeaccesoapxinasdediversasadministracins,pdensechegar a multiplicar os certificados dixitais instalados, as claves de usuario e os contrasinais, etc., coamolestia de ter que desprazarse o usuario para poder dispor do certificado requirido, ou ter, mesmo,que asumir un custo (caso do lector de tarxetas do Rexistro Mercantil). Neste sentido, deberase pro-ceder a unificar o mtodo de acceso a todas as administracins, permitindo realizar cun nico certi-ficado as operativas necesarias e tratando de evitar, en todo o posible, que o cidadn asuma custos,ben pola adquisicin de determinados elementos de hardware ou ben polo desprazamento do soli-citante s oficinas da Administracin para poder obter as pertinentes autorizacins. A obrigatoriedade no uso dos sistemas telemticos nos trmites administrativosEn contra do que se podera pensar, o emprego das oficinas virtuais e os trmites telemticos nonsempre son de uso voluntario ou opcional para o administrado. De feito, e segundo se puido com-probar en tempos recentes, diversas administracins tenden a establecer o portelo telemtico comoalgo obrigatorio: o caso por exemplo do Sistema RED da Seguridade Social (nos seus comezos ofre-case como unha opcin para as empresas, pero en caso de que tivesen bonificacins nas cotiza-cinseraobrigatoriooseuusosequeranseguirgozandodetalesbonificacins)ouaAxenciaTributaria, que estableceu desde este ano a presentacin da declaracin do imposto sobre socieda-des obrigatoriamente pola Internet (non se admite en papel na propia Administracin) ou o impostosobre determinados medios de transporte, o chamado imposto de matriculacin, que debe tramitar-se necesariamente pola Internet desde novembro de 2006 (curiosamente s para as declaracins aingresar. As declaracins con exencin ou non suxeicin ao imposto dbense tramitar en papel e naspropias oficinas da AEAT). Outro caso o de determinadas subvencins caso da Xunta de Galicia,cuxos impresos s son accesibles a travs de pxinas web e cuxa cobertura e validacin debe realizar-se, necesariamente, pola mesma va, anda que a presentacin definitiva dos impresos obtidos se rea-liza polo sistema tradicional.Resulta cando menos insidioso que determinados trmites sexan obrigatorios para o cidadn a travsda Internet. Primeiro, porque o cidadn non ten por que dispor da Internet (ben porque non quereou ben porque non pode, xa que anda hai zonas sen acceso Internet de alta velocidade), e, segun-do, porque, anda dispondo de acceso Internet, se lle est a impor ao cidadn a realizacin dunhasmono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 145146A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA actuacins que, como xa se dixo con anterioridade, lle supoen a asuncin de determinadas respon-sabilidades e dunha carga de traballo administrativo que non lle propia.Desprazamentos inevitables: os sistemas incompletosXasefixoreferenciaanteriormenteexistenciadediversostrmitesquerequireninevitablementeacudiraoportelodaAdministracincorrespondente,porrazndaincorporacindediversadocu-mentacin en papel xunto co impreso ou instancia referente ao trmite de que se trate, non caben-do en tales casos o trmite electrnico do procedemento.No entanto, hai casos en que, mesmo sendo obrigatoria a tramitacin do procedemento por va tele-mtica, o cidadn debe desprazarse ben para a presentacin de diversos documentos ou ben parapoder completar debidamente o trmite. o caso, por exemplo, do imposto de matriculacin, que,como xa indiquei, cmpre presentar obrigatoriamente a travs da oficina virtual da AEAT salvo paraos casos de exencin ou non suxeicin ao citado imposto, pero o pagamento da cota corresponden-te exxelle ao cidadn acudir a unha entidade bancaria para efectuar o pagamento, obtendo destexeito o NRC (nmero de referencia completo, cdigo nico correspondente a ese pagamento e queserve de certificado de telo efectuado) necesario para poder completar a presentacin da declaracindo imposto. Nun caso coma este, como se pode comprobar, para completar o trmite hai que dartres pasos: un primeiro acceso oficina virtual da AEAT para a xeracin da carta de pagamento, acu-dir entidade bancaria para efectuar o ingreso e obter o NRC, e un segundo acceso a esa oficina vir-tualparacompletarosdatoscoNRCobtidoerealizarapresentacindefinitivadadeclaracin.Omesmo sistema se segue no caso da oficina virtual da Xunta de Galicia.Casos coma estes demostran que en certos procedementos anda quedan opcins por facilitarlle aocidadn hora de asegurar unha prestacin de servizos de xestin plena e mis simplificada dentrodo que debe ser a administracin electrnica.A desatencin e a falta de axudas na xestin electrnicaUnhadasdificultadesconquehabitualmenteseencontraousuariodossistemasinformticosdasadministracinsafaltadeaxudahoraderesolverdbidasencantonavegacinatravsdaswebs e a forma correcta ou mis eficaz de realizar os trmites electrnicos.O exemplo mis destacado neste mbito, e que por circunstancias obvias lles corresponde sufrir aosprofesionaisquesededicanxestinadministrativaeasesoramentoaocidadn,aplataformaDelt@ do Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais, a travs da cal se tramitan os partes de accidentede traballo con ou sen baixa mdica e que ademais de uso obrigatorio. Anda que nos ltimos tem-pos a porcentaxe de fallos da web Delt@ se foi reducindo, non circunstancia estraa que se produ-zandeformarecorrentebloqueos,perdasdeinformacindespoisdemoitotempoempregadocubrindo a informacin requirida nos partes de accidente ou simplemente a imposibilidade manifes-ta de pasar de longo o portal de presentacin accedendo aos mens de operativa. Esta plataformaofrece axuda a varios niveis: por unha parte, un enlace na propia web a diversa informacin de ndo-le tcnica sobre formato dos partes ou das remesas de datos, pouco entendible para os non profe-sionais da informtica; un telfono 902 que en contadsimas ocasins obtn resposta, ben sexa por-quealiaestpermanentementeocupada,benporqueningnoperadorrespondechamada;e,por ltimo, un enderezo de correo electrnico que, pola mia experiencia e en reiteradas ocasins,xamais d resposta.mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 146147A ADMINISTRACIN ELECTRNICA DESDE UNHA PERSPECTIVA COMPARADA No extremo oposto, e penso que o modelo que todas as demais administracins deberan seguir,encntrase o Sistema RED da Seguridade Social, que en tempo real e cuns operadores sobradamen-tecualificados,tantoanivelinformticocomoaniveldostrmitesadministrativospropiosdaAdministracin de que dependen, ofrecen o mellor nivel de axuda e informacin, incluso con guiadoa travs da propia web seguindo os pasos do usuario por visualizacin in situ do acceso deste. inadmisible, polo tanto, establecer unha operativa inclusive obrigatoria para certos trmites casodeDelt@senqueasadministracinsofrezan,aomesmotempo,esirvaoexemploanteditodoSistema RED da Seguridade Social como o que debera ser sempre, unha axuda e unha informacinao usuario, en definitiva ao administrado, dun modo sinxelo, en tempo real, con operadores que res-pondan cando iso necesario e coecedores dos sistemas empregados, cunhas pxinas web sinxelase intuitivas e cuns enlaces a axudas sobre as mesmas plataformas web que sexan claras, sinxelas ecompletas.ConclusinsNon cabe dbida de que a administracin electrnica o futuro chegado ao presente, e que proba-blemente a totalidade de trmites posibles coas administracins se acaben realizando, se non unica-mente, polo menos na sa inmensa maiora, por va telemtica, inclusive con achega de documenta-cinadicionalpolosmesmosmedios(porexemplo,consistemasdeescaneadoeautenticacindeimaxes que eviten a sa manipulacin posterior). obvio que favorece enormemente a relacin Administracin-administrado, dndolle a este rapi-dez e comodidade, evitndolle a asuncin de custos por desprazamento (ou de oportunidade, aoterquedeixardefacerassastarefascotispolanecesidadedeacudirsoficinasdaAdministracin), establece novas vas de comunicacin e participacin, e que tamn a nivel inter-no das propias administracins mellora a sa xestin ao ter xa realizados e mecanizados gran can-tidade de procedementos.Non obstante, quedan anda pasos por dar hora de racionalizar o traballo administrativo, ao xurdir,comoconsecuenciadestasnovasposibilidadesofrecidasaocidadn,temposociososporpartedofuncionariado (aumentando deste modo os custos asumidos pola Administracin e diminundo a saprodutividade interna).Tamn debe establecerse, e neste mbito necesario o acordo entre as diversas administracins, unestndar en canto identificacin do usuario e aos sistemas de seguridade implantados, pois comose dixo con anterioridade hoxe en da os distintos sistemas de acceso e seguridade son excesivamen-te heteroxneos.En canto obrigatoriedade dos trmites, suposto que as administracins consideren que as cousasdeben ser deste modo, lextimo para o cidadn exixir e non s como consecuencia desa obrigato-riedadequeesasmesmasadministracinsofrezanasaxudaseinformacinnecesariasparapoderrealizar os devanditos trmites.En resumo, por medio da administracin electrnica abrronse novas vas de comunicacin e relacinentreadministracinsecidadns,cunenormepotencialencantossasposibilidades,peroaomesmo tempo con gran cantidade de aspectos por mellorar e simplificar en canto sa operativa entodos os mbitos.mono15-PARTE2-171108.qxd17/11/0817:04Pgina 147 Administracin electrnica.Normativa e conceptos bsicos Gua prctica de la Ley 11/2007, de acceso electrnico de los ciudadanos a losServicios Pblicos (LAECSP) Comisin de Modernizacin y Calidad de la FEMP COORDINACIN Y REDACCIN Da. Virginia Moreno Bonilla Directora Sistemas de InformacinAyuntamiento de Legans D. Valentn Prez Amarza Director Organizacin, Informacin y Calidad Ayuntamiento de Legans COLABORACIN AGE Da. Blanca Rodrguez-Antigedad. D. Lus Prieto Cuerdo COLABORADORES DE LA ADMINISTRACIN LOCAL D. Trinidad Yera Cuesta(Ayuntamiento Villanueva de la Caada) D. Jos Nuo Riesgo(Ayuntamiento deMadrid) D. Manuel Serrano Canon (Ayuntamiento. Mlaga) D. Pablo Barcenas Gutirrez (FEMP) ENTIDADES COLABORADORAS Ayuntamiento de Madrid Ayuntamiento de Villanueva de la Caada Diputacin Provincial de Almera Generalitat Valenciana Diputacin Provincial de Badajoz Ayuntamiento de Castelln de la Plana Ayuntamiento de Catarroja Ayuntamiento de Elche Ayuntamiento de Irn Ayuntamiento de MlagaAyuntamiento de Palma de Mallorca LaedicinimpresadeestaguahasidoposiblegraciasalConveniofirmadoentreelMinisteriode Industria, Tursmo y Comercio y la Federacin Espaola de Municipios, dentro de las actuaciones del Plan Avanza 2. INDICE AGRADECIMIENTOS _________________________________________________________________________ 5 PRESENTACIN _____________________________________________________________________________ 6 1.INTRODUCCIN________________________________________________________________________ 9 2.OBJETIVO DE LA GUA ________________________________________________________________ 10 3.LEY 11/2007. DESGLOSE DE LA LEY _____________________________________________________ 11 4.REGLAMENTO. REAL DECRETO, DE 27 DE ENERO DE 2009_______________________________ 13 5.DERECHOS O DEBERES? ______________________________________________________________ 15 6.DERECHOS DE LOS CIUDADANOS ______________________________________________________ 16 7.OBLIGACIONES DE LOS AYUNTAMIENTOS _____________________________________________ 19 7.1.ADAPTACIN DE LOS CANALES DE COMUNICACIN _____________________________________________ 23 7.2.ADAPTACIN DE PROCEDIMIENTOS ADMINISTRATIVOS___________________________________________ 24 7.3.ADAPTACIN DE LA TECNOLOGA DEL FRONT OFFICE _________________________________________ 25 7.4.ADAPTACIN DE LA TECNOLOGA DEL BACK OFFICE __________________________________________ 31 7.5.ADAPTACIN ORGANIZATIVA ______________________________________________________________ 32 7.6.ADAPTACIN NORMATIVA ________________________________________________________________ 32 8.EL CIUDADANO Y LA LEY______________________________________________________________ 34 9.CMO PUEDE O DEBE INTERPRETAR UN AYUNTAMIENTO LA LEY ______________________ 36 10.ANTECEDENTES_______________________________________________________________________ 37 11.AFECTA LA LEY 11/2007 A LA GESTIN DE EMPRESAS MUNICIPALES? __________________ 46 12.CONEXIN ENTRE LEY 11/2007 Y LEY DE PROTECCIN DE DATOS_______________________ 48 13.COOPERACIN ENTRE ADMINISTRACIONES PARA EL IMPULSO DE LA ADMINISTRACIN ELECTRNICA _____________________________________________________________________________ 51 14.ESCENARIOS PARA EL CUMPLIMIENTO DE LA LEY _____________________________________ 54 15.EXPERIENCIAS GUA EN LA ADMINITRACIN LOCAL___________________________________ 56 15.1.AYUNTAMIENTO DE MADRID ______________________________________________________________ 56 15.2.AYUNTAMIENTO DE LEGANS______________________________________________________________ 61 15.3.AYUNTAMIENTO DE VILLANUEVA DE LA CAADA ______________________________________________ 69 15.4.DIPUTACIN DE ALMERA_________________________________________________________________ 73 15.5.GENERALITAT VALENCIANA_______________________________________________________________ 78 15.6.OTRAS REFERENCIAS A TENER EN CUENTA ____________________________________________________ 85 16.HERRAMIENTAS DE SOPORTE PARA EL CUMPLIMIENTO DE LA LEY ___________________ 108 16.1.HERRAMIENTAS DE LA SECRETARA DE ESTADO PARA LA FUNCIN PBLICA ________________________ 108 16.2.HERRAMIENTAS DEL MINISTERIO DE INDUSTRIA, TURISMO Y COMERCIO____________________________ 115 16.3.HERRAMIENTAS ALTERNATIVAS EN EL MERCADO______________________________________________ 130 17.SUMARIO ____________________________________________________________________________ 131 18.REFERENCIAS________________________________________________________________________ 133 INDICE DE IMGENES Imagen 1. Inventario pblico y actualizado de los procedimientos que ofrece por Internet el Ayto. de Legans............ 24 Imagen 2. Web oficial del Excmo. Ayuntamiento de Legans .......................................................................................... 25 Imagen 3. Opciones que ofrece el Ayuntamiento de Legans para la acreditacin de usuario ....................................... 27 Imagen 4. Validacin de documentos online .................................................................................................................... 27 Imagen 5. Pago electrnico.............................................................................................................................................. 28 Imagen 6. Servicio electrnico del Ayto. Legans de informacin del estado de tramitacin de un procedimiento........ 29 Imagen 7. Sistema de Notificaciones Telemticas Seguras de la Secretara de Estado para la Funcin Pblica y Correos ............................................................................................................................................................................. 30 Imagen 8. Proyecto de modernizacin de la Administracin Local (eModel).................................................................. 51 Imagen 9. Portal Web del Centro de Transferencia de Tecnologa (CTT)....................................................................... 52 Imagen 10. Portal del proyecto PISTAlocal+ .................................................................................................................. 53 Imagen 11. Programa Avanza Local Soluciones. ............................................................................................................. 53 Imagen 12. Web red 060. ................................................................................................................................................ 110 Imagen 13. Esquema de funcionamiento de la plataforma de validacin ...................................................................... 112 Imagen14. Plataformas software ofrecidas por la iniciativa Avanza Local Soluciones del Mityc............................... 116 Imagen15. Ejemplo de generacin de un portal con LOCALWEB............................................................................... 117 Imagen16. LOCALWEB, plataforma para la generacin y gestin de portales municipales....................................... 118 Imagen17. LOCALWEB2 ampliacin de la aplicacin LOCALWEB........................................................................... 119 Imagen18. SIGEM, plataforma para la gestin del procedimiento administrativo de un expediente .......................... 121 Imagen19. LOCALGIS, Sistema de Informacin Territorial. ....................................................................................... 126 Imagen20. Sistema de informacin para la recepcin y tramitacin de facturas electrnicas en formato factura-e y para la constitucin telemtica de empresas.................................................................................................................. 128 5 Agradecimientos Quiero expresar mi gratitud; Alaspersonasyorganizacionesqueaparecenenestaspginascuyasexperienciasy aportacioneshansidoparamunafuentedeconocimientoyunslidoapoyoenmilaborde coordinacin y realizacin de esta gua prctica. Mi reconocimiento profundo tambin a quienes, aunque no aparecen aqu, siempre tendrn mi respeto y sern un referente en mi trabajo ya que me han permitido aprender cada da mediante su buen hacer, su disposicin, su profesionalidad y su implicacin para la mejora de la gestin en la Administracin Local. A mis responsables por permitirme crecer como profesional y dejar hacer y plasmar nuevas ideas,permitindonosconseguirunobjetivocomnqueesmejorarnuestragestinparaofrecer serviciosdecalidadanuestrosciudadanosdentrodelmarcodelalegalidadyconnuestros sentimientos ms nobles. A los mos, por el tiempo que les he robado. Yporsupuestoatodaslaspersonasquehandepositadosuconfianzaenmparael desarrollo de este trabajo y adems lo han elogiado. A todos, como siempre, gracias. Virginia Moreno Bonilla Directora de Sistemas de Informacin Ayuntamiento de Legans. 6 PRESENTACIN Nuestrasociedad,experimentacontinuoscambiossociales, econmicos, polticos y tecnolgicos, que requieren de un permanente esfuerzo de adaptacin y evolucin por parte de los Poderes Pblicos. Porello,hemosdeconstruirelfuturoatravsdeladifusin,el desarrolloyelempleodelasmsavanzadastcnicas,herramientasy metodologas de gestin.Porque lo pblico, ha ser accesible, para responder de una manera eficaz y eficiente a las necesidades y a las demandas de los ciudadanos y ciudadanas.Una Administracin gil, moderna, eficaz y de calidad, es una Administracin electrnica, resolutivaycapazdeinteractuarconlosciudadanossinesperas,desdecualquierlugaryen cualquier momento.UnaAdministracinDigital,quepermitiraLosGobiernosLocales,desempearmejory mseficazmentesuscompetenciasyofrecer,alconjuntodelaciudadana,mayorcalidadenla prestacin de Servicios y en la ejecucin de Polticas Pblicas. AsloentendemosdesdelaFederacinEspaoladeMunicipiosyProvincias.Y,enel esfuerzoporcontribuiraesteobjetivo,esparammotivodesatisfaccinpresentarleshoyesta Gua, que nace en el seno de la Comisin de Modernizacin y Calidad de la FEMP, con vocacin de ser una herramienta til. QueacompaeyguealosAyuntamientosespaolesenelprocesodeadaptacindesus procedimientos,entiempoyforma,alasdisposicionesdelaLeydeAccesoElectrnicodelos Ciudadanos a los Servicios Pblicos.Soy consciente de que, el recorrido por la autopista Administracin electrnica no estar exento de dificultades.Peroaltiempo,confienlabuenaacogidadeesteexcelentetrabajo,enelquehemos contado con la inestimable colaboracin del Ayuntamiento de Legans, as como del Ministerio de Poltica Territorial y del Ministerio de Industria, Turismo y Comercio.Yestoyconvencidodequesuutilidad,contribuirafacilitaralosGobiernosLocalessu buen hacer, hacia el camino de la excelencia local. Pedro Castro Presidente de la FEMP Alcalde de Getafe. 7 LaimplantacindelaSociedaddelaInformacinydelConocimientoha puesto en el primer plano la necesidad de desarrollar las infraestructuras sociales yadministrativasquepermitanprestarlosserviciospblicos,tantoencantidad como en calidad, que demanda el ciudadano. Precisamente,elfundamentodelasreformasadministrativasqueseestn produciendo en Espaareside enalcanzar la excelencia del servicio y mejorar la calidad de vida del ciudadano. Conseguirlo suponeconfigurar una Administracin moderna que haga del principio de eficacia y eficiencia su eje vertebrador. LadescentralizacinpolticadelEstadopersegua,entresusconsecuenciasfinalistas, acercarlasinstitucionesylosserviciosqueprestaalaciudadana.Larealizacindemuchos trmitesempiezaporlanecesidad de un primer desplazamiento para recibir informacin. Yenla mayoradelasveces,noeselnico.Estasbarrerastemporalesyespacialespuedenydebenser superadas. HoylastecnologasdelainformacinpermitenrelacionarseconlaAdministracinsin colas ni esperas. Articular herramientas para potenciar esa utilizacin de los medios electrnicos enlaactividadadministrativaconstituyeundeberparatodoslosquetrabajamosenlas instituciones polticas. LaLey11/2007deAccesoElectrnicodelosCiudadanosalosServiciosPblicos reconocealosciudadanossuderechoarelacionarseelectrnicamenteconlasadministraciones pblicas, as como la obligacin de stas a garantizar ese derecho. DesdelaComisindeModernizacinyCalidad,lacualmehonroenpresidir,hemos elaboradoestedocumentoque,amododeGuaprctica,aspiraafacilitarlacomprensine interpretacinparaquecualquierAyuntamientopuedaplanificarsuadaptacinaestaLeyque cambiaradicalmenteelpanoramadelaAdministracinElectrnicaycolocaaEspaaenuna situacindepreferenciatecnolgica,paramejorarsuproductividadeconmicayelbienestarde todos los ciudadanos espaoles. Sucontenido,estructuradodemaneraconcisa,abordatodoslospuntosdeintersparala adaptacin organizativa, normativa y tecnolgica,de cualquier Administracinlocal. Es evidente la necesidad de arbitrar herramientas selectivas que permitan realizar una efectiva adecuacin a la ley.Amododeejemplo,mostramostresexperienciaspracticadasenayuntamientosdediferente tamao,pequeo,medianoygrande,yunaexperienciadeDiputacin,paraquesirvande referentes a cualquier entidad pblica identificada con el modelo. Deseoqueesteinstrumentoqueponemosasudisposicinsatisfagasusexpectativasy resultedeutilidad en susorganizaciones. Con esa intencin han trabajado todos los tcnicos que han participado en su elaboracin y a los que agradezco su esfuerzo y dedicacin. D. Lus Manuel Partida Brunete Alcalde-Presidente de Villanueva de la Caada Presidente de la Comisin de Modernizacin y Calidad de la FEMP 8 Latecnologayaesrealidad,hacambiadolaconcepcindetiempo, causalidad, privacidad y yano es slo un aspecto de consolidarse o no como una ciudad digital, sino saber relacionarse, sabiendo que el uso de las nuevas tecnologasvaaserelnuevomodelodecomunicacinestrella,entrela Administracin Local y sus ciudadanos y viceversa. Lafinalidadprincipaldelpresentetrabajo,esproporcionaralosayuntamientosunagua prctica para la gestin de la tramitacin electrnica capaz de responder a los nuevos retos de la AdministracinElectrnicayquepermitaatodoslosayuntamientosavanzardeunamanera significativa hacia la tramitacin 100% digital. Nuestra inquietud como grupo tcnico de Modernizacin y Calidad es que este trabajo nos permita entender mejor y poder establecer las medidas necesarias para el completo cumplimiento de la Ley 11/2007. Da. Virginia Moreno Bonilla Directora de Sistemas de Informacin del Ayto. de Legans Tcnico de la Comisin de Modernizacin y Calidad de la FEMP (Representacin del grupo tcnico de la Comisin de Modernizacin y Calidad de la FEMP) 9 1. INTRODUCCIN 1. INTRODUCCIN El23deJuniodelao2007sepublicenelBoletnOficialdelEstadoyundadespus entr en vigor la Ley 11/2007, de Acceso Electrnico de los Ciudadanos a los Servicios pblicos, en adelante LAECSP, cuya finalidad es promover el uso de las Tecnologas de la Informacin y las ComunicacionesenlasrelacionesentrelaAdministracinPblicaylosciudadanosyentrelas diferentesAdministracionesPblicas.EnvirtuddeestaLey,losciudadanospodrnrealizartodas sus gestiones administrativas por medios electrnicos. De esta forma, las Administraciones Pblicas quedan obligadas a ofrecer sus servicios por Internet, dispositivos mviles, TDT o cualquier medio electrnico futuro. AnteriormentealaLAECSP,laLey30/1992,de26deNoviembre,deRgimenJurdico delasAdministracionesPblicasydel ProcedimientoAdministrativoComn(LRJAP-PAC) yarecogaenalgunosdesusartculoselimpulsoporpartedelaAdministracinalempleoy aplicacin de las tcnicas y medios electrnicos, informticos y telemticos al objeto de desarrollar suactividadyelejerciciodesuscompetenciasascomohabilitabalaposibilidaddequelos ciudadanospudieranrelacionarseconlasAdministracionesPblicasparaejercersusderechosa travsdetcnicasymedioselectrnicos,informticosotelemticascuandoestofueracompatible conlosmediostcnicosdequedispusieranstas.Lasavanzadas,paraelmomento,peroporotra parteprudentes,previsioneslegales,muyvlidasen1992,hoyhanquedadodesfasadas,anteuna realidad en la que el grado de penetracin de ordenadores y el nmero de personas y entidades con accesoenbandaanchaaInternet,conlasposibilidadesabiertasaotrastecnologasyplataformas, nosecorrespondenyaconlosserviciosmeramentefacultativosquelacitadaLeypermitay estimulaba a establecer a las distintas Administraciones. Como se ha dicho, este desarrollo de la administracin electrnica era todava insuficiente, en buena medida debido a que las previsiones indicadas en la ley eran facultativas. Es decir, dejaban enmanosdelaspropiasAdministracionesdeterminarsilosciudadanosibanapoderdemodo efectivo,ono,relacionarsepormedioselectrnicosconellas,segnquestasquisieranponeren pie los instrumentos necesarios para esa comunicacin. Por esta razn la ley 11/2007 pretendi dar elpasodelpodrnaldebernesdecir,loqueenlaley30/1992seplanteabacomoalgo opcional y recomendable en la ley 11/2007 pasa a ser una obligacin. Enresumen,laLey30/1992selimitaabrirlaposibilidaddeestablecerrelaciones telemticas con la Administracin, pero la hora actual demanda otra regulacin que garantice, pero ahorademodoefectivo,elderechoaestablecerrelacioneselectrnicascontodaslas AdministracionesPblicas.Lasnuevasrealidades,exigenciasyexperienciasquesehanido poniendodemanifiesto,elpropiodesarrollodelasociedaddelainformacin,laimportanciaque unaregulacinclara,precisaycomndelosderechosdelosciudadanosyelcambiode circunstancias tecnolgicas y sociales exige actualizar el contenido, muy diferente al de 1992, de la regulacinbsicaqueesthoyalaalturadelasnuevasexigencias.Estaregulacincomnexige, reconocerelderechodelosciudadanosynoslolaposibilidad-deaccedermediante comunicaciones electrnicas a la Administracin. 10 2. OBJETIVO DE LA GUA 2. OBJETIVO DE LA GUA El presente documento tiene por objeto presentar una Gua de introduccin y adaptacin a laLAECSPparaAdministracioneslocales,realizandounadescripcindeloscontenidosdela misma,conelobjetivodefacilitarsumejorcomprensineinterpretacin,ascomosubrayarlos aspectos de especial relevancia, para que cualquier Ayuntamiento o diputacin utilizando esta gua pueda, segn sus caractersticas, adaptarse a la Ley 11/2007 o realizar una planificacin acorde a la misma. Segnelapartado4delaDisposicinfinaltercera,adaptacindelasAdministraciones Pblicasparaelejerciciodederechos,enrelacinalaAdministracinLocal,losciudadanos podrn ejercer los derechos que se les reconoce en el artculo 6 de la LAECSP a partir del 31 de diciembrede2009siemprequelopermitansusdisponibilidadespresupuestarias.Estoviene recogido en la Ley 11/2007 de la siguiente manera: EnelmbitodelasEntidadesqueintegranlaAdministracinLocal,losderechos reconocidosen elartculo6 delapresente ley podrn ser ejercidos en relacin con la totalidad de losprocedimientosyactuacionesdesucompetencia a partir del 31 de diciembre de 2009 siempre que lo permitan sus disponibilidades presupuestarias. A estos efectos las Diputaciones Provinciales, o en su caso los Cabildos y Consejos Insulares u otros organismos supramunicipales, podrn prestar losserviciosprecisosparagarantizartalefectividadenelmbitodelosmunicipiosqueno dispongan de los medios tcnicos y organizativos necesarios para prestarlos. Segnladisposicinfinaloctava,desarrolloyentradaenvigordelaLey,correspondeal Gobierno y a las Comunidades Autnomas, en el mbito de sus respectivas competencias, dictar las disposiciones necesarias para el desarrollo y aplicacin de la presente Ley. El texto ntegro de la Ley 11/2007 puede consultarse en la pgina Web del Ministerio de la Presidencia, http://www.boe.es/g/es/bases_datos/doc.php?coleccion=iberlex&id=2007/12352. Esimportanteresaltar:Lopresupuestarioesunalimitacin,nounaexencindela obligacin de prestar el servicio,, ya que los Ayuntamientos deberan intentar cumplir la ley en la medida de sus posibilidades o aprovechando los medios que las restantes administraciones pongan a su disposicin. 11 3. LEY 11/2007. DESGLOSE DE LA LEY 5. 3. LEY 11/2007. DESGLOSE DE LA LEY LaLey11/2007deaccesoelectrnicodelosciudadanosalosServiciosPblicosconsta de5Ttulos,46artculos,6disposicionesadicionales,1disposicintransitoria,1disposicin derogatoriay8disposicionesfinales,ademsdeunanexocondefiniciones,distribuidosenla siguiente estructura: Exposicin de motivos. Ttulo preliminar. Del mbito de aplicacin y los principios generales. Ttuloprimero.DerechosdelosciudadanosarelacionarseconlasAdministraciones Pblicas por medios electrnicos. Ttulo segundo. Rgimen jurdico de la administracin electrnica. oCaptulo I. De la sede electrnica. oCaptulo II. De la identificacin y autenticacin. Seccin 1. Disposiciones comunes. Seccin 2. Identificacin de los ciudadanos y autenticacin de su actuacin. Seccin3.IdentificacinelectrnicadelasAdministracionesPblicasy autenticacin del ejercicio de su competencia. Seccin4.Delainteroperabilidadydelaacreditacinyrepresentacinde los ciudadanos. oCaptulo III. De los registros, las comunicaciones y las notificaciones electrnicas. Seccin 1. De los registros. Seccin 2. De las comunicaciones y las notificaciones electrnicas. oCaptulo IV. De los documentos y los archivos electrnicos. Ttulo tercero. De la gestin electrnica de los procedimientos. oCaptulo I. Disposiciones comunes. oCaptulo II. Utilizacin de medios electrnicos en la tramitacin del procedimiento. Ttulocuarto.Cooperacinentreadministracionesparaelimpulsodelaadministracin electrnica. oCaptuloI.Marcoinstitucionaldecooperacinenmateriadeadministracin electrnica. oCaptulo II. Cooperacin en materia de interoperabilidad de sistemas y aplicaciones. oCaptulo III. Reutilizacin de aplicaciones y transferencia de tecnologas. Disposiciones Adicionales. oDisposicinadicionalprimera.ReuninderganosColegiadospormedios electrnicos. oDisposicin adicional segunda. Formacin de empleados pblicos. oDisposicinadicionaltercera.PlandeMediosenlaAdministracinGeneraldel Estado. oDisposicin adicional cuarta. Procedimientos Especiales. oDisposicin adicional quinta. Funcin Estadstica. oDisposicin adicional sexta. Uso de Lenguas Oficiales. Disposicin transitoria nica. Rgimen transito