Projekt kurrikular Shkolla:Myrteza KepiLenda:Teknologji e thelluarPunoi:Klasa XII-D Pranoi:Liljana Prifti

E ardhmja e STBE ne te gjitha fushat e veprimtarise njerezore.

Perdorimi i burimeve te energjise per nje mjedis sa me ekologjik.

Energjia berthamore

Historia e energjise berthamore

Historia e energjise berthamore ne perdorimet civile fillon ne vitet 50. Keto vite hapen me magjepsjen e pergjithshme mbi energjine berthamore. Ne ate epoke te gjithe ishin te bindur se energjia berthamore do te ndryshonte boten dhe brenda 20-30 viteve gjithcka do te funksiononte fal kesaj energjie te re. Gjate asaj kohe, e ardhmja e energjise berthamore nuk shihej thjesht si nje alternative per prodhimin e elektricitetit. Kjo energji do te sherbente se shpejti per te vene ne funksionim motoret e avioneve, anijeve, nendeteseve dhe lokomotivave .

Ndarja e berthames se Uraniumit

Gjate reaksioneve berthamore te fuzionit nje atom uraniumi U235 goditet nga nje neutron, dhe shperbehet ne atome Kriptoni dhe Bariumi duke cliruar edhe energji .Nje pjese e energjise se perftuar rrit temperaturen e ujit duke e kthyer ne avull qe do te sherbeje per te vene ne levizje turbinat, ndersa pjesa tjeter perhapet ne forme valesh.

Struktura e Uraniumit Radiacioni eshte

perhapja e energjise ne formen e valeve, ose levizja e therrmijave subatomike (kuarke etj) per shkak te kalimit te nje trupi (atomi) nga nje gjendje me energji me te larte ne nje gjendje me energji me te ulet. Radiacioni quhet jonizues kur eshte ne gjendje te shkepute nga atomet elektrone, dhe jo-jonizues kur nuk permban energjine e duhur per te shkeputur elektrone.

Uraniumi ne Natyre Ne baze te energjise

dhe te elementeve qe clirohen radiacioni jonizues ndahet ne rreze alfa (clirohet nje berthame heliumi qe permban 2 protone, 2 neutrone), beta (clirohet nje elektron ose pozitron) ose gama (clirohen vale elektromagneteki, ose foton me eneregji te larte).

1- Energjia berthamore eshte nje burim i cmuar qe mund te perdorim per te evituar degradimin e metejshem te planetit, dhe per te mbuluar nevojat me energji te nje popullsie gjithnje ne rritje.

2- Energjia berthamore per sa e fuqishme dhe e dobishme mund te jete, mbetet akoma e paeksploruar plotesisht dhe perben nje rrezik serioz si per njerezimin ashtu edhe per planetin Toke

Ndertimi I nje centrali berthamor

Ne bote sot kemi 439 Centrale Berthamore qe prodhojne 17% te energjise se pergjithshme.Jeta e nje centrali shkon nga 25-30 vjet, pastaj centralli mbyllet dhe mbeten skorjet radioaktive.Kostoja per bonifikimin e zones eshte aq e larte sa qe ben te rritet edhe kostoja e enrgjise se prodhuar e cila megjithate eshte e ulet.Asnje vend ne bote nuk ka gjetur deri me sot nje zgjidhje te duhur per stokimin e skorjeve.Asnje vend perendimor ne 15 vjetet e fundit (perveç Finlandes) nuk ka ndertuar Centrale Nukleare, madje ne Itali ne 1988 u mbyllen me Referendum popullor Centralet Ekzistues, dhe kjo duhet te na beje qe reflektojme.

Burime te tjera energjie pervec berthamores

Hidrogjeni Hidrogjeni gjendet me shumicë dhe është i pastër. I vetmi produkt që shpërdorohet është uji që avullon. Por hidrogjeni duhet të përpunohet për tu kthyer në burim energjie.

Hidrogjeni duhet kthyer në një burim energjie i qëndrueshëm, që mund të transportohet dhe që mund të shpërndahet pa shpenzime të shumta. Vetëm kështu ai mund të zgjidhet si burim alternativ i energjisë.

Hidrogjeni tashmë përdoret në disa vetura dhe për momentin po kryhen prova me disa autobuzë në Londër.

Qeliza e hidrogjenit punonë në mënyrë të ngjashme me një bateri. Në qelizën e hidrogjenit hidrogjeni transformohet në energji elektrike nëpërmjet një reaksioni elektrokimik. Puna e një qelize hidrogjeni nuk ndërpritet për aq kohë sa nuk ka mbaruar hidrogjebi.

Ekzistojnë tipe të ndryshme qelizash të hidrogjenit. Disa përdorin acidin fosforik si elektrolit. Të tjera karbonat të shkrirë si elektrolit. Tipi më i zakonshëm i qelizës të hidrogjenit është membrana e shkëmbimit të protoneve.

General Electric e prodhoi qelizen e pare te hidrogjenit më 1960 si një burim të energjisë elektrike për anijen kozmike Gemini.

Ajo transformon në energji elektrike rreth 60% të energjisë së hidrogjenit. Ato i përgjigjen në çastë ngarkesës së kërkuar.

Bio karburanti

BIO

MAS

A

Bioenergjia• Bioenergjia është energjia që rrjedh nga biomasa, e cila është

materie organike si p.sh. druri, bimët, kafshët apo mbeturinat. Bioenergjia mund të përdoret për të gjeneruar energji elektrike, për ngrohje si dhe për prodhimin e biokarburanteve.

• Dy fushat kryesore të Bioenergjisë janë:

• - Biomasë• - Bio karburantet

• Biomasën e përbëjnë prodhime të numërta, më të ndryshme nga bota bimore dhe shtazore sikurse janë degët, lëvorja e drurit, mbeturinat nga zdrukthimi në industrinë e drurit, kashta, rrënjët e lulediellit, mbeturinat e hardhisë së rrushit, kores së mollës, plehërat dhe mbeturinat e blegtorisë kafshëve dhe mbeturinat komunale dhe industriale...

• Të gjitha statistikat relevante për energjetikë tregojnë pjesëmarrjen e madhe të biomasës në prodhimin e ngrohtësisë dhe të energjisë elektrike, ndërsa që moti edhe në komunikacion.

• Cikli i rrezatimit të diellit –fotosinteza -rritja e bimëve –thithja e CO2–lirimi i O2.

• Djegia e drunjëve –ngrohja

• Disa bimë –alkooli

• Dekompozimi/shpërbërja –

• Në nivel të BE parashihet rritje e vazhdueshme e prodhimtarisë së energjisë nga biomasa, ndërsa me pjesëmarrjen e parëndësishme në bilancin energjetik janë të njohura edhe pasojat e tjera të numërta nga shfrytëzimi i energjisë nga këto burime

• Së bashku me shiun dhe borën, rrezet e diellit bëjnë që bimët të rriten. Lënda organike që përbën ato bimë njihet si biomasa. Biomasa mund të përdoret për ngrohje, për të prodhuar energji elektrike, karburante për transport ose kimikale. Përdorimi i biomasës për cilindo nga këto qëllime quhet energji e biomasës.

• Shfrytëzimi i biomasës mundëson punësimin (hapjen e vendeve të reja të punës dhe ruajtjen e vendeve ekzistuese të punës, rritjen e aktiviteteve ekonomike lokale dhe rajonale, realizimin e të ardhurave plotësuese në bujqësi, pylltari dhe industrinë e drurit përmes shitjes së lëndëve djegëse – biomasë.

• Përveç kësaj, në vend të derdhjes së mjeteve për shkak të blerjes së lëndëve fosile, vendosen llogari parashë në njësitë lokale (investime – të ardhura – tatime).

• Ndikimi i punësimit dhe i aspekteve të përmendura sociale ekonomike paraqesin përparësi më të madhe të shfrytëzimit të biomasës në krahasim me lëndët djegëse, por edhe të burimeve tjera përtrira të energjisë.

• Vendet e zhvilluara të BE dhe të botës janë të vetëdijshme për këto ndikime pozitive dhe vetë kjo në masë të konsiderueshme ndihmojnë projektet për shfrytëzimin e energjisë nga biomasa.

• Nevoja e pranuar në nivel ndërkombëtar për ndalimin dhe zvogëlimin e emitimit të gazrave të qelqit i hapi dyert projekteve për shfrytëzimin e biomasës. Edhe pse ende ekzistojnë pyetje pa përgjegje lidhur me ndryshimet klimatike, me mbikëqyrjen e tërë ciklit jetësor të biomasës, bëhen të qarta përparësitë e biomasës në krahasim me burimet tjera të energjisë.

Biomasa• Biomasa është resurs i pandërprerë energjetik i

renovueshëm që mund të prodhojë energji e cila mund të përdoret për ngrohje dhe ftohje, energji elektrike dhe transport.

• Lënda djegëse e biomasës thjeshtë mund të ruhet duke bashkuar energjinë bazë dhe të varfër. Biomasa mund të merr forma të ndryshme (lëngët, ngurtë ose të gaztë) dhe direkt mund të zëvendëson thëngjillin, vajin ose gazin natyral,

• Bioenergjia është neutrale për CO2, karboni i shpërndarë nga kombinimet në ajër është marrë nga atmosfera përmes bimëve.

Prodhimi i energjisë elektrike nga Biomasa

• Shftyrëzimi i biomasës për gjenerimin e energjisë elektrike është rritur mjaft në vitet e fundit, fal implementimeve të favorshme të politikave kombëtare dhe evropiane.

• Në Komitetin Evropian gjenerimi i energjisë nga biomasa (biomasa e ngurtë, biogazi dhe nga mbetjet e plehrave të ngurtë) është rritur për 19% në 2004 dhe 23% në vitin 2005.

• Sidoqoftë shumica e centraleve të biomasës që sot operojnë janë të kategorizuara nga ngrohës të ujit të vegjël dhe uzina termike efiçiente dhe ato lloje të uzinave janë mjaft të shtrenjta për t’u ndërtuar. Sfida jonë kryesore është të zhvillojmë më shumë sisteme me efiçiencë të lartë dhe çmime më të ulëta

ENERGJIA E BIOMASES• Energjia termike e leshuar nga vetetimat ndonjehere

shkaton zjarr,njeriu parahistorik filloj te mbroj prushin qe I ka mbetur nga zjarri,Zbulimi I zjarrit ishte nje cels I shpikjeve te reja dhe te mrekullushme dhe ndihmoj jashtzakonisht permisimin e kushteve te jeteses,

• Biomasa prodhohet nga materiet organike kryesisht nga lendet vegjetariane dhe shikohet si nje form e depozitimit te energjise se diellit.Fotosinteza.

• Nepermjete perdorimit te saj te gjere ne te shkuaren biomasa sot perdoret kryesisht ne vendet e zhvilluara,ku tash viteve te fundit jane futur teknologji te reja per perdorim efikas

• Biomasa eshte perdorur si burim energjise per shekuj me rradhe duke mbetur akoma si burim kryesor I energjise ne vendet ne zhvillim me se 35 % te sasise se pergjithshme te burimeve te energjise,qe e perdorim kryesisht per gatim dhe ngrohje.

• Nje prej roleve me te rendesishme do te luaj biomasa ne sistemet e ardhshme te burimeve te energjise termike .Sistemet qe prodhojne energji elektrike dhe termike I quajm SISTEME TE KOMBINUARA te energjise.

TERMI BIOMASE• Termi Biomase teknikisht I referohet mases se pergjithshme te

gjithe organizmave qe jetojne ne toke,kurse ne kuptimin energjetike nenkuptohet te gjitha rruget e prejardhjes se energjise qe vijne nga organizmat ose mbetjet e tyre.

• Ne menyre te terthort nese shikohet fundi I fundit del se energjia e Biomases eshte energji diellore,meqe kryesisht burimet e biomases jane materie bimore,dhe quhen elemente jo fosilizuara se se kane prejardhjen prej bimeve ose organizmave te gjalle.

• Energjia qe prodhohet nga biomasa gjithnje eshte ne rritje ne bote,Lendet djegese si biomase digjen per te leshuar energjine e tyre sikur lendet djegese fosile,Po nga lendet djegese biomases drute ndikojn ne ndotjen ajrit.

Bioetanoli.

• Bioetanoli, ndryshe i njohur edhe si alkool, është karburant i rinovueshëm i përfituar nga fermentimi i sheqerit të drithërave, kryesisht nga gruri, misëri, elbi, thekra, kallami i sheqerit.

• Që nga viti 1986, rregullat e Komisionit Evropian kanë lejuar përdorimin e deri në 5% të bioetanolit në benzinë, dhe tash shumica e benzinës nëpër Evropë kanë përbërje rreth 10%. Koncentrimi i bioetanolit mund të jetë edhe më i madh në disa automjete siç janë veturat E85 të cilat përdorin 85% bioetanol dhe 15% benzinë. Etanoli i pastër shpesh në Evropë përdoret si karburant për autobusët dhe kamionët.

ALKOOLI SI LEND DJEGESE• Nje lend tjeter djegese eshte edhe alkooli,kjo historikisht eshte

prodhuar nga drithrat ,gruri,patatet,misri etj.Ne shume vende sot perdoret perzierja benzin dhe alkool 10 % me 90 % qe do te thote se motorret punojn njejt pa bere ndonje ndryshim me mekanizem,po se shpejti pritne qe motorret te shkojne e te punojn edhe me perzierje tjeter 20 % , 50 % edhe 100 % alkool,Disa makina e kane hequr gaz alkoolin por megjhithe ate ende e quajm BENZIN PA PLUMB ME ETANOL,

• Ne vitin 1992 SHBA prodhuan 3,2 miljard litra etanol nga misri drithrat e ndryshem dhe mbeturinat ushqimore.

Bio gazi• Resurset e biogazit përfshijnë forma të ndryshme, siç

janë produktet nga pyjet dhe agrikultura, produktet industriale, po ashtu edhe mbetjet e produkteve industriale.

• Duke e ditur energjinë nga drunjtë lind ideja e mbjelljes të sa më shumë drunjëve, dhe transformimi i tyre në forma të ndryshme të energjisë.

• Duke përmirësuar mjetet agrikulturore dhe pyjore mund të rrisim kapacitetet pyjore dhe ngritjen e energjisë nga pyjet.

• Prodhimi i energjisë

• Teknologjia e biogazit ka filluar të bëhet pjesë tejet e rëndësishme e energjisë së biomasës. Biogazi prodhohet nga materialet organike nën kushte anaerobike të natyrës, moçale, gropëza të mbushura me ujë, apo edhe në përzierje tjera anaerobike (p.sh. fermentimi).

• Shumë lloje të mikro-organizmave anaerobike prodhojnë biogas nga plehrat e lëngshëm, mbetjet ushqimore, mbetjet nga materialet organike.

• Biogazi mund të përdoret edhe si lëndë për prodhimin e gazit, i cili në bashkëpunim me gjeneratorin prodhon energji elektrike dhe nxehtësi pas përpunimit të metanit të pastër në gaz natyral, i cili i përmbush vendet e lira nëpër stacione dhe në rrjete si lëndë transportuese për makina me gaz

• Në mënyrë tipike biogazi është përdorur për energji të kombinuar për të prodhuar energji elektrike dhe nxehtësi, por po ashtu roli i tyre si lëndë transportuese është shumë i madhë dhe përdorimi i tij në këtë aspekt pritet të rritet në vitet në vijim.

• Biogazi prodhon energji nga prodhimtaria e misrit, melekuqes së ëmbël ose prodhimeve tjera të cilat prodhojnë energji të lartë për hektar, për shkak se bimët mund të përdoren si materiale të papërpunuara dhe 65-80% të karbonit të cilin materialet e papërpunueshme e përmbajnë mund të transformohen në biogaz

Biokarburantët• Dy biokarburantët më të përdorur janë bioetanoli dhe

bionafta.Bioetanoli është karburant themelor i cili përdoret si përbërje e benzinës për transport rrugor, ndërsa në anën tjetër përbërja e bionaftës janë fosilet e naftës.

• Këto biokarburante kanë një avancim tejet të madh te cilat gjatë prodhimit te tyre nuk prodhojnë vetëm karburante të lëngta por edhe proteina, të cilat në term të kualitetit janë të rëndësishme po aq sa edhe karburantet.

Bionafta• Biomasa është kontribuesi më i madh i energjisë së

rinovueshme. Bionafta është karburant i rinovueshëm i cili kryesisht përdoret për transport, prodhohet nga luledielli, nga vaji i cili përdoret për ushqim, dhjami si dhe nga algat.

• Për qëllime të ngrohjes, biomasa kryesisht përdoret për instalime individuale, p.sh. stufa të hapura të zjarrit me efikasitet të ulët dhe pluhur të lartë dhe lirimin e gazrave toksik, dhe shumë më shumë efektiv në nxehjet me dru.

• Një potencial i gjerë ekziston për përdorimin e biomasës së ngurtë në centralet e mëdha ngrohëse (me mundësi të lidhjes me gjenerues të energjisë elektrike) në kombinim me rrjetet ngrohëse të rajonit.

• Në këtë rast problemet ambientale, siç janë lëshimi i CO2 apo tymit, në mënyrë efikase mund të zgjidhen. Funksionimi i prodhimit të biomasës së djegur mund të rritet nëse humbjet e nxehtësisë mund të përdoren edhe për sistemet e ftohjes gjatë stinës së verës.

Briketa nga tallash• Në një artikull të mëparshëm kemi shkruar për briketa bërë

kashtë (Link). Sot Unë do të shkruaj në lidhje me atë briketa bërë nga tallash nga druri, mbeturinave dmth druri.

• Nëse është për përdorim personal ose për prodhimin në masë, Vendimi për të bërë briketa nga mbeturinat e drurit nuk duhet të jetë ndonjë për të cilën ju vjen keq. Briketa janë një zëvendësim i shkëlqyer për dru dhe qymyr dhe mund të përdoret në këto kaldaja, soba dhe vatrat e shtëpive, dhe janë variant më të lirë. Do të thotë, esencë e përdorimi i tyre është i kursyer, duke marrë parasysh çmimin në rritje të të gjitha të tjera të energjisë "tradicionale". Por, briketa nga tallash dallohen nga karakteristika të tjera që i bëjnë ato më të pranueshme për të përdorur:

Fishekëve• Një nga mënyrat më efektive për të përdorur të biomasës

për të përpunohen çdo gjë biomasës në mënyrë që të fitoni fishekëve. Fishekëve janë shumë më superiore si një karburant në lidhje me të gjitha energjitë e tjera të mbetura. Shprehur krahasimisht ata nuk janë vetëm më të mirë në drejtim të performancës së tyre të përgjithshëm, por në aspektin e qëndrueshmërisë ekonomike është treguar në tabelën e mëposhtme.

Përgatitja e briketa prej kashte• Sot një nga mënyrat më efektive dhe më kosto-efektive për

të prodhuar të ngrohjes është duke i përdorur briketa. Briketa si i tillë mund të bëhet i mbetjeve nga mbeturinat e drurit, mbetet e vreshtarisë dhe ovoshtartstvo dhe llojet e tjera të biomasës. E teknologjisë për prodhimin e briketa tani është në dispozicion për pothuajse të gjitha me çmime të përballueshme. Në një kohë kur çmimi i të gjithë energjinë shkon për të ngrohur deri, Çmimi i briketa ka tendencë të ulet. Një mënyrë për prodhimin e briketa është duke i përdorur kashtë e cila ka me bollëk në bujqësi, të cilat zakonisht dritat këtë fushë dhe nuk janë keqpërdorur. Briketa Strou kanë avantazhe të mëdha mbi karburantet e tjera të tilla

Bioetanol• Bioethanol është një lloj i alkoolit, e cila është prodhuar

nga përpunimi çdo lloj të biomasës, e cila përmban një përqindje e madhe e karbohidrateve (Skrobov, sheqer, etj). Bioethanol mund të merret nga panxhar sheqeri, Misër, grurë…dhe bimëve të tjera.

• Bioethanol ka një histori të gjatë të përdorin si lëndë djegëse. Brazil që nga fillimi 20 shekullit të ndërhyrë bioethanol me benzinë, për shkak të rezervave të naftës në rënie. Brasil Deneska dhe S.A.D. të prodhuar 85% të prodhimit botëror të etanolit.

Energjia nga biomasa• Biomasa është një burim të ripërtëritshme të energjisë. Mund

të konvertohet direkt në energji gjatë djegies. Me këtë lloj të shfrytëzimit të biomasës është marrë si një ngrohje, dhe energji elektrike. Fermentimi në alkool tani është forma më e zhvilluar e konvertimit të biomasës. Biogas Kush është fituar nga fermentimi pa praninë e oksigjenit, përmbajnë metan dhe të karbonit dhe për këtë arsye mund të përdoret si lëndë djegëse.

• .

• Avantazhi kryesor i biomasës në krahasim me lëndët djegëse fosile është se, biokarburanteve përdorur është lëshuar emisionet më të ulët të gazeve të dëmshme dhe ujërave të zeza. Avantazhe të tjera të biomasës përdorimit të përfshijë heqjen dhe riciklimit të mbeturinave dhe mbetjeve nga bujqësia, pylltarisë dhe industrisë së drurit, zvogëlimin e importeve të energjisë, bujqësisë dhe investimet në rajonet e pazhvilluara

Metoda të reja për përpunimin e biokarburanteve në njësitë mobile

• inxhinierë kimike nga pritë University kanë zhvilluar një metodë të re për përpunimin e mbetjeve bujqësore dhe biomasa të tjera në biokarburanteve dhe propozoi krijimin e fabrikë të përpunimit të lëvizshëm që do të udhëtojë nëpër rajonet bujqësore për të prodhuar lëndë djegëse.

• "Ajo që ka rëndësi është ajo që mund të përpunohen në lloje të ndryshme të biomasës – bar, tallash druri, sanë, ushqim stochna…"- Tha Rakesh Agrawal, profesor i inxhinierisë hemisko.

• .

• Qasja e tyre skips një pengesë të rëndësishme ekonomike të biokarburanteve - transport i biomasës është e shtrenjtë, për shkak të shumë të mëdha, por derivateve të lëngëta nga biomasa është shumë më ekonomike për të transferuar.

• Sipas Agraval, materiale si mish ose tallash kanë densitet të ulët të energjisë. Kjo është më e logjikshme të ndryshonin biomasës në karburant të lëngët me anë të bimëve celular dhe pastaj transferohen në një rafineri qendrore për përpunim të mëtejshëm, para se ajo mund të përdoret në motorët me djegie të brendshme

• Metoda e re, quajtur-shpejt hidropiroliza hidrodeoksigenizacija, funksionon mbi parimin e shtuar hidrogjenit në reaktorin për përpunimin e biomasës. qelizë bimëve hidrogjenit do të merret nga gazi natyror apo biomasa vetë. Por, Ideja e një hidrogjen Agraval të merret nga hidrolizë përdorimit të energjisë diellore, se teknologjia do të bëhet e ripërtëritshme.

• Proces, se një pjesë quhet H2Bioil, kohë që janë studiuar nga simulimet, Në pritë dhe aktualisht është duke u implementuar për eksperimente praktike për të provuar të konceptit.

Centralet gjeotermale Centralet gjotermale perdorin avullin nga

thellësia e tokës, I cili duhet te ketë temperaturen 100-3000C. Pastaj parimi I punes është I njëjtë si në termocentrale.

Skema e nje centrali gjeotermal

Punoi: Denis Lezo

Fund