Tc Inkilap Tarihi Ve Ataturkculuk Dersi Notlari

7/29/2019 Tc Inkilap Tarihi Ve Ataturkculuk Dersi Notlari

1/26

TC NKILAP TARH VE ATATRKLK DERS

KURTULU SAVAI

indekiler

A) Hazrlk dnemi:1. Kuva-i Milliye Hareketinin Balamas ve Bat Cephesinin Olumas.2. Mustafa Kemal'in Samsun'a k ve Milli Bilincin Uyandrlmas.3. Amasya Genelgesi. (22 Haziran 1919) (Milli Egemenlik in adm olduunun belirtilmesi).4. Erzurum Kongresi ve nemi.5. Sivas Kongresi ve nemi (Manda ve himaye kavramlarnn aklanmas).6. Milli Mcadele ve stanbul Hkmetinin Mustafa Kemal'e Kar Mcadele Karar.7. Damat Ferit Paa Hkmetinin Tutumu ve Sonular

8. Al Rza Paa Kabinesi, Amasya Grmesi ve Sonular.9. Temsil Heyetinin Ankara'ya gelmesi.10. Son Osmanl Mebusan Meclisi ve Misak- Milli.11. stanbul'un tilaf Devletleri Tarafndan Resmen gali ve Mebusan Meclisinin Datlmas12. Ankara'da Byk Millet Meclisinin Almas ve Byk Millet Meclisi HkmetininKurulmas.13. Yeni Trk Devletiin ilk Anayasas (20 Ocak 1921) (Yeni getirilen rejim, Milli Egemenlikkavram ve Bakanlar Kurulunun seilmesi ile ilgili maddeler zerinde durulmas).B. Byk Millet Meclisi Hkmeti ile stanbul Hkmetinin Mcadelesi:1. Byk Millet Meclisine Kar Ayaklanmalar (Anzavur, Bolu, Dzce, Hendek, Adapazar,Yozgat, Afyon, Konya, Milli Aireti ayaklanmalar, Hilafet Ordusu ve Olaylarda erkezEthem'in Rol).2. Hiyanet-i Vataniye Kanunun Kabul ve istiklal Mahkemeleri (stiklal Mahkemelerinin

Kurulmas ve Yetkileri).C) Sevr Bar Andlamas:1. Sevr Andlamas ve nemli Madeleri.2. Sevr Andlamasna Kar Tepkiler.D) Dzenli Ordunun Kurulmas.E) Muharebeler ve Sonular:1. Ermeni Sorunu ve Ermenilerle Sava :a) I. Dnya Savana Kadar ermeni Sorunu.

b) I. Dnya Savanda Ermeni Sorunu.c) Kurtulu Savanda Ermeni Sorunu ve Gmr Andlamas.2. Gney Cephesinde Mara ve Urfa'nn Kurtarlmas, Antep Savunmas

3. Bat Cephesi Muharebeleri.a) erkez Ethem olay.b) I. nn Muharebesi.c) Londra Konferans.d) II. nn Muharebesi.e) Eskiehir ve Ktahya Muharebeleri.f) Ordunun Sakarya'nn Dousuna ekilmesi ve Byk Millet Meclisinin Tepkileri, MustafaKemal'in Bakumandan Olarak Seilmesi.g) stiklal Marmzn Kabul4. Grclerle Andlama, Afganistan, Fransa, talya ve Amerika ile ilikilerimiz.5. Ruslarla liki ve Moskova Andlamas.

6. Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonular.a) Sakarya Meydan muharebesi


2/26

b) Mustafa Kemal'e Mareallk ve Gazilik nvanlarnn Verilmesi.c) Kars Andlamas (13 Ekim 1921)d) Ankara Andlamas (29 Ekim 1921).e) tilaf Devletlerinin Bar Teklifleri.7. Byk Taarruz.

8. Bakumandan Meydan Muharebesi ve Anadolu'nun Dmandan Temizlenmesi9. Mudanya atekes Anlamas, Esaslar ve nemi.10. Saltanatn Kaldrlmas11. Lozan Konferans:a) Grme Konular ve Katlan Devletler.

b) Grmelerin Kesilmesi ve Nedenleri.c) Lozan Andlamas, Esaslar ve nemi.12. ikinci Byk Millet Meclisi.KURTULU SAVAIA- HAZIRLIK DNEM :

Kuva-i Milliye Hareketinin Balamas ve Bat Cephesinin Kurulmas :

Mondros Atekes Antlamas sonras igaller balamtr. Osmanl Devletinin balayanigallere tepkisiz kalmas sonucu Trk halk direnme mcadelesi iine girer. Bu amaladirenme cemiyetleri kurar ve direni kuvvetleri oluturulur. eitli yrelerde uyanmaya

balayan direni hareketlerinin bir lde tekilatlandrlmasyla ortaya kan gce "Kuva-iMilliye" denilir.* lk direni gneydou Anadolu blgesinde kendiliinden oluur. ( Mara-Urfa-Antep halkFranszlara kar )* lk Kuva-i Milliye tekilat Bat Anadolu'da Yunan igaline kar oluturuldu.1919 yl Temmuz ve Austos aylarnda Balkesir ve Alaehir'de toplanan milli kongrelerde

bat Anadolu'daki Kuva-i Milliye birliklerinin insan ve malzeme bakmndandesteklenmelerine ve ortak bir cephe oluturulmasna karar verildi. Bu almalarnsonucunda Ayvalk-Soma-Akhisar-Salihli-Nazilli batsndan geen bir hat zerinde BatCephesi oluturuldu.Kuva-i Milliye'nin zellikleri :Dman igallerine kar olumulardr.

Balangta Temsil Kuruluna, TBMM alnca Milli Savunma Bakanlna balanmlardr.Askeri bir disiplin ve Hiyerariye sahip deillerdir.Dmana zarar vermi, ilerlemelerini geciktirmi ancak dman yurttan atacak gce sahipolamamlardr.TBMM ye kar karlan ayaklanmalar bastrmlardr.Dman ilerleyiini geciktirmeleri zaman kazandrm, rgtlenilme sresi kazandrmlardr.

Keyfi davranlar, halka bazen zor kullanmalar halka gven vermemi ve halk tedirginetmitir.


3/26

Dzenli ordu kurulunca Kuva-i Milliye birlikleri sona ermi,ancak Kuva-i Milliye ruhu kesinzafere kadar yaamtr.Baz Kuva-i Milliye efleri belli bir otorite altna girmek istemediinden, Dzenli ordu

kurulunca katlmamlar ve isyan etmilerdir. ( Demirci Mehmet Efe-erkez Ethem )

MUSTAFA KEMAL'N SAMSUN'A IKII( 19 MAYIS 1919 )

Mustafa Kemal Samsun'a Dokuzuncu Ordu Mfettii olarak grevlendirilerekkt.Grevi dou Karadeniz'de kurulmak istenen Pontus Rum Devletine kar mcadele edenTrkleri kontrol altna almakt.Bu yredeki Trklerin kontrol altna alnmas iin ngilizlerOsmanl Devletine baskda bulunmutu.stanbul Hkmeti de blgede karkln srmesidurumunda 7.maddeye dayanlarak blgenin igal edilme tehlikesini nlemek istiyordu.Byle

bir greve niin M.Kemal seilmiti; Mustafa Kemal'in askeri baarlar kendisine bir g

kazandrmt.stanbul Hkmeti M.Kemal'in etkisinden rahatszlk duyarak,onu stanbul'danuzaklatrmak istiyordu.M.Kemal bu zor grevi baarabilecek birisiydi, ttihat deildi.

Mustafa Kemal stanbul Hkmetleri ile kurtuluun olmayacan grmt.Diertaraftan lkenin iinde bulunduu durumdan kurtulmas iin ortaya kan grlerin geersizolduunu grerek, Anadolu'ya geip milletedayanarak bamszlk mcadelesi yapmak istiyordu.Bu amala balangta Dokuzuncu OrduMfettilii grevi ona birtakm kolaylklar salayacakt. Komutanln merkezi Erzurum'duve henz blge dman igalinden uzakt.15.Kolordu komutan Kazm Karabekir paaOrdusu'nu datmam ve silahlarn teslim etmemiti.Dokuzuncu ordu mfettii olarak geni

bir blge etki alan iine girecekti, Sivil makamlara da emir verme yetkisine sahipti.M.Kemal Samsun'a karken parolas " Ya stiklal ya lm " dr. nk dier kurtuluarelerinin bamszl salamayacana inanmaktadr.HAVZA GENELGES( 28 MAYIS 1919 )1. Ordu birliklerine askerin terhis, silahlarn teslim edilmemesini bildirdi. * Mondrosatekesine kar k.2. Anadolu'nun igaline derhal son verilmelidir.3. Samsun ve Karadeniz yresinde Rumlar Siyasi isteklerinden vazgeerlerse gvenliksalanabilir.4. Yunanllarn zmir'i igale haklar yoktur.Derhal zmir'i boaltmallardr.Bununla ilgili

yurdun her tarafnda protesto mitingleri dzenlenmelidir.* Ulusal bilincin tepkiye dnmesiamalanmtr.* M.Kemal Havza genelgesiyle grev ve yetki alannn dna kmtr. Bu nedenle stanbul'ageri arlm ancak dnmemitir.AMASYA GENELGES( 22 HAZRAN 1919 )Genelgenin esaslar :

Vatann btnl, milletin bamszl tehlikededir.

* Kurtulu Savann gerekesi aklanmtr.


4/26

stanbul'daki hkmet zerine ald sorumluluun gereklerini yerine getirememektedir.Budurum milletimiziyok olmu gibi gstermektedir.* stanbul hkmetine tepki ve tannmamas.

Milletin bamszln yine milletin azim ve karar kurtaracaktr.* lk defa Ulusal Egemenlik anlay var.* lk defa ynetim eklini deitirme amac var.* Ulusal bamszl milletle salama dncesi var.Milletin durumunu ve davrann gznnde tutmak ve haklarn dile getirip btn dnyayaduyurmak iinher trl etki ve denetimden kurtulmu milli bir kurulun varl ok gereklidir.* Ulusal Parlamento dncesi var.Anadolu'nun her ynden en gvenli yeri olan Sivas'ta milli bir kongrenin toplanmas

kararlatrlmtr.Bunun iin btn illerin her sancandan ; milletin gvenini kazanm delegeninolabildiince abuk yetimek zere hemen yola karlmas gerekmektedir.Her ihtimale kar bu i milli bir sr gibi tutulmal ve delegeler gereken yerlere kimliklerinigizleyerek gelmelidirler.Dikkat: * Kongrenin ve delegelerin gvenliini salama amac var.Dou illeri adna Erzurum'da bir kongre toplanacaktr. O gne kadar dier il delegeleri deSivas'a ulaabilirseErzurum kongresinin yeleri de Sivas'ta yaplacak genel toplantya katlmak zere yolakarlar.

Genelgenin yaynlanmasndan sonra Sivas'ta yaplacak kongreye katlmak amacylaYurdun her yerinde seimler yaplmaya balad.tilaf devletleri Anadolu'daki gelimelerdenrahatsz olarak stanbul Hkmeti zerine M.Kemal'in geri getirilmesi iin baskda

bulunmaya baladlar.stanbul hkmeti Valilere gizli bir yazyla M.Kemal'in emirlerineuyulmamasn istedi.Ancak M.Kemal almalarna devam etti.

NEM :

Kurtulu savann amacn, gerekesini ve yntemini belirtir.

Milli Egemenlie gidiin ilk admdr. ( Milletin bamszln yine milletin azim ve kararkurtaracaktr. )Mevcut hkmet tannmadndan dolay Anadolu htilali Amasya Genelgesiyle balar.

Not : Amasya Genelgesi M.Kemal, Rauf Bey, Refet Bey, Ali Fuat Paa tarafndanimzalanm, Erzurum'da bulunan Kazm Karabekir tarafndan da onaylanmtr.ste DnERZURUM KONGRES VE NEM

( 23 Temmuz- 5 Austos l9l9 )


5/26

M.Kemal 26 Haziran'da Amasya'dan ayrlarak 27 Haziran'da Sivas'a oradan da 3Temmuz'da Erzurum'ahalkn ve ordunun sevin gsterileriyle girdi.7/8 Temmuz gecesi M.Kemal 'e grevindenkesin olarak alndn bildiren bir emir geldi.Bunu zerine M.Kemal hem grevinden hemaskerlik mesleinden ayrldn ( stifa )

bildirdi.Yetkisiz ve sivil olarak grevine devam etme karar vermiti. Halknn sevgisi vedesteine gvenmitir.15.Kolordu komutan Kazm Karabekir Paa, M.Kemal'e Kolordusuyla hizmetinde olduunu

bildirerek maddi ve manevi bakmdan byk bir destek salamtr." Mondros Atekes antlamasnda " Alt dou ilinde ( Vilayet-i Sitte) karklk karsa, buillerin herhangi bir blmnn igal hakkn tilaf devletleri muhafaza ederler " hkm

bulunmaktayd. Bundaki temel ama Dou Anadolu'da bir Ermeni devleti kurulmasnsalamakt.te bu tehlikeye kar, yani dou Anadolu'nun igal edilmesi ve paralanmastehlikesine kar kurulan " Dou Anadolu Mdafa i Hukuk Cemiyeti "nin giriimi ilekongrenin toplanmas salanmtr.Ama dou Anadolu'da birlii salayarak bir Ermenidevleti kurulmasn engellemektir.

23 Temmuz'da toplanan Erzurum kongresi u kararlar almtr :Milli snrlar iinde vatan bir btndr.* Vatan snrlarndan ilk sz edi. Snrlar Mondros Atekesinden nce igale uramayanyerler ve ounluu Trk olan blgelerdir. Snrlar somut olarak Misak- Milli'de

belirlenecektir.Her trl yabanc igal ve mdahalesine kar ve Osmanl Hkmetinin dalmas halindemillet birlikte savunmaya geecek ve direnecektir.Vatann ve bamszln korunmasna ve gvenliin salanmasna stanbul hkmetinin gcyetmezseamac gerekletirmek iin geici bir hkmet kurulacaktr.* Amasya genelgesindeki devlet kurma dncesi,devlet kurma kararna dnmtr.Kuva-i Milliye'yi etken ve milli irade'yi hakim klmak esastr.Hristiyan unsurlara ( aznlklara ) siyasi hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozucuayrcalklar verilemez.

Manda ve Himaye kabul olunamaz.* Tam bamszlk amalanmakta.Milli meclisin hemen toplanmasn ve hkmet ilerinin Meclis denetiminde yrtlmesinisalamak iin allacaktr.Saltanat ve Hilafet makamlarn korumak iin ulusal gleri etkin ve ve ulusal iradeyi

egemen klmak esastr.* Hem saltanat hem de Ulusal Egemenlik fikirlerinin savunulmas bir eliki olmakla birlikte,

bunun temel nedeni henz kamuoyunun bu makamlara kar klmasna hazr olmamasdr.

Kongre dalmadan dokuz kiiden oluan bir Temsil Heyeti semi ve bakanlnaM.Kemal'i semitir.


6/26

* M.Kemal milli mcadelenin lideri konumuna gelmitir.

NEM :

Blgesel nitelikli olmasna ramen ald kararlarla Ulusaldr.

Yeni bir devlet kurma dncesi ortaya kmtr. (Vatann ve bamszln korunmasna vegvenliin salanmasna stanbul hkmetinin gc yetmezse amac gerekletirmek iingeici bir hkmet kurulacaktr.)Vatan bir btn olarak kabul etmi ve Manda ve Himaye'yi reddetmitir.Dou Anadolu'nun btnln salamtr.BALIKESR ( 26-30 TEMMUZ 1919 ) VE ALAEHR KONGRELER ( 16-25 AUSTOS1919 )

1919 yl Temmuz ve Austos aylarnda Balkesir ve Alaehir'de toplanan milli kongrelerdebat Anadolu'daki Kuva-i Milliye birliklerinin insan ve malzeme bakmndandesteklenmelerine ve ortak bir cephe oluturulmasna karar verildi. Bu almalarnsonucunda Ayvalk-Soma-Akhisar-Salihli-Nazilli batsndan geen bir hat zerinde BatCephesi oluturuldu.ste DnSVAS KONGRES( 4-11 Eyll 1919 )

Kongrenin toplanma amac Vatann btnl ile Milletin bamszlnn naslsalanacan kararlatrmaktr.stanbul hkmeti Sivas kongresine engel olmaya almtr.Sivas valisine M.Kemal ve Rauf

beyi tutuklama emri verilmitir.tilaf devletleri kongre topland takdirde Sivas' igal edecekleri tehdidinde bulunmulardr.M.Kemal 2 Eyll 1919 ' da halkn sevgi gsterileriyle Sivas'a gelmitir.* M.Kemal'in cokulu

karlanmas,Milli mcadele'nin halka dayandnn bir gstergesidir.M.Kemal'in kongre bakanlna seilmesini baz temsilciler engellemeye alm ancakyaplan gizli oylamayla M.Kemal kongre bakanlna seilmitir.Sivas kongresi Erzurum Kongresinde alnan kararlar aynen kabul etmitir.Ali Fuat Paa ( Cebesoy ) , Bat Anadolu Genel Kuva-i Milliye komutanlna atand.AmaKuva-i Milliye

birliklerinin bir merkezden ynetilmesini salamaktr. * Heyet-i Temsiliye bir yrtme organ

gibi almaktadr.


7/26

NEM :

Toplan ve ald kararlarla Milli ( Ulusal ) bir kongredir.Manda ve Himaye fikri kesin olarak reddedilmitir.

Yurtta bulunan btn Milli Cemiyetler " Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti "ad altnda birletirilmitir.Bylece blgesel mcadele ulusal mcadeleye dntrlmtr.Meclis-i Mebusan'n biran nce toplanmas kararlatrlmtr.Kongre sonucu oluturulan " Temsil Heyeti " bakanlna M.Kemal seilmitir.TemsilHeyeti T.B.M.M. alncaya kadar, milli irade adna lkenin geleceiyle ilgili kararlar alan veuygulayan tek yetkili organ olacaktr. * M.Kemal yurdun tamamna emir verebilecek konumagelmitir.ste Dn

AMASYA GRMELER (20-22 Ekim 1919)stanbul'da yeni kurulan Ali Rza Paa uzlamak durumunda olduunu grmektedir.Buamala Bahriye Nazr Salih Paa'y Sivas Temsil Heyeti bakan Mustafa Kemal'le grmekzere Amasya'ya gnderdi. Bu grme sonrasnda kabul edilen kararlar unlardr:stanbul Hkmeti Sivas Kongresi kararlarn aynen kabul edecektir.stanbul Hkmeti Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni yasal bir kurulu olaraktanyacaktr.Aznlklara siyasi ve ekonomik ayrcalklar verilmeyecektir.Meclis-i Mebusan'n bir an nce toplanmas salanacaktr.Trklerin ounlukta olduu blgelerin igaline izin verilmeyecektir.tilaf Devletleri ile yaplacak bar grmelerinde Temsil Heyeti'nin uygun greceikiilerin bulunmas salanacaktr.Bu kararlar dnda taraflar arasnda gizli kalmas kararlatrlan bir protokol de imzalanmtr.

Amasya Grmeleri'nin nemi :stanbul Hkmeti temsilcisi Erzurum ve Sivas kongresi kararlarn kabul etmekleAnadolu'da ki ulusal mcadeleyi hukuksal olarak tanm oluyordu.Anadolu'nun hakll ulusal mcadeleye katlm artrrken itilaf Devletleri de Trk ulusunudilediklerigibi ynlendiremeyeceklerini anlamaya baladlar.

NOT : stanbul Hkmeti Amasya Grmeleri'nde alnan Meclis-i Mebusan 'n almaskarar dnda hi bir karara uymad.TEMSL HEYET'NN ANKARA'YA GEL

(27 Aralk 1919)


8/26

Amasya Grmeleri gerei Osmanl Mebuslar meclisi toplanacakt. Bu amala tm yurttaseimler yapld. Yeni milletvekilleri belirlendi. Mustafa Kemal'de Erzurum milletvekiliolarak seildi.Mustafa Kemal'in Mebus an Meclisinin Anadoluda her trl igal ve denetimden uzak biryerde toplanmas istei, Kanun-i Esasiye'ye aykrdr gerekesiyle reddedilmitir. Meclis

stanbulda almalarna balayacakt. Bu durum zerine Mustafa Kemal meclis almalarnyakndan izlemek amacyla, 27 Aralk 1919 ' da Temsil Heyeti ile Ankara'ya geldi. Ankara'ytercih etmesinin dier nedenleri:igallerden uzak korunakl bir blge oluu.Haberleme ve ulam olanaklarnn elverililii,

Bat cephesi'ne yaknl

Ankara halknn Ulusal mcadeleyi bandan beri desteklemesi .

ste DnSON OSMANLI MEBUSLAR MECLSNN TOPLANMASI( 12 OCAK 1920 )

Amasya grmesinde kararlatrlan seimler yapld.* tilaf devletleri seimleriengellemediler, nk toplanacak meclis ve kurulacak hkmetin kendi nerilerini kabuledeceklerini dnyorlard.Bylece amalarna uramadan ve hukuki dayanak oluturarakulaabilirlerdi.M.Kemal meclisin stanbul dnda toplanmasn istiyordu.* stanbul gibi igal tehdidi, ve

bask altnda bulunan bir ehirdetoplanacak meclisin zgr kararlar alamayacan dnyordu.yelerin ounluunun istei zerine meclis stanbul'da ald. * M.Kemal muhalifleri ,onunstanbul'a gidemeyeceini bildiinden daha rahat alabilirlerdi.M.Kemal stanbul'a gidemese bile kendisinin meclis bakan seilmesini istedi.* Anadoluhareketi aleyhine karar alnmasn engellemek. - Her koulda bamszlk mcadelesi

verileceini gstermek - Anadolu'nun gcn gstermek.Meclis'te Mdafaa-i Hukuk gurubu kurulmasn istedi.* Ancak mecliste bu gurupoluturulmad.Bunun yerine Felah- Vatan gurubu oluturuldu. Misak- Milli kararlarn bugurup aldrd.

* M.Kemal'in bakan seilmemesinin ve Mdafaa-i Hukuk gurubununkurulamamasnn nedeni, yelerin basklardan korkmalar ve saltanat yanls olmalardr.MSAK-I MLL ( ULUSAL YEMN )( 28 0CAK 1920 )Esaslarn M.Kemal'in hazrlad kararlar :


9/26

Mondros Atekesi imzaland srada igal edilmemi , ounluu Trk olan yerlerparalanamaz.Kars, Ardahan, Artvin ve Bat Trakya'da halk oyuna bavurmaldr. * Bu blgelerde Trknfus ok olduu iin tercihe bavurmada saknca grlmemitir.

Mslman Araplarn oturduu ve tilaf devletlerince igal edilen yerlerin geleceininbelirlenmesi iin,halkoyuna bavurulmaldr.stanbul ve anakkale boazlar ile, Marmara denizi her trl tehlikeden uzak tutulursa,

boazlar dnya ticaretine alabilir.* Wilson ilkelerinin boazlarla ilgili hkmne cevapAznlklarn haklar evre lkelerde Mslmanlara tannan haklar orannda gvenlik altnaalnacaktr.

Siyasi, adli ve mali gelimemizi engelleyen snrlamalara karyz. * Kapitlasyonlar ret.NEM :M.Kemal'in Ulusal bamszlk konusundaki dnceleri Osmanl Parlamentosu tarafndankabul edilmitir.Bylece dnceler yasallamtr.Ulusal snrlar kesinletirilmitir.Tam bir bamszlk bildirisidir.Bildiri Osmanl Mebusan meclisince kabul edilmi, yaama geirilmesini TBMM salamtr.MSAK-I MLL'NN LANININ SONULARItilaf devletleri stanbul Hkmetleri zerinde, kararlarn geri alnmas iin baskda

bulundular.A.Rza paa ve Salih paa kabineleri bu basklara boyun emediler, stifaettirildiler.Damat Ferit Kabinesi kuruldu.tilaf devletleri stanbul'u 16 Mart 1920 ' de fiili olarak igal ettiler.

Osmanl Mebusan Meclisini basp, dattlar.*Ama Milli iradeyi yok etmekti..* Ankara'daTBMM nin almasna yol atBaz mebuslar tutuklanp, Malta'ya srgne gnderildiler.Padiah ve hkmete dokunulmad. * Ama kendi karlar ynnde kullanmak.stanbul'dan Anadolu'ya ok sayda katlm oldu.* Fevzi akmak gibi.Ulusal mcadelenin haklln dnya'ya duyurmak amacyla Anadolu Ajans kuruldu.

M.KEMAL'N STANBUL'UN GALNE KARI ALDII TEDBRLER


10/26

Anadoluya ynelik bir igal hareketini nlemek iin Geyve ve Ulukla'da demiryollartahrip edildi.Anadolu'nun stanbul ile haberlemesi yasakland.

Anadolu'dan stanbul'a gidecek her eye el kondu.Anadolu'daki baz itilaf devletleri subaylar tutukland.Ankara,Afyon ve Eskiehirden dman askerleri uzaklatrld.Ankara'da yeni toplanacak meclis iin seimlerin yaplmas duyuruldu.ste DnTBMM'NN AILMASI

(23 Nisan 1920)Son Osmanl Mebus an Meclisi'nin tilaf Devletleri tarafndan datlmas ile Trk ulusaliradesi yok edilmi oluyordu. Ulus adna karar alp uygulayacak bir kurula gereksinim vard.Bu boluu yeni bir meclis dolduracakt. Bu amala Mustafa Kemal in yaynlad bildirisonucu seimlerin yaplabildii yerlerde kazanan delegeler Ankara'da toplanmaya balad.Meclis-i Mebusan'n datlmasyla Anadolu'ya geen eski milletvekilleri de yeni meclisekatld. 23 Nisan 1920'de Meclis ald.TBMMnin Almasnn nemi:Egemenliin kayna deimi oldu, Padiahtan halka geti.

Ynetim merkezi stanbuldan Ankara'ya geti.

Temsil Heyeti'nin hukuksal varl sona ererken ulusal egemenlii savunan yeni bir devletkurulmu oluyordu.

TBMMnin ilk hedefi ulusal bamszlk savan kazanmakt.Ulus egemenliine dayanan yeni devletin alma yntemlerini belirlemek iin MustafaKemal 24 Nisan'da TBMM'ye bir nerge verdi.

Bu nergeye gre:Hkmet kurmak zorunludur.Geici kaydyla bir hkmet bakan tanmak ya da padiah vekili atamak uygun deildir.Mecliste beliren ulusal iradenin, yurt kaderine dorudan doruya el koymasn kabul etmektemel ilkedir.

TBMMnin stnde bir g yoktur.

TBMM yasama, yrtme yetkilerini kendinde toplamtr. Meclisten seilecek ve vekil olarakgrevlendirilecek bir kurul,


11/26

hkmet ilerine bakar Meclis Bakan bu kurulun da bakandr.Padiah ve halife bask ve zordan kurtulduu zaman meclisin dzenleyecei yasaya uygundurumu alr.TBMM bu nergeyi kabul etti. Bylece ; ulus egemenliine dayanan yeni Trk devletinin

temelleri atlm oldu.Mustafa Kemal meclis bakanlna seildi. 26Nisan 1920'de Sovyet Bolevikleri le ilikikuruldu.29 Nisan 1920'de TBMM varlna ynelik tehditleri nlemek iin " Hiyanet-i Vataniye "Yasas kartld.Onbir bakandan oluan TBMM Hkmeti 2 Mays 1920'de kurulduI. TBMM 'nin zellikleri:23 Nisan 1920'de alan I.TBMM, 1 Nisan 1923 tarihine Kadar grev yapmtr. almasresince;Olaanst yetkilere sahip kurucu meclis niteliindedir.

Geici bakan veya padiah vekili kabul etmemekle srekliliini ifade etmitir.Yasama ve yrtme yetkisini kendinde toplamas cumhuriyet ynetimine geiin en kesin

belirtisidir.l. TBMM "Gler birlii" ilkesine gre almakla, hem yasalar karan hem de yasalar

bizzat uygulayan durumdayd.Meclise kar ayaklanmalar nlemek amacyla istiklal Mahkemeleri (11 Eyll 1920)kuruldu.TBMM'nin bu alma ynteminin amac devlet otoritesini gerekletirmeyi hedeflemesidir.Yaanan ortam abuk karar vermeyi ve verilen kararlar derhal uygulamaya koymaygerektiriyordu.Ulusal birliin salanmas iin vatann kurtuluunu n planda tutmu, padiahlk ve halifelikkurumlarna dokunmamtr.

1) TEKLAT-I ESASYE (1921 Anayasas)(20 Ocak 1921)Yeni Trk devletinin ilk anayasas olan, 20 Ocak1921'de kabul edilen Tekilat- Esasiye'ninzn Mustafa Kemal'in 24 Nisan - 13 Eyll 1920'de TBMM'ye sunduu bildirileroluturmutur. Zaman ve birikim yokluundan dolay daha kapsamls yaplamadndanTekilat- Esasi maddeleri ile elimeyen Kanun-u Esasi maddeleri de yrrlkte kalmtr.Bu Anayasa'ya gre;Egemenlik kaytsz artsz ulusundur.Yasama, yrtme ve yarg yetkileri TBMM'ye aittir.

Meclis bakan hkmetin de bakandr.


12/26

eriat hkmlerini uygulama grevi TBMM'ye verilmitir.Meclis Hkmeti sistemi geerlidir.

Hkmet meclis tarafndan denetlenir.Seimler 2 ylda bir yenilenir. Semen ya 18 dir.nemi:Egemenlii Trk ulusuna veren ilk Trk anayasasdr.

Gler birlii ilkesini benimsemitir.Din meclis kontrolne alnm olup laik bir anayasa deildir.

Bireyin hak ve devlerine yer verilmemitir.TBMM'nin Almasna Kar istanbul Hkmeti'nin Yapt Engellemeler:Yurdun her yerinde TBMM'ye kar ayaklanmalar karld,tilaf Devletleri ile bar grmelerinin bir an nce yaplmas saland.eyhlislamdan alnan ve dman uaklaryla yurdun her taratma datlan fetva ile MustafaKemal ve arkadalar dinsiz ve vatan haini ilan edildi,TBMM'nin halk zerindeki otoritesini yok etmek iin vergilerin affedildii ve askerliinkaldrldna dair propagandaya giriildi.Damat Ferit, stanbul'da kurduu dzmece bir mahkemede Mustafa Kemal ve arkadalarnkendileri yokken (gyabnda) yarglayarak lm cezasna arptrd (24 Mays 1920).2) TBMM'NN ALMASNA KARI IKAN AYAKLANMALARBu ayaklanmalar dorudan TBMM'ye ve onun kurduu dzene bir tepki olarak ortayakmtr, istanbul Hkmeti ve ingiliz propagandalar,, savatan bkan Anadolu balknn birtepkisi ve Kuva-i Milliye glerinin disiplinsiz davranlarnn sonucunda kmtr.Bu ayaklanmalar drt gruba ayrlr.

a- Dorudan stanbul Hkmeti'nin kard Ayaklanmalar:Bu grupta iki ayaklanma vardr ve Kuva-i Milliye gleri tarafndan bastrlmtr. Bunlar;Kuva-i nzibatiye (Hilafet Ordusu)Anzavur Ahmet AyaklanmasHer ikisinin de amac boazlarn dousunda Kuva-i Milliye glerinin ulaamayaca tampon

blge oluturmaktr.b- stanbul Hkmeti ve galci Glerin Birlikte kardklar Ayaklanmalar:Halkn din duygularnn smrlmesi ve blgesel atmalarn krklenmesi sonucu kanayaklanmalardr. En yaygn olandr. Bu gruptaki ayaklanmalar;

- Adapazar, Bolu, Dzce, Hendek, Yozgat, Af-yon (opur Musa), Konya (Deliba Mehmet), Urfa (Milli Airet)


13/26

c- Aznlklarn kard AyaklanmalarKarmaa ortamndan yararlanlarak aznlklarcabamszlk kazanmak ya da baka bir devletle

bir-lemek amacyla karlmtr. rnek: Ermeni ve Pontusu Rumlarn ayaklanmalardr.d- Kuva-i Milliye Liderlerinin Ayaklanmalar

TBMM'nin otoritesi altna girmek istemeyen ve dzenli ordunun kuruluuna kar kanKuva-i Mil-liye glerinin kard ayaklanmalardr. Bunlara;- Demirci Mehmet Efe ve erkez Ethem Ayaklanmalar rnek gsterilebilir.3) TBMM'NN AYAKLANMALARA KARI ALDII NLEMLERAyaklanmalar yalnzca dmann iine yarad,olarn ilerlemesini kolaylatrd. Bu nedenleTBMM varlna ynelik bu tehdide kar gerekli nlemleri ald. Bu nlemler:29 Nisan 1920'de Hiyanet-i Vataniye Yasas ( Vatana hanet Edenler Kanunu )kard.stiklal Mahkemeleri kurdu. ( 11 Eyll 1920 )

stanbul Hkmeti ile tm ilikiler kesildi.stanbul'dan gelen her trl evrak geri evrilerek yapt her trl ilem yok sayld.

* Bylece TBMM Osmanl Saltanatn yok saym oluyordu.eyhlislamn fetvasna karlk, Ankara Mfts Rfat BREK bakanlndaki kurulafetva hazrlatt.Sevr Antlamasn tanmadn duyurdu.Antlamay imzalayanlar vatan haini ilan edildi.ste DnSEVR ANTLAMASI (10 Austos 1920)Sevr I.Dnya Sava'n bitiren son antlamadr. Gecikmesinin nedenleri; itilaf Devletlerininkendi aralarnda Osmanly paylaamamalar, igallere kar Trk halknn direnmesidir.tilaf devletleri talyann San Remo kentinde bir konferans toplayarak bar antlamasnnkoullarn

belirlediler. OsmanI Devleti'ni bar konferansna davet ettilerParis'e giden heyet Sevr Antlamasi'n imzalad.Antlamaya gre;Istanbul, Osmanl Devleti'nin bakenti olarak kalacak, antlama hkmlerine uyulmazsa

elinden alnacaktr.Boazlar btn devletlerin gemilerine ak olacak Trklerin hi etkisi olmayan uluslararas

bir komisyon tarafndan ynetilecektir.zmir Trklerde kalacak; ancak egemenlik haklar Yunanllara verilecektir.Trakya'da Midye-Bykekmece hattnn batsnda kalan topraklar Yunanllara verilecektir.Adana, Malatya, Sivas dolaylarm birletiren blge ile Suriye ve Lbnan Fransa'yaverilecektir.

Dou'da bamsz Ermenistan Devleti kurulacaktr.


14/26

Krtler ayr bir devlet kurmak isterse ve Milletler Cemiyeti tarafndan kabul edilirse OsmanlDevleti buna uyacaktr.Antalya, Konya blgeleri italyanlarn nfuzu altna girecektir.

Arabistan ve Irak (Musul dahil) ingiltere'ye braklacaktr.Oniki Ada talya'ya, dier Ege adalar Yunanistan'a verilecektir.Kapitlasyonlar her devlete tannacak ve geniletilecektir.Zorunlu askerlik olmayacak. Osmanl ordusundaki asker say 50.700' gemeyecektir.Aznlklara Trklerden daha fazla haklar verilecek, Mslmanlardan aznlk oluturulacaktr.NEM:

Trk ulusuna yaam hakk tanmayan ve Trk vatannn paralanmasn ngren birantlamadr.Osmanl Meclisince onaylanmad iin Osmanl anayasasna aykrdr.

TBMM Antlamay imzalayan ve onaylayanlar vatan haini ilan etmi ,antlamaytanmadn ilgili devletlere bildirmitir.

ste DnB) CEPHELER VE SYAS LKLER

DZENLI ORDUNUN KURULMASIMondros Atekes Antlamasndan sonra Dou Anadolu blgesindeki baz birliklerdndaki ordular terhis edilmitir. lkede igallerin balamasyla kurulan kuva-i Milliye

birlikleri dmana zarar veriyor fakat ilerlemesin! durduramyorlard. Bu birlikleri bellibir muharebe dzenine sokup birbirleriyle uyumlarn salamak mmkn olmuyordu. HerKuva-i Miliye birlii kendi balarna hareket ediyor, eflerde bakalarndan emir almayayanamyorlard.

Ayaklanmalar bastrmada etkili oluyorlar ancak kendi emirleriyle hukuk d biimlerdecezalar veriyorlar. Bu davranlar halkta bir gvensizlik yaratyordu.Mustafa Kemal, ve arkadalar Kuva-i Milliye nin geici bir sre iin ise yarayabileceinigrmlerdi. Ancak devlet dzenine geilince gerek ordunun kurulmas art olmutu.Gediz Taarruzunda Kuva-i Milliye birlikleri yetersiz kalm, Bat Anadolu'nun byk bir

blm Yunanl larn eline gemiti.Mustafa Kemal Kuva-i Milliye birlikleriyle dzenlibyk bir orduyu durdurmann olanaksz olduunu belirtmi, TBMM'yi kendi ordusunukurmas konusunda ikna edebilmitir.TBMM'nin karar ile Anadolu halk yeniden askere arld. Bu arada Kuva-i Milliye gleriiinde ie yarayan birlikler de ordu bnyesine alnp eitildi. Bir yandan da asker kaaklarnnlemek iin sert nlemler alnd. stiklal Mahkemeleri bu konuda zerine dsen grevi yapt,

emirlere uymayanlar cezalandrd.


15/26

Dou'da Kazm Karabekir komutasnda l.Dnya Savas'ndan arta kalan tek dzenlibirliklerimiz bulunuyordu. Bu nedenle yeni kurulan birlikler Bat 'da Yunanllar karssndakullanlacakt. Bat Cephesi Kuva-i Milliye Komutan Ali Fuat Pasa grevinden alnm, BatiCephesi ikiye ayrlarak kuzey koluna ismet Bey, gney koluna Refet Bey atanarak 8 Kasm1920'de Bati Cephesi'nde dzenli ordu birlikleri oluturulmutur.

Kuva-i Milliye Seflerinin Ayaklanmas :erkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe dndaki eteler ve milisler dzenli orduyakatlmlardr.erkez Ethem, Bati cephesinde ve ayaklanmalarn bastrlmasnda yararlhizmetlerde bulunmustu. Bunlara gvenen Ethem dzenli orduya girmeyi reddetti. MustafaKemal, Ethem'i ikna etmeye alt ise de uzlama abalar sonusuz kald. Ethem kuvvetlerizerine harekete geildi. Zor durumda kalan Ethem ve kuvvetleri Yunan ordusuna sgndlar.- Mehmet Efe ile anlasma yaplarak ayaklanmas sona erdirildi.CEPHELER1) DOU CEPHESIl. Dnya Savas'nda Ruslarla isbirligi yapan Ermeniler, Sevr Bar ile Dogu Anadolu'daErrneniDevleti vaadiyle dsmanca girisimlerini yogunlastirmaya basladilar.1917'de Bolsevik

Ihtilali ile arlik Rusyasi yikilmis bu durumdan yararlanan Kafkas halklari blgedeAzerbaycan, Ermenistan ve Grcistan devletlerin! kurmuslardir.Ermenilerin amalar Kafkaslarda kurulan Ermenistan Devleti topraklarina Dogu Anadolu' yuda katmakti.TBMM bu hareketlerin nne geebilmek iin Dogu Anadolu'da seferberlik ilan etti. 9Haziran1920'de Dogu Cephesi komutanligina getirilen Kazim Karabekir komutasindakidzenli ordu birlikleri,Ermenilerin Kars, Ardahan'a kadar ilerlemeleri ve Oltu'yu isgaletmeleri zerine 28 Eyll 1920'de saldiriya geti. Taarruz; Sarkam, Kars ve Gmr'nnalnmasyla sonuland. Bunun zerine Ermeniler bar istemek zorunda kaldlar. GmrAntlamas yapld.GMR ANTLASMASI (3 Aralk 1920)TBMM ile Ermenistan arasnda yaplan bu antlamaya gre;Kars ve dolaylar TBMM'ye brakld.Bu antlamayla Ermeniler Dou Anadolu'daki isteklerinden vazgetiler ve Sevr BarAntlama-

snn da geersizliini kabul ettiler.TBMM, Dou Anadolu'da yaaypta g edenlerin 3 yl ierisinde geri dnmelerini kabul

etti.NEM:TBMM'nin hem askeri, hem de siyasi uluslararas ilk baarsdr.Kurtulu Savanda alan ve kapanan ilk cephedir.Misak- Milli'nin ilk snr belirlenmitir.Sevr Antlamasnn uygulanamayaca ilk kez kantlanmtr.

Sovyet Rusya'dan gelecek yardmn yolu almtr.


16/26

23 ubat 1921'de Grcistan ile yaplan barla Artvin, Ardahan ve Batum Trkiye'yebraklmtr.2) GNEY CEPHESIngilizler Mondros Atekes Antlamasnn 7.Maddesi uyarnca Urfa, Antep ve Mara' igalettiler. Ancak buradaki Trk ynetimine karmadlar.Halkn onuruna dokunacak hareketleri

yapmaktan kandklar iin silahl bir direni ile karlamad-lar.Daha sonra Paris BarKonferansnda ngilizlerle Franszlar arasnda yaplan anlama gerei blge Franszlara terkedildi. Franszlar, igal blgelerinde Suriye'den beraberlerinde getirdikleri Ermenileri,Trklere kar silahlandrdlar. Franszlartarafndan martlan Ermenilerin zulme varan hareketleri yre halkm galeyana getirdi.Bunun zerine Gney ve Gneydou Anadolu'da Franszlara kar cepheler olumaya balad.Sivas Kongresi'nde gneyde Kuva-i Milliye direniinin rgtlenmesine karar verildi. TemsilKurulutarafndan buraya subaylar gnderildi. Bati cephesinden farkl olarak, burada halkn tamam

bu su-baylarla kaynaarak topyekn bir sava balatld.ncelikle Ermeni etelerinin etkinlii yok

edilmeyealld.Franszlarn amac Adana ve yresin! smrge haline getirmekti. Bu amala Ermeniaznlna dayanarak blge halk'na bask ve zlm yapmaya baladlar. Blge halkFranszlara byk kayplar verdirdi.Franszlar halkn youn direniine kars koyamayarak 21ubat 1920de Maratan, 10 Nisan1920'de Urfa'dan ekilmek zorunda kaldlar.Anteptengilizlerin kenti Franszlara terk etmeleri halkta igalin geici olmad dncesini dourdu.Fransz igali protesto edildi ve direni karar alindi. Franszlar gl direni karssnda ancak

bir yl sonra Antep'e girebildiler.Franszlar Trk topraklarnda barnamayacaklarn anladlar, Sakarya Muharebesi'nden sonraFranszlarla Ankara Antlamas imzaland. Antlamada Fransa yeni Trk Devleti'ni resmentanyarak blgeyi terk etti. Trkiye'nin Hatay dnda Irak'a kadar olan gney snr gvencealtna a lnmis oldu.Konya ve Antalya dolaylarn igal etmi c ;-talyanlar ile blge halk ve TBMM arasnda

bir atma olmamtr, talyanlar II. Inn Muharebesi'nden sonra blgeyi terk etmeye baslar(5 Temmuz 1921). Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra tamamen ekilmislerdir.

NOT: Gney cephesinde Franszlara kar bir yl direnen Antep'e TBMM tarafndan "GaziMara'a Kahramanmara (1973), Urfaya;anlurfa (1984) ad verildi.BATI CEPHES :Kurtulu Savamz'n kaderin belirleyen savalar bu cephede yapld.

Yeni kurulan dzenli ordu, bu cephede grev yapt.Bu cephede ngilizler, byk destekle Yunanllar zerimize saldrttlar. * Bunun temelnedeni, Sevr AntlamasnTBMM'ye kabul ettirmektir.Cephe komutanln, Sakarya Sava'na kadar ismet nn yapmtr.l. NN MUHAREBES (6-10 Ocak 1921)Yunanllar erkez Ethem'in isyanndan yararlanarak taarruza getiler.

Amalar;- Eskiehir ve dolaylarndaki demiryollarn ele geirmek,


17/26

- Ankara'ya kadar ilerleyip meclisi datmak ve Ulusal Mcadeleyi etkisiz klmakt.Yunanllar Eskiehir nn'de durduruldular.Bursa ynne geri ekilmek zorunda kaldlar.* Bu muharebe Bat Cephesi'nde dzenli ordunun kazand ilk savunma muharebesidir.Bu baarnn i ve d politikada olumlu etkileri olmutur.

1) MUHAREBE'NN SONULARIa) SYAS SONULAR1) Londra konferans (21 ubat -12 Mart 1921)l.inn Muharebesinde ki baar tilaf Devletleri: arasndaki antlamazlklar su yznekard. Sevr antlamasnyeniden gzden geirmek ve biraz deitirerek Trklere kabul ettirmek istediler.Trk ordusunun douda Ermenilere kar kazand baarlar, gneyde Franszlara karhalkn direnii,TBMM le Sovyet Rusya'nn yaknlamas Londra Konferansnn toplanmasnn diernedenleridir.Konferansa stanbul Hkmeti arld, itilaf devletleri stanbul'dan gelecek delegeler

arasnda TBMM nin de bir temsilci bulundurmasn istediler.Bu tavra TBMM kar kt, dorudan arlmadka konferansa katlmayacam bildirdi,italya araclylaTBMM konferansa resmen davet edildi.TBMMM'nin konferansa katlmasnn nedenleri unlardr:* Bar yanls olduunu gstermek* Misak- Milli'yi dnya kamuoyuna tantmak

* TBMM'nin d siyasette de sz sahibi olduunu stanbul Hkmeti'ne kabul ettirmekKonferansta stanbul Hkmeti Tevfik Paa tarafndan TBMM ise dileri bakan Bekir SamiBey bakanlnda kurul tarafndan temsil edilmitirYORUM : Her iki tarafnda itilaf Devletleri tarafndan davet edilmesinin nedeni iki hkmetarasndaki fikir ayrlndan yararlanmaktr.Grmelerden sonu alnamamtr. Bekir Sami Bey'in yapt ikili antlamalarda

bamszla aykr bulunduundanTBMM tarafndan reddedilmitir.NEM:

TBMM Hkmeti konferansa katlmakla, "Trkler bara yanamyorlar,sava uzatyorlar"

propagandalarn da etkisiz hale getirmitir.2) Moskova antlamas (16 Mart 1921)itilaf Devletlerinin yannda savaa giren arlk Rusyas, kan Bolevik htilali nedeniylesavatanekilmitir.Yeni rejim ve yneticileri emperyalizme kar olduklarn duyurmular ve savasrasndayaplan gizli antlamalar dnya kamouyuna aklamlardr. itilaf Devletlerinin Anadoluzerinde izledikleri

politika TBMM ile Sovyet Rusya'y birbirine yakniatrd,Anadolu hareketinin baarsBoazlardanve gneyden gelecek saldrlar Sovyet Rusya iin nleyecekti. Bu arada TBMM ordulannn

Dou ve


18/26

Gney cephesindeki baarlarna Bat Cephesi eklenince Sovyet Rusya TBMM ile MoskovaAntla-masn imzalad.Moskova Antlamasi'na gre;

Sovyet Rusya Misak- Milliyi tanyacaktrOsmanl Devleti ile arlk Rusyas arasndaki imzalanm olan antlamalar geersizsaylacaktr.

Sovyet Rusya kapitlasyonlarn kaldrlmasn kabul edecektir.

iki taraftan birinin tanmad bir antlamay dieri de tanmayacaktr.

Trk Hkmeti'nin Ermenistan ve Grcistan ile yapt antlamann tannmas iinBatum,Grcistan'a verilecektir.

iki devlet arasnda ekonomik ilikiler artrlacaktr.

nemi:

lk kez byk bir devlet TBMM'yi ve Misak Milli'yi resmen tanm oluyordu. -

Bu antlama ile Ulusal Mcadele iin gerekli askeri malzeme ve mali destek salanmtr.Dikkat: Bu antlama ile Batum'un Grcistan'a braklmas kabul edilerek Misak-

Milli'den ilk dn verilmitir.3) Trk - Afgan Dostluk Antlamas (1 Mart 1921)Trk delegeleri Moskova'dayken Trk-Afgan dostluk antlamas imzaland.Afganistan Ankara Hkmetini tanm, Ankaraya eli gndererek Kurtulu Sava'ndesteklediini gstermitir.I.NN MUHAREBES'NN GENEL SONULARI

Kuva-i Milliye sorunu kesin olarak ortadan kalkmtr.

TBMM'ye ve dzenli orduya gven artm,istiklal Mahkemeleri geici olarak kapatlmtr,smet Bey generallie ykseltilmitir.

Yeni Trk Devleti'nin ilk anayasas olan Tekilat- Esasi-ye (20 Ocak 1921) ve stiklal Mar(12 Mart 1921) kabul edilmitir.ste Dn

b) II. NN MUHAREBES(23-31 Mart 1921)Yunanistan Londra Konferans ile kendine destek veren devletlerin bu desteine layk

olduunu gstermek,


19/26

l.nn Muharebesi'nin cn almak ve Trk ordusunun toparlanmasn nlemek amacylaikinci kez nn mevzilerinden saldrd.Bu saldr dzenli ordular tarafndan durduruldu ve geri ekilmek zorunda kald.Mustafa Kemal Bat Cephesi Komutan ismet Paa'ya ektii kutlama telgrafnda "Siz oradayalnz dman deil, milletin makus talihini de yendiniz " diyerek zaferin tarihi nemini de

belirtmitir.Sonulartalyanlar Anadolu'yu boaltmaya baladlar (5 Temmuz 1921).Franszlar bar amacyla ilk kez Anadolu'ya eli gnderdiler.ngilizler stanbul'un igalinden sonra tutukladklar bir ksm milletvekillerini salverdiler.Trk ordusu ekilen Yunanllar databilmek iin 15 Nisan'a kadar Aslhanlar yresindearptysa da amacna tam ulaamad.II. nn Muharebesi'nden sonra Yunanllara bir saldr da Refet Bey tarafndan dzenlenmi,

baarszlkla sonulanmtr.Bunun zerine Refet Bey geri ekilmi ve tm Bat Cephesi Komutanlna smet Paagetirilmitir.c) KTAHYA - ESKEHR MUHAREBELER(10-24 Temmuz 1921)II. nn Muharebesi'nde de yenilen Yunanllar,yeniden geni apl bir hazrlk yaptlar.Asker, top ve silah saysn artrdlar. Trk ordusunun eksikliklerini gidermesine frsatvermeden saldrmak istiyorlard. 10 Temmuz 1921 tarihinde Yunan saldrlar balad.Yaplan muharebeler sonucu Afyon,Eskiehir ve Ktahya, Yunanllar tarafndan igal edildi.Trk ordusu, daha fazla kayp vermemek iinMustafa Kemal'in emriyle, Sakarya Irmann dousuna ekildi.Bu durum kamuoyunda ve TBMM'nde znt yaratt. Genel Kurmay Bakan Fevzi Paa(akmak); "ilerleyen Yunanllar, adm adm mezarlarna yaklamaktadrlar." diyerek, bu geriekilmenin bir taktik gerei olduunu belirtmitir.TBMM'de durum deerlendirilmesi yapld. Milletvekillerinin ou Mustafa Kemal'inordunun bana gemesini istedi. Bunun zerine TBMM, 5 Austos 1921'de, Mustafa KemalPaa'ya Bakomutanlk grevini verdi. Bu grevi yapt srece er aylk dnemlerdeTBMM'nin yetkilerini de kullanacakt. Ama, hzl karar alp uygulayabilmekti.MustafaKemal Paa, bu yetkilerini, ilk nce ordunun ihtiyalarm karlamak iin kulland. Bunusalamak iin 7-8 Austos 1921 tarihinde "Tekalif- Milliye Emirleri" ni yaynlad. Askerkaaklar sorununu zmek ve emirlerin yerine getirilebilmesini salamak iinde "stiklal

Mahkemeleri" yeniden kuruldu (23 Temmuz 1921).TEKALF - MLLYE EMRLER" ...Ankarada bulunduum srece, yalnz, ordunun insan ve tat bakmndan gcnnartrlmas, yiyeceinin ve giyeceinin salama yoluna konulmas ile ilgili tedbirleri almak vedzenlemeleri yapmakla uratm. Bu szn ettiim eyleri salamak iin iki gn iinde,7 ve 8 austos 1921 gnlerinde, Ulusal Vergi Buyruu ad altnda yaptm genel

bildirimlerin her birinden ksaca bilgi vereyim.Bir savan kazanlmas iin ne denli kk eylerin bile dikkate alnmas gerektiinianlatabilmek iin bunlar, bilginize sunulmaya deer grrm:

1 sayl buyruumla, her ilede birer Ulusal Vergi Kurulu kurdum. Bu kurullarca toplananeylerin ordunun eitli blmlerine datmn dzenledim.


20/26

2 sayl buyruuma gre yurtta her ev, birer kat amar, birer ift orap ve ark hazrlaypUlusal Vergi Kuruluna verecekti.3 sayl buyruumla tccar ve halk elinde bulunan amarlk bez, kaput bezi, patiska, pamuk,ykanm ve ykanmam yn ve tiftik, erkek elbisesi dikmeye elverili her trl klk veyazlk kuma, kaln bez, ksele, vaketa, taban astarl, sar ve siyah mein, sahtiyan, dikilmi

ve dikilmemi ark, potin, demir kundura ivisi, tel ivi,kundura ve sara iplii, nallk demir ve yaplm nal, mh, yem torbas, yular, belleme, kolan,kaa, gebre, semer ve urganlardan yzde krkna, paras sonra denmek zere el koydum.4 sayl buyruumla eldeki buday, saman, un, arpa, fasulye,bulgur, nohut, mercimek,kasaplk hayvanlar,eker, gaz, pirin, sabun, ya, tuz, zeytinya, ay ve mumlarn da yineyzde krkna, paras sonra denmek zere el koydum.5 sayl buyruumla ordu iin halktan alnan tatlardan geriye kalanlarnn da ayda bir kez ve

parasz olarak yz kilometrelik bir uzakla dek asker ulatrma ilerinde altrlmasnzorunlu kldm.6 sayl buyruumla ordunun yedirilip giydirilmesine yarayan btn iyesiz mallara elkoydum.

7 sayl buyruumla halkn elinde bulunan savaa elverili btn silah ve cephanenin gniinde hkmete verilmesini istedim. 8 sayl buyruumla benzin, vakum, gres ya,makineya, donya, saati ve taban yalar, vazelin, otomobilve kamyon lastii, lastik yaptrc, buji, souk tutkal,Fransz tutkal, telefon makinesi, kablo, pil, plak tel,yaltkan ve bunlara benzer gerelerin ve zayann yzde krkna el koydum.9 sayl buyruumla demirci, marangoz, dkmc,tesviyeci, sara ve arabaclarla bunlarn iliklerinin i karma glerinin; kasatura, kl,mzrak, eyer yapabilecek ustalarn adlaryla saylarnn ve durumlarnn saptanmasnsaladm.10 sayl buyruumla halkn elinde bulunan drt tekerlekli yayl araba, drt tekerlekli at vekz arabalar ile kan arabalarnn btn donatm ve hayvanlar ile birlikte:

binek hayvanlar, top eker hayvanlar, katrlar, yk hayvanlarnn, deve ve eeklerin yzdeyirmisine el koydum.Baylar, buyruklarmn ve bildirimlerimin yerine getirilmesi iin kurduum istiklalMahkemelerini Kastamonu.Samsun, Konya, Eskiehir blgelerine gnderdim. Ankara' da da bir mahkeme bulundurdum."Sylev, TDK yaynlar: 220/2 ,

Ankara niversitesi Basmevi - 1965II.Cilt Sh.451-452d) SAKARYA MUHAREBES(23 Austos - 13 Eyll 1921)Sava Yunan ordusunun saldr ile balad. Amalar, Trk ordusunu yok edip, Ankara'y elegeirmek, TBMM ve hkmetini datmakt.Sava 100 km'lik bir cephe boyunca, 22 gn ve22 gece srd. Mustafa Kemal sava bizzatynetti. Kurtulu Sava' nn en uzun savunma muharebesidir. Subay sava olarak daadlandrlr. Yeni bir sava stratejisi uygulanmtr:"Hatt mdafaa yoktur, sath mdafaa vardr. O sath btn vatandr.Vatann her kar topra

vatandan kanyla slanmadka dmana braklamaz".


21/26

Bu emrin heyecanyla, Genel Kurmay Bakan Fevzi Paa ile Bat Cephesi Komutan smetPaa'nn ynetimindekiTrk ordusu parlak bir zafer kazand (13 Eyll1921).Sonular:

Kafkas Cumhuriyetleri ile (Azerbaycan, Ermenistan, Grcistan) Kars Antlamas imzaland(13 Ekim 1921).Bylece dou snr kesin biimini ald.Franszlar ile Ankara Antlamas imzaland. (20 Ekim 1921).Bu antlamaya gre;Hatay ve iskenderun dnda bugnk Trkiye-Suriye snr izildi.Hatay, Franszlarda kalacak, ancak zel bir 'ynetim kurulacak ve Trke resmi dil olacaktr.Yo-

re halk gelenek ve greneklerini gelitirmede erbest olacaktr.Sleymanah'n Trbesinin bulunduu Caber Kalesi Trk topra saylacaktr.iki ay iinde Fransa, Anadolu'dan ekilecektir.NEM:Hatay dnda gney snrmz izildi.ilk kez tilaf Devletlerinin biri TBMM'yi tand.Fransa ile sava sona erdi ve TBMM'ye kar oluturulan cephe paralanm oldu.c- itilaf Devletleri'nin Atekes ve Ban nerileri22 Mart 1922'de atekes nerisinde bulundular.Buna gre; bar grmeleri balayncayakadarTrk Yunan ordular tilaf Devletleri denetiminde bulunacakt. TBMM bu neriyi bamszlkanlaynaters dt iin reddetti.26 Mart 1922'de bar nerisinde bulundular.Bar koullar aklannca TBMM kart artlarileri

srd, itilaf Devletleri de bu teklifleri reddetti.Sakarya Muharebesi'nin Genel SonularYunanllar savunmaya ekildi.Mustafa Kemal'e Gazilik san ve mareallik rtbesi verildi.Asker kaaklar sorunu zmlendi.Anadolu ve Trakya'da seferberlik ilan edildi.

1683'ten beri sren Trk gerileyii durdu. Trk ordusu saldr durumuna geti.ste Dn


22/26

BYK TAARRUZ(26 Austos - 9 Eyll 1922)Sakarya'da yenilen dman, igal ettikleri yerleri ellerinde tutmak iin artk savunmaya nemveriyordu.Trk ordusu ise taarruz iin hazrlklara balad.

Hazrlklar iin yaplan almalar:Yurdun tm kaynaklar ordunun emrine verildi.stanbul'daki depolardan karlan silahlar ebolu ve Kastamonu yolu ile Ankara'ya oradan dacepheye gnderildi.Sovyet Rusya'dan silah ve malzeme yardm alnd.

Ordunun taarruz eitimine arlk verildi.

Savan bittii Dou ve Gney cephesindeki askeri birlikler byk bir gizlilik iinde batyakaydrld.Taarruz plannn amac, dman durdurmak veya geri ekilmeye zorlamak deil,Anadolu'dan atmakt. Btn hazrlklar, bu amac gerekletirmek iin yapld.2O Temmuz 1922'de Gazi Mustafa Kemal sresiz olarak Bakomutan yapld. 26 Austos'taTrk ordusu taarruza geti. Mustafa Kemal, Fevzi ve smet Paa'lar taarruzu Kocatepe'denynettiler. Trk topusu dman mevzilerine ate at. "Trkler bu mevzileri be alt aydadremezler" denilen mevziler birka saatte darmadan edildi.30 Austos gn, sava bizzat Mustafa Kemal ynetti. Dmann ana kuvvetleriDumlupnarn ku-zeydousunda yok edildi. Bu muharebeye "Bakomutanlk Meydan Muharebesi" denir.Bu kesin zafer zerine, Bakumandan Gazi Mustafa Kemal Paa verdii emirle ordumuzayenihedefini gsterdi. "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir ileri".Yunan ordusu bakomutan Trikopis 2 Eyll'de Uak'ta esir alnd.Trk ordusu 9 Eyll'de zmir, 11 Eyll'de Bursa'y kurtard. 18 Eyll'de ise Bat Anadolu'dahi bir dman askeri kalmad.Sonular;Dman Anadolu'dan tamamen karld.

ngiliz-Yunan ibirlii sona erdi.Tm komutanlar st rtbeye terfi ettirildi.Sava dnemi sona erdi anlama dnemi balad.Yunanistan'da ihtilal gerekleti. (Kral Konstantin tahtan indirildi, yerine II. George geti.)C) BARI DNEM1) MUDANYA ATEKES ANTLAMAS(3-11 Ekim 1922)

Bat Anadolu'da Yunan kuvvetlerini temizleyen Trk ordusu Boazlar, stanbulu ve DouTrakya'y kurtarmak amacyla, Marmara'ya yneldi. Bu durum, Trklerle ngilizleri kar


23/26

karya getirdi. ngiliz kamuoyu, Fransa ve talya kesinlikle ikinci bir savaa taraf deildi,ngiliz dominyonlar savatan

bkmt. Mustafa Kemal, youn bir diplomatik aba ierisine girdi. Boazlarn gvenilirellerde bulun-masn isteyen Sovyet Rusya'nn da bu ise karaca syleniyordu.

Btn bu gelimeler karsnda ngiliz Hkmeti, talyanlarn ve Franszlarn basks ileatekes grmelerine raz oldu. Grmelere ngiltere,Fransa, talya ile Trkiye katld.Yunanistan' ngiltere temsil etti. Yunan delegesi Mudanya aklarnda sava gemisinde

bekledi. Trkiye'yi Bat Cephesi Komutan smet Paa temsil etti. 3 Ekim 1922'de balayangrmeler, 11 Ekim 1922'de anlama imzalanmas ile sona erdi. Yunanistan da bir bildiriyleanlama koullarna uyacana sz verdi.Mudanya Atekes Antlamas'na Gre;14-15 Ekim gecesinden itibaren silahl atmalar duracaktr.

Yunanllar Dou Trakya'y hemen boaltacaklar ve TBMM Hkmeti'nin ynetimine teslimedeceklerdir.stanbul ve evresinde Trk ynetimi kurularak, TBMM Hkmeti'nin temsilcisi stanbul'agelecektir. Blgenin teslimi anlamadan (Lozan) sonra olacaktr.Trk ordusu bar antlamas imzalanncaya kadar anakkale'de ve Kocaeli Yarmadasnda

belirtilen izgide duracaktr.Dou Trakya'da gvenlii salamak amacyla TBMM 8000 jandarma bulunduracaktr.NEM:Sava yaplmadan stanbul ve Dou Trakya geri alnd. Osmanl Devleti hukuken sona erdi.ngilterehukuken TBMM'yi tand.* Bu gelimeler ngiltere ve Yunanistan'da hkmetlerin dmesine neden oldu.2) SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasm 1922)23 Nisan 1920'de alan TBMM ile egemenlik haklar milletin eline gemitir. Mudanya'dayaplanatekes ile de Osmanl Devleti hukuken sona ermi oluyordu. Saltanatn yalnzca ad kalmt.Lozan'da yaplacak bar grmelerine TBMM Hkmeti ile birlikte Osmanl ynetimi de

arlyordu. tilaf Devletleri hala gerei grmek istemiyorlard. Bu durumu TBMMHkmeti kabul edemezdi.Osmanl Hkmetinin bar grmelerine katlmaya ne hakk ne de yetkisi vard.TBMM, 1 Kasm 1922'de saltanat ile halifelii birbirinden ayran ve saltanat kaldran kanunukabul etti.17 Kasm 1922'de Vahdettin lkeden kap halife sfatyla ngilizlere snd. TBMM'de halifesfatn kullanmasn nlemek iin Osmanl ailesinden Abdlmecid Efendi'yi halife seti.* Halifenin siyasi gcnn elinden alnmas ile laik yaama geiin ilk adm atlm oldu.nemi:TBMM ilk devrimini gerekletirerek dinle devlet ilerini birbirinden ayrm laik dzenegeite ilk adm atmtr.

Osmanl saltanat resmen sona ermi ve stanbul-Ankara ikilii ortadan kalkmtr.3) LOZAN ANTLAMASI (24 Temmuz 1923)


24/26

"Lozan Bar, Trk tarihinde bir dnm noktasdr. Trk milleti iin siyas bir zafer tekileden bu antlamann, Osmanl tarihinde benzeri yoktur. Milletimiz, bununla gerekten iftiharedebilir ve Trk milletinin yksek bir eseri olan bu antlamann yksek kymetini takdiretmesi lzm gelen genliin, bunu mazide yaplm antlamalarla mukayese etmesi gerekir.Bu mnasebetle Lozan grmelerinde her trl siyas mcadelelere gs gererek neticeyi

elde etmede bir zek gstermi olan smet Paa Hazretlerini sayg ile hatrlamak vazifemdir."1927 (Atatrkn S.D.V, s. 47)

Lozan grmeleri 20 Kasm 1922-4 ubat 1923 l.dnem, 23 Nisan - 24 Temmuz 1923ll.dnem olarak ayrlr.20 Kasm 1922'de toplanan Lozan Konferans'na Trkiye'den baka ngiltere, Fransa,talya,Yunanistan, Japonya, Romanya ve Yugoslavya; Boazlarla ilgili konularkonuulduunda, Sovyetler Birlii ve Bulgaristan katld. ABD gzlemcidir.

II.grmelere Belika ve Portekiz de katlmtr.Konferansta Trkiye'yi Mudanya AtekesAntlamas'nda gsterdii baardan dolay smet Paa temsil etti. Rza Nur ve Hasan Sakadier temsilcilerdir.Konferansn ilk grmesinde Boazlar, Kapitlasyonlar, Musul Sorunu, Yunan Snr,Ermeni Sorunu, Osmanl Borlar ve Rum Patrikhanesi'nin stanbul dna karlmaskonularnda anlama salanamad. Trk heyetine Ermeni yurdu ve kapitlasyonlar konusundakesin taviz verilmemesi konusundaki talimat zerine 4 ubat 1923'de grmeler kesildi.Grmelerin kesildii zaman aralnda lke iinde iki nemli gelime dikkat ekmektedir.Bunlar:a- l.zmir ktisat Kongresi (17 ubat - 4 Mart 1923 ) :Kongre, yeni kurulmakta olan devletin ekonomi politikasn ve hedeflerini belirlemekamacyla topland. Kongreye ii, tccar ve sanayici kesiminden 1135 delege katld.Kongrede Misak- iktisadi (Ekonomi And) kabul edildi. Buna gre kalknmada "karmaekonomik model benimsendi. Bu modele gre zel sektr kalknrnay salayacak, zelsektrn yapamadklarn da devlet destekleyecekti.Sermaye eksiklii ve bilgi birikimi eksikliinden dolay koullar gerei sonu alnamad.Trkiye. 1933 ylnda l.Be Yllk Kalknma Plan'yla planl ekonomiyi benimseyipDevletilik uygulamasna balad.

b- TBMM'nin Yenilenmesi KararTBMM ypranm olduundan dolay yeni meclisi oluturmak iin seimlerin yaplmasnakarar verildi

(1 Nisan 1923).I.TBMM 15 Nisan 1923'te dald, II. TBMM 11 Austos 1923'de ald.Lozan Konferans'nda II. grmeler 23 Nisan1923'te balad. Yaplan grmelerde taraflarkarlkl dnler verdi.24 Temmuz 1923'te Lozan Bar Antlamas imzaland.Antlamaya gre;SINIRLARSuriye Snr: 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlamasnn esaslarna gre belirlendi.Irak Snr: Irak snr ve Musul sorunu Lozan'da zmlenemedi. Sorun ngiltere ile Trkiye

arasnda yaplacak grmelerle zmlenecekti.


25/26

Yunanistan Snr: Karaaa sava dentisi olarak Yunanistan tarafndan Trkiye'ye verildi.Bugnk Trk-Yunan snr belirlendi. On iki ada talyada kald. Bozcaada ve GkeadaTrkiye'yeverildi. Dier Ege adalar Yunanistan'da kald.Ancak Yunanistan kylarmza yakn adalardasilah

ve asker bulunduramayacakt.AZINLIKLARAznlklarnn tamam Trk vatanda olarak kabul edilecekler ve lkedeki vatandalarnhaklarndan aynen yararlanacaklard. Aznlklara Trkiye'nin egemenlii ile badamayanhaklar verilmedi.Trk vatanda olanlarn yasalar nnde eitlii kabul edildi.Trkiye'deki Rumlar ile Yunanistan'daki Trkler karlkl deitirilecekti. stanbul'dakiRumlar, BatTrakya'daki Trkler bu deiimin dnda tutulacakt.KAPTLASYONLAR

TBMM kabotaj hakkn elde etti. Yalnz Trkiye be yl gmrk tarifelerinde deiiklikyapmayacakt.Bylece Trkiye'nin kalknmasnn nndeki en byk engel de kaldrlm oldu.OSMANLI BORLARIOsmanl borlar imparatorluun paralanmas sonucu kurulan yeni devletler arasnda

paylatrld.TBMM kendi payna den blm eit taksitlerle kat para olarak deyecekti.

Bylece D Bor idaresi olarak kurulan Duyun-u Umumiye'de kalkm oldu.

Trkiye payna den borlar 1951ylna kadar Fransz Frang olarak dedi.RUM PATRKHANESTBMM, batl devletlerin iilerimize karmalarn engellemek iin Rum Patrikhanesi'ninstanbuldan karlmasn istemitir. Patriin Trk vatanda olmas kouluyla Patrikhanenin

stanbul'da kalmasna izin verildi.BOAZLARBoazlarn stats aleyhimize oldu.Boazlarn her iki yakasndaki 15 km.lik blgesi silahszolacakt. Boazlarn ynetimi bakan Trk olan uluslararas bir komisyon "BoazlarKomisyonunca" yaplacakt.. Ancak sava gemilerinin boazlardan geii baz kurallara balyd. Sava tehlikesikarsnda veya Trkiye sava-a girdiinde boazlar silahlandrabilecekti. Bu durum boazlardaki egemenlik haklarmzkstlad.DKKAT: Lozan'da Boazlar, Musul, Hatay ve Rum Patrikhanesi sorunlar istediimiz

biimde zmlenemedi.


26/26

Lozan Bar Antlamasnn TBMM'ce onaylanmasndan sonra 2 Ekim 1923'te igalkuvvetleri stanbul'dan ekildi.6 Ekim 1923'te Trk kuvvetleri stanbula halkn cokulu gsterileriyle girdi.NEM:

Misak- Milli snrlarna byk lde ulalmtr.Tarihimizin en uzun sre yrrlkte kalan antlamalarndan biri olup, halen yrrlktedir.

Trk ulusu asndan l.Dnya Sava'n bitiren antlamadr.

Batllarn ark Sorunu dedii sorun kesin olarak zmlenmitir.

Yeni Trk Devleti, gerekletirmeyi dnd devrimler iin gerekli bar ortamnakavumutur.Kurtulu Sava sonunda yaplan Lozan Bar Antlamas, smrge durumundaki lkelere ktutmu, onlarn kurtuluuna rnek oluturmutur.

Tc Inkilap Tarihi Ve Ataturkculuk Dersi Notlari

Documents

Transcript of Tc Inkilap Tarihi Ve Ataturkculuk Dersi Notlari