T.C.

NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MERAM TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ

TIBBİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI BİYOKİMYA LABORATUVARI

TEST REHBERİ

DÖKÜMAN KODU: GN.FR.1187 YAYIN TARİHİ: 27.03.2013 REVİZYON NO: 01 REVİZYON TARİHİ: 29.11.2018

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

2. BİYOKİMYA LABORATUVARININ İŞLEYİŞİ…………………………………………………………………………………………….3

2.1 TEST

İSTEMİ…………………………………………………………………………………………………………………………………..3

2.2 ÖRNEKLERİN ALINMASI VE LABORATUVARA TESLİMİ………………………………………………………………....4

2.3 ÖRNEKLERİN LABORATUVARA KABULÜ VE AYRIŞTIRILMASI………………………………………………………..4

2.4 ÖRNEKLERİN ANALİZİ…………………………………………………………………………………………………………………….4

2.5 HASTA SONUÇLARININ VERİLMESİ……………………………………………………………………………………………….5

2.6 KALİTE GÜVENLİĞİ………………………………………………………………………………………………………………………..5

3. ÖRNEK ALINMASI………………………………………………………………………………………………………………………………….6

3.1 ANALİZ SONUCUNU ETKİLİYEN FAKTÖRLER………………………………………………………………………..........6

4. ÖRNEK KABUL VE RET KRİTERLERİ……………………………………………………………………………………………………….12

4.1 BİYOKİMYA LABORATUVARI ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ…………………………………………………………….12

4.2 BİYOKİMYA LABORAUVARI ÖRNEK RET KRİTERLERİ…………………………………………………………………..13

5. BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST ÖZELLİKLERİ…………………………………………………………………………………..15

1- RUTİN BİYOKİMYA TEST ÖZELLİKLERİ……………………………………………………………………………………………..16

2- HORMON TEST ÖZELLİKLERİ…………………………………………………………………………………………………………..17

3- HPLC TEST ÖZELLİKLERİ………………………………………………………………………………………………………………….18

4- METABOLİZMA TEST ÖZELLİKLERİ………………………………………………………………………………………………….18

5- İLAÇ DÜZEYLERİ VE PROKALSİTONİN TEST ÖZELLİKLERİ…………………………………………………………………19

6- PROTEİN, LİPİD VE İMMÜNOFİKSASYON ELEKTROFOREZİ, OGTT VE MANUEL TEST ÖZELLİKLERİ..19

7- İDRAR, GAİTADA GİZLİ KAN VE KAN GAZLARI TEST ÖZELLİKLERİ…………………………………………………..19

8- İDRARDA UYUŞTURUCU MADDE ANALİZİ TEST ÖZELLİKLERİ…………………………………………………………19 6. LABORATUVARIMIZDA KULLANILAN ANALİZÖRLER…………………………………………………………………………..23 7. PANİK DEĞERLER…………………………………………………………………………………………………………………………………24 8. TESTLERİN REFERANS ARALIKLARI………………………………………………………………………………………………………24

1

ÖNSÖZ

Meram Tıp Fakültesi Hastanesi Biyokimya laboratuvarı olarak, ileri teknolojilerin kullanıldığı cihaz

ve yöntemleri kullanarak çok geniş bir test yelpazesi ile hastalarımıza ve doktorlarımıza hizmet

vermeye devam etmekteyiz. Elinizdeki test rehberi Meram Tıp Fakültesi Hastanesi Biyokimya

laboratuvarında çalışılan testler hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Hazırlanan bu rehber ile

testlerin istenmesinden, sonuçların ulaşmasına kadar geçen tüm aşamalarda sağlık personeline

yardımcı olmayı amaçladık. Test isimleri çalışıldığı laboratuvar bölümlerine göre alfabetik sırayla

düzenlenmiştir. Bu rehberde her testin adı ile birlikte, çalışılan örnek türü, örneğin alındığı tüp, çalışılan

metot, referans değerler, çalışma günleri ve rapor tarihleri sunulmuştur. Test bilgileri sürekli olarak

güncellendiğinden rehberde yer alan bilgilerde yıl içinde değişiklik olabileceği dikkate alınmalıdır. Bu

test rehberinin tamamı http://www.meramtip.com.tr/ web sitemizde de bulunduğundan yıl içinde

yapılan değişiklikleri buradan takip edebilirsiniz. Biyokimya Laboratuvarımız, bütün personeli ile birlikte

kaliteyi artırmayı hedef edinmiştir. Daha güvenilir sonuçlar ve daha kaliteli hizmet verebilmemiz için

test istemlerini yaparken hastayla ilgili bilgilerin, ön tanının ve gerekli diğer bilgilerin eksiksiz

doldurulması çok önemlidir. Testler hakkında daha geniş bilgi almak istediğinizde her türlü haberleşme

yoluyla laboratuvarımız uzmanlarına ulaşabilirsiniz. Bu rehberin tüm hastalarımıza ve sağlık

personelimize faydalı olması dileğimizle…

2

1.GİRİŞ

Hastanemizde Biyokimya Laboratuvarı tüm biyolojik numunelerde klinik biyokimya testlerinin

yapılmasını ve raporlandırılmasını sağlayan ve bölgemizdeki en kapsamlı test paneline sahip

laboratuvarlardan birisidir. Laboratuvarımızda laboratuvar yazılım programı (LİS-JAVA) ve

hastanemizde de Hastane Otomasyon Sistemi (HOS) kullanılmaktadır. Laboratuvar işleyişinin diğer

birimler tarafından yeterince bilinmemesi ve klinisyen-laboratuvar arası iletişimin iyi sağlanamaması

laboratuvarla ilgili sorunların büyük kısmını oluşturmaktadır. Test sonuçlarının tamamının çıkmaması,

kaybolması, test öncesi uyulması gereken kurallara uyulmaması, yanlış veya yetersiz numune alınması,

yanlış test gününde numune verilmesi, eksik test girişi yapılması gibi pek çok sorunla karşılaşılmaktadır.

Hem bu tür sorunları azaltabilmek hem de laboratuvar işleyişini klinisyenler ve diğer hastane

çalışanlarıyla paylaşabilmek amacıyla bu rehber hazırlanmıştır. Bu rehberde Meram Tıp Fakültesi

Hastanesi Biyokimya Laboratuvarı'nın işleyişi, test profili, tetkik girişinden sonuçların gönderilmesine

kadar olan süreç, laboratuvarın analitik kalite çalışmaları, testlerin çalışılma yöntemleri, çalışılma

zamanları, teste göre numune türü ve numune kabı seçimi, numunelerin kabul ve red kriterleri,

sonuçların çıkma zamanları, normal değerleri, varsa panik değerleri gibi bilgilere yer verilmeye çalışıldı.

2.BİYOKİMYA LABORATUVARININ İŞLEYİŞİ

2.1 TEST İSTEMİNE YÖNELİK KURALLAR:

Testlerin çalışılabilmesi için, servis ve polikliniklerden hekimin, Biyokimya Laboratuvarı

bölümünden istenilen testleri seçmeleri gerekmektedir. Test girişleri istem yapan ilgili poliklinik, servis

ve acil servis tarafından, HBYS den hasta sayfasında yer alan ilgili menüden seçilerek yapılır.

Polikliniklerde test seçimi tamamlandıktan sonra; hasta örnekleri doğru zamanlamayla, ön hazırlık

gerektiren testlerin açıklaması yapılarak, doğru örnek kabına, örnek alma kurallarına uyularak, örnek

alma eğitimi almış çalışan tarafından, kabul kriterlerine uyularak alınmalıdır. Acil biriminde ve

servislerde test girişleri ilgili bölümce yapılır.

Dikkat: Testlerin tam ve zamanında çıkması için tetkik girişleri tam ve eksiksiz olmalıdır.

3

2.2 ÖRNEKLERİN ALINMASI VE LABORATUVARA TRANSFERİ

Polikliniklerden yapılan test isteklerinin LİS’e kaydı yapılır. Hastalar, ilgili polikliniğin örnek alma

birimine yönlendirilir. Hastalara, örnek sonuçlarının ne zaman çıkacağı ve sonuçlarını nereden

alabileceği bilgileri verilir. Hasta örneği için testlere göre uygun örnek kabı seçimi yapılır, seçilen

kaplara barkod etiketler yapıştırılır. Örnek alma işlemi gerçekleştirilir. Bebek kan alma işlemi örnek

alma biriminde, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniği ve servislerde ilgili doktor tarafından

alınmaktadır.

Servisler ve Acil Serviste hastaların örnekleri ilgili birimlerinde alınır. Test istekleri HBYS’e

girildikten sonra ilgili laboratuvara kayıt ve örnek kaplarına barkod etiketi yapıştırılarak pnömotik

sistem yardımıyla örnek ilgili laboratuvar birimine gönderilir. Örnek alma ve transferinde ne kadar hızlı

davranılırsa sonuçlar daha kısa sürede çıkacaktır. Damar yolu açık hastalarda kan alma için hastanın

diğer kolu kullanılmalıdır. Tıkanmaması için heparinize edilen kateterlerden testler için kan örneği

alınmamalıdır.

Dikkat: Ön hazırlık işlemi gerektiren testler, uygun şekilde toplanması gereken örnekler, uygun

şekilde transferi yapılan testler bilinmelidir.

2.3. ÖRNEKLERİN LABORATUVARA KABULÜ VE AYRIŞTIRILMASI

Kan örnekleri laboratuvara gelince, LİS girişi kontrol edilir. LİS’den yapılan test isteklerine bakılarak

örnek kabının uygunluğu, örnek miktarı (tüpteki işaretli çizgiye kadar alınıp alınmadığı), pıhtılaşma,

barkodlama vb. kontrolü yapılır.

Kabul edilen örneklerden serum veya plazmada çalışılacak testler için olanlar santrifüj edilir.

Santrifüj süresi ve hızı testlere göre değişiklik gösterebilir. Santrifüj sonrası hemolizli, aşırı lipemik ve

ikterik olan örnekler çalışılmaz. Hastadan tekrar kan alınması için kan alma birimi, acil veya servisler

bilgilendirilir. Ayrıca LİS ortamında hasta sonuç sayfasına numune red sebebi belirtilir.

Dikkat: Örnekler, kabul ve ret kriterlerine göre değerlendirilir. Ret nedeni hastaya izah

edilmelidir.

2.4. ÖRNEKLERİN ANALİZİ

Analizlerden önce, analizörlerin reaktif, kit, sarf malzemeleri tamamlanır. Gerekli bakımları yapılır.

İnternal kalite kontrol çalışmaları gerçekleştirilir. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde ise hasta örnekleri

çalışılmaya başlanır. Sonuçlar “geçersiz” olarak değerlendirilirse çalışma başlatılmaz ve cihaz ile ilgili

bakım ve kalibrasyonlar gerçekleştirilir. Cihaz kontrolleri tamamlandıktan sonra, hasta örnekleri

çalışılır. Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LİS’e gönderir. LİS’de hastaların

tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Uygun olmayan

4

testler, sebebi araştırılarak (numunenin göz ile değerlendirilmesi vb) yeniden çalışılır. Acil örnekler

rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır.

Panik değerler listesine ait bir test sonucu bulunursa, analiz süreci gözden geçirilerek test

tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise, testi isteyen bölüme bilgi verilir. Test sonucu

hastanın kliniği ile örtüşmüyorsa hastadan yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır.

Üyesi olduğumuz eksternal kalite kontrol programının belirlediği takvim günlerinde program

dahilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta testleriyle birlikte çalışılır.

Laboratuvarımızda çalışılan testlerden Rutin Biyokimya, Hormon, spesifik proteinler, İdrar, HbA1c-

HbA2, Homosistein, 25-OH-D3 eksternal kalite kontrol programı uygulanmaktadır.

Dikkat: Acil hasta örneklerinin belirlenmesinde hassas davranılması önemlidir.

2.5. HASTA SONUÇLARININ VERİLMESİ

Test sonuçları LİS’ de onaylandığı zaman poliklinik, acil ve servislerdeki bilgisayarlarda hasta

sayfasında görülebilir. Test sonuçlarının yazıcı çıktıları, hastanın muayene olduğu birim tarafından

hastaya verilir.

Dikkat: Hasta kliniğiyle uyumsuz olduğunu düşündüğünüz her test sonucu için ilgili laboratuvarla

zamanında etkili iletişim ve etkileşim çok önemlidir.

2.6. KALİTE GÜVENLİĞİ

İç kalite kontrol programı uygulaması ile her gün en az iki seviyeli (Normal, Düşük veya Yüksek)

kontrol örnekleri çalışılarak günlük ve günler arası performans denetlenmektedir.

Dış kalite kontrol programı uygulamasında ise, analizi yapılan dış kalite kontrol örnekleri dünyanın

her yerinden bu programa katılmış çok sayıda laboratuvarın sonuçları ile karşılaştırılır ve gerçek değere

uygunluk denetlenir. Laboratuvarımız, kalite güvenliği için Bio-rad, Randox ve UKNEQAS gibi

uluslararası düzeyde çok sayıda laboratuvarın katıldığı dış kalite kontrol programlarına katılmaktadır.

Sonuçların Klinik Uyumluluğu, test istem formuna veya LIS’ in ilgili bölümüne hasta ile ilgili

bilgilerin yazılması bulguların değerlendirilmesi açısından çok değerlidir. Klinik tablo ile uyumsuz olduğu

düşünülen sonuçlarda laboratuvar ile mutlaka temasa geçilmelidir.

3. ÖRNEK ALINMASI

3.1. ANALİZ SONUCUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Güvenilir ve tıbbi açıdan değerlendirilebilir sonuç elde edebilmek için sadece doğru transport ve

doğru analiz yeterli değildir. Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler:

5

Değişmeyen Değişen Endojen Eksojen

Cinsiyet Beslenme Hemoglobinemi Farmakoterapi

Irk

Sigara Bilirubinemi Antikoagülanlar

Kalıtım Alkol Hiperlipemi Bakteriyel

Vücut ağırlığı kontaminasyon

Kas dokusu

Egzersiz

Postür

Günlük ritm

İlaçlar

Gebelik

Hastalıkların yanı sıra vücut sıvılarına dolayısıyla laboratuvar test değerlerine etkili olabilen fizyolojik

faktörler 2 grupta anlatılabilir : kontrol altında olabilen ve kontrol edilemeyen faktörler. Bu faktörlerin

test değerleri üzerine etkilerinin bilinmesi önemlidir. Numune alınması, toplanmasının standardize

edilmesi, bir gün içinde veya günden güne görülecek değişiklikler sebebiyle oldukça yararlı ve

gereklidir.

Laboratuvar Testlerine Etkili Kontrol Edilebilen Faktörler :

Postür; Normal bir erişkinin dik oturma halindeki dolaşan kan hacmi, yatay pozisyondaki dolaşan

kan hacminden 600-700 ml daha azdır. Mekanizması, sırtüstü pozisyondan dik duruma geçişle damar

içi sıvının interstisyel alana geçmesi ve plazma hacminin %12 kadar azalmasına dayanır.

Sürekli yatma ve hareketsizlik; Birkaç günlük yatak istirahatinde plazma ve ekstrasellüler mayi

hacmi düşer. Bu sebeple hematokrit %10 artar. Uzun süreli yatak istirahati esnasında ise mayi

retansiyonu olur ve serum proteinlerinde azalma meydana gelir. Dolayısıyla bazı protein yapısındaki

maddelerin konsantrasyonunda azalma gözlenir (bazı protein yapısındaki enzimler ve Ca+2

gibi

proteinlere bağlı taşınan maddeler vb.)

Egzersiz; Egzersizin vücut mayileri üzerindeki etkisi fizik aktivitenin süre ve şiddetine bağlıdır. Orta

derecedeki bir aktivite serum glukozunu bu da insülin seviyesini arttırır. Ağır egzersizde bazı

hormonların idrar veya plazma seviyeleri fazlalaşır (kortizol,büyüme hormonu ve prolaktin). Serumda

serbest yağ asitleri, kreatinin ve üre konsantrasyonu artar.

Yükseklik; Yüksekliğe uyum haftalar, deniz seviyesine uyum günler alır. Deniz seviyesinden yüksekte

yaşandığı koşullarda CRP, Htc, Hb, ürik asit seviyeleri artar ve idrar kreatinin, serum estriol ve

transferrin seviyeleri ve serum osmolalitesi azalır.

6

Günün saatlerinde görülen değişiklikler; Bu tür değişikliklere sirkadiyen değişiklikler denir. En

çarpıcı örnek; serum demiri 08.00 ve 14.00 saatleri itibariyle aynı kişiden alınan 2 ayrı numunede % 50

farklılık gösterir. Aynı şekilde kortizol ve potasyumda da önemli değişiklikler vardır.

Hormonlar gün içinde dalgalar halinde salgılanır. Bu durum birçok hormonun serum

konsantrasyonlarının uygun yorumunu engeller. FSH ve LH erkekte sirkadiyen değişiklik göstermezken

testosteron seviyesi gece % 40'a varan artışlar gösterir. Prolaktin ise yine gece maksimum seviyeye

ulaşır. Serum TSH seviyesi 02.00 - 04.00 de maksimum değerdeyken, 18.00-22.00 arasında minimum

değer gösterir. (yaklaşık %50 fark) Büyüme hormonu uykuya geçilir geçilmez maksimum düzeye ulaşır.

İnsülin ise sabah erken saatlerde yüksek, öğleden sonra düşüktür (glukoza etkisi buna paraleldir).

Beslenme; AKŞ, lipid profili, demir, demir bağlama kapasitesi, vit B12, folik asit, GGT ve insülin

açlıkta yapılması zorunlu olan testlerdir.

Kahve, çay ve çeşitli içeceklerde bulunan kafein birçok parametreyi etkiler. Kafein; adrenalin

seviyesini artırarak glukoneogenezi uyarır, glukoz seviyesini yükseltir, renin ve katekolamin düzeylerini

yükseltir, trigliserid lipaz aktivasyonu ile serbest yağ asitlerini 3 (üç) kat artırır.

Sigara; Sigaranın laboratuvar testleri üzerine etkisi içilen sigara miktarına ve inhalasyon derecesine

bağlıdır. Sigara içiminden 30 dakika sonra plazma büyüme hormonu seviyesi 10 kat yükselebilir. Yine

sigara içiminden 10 dakika sonra plazma glukoz seviyesi 10 mg/dl yükselebilir. Literatürde sigara

içenlerde glukoz toleransının bozulduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur. Sigara içenlerde kolesterol

ve trigliserid seviyeleri içmeyenlere göre yüksek, HDL seviyeleri ise düşüktür.

Sigara içenlerde eritrosit seviyeleri yüksektir. Ayrıca sigara içenlerde lökosit sayısı içmeyenlere göre

%30 oranında yüksektir.

Alkol alımı; Alkol alımı kan glukoz seviyesini, GGT ve trigliserid seviyelerini yükseltir.

İlaç kullanımı; İlaçların kas içi verilmesi CK ve LDH seviyelerini birkaç günlüğüne yükseltir. Morfin

kullanımı karaciğer ve pankreas enzimlerini yükseltir.

Diüretik ilaçlar hiponatremiye ve hiperkalsemiye sebep olur. Tiazidlar hiperglisemiye yol açar.

Fenitoin, hastada kalsiyum, fosfor,T3,T4 ve indirekt bilirubin seviyelerini azaltırken ALP ve GGT

seviyelerini arttırır.

Ateş; Ateş birçok hormonal cevabı hızlandırır. Başlangıçta hiperglisemi oluşur. Tiroksin seviyesini

azaltır.

Tranfüzyon; Total kan veya plazma transfüzyonu verilen miktara bağlı olarak plazma protein

konsantrasyonunu yükseltir.

7

Laboratuvar testlerine etkili kontrol edilemeyen faktörler:

Yaş; Bebeklikle puberte arasında yavaş fakat önemli değişiklikler meydana gelir. Serum alkalen

fosfataz seviyesi bebeklikte yüksek, çocuklukta normal, pubertede büyüme evresinde yüksektir.

Büyüme evresinde iskelet kası gelişimine bağlı olarak serum kreatinin seviyeleri artar.

Cinsiyet; Erkekte serum albumin, kalsiyum, magnezyum, kolesterol, aminoasit, üre, kreatinin, ürik

asit ve Hb seviyeleri kadından yüksektir.

Irk; Siyahlarda total protein beyazlardan yüksektir. Siyahlardaki kas kitlesinin fazlalığına bağlı olarak

CK, LDH ve ALP seviyeleri yüksektir.

Şişmanlık; Serum kolesterolü, trigliserid, AST, CK, Total protein seviyeleri artan kilo ile beraber

yükselir. İnsulin artmasına rağmen glikoz toleransı azalmıştır. Kortizol artar, büyüme hormonu düşer.

Şişman erkeklerde testosteron seviyesi de düşer.

Malnütrisyon; Malnütrisyonda total protein, albumin, üre, kreatinin, Total T3, Total T4, TSH, folik

asit seviyeleri düşer.

C3, transferrin ve prealbumin seviyelerindeki hızlı azalma malnütrisyonun en önemli

kriterlerindendir.

Menstrüal siklüs; Menstrüal siklüs boyunca kadınlarda özellikle hormon seviyelerinde belirgin

değişiklikler olur.

Gebelik; Gebelik süresince vücut sıvılarında çok önemli değişiklikler olmaktadır ve bunların iyi

bilinmesi gereklidir.

SHBG (seks hormonu bağlayıcı globulin), TBG (tiroksin binding globulin) ve CBG (kortikosteroid

bağlayıcı globulin) düzeylerinde artış olur. Bu nedenle total T4 ve total T3 düzeylerinde artış

gözlenebilir; serbest T3 ve serbest T4 düzeyleri normaldir.

ß hCG düzeyi ilk trimestırde çok yüksek düzeylere erişerek TSH’yı baskılayabilir (aynı reseptöre

bağlanabilir.)

Annenin kan hacmi artar (%45). Sıvı kısmındaki artış (plazma), kanın şekilli elemanlarındaki artışdan

daha fazla olduğundan belirgin eritropoeze rağmen Rbc, Hb, Htc düzeyleri azalır.

WBC düzeylerinde artış görülür. Fibrinojen düzeylerinde artış (%65) görülür. Diğer pıhtılaşma

faktörlerinde ve sedimentasyon hızında artma meydana gelir.

Trigliserid ve kolesterol düzeylerinde %40 artış olur. Albumin düşer (3,4 g/dL), globulin artar. ALP

düzeyleri artar.

Laboratuvar Sonuçlarını Etkileyen Tanısal Ve Tedaviye Dair İşlemler

1. Operasyonlar

2. İnfüzyonlar ve transfüzyonlar

3. Delme, enjeksiyon, biopsi, palpasyon, tam vücut masajı

8

4. Endoskopi

5. Diyaliz

6. Fiziksel stres

7. Fonksiyon testleri (OGTT, TRH uyarı testler…)

8. İmmunosintigrafi

9. Kontrast maddeler, ilaçlar

10. Mental stres

11. İyonize radyasyon

Numunelerin alınması ve laboratuvara transferi ile ilgili kurallar:

Numunelerin transferinde;

1. Oda sıcaklığında transferi uygun olanların, Kan Alma Birimi’ nden laboratuvara ulaştırılması, 30

dakikanın altında, uygun sporlar içerisinde ve dik konumda yapılmalıdır.

2. Oda sıcaklığında transferi uygun olanların, ilgili birimlerden laboratuvara ulaştırılması, 30

dakikanın altında, uygun pnömotik sistem kapsülleri içerisinde yapılmalıdır.

3. 2-8°C sıcaklığında transferi uygun olanların, bütün birimlerden laboratuvara ulaştırılması, 20

dakikanın altında, uygun örnek taşıma kapları içerisinde yapılmalıdır.

4. Transfer sıcaklık ve süresi açısından özellikli testler aşağıda belirtilmiştir.

Test Adı Transfer sıcaklığı Transfer süresi

1 AMONYAK 2-8°C <20 dk

2 ERİTROPOİETİN (EPO) 2-8°C <20 dk

3 17-OH PROGESTERON 2-8°C <20 dk

4 FREE TESTESTERON 2-8°C <20 dk

5 D VİTAMİNİ 2-8°C <20 dk

6 ACTH 2-8°C <20 dk

7 IGF-1 2-8°C <20 dk

8 KAN GAZI TETKİKİ 2-8°C <20 dk

9 BENCE-JONES PROTEİNİ 2-8°C <20 dk

10 KAN-İDRAR-BOS AMİNOASİT ANALİZİ 2-8°C <20 dk

11 ORGANİK ASİT ANALİZİ (İDRAR) 2-8°C <20 dk

9

Polikliniklerden yapılan test isteklerinin LIS'e kaydı yapıldıktan sonra kayıt/kan alma biriminde kan

örnekleri alınır. İdrar ve gaita testleri için hastalara barkod etiketi yapıştırılmış idrar ve gaita kabı verilip

tuvalete yönlendirilir, daha sonra hastalar örneklerini ilgili laboratuvar birimine getirirler. Kan örneği

için testlere göre uygun örnek tüpü seçimi yapılır, seçilen tüplere barkod etiketler yapıştırılır ve kan

alma işlemi gerçekleştirilir. Kan alma işlemi tamamlanan hastalara sonuçların ne zaman çıkacağı ve

sonuçlarını nereden alabileceği bilgileri verilir. Bebek kan alma işlemi pediatri servisi hemşireleri

tarafından yapılmaktadır. Bebeklerden idrar ve gaita örneği için örnek kapları aileye verilip nasıl örnek

toplayacakları, örnekler laboratuara ulaşana kadar saklanması için gerekli olan koşullar ve süreler

hakkında bilgi verilir ve topladıkları örnekleri ilgili laboratuvar birimine getirmeleri söylenir.

Servisler ve Acil'de hastaların örnekleri kendi birimlerinde alınır. Test istekleri HBYS'a girildikten

sonra testlere göre örnek kabı seçimi yapılır, örnek kaplarına barkod etiketi yapıştırılır. Damar yolu açık

hastalarda kan alma için damar yolu akışı kapatılıp 3-5 dakika beklendikten sonra hastanın diğer kolu

kullanılır. Kan alma işlemi hemşireler tarafından gerçekleştirilir. Alınan örnekler bekletilmeden

pnömotik sistem ile ilgili laboratuvar birimine gönderilir.

Kan Alma biriminde toplanan örnekler beklenmeksizin pnömotik sistem aracılığı ile ilgili

laboratuvara transfer edilir. Hem kan alma biriminde hem de acil ve servislerde biyolojik numune alma

ve numunelerin transferi işlemleri; numune alma ve transferi talimatı, numune kabul ve red kriterleri

talimatı doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.

Venöz Kan Alımında Genel Kurallar:

Acil durumlarda günün her saatinde kan alınıp biyokimyasal testler bakılabilir. Ancak kural olarak

tüm biyokimyasal testler bir gecelik (tercihen 12 saat, en az 8 saat) açlıktan sonra alınmalıdır. Pek çok

testin tokluk kanından çalışılması ile farklı sonuçlar elde edilmektedir.

Yiyecek alımı sonucu oluşan lipemi de yanlış değerlere yol açar. Bazı serum bileşenleri diürnal

varyasyona bağlı olarak günün değişik saatlerinde aynı kişide dahi farklı çıkabilir. Bu farklılık

uyku/uyanıklık, ışık/karanlık, stres, gıda alımı, aktivite ve postür gibi faktörlerin etkisiyle olur. Serum

demir, ACTH, kortizol konsantrasyonları buna birkaç örnektir. Kan alımı esnasında hasta yatar veya

oturur pozisyonda olmalıdır. Özellikle prognoz izlenmesi için istenen testlerle ilgili kan numuneleri

hastadan her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır.

İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda numunenin alınması sabah ilaç alımından önce yapılmalıdır.

Hemolizden kaçınmak için mümkün olduğu kadar geniş iğne ucu seçilmelidir. Turnike kolda 30

saniyeden fazla kalmamalıdır. İğne damara girdikten sonra çözülmelidir. Enjektör ile kan alınıyorsa

kanın tüpe basınçla boşaltılmasından kaçınılmalıdır. Vakumlu tüp hacmi kadar kanı kendisi

vakumlayacaktır.

10

Kan alımı şu sıra ile yapılmalıdır:

Kan kültürü şişeleri, Koagülasyon testleri için sitratlı tam kan tüpleri, İlave madde içermeyen düz

kan tüpleri şeklindedir.

Hematoloji testleri için EDTA’lı tam kan tüpleri Antikoagülan içeren vakumlu tüplere kan alımı

sırasında kanın işaretli çizgiye kadar dolmasına özellikle dikkat edilmelidir. Yani kan akışı durana kadar

tüp çekilmemelidir. Kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Kesinlikle

çalkalama yapılmamalıdır.

Ön hazırlık gerektiren testler

24 saatlik idrarda çalışılacak testler için idrar toplama prosedürü şu şekilde olmalıdır. İdrar toplama

işlemi için temiz ve koyu renkli bir kap kullanılmalıdır. İdrar toplama süresi boyunca idrar biriktirme

kabı güneş ışıklarından uzak ve idrar dondurulmadan mümkün olan en serin ortamda saklanmalıdır.

İdrar biriktirme işleminin yapılacağı günün sabahı uyandıktan sonraki ilk idrar kaba biriktirilmeyip dışarı

yapılmalı bundan sonraki süreçte ertesi gün uyandıktan sonraki ilk idrar dahil bütün idrarlar biriktirme

kabı içinde biriktirilmelidir.

24 Saatlik İdrar Örneklerinin Toplanması

Analizi yapılacak parametrelerin stabilizasyonu için gerekli koruyucu maddeler idrar toplamaya

başlamadan önce toplama kabına konulmalıdır. Sabah ilk idrar atılarak mesane boşaltılır.

24 saat süresince idrarın tamamı idrar toplama kabı içine boşaltılır. Bu süre içinde toplama kabı

serin bir yerde saklanır. Ertesi sabah ilk idrar da toplama kabına alınarak en kısa zamanda laboratuvara

ulaştırılır.

İdrar Örneği

İdrar analizinde bazı preanalitik nedenli hata kaynakları

Uygun koşullarda ve sürede bekletilmemiş olan numuneler

Kontamine örnek kapları

Homojenize edilmemiş örnekler

Toplama kaplarının niteliklerinin uygunsuzluğu

Pubik ve perineal bölgenin yeterli temizliğinin sağlanmadığı koşullarda alınan numuneler.

Gaitada Gizli Kan (GGK)

Zorunlu durumlar dışında testten bir hafta öncesinden itibaren aspirin veya diğer antiromatizmal

ilaçlar, ağrı kesiciler, ateş düşürücüler alınmamalıdır. Testten iki gün öncesinden itibaren, demir veya

demir içeren ilaçlar ve C vitamini içeren ilaçlar kullanılmamalıdır.

Hastada ishal, hemoroid, adet kanaması olması durumunda test uygulanmaz.

11

Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT):

1. Hastalar, teste başlamadan 3 gün öncesinden en az 150 g/gün karbonhidrat içeren normal bir

diyetle beslenmelidirler.

2. Dünya Sağlık Örgütünün tavsiyelerine göre, OGTT genellikle sabah yapılmalıdır.

3. Glukoz Toleransı, günlük değişkenlik gösterebilir ve öğleden sonra önemli derecede azalabilir.

4. OGTT, en az 10 saatlik bir açlıktan sonra yapılmalıdır.

5. Test süresince hasta oturur durumda bulunmalıdır.

6. Hasta test günü ilaç kullanmamalıdır.

7. Test süresince hasta sigara içmemelidir.

8. Test süresince hasta sadece su içebilir.

9. Hastalara oral verilecek glukoz miktarı:

Yetişkinlerde : 75 gr glukoz (maksimum insülin salınımının elde edildiği glukoz dozu).

Çocuklarda : Kilo Başına 1,75 gr glukoz (maksimum 75 g).

75 gr glukoz, 200-250 ml su içinde eritilerek çözelti hazırlanır. Hazırlanan glukoz çözeltisi 5 dakika

içinde hastaya içirilir. Glukoz ölçümü için belirli aralıklarla kan alınır. Zaman aralıkları ve numunelerin

sayısı testin amacına göre iki değişik şekilde olabilir; Glukoz yüklemesinden 10 dakika önce ve glukoz yüklemesi yapıldıktan sonra, 2 saat süresince

her yarım saatte bir, 4 kez hastanın kanı alınır.

Glukoz yüklemesinden 10 dakika önce ve glukoz yüklemesi yapıldıktan 1 ve 2 saat sonra hastanın kanı alınır.

4. ÖRNEKLERİN KABUL VE RET KRİTERLERİ

4.1. Biyokimya Laboratuvarı Örnek Kabul Kriterleri:

a. Analize uygun tüp veya kaplara alınmış olan örnekler kabul edilir.

b. Yapılacak analize uygun olarak hazırlanmış hastalardan alınan örnekler kabul edilir (açlık kan

şekeri veya açlık gerektiren testler için örnek alınacak hastanın aç olması gibi).

c. İstenilen testlere uygun vakumlu tüplere (kan gazları hariç enjektörle alınmayacak) ve örnek

kaplarına alınmış olan örnekler kabul edilir.

d. Yeterli miktarda alınmış olan örnekler (tüpün yarıdan fazlası dolu olacaktır) kabul edilir.

e. Antikoagülanlı örnek tüpleri için belirtilen seviyeye kadar alınmış örnekler kabul edilir.

f. Hastane Bilgisayar Sistemine girilen ve barkod etiketi kesilen örnekler kabul edilir.

12

g. Barkod etiketleri silik ve yırtık olmayan, barkod etiketi tüpün etiketi üzerine denk gelecek

şekilde düzgün yapıştırılmış olan örnekler kabul edilir.

4.2. Biyokimya Laboratuvarı Örnek Ret Kriterleri:

a. Hasta adı ve soyadının bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı yapıldığı veya örnek

kabındaki bilgilerin uyumsuz olduğu durumlarda numune kabulü yapılmaz. Ayrıca barkodu

olmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez. Sistem arızası olduğunda, servis sorumlusunun

laboratuvarı bilgilendirmesi dahilinde acil testler çalışılır.

b. Uygun örnek kabına alınmayan hasta örnekleri kabul edilmez.

c. Belirtilen çizgiden az veya çok alınmış ve uygun tüplere alınmayan numuneler

laboratuvara kabul edilmez ; servis veya polikliniklerden yeni numune istenir.

d. Hemolizli kanlar laboratuvara kabul edilmez. Lipemik, ikterik numuneler geldiğinde LİS’ in

açıklama kısmında belirtilir.

e. Barkod tüp üzerine uygun şekilde yapıştırılmamışsa, altında isim olup olmadığı kontrol edilir ve

yeni barkod basılarak kabul yapılır.

f. Tüp içindeki numune miktarı yeterli değilse numune kabul edilmez.

g. Plazma ve Tam Kan örneklerinde pıhtılı olanlar kabul edilmez.

h. Laboratuvara uygun transfer koşullarında gelmeyen örnekler kabul edilmez.

i. Önerilen sürelerin dışında bekletilmiş örnekler laboratuvara kabul edilmez.

j. Ay sonunda ret kriter özelliklerine göre analiz yapılarak Düzeltici ve Önleyici Faaliyet geri

bildirimi yapılır.

KAPAK RENGİ KİMYASAL

KİMYASALIN İŞLEVİ DİKKAT EDİLECEK LABORATUVARDA

İÇERİK NOKTALAR KULLANIMI

Pıhtılaşmayı aktive

Kırmızı Pıhtı eder, şekilli Tüp içinde pıhtı

Serum elde etmede aktifleştirici, elemanlar ile serum oluşumu en az 5 kullanılır. jel. arasında bariyer dakika sürer.

oluşturur.

Sarı

13

İşaretli seviyesine Plazma, Eritrosit içi ve Hb kadar örnek

Pıhtılaşmayı önlemek analizlerinde kullanılır. Potasyum alınmalıdır.

için Kalsiyumu Tam kan sayımında ve EDTA Çalkalamadan

uzaklaştırır. Sedimantasyon testinde kimyasalla karışması kullanılır. önemlidir.

Mor

İşaretli seviyesine

Pıhtılaşmayı önlemek

kadar örnek

alınmalıdır. Koagülasyon testlerinde Sodyum Sitrat için Kalsiyumu

Çalkalamadan kullanılır. uzaklaştırır. kimyasalla karışması

Mavi önemlidir.

5. BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST ÖZELLİKLERİ

Tablolarda; testin adı, çalışılma zamanı, örnek türü, ön hazırlık özellikleri, sonuç verilme zamanı, acil

testler içinde bulunup bulunmadığı konularında bilgi verilmektedir.

1. Rutin biyokimya test özellikleri

2. Hormon test özellikleri

3. HPLC test özellikleri

4. Metabolizma test özellikleri

5. İlaç düzeyleri ve prokalsitonin test özellikleri

6. Protein, lipid ve immünofiksasyon elektroforezi, OGTT ve manuel test özellikleri

7. İdrar, gaitada gizli kan ve kan gazları test özellikleri

8. İdrarda Uyuşturucu Madde Analizi test özellikleri

İşaretli seviyesine

Pıhtılaşmayı önlemek

kadar örnek

alınmalıdır. Sedimantasyon testinde Sodyum Sitrat için Kalsiyumu

Çalkalamadan kullanılır. uzaklaştırır. kimyasalla karışması

Siyah önemlidir.

1. RUTİN BİYOKİMYA TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA

ÖRNEK TÜRÜ ÖN SONUÇ

ACİL ZAMANI HAZIRLIK VERİLME

1 GLUKOZ 24 saat Serum, VcS İdrar,

Aynı Gün * BOS

2 ÜRE 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

3 KREATİNİN 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

4 SODYUM 24 saat Serum, VcS İdrar,

Aynı Gün * BOS

5 POTASYUM 24 saat Serum, VcS İdrar,

Aynı Gün * BOS

6 KLOR 24 saat Serum, VcS İdrar,

Aynı Gün * BOS

7 KALSİYUM 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

8 FOSFOR 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

9 MAGNEZYUM 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

10 TOTAL PROTEİN 24 saat Serum, VcS Aynı Gün *

11 ALBÜMİN 24 saat Serum, VcS Aynı Gün *

12 T. KOLESTEROL Mesai Günleri Serum Aynı Gün

13 TRİGLİSERİD Mesai Günleri Serum Aynı Gün

14 HDL KOLESTEROL Mesai Günleri Serum Aynı Gün

15 APO A Mesai Günleri Serum Aynı Gün

16 APO B Mesai Günleri Serum Aynı Gün

17 TOTAL BİLİRÜBİN 24 saat Serum Aynı Gün *

18 DİREKT BİLİRÜBİN 24 saat Serum Aynı Gün *

19 ALP 24 saat Serum Aynı Gün *

20 SGOT (AST) 24 saat Serum Aynı Gün *

21 SGPT (ALT) 24 saat Serum Aynı Gün *

22 GGT 24 saat Serum Aynı Gün *

23 LDH 24 saat Serum, BOS, VcS Aynı Gün *

24 CPK 24 saat Serum Aynı Gün *

25 LDL KOLESTEROL Mesai Günleri Serum Aynı Gün

26 AMİLAZ 24 saat Serum, İdrar, VcS Aynı Gün *

27 LİPAZ 24 saat Serum, VcS Aynı Gün *

28 MİKROALBUMİN 24 saat İdrar Aynı Gün *

29 MİKROPROTEİN 24 saat İdrar, BOS Aynı Gün *

30 DEMİR Mesai Günleri Serum Aynı Gün

31 DEMİR BAĞL. KAP. Mesai Günleri Serum Aynı Gün

32 TRANSFERRİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

33 CRP 24 saat Serum Aynı Gün *

34 β2-MİKROGLOBULİN Mesai Günleri Serum, İdrar Aynı Gün

35 SERÜLOPLAZMİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

36 HAPTOGLOBULİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

37 PREALBÜMİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

38 α1 ANTİTRİPSİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

39 FRUKTOZAMİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

40 LİPOPROTEİN (a) Mesai Günleri Serum Aynı Gün

41 ASİT FOSFATAZ Mesai Günleri Serum Aynı Gün

42 ÜRİK ASİT 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

43 KOLİNESTERAZ 24 saat Serum Aynı Gün *

44 AMONYAK 24 saat Plazma Aynı Gün *

45 ÇİNKO Salı, Cuma Serum Salı, Cuma

46 BAKIR Cuma Serum, İdrar Cuma

47 LİTYUM 24 saat Serum Aynı Gün *

48 OZMOLARİTE 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün *

15

2. HORMON TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ÖRNEK ÖN SONUÇ

ACİL ZAMANI TÜRÜ HAZIRLIK VERİLME

1 FREE T3 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

2 FREE T4 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

3 TSH Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

4 TROGLOBULİN (TG) Mesai Saatleri Serum, VcS Aynı Gün

5 TMAB (Anti-TPO) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

6 CEA Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

7 AFP Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

8 CA-125 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

9 CA-19.9 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

10 CA-15.3 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

11 TOTAL PSA Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

12 FREE PSA Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

13 VİTAMİN B12 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

14 FOLİK ASİT Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

15 FERRİTİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

16 ERİTROPOETİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

17 FSH Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

18 LH Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

19 PROLAKTİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

20 PROGESTERON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

21 E2 (ESTRADİOL) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

22 T.TESTOSTERON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

23 BETA HCG 24 saat Serum Aynı Gün *

24 E3 (ESTRİOL) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

25 PAPP-A Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

26 DHEA-SO4 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

27 SHBG Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

24 s İdrar

28 KORTİZOL Mesai Saatleri Serum, İdrar İçin Borik Aynı Gün

Asit

29 İNSÜLİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

30 MYOGLOBİN 24 saat Serum, VcS Aynı Gün *

31 TROPONİN I 24 saat Serum Aynı Gün *

32 KUTLE CK-MB 24 saat Serum Aynı Gün *

33 PARATHORMON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

34 CA 72.4 Ayda Bir Serum Ayda Bir

35 17-OH-PRG Perşembe Serum Cuma

36 FREE TESTOST. Çarşamba Serum Perşembe

37 GROWTH HORMON(GH) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

38 TGAB (Anti-TG) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

39 C-PEPTİD Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

40 ACTH Mesai Saatleri Plazma Aynı Gün

41 IGF-1 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

16

3. HPLC TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ÖRNEK ÖN SONUÇ

ACİL ZAMANI TÜRÜ HAZIRLIK VERİLME

1 HOMOSİSTEİN Çarşamba Serum Perşembe

2 KATEKOLAMİNLER

Hasta Sayısı

24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Sonraki Gün

HCl Asit

3 METANEFRİN

Perşembe

24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Cuma

HCl Asit

4 NORMETANEFRİN

Perşembe

24 sa İdrar 3 gün Diyet, Cuma

HCl Asit

5 VMA

Çarşamba

24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Perşembe

HCl Asit

6 HOMOVALİNİK ASİT

Çarşamba

24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Perşembe

HCl Asit

7 5-HİAA

Çarşamba

24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Perşembe

HCl Asit

8 VİTAMİN A Hasta Sayısı Plazma Sonraki Gün

9 VİTAMİN E Hasta Sayısı Plazma Sonraki Gün

10 HbA1c (HPLC) Mesai Saatleri Tam kan Aynı Gün

11 Hb ZİNCİR ANALİZİ Çarşamba Tam kan Çarşamba

4. METABOLİZMA TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME ACİL

1 SERUM-İDRAR-BOS Amino

Hasta Sayısı

Plazma

Değerlendirilince

Asitleri

2 YENİDOĞAN TARAMASI Hasta Sayısı Topuk Kanı Değerlendirilince

3 25-OH-VİTAMİN D3 Pazartesi Plazma Çarşamba

1 Nolu Serum-İdrar-BOS aa grubunda; Homosistin, aspartik asit, hidroksiprolin, treonin, serin,

asparajin, glutamik asit, glutamin, alpha-aminoadipik asit, prolin, glisin, alanin, beta-aminoizobütirik

asit, valin, sistin, sistein, metiyonin, izolösin, lösin, sitrüllin, tirozin, fenilalanin, beta-alanin, triptofan,

hidroksilizin, ornitin, lizin, histidin, 3-metil histidin, histamin, arginin ve argininosüksinik asit araştırılır.

2 Nolu Yenidoğan Taraması grubunda; Glisin, alanin, valin, lösin, ornitin, metiyonin, fenilalanin,

arginin, sitrüllin, tirozin, aspartik asit, glutamik asit, argininosüksinik asit, C0 Carnitine, C2 Carnitine, C3

Carnitine, C4 Carnitine, C5 Carnitine, C4-OH Carnitine, C6 Carnitine, C5-OH Carnitine, C8 Carnitine,

C3DC Carnitine, C10 Carnitine, C5DC Carnitine, C12 Carnitine, C6DC Carnitine, C14 Carnitine, C16

Carnitine, C18:1 Carnitine, C18 Carnitine, serbest carnitine araştırılır.

17

5. İLAÇ DÜZEYLERİ VE PROKALSİTONİN TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA

ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME ACİL ZAMANI

1 FENİTOİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

2 FENOBARBİTAL Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

3 VALPROİK ASİT Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

4 KARBAMAZEPİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

5 SİKLOSPORİN Mesai Saatleri Tam kan VAR Pazartesİ, Çarşamba ve

Cuma

6 TAKROLİMUS Mesai Saatleri Tam kan VAR Pazartesİ, Çarşamba ve

Cuma

7 TEOFİLİN 24 saat Serum Aynı Gün *

8 DİGOKSİN 24 saat Serum Aynı Gün *

9 ALKOL (ETANOL) 24 saat Serum Aynı Gün *

10 PROKALSİTONİN 24 saat Serum Aynı Gün *

6. PROTEİN, LİPİD VE İMMÜNOFİKSASYON ELEKTROFOREZİ, OGTT VE MANUEL TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME ACİL

1 PROTEİN ELEKTR. Cuma Serum Cuma

2 LİPİD ELEKTROFOREZİ Ayın Son Mesai

Serum Ayın Son Mesai

Günü

Günü

3 İMMÜNOFİKSASYON 4 adet numune

Serum, İdrar

Çalışıldığı Gün

ELEKTROFOREZİ olunca

4 OGTT - Gebe OGTT Mesai Günleri Serum Aynı Gün

5 TAŞ ANALİZİ Mesai Günleri Taş Çalışıldığı Gün

6 SİTRAT Mesai Günleri İdrar Çalışıldığı Gün

7 OKSALAT Mesai Günleri İdrar Çalışıldığı Gün

8 GLUKOZ-6-FOSFAT

Mesai Günleri Tam Kan

Çalışıldığı Gün

DEHİDROGENAZ

7. İDRAR, GAİTADA GİZLİ KAN VE KAN GAZLARI TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ

ACİL VERME

1 İDRAR (KİMYASAL ve

24 saat Spot İdrar

Aynı Gün * MİKROSKOBİ)

2 GAİTADA GİZLİ KAN 24 saat Gaita Aynı Gün *

3 KAN GAZLARI 24 saat Hep. Enj. Aynı Gün *

8. İDRARDA UYUŞTURUCU MADDE ANALİZİ TEST ÖZELLİKLERİ

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERME ACİL

1 UYUŞTURUCU MADDE

24 saat Spot İdrar

Aynı Gün * ANALİZİ

18

A’ DAN – Z’ YE BÜTÜN TESTLER ;

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME

1 17-OH-PRG Perşembe Serum Cuma

2 5-HİAA Çarşamba 24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Perşembe HCl Asit

3 ACTH Mesai Saatleri Plazma Aynı Gün

4 AFP Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

5 ALBÜMİN 24 saat Serum, VcS Aynı Gün

6 ALKOL (ETANOL) 24 saat Serum Aynı Gün

7 ALP 24 saat Serum Aynı Gün

8 AMİLAZ 24 saat Serum, İdrar, VcS Aynı Gün

9 AMONYAK 24 saat Plazma Aynı Gün

10 APO A Mesai Günleri Serum Aynı Gün

11 APO B Mesai Günleri Serum Aynı Gün

12 ASİT FOSFATAZ Mesai Günleri Serum Aynı Gün

13 BAKIR Cuma Serum, İdrar Cuma

14 BETA HCG 24 saat Serum Aynı Gün

15 CA 72.4 Ayda Bir Serum Ayda Bir

16 CA-125 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

17 CA-15.3 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

18 CA-19.9 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

19 CEA Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

20 C-PEPTİD Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

21 CPK (CK) 24 saat Serum Aynı Gün

22 ÇİNKO Salı, Cuma Serum Salı, Cuma

23 DİREKT BİLİRÜBİN 24 saat Serum Aynı Gün

24 DEMİR Mesai Günleri Serum Aynı Gün

25 DHEA-SO4 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

26 DİGOKSİN 24 saat Serum Aynı Gün

27 E2 (ESTRADİOL) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

28 E3 (ESTRİOL) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

29 ERİTROPOİETİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

30 FREE PSA Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

31 FREE TESTOST. Çarşamba Serum Perşembe

32 FENİTOİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

33 FENOBARBİTAL Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

34 FERRİTİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

35 FOLİK ASİT Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

36 FOSFOR 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

37 FRUKTOZAMİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

38 FSH Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

39 FREE T3 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

40 FREE T4 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

19

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME

41 G-6-PD Mesai Günleri Tam Kan Çalışıldığı Gün

42 GAİTADA GİZLİ KAN 24 saat Gaita Aynı Gün

43 GGT 24 saat Serum Aynı Gün

44 GLUKOZ 24 saat Serum, İdrar, BOS Aynı Gün

45 HAPTOGLOBULİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

46 HB ZİNCİR ANALİZİ Çarşamba Tam kan Çarşamba

47 HbA1c (HPLC) Mesai Saatleri Tam kan Aynı Gün

48 HDL KOLESTEROL Mesai Günleri Serum Aynı Gün

49 GROWTH HORMON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

50 HOMOSİSTEİN Çarşamba Serum Perşembe

51 HOMOVALİNİK ASİT Çarşamba 24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Perşembe HCl Asit

52 CRP 24 saat Serum Aynı Gün

53 IGF-1 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

54 İDRAR (KİMYASAL ve

24 saat Spot İdrar

Aynı Gün MİKROSKOBİ)

55 İMMÜNOFİKSASYON 4 adet numune

Serum, İdrar

Çalışıldığı Gün ELEKTROFOREZİ olunca

56 İNSÜLİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

57 KALSİYUM 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

58 KAN GAZLARI 24 saat Hep. Enj. Aynı Gün

59 KARBAMAZEPİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

60 KATEKOLAMİNLER Hasta Sayısı 24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Sonraki Günü HCl Asit

61 KLOR 24 saat Serum, İdrar, BOS Aynı Gün

62 T. KOLESTEROL Mesai Günleri Serum Aynı Gün

63 KOLİNESTERAZ 24 saat Serum Aynı Gün

64 KORTİZOL Mesai Saatleri Serum, İdrar Aynı Gün

65 KREATİNİN 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

66 KÜTLE CK-MB 24 saat Serum Aynı Gün

67 LDH 24 saat Serum, BOS, VcS Aynı Gün

68 LDL KOLESTEROL Mesai Günleri Serum Aynı Gün

69 LH Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

70 LİPAZ 24 saat Serum Aynı Gün

71 LİPİD ELEKTROFOREZİ Ayın Son Mesai

Serum Ayın Son Mesai Günü

Günü

72 LİPOPROTEİN (a) Mesai Günleri Serum Aynı Gün

73 LİTYUM 24 saat Serum Aynı Gün

74 MAGNEZYUM 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

75 METANEFRİN Perşembe 24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Cuma HCl Asit

76 MİKROALBUMİN 24 saat İdrar Aynı Gün

77 MİKROPROTEİN 24 saat İdrar, BOS Aynı Gün

78 MYOGLOBİN 24 saat Serum, VcS Aynı Gün

20

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME

79 NORMETANEFRİN Perşembe 24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Cuma HCl Asit

80 OGTT - GEBE OGTT Mesai Günleri Serum Aynı Gün

81 OKSALAT Mesai Günleri İdrar Aynı Gün

82 OZMOLARİTE 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

83 PAPP-A Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

84 PARATHORMON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

85 POTASYUM 24 saat Serum, İdrar, BOS Aynı Gün

86 PREALBÜMİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

87 PROGESTERON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

88 PROKALSİTONİN 24 saat Serum Aynı Gün

89 PROLAKTİN Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

90 PROTEİN ELEKTR. Cuma Serum Cuma

91 TOTAL PSA Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

92 SERÜLOPLAZMİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

93 SERUM-İDRAR-BOS Amino

Hasta Sayısı Plazma

Değerlendirilince Asitleri

94 SGOT (AST) 24 saat Serum Aynı Gün

95 SGPT (ALT) 24 saat Serum Aynı Gün

96 SHBG Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

97 SİKLOSPORİN Mesai Saatleri Tam Kan VAR Pazartesi, Çarşamba ve

Cuma

98 SİTRAT Mesai Günleri İdrar Çalışıldığı Gün

99 SODYUM 24 saat Serum, İdrar, BOS Aynı Gün

100 TOTAL BİLİRÜBİN 24 saat Serum Aynı Gün

101 T. TESTOSTERON Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

102 TAKROLİMUS Mesai Saatleri Tam Kan VAR Pazartesİ, Çarşamba ve

Cuma

103 TAŞ ANALİZİ Mesai Günleri Taş Çalışıldığı Gün

104 TEOFİLİN 24 saat Serum Aynı Gün

105 TROGLOBULİN (TG) Mesai Saatleri Serum,VcS Aynı Gün

106 TGAB (Anti-TG) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

107 DEMİR BAĞL. KAP. Mesai Günleri Serum Aynı Gün

108 TMAB (Anti-TPO) Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

109 TOTAL PROTEİN 24 saat Serum, VcS Aynı Gün

110 TRANSFERRİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

111 TRİGLİSERİD Mesai Günleri Serum Aynı Gün

112 TROPONİN I 24 saat Serum Aynı Gün

113 TSH Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

114 ÜRE 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

115 ÜRİK ASİT 24 saat Serum, İdrar Aynı Gün

116 VALPROİK ASİT Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

117 VİTAMİN A Hasta Sayısı Plazma Sonraki Günü

118 VİTAMİN B12 Mesai Saatleri Serum Aynı Gün

21

NO TESTİN ADI ÇALIŞILMA ZAMANI ÖRNEK TÜRÜ ÖN HAZIRLIK SONUÇ VERİLME

119 VİTAMİN D3 Pazartesi Plazma Çarşamba

120 VİTAMİN E Hasta Sayısı Plazma Sonraki Günü

121 VMA Çarşamba 24 sa İdrar 3 gün Diyet,

Perşembe HCl Asit

122 YENİDOĞAN TARAMASI Hasta Sayısı Topuk Kanı Değerlendirilince

123 α1 ANTİTRİPSİN Mesai Günleri Serum Aynı Gün

124 β2-MİKROGLOBULİN Mesai Günleri Serum, İdrar Aynı Gün

*Acil testler için sonuç verme süresi en fazla 60 dakika olarak belirlenmiştir.

6. LABORATUVARIMIZDA KULLANILAN ANALİZÖRLER COBAS E 601 HORMON COBAS C 702/8000 BİYOKİMYA MODEL 3250 OSMOMETRE PRİMER Hb 9201 HBA1C ABL 700/800 KAN GAZI SİMENS DİMENSİON İLAÇ DÜZEYİ DJ-900 İDRAR NS-PLUS GAİTADA GİZLİ KAN CİHAZI TRİNİTY BİOTECH THALASEMİ

22

7. PANİK DEĞERLER

TESTLER ÜST SINIR ALT SINIR

Glukoz (erişkin) < 40 mg/dL > 450 mg/dL

Glukoz (yeni doğan) < 30 mg/dL > 300 mg/dL

BUN - > 80 mg/dL

Kreatinin - > 5 mg/dL

T.Bilirubin - > 15 mg/dL

Kalsiyum < 6 mg/ dL > 13 mg/dL Bİ

YOKİ

MYA

Sodyum < 120 mmol/L > 160 mmol/L

Potasyum < 2,8mmol/L > 6,2 mmol/L

Klor < 80 mmol/L > 120 mmol/L

Fosfor < 1 mg/dL > 8.9 mg/dL

Osmolarite < 250 mOsm/kg >325 mOsm/kg

Amonyak - >185 mg/dL

Etanol - >350 mg/dL

Magnezyum < 1 mg/dL >4,7 mg/dL

Albumin < 1,7 g/dL >6,8 g/dL

Protein < 3,4 g/dL >9,5 g/dL

Ürik asit - >12 mg/dL

pH < 7.2 > 7.6

KANG

AZI pCO2 < 20 mm Hg > 70 mmHg

pO2 < 40 mm Hg

İyonize Kalsiyum < 0.75 mmol/L > 1.6 mmol/L

Digoksin (erişkin) - > 2 µg/L

Digoksin (< 2 yaş) - > 3 µg/L

DÜZE

YLER

İ

Fenitoin - > 35 mg/L

Fenobarbital - > 40 mg/L

Karbamazepin - > 15 mg/L

Lityum - > 2 mmol/L

İLA

Ç

Siklosporin (EDTA’lı kan) - > 450 µmol/ L

Takrolismus (EDTA’lı - > 25 mg/L

kan)

Teofilin - > 25 mg/L

Valproik asit - > 150 mg/L

23

8. TESTLERİN REFERANS ARALIKLARI

RUTİN BİYOKİMYA, HPLC VE MANUEL TESTLERİN REFERANS DEĞERLERİ

1.GLUKOZ Referens aralığı

Serum ,plazma Yetişkinler 4.11-5.89 mmol/L (74-106 mg/dL) 60-90 yaş 4.56-6.38 mmol/L (82-115 mg/dL) > 90 yaş 4.16-6.72 mmol/L (75-121 mg/dL) Çocuklar 3.33-5.55 mmol/L (60-100 mg/dL) Yenidoğanlar (1 gün) 2.22-3.33 mmol/L (40-60 mg/dL) Yenidoğanlar (> 1 gün) 2.78-4.44 mmol/L (50-80 mg/dL) İdrar 24 saatlik idrar < 2.78 mmol/24 sa (< 0.5 g/24 sa) Rasgele idrar 0.06-0.83 mmol/L (1-15 mg/dL) BOS Çocuklar 3.33-4.44 mmol/L (60-80 mg/dL) Yetişkinler 2.22-3.89 mmol/L (40-70 mg/dL) 2.ÜRE Referens aralığı

Serum/plazma Yetişkinler 2.76-8.07 mmol/L (16.6-48.5 mg/dL) İdrar 24 saatlik idrar 428-714 mmol/24 sa (25.7-42.9 g/24 sa), karşılık gelen değer:286-595 mmol/L (1.71-3.57 g/dL)

3.KREATİNİN Referens aralığ

Serum/plasma Yetişkinler Kadınlar 44-80 μmol/L (0.50-0.90 mg/dL) Erkekler 62-106 μmol/L (0.70-1.20 mg/dL) Çocuklar25 Yenidoğan (prematüre) 25-91 μmol/L (0.29-1.04 mg/dL) Yenidoğan (miadında) 21-75 μmol/L (0.24-0.85 mg/dL) 2-12 ayda 15-37 μmol/L (0.17-0.42 mg/dL) 1- < 3 yaş 21-36 μmol/L (0.24-0.41 mg/dL) 3- < 5 yaş 27-42 μmol/L (0.31-0.47 mg/dL) 5- < 7 yaş 28-52 μmol/L (0.32-0.59 mg/dL) 7- < 9 yaş 35-53 μmol/L (0.40-0.60 mg/dL) 9- < 11 yaş 34-65 μmol/L (0.39-0.73 mg/dL) 11- < 13 yaş 46-70 μmol/L (0.53-0.79 mg/dL) 13- < 15 yaş 50-77 μmol/L (0.57-0.87 mg/dL) İdrar Sabah 1. idrar24 Kadınlar 2470-19200 μmol/L (28-217 mg/dL) Erkekler 3450-22900 μmol/L (39-259 mg/dL) 24 saatlik idrar26 Kadınlar 7000-14000 μmol/24 sa (740-1570 mg/24 sa) Erkekler 9000-21000 μmol/24 sa (1040-2350 mg/24 sa) Kreatinin klerensi 71-151 mL/da 4.SODYUM Referans Aralığı Serum Sodyum 136‑145 mmol/L Plazma Sodyum 136‑145 mmol/L İdrar (24 sa) Sodyum 40‑220 mmol/24 sa 5.POTASYUM Referans Aralığı Serum (Yetişkin) Potasyum 3.5-5.1 mmol/L Plazma (Yetişkin) Potasyum 3.4-4.5 mmol/L İdrar(24 saat) (Yetişkin) Potasyum 25-125 mmol/24 sa 6.KLOR Referans Aralığı Serum Klorür 98-107 mmol/L Plazma Klorür 98-107 mmol/L İdrar(24 saat) Klorür 110-250 mmol/24 sa 7.KALSİYUM Referans Aralığı Serum/plazma Çocuklar (0-10 günlük): 1.90-2.60 mmol/L (7.6-10.4 mg/dL) Çocuklar (10 günlük-2 yaş): 2.25-2.75 mmol/L (9.0-11.0 mg/dL) Çocuklar (2-12 yaş): 2.20-2.70 mmol/L (8.8-10.8 mg/dL) Çocuklar (12-18 yaş): 2.10-2.55 mmol/L (8.4-10.2 mg/dL) Yetişkinler (18-60 yaş): 2.15-2.50 mmol/L (8.6-10.0 mg/dL) Yetişkinler (60-90 yaş): 2.20-2.55 mmol/L (8.8-10.2 mg/dL) Yetişkinler ( > 90 yaş): 2.05-2.40 mmol/L (8.2-9.6 mg/dL) İdrar Normal gıda alımıyla 2.5‑7.5 mmol/24 saat (100‑300 mg/24 saat).

7.FOSFOR Referans Aralığı Yetişkin:

0.81‑1.45 mmol/L (2.5‑4.5 mg/dL) Çocuklar Yaş erkek mmol/L (mg/dL) kadın mmol/L (mg/dL)

1‑30 günlük 1.25‑2.25 (3.9‑6.9) 1.40‑2.50 (4.3‑7.7)

1‑12 aylık 1.15‑2.15 (3.5‑6.6) 1.20‑2.10 (3.7‑6.5)

1‑3 yaş 1.00‑1.95 (3.1‑6.0) 1.10‑1.95 (3.4‑6.0)

4‑6 yaş 1.05‑1.80 (3.3‑5.6) 1.05‑1.80 (3.2‑5.5)

7‑9 yaş 0.95‑1.75 (3.0‑5.4) 1.00‑1.80 (3.1‑5.5)

10‑12 yaş 1.05‑1.85 (3.2‑5.7) 1.05‑1.70 (3.3‑5.3)

13‑15 yaş 0.95‑1.65 (2.9‑5.1) 0.90‑1.55 (2.8‑4.8)

16‑18 yaş 0.85‑1.60 (2.7‑4.9) 0.80‑1.55 (2.5‑4.8) 8.MAGNEZYUM Referans Aralığı Serum/plazma: Yeni doğan: 0.62‑0.91 mmol/L (1.5‑2.2 mg/dL) 5 ay‑6 yaş: 0.70‑0.95 mmol/L (1.7‑2.3 mg/dL) 6‑12 yaş: 0.70‑0.86 mmol/L (1.7‑2.1 mg/dL) 12‑20 yaş: 0.70‑0.91 mmol/L (1.7‑2.2 mg/dL) Yetişkinler: 0.66‑1.07 mmol/L (1.6‑2.6 mg/dL) 60‑90 yaş: 0.66‑0.99 mmol/L (1.6‑2.4 mg/dL) > 90 yaş: 0.70‑0.95 mmol/L (1.7‑2.3 mg/dL) İdrar (24 sa): 3.0‑5.0 mmol/gün (72.9‑121.5 mg/gün) 9.TOTAL PROTEİN Referans Aralığı Josephson'a göre beklenen değerler Yetişkinler 66‑87 g/L (6.6‑8.7 g/dL) Tietz'e göre beklenen değerler Göbek kordonu 48‑80 g/L (4.8‑8.0 g/dL) Prematüre 36‑60 g/L (3.6‑6.0 g/dL) Yenidoğan 46‑70 g/L (4.6‑7.0 g/dL) 1 hafta 44‑76 g/L (4.4‑7.6 g/dL) 7 ay‑1 yaş 51‑73 g/L (5.1‑7.3 g/dL) 1‑2 yaş 56‑75 g/L (5.6‑7.5 g/dL) > 3 yaş 60‑80 g/L (6.0‑8.0 g/dL) Yetişkin (ayakta) 64‑83 g/L (6.4‑8.3 g/dL) 10. ALBUMİN Referans Aralığı Yenidoğan 0‑4 günlük 2.8‑4.4 g/dL 28‑44 g/L Çocuk 4 günlük‑14 yaş 3.8‑5.4 g/dL 38‑54 g/L

14‑18 yaş 3.2‑4.5 g/dL 32‑45 g/L

11.TOTAL KOLESTEROL Referans Aralığı NCEP Yetişkin Tedavi Paneli'nin önerileri: İstenen kolesterol düzeyi < 5.2 mmol/L (< 200 mg/dL) Sınırda kolesterol 5.2‑6.2 mmol/L (200‑240 mg/dL) Yüksek kolesterol ≥ 6.2 mmol/L (≥ 240 mg/dL) 12.TRİGLİSERİD (mg/dl) Referans Aralığı Normal : <150 Sınırda Yüksek : 150 - 199 Yüksek: 200 – 499 Çok Yüksek: 500 ve üzeri 13.HDL KOLESTEROL Referans Aralığı NCEP) kılavuzları:31

< 40 mg/dL: Düşük HDL‑kolesterol (KKH için önemli majör risk faktörü)

≥ 60 mg/dL: Yüksek HDL‑kolesterol (KKH için “negatif” risk faktörü)

14.APO-A Referans Aralığı

Erkekler 1.04‑2.02 g/L (37.1‑72.1 μmol/L, 104‑202 mg/dL)

Kadınlar 1.08‑2.25 g/L (38.6‑80.3 μmol/L, 108‑225 mg/dL) 15. APO-B Referans Aralığı Erkekler: 0.66‑1.33 g/L (1.28‑2.59 μmol/L, 66‑133 mg/dL)

Kadınlar: 0.60‑1.17 g/L (1.17‑2.28 μmol/L, 60‑117 mg/dL) 16.TOTAL BİLİRÜBİN Referans Aralığı Yetişkinler en fazla 21 μmol/L (en fazla 1.2 mg/dL) ≥ 1 aylık çocuklar en fazla 17 μmol/L (en fazla 1.0 mg/dL) Yenidoğanın yaşı: 24 saat ≥ 137 μmol/Lb (≥ 8.0 mg/dLb) 48 saat ≥ 222 μmol/Lb (≥ 13.0 mg/dLb) 84 saat ≥ 290 μmol/Lb (≥ 17.0 mg/dLb)

17.DİREKT BİLİRÜBİN Referans Aralığı Direkt bilirubin ≤ 5 μmol/L (≤ 0.30 mg/dL) 18.ALKALEN FOSFATAZ Referans Aralığı Yetişkinler Erkekler (n = 221) 40‑129 U/L (0.67‑2.15 μkat/L) Kadınlar (n = 229) 35‑104 U/L (0.58‑1.74 μkat/L) Çocuklar Erkekler Yaş 0 – 14 günlük 83‑248 U/L (1.39‑4.14 μkat/L) 15 günlük – < 1 yaş 122‑469 U/L (2.04‑7.83 μkat/L) 1 – < 10 yaş 142‑335 U/L (2.37‑5.59 μkat/L) 10 – < 13 yaş 129‑417 U/L (2.15‑6.96 μkat/L) 13 – < 15 yaş 116‑468 U/L (1.94‑7.82 μkat/L) 15 – < 17 yaş 82‑331 U/L (1.37‑5.53 μkat/L) 17 – < 19 yaş 55‑149 U/L (0.92‑2.49 μkat/L) Kadınlar Yaş 0 – 14 günlük 83‑248 U/L (1.39‑4.14 μkat/L) 15 günlük – < 1 yaş 122‑469 U/L (2.04‑7.83 μkat/L) 1 – < 10 yaş 142‑335 U/L (2.37‑5.59 μkat/L) 10 – < 13 yaş 129‑417 U/L (2.15‑6.96 μkat/L) 13 – < 15 yaş 57‑254 U/L (0.95‑4.24 μkat/L) 15 – < 17 yaş 50‑117 U/L (0.84‑1.95 μkat/L) 17 – < 19 yaş 45‑87 U/L (0.75‑1.45 μkat/L) 19.AST Referans Aralığı

Erkekler: en fazla 40 U/L

Kadınlar: en fazla 32 U/L

20. ALT Referans Aralığı Erkekler en fazla 41 U/L Kadınlar en fazla 33 U/L

21. GGT Referans Aralığı

Erkek < 60 U/L Kadın < 40 U/L

22. LDH Referans Aralığı Kadınlar 135-214 U/L Erkekler 135-225 U/L Çocuklar (2-15 yaş) 120-300 U/L Yenidoğanlar (4-20 günlük) 225-600 U/L

23.KREATİN KİNAZ Referans Aralığı Erkekler 39-308 U/L Kadınlar 26-192 U/L

24.LDL KOLESTEROL Referans Aralığı Yetişkinlerdeki düzeyler Optimum < 2.59 mmol/L (< 100 mg/dL) Optimuma yakın/optimum düzeyin üzerinde 2.59-3.34 mmol/L (100-129 mg/dL) Sınırda yüksek 3.37-4.12 mmol/L (130-159 mg/dL) Yüksek 4.14-4.89 mmol/L (160-189 mg/dL) Çok yüksek ≥ 4.92 mmol/L (≥ 190 mg/dL) 25.AMİLAZ Referans Aralığı Serum/plasma Erkekler/kadınlar 0.47‑1.67 μkat/L 28‑100 U/L

Spontan idrar

ERKEK 0.27‑8.20 μkat/L 16‑491 U/L

KADIN 0.35-7.46 μkat/L 21-447 U/L

26.LİPAZ Referans Aralığı

Yetişkinler: 13‑60 U/L

27.DEMİR Referans Aralığı

5.83‑34.5 μmol/L (33‑193 μg/dL)

28.DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ Referans Aralığı

Kadınlar: 24.2‑70.1 μmol/L (135‑392 μg/dL)

Erkekler: 22.3‑61.7 μmol/L (125‑345 μg/dL)

29.TRANSFERİN Referans Aralığı

2.0‑3.6 g/L (25.2‑45.4 μmol/L; 200‑360 mg/dL)

30.CRP Referans Aralığı < 0.5 mg/dL , < 5.0 mg/L

31. BETA-2 MİKROGLOBULİN Referans Aralığı 0.8‑2.2 mg/L (68‑186 nmol/L) 32.SERÜLOPLAZMİN Referans Aralığı Erkek: 0.15‑0.30 g/L Kadın: 0.16‑0.45 g/L 33. HAPTOGLOBİN Referans Aralığı 0.3‑2.0 g/L (3.0‑20.0 μmol/L, 30‑200 mg/dL) 34.PREALBÜMİN Referans Aralığı 0.2‑0.4 g/L (3.64‑7.28 μmol/L veya 20.0‑40.0 mg/dL) 35.ALFA-1 ANTİTRİPSİN Referans Aralığı 0.9‑2.0 g/L (16.6‑36.8 μmol/L, 90‑200 mg/dL) 36. FRUKTOZAMİN Referans Aralığı 205-285 μmol/L

37. LİPOPROTEİN Referans Aralığı

75 nmol/L 38.ÜRİK ASİT Referans Aralığı

Serum/plazma Erkek 3.4‑7.0 mg/dL (202.3‑416.5 μmol/L) Kadın 2.4‑5.7 mg/dL (142.8‑339.2 μmol/L) İdrar (Krieg ve Colombo'ya göre referans aralık): Sabah 1. idrar23 37‑92 mg/dL (2200‑5475 μmol/L) 24 saatlik idrar24 200‑1000 mg/gün (1200‑5900 μmol/gün) karşılık gelen değer: 13‑67 mg/dL (773‑3986 μmol/L) (1.5 L/24 saatlik idrar hacminden hesaplanmıştır) İdrar (Tietz'e göre referans aralık) Ortalama beslenme 250‑750 mg/24 saat Düşük pürinli beslenme Kadınlar < 400 mg/24 saat Erkekler < 480 mg/24 saat Yüksek pürinli beslenme < 1000 mg/24 saat 39. KOLİNESTERAZ Referans Aralığı Çocuklar, erkekler, kadınlar (40 yaşında veya daha yaşlı): 5320‑12920 U/L (89‑215.3 μkat/L) 16‑39 yaşlarında, gebe olmayan ve hormonal doğum kontrol hapı kullanmayan kadınlar: 4260‑11250 U/L (71‑187 μkat/L) 18‑41 yaşlarında, gebe olan veya doğum kontrol hapı kullanan kadınlar: 3650‑9120 U/L (61‑152 μkat/L)

40.AMONYAK Referans Aralığı

Kadınlar 11‑51 μmol/L (18.7‑86.9 μg/dL)

Erkekler 16‑60 μmol/L (27.2‑102 μg/dL) 41. ÇİNKO (µmol/L) ; Referans Aralığı

Erkek : 11.1 - 19.5 Kadın : 10.7 - 17.5

42. BAKIR (µg/dl) ; Referans Aralığı Erkek : 70 - 150 Kadın : 80 – 155

43. LİTYUM Referans Aralığı

Terapötik kons.: 0.6‑1.2 mmol/L (0.42‑0.83 mg/dL) Toksik aralık: > 2.0 mmol/L (> 1.39 mg/dL)

44. OZMOLARİTE Referans Aralığı

Yetişkin serumda : 285 - 295 Çocuk serumda : 275 - 290 İdrarda : 50 - 1200 45.BOS PROTİEN Refereans Aralığı 15-40 mg/dl

46. CREATİNİN KLERENSİ (ml/dk/1.73m2) ;

Erkek : 66 - 163

Kadın : 66 – 165

47. ÜRE KLERENSİ Referans Aralığı 40 - 99 ml/dl 48.İDRARDA MAGNEZYUM 73 - 122 mg/gün 49.İDRARDA ÜRE 25.7 - 42.8 g/gün 50.iDRARDA FOSFOR 400 - 1300 mg/gün 51.İDRARDA KALSİYUM 100 - 300 mg/gün 52.İDRARDA KLOR 110 - 250 mmol/gün 53.İDRARDA MİKROALBUMİN 0 - 30 mg/gün 54.İDRARDA POTASYUM 25 - 125 mmol/gün 55.İDRARDA MİKROPROTEİN 50 - 80 mg/gün 56.İDRARDA SODYUM 40 - 220 mmol/gün 57.İDRARDA ÜRİK ASİT 250 - 750 mg/gün 58.İDRARDA BAKIR 15 - 70 µgr/gün

59.VLDL KOLESTEROL 0 - 30 mg/dl 60.GLUKOZ-6-P DEHİDROGENAZ DÜZEYİ

4.6-13.5 u/g

61.İDRARDA OKSALAT (mmol/gün) ;

Erkek : 0.08 - 0.49 Bayan : 0.04 - 0.32 Çocuk : 0.14 - 0.42

62.İDRARDA SİTRAT 288 - 902 mg/gün 63.PROTEİN ELEKTROFOREZİ ;

ALBÜMİN : % 55.8 - 65 ALFA-1 : % 2.2 - 4.6 ALFA-2 : % 8.2 - 12.5 BETA : % 7.2 - 14.2 GAMA : % 11.5 - 18.6

64.LİPİD ELEKTROFOREZİ ; ALFA : % 13.4 - 44.2 BETA : % 30.3 - 62.7 PREBETA : % 6.9 - 42.5

65.ADRENALİN 4 - 20 µg/gün 66.NORADRENALİN

23 - 105 µg/gün

67.DOPAMİN

190 - 450 µg/gün 68.5-HİDROKSİ İNDOL ASETİK ASİT

2 - 9 mg/gün

69.HOMO VALİNİK ASİT

0 - 6.9 mg/gün 70.VANİL MANDELİK ASİT

0 - 6.6 mg/gün

71.HOMOSİSTEİN

5.5 - 14 µmol/L

72.METANEFRİN

0 - 320 µg/gün

73.NORMETANEFRİN

0 - 390 µg/gün

74.VİTAMİN A (KAROTEN)

1.05 - 2.45 µmol/L

75.VİTAMİN E

11.6 - 46.4 µmol/L

76.25-OH VİTAMİN D3 (ng/ml) ; Kış : 10 - 60 Yaz : 20 - 120

77.HbA1c

% 4 - 6 78.Hb ELEKTROFOREZİ ;

HbA : % 95 - 100 HbA2 : % 1.7 - 3.2 HbC : % 0 HbS : % 0 HbF ; 0-1 AYLIK : > %70 1-

6 AYLIK : % 4.7- 70 >6 AYLIK : % 0-1

27

HORMON TESTLERİNİN REFERANS DEĞERLERİ

BETA –HCG

Gebelik haftası 3 5.8-71.2 IU/L 4 9.5-750 5 217-7138 6 158-31795 7 3697-163563 8 32065-149571 9 63803-151410 10 46509-186977 12 27832-210612 14 13950-62530 15 12039-70971 16 9040-56451 17 8175-55868 18 8099-58176

ESTRADİOL (E2)

Test gönüllüleri N

2.5 persentil Medyan

97.5 persentil

pmol/L pmol/L pmol/L

(% 90 CI*) (% 90 CI) (% 90 CI)

Sağlıklı erkekler 150 41.4 90.9 159 (22.4-49.0) (84.9-97.7) (151-337)

Sağlıklı kadınlar

• Foliküler faz 146 45.4 196 854

(22.8-61.2) (183-213) (633-1154)

• Ovülasyon fazı 150 151 462 1461

(105-158) (416-533) (1162-1925)

• Luteal faz 151 81.9 370 1251

(28.2-127) (335-419) (1077-2759)

• Menopoz sonrası 142 < 18.4 <18.4 505

(< 18.4-<

18.4) (< 18.4-

19.2) (189-1150)

Sağlıklı gebe kadınlar

• 1. trimester 136 563 3133 11902

(467-636) (2703-4004)

(9891-15271)

• 2. trimester 140 5729 28402 78098

(4173-7457)

(24207-32090)

(69143-92227)

• 3. trimester 136 31287 64684 > 110100

(27151-34175)

(62353-68189)

(107164-> 110100)

FSH

Test gönüllülerib) N FSH

(mIU/mL)

Persentil

50. 5. 95.

Erkekler 319 4.6 1.5 12.4

Kadınlar

• Foliküler faz 376 6.9 3.5 12.5

• Ovülasyon fazı 56 12.3 4.7 21.5

• Luteal faz 349 3.6 1.7 7.7

• Menopoz sonrası 181 67.0 25.8 134.8

PROGESTERON

Test gönüllüleri N 5. persentil Medyan 95. persentil nmol/L nmol/L nmol/L

Sağlıklı erkekler 147 < 0.159 < 0.159 0.474

Sağlıklı kadınlar

Foliküler faz 117 0.181 0.588 2.84

Ovülasyon fazı 38 0.385 1.60 38.1

Luteal faz 126 5.82 31.9 75.9

Menopoz sonrası 142 < 0.159 < 0.159 0.401

Sağlıklı gebe kadınlar

1. trimester 137 35.0 76.3 141

2. trimester 140 80.8 151 264

3. trimester 139 187 340 681

Test gönüllüleri N 5. persentil Medyan 95. persentil ng/mL ng/mL ng/mL

Sağlıklı erkekler 147 < 0.05 < 0.05 0.149

Sağlıklı kadınlar

Foliküler faz 117 0.057 0.185 0.893

Ovülasyon fazı 38 0.121 0.503 12.0

Luteal faz 126 1.83 10.0 23.9

Menopoz sonrası 142 < 0.05 < 0.05 0.126

Sağlıklı gebe kadınlar

1. trimester 137 11.0 24.0 44.3

2. trimester 140 25.4 47.5 83.3

3. trimester 139 58.7 107 214

LH

Test gönüllülerib) N LH

mIU/mL

Persentil

50. 5. 95.

Kadın

• Foliküler faz 316 5.9 2.4 12.6

• Ovülasyon fazı 56 30.8 14.0 95.6

• Luteal faz 280 4.3 1.0 11.4

• Menopoz sonrası 132 29.1 7.7 58.5

PROLAKTİN

Persentiller

50. 2.5-97.5. 50.

2.5-97.5.

N µIU/mL ng/mL

Erkek 102 155 86-324 7.30

4.04-15.2

Kadınlar (gebe 198

225 102-496 10.6

4.79-23.3

olmayan)

TOTAL TESTOSTERON

Test gönüllüleri

Persentiller

N Medyan 5-95.

Medyan 5-95.

ng/mL nmol/L

Erkekler 136 5.36 2.49-8.36 18.6 8.64-29.0

20-49 yaş

Erkekler 78 4.76 1.93-7.40 16.5 6.68-25.7

≥ 50 yaş

Kadınlar 89 0.271 0.084-0.481

0.941 0.290-1.67

20-49 yaş

Kadınlar 71 0.162 0.029-0.408

0.563 0.101-1.42

≥ 50 yaş

DHEA-SO4

Yaş (yıl) N 50. persentil

5-95. persentil

µmol/L µg/dL µmol/L µg/dL

Kadın:

10-14 73 3.34 123 0.92-7.60 33.9-280

15-19 55 4.26 157 1.77-9.99 65.1-368

20-24 36 6.46 238 4.02-11.0 148-407

25-34 64 4.96 183 2.68-9.23 98.8-340

35-44* 85 4.38 161 1.65-9.15 60.9-337

45-54* 89 3.28 121 0.96-6.95 35.4-256

55-64 59 2.08 76.7 0.51-5.56 18.9-205

65-74 29 1.75 64.4 0.26-6.68 9.40-246

≥ 75 29 1.65 60.9 0.33-4.18 12.0-154

Erkek:

10-14 74 2.74 101 0.66-6.70 24.4-247

15-19 67 7.57 279 1.91-13.4 70.2-492

20-24 28 9.58 353 5.73-13.4 211-492

25-34 60 7.68 283 4.34-12.2 160-449

35-44 70 6.00 221 2.41-11.6 88.9-427

45-54 45 5.94 219 1.20-8.98 44.3-331

55-64 69 3.75 138 1.40-8.01 51.7-295

65-74 55 2.45 90.2 0.91-6.76 33.6-249

≥ 75 21 1.53 56.2 0.44-3.34 16.2-123

Çocuk:

< 1 hafta 37 7.60 280 2.93-16.5 108-607

1-4 hafta 25 3.91 144 0.86-11.7 31.6-431

1-12 ayda 69 0.59 21.6 0.09-3.35 3.4-124

1-4 yaş 59 0.14 5.0 0.01-0.53 0.47-19.4

TİROİD PANELİ

TSH 0.270-4.20 µIU/mL

Free T3 3.1‑6.8 pmol/L (2.0‑4.4 pg/mL)

Free T4 12‑22 pmol/L (0.93‑1.7 ng/dL)

TGAb (Siemens) 0-115 IU/mL

Tiroglobulin (TG) 3.5-77 ng/mL

TMAb 0-34 IU/mL

PEDİYATRİK TİROİD REFERANS ARALIĞI

Hormon Yaş Kadın Erkek

1-25 gün 11,0-22,3 9,8-23,2

1- 24 ay 9,0-16,1 8,7-16,2 Free T4

(pmol/L) 9 -10 yaş 9,6-14,5 9,7-14,2

11-14yaş 8,8-13,5 8,4-13,0

15-17yaş 8.7-13.6 9,5-15,0

1-25 gün 0,9-2,8 0,9-2,4

1-24 ay 1,4-3,1 1,1-3,4 Total T3

(nmol/L) 9-10 yaş 2,3-3,7 2,4-3,3

11-14yaş 2,1-3,4 2,2-3,5

15-17yaş 2,1-3,3 2,2-3,2

1-25 gün 1,5-6,5 0,70-9,8

1-24 ay 1,0-5,7 0,7-5,9 TSH

(mIU/L) 9-10 yaş 0,9-4,0 1,0-3,7

11-14yaş 0,7-3,4 0,8-3,9

15-17yaş 0,6-3,7 0,7-2,8

1-25 gün 33,4-169,9 31,6-101,6

1-24 ay 12,9-92,4 9,47-110

TG 9-10 yaş 1,7-38,4 3,7-35,6

(µgr/L)

11-14yaş 3,7-31,0 3,1-23,6

15-17yaş 3,0-30,4 2,7-26,0

31

PEDİYATRİK TİROİD REFERANS ARALIĞI

TSH mIU/mL FT4 pmol/L FT4 ng/dL FT3 pmol/L FT3 pg/mL

Kordon 2,7 - 25,36 7,83 23,88 0,61 1,86 1,81 5,44 1,18 3,54

1. Gün 3,54 - 26,39 5,34 38,23 0,41 2,97 1,66 9,35 1,08 6,09

2. Gün 1,86 - 21,79 12,36 40,99 0,96 3,18 2,71 9,53 1,76 6,20

3. Gün 0.9 - 12,76 14,97 36,94 1,16 2,87 2,61 7,39 1,70 4,81

4. Gün 0.42 - 8,48 16,35 33,278 1,27 2,59 3,84 7,34 2,50 4,78

TÜMÖR MARKER’LARI

AFP 0- 5.8 IU/mL

Ca 15.3 0-26.4 U/mL

Ca 19.9 0-27 U/mL

Ca 125 0 - 35 U/mL

CEA” Tüm gönüllüler 20-69 YAŞ 0- 4.7 ng/mL , 40-69 yaş0- 5.2

ng/mL

Geçmişte sigara kullanan 20-69 YAŞ 0-3.8 ng/mL 40-69 yaş 0-5 ng/mL Sigara kullanan 20-69 YAŞ 0-5.5 ng/mL 40-69 yaş 6.5 ng/mL

Total PSA 0 - 4 ng/mL

Free PSA 0 - 1 ng/mL

DİĞER TESTLER

İnsülin 2.6‑24.9 μU/mL (17.8‑173 pmol/L)

Troponin I (TnI)

cTnl'nin üst referans sınırı (99. persentil) 0.16 μg/L (ng/mL) idi.

Akut Miyokard İnfarktüsü için Cutoff ; > 0.5 ng/mL

Kütle CK-MB Kadın 3.61ng/mL erkek 4.87 ng/mL

Kadın 25-58 ng/mL Erkek 28-72 ng/mL

MYOGLOBIN

33

Ferritin

Erkek, 20-60 yaş: 30-400 μg/L (ng/mL)

Kadın, 17-60 yaş: 13-150 μg/L (ng/mL)

FOLİK ASİT 3.89-26.8 ng/mL

Vitamin B12 197-771 pg/mL

Kortizol Sabah Serumu : 6.7 - 22.6 ug/dL

Growth Hormon (GH)

Kadın : 0.014 - 5.219 ng/mL

Erkek : 0.004 - 1.406 ng/mL

Parathormon 12 – 88 pg/mL