Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3....

12
ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa1828/1829ylndaKonya’nnHadimlçesiAaHadimMahallesi’ndedomutur.16yan daerolarakaskerealnm,üstünbaarlarvegayretlerindenötürüsubaylayükselmitir.Katldmuha rebelerdegösterdiiyararllkvekahramanlklarnherbirindebirerrütbeilebirçoknianvemadalyalar almtr.1888’deMirlivalaterfietmitir.Kuvvetlibirhafzolanveömrüboyunca26muharebeyekatlan HafzAbdülezelPaa’nnkatldsonsava1897TürkYunansavadr.Snrçatmalarnnbaladilk günlerde17Nisan1897’deehitolmutur.ehadetindenöncehücumemriverirkenaskerlerineîrâdettii nutukvegösterdiikahramanlkilemillîbirkahramanolaraktarihegeçmitir. AnahtarKelimeler AbdülezelPaa,1897TürkYunanSava,Hadim THELIFEANDDEATHOFABDÜLEZELPASHA Abstract AbdülezelPashawasbornin1828/1829inKonyaProvince,HadimDistrict,AaHadimRegion.Whenhe was16yearsold,heparticipatedtoarmyasasoldier,heupgradedtomilitaryofficerasaresultofhisovera chievementsandefforts.Hegotmanymedalsandtitleduetoitsbraveryandutilitythatheperformedinthe warsthatheparticipated.Hepromotedtobrigadierin1888.HehadcompletelymemorizedtheQuranand calledas“Hafiz”andparticipatedto26warsduringhislifeandthewarofTurkishGreecein1897wasHafz AbdülezelPasha’slastwarthatheparticipated.Hepassedawayattheearlydayswhenboardwarbegunon 17April1897.Beforehisdeath,whenhewasorderingattacktohissoldiers,hetookhisplaceinthehistoryas anationalherothroughhisspeechandbravery. KeyWords AbdülezelPasha,1897TurkishGreecewar,Hadim Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleolu Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öretmenlii ABD. Öretim Üyesi. [email protected]. TARHNPENDE ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS Yl:2010,Say:3 Sayfa:7182 THEPURSUITOFHISTORY INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH Year:2010,Issue:3 Page:7182

Transcript of Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3....

Page 1: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

����

ABDÜLEZEL�PA�A’NIN�HAYATI�VE��EHÂDET����

Cemal�GÜVEN���

Özet�Abdülezel�Pa�a�1828/1829�y�l�nda�Konya’n�n�Hadim��lçesi�A�a���Hadim�Mahallesi’nde�do�mu�tur.�16�ya��n�da�er�olarak�askere�al�nm��,�üstün�ba�ar�lar��ve�gayretlerinden�ötürü�subayl��a�yükselmi�tir.�Kat�ld����muha�rebelerde�gösterdi�i�yararl�l�k�ve�kahramanl�klar�n�her�birinde�birer�rütbe�ile�birçok�ni�an�ve�madalyalar�alm��t�r.�1888’de�Mirlival��a�terfi�etmi�tir.�Kuvvetli�bir�haf�z�olan�ve�ömrü�boyunca�26�muharebeye�kat�lan�Haf�z�Abdülezel�Pa�a’n�n�kat�ld����son�sava��1897�Türk�Yunan�sava��d�r.�S�n�r�çat��malar�n�n�ba�lad����ilk�günlerde�17�Nisan�1897’de��ehit�olmu�tur.��ehadetinden�önce�hücum�emri�verirken�askerlerine�îrâd�etti�i�

nutuk�ve�gösterdi�i�kahramanl�k�ile�millî�bir�kahraman�olarak�tarihe�geçmi�tir.��

Anahtar�Kelimeler�Abdülezel�Pa�a,�1897�Türk��Yunan�Sava��,�Hadim�

�THE�LIFE�AND�DEATH�OF�ABDÜLEZEL�PASHA�

�Abstract�

Abdülezel�Pasha�was�born�in�1828/1829�in�Konya�Province,�Hadim�District,�A�a���Hadim�Region.�When�he�was�16�years�old,�he�participated�to�army�as�a�soldier,�he�upgraded�to�military�officer�as�a�result�of�his�overa�chievements�and�efforts.�He�got�many�medals�and�title�due�to�its�bravery�and�utility�that�he�performed�in�the�wars�that�he�participated.�He�promoted�to�brigadier�in�1888.�He�had�completely�memorized�the�Quran�and�called�as�“Hafiz”�and�participated�to�26�wars�during�his�life�and�the�war�of�Turkish�Greece�in�1897�was�Haf�z�Abdülezel�Pasha’s�last�war�that�he�participated.�He�passed�away�at�the�early�days�when�board�war�begun�on�17�April�1897.�Before�his�death,�when�he�was�ordering�attack�to�his�soldiers,�he�took�his�place�in�the�history�as�

a�national�hero�through�his�speech�and�bravery.��

Key�Words�Abdülezel�Pasha,�1897�Turkish�Greece�war,�Hadim�

� Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Ahmet Kele�o�lu E�itim Fakültesi �lkö�retim Bölümü Sosyal Bilgiler Ö�retmenli�i ABD. Ö�retim

Üyesi. [email protected].

TAR�H�N�PE��NDE��ULUSLARARASI�TAR�H�ve�SOSYAL�ARA�TIRMALAR�DERG�S���Y�l:�2010,�Say�:�3�Sayfa:�71�82�

THE�PURSUIT�OF�HISTORY��INTERNATIONAL�PERIODICAL�FOR�HISTORY�AND�SOCIAL�RESEARCH��

Year:�2010,�Issue:�3�Page:�71�82�

Page 2: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

72 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3

�Abdülezel�Pa�a� 1243� (1828/1829)�y�l�nda�Konya’n�n�Hadim� ilçesi,�A�a���Ha�

dim�Mahallesi’nde�do�mu�tur.1� Babas�n�n� ad��Osman’d�r.2�On�be�� ya��na�kadar�Hadim’de�ve�Konya’da�ikamet�etmi�tir.3�Bu�süre�içerisinde�haf�zl�k�e�itimi�alm���olsa�gerektir�ki�kendisine�“Haf�z�Abdülezel�Pa�a”�denilmi�tir.�

Daha�16�ya��nda�iken�1258�(1842/43)�y�l�nda�er�olarak�askere�al�nm��t�r.4�On�iki�y�l� kadar� Osmanl�� Devleti’nin� Arabistan� bölgesinin� çe�itli� vilâyetlerinde� bulun�mu�,�gösterdi�i�gayret�ve�ba�ar�lar�sonucu�subayl��a�yükselmi�tir.�Alaydan�yeti��me�bir�subay�olmas�na�ra�men�kendisini�çok�iyi�yeti�tirmi�tir.5�Kat�ld����muhare�belerde�gösterdi�i�yararl�l�k�ve�kahramanl�klar�n�her�birinde�birer�rütbe�ile�birçok�ni�an�ve�madalyalar�alm��t�r.6��

1270�(1854/55)�y�l�nda�K�r�m�Sava��’nda�bulunmu�tur.�Burada�gösterdi�i�ba�a�r�lar�ndan�ötürü�Hüsrev�Pa�a�taraf�ndan�yaverli�ine�atanan�Abdülezel�Pa�a�1274�(1858/59)’te�Karada�� ve� 1285� (1869/70)’te�Girit� ayaklanmalar�n�n� bast�r�lmas�nda�görev� yapm��t�r.� 1289� (1873/74)’da� Binba��� rütbesiyle� Giresun� taburuna� atan�p�birkaç�sene�görev�yapt�ktan�sonra�taburuyla�1289�(1873/4)’da�S�rbistan’a�kar���ya�p�lan� askerî� harekâta� kat�lm��,� özellikle� Aleksinaç� Muharebesi’nde7� gösterdi�i�metanet�ve�kahramanl����ile�büyük�takdir�toplam��t�r.8���

1877�78� Türk�Rus� Sava��’nda� Plevne�müdafaas�nda� komutas�� alt�nda� “Haf�z�Bey�Tabyas�”�ad�yla�an�lan�birli�iyle�gösterdi�i�kahramanl�k�neticesinde�Miralayl���a� terfi� etmi�9� ve� sava�� sonunda� �stanbul’a�döndü�ünde,� Sultan� II.�Abdülhamit�taraf�ndan�gö�süne�Plevne�Madalyas��tak�larak�ödüllendirilmi�tir.10�

Daha�sonra�Anadolu’da�baz��mühim�memuriyetlerde�bulunduktan�sonra�Hi�caz�Vilâyeti�Jandarma�te�kilat�na�atanm��t�r.�Hac�farizas�n��da�eda�eden�Abdülezel�Pa�a�buradaki�vazifesini�tamamlad�ktan�sonra��stanbul’a�dönmü��ve�hizmetlerine�mükâfaten11�24�Kânûn�i�sâni�1303�(5��ubat�1888)’te�Mirlival��a�terfi�etmi�tir.12���

Ba�bakanl�k� Osmanl�� Ar�ivindeki� kay�tlardan� tespitlerimize� göre� Abdülezel�Pa�a:���

1 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; �kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr.

88, c.4, s.808. Verilen bu kaynaklarda “A�a�� Hadim Köyü”, olarak geçmektedir. Ad� geçen yer 1940 y�l�nda ilçe merkezinin bir mahallesi olmu�-tur. Bugün “A�a�� Hadim Mahallesi”, olarak geçmektedir.

2 Milli Savunma Bakanl��� Ar�ivi, 581 Nolu, 3 ncü F�rka Subay Defteri. 3 Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, Panayotidis Matbaas�, �stanbul 1315, s.5.

Baz� eserlerde küçük ya�ta �stanbul’a gitti�ine dair bilgiler de vard�r. 4 Milli Savunma Bakanl��� Ar�ivi, 581 Nolu, 3 ncü F�rka Subay Defteri; Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.5. 5 Erol Ülgen, “1897 Türk-Yunan Sava��’n�n Ünlü Komutanlar�ndan �ehit Abdülezel Pa�a (1828-1897), Hayat� ve Hakk�nda Yaz�lan

�iirler”, Türk Dili Ara�t�rmalar� Y�ll���-Belleten 1994, Ankara-1996, Türk Dil Kurumu Yay�nlar�, s.170. 6 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.6-7. 7 Bu muharebe 1876 y�l�nda yap�lm��t�r. 8 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.6-7. 9 Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.7. 10 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; �kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr.

88, c.4, s.808. 11 Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.7. 12 Milli Savunma Bakanl��� Ar�ivi, 581 Nolu, 3 ncü F�rka Subay Defteri.

Page 3: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

2/3 • ULUSLARARASI TAR�H ve SOSYAL ARA�TIRMALAR DERG�S� TAR�H�N PE��NDE • 73

Aral�k�1880’de�Miralay�rütbesiyle�Jandarma�Dairesi�Müdür�Muavini’dir.13��ubat�1888’de�Mirliva�olarak�Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�S�n�f��16.�F�rka�

n�n�31.�Ankara�Livas�’na�terfi�etmi�tir.14�Eylül�1888’de�Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�S�n�f��16.�F�rkan�n�32.�Ankara�

Livas��Mirlivas�’d�r.15�Mart� 1889’da� tekrar�Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif� S�n�f�� 16.� F�rkan�n� 31.�

Ankara�Livas��Mirlivas�’d�r.16��Ekim�1889’da�“muktedir,��ayan���emniyet�ve�hüsn�ü�ahlak�sahibi�bir�subay�olmas��se�

bebiyle”�Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�S�n�f��16.�F�rkan�n�31.�Ankara�Livas��Ku�mandanl���’ndan��zmid�Redif�Liva�Kumandanl���’na�tayin�edilmi�tir.17��

Milli�Savunma�Bakanl����Ar�ivindeki�kay�tlara�göre�Abdülezel�Pa�a’n�n�ald����Ni�an�ve�Harb�Madalyalar���unlard�r:18�

�ngiliz�Madalyas��:� 1271�(1855/1856)�K�r�m�Madalyas��:� 1272��(�1856/1857)�Umumi��ftihar�Madalyas��:� 1272�(�1856/1857)�Karada��Madalyas��:� 1279�(1863/1864)�Girit�Madalyas��:� Ramazan�1286�(Aral�k/Ocak�1869/1870)�Plevne�Madalyas��:��� Rebiül�evvel�1295�(Mart/Nisan�1878)�Rusya��ftihar�Ni�an��:� 1294�(�1878/1879)�Tebdilen��kinci�Osmani�Ni�an�:� 15�Eylül�1304�(�27�Eylül�1888)���kinci�Mecidi�Ni�an�:� 5��ubat�1304�(�17��ubat�1889)�Ömrü�boyunca�26�kez�muharebelere�kat�lan�ve�kendisini� tan�yanlar�n�söyle�

diklerine� göre� çok� kuvvetli� bir� haf�z� olup� son� elli� y�ld�r� her� gün� bir� hatim�pan19Abdülezel�Pa�a’n�n�kat�ld����son�sava��1897�Türk�Yunan�sava��d�r.�Bu�sava�a�kat�l�rken�Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�6.�Ere�li�Livas��Kuman�dan�’d�r.20��

Mustafa�Özkul’un� nakletti�ine� göre,� Pa�a� bu� sava�tan� önce�memleketi� olan�Hadim’e�gelmi��ve�“Cenab���Hak,�haf�zl�k�ve�pa�al�k�gibi�iki�k�ymetli�rütbe�bah�etti,��imdi�bir�üçüncüsünü�istiyorum;�o�da�rütbe�i��ehadet”21�demi�tir.�

13 BOA. Y.A.RES. D.No: 9/G.No:13. 14 BOA. �.DH. D.No: 1066/G.No:83631. Bkz. Ek-V. 15 BOA. �.DH. D.No: 1099/G.No:86157. Bkz. Ek-VI. 16 BOA. Y.MTV. D.No: 38/G.No:28, L.1-2. Bkz. EK-IV. 17 BOA. Y.MTV. D.No: 40/G.No:56, L.2. 18 Milli Savunma Bakanl��� Ar�ivi, 581 Nolu, 3 ncü F�rka Subay Defteri.

Plevne madalyas�n�n verilmesinden iki y�l sonra (Aral�k-1880) devam eden hizmetlerinden ötürü üçüncü rütbeden Osmani Ni�an� verilmi�tir. Bu s�rada görevi Miralay rütbesiyle Jandarma Dairesi Müdür Muavini’dir. BOA. Y.A.RES. D.No: 9/G.No:13, L.1-2. Bu ni�an, Milli Savunma Bakanl��� Ar�ivi, 581 Nolu, 3 ncü F�rka Subay Defteri’ndeki Zayiat kay�t belgesinde görülmemektedir.

Abdülezel Pa�a tebdilen �kinci Osmani ni�an� ald���nda Hassa Ordû-y� Hümâyûnu Redif S�n�f� 16. F�rkan�n 32. Ankara Livas� Mirlivas�’d�r. BOA. �.DH. D.No: 1099/G.No:86157, Bkz. Ek-VI.

19 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; �kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s.809; Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.7.

20 BOA. Y.A.RES. D.No: 89/G.No:16, L.1; BOA. �.ML. D.No: 25/G.No:1315//L-11, L.1. 21 Mustafa Özkul, �ehid-i Mübeccel Abdü’l-Ezel Pa�a’n�n Hayat� ve �ehadeti, �stanbul 1975, s.9. Hassa Ordû-y� Hümâyûnu Redif S�n�f� 16. F�rkan�n 31. Ankara Livas� Kumandan� Mirliva Abdülezel Pa�a Mart 1889’da memleke-

tine gitmek için iki ay izin alm��t�r. BOA.Y.MTV D.No:38/G.No:28, L.1-2. Bkz. EK-IV; Mustafa Özkul’un bahsetti�i ziyaret bu olma-sa gerektir. Zira kendisi Pa�a’y� 7-8 ya�lar�nda iken bizzat gördü�ünü belirtmektedir.

Page 4: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

74 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3

1897� Türk�Yunan� Sava��’n�n� ba�layaca��� s�ralarda� görev� yapt���� �arkî�Karahisar�(�ebinkarahisar)’dan�s�n�r�boyuna�gönderilmi�tir.22�Alasonya�Ordusu�2.�Tümen�2.�Tugay�Komutan��olarak�görev�alan�Mirliva�Abdülezel�Pa�a�s�n�r�çat���malar�n�n� ba�lad���� ilk� günlerde�Milona� Bo�az�’n�n� güneyinde�Losfaki�mevzile�rindeki23� tepelerden� biri� olan� P�rnar� Tepesi’nin� zapt� edilmesi� için� askerlerimize�komuta�ederken24�5�Nisan�1313�(17�Nisan�1897)’te��ehit�dü�mü�tür.25��

Abdülezel�Pa�a��ehâdetinden�önce�hücum�emri�verirken�askerlerine�tarihe�ge�çen��u�konu�mas�n��yapm��t�r:�26����

“Askerler!� �u� gördü�ünüz� tepenin27� zabt�� bizim� için� pek� büyük,� pek� �anl�� bir�muzafferiyyet� temin� etmi�� olacakt�r.� Siz�Milona� Geçidi� gibi� en� sa’bü’l�mürûr,� en� çetin�yerlere�hücum�ederek�Osmanl�l���n�celâdetini�bütün�cihan�nazar�nda�ispat�eylemi��er�o�lu�erler�oldu�unuz�cihetle�tevfîkât���celîle�i�subhâniyyeye�istinâden�bu�tepenin�üzerine�vukû’�bulacak�haydarâne�bir�hücûmunuzun�zâten�gözü�y�lm���olan�dü�man��külliyen�peri�an�ve�sanca��m�z��rekz�ile�ilâ�y���ân���Osmânîyân�edece�inizi�kaviyyen�me’mûl�ederim.�E�er�bu�tepeyi� zabt� ederseniz� pî�gâh�n�zda� çiçeklerle� müzeyyen� vâsi’� bir� sahra,� bir� cihân��� zafer�aç�lacak� ve� bütün� millet�i� �slâmiyye� ve� Osmaniyye� sizin� bu� muzafferiyyet�i�kahramanânenizle�ilân����ükran�ve�iftihâr�edecektir.�Analar�n�z�sizi�ancak�bugün�için�do��urdu� ve� büyüttü.� Yeryüzünde� bulunan� bütün� Müslümanlar�n� halife�i� akdesi� olan��evketlu�padi�ah�m�z�efendimiz�hazretleri�sizi�ancak�bugün�için�besledi.�Vatan�sizden�bu�gün�fedakârl�k�bekliyor.�Hulâsa�bugün��an�ve�namus���devlet�ve�millet�sizin�süngülerinize�istinâd�etmektedir.�Demin�söyledi�im�gibi� e�er�gazanferâne�bir�hücum�ile��u� tepeyi�zabt�edecek�olursan�z�namus���vatan��i’lâ�etmi��ve�devletimizin�muzafferiyyet�i�âtiyyesini�temin�etmi��olacaks�n�z!�

Askerler!�size�en�son�bir�vasiyyetim�var�ki�ifâs�n��rica�ederim.�E�er�ben��u�tepenin�tara�f�n�zdan� zabt� olundu�unu� görmeden� evvel� câm��� �ehâdeti� nû�� edecek� olursam� cesedimi�burada�toprak�alt�na�defnetmeyerek�mutlaka�bu�tepeyi(…)�bu�tepeyi�zabt�ile�üzerinde�benim�için�bir�mezar�hafr�ve�beni�oraya�defn�ediniz.�Yok�e�er�tepeyi�zabt�edemeyecekseniz�b�rak�n�cesedim�bu�topraklar�üzerinde�kals�n,�me’kel�i�vuhû����tuyûr�olsun!�

Evlatlar!�Sizin�da�lar�dayanmayan�hücumunuza�böyle�tepeler�elbette�dayanmaz.�Bu�cihetle� sizden�mutlaka�bu� tepenin�zabt�n�� isterim.�Tevfik�i� ilâhi� rehberimiz,� imdâd���pey�gamberi� yaverimiz,� teveccühât��� celîle�i� hazret�i� hilâfet�penâhî� ise� fark��� iftihar�m�z� da�efserimizdir.�

Haydi�arslanlar�m,�ar��ileri,�dâima�ileri!”.�

22 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; �kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr.

88, c.4, s.809; Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.8. 23 Selim Sun, 1897 Osmanl�-Yunan Harbi, Genelkurmay Ba�kanl��� Harb Tarihi Dairesi Resmî Yay., Ankara 1965, s.310. 24 Ülgen, “… �ehit Abdülezel Pa�a…”, s.171. 25 Milli Savunma Bakanl��� Ar�ivi, 581 Nolu, 3 ncü F�rka Subay Defteri.

Abdülezel Pa�a’n�n kayb�ndan üç gün sonra da Alasonya Ordusu 2. Tümen 2. Tugay Komutan� Mirliva Celâl Pa�a �ehit olmu�tur. Bkz. Sun, 1897 Osmanl�-Yunan Harbi, s.101-103; H. Hikmet Süer, 1897 Türk-Yunan Harbi, ATASE Yay., Ankara 1982, s.27.

26 Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.9-10; Ayn� nutuk için ayr�ca bkz. Kas�m bin Ahmet, 1897 Türk-Yunan Sava�� (Teselya Tarihi), (Yay. Haz. : Bayram Kodaman), TTK. Yay., Ankara 1993, s.34-35.

27 Bu bahsolunan tepe (Losvaki) nam sa’bü’l-mürûr tepedir. (Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.9).

Page 5: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

2/3 • ULUSLARARASI TAR�H ve SOSYAL ARA�TIRMALAR DERG�S� TAR�H�N PE��NDE • 75

Bu�nutkuyla�hücum�emri�veren�Abdülezel�Pa�a�tepenin�Yeni�ehir�yönündeki�eteklerinde� bulunan� dü�man� askerlerinin� kur�unlar�na� hedef� olarak28� tepenin�al�n���n��göremeden��ehit�dü�mü�tür.��

Abdülezel�Pa�a’n�n��ehâdeti�askerlerimizi�daha�da�h�rsland�rm���ve�P�rnar�Te�pesi� ele� geçirilmi�tir.� �ehit� oldu�u� Tepe’ye� defnedilen29� merhumun� naa��� daha�sonra� Osmanl�� Devleti’nin� Yanya� vilâyetine� ba�l�� bir� ilçe� merkezi� olan�Alasonya’ya�nakledilerek30�Çar���Camii�(�mâret�Camii)�haziresine�gömülmü�31�ve�Sultan�II.�Abdülhamit�taraf�ndan�bir�türbe�yapt�r�lm��t�r.32�

1897�Türk�Yunan�Sava���bir�ay�kadar�sürmü��ve�neticede�büyük�bir�zafer�ka�zan�lm��t�r.�Bu�zafer,�uzun�zamandan�beri�galibiyet�görmemi��Türk�milletine�bü�yük� moral� kayna��� olmu�tur.� Bu� sava�ta� Abdülezel� Pa�a’n�n� kahramanl���� ve��ehâdeti�büyük�heyecan�uyand�rm��,�bir�millî�kahraman�olarak�tan�nm��t�r.�Nite�kim� �smet� �nönü� hat�rat�nda,� “1897�Yunan� harbini� Sivas’ta� izledik.�Abdülezel� Pa�a,�Termopil�Geçidi,�Dömeke�Sava���rüyalar�m�za�girer,�merak�ve�heyecan�m�z�yüreklerimiz�den�ta�ard�.”33�demektedir.�Ahmed�Emin�Yalman�da�hat�rat�nda�Yunan�Sava���gali�biyeti�ile�yeni�bir�varl�k�ne�esi�ve�zafer�gururunun�bütün�milleti�sard���n��ediplerin�kaleme� sar�larak� bu� harpte� kendisini� gösteren�Abdülezel� Pa�a� gibi�millî� kahra�manlar�n�göklere�ç�kar�ld���n��belirtmektedir.34�Abdülezel�Pa�a�hakk�ndaki�malû�

28 Ülgen, “… �ehit Abdülezel Pa�a…”, s.171.

Erol Ülgen, Abdülezel Pa�a’n�n, �ehâdetiyle ilgili �u bilgileri vermektedir. “…Önce sol kolundan, daha sonra da sa� elinden yara-lanmas�na ra�men at�ndan inmeyen Abdülezel Pa�a’ya askerleri, daha muhafazal� bir yerde bulunmas� gerekti�i ikaz�nda bulun-mu�; ancak bu ikazlara ehemmiyet vermeyen Pa�a’n�n cevab� �öyle olmu�tur: ‘�imdiye kadar bulundu�um müteaddid muhare-belerde at�mdan inmedim, k�tam�n ba��ndan ayr�lmad�m. Ölüm korkusuyla geri çekilmek ve saklanmak alçakl���nda bulunmad�m, ya��m kemâli bulmu� iken mi kendime güldürece�im’. Bu sözlerden sonra yerinden k�m�ldamayan Pa�a’n�n çenesine isabet eden üçüncü kur�un onun �ehit dü�mesine sebep olmu�tur.”; Ayr�ca Ülgen �u bilgileri de vermektedir: “… �ehid olmas�na sebep olan kur�unun, tespit etti�imiz kaynaklarda ‘gö�süne, çenesine, a�z�na ve bo�az�na’ isabet etti gibi farkl� �ekilde yer ald���n� görmekte-yiz.” Bkz. Ayn� makale, s.171-172, 172 dipnot bilgisi. Abdülezel Pa�a’n�n, �ehâdeti, yukar�daki anlat�mlara benzer �ekilde Dailly News gazetesinde de detayl� bir �ekilde haber yap�l-m��t�r. Ancak ya��n�n seksen oldu�u belirtilmektedir. Oysa 69 ya��nda �ehit olmu�tur. Bkz. Ali Muzaffer, Abdülezel Pa�a, s.4-5. Abdülezel Pa�a’n�n �ehâdetini müteakip Avrupa bas�n�nda yer alan haberler için ayr�ca bkz. Ülgen, “… �ehit Abdülezel Pa�a…”, s.175; �smail Hami Dani�mend, �zahl� Osmanl� Tarihi Kronolojisi, c. IV, Türkiye Yay�nevi, �stanbul-1972, s.339; Süer, 1897 Türk-Yunan Harbi, s.25.

29 Recâizâde Mahmut Ekrem, yazd��� bir �iirinde Pa�a’n�n �ehâdetinden sonra vasiyeti üzerine istedi�i tepede gömüldü�ünü ve kabrinin üstüne dü�man askerlerinden ele geçirilen silâhlar�n çat�larak bir zafer kubbesi yap�ld���n� ifade etmektedir. Bkz. Ülgen, “… �ehit Abdülezel Pa�a…”, s.172; Ekrem Hakk� Ayverdi, Avrupa’da Osmanl� Mimârî Eserleri, c.IV, �stanbul Fetih Cemiyeti Yay., �stanbul 2000, s.181; Özkul, …Abdü’l-Ezel Pa�a’n�n Hayat� ve �ehadeti, s.21.

30 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; �kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s.809.

31 Ziya �akir, Sultan Abdülhad’in Yunan Zaferi ve Gizli Siyaseti, Bo�aziçi Yay., �stanbul 1994, s.61; Ayverdi, Avrupa’da Osmanl� Mimârî Eserleri, c.IV, s.197-198. Ziya �akir, Abdülezel Pa�a’n�n elbisesi ve boynunda as�l� rovelveri ile defnedildi�i bilgisini vermektedir. Bkz. Age., s.61.

32 Ayd�n Talay, Eserleri ve Hizmetleriyle II. Abdülhamid, Armoni Yay., �stanbul 2007, s.568. Ba�bakanl�k Osmanl� ar�ivindeki belgelerde tespit edebildi�imize göre Abdülezel Pa�a’n�n birinci dereceden akrabalar� ve hakla-r�ndaki bilgiler �öyledir:

E�inin ismi Emine Nesibe Han�m’d�r (1274 kuru� maa� ba�lanm��t�r- Öl. Ocak/�ubat 1900-Ramazan ay�). O�lu’nun ad� Mehmet Said Bey’dir. (3. Ordû-y� Hümâyûn Aç���ndan Kaimmakam- Öl. 26 Mart 1898) K�z torunlar�n�n isimleri Fatma Naciye ve Fatima-tüz-zehra’d�r. Damad�n�n ismi Seyfullah Bey’dir. (Muhtemelen Fatima-tüz-zehra’n�n e�idir- Temmuz 1907’de Rüsumat Emaneti Müdürlü�ü’ne atanm��t�r). Bkz. BOA., Y.A.RES. D.No: 89/G.No: 16, L.1-3; BOA., �.ML. D.No: 25/G.No: 1315//L-11, L.1-3; BOA., �.ML. D.No: 32/G.No: 1317//M-22, L.1-2; BOA., �.ML D.No: 36/G.No:1317//Za-29, L. 1-4; BOA., �.ML. D.No: 44/G.No:1319 S-33; BOA., �.RSM. D.No: 28/G.No:1325 B-16.

33 �smet �nönü, Hat�ralar, (Haz.: Sabahattin Selek), 1. Kitap, Bilgi Yay�nevi, Ankara 1992, s.18. 34 Ahmed Emin Yalman, Yak�n Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, (Yay. Haz.: Erol �adi Erdinç), c.I, Pera Turizm ve Ticaret A.�.

Yay., �stanbul 1997, s.18.

Page 6: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

76 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3

mat�Türk�matbuat��yan��s�ra�Avrupa�bas�n�nda�da�yerini�alm��t�r.�Özellikle�nesir�alan�nda� Türk� matbuat�nda� geni�� yer� alm��t�r.� Erol� Ülgen’in� tespitlerine� göre�Abdülezel� Pa�a� hakk�nda� �ehâdetine�müteakip� dönemde� onun� fiziki� portresini,�kahramanl���n�,� askeri�galeyana�getiren�nutkunu�ve� �ehâdetini�konu�edinen�170�kadar��iir�yaz�lm��t�r.35�

Askerî� ba�ar�lar�,� kahramanl�klar�� ve� ki�ili�i� ile� tarihi� bir� �ahsiyet� olan�Abdülezel�Pa�a’n�n�ad���stanbul�ve�Konya’n�n�büyük�caddelerinden�birine�veril�mi�tir.�Ayr�ca�yak�n�zamanda�hat�ras�na�hürmeten�onun�ad�na�Hadim’de� içinde�Pa�a’n�n�büstü�olan�bir�park�aç�lm��t�r.���

Bu�çal��mada�Abdülezel�Pa�a’n�n�hayat�,�ar�iv�vesikalar�na�ve�dönemin�kay�naklar�na�dayan�larak�haz�rlanm��t�r.�Özellikle�görev�mahalleri,�tayin,� terfileri� ile�ald���� ni�an� ve� harb� madalyalar�� ve� birinci� derecedeki� akrabalar�n�n� tespiti� bu�alandaki� bo�lu�u� doldurmada� katk�� sa�layaca��� kanaatindeyiz.� Abdülezel� Pa�a�ordumuza� ve� milletimize� verdi�i� hizmetleriyle� tarihte� silinmez� yerini� alm��t�r.�Özellikle�do�du�u�ilçe�için�bir�gurur�kayna���olmaktad�r.��ehit�olmas�n�n�y�l�dö�nümlerinde�Hadim’de�anma�toplant�lar��düzenlenmektedir.�

35 Ülgen, “… �ehit Abdülezel Pa�a…”, s.176.

Page 7: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

2/3 • ULUSLARARASI TAR�H ve SOSYAL ARA�TIRMALAR DERG�S� TAR�H�N PE��NDE • 77

EK�I��

��

“�ehid�i�Muhterem�El�hac�Haf�z�Abdülezel�Pa�a”�Servet�i�Fünun,�5�Haziran�1313,�nr.�327,�c.13,�s.225�(Kapak)�

Page 8: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

78 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3

EK�II�

��

Abdülezel�Pa�a’n�n�Do�du�u�Ev��Bugünkü�Görünümü�Hadim��lçesi/A�a���Hadim�Mahallesi�

��

EK�III��

��

Abdülezel�Pa�a�Park��(Hadim/Konya)�

Page 9: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

2/3 • ULUSLARARASI TAR�H ve SOSYAL ARA�TIRMALAR DERG�S� TAR�H�N PE��NDE • 79

EK�IV��

��

Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�S�n�f��16.�F�rkan�n�31.�Ankara�Livas��Kumandan��Mirliva�Abdülezel�Pa�a’n�n�Konya’ya�iki�ay�gitmesine�izin�verilmesi.�

BOA.�Y.MTV.�D.No:�38/G.No:28,�L.2.�

Page 10: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

80 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3

EK�V��

��

Abdülezel�Pa�a’n�n��ubat�1888’de�Mirliva�olarak�Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�S�n�f��16.�F�rkan�n�31.�Ankara�Livas�’na�terfisi.�BOA.��.DH.�D.No:1066/G.No:83631.�

Page 11: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

2/3 • ULUSLARARASI TAR�H ve SOSYAL ARA�TIRMALAR DERG�S� TAR�H�N PE��NDE • 81

EK�VI��

���

Hassa�Ordû�y��Hümâyûnu�Redif�S�n�f��16.�F�rkan�n�32.�Ankara�Livas��Mirlivas��Abdülezel�Pa��a’ya�tebdilen��kinci�Osmani�Ni�an��verilmesi.�

BOA.��.DH.�D.No:�1099/G.No:86157.���

Page 12: Tarih Peşinde Dergisi - S3 04 makaletarihinpesinde.com/dergimiz/nisan2010/S3_04w.pdf · 2019. 3. 18. · ABDÜLEZELPAA’NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa 1828/1829ylndaKonya’nnHadiml

82 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3

B�BL�YOGRAFYA��

I��Ar�iv�Belgeleri�A��Milli�Savunma�Bakanl����Ar�ivi�Milli�Savunma�Bakanl����Ar�ivi,�581�Nolu,�3�ncü�F�rka�Subay�Defteri.�B��Ba�bakanl�k�Osmanl��Ar�ivi�BOA.�Y.A.RES.�D.No:�9/G.No:�13,�L.1�2;�BOA.��.DH.�D.No:�1066/G.No:�83631;�BOA.��.DH.�D.No:�

1099/G.No:�86157;�BOA.�Y.MTV.�D.No:�38/G.No:28,�L.1�2;�BOA.�Y.MTV.�D.No:�40/G.No:�56,�L.2;�BOA.� �.ML.�D.No:� 25/G.No:1315//L�11,� L.1;�BOA.,� Y.A.RES.�D.No:� 89/G.No:� 16,� L.1�3;�BOA.,��.ML.�D.No:�25/G.No:�1315//L�11,�L.1�3;�BOA.,��.ML.�D.No:�32/G.No:�1317//M�22,�L.�1�2;� BOA.,� �.ML� D.No:� 36/G.No:1317//Za�29,� L.� 1�4;� BOA.,� �.ML.� D.No:� 44/G.No:1319� S�33;�BOA.,��.RSM.�D.No:�28/G.No:�1325�B�16.�

�II��Gazete�ve�Mecmualar���kdam,�16�Muharrem�1315,�nr.�1047,�s.2.�Servet�i�Fünun,�5�Haziran�1313,�nr.�327,�c.13,�s.226�227.��Malumat,�19�Haziran�1313,�nr.�88,�c.4,�s.808�809.��III��Hat�ralar��Telif�ve�Tetkik�Eserler�Ali�Muzaffer,�Abdülezel�Pa�a,�Panayotidis�Matbaas�,��stanbul�1315.�Ayverdi,� Ekrem�Hakk�,�Avrupa’da�Osmanl��Mimârî� Eserleri,� c.IV,� �stanbul� Fetih�Cemiyeti� Yay.,��

�stanbul�2000.��Dani�mend,� �smail�Hami,� �zahl��Osmanl�� Tarihi� Kronolojisi,� c.� IV,� Türkiye�Yay�nevi,� �stanbul�

1972.��nönü,��smet,�Hat�ralar,�(�Haz.:�Sabahattin�Selek),�1.�Kitap,�Bilgi�Yay�nevi,�Ankara�1992.�Kas�m�bin�Ahmet,�1897�Türk�Yunan�Sava���(Teselya�Tarihi),�(Yay.�Haz.:�Bayram�Kodaman),�TTK.�

Yay.,�Ankara�1993.�Özkul,�Mustafa,��ehid�i�Mübeccel�Abdü’l�Ezel�Pa�a’n�n�Hayat��ve��ehadeti,��stanbul�1975.�Sun,�Selim,�1897�Osmanl��Yunan�Harbi,�Genelkurmay�Ba�kanl����Harb�Tarihi�Dairesi�Resmî�Ya�

y�nlar�,�Ankara�1965.�Süer,�H.�Hikmet,�1897�Türk�Yunan�Harbi,�ATASE�Yay.,�Ankara�1982.��akir,�Ziya,�Sultan�Abdülhad’in�Yunan�Zaferi�ve�Gizli�Siyaseti,�Bo�aziçi�Yay.,��stanbul�1994.�Talay,�Ayd�n,�Eserleri�ve�Hizmetleriyle�II.�Abdülhamid,�Armoni�Yay.,��stanbul�2007.�Yalman,�Ahmed�Emin,�Yak�n�Tarihte�Gördüklerim�ve�Geçirdiklerim,�(Yay.�Haz.:�Erol��adi�Erdinç),�

c.I,�Pera�Turizm�ve�Ticaret�A.�.�Yay�nlar�,��stanbul�1997.��IV�Makaleler�Ülgen,�Erol,�“1897�Türk�Yunan�Sava��’n�n�Ünlü�Komutanlar�ndan��ehit�Abdülezel�Pa�a�(1828�

1897),�Hayat��ve�Hakk�nda�Yaz�lan��iirler”,�Türk�Dili�Ara�t�rmalar��Y�ll����Belleten�1994,�Anka�ra�1996,�Türk�Dil�Kurumu�Yay�nlar�,�ss.�169�203.�

����