TARİH GENEL LİSE (2 x 35=70)

GİRİŞ

Tarih dersi plan ve programı bütün olarak Kosova, Avrupa ve düny-anın tarihine ait bilgileri kapsamaktadır. Tarih dersi plan ve programında Kosova ‘da yaşayan değişik toplulukların tarihine ve geleneklerine özel dikkat gösterilecektir. Öğrencilerin yerel, bölgesel, ulusal kimliği ve ayrı-ca günümüzün giderek birbirine bağlanan dünyasındaki geniş kimlik kav-ramı da Tarih dersi plan ve programı ile verilecektir. Tarih dersi plan ve programı geçmişle yapıcı bir şekilde hesaplaşmaya olan ihtiyacı uyandırmalıdır.

Farklılıklara karşı hoşgörülü olmayı ve karşılıklı saygıyı aşılamalıdır. Öğrenme hedeflerinin bir parçası olarak demokratik toplumlarda ulusal kimliğin ve tarihi geleneklerin yerleştirilmesi, insanlar arasında barışçıl anlayışı geliştirme ve yapıcı bir şekilde beraber yaşayabilme düşünce-siyle bilgi, tutum ve becerilerin geliştirilmesiyle bağlantılı olmalıdır.

11. sınıfta Tarih dersinin (farklı lise bölümlerine de tarihin bölümlere ayrılmasına) öğrencilere tarihte toplumun genel gelişimi hakkında bilgilerini genişletmeleri amacı vardır.

Tarih dersi aracılığıyla öğrencilerin her yanlı kişiliği yani siyasi, so-syal, ekononmi, insaniyetlik, kültür yönleri gelişmesi uygun koşullar ya-ratılmasına çaba harcanmalıdır.

HEDEFLER

Öğrenci

Toplumda olagelen sosyal gelişmeleri kavrayıp temel analiz yeteneğini geliştirmek, yetilerini geliştirmek. Ortaçağ ve Fransız Burjuva Devrimi dönemine ait tarihte olagelen sosyal degişim ve gelişmeleri algılayabilme yeteneği geliştirmek.

313

Edindiği tarih bilgisi çerçevesinde, farklı tarihi dönemlere ait, belirli sosyal,ekonomik, kültür sanat v.b. gelişmeleri/ olayları anlama ve aydınlatmada inceleme yöntemini uygulayabilir. Elde ettiği günümuzün benzeri veya farklı olay/gelişmelerle karşılayabilir ve kıyaslayabilir.

Kişilerin belirli tarihi dönemlere ait rolü ve onların toplumsal (politik, ekonomik, sosyal, kültür, sanat, bilim, eğitim) gelişmelere yansıttıkları olumlu (veya olumsuz) etkileri belirleyebilme teteneğini geliştirmek.

Güvenilir tarihi kanıtlara dayanarak toplumdaki gelişmeler, çatışmalar, ve devrimler hakkında doğru hükümler üretebilir.

GENEL VE ÖZEL HEDEFLER

Öğrenci:

Anlayabilir

Tarihin bu dönemiyle ilgili temel terimoloji bilgisini benimsemiş ve ilgili farklı konuları anlatmada kullanabilir.

Ortaçağ ve Fransız Burjuva Devrimi dönemiyle bağlantılı sosyal değişmeleri

algılayabilme yeteneğini uygulayabilir ve örnek olay analizi yapabilir.

İnceleyebilir

Farklı dönem ve mekânlara ait Gelişmiş Derebey (Feodalite) Dönemi ve Erken Kapitalizm dönemi kıyasi farklarını belirtebilir ve sonuç çıkarabilir.

Farklı sosyal olayların gelişmesinde temel faktörlerin etkisini belirtebilir.

Değerlendirebilir

Sosyal süreçlerin gelişmesinde ulusal devlet ve başka devlet kurumlarının ve makamlarının rolü.

314

Belirli tarihi dönemlerde yaşanan olumsuz olaylardan sonuç çıkarma ve benzeri olayları önlemek için gereken çözme yöntemleri ve bilgisini benimsemiş ve değerlendirebilir durumundadır.

Davranışlar ve değerler

Feodalite ve Erken Kapitalizm dönemi zarfında insanoğlunun elde ettiği medeni değerleri önemser,

Hoşgörü, beraber çalışma ve demokratik ilkelere vazife edinmiş, bu doğrultuda saygın ve uygun davranır,

Kültürel, dinî, kavmî (etnik), cinsî farklılıklara nazaran hoşgörü ve saygıyla yaklaşır,

Farklı tarihî dönemlerden miras kalan kültürel değerleri korur (kitaplık, müze, arşiv ve benzer kurumlar).

315

GENEL LİSE 2 X 35 = 70 DERS SAATİ YILDA

Kategori Program içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilişki

I.Büyük Coğrafya Keşifleri ( 3 )

Büyük coğrafya keşifleriSömürgeciliğin belirmesiCoğrafya keşiflerin Dünya ekonomisi-nin ve toplumun gelişmesi için önemi

- Büyük coğrafya keşiflerin nedenleri, sonuçları ve önemini açıklama- Coğrafya keşiflerin insanlığın gelişmesi için önemini tartışma

Coğrafya, fizik, astronomi, edebiyat, sanat, ekonomi vb.

II.XVI. Yüzyıldan XVII. Yüzyılın Ortalarına Kadar Avrupa( 11 )

Avrupa’da reform hareketleriKatolik Klisesinin reform hareketlerine karşı mücadelesi ve reform hareketlerin sonuçlarıBu dönemde İspanya ve Holanda, Fransa, İngiltere, Habsburg devleti ve Almanya gibi önemli Avrupa devletlerinde gelişmelerİngiltere’de 1688 “Şanlı devrimi”Ekonomi, bilim, sanat ve kültürde gelişmeler

- Reform hareketlerinin belirme nedenlerini söyleme/yazma- Reform hareketlerin ve katolik tepkisinin temel amaçlarını yorumlamaReform hareketlerin sonuçlarını değerlendirme- Holanda ve İngiltere burjuvazi devrimlerin demokrasinin gelişmesi için önemini kavrama- İspanya, Fransa, Habsburg devleti ve Almanya tarihi ile ilgili olguları ve gelişmeleri özetleme- Ekonomi, bilim, sanat ve kültürdeki gelişmeleri açıklama

Coğrafya, ekonomi, felsefe, edebiyat vb.

III.XV. Yüzyılın Sonlarında ve XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu( 5 )

Osmanlı devleti’nin Batıda, Doğuda ve Denizlerde genişlemesi(Sultan II Bayezıt, Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman)XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun’da devlet ve toplumsal yönetimXVI. yüzyılda Osmanlı-Türk Kültür ve Medeniyeti

- Osmanlı İmparatorluğun belli başlı siyasi olayları özetleyip söyleme/yazma- XV ve XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’in yükseliş devrinde özelliklerini ayırt etme- Osmanlı Devleti’nin devlet ve toplumsal yönetiminin özelliklerini belirtmeOsmanlı-Türk kültür ve medeniyetini analiz yapma

Coğrafya, mimarlık, edebiyat, sanat vb.

316

IV.XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu( 5 )

XVII. ve XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun duraklama nedenleriXVII. ve XVIII. yüzyılda Osmanlı devleti’nin siyasi olaylarıXVII. ve XVIII. yüzyılda islahat hareketleri

- Osmanlı Devleti’nin duraklama nedenlerini tartışmaOsmanlı Devleti’nin siyasi olaylarını açıklama- İslahat hareketlerin amaçlarını gösterme

Coğrafya, bilim, edebiyat, felsefe, sanat vb.

V.XVI – XVIII.Yüzyıllarda Arnavutlar( 6 )

Arnavutlar’da Hümanizm ve Rönesansın etkileriArnavutlarda İslamiyetin yayılışıŞehirlerin, eğitimin, sanat ve kültürün gelişmesi

- Hümanizm ve Arnavut Hümanistlerin görüşlerini değerlendirme- Arnavutlarda İslamiyetin yayılışını açıklamaŞehir, eğitim, kültür ve sanatin gelişme özelliklerini tanıma

Coğrafya, felsefe, bilim, sanat, mimarlık vb.

VI.XVI –XVIII. Yüzyıllarda Balkanlar ( 4 )

Osmanlı, Avusturya ve Venedikyönetiminde Balkan ve Orta Avrupa ülkeleri

Osmanlı, Avusturya ve Venedik yönetiminde Balkan ve Orta Avrupa ülkelerinde siyasi ve toplumsal gelişmelerin anahatlarını gösterme

Coğrafya, sanat, edebiyat, mimarlık vb.

VII.XVII. Yüzyılın Ortalarından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar Avrupa( 10 )

İngiltere’de sanayi devrimiAvrupa devletleri sömürgeciliği genişletmeleriXVII.yüzyılın ortalarından XVIII. yüzyılın sonlarına kadar Almanya, Avusturya, Rusya, İtalya ve İspanyaXVII.yüzyılın ortalarında Devrimin belirmesine kadar FransaAydınlanma Çağ’ın en önemli temsilcileri ve onların görüşleriFelsefe, Doğa Bilimler ve edebiyatta gelişmeler

- Sanayi devrimin toplum gelişimi için önemini kavrama- Sömürgeciliğin yayılması konusunu tartışma- Avrupa Mutlak Monarşı Devletle’rin özelliklerini saptama- Aydınlanma Çağı ile ilgili belli başlı kültür, bilim, sanat ve siyasi gelişmeleri açıklayabilme- Aydınlanma Çağı temsilcilerinnin topluma ait görüşlerini analiz etme

Coğrafya, bilim, edebiyat, felsefe, mimarlık vb.

317

VIII.Kuzey Amerika’nın İhtilali ve Bağımsızlık Savaşları ( 3 )

Kuzey Amerika’da İngiliz sömürgeleriİhtilalın nedenleri ve önemli olaylarBağımsızlık savaşı, İnsan Hakları Bildirisi ve 1787 Anayasası

- Kuzey Amerika’nın ihtilalı ve bağımsızlık savaşları ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma- Bağımsızlık savaşı, İnsan Hakları Bildirisi ve 1787 Anayasasının Dünya’da demokrasi ve insan hakları için önemi hakkında tartışma

Coğrafya, felsefe, hukuk vb.

IX.Fransız Devrimi( 4 )

Devrimin nedenleriMonarşinin yıkılması ve Cumhuriyetin kurulmasıYakobin DiktatörlüğüFransa’da Napoleon devri ve Fransız devrimin sonuçları

- Devrimin belirme nedenlerini açıklama- Fransız devrimini özetleyip açıklama- Napoleon Bonaparta İmparatorluğu ile ilgili olguları değerlendirme- Fransız devrimin sonuçlarını gösterme

Coğrafya, felsefe, hukuk, vb.

Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 4 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarihi içeriklerini açıklayabilir ya da arşiv, müze, kütüphane, tarih anıtlarını öğrencilerle ziyaret edebilir.

318

TARİH DİL AĞIRLIKLI LİSELER (2x35=70)

HEDEFLER

Öğrenci:

Toplumda olagelen sosyal gelişmeleri kavrayıp temel analiz yetilerini geliştirmek. 1875’ten günümüze kadar tarihte olagelen sosyal değişmeleri algılayabilme yeteneği geliştirmek.

Edindiği tarih bilgisi çerçevesinde, XIX y.y. ikinci yarısından XX y.y. sonlarına kadar, belirli sosyal, ekonomik, kültür, sanat v.b. gelişmeleri/ olayları anlama ve aydınlatmada analiz yöntemini uygulayabilir. Elde ettiği sonuçları günümüzün benzerî, veya farklı olay / gelişmelerle karşılayabilir ve kıyaslayabilir.

Bazı kişilerin belirli tarihî dönemlere ait rolü ve onların (ünlü-lerin) toplumsal (politik, ekonomik, sosyal, kültür, sanat, eğitim, bilim) gelişmelere yansıttıkları olumlu (veya olumsuz) etkileri belirleyebilme ve kavrayabilme yeteneğini geliştirmek.

Güvenilir tarihi kanıtlara dayanarak çatışmalar, toplumlardaki gelişmeler ve devrimler hakkında doğru hükümümler üretebilir.

GENEL VE ÖZEL HEDEFLER

Öğrenci:

Anlayabilir Tarihin bu dönemiyle iligili temel terminoloji bilgisini benim-

semiş ve ilgili farklı konuları anlatmada kullanabilir, XIX y.y. ikinci yarısından XX y.y. sonlarına kadar, belirli

sosyal kavramı ve ilkeleri çerçevesinde / ekonomik, kültür, sanat

319

v.b. gelişmeleri/dönemin başlıca sosyal değişmelerini algılayabilme yeteneğini uygulayabilir ve analizi yapabilir.

Analiz yapabilir Farklı dönem ve mekânlara ait XIX y.y. ikinci yarısından XX

y.y. sonlarına kadar dönemin farklarını belirtebilir ve sonuç çıkarabilir,

Toplumsal gelişmelerde belli sosyal etkenlerin farklı etkisini (ve bunların yarattığı temel sonuçları) belirtebilir.

Değerlendirebilir Sosyal süreçlerin gelişmesinde ulusal devlet ve başka devlet

kurumu ve makamlarının rolünü, Belirli tarihî dönemlerde yaşanan olumsuz olaylardan sonuç

çıkarma ve benzer olayları önlemek için gereken çözme yöntem ve bilgileri

kavramış ve değerlendirebilir durumundadır.

Davranışlar ve Değerler Sözkonusu tarihi dönem sürecinde insanoğlunun elde ettiği

medeni değerleri önemser, Farklı tarihî dönemlerden miras kalan kültürel değerleri korur

(kitaplık, müze, arşiv ve benzer kurumlar). Hoşgörü, beraber çalışma ve demokratik ilkelere vazife

edinmiş, bu doğrultuda saygın ve uygun davranır, Kültürel, dinî, kavmî (etnik), cinsî farklılıklara nazaran

hoşgörü ve saygıyla yaklaşır.

320

DİL AĞIRLIKLI LİSELER 2 X 35 = 70 DERS YILDA

Kategoriler Program içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilşkiler

I.XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında ve XX. Yüzyılın Başlangıcında Dünya( 8 )

FransaAlmanya’nın birleşmesiİtalya’nın birleşmesiABD’nde Sivil savaşlarıSivil Savaşlarından sonra ABDİngiltereRusyaAvusturya-MacaristanLatin Amerika’sı ve AfrikaAsyaKültür, bilim ve teknikte gelişmeler

- XIX. yüzyılın ikinci yarısında ve XX. yüzyılın başlangıcında ünitesine ait olan tarih olguları ve gelişmeleri işaret etme- Dünya’da siyasi blokların kuruluşunu ve savaş için hazırlık yapmalarını gösterme- Büyük emperyalist devletlerin sömürgeler için savaşlarını açıklama- Bilim gelişmelerinin toplumsal,ekonmik ve siyasal gelişmelere ve insanlığın gelişmesine etkilerini gösterme

Coğtafya, teknoloji, sanat, bilim, edebiyat, yurttaşlık bilgisi vb.

II.XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında ve XX. Yüzyılın Başlangıcında Osmanlı İmpa-ratorluğu (5)

XIX.yüzyılın ikinci yarısında “Doğu Sorun”.Meşrutiyet hareketleriBalkan savaşlarıOsmanlı devletinin taşkilatı, yönetimi ve toplumsal yapısıOsmanlılarda ekonomik hayat, eğitim-öğretim ve kültür-sanat

- XIX.yüzyılın ikinci yarısında ve XX.yüzyılın başlangıcında belli başlı siyasi olayları açıklama- Büyük güçlerin Osmanlı topraklarındakı işgalcı emellerini gösterme- Meşrutiyet hareketlerin mahiyetini yorumlama- Osmanlı İmparatorluğun ekonomi, kültür, sanat gelişmeleri özetleme

Coığrafya, ekonomi, yurttaşlık bilgisi, edebiyat, sanat vb.

III.XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında ve XX. Yüzyılın başlangıcında

Arnavutlarda ulusal uyanma hareketleriPrizren BirliğiXX. yüzyılın başlangıcında ulusal hareketler ve 1912 yılında Arnavutların bağımsızlığını ilan etmeleri

- Arnavutlarda ulusal uyanma hareketleri ve bu hareketlerin temsilcilerini açıklama- Prizren Birliği’nin mahiyetini analiz etme- Arnavytların bağımsızlığını ilan etmelerinin önemini kavrama

321

Arnavutlar ( 4 )

XIX yüzyılın ikinci yarısında eğitim, kültür ve sanat gelişmeleri

- Eğitim, kültür ve sanat gelişmelerin özelliklerini belirtme

IV.XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında ve XX. Yüzyılın Başlangıcında Balkanlar( 3)

Osmanlı İmparatorluğunda milliyetçi hareketleri (Sırp, Yunan. Romen ayaklanmaları ve özerklikleri)“Doğu Sorun” ve Balkan ülkeleriBalkan ülkelerin ekonomi, toplumsal, siyasai ve kültür-eğitim gelişmeleriBalkan savaşları

- Balkan ülkelerindeki sınır gelişmelri harita üzerinde gösterme-“Doğu Sorun”nun anahatlarını bulma- Balkan ülkelerinin gelişmelerini gösterme- Balkan savaşların nedenlerini ve sonuçlarını açıklama

Coğrafya, ekonomi, sanat vb.

V.Birinci Dünya Savaşı( 4 )

Birinci Dünya savaşı’nın nedenleri ve belirmesiSavaşta önemli cephelerde gelişmeler ve Savaşın sonu ve karakteriBirinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğuRusya’da Ekim Devrimi

- Birinci Dünya Savaşı’nın nedenleri ve bahanesini ayırt etme- Cephelerdeki gelişmeleri harita üzerinde gösterme- Birinci Dünya savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’yla ilgili belli başlı tarihi olayları açıklama- Ekim Devriminin belirme ve gelişmesini tartışma

Coğrafya ,ekonomi, sosyoloji, doğa bilimleri, edebiyat vb.

VI.İki Dünya Savaşı Arasında Dünya( 7 )

Versay Barışı ve Avrupa’da değişmeler1919-1939 yılları döneminde İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, ABD, Balkan, Asya, Afrika ve Latin AmerikasıBilim ve tekniğin gelişimi

- Avrupa’da kurulan yeni devletleri harita üzerinde gösterme- Dünyanın çeşitli ülkelerindeki toplumsal ve devlet örgütlenmesini karşılaştırma- Bu dönemde insanların yaşama tarzlarını ayırtetmeBilim ve teknik gelişmeleri açıklama

Coğrafya, ekonomi, edebiyat, sanat, teknoloji vb.

VII. Türkiye Kurtuluş Savaşı( 4 )

Birinci Dünya savaşı’ndan sonra Türkiye’nin durumuKurtuluş Savaşı için siyasi hazırlıklarKurtuluş Savaşı

- Savaştan sonra Türkiye’nin durumunu açıklama- Kurtuluş Savaşı için hazırlıkları ve savaş gelişmesini analiz etme- Kurtuluş Savaşı ve İnkilabların önemini işaret

Coğrafya, felsefe, hukuk, edebiyat vb.

322

Türk İnkilabı ve onun önemiİki Dünya savaşı arasında Türkiye’nin gelişimi ve Atatürkçülük esasları

etmeTürkiye’nin gelişimini ve Atatürkçülüğün esaslarını sergileme

VIII.İki Dünya Savaşı Arasında Yugoslavya Kosova ve Arnavutluk ( 6 )

YugoslavyaKosovaArnavutlukEğitim ve kültür gelişmeleri

- İki Dünya savaşı arasında Yugoslavya, Kosova ve Arnavutlukta toplumsal, ekonomik , siyasal ve kültürel gelişmeleri ve sorunları açıklama

Coğrafya, sosyoloji, hukuk, edebiyat, sanat vb.

IX.İkinci Dünya Savaşı( 3 )

İkinci Dünya Savaşı’nın belirmesi ve 1939 ve 1940 yılında savaşlarİkinci Dünya savaşında önemlicephelerde savaşlarİkinci Dünya savaşının sonu, karakteri ve sonuçları

-İkinci Dünya savaşı’nda yürütülen savaşları ve gelişmeleri harita üzerinde gösterme-İkinci Dünya savaşı’nın sonuç ve karakterini yorumlama

Coğrafya, hukuk, sosyoloji, doğa bilimleri, edebiyat. Teknoloji vb.

X.İkinci Dünya Savaşı’nda Yugoslavya, Kosova ve Arnavutluk ( 4 )

YugoslavyaKosova Arnavutluk

- İkinci Dünya Savaşı’nda Yugoslavya, Kosova ve Arnavutluk’ta belli başlı siyasi olayları ve değişmeleri açıklama

Coğrafya, ekonomi, edebiyat vb.

XI.İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Dünya (3)

Savaştan XX. Yüzyılın sonlarına kadar ABD, SSCB, Batı Avrupa ülkeleriBMÖ ve Soğuk Savaş dönemiSavaştan sonra Asya, Afrika ve Latin Amerika

- Gelişmiş ülkelerde ekonomi, toplumsal ve siyasal gelişmeleri kartşılaştırıp değerlendirmeAsya, Afrıka ve latin Amerika ülkelerindeki gelişmeleri karşılaştırma- Bilim ve teknolojinin insanlığın gelişmesine nasıl

Coğrafya, bilim, teknoloji, yurttaşlık eğitimi, sanat,

323

Savaştan sonra Bilim, kültür ve teknolojinin gelişimi

etkilediğini gösterme edebiyat vb.

XII.İkinci Dünya savaşından So-nra Türkiye ve Türk Dünyaı (3)

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de ekonomi, toplumsal, eğitim ve kültürel gelişmelerTürkiye’de Çok Partili SistemXX. Yüzyılın sonunda Türk Dünyası

- Savaştan sonra Türkiye’nin gelişmelerini açıklama-Çok Partili sistemin demokrasi için önemini kavrama- Türk Dünyası’nda gelişmeleri özetleme

Coğrafya, hukuk, felsefe, edebiyat, sanat, ekonomi vb.

XIII.İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Yugoslavya, Kosova ve Arnavutluk (4)

- Svaştan sonra Yugoslavya’nin gelişimi ve sorunları- Savaştan sonra Kosova’nin gelişimi ve sorunları- Yugoslavya’nın bölünmesi ve Kosova’nin bağımsızlık için mücadelesi- Kosva’da Türl halkı- Savaştan sonra Arnavutluk’un gelişimi ve sorunları

Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 4 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarihi içeriklerini açıklayabilir ya da arşiv, müze, kütüphane, tarih anıtlarını öğrencilerle ziyaret edebilir.

324

TARİH SOSYAL BİLİMLER LİSELERİ

HEDEFLER

Öğrenci:

Toplumda olagelen sosyal gelişmeleri kavrayıp temel analiz yeteneğini geliştirmek, yetilerini geliştirmek. Ortaçağ’dan I. Dünya Savaşına kadar tarihte olagelen sosyal değişmeleri algılayabilme yeteneği geliştirmek.

Edindiği tarih bilgisi çerçevesinde, adı geçen tarihi döneme ait, belirli sosyal, ekonomik, kültür, bilim, sanat v.b. gelişmeleri / olayları anlama ve aydınlatmada analiz yöntemini uygulayabilir. Elde ettiği sonuçları günümüzün benzeri, veya farklı olay / gelişmeleriyle karşılaştırabilir ve kıyaslayabilir.

Bazı kişilerin belirli tarihî dönemlere ait rolü ve onların (ünlülerin) toplumsal (politik, ekonomik, sosyal, kültür, sanat, eğitim, bilim) gelişmelere yansıttıkları olumlu (veya olumsuz) etkileri belirleyebilme ve kavrayabilme yeteneğini geliştirmek.

Güvenilir tarihi kanıtlara dayanarak çatışmalar, toplumlardaki gelişmeler ve devrimler hakkında doğru hükümler üretebilir.

Öğrenci:

Anlayabilir

Tarihin bu dönemiyle iligili temel terimoloji bilgisini benimsemiş ve ilgili farklı konuları anlatmada kullanabilir,

Ortaçağ’dan I. Dünya Savaşına kadar sosyal değişmeleri kavram bilgisini uygulayabilir ve örnek olay analizi yapabilir.

325

Analiz yeteneği

Farklı dönem ve mekânlara ait Gelişmiş Feodalite, Kapitalizm ve Sosyalizm dönemi kıyasi farkları belirtebilir ve sonuç çıkarabilir. Belirtilen sistemlerle ilgili Çağdaş Demokratik Sistemin farklılık ve özelliklerini belirtebilir

Farklı sosyal olayların gelişmesinde temel etkenlerin / faktörlerin etkisini belirtebilir

Değerlendirebilir

Sosyal süreçlerin gelişmesinde ulusal devlet ve başka devlet kurumu ve makamlarının rolünü değerlendirir

Belirli tarihî dönemlerde yaşanan olumsuz olaylardan sonuç çıkarma ve benzer olayları önlemek için gereken çözme yöntem ve bilgileri

kavramış ve değerlendirebilir durumundadır.

Davranışlar ve değerler

Feodalite ve Erken Kapitalizm döneminde insanoğlunun elde ettiği medeni değerleri önemser,

Hoşgörü, beraber çalışma ve demokratik ilkelere vazife edinmiş, bu doğrultuda saygın ve uygun davranır,

Kültürel, dinî, kavmî (etnik), cinsî farklılıklara nazaran hoşgörü ve saygıyla yaklaşır,

Farklı tarihî dönemlerden miras kalan kültürel değerleri korur (kitaplık, müze, arşiv ve benzer kurumlar).

326

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ 3 X 35 = 105 DERS SAATİ YILDA

Kategori Program içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilişkiler

I.Büyük Coğrafya Keşifleri ( 3 )

Büyük coğrafya keşifleriSömürgeciliğin belirmesiCoğrafya keşiflerin Dünya ekonomisinin ve toplumun gelişmesi için önemi

- Büyük coğrafya keşiflerin nedenleri, sonuçları ve önemini açıklama- Coğrafya keşiflerin insanlığın gelişmesi için önemini tartışma

Coğrafya, fizik, astronomi, edebiyat, sanat, ekonomi vb.

II.Reform Hareketleri ve Katolik Klisesinin Reform Hareketlerine Karşı Mücadelesi ( 3 )

Avrupa’da reform hareketleriKatolik Klisesinin reform hareketlerine karşı mücadelesi ve reform hareketinin sonuçları

Reform hareketlerin belirme nedenlerini söyleme/yazma- Reform hareketlerin ve Katolik tepkisinin temel özelliklerini yorumlama- Reform hareketlerin sonuçlarını

Coprafya, edebiyat, sanat, yurttaşlık bşlgisi vb.

III.XVI. Yüzyıldan XVII. Yüzyılın Ortalarına Kadar Avrupa( 8 )

Habsburg Krallığı’nın meydana gelmesiII.Filip zamanında İspanya ve Holanda’da devrimFransa’da Mutlak MonarşiXVI. yüzyılda ve XVII. Yüzyılın başlangıcında İngiltereİngiltere’de 1688 “Şanlı Devrimi”Ekonomi, bilim, sanat ve kültürde gelişmelerXVI. ve XVII.yüzyıllarda uluslararası ilişkiler

- Holanda ve İngiltere burjuvazi devrimlerin demokrasinin gelişmesi için önemini kavrama- İspanya, Fransa, Habsburg devleti tarihi ile ilgili olguları ve gelişmeleri özetleme- Ekonomi, bilim, sanat ve kültürdeki gelişmeleri açıklama- XVI. ve XVII. yüzyılda uluslararası ilişkileri özetleme

Coğrafya, ekonomi, felsefe, edebiyat vb.

327

IV.XV. Yüzyılın Sonlarında ve XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu( 5 )

Osmanlı devleti’nin Batıda, Doğuda ve Denizlerde genişlemesi(Sultan II Bayezıt, Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman)XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun’da devlet ve toplumsal yönetimXVI. yüzyılda Osmanlı-Türk Kültür ve Medeniyeti

- Osmanlı İmparatorluğun belli başlı siyasi olayları özetleyip söyleme/yazma- XV ve XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’in yükseliş devrinde özelliklerini ayırt etme- Osmanlı Devleti’nin devlet ve toplumsal yönetiminin özelliklerini belirtmeOsmanlı-Türk kültür ve medeniyetini analiz yapma

Coğrafya, mimarlık, edebiyat, sanat vb.

V.XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu( 5 )

XVII. ve XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun duraklama nedenleriXVII. ve XVIII. yüzyılda Osmanlı devleti’nin siyasi olaylarıXVII. ve XVIII. yüzyılda islahat hareketleri

- Osmanlı Devleti’nin duraklama nedenlerini tartışmaOsmanlı Devleti’nin siyasi olaylarını açıklama- İslahat hareketlerin amaçlarını gösterme

Coğrafya, bilim, edebiyat, felsefe, sanat vb.

VI.XVI – XVIII.Yüzyıllarda Arnavutlar( 6 )

Arnavutlar’da Hümanizm ve Rönesansın etkileriArnavutlarda İslamiyetin yayılışıŞehirlerin, eğitimin, sanat ve kültürün gelişmesi

- Hümanizm ve Arnavut Hümanistlerin görüşlerini değerlendirme- Arnavutlarda İslamiyetin yayılışını açıklamaŞehir, eğitim, kültür ve sanatin gelişme özelliklerini tanıma

Coğrafya, felsefe, bilim, sanat, mimarlık vb.

VII.XVI –XVIII. Yüzyıllarda Balkanlar ( 4 )

Osmanlı, Avusturya ve Venedikyönetiminde Balkan ve Orta Avrupa ülkeleri

Osmanlı, Avusturya ve Venedik yönetiminde Balkan ve Orta Avrupa ülkelerinde siyasi ve toplumsal gelişmelerin anahatlarını gösterme

Coğrafya, sanat, edebiyat, mimarlık vb.

VIII.XVII. Yüzyılın

İngiltere’de sanayi devrimiAvrupa devletleri sömürgeciliği

- Sanayi devrimin toplum gelişimi için önemini kavrama

Coğrafya, bilim, edebiyat,

328

Ortalarından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar Avrupa( 6 )

genişletmeleriXVII.yüzyılın ortalarından XVIII. yüzyılın sonlarına kadar Rusya, İtalya Aydınlanma Çağ’ın en önemli temsilcileri ve onların görüşleriFelsefe, Doğa Bilimler ve edebiyatta gelişmeler

- Sömürgeciliğin yayılması konusunu tartışma- Avrupa Mutlak Monarşı Devletle’rin özelliklerini saptama- Aydınlanma Çağı ile ilgili belli başlı kültür, bilim, sanat ve siyasi gelişmeleri açıklayabilme- Aydınlanma Çağı temsilcilerinin topluma ait görüşlerini analiz etme

felsefe, mimarlık vb.

IX.XVI – XVIII. Yüzyıllarda Asya( 3 )

XVI – XVIII. yüzyıllarda HindistanXVI – XVIII. yüzyıllarda Çin ve JaponyaXVI – XVIII. yüzyıllarda Hindistan, Çin ve Japonya’da kültür

- XVI – XVIII. yüzyıllarda Hindistan, Çin ve Japonya ülkelerine ilişkin tarihi ile ilgili olguları açıklamaXVI – XVIII. yüzıllarda Hindistan, Çin ve Japonların kültür gelişme ve özelliklerini gösterme

Coğrafya, sanat, edebiyat, mimarlik vb.

X.Kuzey Amerika’nın İhtilali ve Bağımsızlık Savaşları ( 2 )

Kuzey Amerika’da İngiliz sömürgeleriİhtilalın nedenleri ve önemli olaylarBağımsızlık savaşı, İnsan Hakları Bildirisi ve 1787 Anayasası

- Kuzey Amerika’nın ihtilalı ve bağımsızlık savaşları ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma- Bağımsızlık savaşı, İnsan Hakları Bildirisi ve 1787 Anayasasının Dünya’da demokrasi ve insan hakları için önemi hakkında tartışma

Coğrafya, felsefe, hukuk vb.

XI.Fransız Devrimi( 4 )

Devrimin nedenleriMonarşinin yıkılması ve Cumhuriyetin kurulmasıYakobin DiktatörlüğüFransa’da Napoleon devri ve Fransız devrimin sonuçları

- Devrimin belirme nedenlerini açıklama- Fransız devrimini özetleyip açıklama- Napoleon Bonaparta İmparatorluğu ile ilgili olguları değerlendirme- Fransız devrimin sonuçlarını gösterme

Coğrafya, felsefe, hukuk, vb.

XII.1814-1848

Viyena Kongresi ve Kutsal İttifakViyena Kongresinden 1848 yılında

Avrupa ülkelerin gelişmelerinin anahatlarını gösterip karşılaştırma

Coğrafya,hukuk bilimleri vb.

329

Yıllarında Avrupa( 4 )

kadar İngiltereViyena Kongrsinden 1848 yılınakadar FransaViyena Kongresinden 1848 yılına kadar Almanya

XIII.1848 Devrimsel Yılında Avrupa( 3 )

Fransa ve Almanya’da 1848 devrimsel yılıAvustuya-Macaristan’da 1848 devrimsel yılıİtalya’da 1848 devrimsel yılı

Avrupa ülkelerinde 1848 devrimsel yılı değerlendirip farkları belirtme

Coğrafya, ekonomi vb.

XIV.XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında ve XX. Yüzyılın Başlangıcında Dünya(10)

FransaAlmanya’nın birleşmesiİtalya’nın birleşmesiABD’nde Sivil savaşlarıSivil Savaşlarından sonra ABDİngiltereRusyaAvusturya-MacaristanLatin Amerika’sı ve AfrikaAsyaKültür, bilim ve teknikte gelişmeler

- XIX. yüzyılın ikinci yarısında ve XX. yüzyılın başlangıcında ünitesine ait olan tarih olguları ve gelişmeleri işaret etme- Dünya’da siyasi blokların kuruluşunu ve savaş için hazırlık yapmalarını gösterme- Büyük emperyalist devletlerin sömürgeler için savaşlarını açıklama- Bilim gelişmelerinin toplumsal, ekonmik ve siyasal gelişmelere ve insanlığın gelişmesine etkilerini gösterme

Coğtafya, teknoloji, sanat, bilim, edebiyat, yurttaşlık eğitimi vb.

XV.XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı İmparatorluğu( 4 )

XIX.yüzyılın ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğu’nda ekonomi, toplumsal ve siyasi gelişmelerIII. selim ve II. Mahmut’un islahat hareketleriOsmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat

- XIX. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğu ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma- Osmanlı Imparatorluğun toplumsal, ekonomik ve siyasi gelişmeleri açıklama- İslahat hareketlerin mahiyetini gösterme

Coğrafya, yurttaşlık eğitimi, edebiyat, sanat vb.

330

hareketleri

XVI.XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında ve XX. Yüzyılın başlangıcında Osmanlı İmparatorluğu( 6 )

XIX.yüzyılın ikinci yarısında “Doğu Sorun”.Meşrutiyet hareketleriBalkan savaşlarıOsmanlı devletinin taşkilatı, yönetimi ve toplumsal yapısıOsmanlılarda ekonomik hayat, eğitim-öğretim ve kültür-sanat

- XIX.yüzyılın ikinci yarısında ve XX.yüzyılın başlangıcında belli başlı siyasi olayları açıklama- Büyük güçlerin Osmanlı topraklarındakı işgalcı emellerini gösterme- Meşrutiyet hareketlerin mahiyetini yorumlama- Osmanlı İmparatorluğun ekonomi, kültür, sanat gelişmeleri özetleme

Coığrafya, ekonomi, yurttaşlık eğitimi, edebiyat, sanat vb.

XVII.XIX. yüzyılda ve XX. Yüzyılın başlangıcında Arnavutlar ( 6 )

Arnavutlarda ulusal uyanma hareketleriPrizren BirliğiXX. yüzyılın başlangıcında ulusal hareketler ve 1912 yılında Arnavutların bağımsızlığını ilan etmeleriXIX yüzyılın ikinci yarısında eğitim, kültür ve sanat gelişmeleri

- Arnavutlarda ulusal uyanma hareketleri ve bu hareketlerin temsilcilerini açıklama- Prizren Birliği’nin mahiyetini analiz etme- Arnavytların bağımsızlığını ilan etmelerinin önemini kavrama- Eğitim, kültür ve sanat gelişmelerin özelliklerini belirtme

XVIII.XIX. Yüzyılda ve XX. Yüzyılın başlangıcında Balkanlar( 4 )

Osmanlı İmparatorluğunda milliyetçi hareketleri (Sırp, Yunan. Romen ayaklanmaları ve özerklikleri)“Doğu Sorun” ve Balkan ülkeleriBalkan ülkelerin ekonomi, toplumsal, siyasi ve kültür-eğitim gelişmeleriBalkan savaşları

- Balkan ülkelerindeki sınır gelişmeleri harita üzerinde gösterme“Doğu Sorun”nun anahatlarını bulmaBalkan ülkelerinin gelişmelerini göstermeBalkan savaşların nedenleri ve sonuçlarını açıklama

Coğrafya, ekonomi, sanat vb.

Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 4 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarihi içeriklerini açıklayabilir ya da arşiv, müze, kütüphane, tarih anıtlarını öğrencilerle ziyaret edebilir.

331

METODOLOJİ AÇIKLAMALARI

Eğitim çalışmalarını, amaçlarına ulaştırmada kullanılacak metod ve teknikler çok önemlidir. Programda düzenlenen üniteler ve seçilen ko-nular işlenirken izlenecek yollar, baş vurulacak etkinlikler, çocukta bek-lenen devranış değişikliğinin meydana gelip gelmiyeceğini ve dolayısıyla eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesinde önemli rol oynar. Bu bakımdan, öğretmenin öğrencilerle birlikte sınıf içinde veya dışında amaçlara doğru yapacağı çalışmalar, eğitim oluşumuna etki yapan en önemli faktorlerdir. Bu sebeple öğretmen, eğitim, öğretim çalışmalarında; öğrencileri amaçla-ra ulaştıracak metodları ve etkinlikleri benimsemeli ve uygulamalıdır.

Tarih öğretiminde temel hedef, olguları ezberlemekten çok, öğren-cilerin yetenek ve becerilerini geliştirmektir. Öğrencilerin, tarih disiplini ana özelliklerinin farkına varmalarında sınıf ortamı, öğretmenin bilgiyi veren olarak gösterildiği ortamdan çok, öğrenciler için aktif öğrenme çevresi olmalıdır. Yaratıcı tarih öğretimi, sadece sebep ve sonucun ana-lizini geliştiren becerilerin de ötesine gider. Burada önerilen, öğrencilere okulda – alt orta öğretim düzeyinde bile - tarihsel kaynakların çevrilmesi ve onların, olguları kendi başlarına “inşa etmeleri” ve “keşfetmeleridir”. Tarihsel kaynak olarak, biz genellikle dokumenter malzemenin fotoko-pisini kastetmekteyiz. Fakat, bunlar, kalıntı ya da otantik arşivsel filmler de olabilir. Kaynak malzemeleri kullanarak, gerçekten biz, “konu alanı-nın yapısını” öğrencilere öğretebiliriz.

Ünitelerin işlenişinde öğretmen ihtiyaca göre anlatma (takrir), soru-cevap, gösterme, metin okuma, problem çözme, gözlem ve inceleme, gurupla çalışma, tartışma vb. metodlar ve teknikler kullanabilir.

Ünitelerin işlenişi sırasında ferdi, küme, seviye grupları ve sınıf çalışmaları gibi çalışma şekillerine başvurmalıdır. Öğretmen, bu çalışma şekillerini öğrencilerin durumlarına, konu özelliğine, okulun imkanlarına ve ihtiyaca göre ayarlamalıdır.

1. ANLATIM METODU

Öğretmenin herhangi bir konuyu, karşısında oturan öğrencilere iletmesi biçiminde uygulanmaktadır. Günümüzde ise, öğrencilerin pasif olarak oturmalarına neden olduğu, onlara düşüncelerini açıklama fırsatı vermediği için sıkıcı ve etkisiz bir metot olarak kabul edilmektedir.

En büyük tehlike öğretmenin gereğinden çok konuşmasıdır. Dinle-yiciler ne kadar küçük yaşta ise anlatma o ölçüde kısa ve dramatize edil-miş biçimde uygulanmalıdır. Açık bir ses tonu, ses tonundaki değişi-

332

klikler, yerinde ve zamanında jest ve mimikler öğrencileri üzerinde unutulmayacak etkiler bırakır.

Bu metod mümkün olduğu kadar az kullanılmalı, mutlaka kulla-nılması gerekiyorsa öğretmen konuşmasını çok dikkatli ve ayrıntılı ola-rak hazırlamalı, anlatacaklarını nasıl anlatacağını da planlamalıdır.

2. SORU-CEVAP METODU

Soru – Cevap metodu, önceden hazırlık yapıldığı takdirde daha başarılı olur. Bunun için öğretmen once konuyu ayrıntılı olarak ve planlı şekilde taramalı sorular hazırlamalıdır. Bu işlemin öğrenciler tarafından da yapılması istenmeli ve böylece konu ile ilgili cavaplandırılacak sorular dersten önce hazırlanmış olmalıdır. Bu metodun etkili bir şekilde uygu-lanması için öğretmenler, öğrencilere soru sorma fırsatı hazırlamalı, mümkün olduğu kadar öğretimin amacı ve yönü öğrencilerin sorularına dayandırılmalıdır. Böylece öğretmenin öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak öğretim yapması da sağlanmış olur. Öğretmen öğrenci sorularına yer ve önem verdikçe onların daha dıkkatlı olmalarını ve konuyla daha çok ilgilenmelerini de teşvik etmiş olacaktır.

3. GÖSTERME METODU

Öğretmen üniteleri açıklarken tarihi haritaları, şemaları, fotoğrafları, müze ve tarihi anıtları ziyaret etmek sırasında gösterme metodunu uygular. Bunun yanında Tarihsel mekanlara, Askeri bölgelere, kalelere, eski eğitim-öğretim kurumları, saraylara geziler düzenlenebilir.

4. METİN OKUMA METODU

Tarih dersinde üniteler, konular açıklanırken öğretimde tarihsel kay-nak, edebi ve bilimsel metinlerden de faydalanabilinir. Örneğin eski hü-kümdarlar arasındaki mektupları içeren metinler, eski yöneticilerin anı-ları, anlatma metinleri okuma parçalarının konularını oluşturabilir. Böyle metinlerle öğretmen konuyu açıklarken kanıtlardan örnekler verebilir. Öğretimde öğretmen metin metodunu kullanmakla öğrencilerin geçmiş hakkında bilgilerini genişletirler ve çeşitli tarihi kaynak, eser, ansiklopedi sözlük seçmesi için beceri ve yeteneğin gelişmesine yardım edilir.

333

5. PROBLEM ÇÖZME

Okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayata başarıyla uyum sağlayacak şekilde yetişmelerini sağlamaktır. Bu nedenle problem çözme metoduna yer verilmesi, okulun bu görevini gerçekleştirmesi bakımından önemlidir. Ancak bu metod daha çok tabii bilimlerde uygulanacak bir yöntemdir.

Tarih konuları problem çözmekten daha çok olayları sebep-sonuç ilişkisi içerisinde analiz etmekten ibaret, determinist yaklaşım kulla-nılabilir.

Tümevarım metodu: Özel durumlardan veya örneklerden genel bir sonuca ulaşmaktır.

Tümdengelim metodu: Genel ilkelerden özel durumlara giden bir akıl yürütme şeklidir.

Çözümleme metodu: Bir bütünü elemanlarına ayırma, çözümleme ve tahlil etmedir.

Bireşim metodu: Bir konuyu, tümevarım ve tümdengelim metod-larından giderek zihni gerekçeleri birleştirmek suretiyle açıklamak ve sonuca varmaktır. Çünkü düşünce eyleminin olması, incele-melerin bir sonuca yönelmesi ve bunları yeni alanlara uygulamak için sentez şarttır. Bireşim metodu bir anlamda, parçalardan yeni bir bütün veya bir sentez oluşturmaktır.

6. GRUPLA ÇALIŞMA METODU

Grup birbiriyle ilişkileri ve aralarında ortak değerleri olan, birbir-lerine bağlı iki veya daha fazla kişiden oluşan toplumsal bir birimdir. Grupla çalışma, ferdin sosyal gelişimini ve değişimini sağlayan bir meto-ttur. Bu metodla ferdin sorumluluk duygusu, başkaya veya gruba katkıda bulunmak zevki de artırılmış olur. Bu metod öğrencilerden oluşturulan gruplara birer konu verilmesi ve konunun öğrencilerce araştırılarak, sınıfta grup halinde anlatılması şeklinde olmaktadır.

Grupların teşkili: 3 – 7 kişiden meydana gelen gruplar en iyi çalışma gruplarıdır. En ideali 5 kişilik çalışma gurplarıdır. Her grupta bir başkan, bir sözcü ve bir de sekreter bulunmalıdır.

Grup teşkil edilirken; ilgi grupları, seviye grupları, aynı semte oturanların bir grup meydana getirmeleri, numara sırasına göre gruplama, sınıfta oturdukları yere göre gruplamaya başvurabilir.

334

Çalışmaya başlayan grup içindeki her fert, öğretmenin rehberliği ile çalışmanın inceliklerini, her birinin ne yapacağını, sorumluluğunu iyice öğrenmelidir.

7. TARTIŞMA METODU

Tartışma, herhangi bir grubun, bir başkanın yönetimi altında, belirli bir düzen içinde hapsini ilgilendiren sorunlar üzerinde ve belli bir amaca dönük karşılıklı görüşmelerdir.

Öğrenci sayısı az sınıflar için en uygun bir tekniktir. Tartışma metodunda hem öğretmenle öğrenci arasında hem de öğrenciler arasında dinamik bir etkileşim, alış – veriş vardır.

Tartışma metodu, öğrencilerin ilgisini uyandırır, anlayışlarını değerlendirme, gerçekleri kavrama, eleştirici düşünme kabiliyetlerini geliştirir.

8. GÖZLEM VE İNCELEME METODU

Gözlem, bir olayı, bir nesneyi ya da bir gerçeği iyi anlamak için bu olay, nesne ya da gerçeğin türlü belirti ve koşullarını izleme ve inceleme işidir. İnceleme ise, ele alınan bir konu ya da olayın özelliklerini ve ayrıntılarını tam olarak anlamaya çalışmak için yapılan sistemli çalış-madır. Ancak tarihsel olayları gözlemlemek imkanımız yoktur. Belki her-hangi bir tarih olayla ilgili değişik rivayetlerde, doğru olanını belirlemek için yapacağımız bir dizi faaliyet burada gözlemin tesiri olur. Gözlem ve inceleme, birbirini tamamlayan iki uğraş gibidir.

İyi bir gözlem de, iyi bir inceleme de, amaçlı ve planlı bir çalışmayı gerektirir. Gözlem ve inceleme, topluca yapabileceği gibi gruplar oluştu-rularak ya da bireysel olarak yapılabilir.

Öğrencilerin, gözlem çalışmaları ve inceleme gezileri sırasında gör-düklerini ve işittiklerini not etmeleri, belge toplayıp bunlar üzerinde inceleme yapmaları, bazı durumlarda gördüklerini yazılı olarak anlatma, tartışma yürütme ve değerlendirme yapma imkanlarını da yaratır.

Öğretmen tarih öğretiminde yukarda belirttiğimiz metod ve tek-niklerle yetinmeyip, öğrencilerin seviyesine uygun çeşitli yazılı, görsel ve işitsel kaynaklardan, Tarihsel mekanlardan , antik şehirleden, mimari kalıntılardan, müzelerden (harita, atlas, slayt, CD, VCD, internet, film vb.) yararlanabilir. Tarih kaynakların öğretimde kullanılması öğrencilerin araştırma yapması ve bunu alışkanlık haline getırmesine teşvik edilir.

335

Tarih öğretiminde öğrencilerin çalışma ortamı yalnız derslikler değil, okul, çevre, kitapliklar, müzeler, sergiler vb. yerleri de kapsar. Öğren-cilerin bu gibi yerlerde gezi, gözlem yapmaları ve kişilerle görüşmeleri teşvik edilmelidir. Konular işlenirken “yakından uzağa, somuttan soyuta, basitten karmaşığa1 ilkesine uyulmakla birlikte öğrenciler önemli tarihi olayları birlikte tarih şiridine işlerken onlarda zaman kavramı geliştirilir.

DERSLER ARASI VE PROGRAMLAR ARASI İLİŞKİ

Tarih öğretimi amaçlarına ulaşması için ona yakın olan derslerle ve programlarla ilişki kurması gerekir. Tarih dersi en çok ana dili, coğrafya, yurttaşlık eğitimi, güzel sanatlar, felsefe, sosyoloji dersleri ve okullarda uygulanacak olan nice ki: çatışma çözüm oyunları, insan hakları eğitimi, milli azınlıklar, kadınlar hakları gibi programlarıyla da işbirliği gelişti-rebilir. Tarih dersini veren öğretmenler konuları işlerken ona yakın olan dersleri veren öğretmenlerle ilişki kurarak birlikteki çalışmalarda kore-lasyon yapabilirler. Öğretmenler aralarında birlikte öğrencilerle serbest etkinlikler, gezi ve ziyaretler esnasında konular bakımında işbirlik yapa-bilirler. Tarih dersinin okulların kendileri getirecek olan programlarıyla da işbirlik yapma imkanı vardir. Okulun getirmiş olduğu programlar tarih dersinin programları daha da genişletebilinir.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilerin davranışlarında istendik yönde değişmelerin olup olmadığı , ölçme ve değerlendirme ile belirle-nebilir. Bunun yanı sıra öğencilerin eğitim gereksinmelerinin saptanması ile öğretme-öğrenme sürecinin belirlenmesinde de ölçme ve değer-lendirmeye gerek duyulur.

Ölçme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığını gözlenerek sonuçların sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaş-tırarak bir karara ulaşmaktır. Eğitimde farklı amaçlarla değerlendirmeye başvurulabilir. Tarih dersinde de bu bağlamda: ihtiyaç saptama, öğrenci-lerin hazıroluş durumlarını saptama, öğrenme eksiklerini belirleme ve düzey belirleme amacı ile değerledirmeler yapılabılır.

Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilere kazandırılacak olan davra-nışlar; bilişsel, duyuşsal ve devinimsel davranışlar oluşturmaktadır. Bu

336

bakımdan, öğretme-öğrenme sürecindeki ölçme ve değerlendirme etkin-liklerinin bu üç davranış alanındaki öğrenmeleri de içermesi gerekir.

Bilişsel, duyuşsal ve devinimsel alanlardaki davranışların, bu alanların her basamağındaki davranışları ölçebilmeye uygun test durumları hazırlamak ve her bir basamağa ilişkin yeterliklerin ayrı ayrı ölçmesine dikkat etmek gerekir. Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri bilişsel alanla sınırlı kalmamalı, bunun yanı sıra duyuşsal alanla ilgili ilgiler, tutumlar ve değerler gibi psikolojik özelliklerle; devinimsel hedeflerin ölçülmesine de önem verilmelidir.

Ölçme ve değerlendirme sırasında şu unsurlar dikkate alınmalıdır:

1. Bilgiler

alınan bilgileri anlatabilmek (sözlü, yazılı veya grafik şeklinde);

mesajı anlamak (öğretmenin anlattığını veya bir metnin mesajını);

bilgileri ayırt etmek yeteneğini geliştirmek (önemli-önemsiz bilgiler);

temel tarih kavram ve terimleri doğru kullanmak, yazabilmek ve söylemek;

geçmiş bir tarih olay hakkında farklı yer ve kaynaklardan toplamış bilgilerin çoğunu (anlatım, belge, resim, dergi vb.) uygun ve mantıksal bir biçimde sıralamak ve söyleyebilmek;

tarihi (ve diğer) değerleri önemseme becerileri geliştirme.

2. Zaman ve mekan açısından tarihi olayları kavrama yeteneği

zaman açısından belli tarihi olayları zaman şeridine yerleştirmek;

tarihi olayları meydana geldiği yerleri haritada gösterebilmek;

tarihi haritalarda yönelebilmek ve önemli bazı mekanları göste-rebilmek;

Avrupa, Balkan ve Türk topluluklarına ait belli tarihi devirlerle ilgili tarih ve sosyolojik kavram ve terimleri kavrayabilmek.

3. Tarihsel düşünme

tarihi olayların nedenini ve sonuçlarını ayırt edebilmek ;

benzeri belli olaylar ve olguların benzer ve özel taraflarını söyleme ve yazabilmek;

337

edindikleri tarihi bilgilerden yararlanarak belli tarihi olay hakkın-da kişisel görüş oluşturabilmek;

tarihi belgelere dayanan bilimselliği sağlamlaşmış bir tarihi olay hakkındaki bir sav ile kişisel düşünce ve pozisyonu ayırt edebilmek.

ÖĞRETİM ARAÇLARI

Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, öğrenmeyi büyük ölçüde kolaylaş-tıran araç-gereçlerin, özellikle ilköğretim okullarındaki öğrencilerimizin etkili ve kalıcı öğrenmelerinde önemli rolü vardır. Örneğin Tarih dersle-rinde birçok soyut konunun somut duruma getirilmesinde öğretim araç-gereçlerinden yararlanmak kaçınılmazdır.

Tarih dersinde en sık kullanabilecek birkaç araç-gereç arasında resi-mler, haritalar ve lehvalar, zaman ve tarih şeritleri, video kasetler, CD’ler, film şeritleri, duvar resimleri, diyapozitifler, albümler, tepegöz, episkop, teyp ve ses bantları, televizyon ve video, bilgisayar sayılabilir.

KAYNAKÇA

1. Afet İnan, Türkiye Cumhuriyeti ve Türk devrimi, Ankara, 1977.2. Akşin Sina, Türkiye Tarihi, Cilt 1-4, Cem yaınevi, İstanbul,1990.3.Albert Sorel, Avrupa ve Fransa İhtilali (Çeviren :Nahit Dirri Örik)4. Araz Nezihe, Dünya Tarihi, Cilt 1,2,3, İstanbul 1974..5. Armaoğlu Fahir, 20..Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, Cilt 1-2,

Ankara,1998.6. Atatürk, Nutuk : C.1.2. Ankara ,l987.7. Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihimiz: Kara Kuvvetleri

Komutanlığı Yayınları, Ankara 1978.8. Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihimiz : Anadolu Üniversitesi

yayını, Ankara, 1986.9. Atatürkçülük : YÖK Yayınları10. Atatürkçülük, C.1,2,3 : M.E.B. Ankara,1984.11. Baykal, Bekir Sıtkı, Yeni Zamanda Avrupa Tarihi, Ankara,1961.12. Bedrettin Koro, Türk Ulusal Tarihinden Ek Dersler, Belgrad,

1995.

338

13. Cemil Dursun-Dursun Dilek, (Editörler), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegem yayınları, Ankara, 2003.

14. Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, Cilt 5-8, TTK Yayınları, Ankara, 1977

15. Eroğlu Hamza, Türk İnkilap Tarihi, İstanbul,1982.16. Fehmi Recepi, Hüsni Muzuri, Hıstorıa e Popullıt Shqıptar,

Priştine, 200117. Hıstorıja e Popullıt Shqıptar, I-II Cılt, Tiran 2002.18. İlustrovana Encıklopedıja-Istorıja,1,2, Vuk Karacıç, Belgrat

1985.19. Ilustrovana Istorıja Sveta I-IV, Belgrat 1984.20. Istorıja Naroda Jugoslavıje , I-II Cilt, Prosveta 1960.21. Ivan Bojıç…, Istorıja Jugoslavıje, Prosveta 1973.22. Karal Enver Ziya, Türkiye Cumhuriyet Tarihi, Ankara,1979. 23. Mufassal Osmanlı Tarihi, 1-6 ciltler, İstanbul 1963.24. Mumcu Ahmet,Türk devriminin Temelleri ve Gelişimi,

İstanbul,1996.25. Noel Malcolm, Kosova Nje Hıstorı e Shkurter, Prıştine-Tiran

2001.26. Niyazi Akşit, Milli Tarih I.II. İstanbul 1995.27. Osmanlı Tarihi, Liseler İçin, MEB Yayını,İstanbul,2001.28. Özcan demirel, Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme sanatı,

Pegem yayınları, Ankara,1999.29. Paykoç Fersun, Tarih Öğretimi, Eskişehir:Anadolu Üniversitesi

Açıköğretim FakültesiLisans Tamamlama programı, 1991.30. Wells,H.G. Kısa Dünya Tarihi, İstanbul, 1962.31. Yılmaz Öztuna, Türkiye Tarihi, Ötüken yayınları, İstanbul,198332. Sönmez veysel, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara; Pegem

yayınları, 199633. Süzer Ersan , Kuramdan Uygulamaya Sosyal Bilimlerin

Öğretimi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim fakültesi Yayını, 1998.

34. Sevim Alı, Yücel yaşar, Türkiye Tarihi, Cilt 1-4, Ankara, 1989.35. Su MukkeremK, Su Kamil, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, İstanbul,

1970.

339

36. Şirin Veli, Ana Hatlarıyla Osmanlı Tarihi, Marıfet Yayınları, İstanbul 1996.

37.Jacques Pırenne, Büyük Dünya Tarihi,Cilt I-IV,(Çevirenler:Nihal Önal-Beslen Çankat, Mweydan yayını).

38. Tarih, Lise 1,2, MEB Yayını, Ankara 1993.39.Türk İnkilap Tarihi : Genelkurmay Nasımevi, Ankara, 1973.40. Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 1-4, TTK,1988.41. Yüksel Özden, Öğrenme ve Öğretme, Pegem yayınları, Ankara,

1998

ANSİKLOPEDİLER

1. Ana Brıtanıca, Hüriyet Yayınları, İstanbul 1994.2. İslam Ansiklopedisi, MEB Basımevi, İstanbul 19783. B üyük Larausse Sözlük Asnıklopedisi,İstanbul 19864. Meydan Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedisi, Sabah Yayınları,

İstanbul 1992.5. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul

1988.6. Osmanlı Padişahları Ansiklopedisi,1-3 ciltler,Yeni Asya yayınları,

İstanbul 1986.7. Osmanlı Anskiklopedısı,Ağaç Yayınları.İstanbul , 1955.8. Ülkeler ve Dünya Atlası, İstanbul 1998.

SÖZLÜKLER

1. Türkçe Sözlük, TDK, Cilt 1-2, Ankara l998.2. İmla Kılavuzu, TDK, Ankara 1996.

İNTERNET 1. www.meb.gov.tr2. www.ttk.gov.tr3. www.tarihvakfı.org.tr4. www.iskenderiye.com5 www. pegema.com.tr

340