TƯ TƯỞNG CỦA HUYỀN...
Transcript of TƯ TƯỞNG CỦA HUYỀN...
1
TƯ TƯỞNG CỦA HUYỀN TÔNG
Ăn: Huyền Tông không thích ăn ngon chẳng buổn ăn dỡ, mà chỉ cần
hợp vệ sinh đừng có hại cơ thể, không xa xỉ sang trọng.
Ngủ: Giờ ngủ Huyền Tông không ngủ được, giờ thức phải dậy trừ
khi bệnh, Huyền Tông không nên mất trật tự cho mình và người, như
thế chỉ thêm tánh biếng nhác và bất định.
MẶC: Rách hay lành Huyền Tông chỉ cốt sự trang nghiêm tươm tất
sạch sẽ, chứ không vì sự trao đổi bên ngoài, hay quá bẩn thỉu, hoặc
không cần thiết.
Ở : Dù một cảnh nào Huyền Tông đều phải biết sắp đặt ngăn nắp, thứ
tự, trang nghiêm sạch sẽ với cảnh bên ngoài, như thế là một tiêu biểu
đời sống Huyền Tông ngay thẳng và sáng suốt.
DANH: Dù một sự thật gì cao quý của Huyền Tông mà nếu có thanh
danh, Huyền Tông đừng tham mến và sung sướng thì sẽ có những giờ
phút đau khổ nô lệ lại thanh danh.
LỢI: Huyền Tông không nên tha, cầu và ỷ lại, sự có hay không,
Huyền Tông vẫn biết tri túc, đối với những người có tâm đạo cúng
dường khi sử dụng và tự lực làm ra, tiêu xài mà không xa xỉ, tiết
kiệm mà không hà tiện, có ích cho người, lợi cho mình là được.
TÀI: Là một trí huệ sẵn có và cố gắng học hiểu trao dồi thêm nếu
biết đem sử dụng một đời tu hành chân chính, thì tự lợi, lợi tha không
như thế thì có hại cả mình và người.
SẮC: Một giả tướng để đánh lừa cặp mắt của Huyền Tông là một cái
hố keo sơn cho luân hồi vậy.
THỊ PHI: Huyền Tông phải biết trọng dư luận nếu lời đúng lý,
Huyền Tông không cần dư luận nếu là lời không đúng lý.
- Có khi Huyền Tông rất cần người hiểu Huyền Tông để giúp
Huyền Tông đủ can đảm làm một việc hay có khi Huyền Tông
2
không cần người hiểu Huyền Tông để Huyền Tông đầy nghị lực
làm xong những chuyện đáng làm, chỉ tùy trường hợp mà cần,
hay bất cần, để tẩy sự yếu hèn và tự phụ của Huyền Tông.
- Huyền Tông muốn dạy người điều gì, điều kiện ấy phải hơn người
ở sự hiểu biết và kinh nghiệm nhiều.
- Đời tu hành của Huyền Tông như người đi giữa bãi sa mạc, trên
nắng dưới nóng mà tự lấy sức, trí mình không mệt mỏi thối bước,
hay đứng dừng vì chánh pháp đã thấm nhuần cả thân tâm và trí
não Huyền Tông rồi, thì có nghĩa lý gì sự nóng lạnh của đất trời
và chung quanh bạn đồng hành mỗi người mỗi ngã.
- Biết sống thì lúc nào cũng sẵn sàng mục đích vững vàng. Như thế
có bao giờ Huyền Tông sa ngã và hối hận dù đường dài đầy hiểm
nguy.
- Sống với Huyền Tông ư, phải đầy sự cô đơn, mới là hoàn toàn
thoát tục, ly dục tu hành. Sống với người ư? Phải sống với tất cả,
người mới đủ từ bi trí tuệ bình đẳng đối với người Huyền Tông
sống, như thế mới tránh được sự ghét thương tầm thường của lòng
Huyền Tông, thì đời sống lành mạnh sáng suốt.
- Sống với bạn, Huyền Tông đừng bao giờ ỷ lại vì ỷ lại Huyền
Tông sẽ thiếu tự lực dễ đau khổ với yếu hèn, nhất là khi người ấy
không còn là bạn của Huyền Tông nữa. Mà cũng không bao giờ
Huyền Tông phủ nhận lòng tốt của bạn đã có những gì rất tốt đối
với Huyền Tông và như thế Huyền Tông sẽ không học được gì
hay của bạn hữu mà Huyền Tông chưa có.
Ỷ lại Huyền Tông sẽ là người bị thoái hóa về tư tương hư
hành vi
Tự phụ Huyền Tông sẽ là người tiến đến những
bướng bỉnh và chắc chắn thêm cho Huyền Tông nhiều tánh
xấu, nhất là ngạo mạn, kiêu căng.
- Huyền Tông không đáng khinh mà bị người ta hiểu lầm khinh
khi, Huyền Tông vẫn thấy sự an vui thanh thoát với mình và
người, Huyền Tông nếu là người đáng khinh mà người lầm hiểu
3
lại kính trọng. Huyền Tông phải thấy đầy hổ thẹn vì không xứng
đáng đối với mình và người.
- Muốn chỉ lối cho người Huyền Tông phải sẵn sàng lòng tha thứ
cho người, nhẫn nhục được những gì không hay của người, không
biết phục thiện đưa lại Huyền Tông.
- Huyền Tông phải thương những người tuổi trẻ kém hiểu biết, mà
lúc nào cũng đầy tự phụ, Huyền Tông phải vui hòa nhẫn nại, thật
lòng thương người mới mong đưa người trở lại được sự hiểu biết
sáng suốt và hành vi không tội lỗi.
TƯ TƯỞNG ĐẸP (Sưu tầm)
* Sự đau khổ không làm ta bị kém hèn trái lại nó nâng ta lên một bậc,
nếu ta không phải kẻ hèn nhát.
(Sybrio llcllo)
* Tôi yêu gia đình hơn yêu tôi, yêu tổ quốc hơn gia đình, nhưng tôi lại
yêu nhân loại hơn tổ quốc.
(Jénélon)
* Trái tim của người không biết ơn, cũng như một bãi sa mạc, chỉ biết
hưởng những trận mưa mát dịu, mà chẳng sanh sản được thứ gì cả.
(Ravarol)
* Người ta hơn loài vật là nhờ có lời nói, nhưng cũng có lúc loài vật hơn
ta, nếu lời ta nói không chính đáng.
(Duclos)
* Bổn phận thứ nhất chúng ta là làm việc thiện, bổn phận thứ hai là có
tấm lòng tốt.
(Francisque Sarcey)
* Thế là tôi đủ mạnh lắm rồi, nếu sự ngay thẳng và công bình có sẵn ở
đời tôi.
4
(Marc Aurèle)
* Sự vệ sinh trước hết phải tự lòng, hết thảy vinh nhục, được, mất, đều
không để bợn đến lòng ta, khiến cho không khí trong sáng thường ở bên ta. Lòng một ngày một rộng rãi, mình một ngày một nở nang, tự nhiên
thấy lòng sống lâu.
NGẪU VỊNH
Lỡ vận: người mong mau một thác
Gặp thời: kẻ muốn sống nghìn thu
Chẳng qua rồi cũng khuôn đào trú
Một nắm lên đường một tiếng hu
NGẪU TƯỞNG
Đời còn có lụy đừng khoe thánh
Học chẳng hơn ai cứ hợm mình
Không biết thà yên không biết vậy
Còn hơn biết dỡ lại lanh chanh.
NHÀN ĐỀ
Riêng bậc Thánh hiền không ghét giận
Chỉ loài Quỷ ma sẵn ghen tuông
Đời ai cũng được như da, không
Đâu đến loài người chất máu xương
NGẪU CẢM
Lời không hợp lý đừng nên nói
Việc chẳng vừa cơ chớ vội xoay
Mấy bậc Triết nhân làm ít nói
Chuyện đời đụng đến tất xoay ngay
5
Học đến Thánh hiền càng nhã nhặn
Tài như sâu kiến vẫn ngông nghênh
Xưa nay mấy kẻ làm nên việc
Ngắm trước trông sau tự biết mình
KHI TỈNH GIẤC
“Đại mộng thùy tiên giác”
“Bình sanh ngã tự chi”
Võ tuần hoàn vinh nhục hỏi mà chi
Đem tâm sự sánh tu mi sao xứng đáng
Tề, Sở lầm than chân đã chán
Tô, Trương ngang dọc chí chưa thôi
Bể cạnh tranh thay ngọn sóng tung trời
Tay chèo lái dễ như ai mà chểnh mảng
Mở mắt dạy mỉm cười câu dĩ vãng
Nuốt tân toan mà cán lấy việc đời
Khuyên ta, ta cứ làm vui.
Từ bài ngẫu vịnh đến bài Khi Tỉnh Giấc trong quyển “ Với Sơn
Hà” của ông Trần Tuấn Khải.
NI SƯ THÍCH NỮ HUYỀN TÔNG
THẾ DANH
DƯƠNG THỊ NGỌC CÚC
SẮC NƯỚC HƯƠNG TRỜI
Bạch Thầy !
-
6
- Xem xong hai quyển “Huyền Tông thi tập” và “quyển vì sao tôi đi tu”
của Thầy.
- Xin phép thầy được ghi vào đây những dòng cảm xúc của người “Đệ Tử”
- Hồi tưởng lại thời gian 1936 vào lúc Thầy 18 tuổi. Với nét mặt thanh tú
dịu hiền, Thầy không những làm rung động bao trái tim của những người
trai trẻ mà còn làm cho giới thanh thiếu nữ bấy giờ cũng đắm say vì tánh
tình, vì vóc dáng, thùy mị, nết na của Thầy. Nhắc đi nhắc lại vẻ yêu kiều
của Thầy, chứng tỏ Thầy là một giai nhân. Thế thì tại sao Thầy sớm Xuất gia, giữa lúc tuổi thanh xuân, sống trong gia đình phú quý, Thầy chẳng có
gì phải bận tâm lo nghĩ đến bổn phận làm con, làm chị. Các em của Thầy
vừa được học, vừa xinh ngoan.
- Lúc Thầy xuất gia, con vừa chớm lớn, vào lúc con ở tuổi thầy, tiếp đến
thời kỳ thiếu nữ 18. Thầy đẹp quá, sao thầy đành dứt mùi tục lụy? Biết
bao nhiêu người đều tiếc rẽ như con.
- Thế mà thầy tiếp tục đường tu, đạo hạnh thầy chói sáng. Ai ai cũng tiếc cái nhan sắc kia chớ chẳng nghĩ khác gì về thầy, dần dần người ta mến
phục thầy kiên trì trên con đường tu niệm.
- Giờ đây, mấy mươi năm trên đường đạo hạnh, uy tín rạng ngời, Thầy yêu
nước, yêu nhơn loại. Lòng vị tha, ý cách mạng với những bất công ngoài xã hội, Phật giáo cũng làm cách mạng, những siêu thoát tâm linh có là duy
tâm đi nữa, nhưng mọi trình độ giác ngộ, giáo lý đạo Phật đem lòng từ bi,
bác ái, cảm hóa con người làm lành lánh dữ, đến Chân thiện mỹ.
- Riêng bản thân con, những liên hệ trong gia đình, những vụ án chạm
ngoài xã hội, chi phối ngoại cảnh, đôi khi không giữ được lòng bình tĩnh.
Nhờ thường xuyên nhớ mình là Lệ Nhẫn, cố nhẫn, con tránh được nhiều
việc đáng tiếc xảy ra, và mọi việc được tốt đẹp cho mình và cho người.
Con không là một Phật tử thuần thành, nhưng con cố gắng giữ cho được
kiến tánh minh tâm, thi hành một phần nhỏ trong lời Phật dạy.
- Sau khi xem xong hai quyển trên, lòng con nhẹ nhàng, xin gởi vài lời tùy
bút nơi đây.
- Kính chúc Thầy nhiều sức khỏe và nhiều may mắn trong đạo hạnh sau này
dìu dắt các đệ tử thoát khỏi mê lầm.
- Thầy sẽ là điểm tựa cho các ni chúng
Kính bút
Lệ Nhẫn.
ngày 15 -7 - 1980
7
CẢM XÚC
(Nhìn ảnh cũ của Sư Bà)
Dương chi nhuần đượm bốn lăm năm
Thị đắc tâm không tỏa nguyệt rằm
Ngọc pháp hàng châu huân Tuệ Giác
Cúc vàng trúc biếc hiển toàn chân
Sắc ươm hồ tịnh sen tươi thắm
Nước chiếu lưu ly thủy trắng ngần
Hương tỏa Bình Quang hương phất phất
Trời phô nhật chỉ gió phân phân
Mồng một tháng 3 Canh Thân
Tâm Tấn kính đề
CẢM XÚC CỦA MỘT CHUYẾN ĐI
( Ngày 29/9 Kỹ mão)
Con Phật tử “Đồng Trúc” Cao Thị Huỳnh Liễu, quê quán Quảng Ngãi – Nhân dịp có cơ duyên ghé thăm “Bình Quang Ni Tự” vào mùa
thu năm Kỷ Mão – Về thăm Sư Bà Huyền Tông và đã có duyên lành
được đọc tập ký của Sư Bà hồi ở lứa tuổi thanh xuân “Sắc nước hương
trời” ấy. Qua từng lời văn, từng bài thơ với ý tưởng mộc mạc chân tình –
Con đã cảm nhận ra được các ý chí tuyệt vời của một “Sư Bà” hồi còn
nhỏ. Hồi đó, thế mà Ngài đã nhận chân về hạnh phúc cuộc đời và về
lòng yêu nước, thương dân một cách sâu sắc. Đã toát ra ánh sáng từ bi
và trí tuệ đáng làm ngọn đuốc soi đường cho Phật tử chúng con noi theo mà tiến bước trên con đường đạo hạnh. Cảm tưởng của con về Ngài thì
nhiều lắm, làm sao nói hết được. Con chỉ biết lưu gửi lại nơi đây tình
8
cảm kính trọng, quý mến và sự thán phục Sư Bà hết mình. Mong sao các Phật tử đã có duyên lành được xem qua tư tưởng này cũng đều phát khởi
sự học hỏi về đức tính cao đẹp của một vị “chân tu” như Sư Bà Huyền
Tông vậy. Con kính chúc Sư Bà pháp thể an Khang để hoằng dương
chánh pháp – độ chúng sanh.
Phật tử Đồng Trúc
59 Hoàng Văn Thụ - Quảng Ngãi
CẢM XÚC SAU CHUYẾN ĐẢNH LỄ
CHÚC TẾT NI TRƯỞNG (10 - 1 – 2000)
Ngưỡng Bạch Ni Trưởng Tôn Sư !
Con Như Đạo, vào chùa Bình Quang theo thầy học đạo từ năm 1959
đến nay ngót 41 năm. Hôm nay mới đủ duyên lành được đọc trọn tập hồi
ký “Vì sao tôi đi tu” của Thầy và một số bài thơ để lại. Thầy đã kể một
cách chi tiết sự ra đi của Thầy, lời lẽ thì bình dị chân thật nhưng rất mực văn chương. Từ đầu đến cuối đều thể hiện ý chí của một bậc xuất trần.
BạchThầy ! Con vô cùng xúc động khi hình dung nổi khổ tâm, sự buồn
vui lẫn lộn của Thầy khi mà tuổi Thầy còn măng tơ yếu đuối, ý chí lại
ngất trời như vậy. Lòng từ bi của Thầy tỏa khắp bao trùm cả vũ trụ nhân
sinh. Chưa học đạo mà ý nghĩ, lời lẽ đã hợp với chánh đạo. Thật là một
bậc siêu quần bạt tục. Thầy đã hiện ra nơi đời như một sự tùy duyên hóa
độ mà thực chất tâm hồn Thầy đã Xuất trần thoát tục. Thầy đang tầm
đạo mà sự thật Thầy đã sống với đạo từ bao giờ. Thầy ở Trần mà không vướng bụi trần. Dù không muốn Thầy cũng đã thể hiện đạo thiền một
cách sống động qua đời sống của thầy, như Ngài Điều Ngự Giác Hoàng
đã viết bài Cư Trần Lạc Đạo:
“Cư trần lạc đạo thả tùy duyên
Cơ tắc san hề thốn tắc thiên
Gia trung hữu bảo hưu tầm mích
Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền”
9
Như vậy, con nhìn lại dĩ vãng của con phát tâm đi tu rất thuận duyên, thuận cảnh không chướng ngại nào cả. Nếu con gặp hoàn cảnh éo
le cực nhọc đắng cay như thế, chắc có lẽ thuận trận ê chề, vì quá sức
tưởng tượng. Với hoài bão cao xa, với niềm tin mãnh liệt, với ý chí bất
khuất không lùi, với tư tưởng thanh cao diệu vợi, những điều ấy làm cho
con cúi đầu bái phục và tôn kính vô biên với một bậc Thầy cao thượng,
coi thường nhàm chán hư danh thế gian, sống luôn hướng đến một chân
trời cao rộng, tâm hình dị tục, xứng đáng là một bâc Trưởng Lão Ni gương mẫu sáng ngời, để cho hàng hậu học nương theo đó mà nuôi
dưỡng ý chí cao nhân. Lòng quý kính của con thì vô cùng mà văn
chương lời lẽ thì có hạn, con không sao ca tụng hết được tấm gương đạo
hạnh của Tôn Sư cho cùng tận. Con chỉ đem tâm chí thành chí kính,
Ngưỡng nguyện mười phương Tam Bảo gia hộ cho Thầy, pháp thể an
khang, thọ mạng miên trường, luôn làm ngọn đuốc chói ngời soi sáng
cho muôn loài đang lặn hụp trong bùn lầy sinh tử.
Con, đệ tử của Thầy
Thành tâm kính đệ
Thích Nữ Như Đạo
HUYỀN TÔNG THI TẬP
TKN. Thích Nữ Huyền Tông
KỶ NIỆM NHỮNG NGÀY
11
TÊN TÔI
Dương thế trò đời thấy có chi
Thị phi danh lợi ngán ngẫm đi
Ngọc ngà ai quý tôi không quý
Cúc nở sen tàn thấy có chi ?
Mùa xuân 1936
TỰ CẢM
Trò đời nhìn đến nghĩ càng ghê
Lắm cảnh hèn sang thật não nề
Có của khinh người, người cũng trọng
Không tiền trọng kẻ, kẻ càng chê
Thương người học thức chưa lần tỉnh
Giận kẻ giàu sang vẫn cứ mê
Cho dẫu, giàu nghèo hai cảnh khác
Đầu đen máu đỏ khác chi hê?
12
ĐÓA HOA GIỮA ĐƯỜNG
Hôm ấy bên đường dạo bước chơi
Tình cờ vừa gặp đóa hoa rơi
Động lòng nhặt đóa hoa lên nón
Hoa đã phai màu kém vẻ tươi
Sắc tuy phai úa vẫn còn tươi
Ai nỡ đem hoa bỏ giữa đường
Hương sắc còn nguyên nhiều kẻ chuộng
Hoa tàn, hoa rụng ít người thương
Người thương hoa héo mấy ai là ?
Hay chỉ riêng ta biết với ta !
Nhân tình thay đổi như canh bạc
Lấy ai thương xót phận cành hoa ?
Tháng ngày còn lại đóa hoa tàn
Ta chẳng mong về giữa thế gian
Mưa gió nghìn năm hoa vẫn đẹp
Lòng ta bao bọc cả gian san.
GIÀU MÀ DỐT
Tiền muôn bạc triệu mấy ai bì
Nhưng biết anh chàng quá dốt đi
Gặp đến chuyện gì anh ngớ ngẩn
Mặt đầy ngơ ngác chúng đều khi
Đều khi anh dốt đó anh ơi !
Sống phải học cho hiểu với đời
Kìa đến kẻ ngu rồi nó cũng
Lên mày, dững mặt với anh chơi.
13
SỐNG VỚI TÌNH
Anh bảo em nên sống với tình
Mỉm cười em chẳng dám làm thinh
Ngây thơ, dại dột em liền hỏi:
Sống phải làm sao sống với tình ?
Anh liền vội đáp: “Sống như đây
Sống cảnh yêu đương sống thế này
Tạo lập gia đình, xây hạnh phúc
Anh em sum họp rất vui thay!”
Em nghe thèn thẹn biết dường bao
Bởi vì tình chi chẳng thấy cao
Mà bảo và khuyên em phải sống
Thôi anh hãy tránh, tránh xa nào
Tiếng nói động lòng anh bước đi
Thoáng trong nét mặt đượm sầu bi
Biết anh đau khổ mà anh vẫn
Vẫn thấy vui mừng mỗi bước đi
14
HƠN THUA
Nghịch lý hai người cãi lộn nhau
Lời qua tiếng lại thật ồn ào
Anh này lớn tiếng rằng: Người quấy
Chú nọ khàn hơi phải ấy tao
Lưỡi uốn miệng la còn yếu ớt
Tay thoi, chân đá mới hùng hào
Giữa đường gặp vậy rồi suy nghĩ
Thế giới tranh nhau có khác nào.
MỘNG
Đêm nay sung sướng vô ngần
Vì ta mộng thấy đằng vân trên trời
Ta reo, ta hát, vui cười
Khiến ta quên hết cuộc đời thế gian
Biết bao ngày tháng đi ngang
Đời ta thanh thoát như làn mây bay.
TÌNH EM Tình em rải khắp muôn nơi
Tình em thương hết mọi người thế gian
Tình em chẳng quản giàu sang
Tình em thương hết, nghèo nàn càng thương
Ai ơi! Đón khắp nẻo đường
Tình em ban bố sắc hương cho đời
15
ĐỜI NGƯỜI
Trông cuộc thế sao ta chán mãi
Một đêm buồn hỏi lại tâm ta
Dịu dàng tâm vội thưa qua
Người đời đáng chán biết là bao nhiêu
Kìa thế sự buồn hiu buồn hắt
Lúc tàn canh khoan nhặt tiếng than
Than rằng: “Ở chốn trần gian
Ai người hào kiệt với hàng nữ lưu?”
Cho ta tỏ phân ưu đôi tiếng
Cho người nghe lắm chuyện hay hay?
Người đời thế kỷ hôm nay
Văn minh vật chất dãy đầy thiếu chi?
Ngay chí tốt tình si lăng líu
Diện mốt Tây ngất nghễu cùng đường
Bộ đi tướng đứng huênh hoang
Đi đâu cũng gặp rặt hàng thượng lưu
Tiếng thượng lưu nghe ưu sầu lắm!
Nhưng ai kia vẫn đắm say hoài
Ai ai! Tỉnh lại cùng ai
Lắng tai nghe kỷ vài lời tôi phân:
16
Ai ở chốn phong trần cực khổ ?
Ai đã từng ở chốn cùng bần ?
Hỡi ai khắp hết phong trần
Làm sao rực rỡ với thân thể nào
Người có chí thanh cao đâu hỡi
Hãy vẫy vùng cho lợi nước dân
Làm sao dân trí mở dần
Óc dân minh mẫn, tinh thần sáng ra
Vậy mới phải dân ta trên thế
Đừng làm người ai để tiếng khinh
Nghĩ đi suy lại bực mình
Ở đời vinh nhục, nhục vinh ai tường
Mỗi vật chất thẳng đường bước tới
Bả kim tiền danh lợi đua tranh
Yếu phải thua, mạnh được giành
Đồng tiền, giọt máu bức tranh đời này
Kẻ mạnh được vui thay đắc chí
Người yếu thua rầu rĩ đớn đau
Ghê thay sức mạnh giàu nghèo
Đồng tiền thay đổi biết bao nhiêu lần.
Mùa Xuân 1939
17
TÌNH ANH
Nghĩ đến tình anh càng đáng thương
Bởi bao ngày tháng thấy bên đường
Thẩn thờ từng bước anh thờ thẩn
Thơ thẩn đi hoài thấy đáng thương
Đáng thương nghĩ kỹ lại không thương
Vì bởi đời em sống khác thường
Đem một mối tình thương tất cả
Cả trong nhân loại chẳng riêng thương
Riêng thương phải khổ lắm anh à
Hơn nữa đời em chẳng khác hoa
Tươi đẹp mỹ miều nào mấy chốc
Mai chiều tàn tạ một đời hoa
Đời hoa tàn tạ mấy ai vì ?
Em đến thế rồi có khác chi
Hơn nữa thân em còn phải chịu
Thời gian đau khổ với tình si
Tình si đã vươn lúc nào thôi
Nghĩ đến lòng em chán lắm rồi
Thì dẫu đời anh luôn khổ sở
Vì em, em vẫn tránh đi thôi.
18
TỪ GIÃ GIA ĐÌNH
Xa cha mẹ xa đời vật chất
Lìa em thơ lìa đất Phan Thành
Tội con bất hiếu cam đành
Cúi xin cha mẹ hiền lành thứ tha
Ơn mẹ cha như là biển cả
Phận làm con nào há quên ơn
Nhưng con đã nghĩ thiệt hơn
Quyết tìm học đạo, hiểu chơn chánh tà
Nên con phải lìa xa cốt nhục
Và lánh xa trần tục từ đây
Lòng con quả quyết hôm nay
Dù cho gặp phải những ngày gian nan
Vẫn vui vẻ con càng cố gắng
Dốc một lòng con chẳng sờn chi
Miễn sao hiểu đạo từ bi
Chân tâm thanh tịnh, thương vì chúng sanh
Khi hiểu đạo con tình nguyện độ
Trước mẹ cha khỏi khổ được vui
Đền bù những lúc chia phôi
Vì con cha mẹ chẳng vui tấc lòng
Sau con nguyện độ trong nhân loại
Đem nhân lành tung vãi gần xa
19
Đời con tự lợi lợi tha
Đưa người khỏi chốn Ta bà này đây
Buổi ra đi hôm nay khẩn thiết
Xin mẹ cha nên biết cho con
Xuất gia bổn phận nguyện tròn
Lời con phát nguyện sắc son muôn đời.
TÌNH THƯƠNG
Tình thương đem rải khắp nơi nơi
Chẳng luận màu da với giống người
Thương bác nghèo kia trong giấc ngủ
Thương ông giàu nọ buổi ăn chơi
Thương đoàn quan chức nhiều ràng buộc
Thương nhóm dân quyền ít thảnh thơi
Đem một mối tình thương tất cả
Cả trong nhân loại đến làn hơi
CHẾT SỐNG
Chết với dòng đời bóng tối
Sống cùng ánh sáng đẹp đời ta
20
HƯỚNG PHẬT ĐÀI
Muốn tìm học hiểu đạo Như Lai
Cắt mái tóc xanh hướng Phật Đài
Chánh pháp đạo mầu nguyện học hỏi
Sắc, tài, danh, lợi gác ngoài tai
Lòng mong Chư Phật hằng gia hộ
Ý nguyện thân này chẳng dám sai
Dù phải trước kia còn lắm nghiệp
Đời tu giữa trọn chẳng hề phai
THOÁT LY
Bước bước tiến đi, chớ có ngừng
Kìa kìa thế sự dững dừng dưng
Còn chi mong ước còn chi nữa
Bước bước tiến đi, chớ có ngừng
ĐI
Nhích đầu chào hết ai quen lạ
Nơi Xứ Phan Thành buổi xuất gia
22
XUẤT GIA
CUỐI THU 1937
HẠNH PHÚC ĐỜI TÔI
Hạnh phúc đời tôi chính cảnh thiền
Vui cùng chánh pháp thú hơn tiên
Tâm không vương vấn dây tình ái
Trí chẳng ràng buộc mối nợ duyên
Vật chất nữ lưu cùng tiến tới
Tinh thần Thích Nữ lại thêm lên
Bao nhiêu mong ước đều đầy đủ
Hạnh phúc đời tôi thấy nhãn tiền
Năm 1937
MỘT VẦN
Học đạo từ bi phải quý nhau
Dù giàu hay khó cũng như nhau
Bát cơm lưng lững đồng chia sớt
Manh chiếu tả tơi vẫn đắp nhau
Dẫu xác thân này không một chỗ
Nhưng tinh thần nọ chớ lìa nhau
Ai người Phật tử xin ghi nhớ
Học đạo từ bi phải quý nhau.
Năm 1937
23
BÀN LUẬN LINH HỒN
Linh hồn chẳng biết có hay không
Mà lắm người rồi luận chưa xong
Hiểu ít nói ra nghe khó đúng
Biết nhiều bàn đến cũng bông lông
Nếu tin là có do đâu có ?
Mà tưởng rằng không sao lại không ?
Tưởng có tin không đều vọng kiến
Chi bằng học đạo sẽ tường thông
Năm 1937
ĐOẠN ĐƯỜNG TU HỌC
Đến trường Phật học một năm qua
Nhớ đến lòng ta những xót xa
Dư luận, người tu bao tiếng nhục
Thị phi, kẻ tục lắm dèm pha
Trên thầy lầm tưởng không màng đến
Dưới bạn thừa cơ quyết hại ta
Khổ nhục buồn cười bày đủ cảnh
Ta nguyện hỷ xả mặc ngày qua
Năm 1940
24
NHỚ THẦY
Nào có ngờ đâu buổi sáng nay
Đàn con thơ dại sớm xa thầy
Đau lòng cố khóc càng không đúng
Khổ trí gượng cười cũng chẳng hay
Năm tháng chuyên tu vui dạ trẻ
Đêm ngày thanh tịnh nhớ ơn Thầy
Quyết trọn phận sự Ni Đồ Chúng
Khỏa lấp u buồn buổi sáng nay.
Năm 1942
ĐỜI TU SĨ
Tu hành thanh thoát biết bao nhiêu
Trần thế đa mang nặng nhọc nhiều
Ái dục tràn đầy nguyện diệt hết
Lợi danh chồng chất cố lo tiêu
Tháng ngày tắm gội tình chân lý
Khuya sớm trau dồi trí tịch liêu
Chuông vọng đêm đêm phiền não lắng
Quanh mình có Pháp vị cao siêu
Thích Nữ Huyền Tông
25
TÌM BẠN ĐỒNG TÂM
Tìm bạn đồng tâm khó lắm mà
Chi bằng bạn ấy chỉ mình ta
Bao nhiêu bạn nữa lòng không thiết
Vì bạn bây giờ giống quỷ ma
Ta chỉ chơi ta cũng đủ rồi
Trăm năm tình bạn như vôi
Vui buồn kinh kệ qua năm tháng
Thế thái nhân tình nước chảy trôi
Vườn đạo nhà ta đẹp lắm mà
Quanh năm mãi miết sống trồng hoa
Bạn vàng muôn kiếp hoa chân lý
Hoa nở trong tâm ngát mọi nhà
Mãn nguyện từ đây ta dạo chơi
Chung quanh vườn nhà tỏa hương trời
Đóa hoa chánh pháp ngày xưa ấy
Vậy nguyện đời ta giữa kiếp người
Năm 1942
26
NGUỒN AN ỦI
Ta đã sống qua những ngày buồn khổ
Không một an ủi cuộc đời tôi
Ôi tương lai mộng đẹp đã tàn rồi
Niềm hy vọng từ đây không còn nữa
Đã qua rồi bao nhiêu lời hẹn hứa
Giờ còn ai cải tạo phải Ni lưu ?
Giờ còn ai phá được lớp mây mù
Đem ánh sáng dắt dìu đàn hậu tấn
Tuy mất thầy nhưng con hằng tinh tấn
Nguyện suốt đời phụng sự đạo nhà ta
Có chi vui bằng sống ở phi gia
Tròn nhiệm vụ của một người Thích Nữ
Tấm gương sáng Thầy giao con nguyện giữ
Không phai mờ trong kiếp sống trần gian
Những đêm về nếu gặp chút buồn than
Con lại nhớ muôn vàn lời cố mạng
Con hiểu rồi trước cuộc sống mất còn
Nên tự tỉnh không buồn khi vĩnh biệt
Cố vui vầy trong đạo vàng tinh khiết
Tình huynh đệ càng thắm thiết hơn xưa
Một chữ “hòa” tôn quý tận bao giờ
Lời Thầy dạy chúng con hằng nhớ
Tình huynh đệ ôi mối tình muôn thuở
Là nguồn an ủi kiếp sống không thầy
27
Tối hôm nay trời lạnh gió heo may
Con ấm áp trong đạo tình huynh đệ
Trọn đường đạo từ nay chi xá kể
Nhọc nhằn chăng? Có bóng mát thầy che
Buồn thương chăng? Có tình bạn vỗ về
Con sung sướng giữa mọi niềm an ủi
Con hiểu rồi từ nay không buồn tủi
Không bao giờ dám nghĩ chuyện sầu thương
Để mai kia còn phải bước lên đường
Về xứ Phật, bên chân Thầy tôn quý !
Mùa thu 1942
THỊ PHI
Lắm người bảo: Đời tôi đen tối quá
Ức lòng chưa ? Phân giải cũng không thôi
Quả quyết tôi là kẻ đã hư rồi
Còn mang lớp lòe người trong đạo đức
Ôi những tiếng nghe qua bực tức
Đắng người chưa là những tiếng thị phi
Ta đem thân vào nơi cửa từ bi
Tìm ánh sáng sống cuộc đời thanh bạch
Ta thành thật chưa bao giờ kiêu hãnh
Với tình yêu ta thấy rõ thừa đi
Với tình yêu ta chẳng chút mê si
Vì đã hiểu lời vàng Đức Phật dạy
Thì tình yêu với ta là cạm bẫy
28
Đưa thân người đến bể khổ không thôi
Đưa kiếp người vướng mãi nẻo luân hồi
Là cội gốc thân này sinh, tử, khổ
Đã hiểu biết đời ta càng giác ngộ
Kiếp tu hành là kiếp sống siêu nhân
Ai hám chi một chút nợ duyên trần
Mà bảo đời tôi đen tối qua
Người hỡi, nếu lòng ta không hỷ xả
Thì biết bao tội lỗi đã gây nên
Nhưng ta đây bổn phận chẳng hề quên
Dù bị tiếng tăm miệng người nhơ nhuốc
Đời phật tử con người đầy sáng suốt
Của bao người đạo tục đã ban cho
Biết bao lời thêu dệt diễn nên trò
Đời thanh bạch, Huyền Tông còn đâu nữa
Nhờ sớm hiểu pháp mầu đầy cao cả
Cửa Phật Đà cứu khổ chúng sinh tâm
Ta khoan dung tha thứ kẻ sai lầm
Quyết tu niệm lệ chìm trong đêm vắng
Ta tự biết, đời ta đầy trong trắng
Những thoáng buồn như ánh nắng thời gian
Ta còn đây nguồn sống ánh đạo vàng
Là nguồn an ủi nghìn thu bất diệt.
Nước đục bùn lầy sen vẫn nở
Sắc màu tươi đẹp ngát hương thơm.
Cuối Hè 1942
29
MÂU THUẪN
(Kỷ niệm xuân Quý Mùi)
Muốn cười không ra tiếng
Muốn khóc lệ chẳng rơi
Muốn im lòng xao xuyến
Muốn nói lại nghẹn lời
Mùa xuân 1943
QUẠNH HIU
Gió không động chiều nay vắng vẻ
Nhìn trước sau lặng lẽ mình ta
Trên trời mây trắng bay qua
Tâm hồn ta bổng xót xa vô cùng
Thầy bạn hỡi muôn trùng có thấu
Cõi lòng ta nhiều dấu đau thương
Ta đây dãi gió dầm sương
Ta đâu ra giữa chiến trường mà than!
Vì ta thấy ngập ngừng hổ thẹn
Thoáng nhìn qua trơ trẽn quá đi
Ở đây là chốn Từ Bi
Ở đây là chốn thoát ly sự đời
Thì đau khổ, Tông ơi nên biết
Nếu buồn thương da diết u sầu
Ngày mai giải thoát mong đâu
30
Dù cho quả nhỏ có cầu cũng không
Nghĩ như thế cõi lòng thư thái
Đương buồn rầu trở lại vui tươi
Trên môi miệng nở hoa cười
Đóa hoa chân tánh trong người của ta
Thôi từ nay ngày qua tháng lại
Bổn phận ta, ta phải làm xong
Dù cho lắm cảnh ngược dòng
Đời ta đã quyết thoát vòng trần ai
Dù gặp phải muôn ngàn tai họa
Ta dốc lòng xóa bỏ buồn thương
Bao nhiêu phiền não không vương
Một đời giải thoát ngàn hương muôn đời.
Mùa thu 1942
31
LÂM BỆNH
Tứ đại suy ra chẳng có gì
Rõ ràng dư nghiệp chớ hồ nghi
Nhờ trồng nhân tốt muôn đời trước
Mới hưởng quả lành một kiếp ni
Phật Tổ cao siêu hằng kính trọng
Pháp mầu vô lượng há khinh khi
Một mai tịch diệt tâm linh sáng
Tứ đại suy ra chẳng có gì!
Mùa đông 1943
SỐNG MỘT MÌNH
Có thú nào hơn cái thú này
Một mình sống với một mình đây
Không thầy tìm hiểu cùng kinh sách
Chẳng bạn thì vui với cỏ cây
Cương quyết tâm hồn nào biến đổi
Vững vàng chí hướng dễ gì lay
Đố ai tránh khỏi cơn đau khổ
Đau khổ ta càng sống thấy hay
Năm 1942
32
QUAN SÁT
Những lúc đêm khuya dưới ánh đèn
Xét tìm ký ức bạn từng quen
Anh hùng đạo sĩ ai đâu hỡi ?
Sao thấy phần đông lắm kẻ hèn
Kẻ hèn đã biết lại không xa
Ta sống vui cùng niệm vị tha
Hướng dẫn đưa người về nẻo chánh
Cuộc đời đạo đức đẹp như hoa
Như hoa hương sắc mãi xinh tươi
Bất diệt nghìn thu mối đạo tình
Chỉ có tình thương không cách biệt
Đem người về sống giữa bình minh
Năm 1943
33
KỈNH PHẬT
Kỉnh Phật đời con phải có gì
Xin dâng kiếp sống trọn làm Ni
Dù cho gặp phải bao gian khổ
Con vẫn vui lòng vẫn tiến đi
Tiến đi, đi đến mức cuối cùng
Hạnh phúc đời con hạnh phúc chung
Tự lợi, lợi tha người Phật tử
Tâm hồn giác ngộ rất khoan dung
Khoan dung nghịch cảnh với người mê
Muốn hết ai kia sớm trở về
Sống với đạo vàng đầy chánh giác
Cuộc đời sáng suốt chẳng lầm mê
Lầm mê sức sống sẽ điêu tàn
Bao cảnh đau buồn giữa thế gian
Cũng bởi sân, si, tham ái dục
Khiến người sống mãi cảnh lầm than
Lầm than nhân thế đã gây nên
Con tỉnh ngộ rồi quyết hướng lên
Bến giác là nơi dừng bước lại
Độ người giải thoát dạ nào quên
Nào quên đức hạnh đấng cha lành
Nhiều kiếp ra đời độ chúng sanh
Gương sáng từ bi con đã sống
34
Thân tâm hoan hỷ rất chơn thành
Chơn thành phụng sự đạo nhà ta
Mới khỏi phụ mình buổi xuất gia
Nguyện phút lâm chung tròn đạo hạnh
Tây Phương Cực Lạc nở liên hoa.
Huyền Tông 1943
TU SĨ VỚI CUỘC ĐỜI
Ngẫm trong thế sự mà thương
Cuộc đời như một đêm trường đã qua
Cuộc đời như giọt mưa sa
Ướt đầu ngọn cỏ chốc đầu tiêu tan
Cuộc đời như tiếng gió ngàn
Thổi qua vùn vụt rồi sang phương nào
Cuộc đời như lượn sống trào
Vừa vô đến bến, rạt rào tuôn ra
Cuộc đời như bóng cau qua
Ai thương tham đắm thật là đáng thương
Cuộc đời tất cả vô thường
Tâm hồn tu sĩ không vương vấn gì
Trọn đời vui đạo từ bi
Sống trong ngũ trược, riêng đi đường lành
Xa lìa sắc, lợi, tài, danh
Lòng thương hết thảy chúng sanh hơn mình
Vui cùng giáo lý kệ kinh
Thoát ly những việc thường tình say mê
Trao đổi tâm đạo bồ đề
Dắt dìu nhân loại đồng về đạo chơn
Cuộc đời tu sĩ gì hơn
35
Từ bi trí tuệ sạch trơn ưu phiền
Dù cho nghịch cảnh nghịch duyên
Vui câu nhẫn nhục càng chuyên tu hành
Đời tu như ánh trăng thanh
Sáng soi tất cả chẳng dành riêng ai
Vui noi theo những dấu hài
Bậc Thầy đức hạnh Như Lai muôn đời
Vần thơ thanh thoát đôi lời
Viết ra kỷ niệm ai người chơn tu
Huyền Tông 1943
TIẾNG HỒNG CHUNG
Đêm yên tịnh hồi chuông lanh lãnh
Vang ngân lên dũng mãnh vô biên
Tiếng chuông tỉnh giấc triền miên
Tiếng chuông lần cả ưu phiền thế nhân
Bao thế kỷ lắm lần thay đổi
Tiếng hồng chung vẫn đổi ngân nga
Bổng, trầm, khoan, nhặt từ hòa
Như khuyên nhân loại lòng xa dịu lòng
Rồi về đây sống trong ánh đạo
Để đầy đủ phước báo người ơi
Chuông ngân thúc giục từng hồi
Tiếng chuông thánh thoát vang lời từ bi
Người tỉnh thức, người ghi nhớ mãi
Tiếng hồng chung thật giải thoát nhiều
Ngày đêm tự tại tiêu diêu
Tiếng chuông bất diệt cao siêu trong đời
Huyền Tông 1943
36
TỰ GIÁC
Huyền Tông ngộ được lý Huyền Tông
Dù gặp cảnh nào cũng cảm thông
Muôn sự đều do tâm chuyển biến
Bao nhiêu vui khổ có là không
Bao nhiêu vui khổ có là không
Vạn vật kể trong khối đại hồng
Nhất niệm xuyên qua nghìn thế giới
Nhiệm mầu khai ngộ lý Huyền Tông
Nhiệm mầu khai ngộ lý Huyền Tông
“Khứ hậu lai tiên tác chủ ông”
Chân tánh bản lai thường vắng lặng
Như Lai tạng tánh, một dòng sông.
Năm 1943
KỈNH HỌA TỰ THÁN
Dù trải nghìn xưa đến buổi nay
Muôn lần tâm sự cũng đều hay
Sống đừng vui chuốc mơ hay mộng
Chết có buồn chi bạn với Thầy
Đời chẳng muối ươm đời chẳng đắng
Đạo không tiêu rắm đạo càng cay
Đắng cay, cay đắng vui lòng nếm
Niếm lưỡi tê rồi hết đó đây.
Năm 1945
37
KỈNH HỌA
Liếc khắp hoàn cầu thấy mong manh
Nào riêng phận gái kiếp mày xanh
Chưa thông cứ gọi muôn đều thật
Đã hiểu ta nhìn – một bức tranh
Quan sát mơ màng còn vướng nhánh
Thật là rõ rệt há vương cành
Muôn muôn sự sự bon bon nở
Mê tỉnh cần chi tiếng trống canh
Năm 1945
KỈNH HỌA THẤT BẠI
Thất bại thành công đã thấy rồi
Càng nên cố gắng hởi người ơi
Muôn điều tan tác càng bồi đắp
Một thưở đau lòng chớ có thôi
Đuốc tuệ sáng choang nào dấu vết
Thuyền từ lướt sóng mặt đầy vơi
Đích danh Phật tử ta đây phải
Nhẫn nhục tâm hồn cảnh tả tơi.
Huyền Tông 1945
38
KỈNH HỌA
HOÀNG HÔN TỨC CẢNH
Hoàng hôn cảnh gợi nghĩ gần xa
Bặt hẳn gió reo lẫn tiếng và
Thoạt vắng mõ đưa hồi cốc cốc
Bỗng nghe chuông trỗi giọng ngân nga
Mơ chuông giục thúc kìa kêu gọi
Cảnh tỉnh khuyên người khá bước qua
Tu học thiền môn khi đạo ngộ
Không tình, không cảnh, cũng không ta
Huyền Tông 1945
KHỎI THẸN MÌNH
Thẹn mình chính thẹn kiếp nhân sinh
Muốn khỏi thì nên nhắc lấy mình
Đừng mãi giữ gìn nhiều tiếng trọng
Chớ nên trốn tránh ít lời khinh.
Nếu không can đảm cùng ngăn giặc
Thì có chí gì với vạn binh
Muôn sự đạo đời đều khốn khó
Muốn thành công được phải hy sinh
Huyền Tông 1946
39
TIỄN SƯ HUYNH M.TR ĐI HỌC
Huyền Tông tiễn bạn một bài thi
Dù chẳng đẹp lòng cũng gắng ghi
Mũi dọc mày ngang đầy trí tuệ
Lưng dài vai rộng há ngu si
Sắc, tài, danh, lợi nào ai trọng
Đức hạnh từ bi mấy kẻ khi
Tu học, học tu trọn nhiệm vụ
Còn đâu hổ thẹn buổi hồi quy
Huyền Tông 1945
THẤY HOA HỒNG NỞ
Kìa cánh hoa hồng sao đẹp quá
Khiến người sư nữ ngẩn ngơ trông
Thoáng qua giây phút rồi tôi thấy
Hoa nở để tàn, sắc tức không
Đà Lạt 8.4.1973
40
KỶ NIỆM
NĂM MƯƠI NĂM NGÀY XUẤT GIA
Mỗi năm đến độ thu về
Tâm tôi cảm thấy không hề lãng quên
Đời tu đặt hết lênh đênh
Lợi danh buôn bỏ bước lên đạo mầu
Dù tình cốt nhục ân sâu
Nhưng tôi đã quyết nguyện cầu thoát ly
Năm mươi năm đã ra đi
Sống trong Đạo Phật từ bi thấm nhuần
Nhìn đời như cánh hoa xuân
Tốt tươi xinh đẹp rồi dần dần vơi
Nhành hoa đến lúc tả tơi
Kiếp người cũng thế hỡi ơi vô thường
Nghĩ suy, suy nghĩ càng thương
Bao người thoát tục nặng vương tơ trần
Nên tôi phát nguyện ân cần
Từ bi trí tuệ khuyên dần người tu
Người tu thoát ngục ao tù
Tham sân phiền não mê mù tối tăm
Biết bao tội lỗi sai lầm
Tạo nên ngục tối giam cầm bản thân
Hiểu rổi phải giải thoát lần
Thiết tha tu học là hân hạnh nhiều
Đời tu tự tại cao siêu
Đời tu giải thoát độ nhiều chúng sanh
12 -7 Ất Sửu (1985
41
KỶ NIỆM
NĂM MƯƠI HAI NĂM NGÀY XUẤT GIA
Hạ sắp qua rồi mùa thu đến
Khiến lòng tôi nhớ lại buổi ra đi
Cắt tóc xanh tìm đến cửa từ bi
Dù tuổi trẻ nhưng tôi nguyện dứt khoát
Để học đạo sống cuộc đời giải thoát
Với tình thương sâu nặng của mẹ cha
Với tình thương cốt nhục quyết lìa xa
Dù gặp cảnh khổ buồn hãy vui sướng
Không nản lòng khi sẳn sàng chí hướng
Chẳng thối lui mà vẫn biết tiến lên
Mỗi bước đi mỗi bước rất vững bền
Người xuất gia phải là người chiến thắng
Những tình yêu và danh lợi lăng xăng
Nguyện tiêu diệt hết những điều bất thiện
Ngày tháng qua tôi không hề thối chuyển
Năm mươi mốt năm trong cảnh thiền môn
Một niệm vui thanh thoát cả tâm hồn
Khi thấm nhuần chánh pháp đầy thiện nghiệp
Khiến cho tôi vui mừng trong một kiếp
Đã tìm ra lẽ sống để ra đi
42
Có gì hơn đạo phật rất từ bi
Cả trí tuệ sáng ngời không đen tối
Đức phật dạy người người đừng tạo tội
Đừng gieo nhơn rồi hưởng quả A tỳ
Tham, sân, si tam nghiệp sớm dứt đi
Người con phật thì ai ai cũng thế
Được thân người đâu phải là chuyện dễ
Cố tu sao đừng trở lại súc sanh
Cố tu sao cho quả Phật viên thành
Mới xứng đời ta là Phật tử
Lời Phật dạy con xin nguyện cố giữ
Trọn đời tu, tự lợi với lợi tha
Không phụ mình với chí nguyện xuất gia
12.7.Đinh Mão (1987)
43
KỶ NIỆM
NĂM MƯƠI BA NĂM NGÀY XUẤT GIA
Ngày, tháng, năm qua không trở lại
Xuân, hạ, thu, đông mãi mãi còn
Năm nay tuổi bảy mươi tròn
Niên cao sức yếu không còn như xưa
Nhưng tôi thấy vẫn chưa dừng bước
Nguyện độ người lần lượt tiến lên
Niềm tin chánh pháp vững bền
Đã làm con phật đừng quên ơn người
Người giác ngộ là đời Phật Tổ
Dạy cho ta khỏi khổ được vui
Thế gian lắm cảnh ngậm ngùi
Biết bao sầu khổ niềm vui khó tìm
Tìm cho được con tim khối óc
Của một người khổ nhọc vị tha
Hiện thân Đức Phật Thích Ca
Chính Ngài giáo chủ Ta bà độ sanh
Khi hiểu được con thành tâm nguyện
Quyết xuất gia phải chuyển nghiệp mình
Nghiệp mình là nghiệp chúng sanh
Sống trong trần thế càng sanh lỗi nhiều
Biết sợ tội cố tiêu nghiệp chướng