System Ochrony Pracy w Polsce
Transcript of System Ochrony Pracy w Polsce
Definicje i źródła prawa - 1
• Prawo to normy (reguły, wzory) postępowania ludzi.• Prawo jest wyrazem woli siły społecznej (warstwy, klasy)
panującej w państwie.• Prawo jest chronione (sankcjonowane, zabezpieczane) przez
państwo.H. Rot „Wstęp do nauk prawnych”Polska należy do krajów tzw. prawa stanowionego. Kompetencje prawodawcze posiadają:
• Sejm,• Rząd• Prezydent RP
Źródła prawa RP - 2
art. 87 Konstytucji RP
• Konstytucja;
• Ustawy;
• Ratyfikowane umowy międzynarodowe;
• Rozporządzenia;
• Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
Podstawy prawne nadzoru i prewencji – 1
Konstytucja RP – ustawa zasadnicza. Zawiera liczne przepisy odnoszące się do stosunku pracy:
• Ogólne określające i wyznaczające cele państwa, takie jak zasada sprawiedliwości społecznej, ochrony pracy i dialogu społecznego, zasad równości, ochrony godności i prywatności człowieka;
• Regulujące uprawnienia pracownicze, np.: prawo do minimalnego wynagrodzenia, prawo do wypoczynku, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16, wolność pracy;
• Dotyczące zbiorowych stosunków pracy to m.in. prawo zrzeszania się w związki zawodowe, organizacje pracodawców, prawo do rokowań, zawierania układów zbiorowych i innych porozumień, prawo związków zawodowych do organizowania strajków pracowniczych lub innych form protestu
Podstawy prawne nadzoru i prewencji – 2
• Kodeks pracy jest najważniejszym źródłem prawa pracy, nadającym ramy prawne relacjom między pracodawcami a świadczącymi odpłatnie pracę podporządkowaną, bez względu na charakter i miejsce wykonywanej pracy oraz podstawę nawiązania stosunku pracy.
• Inne ustawy np. prawo budowlane, prawo atomowe, ustawy o PIP, PIS i SIP, o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, itd.
• Pragmatyki służbowe są podstawowym źródłem prawa pracy w sektorze publicznym, np. karta nauczyciela, ustawy o pracownikach urzędów państwowych, pracownikach samorządowych, itd.
Podstawy prawne nadzoru i prewencji – 3
Międzynarodowe źródła prawa pracy – akty stanowione przez
organizacje międzynarodowe w sprawach dotyczących interesów ludzi pracy, można podzielić na:
• Uniwersalne, o zasięgu światowym: konwencje i zalecenia MOP, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka uchwalone w 1966r przez Zgromadzenie Ogólne ONZ – prawo do pracy, wolności związkowe, dyskryminacja w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu, prawo do zabezpieczenia społecznego, itp.
• Regionalne, obowiązujące państwa określonego regionu: np. akty przyjęte przez Radę Europy takie jak Europejska Karta Socjalna i dyrektywy UE.
• Bilateralne, wiążące państwa, które zawarły takie umowy.
Podstawy prawne nadzoru i prewencji – 4
Akty wykonawcze:• rozporządzenia Rady Ministrów i poszczególnych Ministrów są
rozwinięciem i uszczegółowieniem postanowień ustaw.
Autonomiczne źródła prawa pracy:• układy zbiorowe pracy oraz inne, oparte na ustawie• porozumienia zbiorowe,• regulaminy pracy, wynagradzania• statuty określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
Podstawy prawne nadzoru i prewencji – 5
Szczególne formy prawa pracy:
• Zasady bhp są to reguły bezpiecznego wykonywania pracy, które nie są ujęte w formę przepisów, ale wynikają z wiedzy i doświadczenia życiowego.
• Polskie normy: Ich stosowanie jest obowiązkowe, jeżeli zostały
powołane w ustawie lub obowiązek ich stosowania wprowadził właściwy minister w sprawach należących do zakresu jego działania.
• Orzecznictwo sądów, a w szczególności orzeczenia i uchwały SN. Uchwały podjęte w składzie całej izby, w składzie połączonych izb lub w pełnym składzie Sądu Najwyższego stają się zasadami prawnymi, które wiążą Sąd Najwyższy, natomiast obecnie nie wiążą już Sądów Powszechnych.
Definicja prawa pracy – art.9 Kodeksu pracy
Przez prawo pracy rozumie się przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników, pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
Organy nadzoru nad warunkami pracy
Nadzór nad warunkami pracy sprawują:• Organy państwowe,• Organy administracyjne,• Organy społeczne.Art. 184 Kodeksu pracy:• Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów
i zasad bhp, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.• Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny
pracy i warunków środowiska pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.
• Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów bhp, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.
Inne instytucje, organy i organizacje zajmujące się m.in. warunkami pracy
• Administracja architektoniczno – budowlana i nadzór budowlany;
• Państwowa Straż Pożarna;• Urząd Dozoru Technicznego;• Inspekcja Ochrony Środowiska;• Nadzór górniczy;• Inspekcja Transportu drogowego;• Inne • Organizacje pracobiorców i pracodawców.
Do priorytetów w działalności PIP należą:• koncentracja kontroli w dziedzinach gospodarki i zakładach charakteryzujących się największymi zagrożeniami zawodowymi i wypadkowymi, • monitorowanie procesu przekształceń własnościowych, restrukturyzacji i zmian systemowych w aspekcie ochrony pracy, • kontrola praworządności w stosunkach pracy i bezpieczeństwa pracy w supermarketach, • kontrola bezpieczeństwa pracy w zakładach o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, • kontrola przestrzegania prawa pracy w małych zakładach (zatrudniających do 20 pracowników), • promowanie i pomoc we wdrażaniu w polskich przedsiębiorstwach systemów zarządzania bhp, • współudział w tworzeniu prawa pracy uwzględniającego aktualny stan wiedzy i techniki oraz unormowania obowiązujące w UE, • promocja zagadnień ochrony pracy, ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa indywidualnego.
PRIORYTETY W DZIAŁALNOŚCI PIP
Państwowa Inspekcja Sanitarna
PIS jest powołany do nadzoru nad warunkami:
• higieny środowiska,• higieny pracy w zakładach pracy,• higieny radiacyjnej,• higieny procesów nauczania i wychowania,• higieny wypoczynku i rekreacji,• zdrowotnymi żywności i żywienia,
w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganiu powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych
PIS działa na podstawie ustawy o PIS z dnia 14.03.1985r (Dz. U. z 1998 r Nr 90, poz. 575 ze zm.)
Społeczna Inspekcja Pracy
Społeczna inspekcja pracy jest „służbą społeczną” pełnioną przez pracowników w celu zapewnienia przez pracodawców bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych określonych w przepisach prawa pracy.
SIP jest kierowana przez związki zawodowe.
Społecznych inspektorów pracy wybierają pracownicy.
Podstawy prawne działania SIP
Ustawa z dnia 24.06.1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. nr 35, poz. 163 z późn. zm.);
Kodeks pracy: Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów
i zasad bhp sprawuje społeczna inspekcja pracy – art. 185 § 1 kp.
Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy. Od zalecenia ZSIP pracodawca może wnieść sprzeciw do właściwego państwowego inspektora pracy.
Zadania SIP – 1
• Kontrolowanie stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych;
• Kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych pracy i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie BHP, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
• Uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska;
Zadania SIP – 2
• Uczestniczenie w przeprowadzaniu przeglądu warunków pracy i pracach zakładowej komisji BHP;
• Uczestniczenie w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy;
• Podejmowanie działań na rzecz aktywnego udziału pracowników w kształtowaniu właściwych warunków BHP oraz oddziaływanie na przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad BHP
Uprawnienia SIP – 1
• Prawo żądania informacji oraz okazywania dokumentów niezbędnych do wykonywania funkcji kontrolnych;
• Prawo informowania pracodawcy (ZSIP) i kierowników (ZSIP, SIP) o faktach nieprzestrzegania przepisów BHP i prawa pracy;
• Prawo występowania o natychmiastowe usunięcie bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników;
• Prawo wydawania zaleceń (ZSIP), w tym w szczególności zaleceń wstrzymania pracy danego urządzenia lub określonych robót;
• Prawo wydawania uwag;• Prawo zwracania uwagi pracownikom w przypadkach
naruszania przez nich obowiązujących przepisów i zasad BHP
Uprawnienia SIP – 2
• Prawo występowania (ZSIP) o odsunięcie pracownika od pracy w przypadkach braku wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych niezbędnych do wykonywanej pracy lub braku orzeczenia lekarskiego dopuszczającego do wykonywania pracy;
• Prawo do udziału w pracach zespołów powypadkowych;• Prawo wnioskowania o przeprowadzenie kontroli do
państwowego inspektora pracy;• Prawo wnioskowania do państwowego inspektora pracy
o wszczęcie postępowania w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika;
• Prawo do udziału w opracowaniu analiz przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
Uprawnienia SIP – 3
• Prawo do uczestniczenia w kontrolach PIP;• Prawo czuwania nad wykonywaniem decyzji i zaleceń organów
nadzoru nad warunkami pracy a w razie ich niewykonania zawiadomienie tych organów;
• Prawo organizowania szkolenia wydziałowych i grupowych SIP;
• Prawo uczestniczenia pracach komisji BHP na prawach wiceprzewodniczącego (ZSIP);
• Prawo opiniowania projektów planów poprawy warunków pracy i planów rehabilitacji zawodowej oraz kontrolowanie ich realizacji.
Odpowiedzialność za utrudnianie działalności SIP
Pamiętaj !Utrudnianie społecznemu inspektorowi pracy jego
ustawowej działalności jest wykroczeniem określonym w art. 22 ustawy o SIP zagrożonym karą
grzywny.
W sprawach tych postępowanie prowadzą państwowi inspektorzy pracy.
Obowiązki pracodawcy
• Założenie zakładowej księgi zaleceń i uwag oraz ksiąg uwag jeżeli są wydziałowi lub grupowi SIP;
• Zwalnianie SIP od pracy w razie konieczności wykonywania przez niego ustawowych czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach z zachowaniem prawa do wynagrodzenia;
• Pracodawca może, na wniosek zakładowych organizacji związkowych ustalić miesięczne zryczałtowane wynagrodzenie dla SIP;
• Zapewnienie odpowiednich warunków lokalowych dla indywidualnej pracy inspektora;
• Umożliwienie korzystania z literatury fachowej;
• Pokrywanie kosztów związanych z działalnością SIP
Komisja BHP – 1
art. 23712 kodeksu pracy
Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, jako swój organ doradczy i opiniodawczy.
Skład komisji BHP:
W skład komisji BHP wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby BHP i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy. Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego wyznaczona, a wiceprzewodniczącym – społeczny inspektor pracy.
Komisja BHP – 2
Zadania komisji:• dokonywanie przeglądu warunków pracy;• okresowa ocena stanu BHP;• opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków
zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym;• formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy;• współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Posiedzenia komisji odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz na kwartał. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w posiedzeniach komisji pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Komisja w związku z wykonywaniem swoich zadań korzysta z ekspertyz lub opinii specjalistów spoza zakładu pracy w przypadkach uzgodnionych z pracodawcą i na jego koszt.