0

ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

แนวทางการด าเนนงานเฝาระวง

โรคตดเชอไวรสซกา

(Surveillance of Zika virus

infection) 8 สงหาคม 2559

1

สารบญ

เรอง หนา

วตถประสงคการเฝาระวง 2

นยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค 2

การด าเนนการเมอพบผเขาไดกบนยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ในสถานพยาบาลทงภาครฐและเอกชน

4

การเตรยมตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการสวนกลาง 5

1. ผปวยทจะเกบตวอยางสงตรวจ 5

2. แนวทางในการเกบตวอยาง 5

3. วธเกบตวอยาง 7

4. การน าสงตวอยาง 7

5. คาใชจายในการตรวจวนจฉย 8

การจ าแนกผปวย 8

เอกสารอางอง 8

ภาคผนวก องคความรเรองโรคไขซกา รปภาพ

รปท 1 นยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (Patients under investigation: PUI) 4

รปท 2 แนวทางการเตรยมตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการสวนกลาง 6

2

พจมาน ศรอารยาภรณ โรม บวทอง เสาวพกตร ฮนจอย และอาทชา วงศค ามา ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

ตามทกระทรวงสาธารณสข ออกประกาศโรคตดเชอ Zika virus เปนโรคตดตอทตองแจงความตาม

พระราชบญญตโรคตดตอ พ.ศ. 2558 เพอใหเจาหนาทด าเนนการปองกนควบคมโรคไดอยางเตมท จงมมาตรการเฝาระวงทางระบาดวทยา ในกลมประชากร 4 กลม ดงน

1. หญงตงครรภ 2. ผปวยทวไป 3. ทารกทมความผดปกตศรษะเลก 4. กลมอาการกลแลง-บารเร (Guillain-Barre syndrome) และ ผปวยโรคทางระบบประสาทอกเสบ

อน ๆ ภายหลงการตดเชอ

วตถประสงคการเฝาระวง

1. เพอตดตามสถานการณการระบาดของโรคตดเชอไวรสซกา และภาวะแทรกซอนในประเทศไทย 2. เพอรวบรวมขอมลเกยวกบประชากรกลมเสยงและลกษณะพนทเสยงของโรคตดเชอ Zika virus ใน

ประเทศไทย 3. เพอเปนแนวทางในการก าหนดมาตรการควบคม และปองกนโรค

นยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (Patients under investigation: PUI)

1. ผปวยหญงตงครรภ หมายถง ก. หญงตงครรภทมผน (maculopapular rash) และมอาการอยางนอย 1 ใน 3 อาการ ดงน

ไข ปวดขอ ตาแดง หรอ ข. หญงตงครรภทมไข (fever) และมอาการอยางนอย 2 ใน 3 อาการ ดงน ปวดศรษะ ปวดขอ

ตาแดง หรอ ค. หญงตงครรภทมผน (maculopapular rash) ทอาศยอยหรอมประวตเดนทางเขาไปในต าบลทพบ

ผปวยยนยนและยงอยในระยะเวลาควบคมโรค

แนวทางการด าเนนงานเฝาระวงโรคตดเชอไวรสซกา (Surveillance of Zika virus infection)

3

2. ผปวยทวไป หมายถง 2.1 ผทมอาย 15 ปขนไป มอาการดงน

ก. มผน (maculopapular rash) รวมกบอาการอยางนอย 1 ใน 3 อาการ ดงน ไข ปวดขอ ตาแดง หรอ ข. ไข (fever) รวมกบอาการอยางนอย 2 ใน 3 อาการ ดงน ปวดศรษะ ปวดขอ ตาแดงหรอ ค. มผน (maculopapular rash) ทอาศยอยหรอมประวตเดนทางเขาไปในต าบลทพบผปวย

ยนยนและยงอยในระยะเวลาควบคมโรค 2.2 ผทมอายนอยกวา 15 ป

ก. ผปวยรายเดยวทพบทง 3 อาการ ไดแก ไข ผน (maculopapular rash) และตาแดง หรอ ข. ผปวยทกลมกอนตงแตสองรายขนไปทมอาการ ดงน 1) มผน รวมกบ อาการอยางนอย 1 ใน 3 อาการ ดงน ไข ปวดขอ ตาแดง หรอ 2) ไข รวมกบ อาการอยางนอย 2 ใน 3 อาการ ดงน ปวดศรษะ ปวดขอ ตาแดง ค. มผน (maculopapular rash) ทอาศยอยหรอมประวตเดนทางเขาไปในต าบลทพบผปวย

ยนยนและยงอยในระยะเวลาควบคมโรค หมายเหต กลมกอน หมายถง พบผปวยทมาดวยอาการ ข. 1) หรอ 2) ตงแต 2 รายขนไปใน 2 สปดาห

ในหมบาน ชมชน โรงเรยน หรอทท างานเดยวกน หรอท ากจกรรมในสถานทเดยวกน

3. ทารกทมศรษะเลก (Neonatal Microcephaly) และ/หรอ พบ brain calcification หมายถง ทารกทคลอดมาไมเกน 1 เดอน และวดรอบศรษะแลวมคาความยาวเสนรอบวงต ากวา 3 Percentile ของคาปกตในเพศและกลมอายครรภของทารกนน (Fenton curve) โดยกมารแพทยเปนผวนจฉย และ/หรอ พบหนปนจบในเนอสมอง (intracranial calcification)

4. ผปวยกลมอาการกลแลง-บารเร (Guillain-Barre syndrome) ผปวยโรคทางระบบประสาทอกเสบอนๆ ภายหลงการตดเชอ หมายถง

กลมอาการทเกดจากการอกเสบเฉยบพลนของเสนประสาทหลาย ๆ เสนพรอมกน demyelinating polyradiculoneuropathy จนกอใหเกดอาการกลามเนอออนแรงเฉยบพลน ซงในรายทรนแรง อาจถงขนเปนอมพาต และอาจตองใชเครองชวยหายใจ หรอ ผทมาดวยอาการแขนขาออนแรง 2 ขางอาจจะมชาหรอไมกตาม ทงนอาจจะหายใจไมไดเมออาการรนแรงมากขน โดยแพทยเปนผวนจฉย

ในระบบเฝาระวงกลมอาการกลามเนอออนปวกเปยกเฉยบพลน (Acute flaccid paralysis) ตามโครงการกวาดลางโรคโปลโอนน ใหเพมความเขมแขงของการเฝาระวงหาเชอทเปนสาเหตของกลมอาการดงกลาว โดยพจารณาตรวจหาเชอไวรสซกาเพมเขาไป

หมายเหต ในกรณทผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ในกลม 1 และกลม 2 หากทราบสาเหตของการปวยทไดรบการยนยนจากหองปฏบตการ (ยกเวน โรคในกลมฟลาวไวรส (Flavivirus) เชน Dengue fever, Chikungunya เปนตน) ไมตองด าเนนการตามแนวทาง PUI ในระบบเฝาระวงโรคตดเชอไวรสซกา

4

รปท 1 นยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (Patients under investigation: PUI)

การด าเนนการเมอพบผเขาไดกบนยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ในสถานพยาบาลทงภาครฐและเอกชน

สถานพยาบาลทกระดบ ไดแก โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบล โรงพยาบาลในสงกดกระทรวงทกกระทรวง โรงพยาบาลมหาวทยาลย คลนกราชการ โรงพยาบาลและศนยบรการสาธารณสขในสงกดกรงเทพมหานคร โรงพยาบาลเอกชน คลนกเอกชน รวมท งหองปฏบตการทางการแพทยและสาธารณสขทกระดบทงภาครฐและเอกชน ตองสอบสวนโรคภายใน 24 ชวโมงหลงพบผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค ผปวยสงสย ผปวยยนยน หรอผตดเชอไมแสดงอาการ ตามแบบสอบสวนโรคเฉพาะรายของกรมควบคมโรค (ภาคผนวกใน “แนวทางสอบสวนโรคตดเชอไวรสซกา”) และแจงไปยงส านกงานสาธารณสขจงหวด หรอส านกอนามยกรงเทพมหานคร ส านกงานปองกนควบคมโรค และกรมควบคมโรค ตามล าดบ ทงนผปวยกลมอาการกลแลง-บารเร (Guillain-Barre syndrome) ใหรายงานเขาระบบเฝาระวงกลมอาการกลามเนอออนปวกเปยกเฉยบพลน (Acute flaccid paralysis) ดวย

5

การเตรยมตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการสวนกลาง

ผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ทกราย เมอสงตรวจทางหองปฏบตการ ใหประสานการสงตรวจผานส านกงานสาธารณสขจงหวด มายงส านกระบาดวทยา โทร. 0 2590 1882 หรอ 0 2590 1779 (ในเวลาราชการ) และ 09 2516 7939 (นอกเวลาราชการ) พรอมสงแบบสอบสวนโรค ทางโทรสารหมายเลข 0 2591 8579 หรอ zikaboe@gmail.com โดยมแนวทางการเกบและสงตวอยางตรวจทางหองปฏบตการ เพอยนยนผลการวนจฉย ทจะระบถงสาเหตของผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ดงกลาว และเพอเปนการเฝาระวงโรคตดเชอ Zika virus โดยปฏบตดงน 1. ผปวยทจะเกบตวอยางสงตรวจ ขอใหโรงพยาบาล หรอ ทมสอบสวนโรค ด าเนนการดงน

กรณหญงตงครรภทเขานยาม PUI/ ผปวยทวไปทเขานยาม PUI/ ทารกทมความผดปกตศรษะเลกทเขานยาม PUI /ผปวยกลมอาการกลแลง-บารเร (Guillain-Barre syndrome) หรอ ผปวยโรคทางระบบประสาทอกเสบอน ๆ ภายหลงการตดเชอ ใหเกบตวอยาง ทกราย

2. แนวทางในการเกบตวอยาง 2.1 ผปวยหญงตงครรภทเขานยาม PUI

ก. หากพบหญงตงครรภมอาการปวยเกน 1 เดอนใหเกบเลอด (plasma) เพอสงตรวจหาสารพนธกรรมของไวรส Zika โดยวธ RT-PCR

ข. ส าหรบหญงตงครรภทมอาการปวยมาไมเกน 1 เดอนนบจากวนเรมปวย ใหเกบเลอดและปสสาวะ เพอสงตรวจหาสารพนธกรรมของไวรส Zika โดยวธ RT-PCR

2.2 ผปวยทวไปทเขานยาม PUI ก. หากพบผปวยทมอาการปวยนอยกวา 7 วนแรกนบจากวนเรมปวย เกบเลอด (plasma) และ

ปสสาวะ (urine) เพอสงตรวจหาสารพนธกรรมของไวรส Zika โดยวธ RT-PCR (1) ข. หากพบผปวยในชวงระยะเวลาตงแต 7 วน – 1 เดอนนบจากวนเรมปวย หรอไมทราบวนเรมปวย

ใหเกบปสสาวะ เพอสงตรวจหาสารพนธกรรมของไวรส Zika โดยวธ RT-PCR(1)

2.3 ทารกแรกเกด อายไมเกน 1 เดอนหลงคลอด ทพบความผดปกตศรษะเลก (Microcephaly) และ/หรอ พบ brain calcification

ก. เกบตวอยาง Plasma ครงทหนงทงของมารดาและทารกเพอสงตรวจภมคมกนชนด IgM (ZIKV IgM และ Dengue IgM) และหาก ZIKV IgM ใหผลลบ ใหเกบ Plasma ครงทสองของทารกอกครงในอก 3-4 สปดาห เพอตรวจภมคมกนชนด IgG (ZIKV IgG และ Dengue IgG) โดยทจะตองโทรแจงส านกระบาดวทยาทกครงทจะสงตรวจ IgM หรอ IgG และ

ข. เกบตวอยางปสสาวะ ของทงมารดาและทารก เพอสงตรวจหาสารพนธกรรมของไวรส Zika โดย วธ RT-PCR และ

6

ค. เกบตวอยาง Serum (Clot blood) ของทารกสงตรวจ TORCHS titers (Toxoplasmosis, Rubella, Cytomegalovirus, Herpes simplex and Syphilis) ณ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข หรอหองปฏบตการอนๆ ทสามารถตรวจได

2.4 ผปวยกลมอาการกลแลง-บารเร (Guillain-Barre syndrome) และผปวยโรคทางระบบประสาทอกเสบอนๆ ภายหลงการตดเชอ

ก. เกบตวอยาง Plasma ครงทหนงของผปวยเพอสงตรวจภมคมกนชนด IgM (ZIKV IgM) และหาก IgM ใหผลลบ ใหเกบPlasma ครงทสองอก 3-4 สปดาห เพอตรวจภมคมกนชนด IgG (ZIKV IgG) และ

ข. เกบตวอยางปสสาวะ เพอสงตรวจหาสารพนธกรรมของไวรส Zika โดยวธ RT-PCR หมายเหต

1. การตรวจเลอดเพอหาเชอไวรสซกาในหญงตงครรภ ไมจ ากดแค 5 วนแรก หลงเรมมอาการเหมอนในผปวยทวไป เนองจากพบหญงตงครรภบางรายทยงคงสามารถตรวจพบสารพนธกรรมของเชอไวรสซกาอยเปนเวลานานกวาหนงเดอน ซงตรงกบขอมลทมการตพมพในตางประเทศทพบหญงตงครรภบางรายทสามารถตรวจพบสารพนธกรรมของเชอไวรสซกาอยในกระแสเลอดเปนเวลานาน (2,3)

2. การตรวจเชอ Zika virus เพอดระดบ IgM antibodies นน มโอกาสสงมากทจะใหผลบวกปลอม เนองจากสามารถเกด cross-reactivity กบเชอไวรสเดงกทง 4 ชนด และเชอไวรสในกลม flaviviruses ได เชน เชอไวรสไขสมองอกเสบเจอ ไวรสไขเหลอง เชอไวรสเวสตไนล โดยเฉพาะกรณทเปนการตดเชอทตยภมของ ฟลาวไวรส (secondary flavivirus infection) แตในกลมทารกแรกเกด (ทมความผดปกตศรษะเลก) สามารถใชวธ IgM ได เนองจากโอกาสทจะพบผลบวกปลอมดงกลาวคอนขางนอย เนองจากกลมนเปนการตดเชอครงแรกของ flavivirus (primary flavivirus infection) (2,3)

7

รปท 2 แนวทางการเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการสวนกลางส าหรบการเฝาระวงโรคตดเชอไวรสซกา

3. วธเกบตวอยาง

3.1 Plasma (พลาสมา) ใหเจาะเลอดใสหลอด EDTA ประมาณ 5 มลลลตร ปนแยกเอาน าเหลองพลาสมา ใสหลอดพลาสตกเลก แบงเปน 2 หลอด หลอดละไมต ากวา 0.5 มลลลตร ตดฉลากชอ -สกล อาย ชนดตวอยางและวนทเกบตวอยาง (1)

3.2 Urine (ปสสาวะ) ใหเกบตวอยางปสสาวะ ไมต ากวา 30 มลลลตร บรรจในกระปกพลาสตกสะอาด หรอปลอดเชอ แบงเปน 2 กระปก กระปกละ 10-15 มลลลตร ปดฝาใหแนน และ sealed ขอบฝาดวยพาราฟฟน หรอ เทปกาว ใสถงพลาสตก หรอถงซปลอก อก 2 ชน แยกเปนรายบคคล ตดฉลากชอ-สกล อาย ชนดตวอยางและวนทเกบตวอยาง (1)

หาม ใสกระปกปสสาวะของผปวยหลายคนในถงเดยวกน 3.3 Saliva (น าลาย) ใหบวนใสกระปก sterile ปรมาณ 1 – 5 มลลลตร ใหเกบในชวงแรกของการปวย

ไมเกน 7 วนหลงเรมปวย และเกบในกรณทไมสามารถเกบเลอดได หรอในกรณหญงตงครรภ ทสงสยมาก

8

3.4 CSF (น าไขสนหลง) เกบใสภาชนะปลอดเชอ ปรมาณ 1 – 5 มลลลตร เกบสงตรวจในกรณทแพทยสงสยเยอหมสมองหรอสมองอกเสบจากเชอไวรสซกา

3.5 สารคดหลงอน ๆ เชน น าคร า รก ใหเกบตวอยางตามขอแนะน าเพมเตมของแนวทางราชวทยาลยสตนรแพทยฯ หมายเหต ขอ 3.3 - 3.5 ไมไดเกบในผปวยทกราย แตใหพจารณาตามดลยพนจของแพทย 4. การน าสงตวอยาง

เมอเกบ Plasma, Urine หรอ Saliva สงตรวจ ใหน าหลอดบรรจตวอยางใสถงพลาสตก แชในกระตกทม ice pack หรอน าแขง กรณทมตวอยางจากผปวยหลายราย ใหแยกถงพลาสตก 1 ถง ตอ 1 ราย สงพรอมใบน าสง (ภาคผนวก 2) ทกรอกขอความอยางชดเจน ภายใน 24 ชวโมง

4.1 ผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ในระยะแรกของอ าเภอขณะทยงไมพบผปวยยนยน เ ก บ ต ว อย า ง แยกต ว อย า ง เป น 2 ช ด ส ง สถ าบ น ว จ ย ว ทย าศ าสตร ส า ธ า รณส ข กรมวทยาศาสตรการแพทยทง 2 ชด ซงส านกระบาดวทยาจะเปนผแบงตวอยางมา 1 ชดเพอสงตรวจหองปฏบตการอนๆ ทเปนเครอขายตามความเหมาะสม

4.2 เมอพบผปวยยนยนแลวในอ าเภอ ไมตองแยกตวอยางเปน 2 ชด เนองจากจะสงตรวจเพยง 1 แหง โดยสงทกรมวทยาศาสตรการแพทยเปนหลก และส านกระบาดวทยาจะพจารณาสงหองปฏบตการอนๆ เมอเหนวาปรมาณตวอยางสงตรวจตอวนมากเกนศกยภาพของกรมวทยาศาสตรการแพทยทจะสามารถตรวจใหเสรจในเวลาทก าหนด

ศนยประสานงานการตรวจวเคราะหและเฝาระวงโรคทางหองปฏบตการ (ศปส.)

สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทร 0 2951 1485, 09 8552 5200 ในเวลา 08.30 – 18.30 น. ในวนราชการ และ 09.00 – 15.30 น. ในวนหยดราชการ

ถาตองการรายละเอยดเพมเตมใหตดตอฝายอาโบไวรส โทร 0 2591 0207 -14 ตอ 99219 หรอ 99304 หรอ 99220 โทรสาร 0 2591 2153 ในเวลาราชการ 08.30 – 16.30 น.

5. คาใชจายในการตรวจวนจฉย

เพอใหการเฝาระวงทางระบาดวทยาสามารถตรวจจบการระบาดโรคตดเชอ Zika virus ได ส าหรบคาใชจายในการตรวจหาเชอ Zika virus จากผทเขาไดกบนยามผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ใหแจงไปยง ส านกระบาดวทยา โทร 0 2590 1882 หรอ 0 2590 1779 (ในเวลาราชการ) และ 09 2516 7939 (นอกเวลาราชการ) หรอ โทรสาร 0 2951 8579 หรอสงทางอเมล zikaboe@gmail.com โดยส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค จะรบผดชอบคาใชจายในการตรวจหาเชอ Zika virus ในกรณของผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) มรายชอในทะเบยนรบแจงของส านกระบาดวทยา แตส าหรบหนวยงานทไมไดแจงส านกระบาดวทยา สถานทรบตรวจจะเรยกเกบคาใชจายจากหนวยงานผสงโดยตรง

9

เอกสารอางอง

1. World Health Organization. WHO statement on the first meeting of the International Health Regulations (2005) (IHR 2005) Emergency Committee on Zika virus and observed increase in neurological disorders and neonatal malformations. [cited 2016 Feb 2]. http://www.who.int/mediacentre/news/statements/2016/1st-emergency-committee-zika/en/

2. R.W.Driggers. and et.al . Zika virus infection with Prolonged Maternal Vivermia and Fetal Brain Abnormalities. The new England Journal of Medicine . 2016: p2142-2151

3. Lauran Neergaard. Monkey study finds Zika infection lasts longer in pregnancy. WASHINGTON — The Associated Press.2016 jun Available from : http://www.theglobeandmail.com/life/health-and-fitness/health/monkey-study-finds-zika-infection-lasts-longer-in-pregnancy/article30640061/

การจ าแนกผปวย

ผปวยสงสย (Suspected case) หมายถง ผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) ทไมไดเกบตวอยางสงตรวจหรอเกบในเวลาทไมเหมาะสม รวมกบมวนเรมปวย ภายใน 2 สปดาห กอนหรอหลง วนเรมปวยของผปวยยนยน และอยในหมบาน ชมชน โรงเรยน หรอทท างานเดยวกน หรอท ากจกรรมในสถานทเดยวกน

ผปวยยนยน (Confirmed case) หมายถง ผปวยเขาเกณฑสอบสวนโรค (PUI) หรอผทมอาการไข ผน ทมผลตรวจทางหองปฏบตการยนยนพบสารพนธกรรมของเชอไวรสซกาในเลอด หรอในปสสาวะ หรอสารคดหลงในรางกาย โดยวธ PCR ส าหรบกรณทารกทมศรษะเลกผดปกต ตองตรวจพบภมคมกนทจ าเพาะตอเชอไวรสซกา (ZIKV IgM) หรอม seroconversion ของ Zika virus IgG

ผทตดเชอไมแสดงอาการ หรอผตดเชออาการไมจ าเพาะ (Asymptomatic infection หรอ infection with unclassified symptoms) หมายถง ผสมผสหรอหญงตงครรภทไมแสดงอาการปวย หรอแสดงอาการเลกนอย แตยงไมครบตามเกณฑของนยามผปวยยนยน และมผลตรวจทางหองปฏบตการยนยนพบสารพนธกรรมของเชอไวรสซกาในเลอด หรอ ในปสสาวะ หรอ สารคดหลงในรางกาย โดยวธ PCR

ภาคผนวก องคความรเรอง โรคไขซกา (Zika virus disease)

กรมควบคมโรค

21 มกราคม 2559

โรคไขซกา (Zika virus disease) 1. ลกษณะของโรค

โรคไขซกา เกดขนโดยมยงลายเปนพาหะน าโรค พบครงแรกทประเทศอกานดา เมอป พ.ศ.2490 ในลง โดยในขณะนนมการศกษาวงจรการเกดโรคไขเหลอง จงมการคนพบเชอไวรสซกาขนมา โรคไขซกา พบมการตดตอในคนตงแต พ.ศ.2495 ในประเทศอกานดา สาธารณรฐทานซาเนย และมรายงานพบการระบาดของโรคไขซกา ในพนทของทวปแอฟรกา เอเชย หมเกาะแปซฟกและอเมรกา ทวโลกมแนวโนมการระบาดของโรคจะแพรกระจายไปยงประเทศใหม ๆ เนองจากการเดนทางทสะดวกและรวดเรว นอกจากนนยงลายซงเปนพาหะ น าโรคยงมกระจายอยในหลายทวปทวโลก

ประเภทของเชอ : Flavivirus พาหะน าโรค : ยงลาย (ปกตออกหากนในชวงเวลาเชา บายแก ๆ และชวงเยน)

2. อาการของโรค ระยะฟกตวของโรคไขซกา ใชเวลาประมาณ 3 – 12 วน อาการของโรคไขซกา คลายกบโรคทเกดจาก

อารโบไวรส (Arbovirus) ซงเปนเชอไวรสทมแมลงเปนพาหะน าโรค เชน โรคไขสมองอกเสบ โรคไขเหลอง และโรคไขเลอดออก เปนตน โดยมอาการไข มผนแดง เยอบตาอกเสบ ปวดกลามเนอ ปวดขอ ออนเพลย ปวดศรษะ อาการเหลานปกตแลวจะเปนเพยงเลกนอย และอาการจะเปนอยประมาณ 2 – 7 วน

ในชวงทเกดการระบาดเปนวงกวาง ในหมเกาะเฟรนชโปลนเซย และประเทศบราซล ในป พ.ศ.2556 และ พ.ศ. 2558 เจาหนาทไดรายงานภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนจากการตดโรคไขซกาตอระบบประสาท ในระบบภมคมกน และปจจบนในประเทศบราซล เจาหนาทไดพบวามการตดเชอโรคไขซกาเพมขนในประชาชนทวไป และในขณะเดยวกนพบวาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศบราซล มการเพมขนของภาวะศรษะเลกแตก าเนด (Microcephaly) ในเดกแรกเกด อยางไรกตามยงตองมการศกษาเพมเตมเกยวกบความสมพนธของภาวะศรษะเลกแตกาเนด (Microcephaly) กบการตดโรคไขซกา และตองมการคนควาหาสาเหตอน ๆ ทอาจมผลใหเกดภาวะดงกลาวรวมดวย

3. วธการแพรโรค เชอไวรสซกาสามารถแพรเชอโดยยงลายทมเชอ และไปกดคน ซงสวนใหญอยในตระกล Aedes aegypti ซงม

อยในภมภาคทมอากาศรอนชน โดยยงทเปนพาหะน าโรค ไขซกา เปนชนดเดยวกนกบยงทเปนพาหะของ โรคไขเลอดออก โรคไขปวดขอยงลาย (Chikungunya) และไขเหลอง

4. การวนจฉย

การตรวจวนจฉยไวรสซกาทางหองปฏบตการ ทาไดโดยการตรวจสารพนธกรรมดวยวธ Real-time PCR (polymerase chain reaction) และการแยกเชอไวรสจากตวอยางเลอดของผปวย ส าหรบการตรวจ แอนตบอด ทจาเพาะตอไวรสซกาคอนขางยาก เนองจากไวรสซกามลกษณะทคลายกบไวรสทกอโรคอน เชน โรคไขเลอดออก เวสไนล และไขเหลอง โดยสามารถสงตวอยางเพอตรวจสารพนธกรรมไดท กรมวทยาศาสตรการแพทย และเครอขายทางหองปฏบตการ เชน จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยมหดล และสถาบนบ าราศนราดร

5. การรกษาโรค

ผปวยโรคไขซกา สวนใหญมอาการไมรนแรง จงสามารถรกษาตวไดโดยการพกผอนใหเพยงพอ ดมน า มาก ๆ รกษาตามอาการ เชน ใชยาลดไข หรอยาบรรเทาอาการปวด แนะน าใหรบประทานยาพาราเซตามอล หามรบประทานยาแอสไพรน หรอยากลมลดอกเสบทไมใชสเตยรอยด (NSAIDs) เพราะมยาบางชนดทเปนอนตราย ส าหรบการเปนโรคน อาจทาใหเลอดออกในอวยวะภายในไดงายขน หากอาการไมดขน ผปวยควรปรกษา และท าตามค าแนะน าของแพทย

6. การปองกน ส าหรบประชาชน

ยงและการขยายพนธของยงเปนสาเหตและเปนปจจยเสยงของการตดตอของโรคไขซกา การปองกน และ การควบคมโรค ขนอยกบการลดจ านวนของยงตามแหลงตาง ๆ การก าจดแหลงเพาะพนธ รวมถงการปองกนตนเอง ไมใหโดนยงกด ซงสงนสามารถท าไดโดย

- ใชยาก าจดแมลง หรอ ยาทาปองกนยง - การสวมใสเสอผาเนอหนาสออน ๆ ทสามารถคลมผวหนงและรางกายได - อาศย และนอนในหองปรบอากาศ ใชฉากกน การปดประต ปดหนาตาง การใชมง - การก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย โดย การท าความสะอาด การเทน าทง หรอครอบฝาภาชนะทสามารถ

บรรจน า เชน กระถางตนไม เพอไมใหมน าขงเปนแหลงเพาะพนธยง

ถามอาการไข ออกผน ตาแดง หรอปวดขอ อาจมโอกาสทจะเปนโรคนได โดยเฉพาะหญงตงครรภ ใหปรกษาแพทย

ส าหรบผเดนทางทจะเดนทางไปประเทศทมการระบาดของโรคไขซกา ค าแนะน าส าหรบผเดนทางไปประเทศทมการระบาดของโรคไขซกา ขอใหผเดนทางระมดระวงปองกน

ไมใหยงกด โดยสวมเสอแขนยาว กางเกงขายาวใหมดชด และใชยาทาปองกนยงกด หากเปนหญงตงครรภ ควรหลกเลยงการเดนทางไปยงประเทศทมรายงานการระบาด แตหากจ าเปนตองเดนทาง ไปประเทศดงกลาวควรปรกษาแพทยและระมดระวงมใหถกยงกด ส าหรบบคลากรทางการแพทย และสาธารณสข

หนวยงานสาธารณสขมการเตรยมระบบการเฝาระวงเพอปองกนควบคมโรคไขซกา โดยมระบบ การเฝาระวง 4 ดาน ไดแก การเฝาระวงทางระบาดวทยา การเฝาระวงทางกฏวทยา การเฝาระวงทารกแรกเกดทมความพการแตกาเนด และการเฝาระวงกลมอาการทางระบบประสาท และไดมการด าเนนการเตรยมความพรอม ทางหองปฏบตการเพอการตรวจวนจฉยโรค การเตรยมความพรอมดานการดแลรกษา และการด าเนนการควบคม แมลงพาหะน าโรค

หากมขอสงสย สอบถามขอมลเพมเตมไดท เบอรโทรศพท 1422 หรอเวบไซต ส านกโรคตดตออบตใหม

http://beid.ddc.moph.go.th

*****************************************

ขอมลสวนหนงอางองจาก 1. European Centre for Disease Prevention and Control. Factsheet for health professionals.

[Internet]. [cited 2016 Jan 21]. Available from: http://ecdc.europa.eu/en/healthtopics/ zika_virus_infection/factsheet-health-professionals/Pages/factsheet_health_professionals.aspx

2. European Centre for Disease Prevention and Control. Zika virus. [Internet]. [cited 2016 Jan 21]. Available from: http://www.cdc.gov/zika/index.html

3. World Health Organization. Zika virus. [Internet]. [cited 2016 Jan 21]. Available from: http://who.int/mediacentre/factsheets/zika/en/

4. World Health Organization. Zika virus infection. [Internet]. [cited 2016 Jan 21]. Available from: http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_topics&view =article&id =427&Itemid =41484&lang=en