Sunum ve Sistematik

4. ÜNİTE: İKLİM BİLGİSİ KONU ÖZETİ

Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur.

ALIŞTIRMALAR1. BÖLÜM: ATMOSFER, HAVA DURUMU VE İKLİM

Bu başlık altında her bölüm kazanımlara ayrılmış, kazanımlar tek tek çözüm-lü temel alıştırmalar ve sorular ile taranmıştır. Özellikle bu kısmın sınıf içinde öğrencilerle işlenmesi öngörülmüştür.

UYGULAMALI SORULAR1. BÖLÜM: ATMOSFER, HAVA DURUMU VE İKLİM

Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

TEST - 1

KONU KAVRAMA TESTİ

Atmosfer, Hava Durumu ve İklim – 1

1.BÖLÜM: ATMOSFER, HAVA DURUMU VE İKLİM

Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur.

ÜNİTE YAZILI SORULARI İKLİM BİLGİSİ

Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır.

İKLİM BİLGİSİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

Bu başlık altında ünitenin geneli sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir.

119. Sınıf Coğrafya

1. ÜNİTE: DOĞA VE İNSAN KONU ÖZETİ

1. BÖLÜM: DOĞA VE İNSAN

A. DOĞAL UNSURLAR

Oluşumununda insanın etkili olmadığı toprak, kayaç, hava, göl, ırmak, deniz, okyanus, hayvanlar, bitkiler, dağlar, ovalar, platolar, va-diler, kar, yağmur, bulut, sıcaklık gibi doğal süreç içerisinde oluşan, doğal çevre varlıklarına doğal unsur denir. Mevsimler, Dünya'nın hareketleri, kar ve yağmur yağması, deniz dalgaları, rüzgâr esmesi, sıcaklık değişimi, depremler, volkanik olaylar, epirojenez, bitkilerin gelişimi, kuşların mevsimlik göçleri gibi insan etkisinden bağımsız olarak meydana gelen olaylara doğal olaylar denir.

Yeryüzünde doğal unsurlar ve doğal olaylar farklılık göstermektedir. Bu nedenle insanların beslenme, giyinme, barınma şekilleri de bu farklılıktan etkilenir, çünkü insan yaşamsal ihtiyaçlarını bulunduğu doğal çevre olanaklarından karşılamaktadır.Doğa ile insan sürekli etkileşim halindedir. Bu etkileşim öncelikle coğrafyanın konusudur.

B. İNSAN, DOĞA VE COĞRAFYA

İnsanın Doğa ile Etkileşiminde Coğrafya Biliminin Rolü

İnsan ve doğa arasındaki etkileşimi inceleyen, doğa olayları ile insan faaliyetleri arasında ilişki kuran bilime coğrafya denir.İnsanın doğayı tanıması ve doğayla uyumlu bir yaşam sürmesini sağlamak coğrafyanın temel amaçlarındandır. Geleceğe yönelik planlamaların hazırlanmasında coğrafyanın verilerinden yararlanılır. Doğayla uyumlu, sürdürülebilir projeler ancak coğrafyadan yarar-lanılarak hayata geçirilebilir.İnsanın doğa üzerindeki etkileri de coğrafyanın konusudur. Örneğin baraj yapımı, ormancılık, sanayileşme, şehirleşme, fosil yakıt kul-lanımı, tarım, yol, köprü, tünel inşası, madenlerin işletilmesi gibi faaliyetlerin doğa üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini de coğrafya bilimi inceler.

C. MUHTEŞEM DÖRTLÜ

Doğal çevre atmosfer (hava küre), litosfer (taş küre), biyosfer (canlılar küresi) ve hidrosfer (su küre) olarak dört temel ortamdan oluşur.

DÖRT TEMEL ORTAM

Atmosfer (Hava Küre) Litosfer (Taş Küre) Hidrosfer (Hava Küre) Biyosfer (Canlılar Küre)

Yerküre’yi çevreleryen gazküredir.

Yerküre’nin en dışında yeralan kabuk kısmıdır. Anamaddesi kayaçlardır.

Okyanus, deniz göl, akarsular,kaynak suları, buzullar ve yer-altı sularından oluşan ortam-dır.

İnsanlar, bitkiler, hayvanlar vemikroorganizmalar gibi doğalortamda yaşayan canlılardanoluşur.

129. Sınıf Coğrafya

Atmosferde oluşan başlıca olaylar Litosferde Oluşan başlıca olaylar

• Genel hava dolaşımı

• Güneşlenme

• Sıcaklık değişimi

• Nem ve yoğuşma

• Rüzgâr, şimşek, yıldırım

• Kayaçların ve toprağın oluşumu

• Tabakaların ve yer şekillerinin oluşumu

• Erozyon, heyelan, deprem, volkanizma

Hidrosferde oluşan başlıca olaylar Biyosferde oluşan başlıca olaylar

• Su dolaşımı

• Dalgalar, akıntılar, tsunami

• Sel ve su baskını

• Akarsuların ve yer altındaki suların hareketleri

• Kar ve buz erimesi

• Suyun donması ve buharlaşması

• Çığ

• Aysberg hareketi

• Canlıların doğması ve ölmesi

• İnsan faaliyetleri

• Orman yangınları ve tahribatı

• Bitki ve hayvan genlerinin değiştirilmesi

Coğrafyanın Bölümleri, Alt Dalları ve Yararlandığı Bilim Dalları

COĞRAFYA

Fizik Coğrafya Beşeri Coğrafya

Jeomorfoloji(Yer Şekilleri Bilimi)

Hidrografya (Sular Bilimi)

Klimatoloji(İklim Bilimi) Matematik Coğrafya

Biyocoğrafya (Canlılar Bilimi)

Jeoloji

Jeofizik

Haritacılık(Kartoğrafya)

Toprak bilimi(Pedoloji)

Taş bilimi(Litoloji)

Hidroloji

Akarsu bilimi(Potamoloji)

Göl bilimi (Limnoloji)

Okyanus bilimi(Oseonografya)

Biyoloji

Botanik

Zooloji

Tıp

Meteoroloji Astronomi

MatematikFizik

Yerleşme coğrafyası

Nüfus coğrafyası

Tarım coğrafyası

Sanayi coğrafyası

Ulaşım coğrafyası

Turizm coğrafyası

Siyasi coğrafya

Sağlık coğrafyası

Enerji coğrafyası

1. ÜNİTE: DOĞA VE İNSAN KONU ÖZETİ

139. Sınıf Coğrafya

ALIŞTIRMALARDOĞA VE İNSAN

1. BÖLÜMDOĞA VE İNSAN

A. DOĞAL UNSURLAR

Kazanım A.9.1: Doğa ve İnsan etkileşimini anlam-landırır.

İnsanların beslenme, barınma ve giyinme şekillerinin yeryüzünün değişik yerlerinde çok çeşitlilik göstermesi-nin temel nedeni nedir?

Çözüm

Bu çeşitliliğin ve farklılığın temel nedeni doğal çevre koşul-larıdır. İnsan da diğer canlılar gibi doğal çevrenin sunduğu olanaklardan yararlanılır ve doğal ortama uyum gösterir. Bu-nun bir sonucu olarak konutlarda kullanılan yapı malzemele-ri, temel besin maddeleri ve giyinme tarzı doğal ortama göre farklılık gösterir.

Temel Alıştırma

1. Tropikal kuşakta yüksek yerler yerleşmeye daha elverişliy-ken orta kuşakta kıyılar, ovalar ve akarsu boyları yerleşme-ye daha uygundur.

Bu durum iki bölgenin;

l. Akarsuların boyu ll. Karaların oranı lll. İklim koşulları lV. Nüfus yoğunluğu V. Yer şekilleri

özelliklerinden hangileri bakımından farklı olduğunu gösterir?

A) l B) ll C) lll D) lV E) VC

2. İnsanların beslenme kültürü ile coğrafi ortam arasında yakın bir ilişki vardır.

Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinin beslenme kültüründe deniz ürünleriyle ilgili kavramların en az ol-duğu söylenebilir?

A) Norveç B) Japonya C) Türkiye

D) Moğolistan E) Kanada

D

3. İklim, bitki örtüsü, yer şekilleri ve toprak özellikleri gibi doğal koşullar geçim kaynakları üzerinde etkilidir.

Buna göre, yazların kısa, sıcak ve kurak; kışların soğuk ve kar yağışlı, en yağışlı mevsimin ilkbahar olduğu kara-sal iklim bölgesinde aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisine doğal olarak rastlanmaz?

A) Küçükbaş hayvancılık B) Şeker pancarı tarımı C) Makarna fabrikaları D) Elma ve üzüm yetiştiriciliği E) Turunçgil ve zeytin tarımı

E

4. "Yaşadığım yerde yıllık sıcaklık farkı 3-4 °C'yi geçmez. Hatta hava durumu bültenlerinde hemen her gün benzer şeyleri dinlemekten sıkıldığımı da söyleyebilirim. Yıl boyunca aynı tür kıyafetlerimizin de ne kadar sıkıcı olduğunu söylememe gerek yok."

Bu kişinin yaşadığı mekanın aşağıdaki ülkelerden han-gisinde yer aldığı söylenebilir?

A) Brezilya B) Türkiye C) Rusya

D) Fransa E) Çin

A

UYGULAMALI SORULAR

9. Sınıf Coğrafya

DOĞA VE İNSAN

18

1. Aşağıdaki tabloda, fiziki coğrafyanın bölüm dalları ile yarar-landığı bazı bilim dalları verilmiştir.

Her bölüm dalının numarasını yararlandığı bilim dalının yanındaki kutucuğa yazınız.

I.

II.

III.

IV.

V.

Jeomorfoloji

Hidrografya

Klimatoloji

Biyocoğrafya

Matematik Coğrafya

Tıp

Jeofizik

Limnoloji

Astronomi

Meteoroloji

Coğrafyanın Bölüm Dalları

Yararlandığı Bilim Dalları

2. Aşağıda verilen doğal unsurların yer aldığı doğal ortamı örnekteki gibi karşısındaki boşluğa yazınız.

Doğal Unsurlar Doğal Ortam

• Nil Nehri Hidrosfer

• Ağrı Dağı .................................

• El Nino Kasırgası .................................

• Amasya Elması .................................

3. Aşağıda verilen doğal olayların insan yaşamındaki olumlu etkilerinden birer tanesini karşılarındaki kutu-cuklara yazınız.

İnsan Yaşamındaki

Olumlu EtkilerDoğal Olaylar

Rüzgâr

Volkanizma

Kar

Gelgit olayı

Mevsim

Basınç

4.

I

IV

II III

V

0°

23°27ı

23°27ı

Yukarıdaki haritada beş farklı bölge taralı olarak gösterilmiş-tir.

Bu bölgelerin numaralarını aşağıdaki tabloda verilen özelliklerin yanındaki boşluğa yazınız.

(Bir numara birden fazla yere yazılabilir.)

a. Nüfus daha çok yüksek yerlerde top-

lanmıştır.

b. Doğal unsur çeşidi azdır.

c. Yıl içerisinde giysi değiştirme ihtiyacı

çok fazladır.

d. Sıcaklık yetersiz olduğu için seyrek nü-

fusludur.

e. Kırsal yörelerdeki konutların yapımın-

da daha çok kerpiç kullanılır.

f. Konutların ısıtılmasında kullanılan

enerji ihtiyacı çok azdır.

5. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların yanına "D", yan-lış olanların yanına "Y" harfi yazınız.

a. İklim özellikleri farklı olan bölgelerin konut tipleri ve yapı malzemeleri de farklıdır.

b. Coğrafyanın konusu insan ve doğa arasın-daki etkileşimdir.

c.İnsanın doğayla uyumlu ve sürdürülebilir faaliyetlerine devam edebilmesi için doğayı tanıması gerekir.

d.Klimatolojinin temel konusu hidrografyadır.

KONU KAVRAMA TESTİ

199. Sınıf Coğrafya

Doğa ve İnsan – 1

DOĞA VE İNSAN

19

1.

0°

23°27ı

23°27ı

X Y

Yukarıdaki haritada taralı olarak gösterilen X bölgesindeki halkın beslenmesinde balık çok önemliyken, Y bölgesindeki halkın beslenmesi pirince dayanmaktadır.

Bu durum iki bölgenin hangi yönden farklı olduğunun bir göstergesidir?

A) Nüfus yoğunluğu B) Yüzey şekilleri

C) Doğal çevre D) Gelir düzeyi E) Yağış rejimi

2. Yaşadığım yerde sıcaklık yıl boyunca yüksek ve hemen her gün yağmur yağar. İklim özellikleri yıl boyunca tarım faali-yetlerinde bulunmamıza olanak tanımaktadır. Bu nedenle ülkemdeki insanlar kış mevsimi için yiyecek hazırlamak diye bir çabaya gerek duymamaktadır.

0°

23°27ı

23°27ı

I

II

III V

IV

Bu kişinin yaşadığı yer yukarıdaki haritada numaralan-mış alanlardan hangisi olabilir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

3. Doğa ve insan arasında kesintisiz bir etkileşim vardır. Doğal unsurların bir kısmı Dünya genelinde etkiliyken, bir kısmı ise ancak belirli ortamlardaki insanları etkileyebilmektedir.

Aşağıdaki doğal kaynaklardan hangisinin etki alanının diğerlerine göre daha dar olduğu söylenebilir?

A) Toprak B) Hava C) Bitki örtüsü D) Yağış E) Volkanik dağlar

4.

0°

23°27ı

23°27ı

I

II

IIIV

IV

Yukarıdaki haritada numaralanmış taralı alanların han-gilerinde, doğal unsurlar insan yaşamını olumsuz yön-de etkilemektedir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV

D) II ve V E) IV ve V

5. Aşağıdakilerden hangisi bir doğal unsur sayılmaz?

A) Köprü B) Göl C) Ova

D) Mineraller E) Kaplıcalar

6. Doğal unsurların ve doğal olayların insan hayatı üzerinde çeşitli etkileri vardır.

I.

II.

III.

IV.

V.

Kar

Sıcaklık farkı

Gelgit dalgaları

Yağmur

Volkanik olaylar

Kış turizmineortam hazırlar.

Konutlarda ve sana-yide enerji tüketimini artırır.

Enerji tüketiminiazaltır.

Kar erimesini gecik-tirir.

Kıyı şeridinden ya-rarlanmayı kısıtlar.

Hava kirliliğine ne-den olur.

Sel, taşkın ve eroz-yona neden olabilir.

Dalga enerjisikaynağıdır.

Tarımsal faaliyetleridestekler.

Toprağın veriminiartırır.

Doğal olayveya unsur

OlumluEtkisi

OlumsuzEtkisi

Bu etkiler, insan hayatındaki yeri bakımından olumluluk ölçütüne göre gruplandırıldığında, yukarıdaki tabloda verilenlerden hangisi yanlış olur?

A) I B) II C) III D) IV E) V

239. Sınıf Coğrafya

23

1. Grönland'da yaşayan insanlar yıl boyunca kalın giysiler giy-mek zorundadır. Suudi Arabistan'daki insanlar da genellikle beyaz giysiler tercih etmektedir. Afrika'da ise insanlar nere-deyse yarı çıplak bir hayat sürmektedir.

Buna göre yeryüzünün farklı bölgelerindeki insanların giyim tarzlarının birbirine benzememesinin nedenleri neler olabilir?

(Puan………………)

Cevap

2. İlçemizdeki göle yakın bir yerde fabrika açıldı. Fabrikanın arıtma tesisleri yetersiz olduğu için göldeki balık türlerinin çoğu yok oldu. Ayrıca göl suyuyla sulanan bahçelerdeki ağaçlar da kurumaya başladı. Yapılan incelemeler toprakta kimyasal madde birikiminin tehlike sınırlarının üstüne çıktı-ğını göstermektedir.

Yukarıdaki parçada örneklendirilen beşeri faaliyetin hangi doğal ortamlara zarar verdiğini yazınız.

(Puan………………)

Cevap

3. • Kayaçlar • Kar • Deniz dalgaları

Yukarıdaki doğal unsur ve doğal olayların insan haya-tındaki olumlu ve olumsuz etkilerini açıklayınız.

(Puan………………)

Cevap

4. Tarım, hayvancılık, turizm, ulaşım, konut tipleri gibi in-san faaliyetleri üzerinde etkisi en fazla olan doğal un-sur hangisidir, neden?

(Puan………………)

Cevap

5. Biyocoğrayanın yararlandığı bilim dallarını maddeler halinde yazınız.

(Puan………………)

Cevap

T.C. …………………………………………………………………………… Lisesi

… /… Öğretim Yılı 9. Sınıf Coğrafya Dersi … Dönem ……Yazılı Soruları

Öğrencinin Adı / Soyadı: …………………………………

No: …… / Sınıfı:……… Aldığı Not: …………………

ÜNİTE YAZILI SORULARI DOĞA VE İNSAN

259. Sınıf Coğrafya

ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

25

DOĞA VE İNSAN

1. I. Litoloji II. Meteoroloji III. Kartoğrafya IV. Fizik V. Jeofizik

Yukarıdakilerden hangileri, klimatolojinin yararlandığı bilim dallarındandır?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV

D) III ve IV E) IV ve V

2.

0°

23°27ı

23°27ı

1

3

4

25

Yukarıdaki haritada numaralanmış alanlardan hangisin-de iklim koşulları insan yaşamı üzerinde olumlu etkiye sahiptir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3. Yerküre dört temel ortamdan oluşur. Her ortamda çok sayı-da doğal unsur ve olay vardır.

Buna göre, aşağıda verilen temel ortam ve unsur veya olay eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Atmosfer – Rüzgâr B) Litosfer – Toprak C) Hidrosfer – Buzullar D) Biyosfer – Ormanlar E) Hidrosfer – Yağış

4. Aşağıda verilen doğal unsurlardan hangisinin diğerleri-ne göre farklı bir ortamda yer aldığı söylenebilir?

A) Rüzgâr B) Nehir C) Artezyen

D) Yer altı suları E) Göl

5. İnsanın doğal çevre üzerindeki etkileri ile insan faaliyetleri arasında yakın bir ilişki vardır. Özellikle Sanayi Devrimi'nden sonra insanın doğal çevreye olan olumsuz etkilerinde hızlı bir artış başlamıştır.

Buna göre, Sanayi Devrimi'nden sonra hızlanan aşa-ğıdaki gelişmelerden hangisinin doğal çevre üzerinde olumsuz bir etkisinden söz edilemez?

A) Hızlı nüfus artışı B) Ulaşım ağının yaygınlaşması C) Şehirleşmenin hızlanması D) Milli parkların artması E) Doğal kaynak tüketiminin artması

6. Doğa ile insan sürekli etkileşim halindedir. Bu nedenle be-şeri ve ekonomik faaliyetlerin türü ve dağılışı üzerinde doğal çevrenin sunduğu olanaklar belirleyici bir öneme sahiptir.

Buna göre, aşağıdaki beşeri ve ekonomik faaliyetlerden hangisi üzerinde doğal unsurların etkisinin en az oldu-ğu söylenebilir?

A) Yağışın az olduğu ova ve platolarda toplu kır yerleşmele-rinin görülmesi

B) Ticaretin canlı, ekonomik faaliyetlerin yoğun olduğu yer-lerde ulaşımın gelişmesi

C) Kutuplara yakın yerlerde iglo denilen buz evlerin yapıl-ması

D) Orta Doğu ülkelerinin petrol rezervi yönünden stratejik öneme sahip olması

E) Ekvatoral kuşakta yüksek yerlerin yerleşmeye daha el-verişli olması

7. Aşağıdakilerden hangisi, biyocoğrafyanın yararlandığı bilim dallarından biri değildir?

A) Tıp B) Biyoloji C) Botanik

D) Zooloji E) Hidrojeloji