Sterkari innviðir aukinn árangur · Vegafjárfestingar hins opinbera sem hlutfall af...
Transcript of Sterkari innviðir aukinn árangur · Vegafjárfestingar hins opinbera sem hlutfall af...
Sterkari innviðir – aukinn árangur
Almar Guðmundssonframkvæmdastjóri SI
PPP verkefni – ábati og áhætturRáðstefna Deloitte og Samtaka iðnaðarins 24. ágúst
Hvað eru innviðir?
Félagslegir innviðir (e. Social infrastucutre), t.d. skólar og sjúkrahús
Hagrænir innviðir (e. Economic infrastructure), t.d. vegir og veitukerfi
Hönnun og uppbygging helstu innviða hefur mikil áhrif á hagþróun
Lífskjör og velmegun er þannig nátengd innviðum
Samkeppnishæfni Íslands oft verið tengd við trausta innviði
Sterkari innviðir
Á heimsvísu er brýn nauðsyn að styrkja innviði í samgöngum,
fjarskiptum og veitustarfsemi að mati OECD
Fjárfesting í innviðum styður við hagvöxt, eykur framleiðni og
bætir lífskjör
Hið opinbera getur ekki staðið eitt og sér undir nauðsynlegri
fjárfestingu í innviðum í gegnum samneysluna
Einkaaðilar geta brúað bilið og létt undir hinu opinbera
Nákvæmlega sama staða er uppi á Íslandi
Styrking innviða mun bæta árangur okkar
Uppbygging innviða er ekki hagstjórnartæki
Umfangsmiklar innviðafjárfestingar geta haft veruleg áhrif á efnahagslífið
Framkvæmdir geta bæði aukið á þenslu en líka dregið úr slaka allt eftir því hvernig
staðan er hverju sinni og umfangi framkvæmda
Undirbúnings- og framkvæmdatími innviðaframkvæmda er langur og erfitt að tímasetja
framkvæmdir m.t.t. efnahagsástands
Vafasamt að nota brýnar og arðbærar innviðafjárfestingar til að hafa bein áhrif á
hagsveifluna
Skýr langtímastefna þarf að vera fyrir hendi og uppbygging stöðug og jöfn
Hversu mikið er framlag innviða til hagkerfisins?
Lykilspurning sem ætti að móta stefnu og ákvarðanir
Uppbygging innviða hefur í grunninn tvíþætt áhrif:
Bein skammtímaáhrif – aukin umsvif samhliða framkvæmdum
Óbein langtímaáhrif – aukin framleiðni framleiðsluþátta (fólks og fjármagns)
Innviðafjárfestingar styðja við allar aðrar fjárfestingar og uppbyggingu
Skortur á innviðum takmarkar gjarnan fjárfestingar í öðrum greinum
Innviðir eru þannig undirstaða hagvaxtar og velferðar
Veikir innviðir leiða til þjóðhagslegs taps
Fjárfestingar í innviðum sem eru þjóðhagslega arðbærir leiða til mun meiri ábata
en kostnaðar við verkefnin
Framleiðni og fjárfesting
Framleiðni á hverja vinnustund á Íslandi er lág í alþjóðlegu samhengi
Framleiðnivöxtur á Íslandi hefur gefið eftir á síðustu árum
Skýrist m.a. af lágu fjárfestingastigi síðustu misseri.
Efnhagslífið á síðustu árum hefur verið drifið áfram að nýtingu auðlinda (ferðaþjónustu)
en ekki aukinni framleiðni vinnuafls og fjármagns
Forsenda þess að framleiðni fari vaxandi á ný:
Bætt menntun
Aukin nýsköpun
Aukin fjárfesting, þ.m.t. í innviðum
Vegakerfið
Flugvellir
Hafnir
Bandvídd –ljósleiðarar
FjarskiptiOrkuflutningar
og dreifing
Vatnsveitur
Skólp / fráveitur
Sorp
Helstu efnahagslegu innviðir
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20152016
Fjárfesting sem hlutfall af landsframleiðslu 1997-2016
Atvinnuvegafjárfestingar Íbúðafjárfestingar Opinber fjárfesting
Sögulegt meðaltal fjárfestinga af
landsframleiðslu er um 24%
Síðustu 7 árin hefur fjárfestingastigið
verið frá 12-16% af landsframleiðslu en
þokast nú loks í 20%.
Fjárfestingastigið er ennþá nokkuð lágt,
sérstaklega þegar kemur að opinberum
fjárfestingum
Fyrir unga þjóð eins og Ísland þarf
fjárfestingastigið vera yfir 20% af
landsframleiðslu til að tryggja eðlilegan
vöxt í framleiðslugetu
Heimild: Hagstofa Íslands
Afleiðingar lítillar fjárfestingar
60
70
80
90
100
110
120
130
140
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Fjármunaeign og afskriftir 1994-2014vísitala = 100 árið 2005
Magnvísitala fjármunaeignar Magnvísitala afskriftaHeimild: Hagstofa Íslands
Þegar afskriftir vaxa
hraðar en
fjárfestingar minnkar
fjármunaeign okkar,
þ.m.t. innviðirnir
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F 3F 1F
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20152016
Opinber fjárfesting sem hlutfall af landsframleiðslu 1997-2015
Opinber fjárfesting
Sögulega hefur opinber fjárfesting
verið á bilinu 4-5% af
landsframleiðslu
Síðustu 7 árin hefur
fjárfestingastigið verið á bilinu 2-
3% af landsframleiðslu
Það vantar því 1-2% af
landsframleiðslu á hverju ári upp í
eðlilega innviðafjárfestingu:
Það eru 20-40 milljarðar á ári
Skoðum dæmi:
Heimild: Hagstofa Íslands
Skoðum vegafjárfestingar sérstaklega
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vegafjárfesting 1998-2014 í milljónum króna á föstu verðlagi 2014
Vegafjárfesting á föstu verðlagi 2014Heimild: Hagstofa Íslands
Vegafjárfestingar eru líklega
dýrustu innviðirnir
Slíkar fjárfestingar hafa því miður
sveiflast með hagsveiflunni og
haldist í hendur við tekjur hins
opinbera.
Vegafjárfestingar hins opinbera
hafa heilt yfir farið minnkandi,
sérstaklega sem hlutfall af
landsframleiðslu
Skoðum dæmi:
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Vegafjárfestingar hins opinbera sem hlutfall af landsframleiðslu 1998-2014
Mikil þörf á vegafjárfestingum
Sögulega hafa opinberar fjárfestingar í
vegakerfinu verið á bilinu 1,5-2% af
landsframleiðslu
Síðan 2009 hefur hlutfallið verið undir 1%
Á sama tíma hefur umferð aukist mikið,
ekki síst með auknum
ferðamannastraumi.
Árlega vantar því a.m.k. 0,5% af
landsframleiðslu í vegafjárfestingar
Frá árinu 2009 nemur það um 60
milljörðum eða um 8,5 milljörðum árlegaHeimild: Hagstofa Íslands / útreikningar SI
Árið 2016 eykst umferð um 9% milli ára– á sama tíma er engin aukning í vegafjárfestingu
0,00%
0,50%
1,00%
1,50%
2,00%
2,50%
40000
45000
50000
55000
60000
65000
70000
75000
80000
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 * 2015 *2016
Vegafjárfesting og umferð 2005-2016
Samanlögð meðalumferð í maí á 16 mælistöðvum (v-ás) Vegafjárfesting sem hlutfall af landsframleiðslu (h-ás)
Heimild: Hagstofa Íslands og Vegagerðin*Vegafjárfesting 2015 og 2016 áætluð af SI
Samandregið
Fjárfestingar hafa verið litlar síðustu 7 ár
Fjárfestingarumhverfið hefur verið erfitt og fjárhagur hins opinbera bágborinn
Atvinnuvega- og íbúðafjárfesting er að ná sér á strik
Gróflega má ætla að uppsöfnuð fjárfestingarþörf síðustu ára sé 500 milljarðar
Þar af vantar um 120 milljarða í opinbera fjárfestingu...
... og yfir 60 milljarða í vegakerfið
Áætlanir um opinber fjármál benda þó ekki til að innviðafjárfestingar muni vaxa í takt við þörf
þörf er á fjölbreyttari möguleikum í fjármögnun fjárfestinga í innviðum
Styrking innviða mun auka árangur í formi aukinnar framleiðni og betri lífskjara