SİNİR SİSTEMİDicle Aras

Sinir, sinir sistemi, yapısı ve fizyolojik sınıflaması

Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

Sinir sistemi vücudun tüm aktivitelerini koordine eder.

Organizmanın içinde bulunduğu duruma ortama uyumunusağlar.

Sinir sistemi iç veya dış ortamdan aldığı uyarıları (stimulus)değerlendirir ve bunlara cevaplar (respons) verir.

3.9.2015 2

Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

Sinir sistemi ve endokrin sistem homeostasisi korumak içinsürekli birlikte çalışır.

3.9.2015 3

Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları

Hareketlerin istemli kontrolü sağlanır.

Omurilik reflekslerinin kontrolü sağlanır.

Hafıza ve öğrenme için gerekli deneyimlerin özümsenmesisağlanır.

3.9.2015 4

Sinir sistemi

İç ve dış ortamdan gelen uyarılar (impulslar) reseptörleraracılığıyla alınırlar.

Reseptörler belirli uyarıcılara karşı özelleşmiş organlardır.

Dış dünyadan alınan eksteroseptif duyular; ağrı, ıs, basınç,dokunma, gıdıklanma, görme, işitme, koku ve tat gibi duyulardır.

3.9.2015 5

Sinir sistemi

İç organlardan alınan interoseptif duyular ise; dolgunluk,gerginlik, açlık, susuzluk gibi organik duyulardır.

Kaslar, kirişler, eklemler, periost gibi oluşumlardan alınan derinduyulara ise proprioseptif duyular denir.

3.9.2015 6

Sinir sistemi

Sinir sisteminin yapı ve fonksiyon birimi nöron (neuron) yani sinirhücresidir.

Sinir sisteminde hücrelerin bir kısmı ise destek hücreleri olannörogliyalardır (neuroglia).

Nörogliyalar, nöronları korur, nöronların beslenmesine vemetabolizmasına yardımcı olur.

3.9.2015 7

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neuroglia

Görevleri ve özellikleri şunlardır;

1. Nöronları desteklemek ve korumak.

2. Nöral beslenmeyi sağlamak.

3. Nöral aktiviteye katılmak.

4. MSS’nin savunmasını sağlamak.

5. Uyarılabilme özelliği taşımazlar.

6. Organizmanın yaşamı boyunca mitoz bölünme özelliklerini korurlar.

3.9.2015 8

Sinir sistemi

SS’nin temeli nöronlardır.

Birkaç milyar nöron birbiriyle farklı şekilde bağlantılar kurarakMSS’yi oluşturur.

Hücre boyutları çok farklıdır.

3.9.2015 9

Sinir - Neuron

Neuronların görevleri şunlardır;

1. Uyarıları almak ve iletmek,

2. Bazı hücresel aktiviteleri başlatmak ve

3. Neurotransmitterleri ve diğer bilgi moleküllerini sentezleyipsalgılamak.

3.9.2015 10

Sinir - Neuron

Bir neuron üç bölümden oluşur. Bunlar;

1. Perikaryon (gövde)

2. Akson (uzantı)

3. Dendrit (uzantı)

3.9.2015 11

Sinir - Neuron

Sinir - Neuron

Sinir - Neuron

1. Perikaryon (hücre gövdesi, soma); burada organeller ve nukleusbulunur. Nöronların operasyon merkezidir.

Nöronun, çekirdeğini ve membran ile çevreli sitoplazmasınıiçeren ana bölümüdür.

Nukleus yuvarlak, büyük, sentrik yerleşimli ve ökromatikboyalıdır.

3.9.2015 14

Sinir - Neuron

Perikaryonda eksitatör ve inhibitör birçok sinir sonlanması vardır.

Uyarıcı özelliği vardır.

3.9.2015 15

Sinir - Neuron

2. Akson (sinir impulsunu diğer hücrelere ileten uzantı); tek veuzun olan sinir lifidir.

İmpulsu hücre gövdesinden diğer bir nörona, kasa veya bezegötürür.

3.9.2015 16

Sinir - Neuron

Bir sinir hücresinin yalnızca bir aksonu bulunur.

Ancak akson daha küçük dallara ayrılarak diğer sinirhücrelerinde, kaslarda veya organlarda sonlanabilir.

Aksonların boyu birkaç milimetreden bir metreye kadar farklılıkgösterebilir.

3.9.2015 17

Sinir - Neuron

Akson; distal kısmı dallanmış ve genişlemiştir. Buraya sinaptikyumru adı verilir.

Bu yumru nörotransmitter (neurotransmitter) salgılar.

Bu salgı kimyasal bir maddedir ve impulsu bir nörondan diğerineiletir.

3.9.2015 18

Sinir - Neuron

Periferik sinir sistemine ait nöronların aksonları içte myelin kılıf,dışta hücresel kılıf (schwann) ile sarılıdır.

Hücresel kılıf sinir hücresi yaralanmalarında önemli rol oynar.

Yalnızca schwann hücrelerinin çevrelediği aksonlar travmasonrası rejenere olabilirler.

3.9.2015 19

Sinir - Neuron

Büyük sinir lifleri (iskelet kaslarını uyaranlar gibi),akson miyelin kılıfı ile çevrilidir. Miyelin kılıf, büyükoranda yağ ve proteinden oluşur.

Myelin beyaz ve yağlıdır. Elektrik izolasyonu çokiyidir ve sinir impulsunu çok hızlı taşır.

Miyelin kılıf içeren sinir liflerine miyelinli,medullalı sinir lifi denir.

3.9.2015 20

Sinir - Neuron

Miyelin kılıfı sinir lifi boyunca devamlı değildir. Kesintilereuğrayarak sinir lifini segmentlere ayırır. Bu kesinti yerlerineRanvier boğumu denir.

3.9.2015 21

Sinir - Neuron

Myelin kılıfı aksonu çevredeki dokulardan izole eder ve sinirdekiuyarı iletimini hızlandırır, çünkü myelinli sinirlerde uyarı birboğumdan diğerine sıçrayıcı tarzda iletilir.

Myelinsiz sinirlerde ileti hızı 0.25 m/sn iken myelinli sinirlerde100 m/sn olabilir.

3.9.2015 22

Sinir - Neuron

3.9.2015 23

Sinir - Neuron

Beynin beyaz cevheri (substantia alba) ve omuriliğin beyazcevheri myelin sayesinde beyaz renkte görülür.

3.9.2015 24

Sinir - Neuron

3. Dendrit (uyarıları almak için özelleşmiş çok sayıdaki uzantı);hücre gövdesinden çıkan, bir veya birden fazla olabilen kısaliflerdir.

Periferden hücre gövdesine impuls getirirler. Reseptör göreviyaparlar.

3.9.2015 25

Sinir - Nervus

Sinir (nervus); bağ dokusu ile sarılmış aksonlar demetidir.

Sinir hücresinin gövdesi ve aksonun başlangıç kısmı gruplarhalinde birleştiğinde oluşan yapıya gangliyon (ganglion) denir.

Gangliyonların çoğu omuriliğin dışına yerleşmişlerdir.

3.9.2015 26

Sinir - Nervus

Santral sinir sisteminde akson demetlerine sinir yerine traktus(tractus) denir.

Santral sinir sisteminde gangliyonlara nukleus (nucleus) adıverilir.

3.9.2015 27

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

Nöronlar uzantılarının sayılarına göre dörde ayrılırlar. Bunlar;

1. Unipolar nöron; nöron gövdesinden tek uzantı çıkar.

2. Bipolar nöron; nöron gövdesinden bir akson bir dendrit çıkar.

3.9.2015 28

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

3.9.2015 29

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

3. Multipolar nöron; nöron gövdesinden bir akson birden çokdendrit çıkar.

4. Psödounipolar nöron; nöron gövdesinden tek uzantı çıkar.Ancak bu uzantı daha sonra ‘’T’’ şeklinde ikiye ayrılır.

3.9.2015 30

Sinir – Uzantılarına göre neuronlar

3.9.2015 31

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

Nöronlar fonksiyonlarına göre de üç grupta incelenirler. Bunlar;

1. Motor nöronlar,

2. Duyu nöronları ve

3. İnter nöronlardır.

3.9.2015 32

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

1. Motor (efferent) nöronlar; santral sinir sisteminde merkezdeoluşan motor uyarıları organlara iletirler.

Kas hücreleri, endokrin ve ekzokrin bezler gibi effektör organlarıkontrol ederler.

3.9.2015 33

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

2. Duyu (afferent) nöronları; periferdeki reseptörlerden aldıklarıduyu impulslarını santral sinir sistemindeki duyu merkezlerinetaşırlar.

3.9.2015 34

Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar

3. İnter nöronlar; nöronlar arasındaki bağlantıyı ve iletişimisağlayan nöronlardır.

3.9.2015 35

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

İki neuron arasındaki bağlantıya sinaps denir.

Sinapslar bir nörondan diğerine uyarı iletirler.

3.9.2015 36

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Sinir impulsunun iletildiği özelleşmiş yapılardır.

Nöronların veya diğer efektör hücrenin membran potansiyelinideğiştirerek işlev görür.

3.9.2015 37

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Sinapslar;

Akso-dendrit; aksonla dendrit arasında,

Akso-somatik; aksonla soma arasında,

Akso-aksonik; iki akson arasında veya

Dendro-dendrit; iki dendrit arasında olabilir.

3.9.2015 38

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

3.9.2015 39

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Sinaptik düğümler, bilginin nöronlar arasında taşınmasındaönemli rol oynarlar.

Uyarıyı sinapsa getiren ilk nöron Pre-sinaptik, diğeri ise Post-sinaptik nöron adını alır.

3.9.2015 40

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

3.9.2015 41

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Sinapslarda impuls iletimi elektriksel veya kimyasal yollarla olur.

Elektriksel sinapslarda impuls iletimi çok daha hızlıdır.

Kimyasal sinapslarda impuls iletimi nörotransmitterleraracılığıyla gerçekleşir.

3.9.2015 42

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Presinaptik membran; sitoplazması mitokondri, sinaptik veziküliçerir.

Sinaptik veziküllerde nörotransmitter bulunur.

Bu veziküller genellikle somada yapılır.

3.9.2015 43

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Aksiyon potansiyeli presinaptik membrana ulaşınca voltaj kapılıCa2+ kanalları açılır.

Kalsiyum hücre içine girer. Sinaptik veziküller presinaptikmembran ile kaynaşır ve nörotransmitter ekzositoz ile sinapsaralığına verilir.

3.9.2015 44

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Postsinaptik membran; postsinaptik hücre membranınınkalınlaşmış bölümüdür.

Nörotransmitter reseptörlerini taşır.

Nörotransmitter reseptöre bağlanınca iyon kanalları açılır ve bazıiyonlar hücre içine girer.

3.9.2015 45

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Bir stimulus postsinaptik membranda depolarizasyona nedenoluyor ve aksiyon potansiyelini başlatıyorsa eksitatör (uyarıcı)olarak adlandırılır.

Postsinaptik potansiyel hiperpolarizasyona neden oluyorsainhibitör (baskılayıcı) postsinaptik potansiyel olarak adlandırılır.

3.9.2015 46

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Bir nöronun ateşlenmesi için gerekli minimal elektrik düzeyineuyarı eşiği denir.

Hiperpolarite, dinlenik membran potansiyelini kuvvetlendirerekaksiyon potansiyelinin oluşmasını engeller.

3.9.2015 47

Sinir – Sinapslar (synapsıs)

Yeterli Na+ iyonunun hücre içine geçişi aksiyon potansiyelioluşturur.

K+ ve Cl- iyonları ise istirahat membran potansiyelini artırır.

Yani hiperpolarite oluşur ve nöronun uyarılması engellenir.

3.9.2015 48

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter

Sinyal molekülleridir.

İki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı sağlayan kimyasal birmaddedir.

Presinaptik bölgede sentezlenir ve veziküllerde depolanır.Elektrik uyarısı geldiğinde parçalanan vezikülden ekzositozyoluyla sinaptik aralığa gider.

3.9.2015 49

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter

Yeni nörotransmitter sentezi için O sistemi tarafından üretilenATP’ye ihtiyaç duyulduğundan sinaptik düğümlerde mitokondride bulunur.

Nörotransmetter az miktarda depo edildiğinden süreklisentezlenmelidir.

3.9.2015 50

Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter

Postsinaptik membranda özgül reseptörlere bağlanannörotransmitterler uyarıcı veya inhibitör etki oluştururlar.

Gamma amino bütirik asidin (GABA), taurin, alanin ve glycineinhibitör nörotransmitterlerdir.

Glutamik ve asparik asitler ise uyarıcı etkisi olannörotransmitterlerdir.

3.9.2015 51

Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar

Sinaptik aralığa gelen her stimulus tek başına post-sinaptiknöronu etkileyecek kadar kuvvetli olmayabilir.

Ancak birçok pre-sinaptik terminalden aynı anda veya kısa birsüre içerisinde arka arkaya alınan stimuluslar birikir ve post-sinaptik nöronda eksitasyon veya inhibasyona neden olurlar.

3.9.2015 52

Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar

Birçok stimulusun bu toplu etkisine spatial (çok sayıda uyarı)sumasyon denir.

Ayrıca aynı pre-snaptik terminalden 15 sn aralılarla deşarjoluşturmaya yeterli uyarılar gelirse ve bunlar sayıca çok fazla veyeteri kadar kuvvetliyse aksiyon potansiyeli (sinir uyarısı) oluşur.

3.9.2015 53

Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar

Buna da temporal (dalga) sumasyon denir.

3.9.2015 54

Sinir Sistemi – Morfolojik Sınıflama

Sinir sistemi iki ana bölümde incelenmektedir. Bunlar;

1. Santral (Merkezi) sinir sistemi (systema nervosum centrale) ve

2. Periferik sinir sistemi (systema nervosum perifericum) olarak iki anagruba ayrılır.

3.9.2015 55

Sinir sistemi – Fizyolojik Sınıflama