Slim produceren in 2020 Disruptief met robots Slimme ...
Transcript of Slim produceren in 2020 Disruptief met robots Slimme ...
VISION & ROBOTICS
JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014
Slim produceren in 2020
Disruptief met robots
Slimme beveiligingscomponenten
Future ready
02WWW.FANUC.EU
One supplier, infi nite opportunities
FANUC is, met drie productgroepen, de enige onderneming in haar sector die alle belangrijke componenten zelf ontwikkelt en produceert. Elk detail, zowel de hardware als de software, wordt in een geoptimaliseerde keten beheerd. Dat leidt tot een superieure functionele betrouwbaarheid en het vertrouwen van tevreden klanten wereldwijd.
The colour of automation.
MAD-00326-FEC-3_division_230x295.indd 1 01/12/2014 12:43:17
03
ColofonVision & Robotics is hét vakblad over automatise-
ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie
door specialisten in robotica en visionsystemen.
JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014
Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending
geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.
UITGEVER
Jos Raaphorst, FenceWorks BV
T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]
Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV
T: 06 51 28 20 40, E: [email protected]
REDACTIE
Liam van Koert, The Text Factory
Ab Muilwijk, FenceWorks
T: 06 17 58 82 65, E: [email protected]
REDACTIERAAD
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
Martin van der Have, RAB en ABB
Hans Lenos, lenosonline.info
Wim Hoeks, NTS groep
VORMGEVING
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
DRUK
Grafia Media Groep
POSTADRES REDACTIE
Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer
ABONNEMENTEN
T: 079 - 500 05 59
ADVERTENTIE-EXPLOITATIE
Mike de Jong
T: 06 - 10 82 59 93
AAN D IT NUMMER WERKTEN MEE
Wouter Hoeffnagel, Peter Vermeulen, kennispartner NEN
Column
Onlangs zaten er 15 vakbonden uit
11 landen in Brussel bij elkaar.
Ze zijn bezig met een strijdplan be-
denken tegen een startup die de
wereldwijde taxibranche van het ene op het andere moment volledig
op zijn kop heeft gezet. Het idee van Uber was simpel. Door taxichauf-
feurs middels een app rechtstreeks in contact te brengen met reizi-
gers, werd het bestellen van een taxi wel heel eenvoudig. De taxicen-
trale was in één klap overbodig en ook particulieren gingen zich in de
taximarkt mengen. ‘Oneerlijke concurrentie!’, schreeuwt de branche.
In Nederland gaf de rechter de branche gelijk en ook in andere landen
lopen rechtszaken. Ten aanzien van het controversiële product Uber-
pop hebben ze misschien een punt: particuliere chauffeurs hebben
geen vergunning. Aan de andere kant heeft ook Uber een punt dat het
helemaal geen vervoersbedrijf is. Ze bouwen een community van
chauffeurs en reizigers. Waarom zouden zij Überhaupt een rijbewijs
hoeven te hebben?
Het is al lang geen voorbode meer van het tijdsgewricht waarin we
zijn beland. Natuurlijk heeft de taxibranche gewoon liggen slapen. Ze
hadden al lang zelf met een platform moeten komen. Maar blijkbaar
was het binnen streng afgebakende koninkrijkjes lastig iets dergelijks
te organiseren. Er was een buitenstaander nodig om van de grond te
krijgen waar de reiziger al jaren op zat te wachten. Overigens gaat dat
Europese platform vanuit de branche zelf er dan toch komen. Maar
wellicht is het met de komst van deelplatformen als Snapcar (een auto
lenen) en Blablacar (met iemand meerijden) wel mosterd na de maal-
tijd. De maakindustrie is niet immuun voor vergelijkbare Übernames
door nieuwkomers. En wie struisvogelt staat morgen in zijn hemd.
Waarom? In de vorige Vision & Robotics had ik het in het artikel over
‘het robothuis’ al even over SMAC. Het staat voor Social, Mobile, Ana-
lytics en Cloud. Uiteraard mogen in deze context termen als crowdfun-
ding, 3dp, robotics en smart products niet ontbreken. Deze turbulente
soep van trendy ingrediënten is een potente voedingsbodem voor
disruptieve startups. We zullen er nog veel zien. Hun verschijnings-
vorm is divers. Maar een aantal dingen hebben ze gemeen. Zo zijn ze
klein en wendbaar. Toch krijgen ze snel grote dingen van de grond. Ze
maken efficiënt gebruik van de krachtige ‘open source’ middelen die
voorhanden zijn. En binnen hun community is snel de juiste expertise
gevonden. Aansluiting bij de gebruiker en de time to market van hun
producten is ongekend. Wie de ‘Ubers’ van de maakindustrie worden?
De nabije toekomst zal het leren. Maar deze speciale eindejaarsuit-
gave geeft in ieder geval de handvatten om zelf een gooi naar deze
titel te doen.
The Age of Disruption
LIAM VAN KOERT
KUKA robots verhogen de winstmarge van machine
gereedschappen. Geautomatiseerd laden en ontladen
verhoogd zowel de kwaliteit als de kwantiteit van
het gemaakte werkstuk. Kwaliteitsvolle Duitse robots:
Onze passie is het vinden van innovatieve oplossingen
om zelfs de meest complexe automatiseringsprocessen
eenvoudig te maken.
Ontdek de wereld van KUKA
in machining: www.kuka.be
KUKA Automatisering + Robots N.V. Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen België, Tel.: +32(0)11/51.61.60, [email protected], www.kuka.be
Automatiseer intelligent!
Perfectioneer de kwaliteit. Maximaliseer uw productiviteit.
Beladen onze robots binnenkort ook uw machines?
KUKA robots verhogen de winstmarge van machine
gereedschappen. Geautomatiseerd laden en ontladen
verhoogd zowel de kwaliteit als de kwantiteit van
het gemaakte werkstuk. Kwaliteitsvolle Duitse robots:
Onze passie is het vinden van innovatieve oplossingen
om zelfs de meest complexe automatiseringsprocessen
eenvoudig te maken.
Ontdek de wereld van KUKA
in machining: www.kuka.be
KUKA Automatisering + Robots N.V. Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen België, Tel.: +32(0)11/51.61.60, [email protected], www.kuka.be
Automatiseer intelligent!
Perfectioneer de kwaliteit. Maximaliseer uw productiviteit.
Beladen onze robots binnenkort ook uw machines?
In dit nummer
Slim produceren in 2020 08
FieldLabs: maak er gebruik van! 12
Disruptief met Robots 14
Trends in de wereld van IP-camera’s 16
Componenten om slim te beveiligen 18
Rise of the robots 21
Vision-applicaties beter bereikbaar 24
Airbus bouwt fabriek van de toekomst 26
De kracht van vormherkenning 28
Een blik in de kristallen bol 30
Is Uw robot al geautomatiseerd? 32
Energie besparen met vacuümgeneratoren 34
Tijd voor nieuwe definities 36
3D-analyse voorkomt onterechte afkeur 38
Rubrieken
Redactioneel 03
Colofon 03
Nieuws 06
Nieuws 40
Cyber security 42
Inhoud 05
14
8
18
December | VISION & ROBOTICS
Nieuws06
De Altura-systemen van Aerialtronics differen-
tiëren zich op gebied van betrouwbaarheid,
stabiliteit en veelzijdigheid. Door de kennis en
expertise van Bosch Security Projects en Ae-
rialtronics te bundelen, zijn beide bedrijven in
staat de markt te voorzien van een drone van
topkwaliteit voor diverse toepassingen. Drones
worden steeds vaker ingezet voor een diversiteit
aan activiteiten, ook voor beveiliging. Door de
onbemande luchtvaartsystemen van Aerialtro-
nics te voorzien van een hoogwaardige profes-
sionele bewakingscamera van Bosch zijn drones
uitermate geschikt om te gebruiken bij beveili-
gingstaken. De ingebouwde camera’s zijn dag/
nachtcamera’s, die zowel overdag als ’s nachts
door de hoge lichtgevoeligheid uitstekende
prestaties leveren. Additioneel kan een actieve
infraroodstraler worden ingebouwd voor situa-
ties waarin zeer weinig tot geen omgevingslicht
aanwezig is. “Het voordeel van drones is dat zij
uiterst flexibel en snel kunnen worden ingezet,
doordat ze klein en mobiel zijn. Door een drone
opnames te laten maken van een volledig ter-
rein of een bepaalde situatie, beschikt men over
actuele beelden die bijdragen aan de veiligheid
van een incident. Drones zijn vele malen veili-
ger, goedkoper en sneller in gebruik dan bijvoor-
beeld de inzet van helikopters”, zegt Robin van
de Putte, eigenaar van Aerialtronics.
BOSCH SECURITY PROJECTS IS EEN STRATEGISCHE SAMENWERKING AANGEGAAN MET AERIALTRONICS MET
HET OOG OP HET INZETTEN VAN VIDEODRONES VOOR HET VERBETEREN VAN DE VEILIGHEID. AERIALTRONICS
ONTWIKKELT EN PRODUCEERT AL GERUIME TIJD HOOGWAARDIGE DRONES.
Videodrones ter verbetering van de veiligheid
Amazon gaat tijdens de feestdagen duizenden robots inzetten om bestellingen van klanten te verwerken.
Dankzij de robots kunnen medewerkers driemaal zo productief werken en hoeven minder grote afstanden
af te leggen van Amazon. Dit meldt de Wall Street Journal. De robots zijn actief in de warenhuizen van de
webshop, waar zij over de vloer onder schappen doorrijden en barcodes scannen. Zodra het schap met het
juiste product is gevonden wordt het volledige schap opgetild en vervoerd naar een medewerker, die de juiste
producten uit het schap haalt. De productiviteit van medewerkers wordt dankzij de robots aanzienlijk vergroot.
Voor de komst van de robots kon een medewerker per dag gemiddeld 100 producten verzamelen voor klan-
ten. Met de robots is dit aantal vergroot tot 300 producten. Amazon omarmt robots in een hoog tempo. Het
bedrijf had zes maanden geleden nog zo’n 1.000 robots in gebruik. Eind dit jaar moet dit aantal zijn vergroot
tot bijna 10.000 stuks. De robots zijn ontwikkeld door Kiva Systems. Dit bedrijf werd in 2012 door Amazon
overgenomen.
Amazon-medewerkersproductiefdoor robots
Nieuws
Robots kunnen voor allerlei serieuze doeleinden worden ingezet. Denk
hierbij aan robots in productiefaciliteiten, de gezondheidszorg of winkels.
Er zijn echter ook robots die een stuk minder serieus van aard zijn. Een
voorbeeld is Mousr. Mousr is een robot die is ontworpen om het ultieme
speeltje voor katten te zijn. De robot moet de aandacht van een kat uren
vasthouden door als prooi door de kamer te schieten. Er bestaan meer
kattenspeeltjes die prooidieren nadoen. Het grote verschil zit hem echter
in de aanpak. Waar veel alternatieven bewegingen uitvoeren waar de kat
op moet reageren, reageert Mousr juist op de bewegingen van de kat. De
robot trekt allereerst de aandacht van de muis door willekeurige en on-
voorspelbare bewegingen te maken. Zodra de kat reageert detecteert de
robot dit met behulp van sensoren, waarna Mousr inspeelt op het gedrag
van de kat.
Mousr is nog volop in ontwikkeling en wordt gemaakt door David Jun,
Michael Friedman en Dave Cohen van het bedrijf Petronica uit Urbana
Illinois in de Verenigde Staten. De ontwikkelaars van de robotmuis hebben
het project op Kickstarter gezet in de hoop voldoende geld op te halen om
Mousr op de markt te kunnen brengen. Petronica denkt hiervoor 100.000
dollar nodig te hebben.
Robotmuis Mousr moet ultieme kattenspeeltje worden
07Nieuws
Romias, specialist op het gebied van productieautomatisering voor metaal-
en kunststofbewerkingsmachines, heeft een verplaatsbare robotcel ont-
wikkeld om de productbelading aan DMU60 bewerkingscentra te kunnen
automatiseren. Deze 5-assige bewerkingscentra, waarvan een groot aan-
tal bij Nederlandse toeleveranciers is geïnstalleerd, is zeer geschikt voor
onbemande productie. Vanuit de vraag uit de markt naar een standaard
systeem dat ook overdag bemand kan worden ingezet, heeft Romias een
speciale uitvoering van haar standaard Compact10 robotcel ontwikkeld die
eenvoudig naast de DMU60 kan worden verplaatst.
De Compact10 robotcel voor DMU60 bewerkingscentra biedt met 3 lades
een ruime capaciteit voor werkstukken van 30 x 30 mm tot maximaal 250
x 250 mm. De capaciteit is ruim voldoende om de niet werkbare uren
tijdens de avond en nacht onbemand te benutten. Sterk punt van de Com-
pact10 robotcel van Romias is dat de cel op een geleiding is geplaatst,
waarover de cel eenvoudig handmatig naast de machine kan worden ver-
plaatst. Daarmee kan de machine voor enkelstuks en kleine series overdag
stand-alone worden ingezet. De robotbeladingcel wordt geprogrammeerd
met de praktische en eenvoudige dialoog (Romias-MI) besturing met touch
screen bediening, waarmee de gehele cel binnen enkele minuten omge-
steld kan worden.
Knightscope lanceert de ro-
botische beveiliger Knight-
scope K5. De robot bewaakt
ruimtes en objecten, waar-
bij met behulp van allerlei
sensoren in real-time data
wordt verzameld over de
omgeving.
De robot is voorzien van al-
lerlei sensoren om data te
verzamelen. Denk hierbij
aan vier camera’s waarmee
de robot alle kanten tege-
lijkertijd in de gaten kan
houden, maar ook aan GPS,
microfoons, een laser-geba-
seerde tool om afstanden te
bepalen en een weermoni-
tor. Deze sensoren worden
gecombineerd om een zo
volledig mogelijk beeld te
creëren van de omstandig-
heden op locatie.
De K5 analyseert de gege-
vens die met behulp van de
sensoren wordt verzameld
in real-time. Aan de hand
van deze analyse wordt
een waarschuwingsniveau
toegekend aan de data. Dit
niveau bepaalt of de robot
alarm slaat bij de eigenaar
en opsporingsinstanties. De
robot is 1,52 meter hoog en
weegt 136 kilogram.
Knightscope wil met de K5
misdaadcijfers met 50%
gaan verlagen, wat op zijn
minst een ambitieus doel
genoemd kan worden. De
robot moet beveiligers in
ieder geval gaan ontlasten,
aangezien zij alleen in actie
hoeven te komen zodra de
robot alarm slaat.
Knightscope werkt aan robotische beveiliger
Verplaatsbare robotcel voor DMU60 bewerkingscentrum
0808 Industry 4.0
Slim produceren in 2020
WELKE ROL SPELEN VISION EN ROBOTICA IN INDUSTRY 4.0?
ER ZIJN NOGAL WAT LEZINGEN DIE HET
INDUSTRY 4.0-ONDERWERP BIJ DE KLADDEN
PAKKEN. HYPE OF NIET, OP DE SLIMME PRODUCTIE-
PLEK ZAL HET ER HEEL ANDERS AAN TOE GAAN DAN NU. OOK
DAT VISION EN ROBOTICA HIERBIJ EEN SLEUTELROL ZULLEN VERVULLEN
STAAT ALS EEN PAAL BOVEN WATER.
Teks
t: L
iam
van
Koe
rt
09Industry 4.0
Nog niet zo lang geleden kreeg minister Kamp
een actieagenda aangeboden. Actieagenda
Smart Industry om precies te zijn. Als Neder-
land hebben we namelijk bedacht dat dat een
veel betere term is dan Industry 4.0, die veel
te Duits aan doet. En waarom zou je dezelfde
taal willen spreken als je belangrijkste han-
delspartner? Dat komt toch niet eigenwijs over?
Tot zover een van de meest gehoorde bezwa-
ren over de Actieagenda. Want wellicht is het
verstandiger onze aandacht snel naar de in-
houd te verleggen. Snel, omdat die stip aan de
horizon in no-time een blinde vlek van flinke
proporties kan zijn.
KvK-offensiefDat het de overheid wel menens is met Smart
Industry blijkt uit een presentatie van Tom
Brouwers van de Kamer van Koophandel.
Beide heren gaan niet zo zeer de technische
diepte in, maar wil vooral dat het onderwerp
bij het grote publiek gaat leven. Uiteraard
bevat de presentatie een vogelvlucht van de
bekende elementen: een steeds meer ver-
bonden wereld waarin de gebruikelijke hië-
rarchische (netwerk)structuren evolueren naar
zelforganiserende systemen. Sensoren praten
niet met een master, maar met hun buurman
en het product weet zelf welke route hij het
beste door de fabriek kan afeggen. Dit alles
om het door de consument bedachte product
van ‘seriegrootte 1’ door zijn eigen unieke
keten te trekken. Pull in plaats van push dus.
De uitgangspositie voor Nederland voor een
dergelijk vergezicht dat eigenlijk voorbij 2020
ligt, is uitstekend. We zijn lang niet zo hiërar-
chisch als onze oosterburen en hebben een
cultuur van samenwerken. Daarnaast behoort
onze IT-infrastructuur tot de beste ter wereld.
Al met al zijn we dus een behoorlijk verbonden
volkje. Maar om dit in een slimme industrie te
gelde te maken voor een betere concurrentie-
positie, dan moeten alle bedrijven, groot en
klein, zich er van bewust zijn dat de wereld
zoals we die nu kennen hoe dan ook op zijn
kop gaat. En willen we in de voorhoede van de
vierde industriële revolutie lopen, dan zullen
we met de billen bloot moeten. Want wie de
keten echt wil integreren moet in zijn samen-
werking open en transparant zijn. Dit laatste is
dan weer niet zo gemakkelijk. Mensen blijven
mensen. En delen is prima, mits ik er maar be-
ter van word dan jij.
Bouws bepleit dan ook een flinke campagne
voor meer bewustwording. “Alle randvoor-
waarden en technologie is in Nederland aan-
wezig. Nu moet het vooral tussen de oren van
de bedrijven gaan zitten dat het geen kwestie
is van wel of niet willen. De slimme fabriek
komt er aan. En omdat hij veel flexibeler, snel-
ler en efficiënter is kan je de boot maar beter
niet missen.”
FieldLabsNaast de bewustwordingscampagne gaat de
overheid aan de slag met zogenoemde Field-
labs. In deze proeftuinen moeten bedrijven in
staat worden gesteld om ‘fit for future’ produc-
ten in de praktijk te testen, zonder zelf allerlei
dure machines te hoeven aanschaffen. Uiter-
aard wordt er in de FieldLabs ook onderzoek
gedaan en krijgt de slimme samenwerking
tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven ver-
der handen en voeten.
“In de FieldLabs staat een aantal slimme prin-
cipes centraal”, licht Bouws de agenda toe.
“De actieagenda noemt in het bijzonder zero
defect manufacturing, flexibele productie,
ketensamenwerking, customer intimacy en
waardecreatie op basis van big data. Het zijn
stuk voor echte Smart Industry onderwerpen
waar een vertaalslag naar de praktijk gemaakt
moet worden. Hier is een grote rol weggelegd
voor een aantal kerntechnologieën als vision,
robotica en 3D printen.”
Voor het maken van de Actieagenda Smart In-
dustry bleek er geen te kort aan animo voor de
FieldLabs. In korte tijd zijn maar er maar liefst
50 Fieldlab-voorstellen uitgewerkt. Maar om-
dat het de overheid menens is en het met de
agenda een vliegende start wil maken – de tijd
dringt – zij tien FieldLabs geselecteerd om nog
dit jaar aan de start te verschijnen (zie pagina
12). In 2015 is het de bedoeling dat het aantal
FieldLabs flink wordt uitgebreid.
MuziekmodelOm aan te tonen dat het in de gedigitaliseerde
en verbonden wereld van Smart Industry niet
alleen om technologie gaat, noemt Bouws
een industrie die al langer met de gevolgen
van deze ingrediënten te kampen heeft: de
muziekindustrie. “We kunnen inmiddels wel
stellen dat de CD zijn tijd als belangrijkste
geluidsdrager wel heeft gehad en streaming
de nieuwe norm is geworden. De platenla-
bels, maar ook de singer-songwriters moeten
maar zien hoe ze hierop reageren. Wat doe je
als liedjesschrijver als je maar een paar cent
voor jouw liedje krijgt en alle inkomsten voor
optreden en merchandise naar de uitvoerende
010010
artiest gaan?” Pasklare antwoorden hierop
heeft Bouws niet. Maar hij voorspelt dat het-
zelfde gaat gebeuren met een hoop zaken die
we nu nog als fysiek product zien. Een was-
machineknopje bijvoorbeeld. Bouws: “De was-
machineleverancier hoeft geen bergen aan
verschillende knopjes meer op voorraad te
houden. Deze kunnen prima worden geprint,
wat kosten en service ten goede komt. Maar
wat gaat er gebeuren als de consument voor
minder dan 1000 euro zelf een 3D-printer aan-
schaft? Het knopje is dan ineens software; een
digitale verschijningsvorm van intellectueel ei-
gendom, met alle gevolgen van dien.”
Vision & Robotics 4.0De Smart Industry agenda noemt robotica spe-
cifiek als een kerntechnologie waar we mee
aan de slag moeten. Dit zowel op het gebied
van de ontwikkeling van nieuwe technolo-
gie, maar ook zeker op het gebied van kennis.
Want hoeveel mensen zijn er in de industrie
echt in staat een zesassige robot te program-
meren? Juist. Veel te weinig. Daarnaast kunnen
we – helemaal wanneer we de term robotica
iets ruimer nemen – tal van typische Industry
4.0 toepassingen bedenken. Natuurlijk komen
mens en robot steeds meer zij aan zij te wer-
ken en komt er een tijd dat hij zelf op eigen
houtje even naar een andere productielijn
‘wandelt’ omdat een nieuw product daar zo
meteen zijn hulp nodig heeft. Maar wat als we
ook de drone een robot noemen? In de wereld
van de slimme productie zullen deze het land
van de boer continu in de gaten houden , zodat
hij het maximale uit elke vierkante centime-
ter grond kan halen en ook zijn machines een
uniek perspectief kan geven. Hoe beter het
zicht, hoe beter de informatie, hoe beter de
beslissingen. En in een productiewereld waar
seriegrootte 1 werkelijk een feit is en elk pro-
duct er anders uitziet – iets wat in sommige
sectoren als de agro-food eigenlijk al het geval
is – is ook vision een waardevol flexibel stuk
gereedschap.
Mobieltje?!Dat de vooruitgang maar doordendert en op
niemand wacht werd nog eens duidelijk tij-
dens een klein experiment. “Wie had er in
2000 al een mobieltje?”, vraagt Bouws tijdens
zijn presentatie. Een zeer klein aantal steekt
zijn hand op. Een filmpje toont vervolgens hoe
men rond die tijd over mobieltjes dacht. Ieder-
een die werd aangesproken zag er het nut niet
van in en wilde zelfs helemaal niet bereikbaar
zijn. “Als iemand me wil bereiken, dan stuurt
hij maar een brief”, was toen nog een vrij nor-
male reactie. Dat was de start van ons nieuwe
millennium. En de camera die vier jaar daarna
de ruimte in ging om Rosetta van ogen te voor-
zien? Die kostte meer dan honderd miljoen
dollar en heeft nog steeds een resolutie van
4 megapixels. Inmiddels zijn er ontelbare mo-
bieltjes met een tienvoudige resolutie op de
markt. Wat dit soort getallen betekenen? Op
kosmische schaal zijn de afstanden nog steeds
enorm. Maar hier op aarde komen zowel tijd
als ruimte steeds dichter bij elkaar.
Industry 4.0
• productiegroei groter dan gemiddeld in Ne-
derland (11% vs 6%) • bovengemiddelde
bijdrage aan de export van Nederland • ar-
beidsproductiviteit hoger dan de Nederland-
se economie als geheel (105 duizend vs 82
duizend euro per werkzame persoon) • ruim
40% van de totale Nederlandse investerin-
gen in kapitaalgoederen • innovatie-aandeel
hoger dan gehele bedrijfsleven (50% vs 38%)
'De Smart Industry agenda noemt robotica specifiek als een kerntechnologie waar we mee aan de slag moeten'
NIEUWSGIERIG NAAR DE LAATSTEDIGITALE INNOVATIES VOOR DE ZORG?
De zorgsector ontwikkelt zich in razend tempo. Nieuwe digitale werkproces-sen, nieuwe applicaties, het gebruik van de cloud, de opkomst van mobiele apparaten, Big Data, privacy-issues, de almaar voortgaande integratie van informatie - het is maar een greep uit de vele digitale ontwikkelingen waar zorgprofessionals, bestuurders en innovaties dagelijks mee te maken heb-ben. Hoe houdt u overzicht? En hoe krijgt u inzicht in de gevolgen voor uw organisatie?Het internetplatform Digitalezorg.nl helpt al jaren om bij te blijven rond alle relevante ontwikkelingen. Om de zorgsector hierbij nog beter te kunnen helpen, hebben de stichting Digitalezorg.nl en uitgeverij FenceWorks het Digitalezorg.nl Magazine gelanceerd. Hierin vindt u visies, achtergronden, productbesprekingen, columns, interviews en nog veel meer.
Neem dan nu een (gratis) abonnementop het magazine van Digitalezorg.nl
Interesse in een gratis abonnement? Ga naar www.digitalezorg.nl/digitale/magazine/
eHealth-monitor 2014:
Nederland scoort goed
Magazine over innovatie en ICT in de zorg Jaargang 1 • Nr. 3 • www.digitalezorg.nl
Magazine
Nieuwe jeugdhulp vraagt om innovatieve oplossingen en actie Proefproject levert
snel uitslagen en gevalideerde data
Flexibele capaciteit voor Erasmus MC
012
Campione: 100% voorspelbaar onderhoud in de chemische sectorRadicaal doel: Onderhoud voor chemiebedrij-
ven 100% voorspelbaar maken, waardoor de
productiviteit, beschikbaarheid en veiligheid
van productiemiddelen significant worden ver-
beterd, tegen lagere kosten.
Dit FieldLab helpt bedrijven om real-time infor-
matie te verzamelen en te analyseren over de
staat van hun productie-infrastructuur om on-
derhoud op tijd te kunnen uitvoeren (in plaats
van te vroeg zoals bij planmatig onderhoud of
te laat zoals bij correctief onderhoud). Door
100% voorspelbaar onderhoud zullen de on-
derhoudskosten in de chemiesector fors wor-
den verlaagd en zal de output van fabrieken
toenemen. Trekker: World Class Maintenance.
Smart bending factoryRadicaal doel: Wereldwijd innovatie-toonbeeld
worden in maatwerk voor de metaalindustrie
om kleine series 25% goedkoper en 5 keer
sneller op de markt te brengen.
Binnen het project wordt een fysieke ultra-
moderne fabriek op het gebied van metaal-
bewerking opgezet, waarin bedrijven kennis,
ervaring en middelen met elkaar delen en
bewerkingsprocessen gezamenlijk exploite-
ren. Via internet kunnen klanten volledig ge-
digitaliseerd producten bestellen, waarvan
de kosten van één product gelijk zijn als ware
het een product uit een serie van 500 stuks.
Hierdoor worden de totale kosten over de le-
vensduur van het product verlaagd, bedrijfs-
processen versneld, en wordt materiaalbespa-
ring gerealiseerd en de concurrentiepositie van
deelnemende bedrijven verhoogd. Trekkers:
247TailorSteel, CO2BO.
Region of smart factories Noord-Oost NederlandRadicaal doel: Foutloze productie en ‘First Time
Right’ product- en procesontwikkeling leiden
tot een succesvolle vraaggestuurde maakin-
dustrie. De partners richten zich op het ont-
wikkelen en implementeren van intelligente
systemen voor de hightech maakindustrie.
Foutloos producerende fabrieken gaan een
forse bijdrage leveren aan behoud en verster-
king van de werkgelegenheid in de Neder-
landse maakindustrie. In samenwerking met
het mkb worden innovaties geïnitieerd met als
doel integrale waardeketens te realiseren die
op wereldschaal concurrerend zijn. Trekkers:
Philips Drachten, Fokker Hoogeveen, TenCate
Almelo, Noordelijke Investerings- en Ontwik-
kelingsmaatschappij.
FieldLabs: maak er gebruik van!DE NEDERLANDSE INDUSTRIE KAN VOLOP GEBRUIKMAKEN VAN FIELDLABS. OOK HET MKB. MAAR HET IDEE
VAN DE FIELDLABS EN ZIJN FLYING SQUADS KOMT NATUURLIJK PAS ECHT TOT ZIJN RECHT ALS ER ACTIEF EEN
BEROEP OP WORDT GEDAAN. WIE EEN SMART INDUSTRY PROBLEEM OF IDEE HEEFT DOET ER DAN OOK GOED
AAN ZICH BIJ EEN RELEVANT FIELDLAB TE MELDEN. DAAROM HIER EEN KORT OVERZICHT VAN DE EERSTE TIEN.
Industry 4.0012
013
Smart dairy farming 2.0Radicaal doel: Het verhogen van de duurzaam-
heid van de melkveehouderij door het real-
time monitoren van melkkoeien en het delen
van data in de keten.
In dit FieldLab worden mogelijkheden ontwik-
keld om efficiënter en duurzamer te produce-
ren in de melkveesector. Sensoren verzamelen
‘real-time’ informatie rond belangrijke vee-
management-processen zoals jongvee-opfok
en vruchtbaarheid. Vanuit deze data worden
modellen en instructies voor melkveehou-
ders ontwikkeld. Als resultaat zullen de koeien
gezonder blijven, langer leven en meer melk
geven. Daardoor worden ook extra inkom-
sten voor de landbouwsector gegenereerd.
Trekkers: Friesland Campina, CRV en Agrifirm;
Consortium: Wageningen UR, TNO, Universiteit
Utrecht, Van Hall Larenstein.
Designing ultra personalised products and services: uppsRadicaal doel: Het ontwikkelen van radicale
nieuwe productproposities voor de maakindu-
strie door middel van innovatief gebruik van
data en door producten volledig op maat te
maken.
In dit design FieldLab worden oplossingen voor
de mode en zorgsector ontwikkeld, gebaseerd
op nieuwe toepassingen van o.a. 3D bodyscans,
sensoren (die op het lichaam worden gedra-
gen), 3D Printing en software die uit data auto-
matisch ontwerpen realiseert. Het resultaat is
een concurrentievoordeel voor de Nederlandse
maakindustrie. Verder wordt de duurzaamheid
in de kledingsector verhoogd, doordat kleding
alleen op maat en klantspecifiek wordt gepro-
duceerd. Consortium: CLICKNL|DESIGN ,TU Delft,
Universiteit Twente, TU Eindhoven, Hogeschool
van Amsterdam, Saxion Hogeschool, Design
Academy Eindhoven, Holst Centre, ArtEZ, TNO.
Multi-materiaal 3D printenRadicaal doel: Het ontwikkelen van volledig
nieuwe waardeketens, op basis van de vol-
gende generatie 3D print technologieën en de
daarbij behorende datamanagement systemen.
Het FieldLab richt zich op het realiseren van
nieuwe innovatieve waardeketens waarin
mono en multi-materiaal 3D printen een sleu-
telrol vervult, zoals bijvoorbeeld in de medi-
sche sector of in de hightech industrie. Daar-
naast worden in het FieldLab ook de voor deze
applicatieketens noodzakelijke technologieën
ontwikkeld, zoals ICT-oplossingen voor het
beheer van grote datastromen en de integra-
tie van 3D printen in bestaande productiesy-
stemen. Het FieldLab brengt complementaire
kennisorganisaties en industriële partners bij-
een. Trekkers: TNO, High Tech Systems Centre
(TU Eindhoven).
SmartfoodRadicaal doel: Nederlandse industrie tot we-
reldleider maken in slimme oplossingen voor
volledig geautomatiseerde productie, teelt en
distributie van vers fruit en groente.
Bedrijven, kennisinstellingen en scholen
werken samen aan slimme oplossingen. On-
derwerpen zijn o.a. robotisering van teelt,
traceerbaarheid en ziekteherkenning. Door
bestaande en nieuwe technologieën in en
buiten de tuinbouwsector te combineren, kan
het Zuid-Hollandse tuinbouwcluster hierin we-
reldleider worden. Deze aanpak biedt ook een
oplossing voor het mondiale vraagstuk naar
gezond, veilig en duurzaam geproduceerd
voedsel. De toepassing kan worden verbreed
naar bloemen- en plantenteelt en later naar
andere industrieën. Trekkers: InnovationQuar-
ter, Lacquey, TU Delft, TNO.
Secure connected systems garden: veilig uitwisselen van dataRadicaal doel: Smart Industry voorzien van
maximaal veilige data-uitwisseling in de com-
plete waardeketen. SCS-Garden is de hotspot
van waaruit ICT en de maakindustrie in co-cre-
atie betrouwbare en veilige ICT-infrastructuur
(hardware en software) ontwikkelen zodat
bedrijven veilig, effectief en efficiënt data
kunnen uitwisselen en hun bedrijfssystemen
kunnen koppelen. Het FieldLab levert zo een
belangrijke bijdrage aan het creëren van de
nodige randvoorwaarden voor Smart Industry
(namelijk het veilig delen van data), en zal
daardoor helpen SI-ontwikkelingen in Neder-
land te versnellen. Trekker: Thales Nederland.
Flexible manufacturingRadicaal doel: In kleine series flexibel en vol-
ledig geautomatiseerd produceren middels ro-
bots en zonder programmeringstijd.
De Nederlandse industrie produceert compo-
nenten en producten in kleine series en in een
zeer gevarieerde mix aan uitvoeringen, waar-
voor geautomatiseerde fabricage vaak nog
te kostbaar is of teveel programmeringstijd
vraagt. Het FieldLab richt zich erop de toepas-
sing van robots en andere vormen van produc-
tieautomatisering voor kleine series rendabel
te maken, bijvoorbeeld door de benodigde tijd
voor het opnieuw programmeren van robots
terug te brengen. Als resultaat wordt de con-
currentiekracht van de maakindustrie versterkt
en worden banen gecreëerd. Consortium:
Philips, Brainport Industries, NMT, De Crom-
voirtse, Saxion, TNO, Roboned, BOM, Oost NV,
InnovationQuarter.
De digitale fabriek: smart networked high-tech supply chainRadicaal doel: Komen tot de beste ‘ge-net-
werkte’ digitale fabriek van de wereld, waar
bedrijven samenwerken aan de ontwikkeling
en fabricage van complexe hightech machines.
Het FieldLab richt zich op het beter afstemmen
van informatiestromen tussen partijen in de
waardeketen. Daartoe worden onder andere
samenwerkingsmodellen opgesteld en nieuwe
technologieën getest. Zo wordt bijvoorbeeld
voor één of twee producten de toeleverke-
ten naadloos elektronisch ingericht. Door het
FieldLab wordt het concurrentievermogen
van individuele bedrijven en de Nederlandse
hightech sector als geheel verhoogd. Trekker:
Brainport Industries.
013Industry 4.0
014 Robottrends
DISRUPTIE HANGT IN BIJNA IEDERE SECTOR VAN DE ECONOMIE VOELBAAR IN DE LUCHT. OOK IN DE
INDUSTRIE, WAAR MET NAME TRENDS ALS INTERNET OF THINGS EN INDUSTRIE 4.0 ZOWEL KANSEN
ALS BEDREIGINGEN KUNNEN INHOUDEN. VEEL NEDERLANDSE BEDRIJVEN ZIJN ZICH HIER VAN BEWUST,
MAAR INVESTEREN SLECHTS MONDJESMAAT IN DEZE NIEUWE TRENDS. SPECIAAL VOOR DEZE
EINDEJAARSEDITIE VAN VISION & ROBOTS LAAT PETER VERMEULEN, DIRECTEUR VAN ONDERZOEKS-
BUREAU PB7 RESEARCH ZIJN LICHT SCHIJNEN OP DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING.
Als u dacht dat Uber - u weet wel;
de inmiddels beruchte taxi-app -
een business-model heeft dat de
transportsector echt ontwricht, dan
heeft u het mis. Vervoer zonder
chauffeur - dat is pas ontwrichting.
Uber is net meer dan een digitale
vingeroefening. Als we het concept
'chauffeur' wegdenken uit vervoer,
zullen we opnieuw gaan nadenken
over hoe transportmiddelen eruit
zien. Over 20 jaar zullen we harte-
lijk lachen over de huidige prototy-
pes van zelfrijdende auto’s. Net zo-
als we nu met verwondering kijken
naar de eerste personenwagen (au-
to’s) die vooral op gemotoriseerde
koetsen leken.
AI en robotiseringDe impact van kunstmatige intelli-
gentie is niet alleen groot voor de
toekomstige transportsector, maar
voor de meeste sectoren. Steeds
duidelijker wordt het dat kunstma-
tige intelligentie fysieke verschij-
ningsvormen krijgt. Door de sterk
gedaalde kosten van sensoren, in
combinatie met een alomtegen-
woordige connectiviteit (internet
of things) en - al dan niet uit de
cloud - een exponentieel groeiende
beschikbaarheid van dataopslag en
–verwerkingscapaciteit, kunnen we
steeds meer intelligentie aan onze
omgeving toevoegen, totdat uitein-
delijk de 'omgeving' zelf problemen
oplost en onze sturing, zoals die
zelfrijdende auto, niet meer nodig
heeft.
De waarschuwingen voor robots
(voor het gemak worden AI en ro-
botisering al snel op één hoop ge-
gooid) zijn tegenwoordig niet van
de lucht. Terwijl volgens het ene na
het andere rapport robotisering een
groot deel van de huidige banen
overbodig zou maken, steken nu
ook steeds meer waarschuwingen
voor een toekomstige ‘opstand der
machines’ de kop op.
KampenHet eerste kamp bestaat voorname-
lijk uit economen en onderzoekers
uit grote gevestigde adviesbedrij-
ven die oude wetmatigheden toe-
passen op hedendaagse ontwik-
kelingen. Ze zien weliswaar welke
van de huidige banen onder druk
komen te staan, maar hebben veel
moeite met het identificeren van
nieuwe arbeid. Er wordt al volop
gespeculeerd over de noodzaak
van een vast basisinkomen, om-
dat de noodzaak van arbeid in de
toekomst verdwijnt en het hebben
van werk voor een groot deel van
de bevolking buiten hun bereik zal
komen te liggen.
Het tweede kamp bestaat uit niet
de minsten. Denk aan mensen als
Elon Musk, CEO van Tesla Motors,
Paypal-oprichter Peter Thiel en pro-
fessor Stephen Hawking. De kern Teks
t: P
eter
Ver
meu
len
is d
irect
eur v
an P
b7 R
esea
rch
Disruptief met robots
OVER DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING
Vraag: In welke mate beschikt uw organi-
satie over een visie en/of strategie op het
gebied van het Internet der Dingen?
(Meerdere antwoorden mogelijk)
Bron: Pb7 Research, 2014
015Robottrends
van hun boodschap is dat binnen
enkele decennia, mogelijk zelfs al
binnen vijf jaar, kunstmatige intel-
ligente dermate ver ontwikkeld
is, dat het zich zonder menselijke
betrokkenheid kan ontwikkelen in
een tempo die de mens, als traag
evolutionaire biologische entiteit,
niet kan bijhouden. Dit kamp pleit
dan ook voor snelle regulering. Of
zelfs een vluchtplan naar kolonies
op andere planeten. Mocht het echt
zover komen, is het natuurlijk maar
de vraag hoe de invloed van robots
uit dergelijke koloniën geweerd kan
worden. Maar dat AI een stormach-
tige ontwikkeling door gaat maken
in de komende decennia waardoor
revolutionaire veranderingen ont-
staat in hoe we leven, werken, pro-
duceren, enz. is niet denkbeeldig.
Nieuwe dimensiesNa dit high-level overzicht van een
aantal ontwikkelingen zou u wel-
licht denken dat de wereld van de
industriële robotisering maar een
saaie bedoening is. Of dat al die ge-
noemde ‘experts’ eens bij u langs
zouden moeten komen, zodat u hen
kunt uitleggen hoe het allemaal
nou werkelijk in elkaar zit.
Industriële robotisering is niet
nieuw en zeker niet revolutionair.
Toch kan u de verandering in de
lucht voelen hangen. Sensoren en
andere onderdelen zijn spectaculair
in prijs gedaald, waardoor robot-
technologie algemeen beschikbaar
is. Business cases die lang onhaal-
baar leken, komen daardoor steeds
meer binnen bereik. Robots worden
ook van steeds meer intelligentie
voorzien. En hoewel we nu van een
goede bin picker al heel erg blij
worden, worden robots steeds een-
voudiger programmeerbaar, waar-
door ze steeds meer maatwerk kun-
nen leveren. De experimenten met
robotzwermen en samenwerkende
zorg-robots, laten ook zien dat als
we robots anders organiseren we
hele nieuwe dimensies aan het zelf-
oplossend vermogen van een robot
kunnen toevoegen.
Industrie 4.0-startupIn de industriële robotisering gaat
het in eerste instantie om veilig-
heid, precisie (kwaliteit) en vervol-
gens meestal om flexibiliteit. Met
de opkomst van thema’s als Indu-
strie 4.0 komt met name dit laatste
aspect (flexibiliteit) voorop te staan.
Door onder meer nieuwe robots
wordt het verschil tussen massa-
productie en kleinschalige produc-
tie ook wat kosten betreft steeds
kleiner.
Dat opent de weg voor disruptie
in de productiesector. Nu al zien
we vooral ‘leuke’ initiatieven via
crowdfunding. Iedereen met een
goed idee kan het naar een groot
publiek pitchen en het in een be-
perkte oplage toch tegen beperkte
kosten bij de consument brengen.
Hoewel productie via crowdfunding
in omvang uiteindelijk marginaal is,
laat het zien hoe snel en eenvoudig
toetreding in een belangrijk deel
van de productiemarkt is gewor-
den. Een Industrie 4.0-startup die
optimaal van nieuwe technologie
gebruik weet te maken, kan en zal
in menige productiesector een dis-
ruptief effect hebben.
Het is daarom ook voor productie-
bedrijven cruciaal om na te denken
over hoe ze denken te gaan opere-
ren in een 4.0-wereld. Op basis van
een marktbreed onderzoek van Pb7
Research eerder dit jaar, kunnen we
rustig stellen dat bedrijven die hier
niet over nadenken simpelweg zul-
len achterblijven op hun concurren-
ten die dit wél doen. Gelukkig zien
we dit ook nauwelijks gebeuren.
Van alle onderzochte organisaties
denkt slechts 12 procent niet na
over de impact van het Internet der
Dingen. Veruit de meeste organisa-
ties hebben een visie op de impact
ervan op hun bedrijf of sector. Of
zijn bezig een strategie uit te rol-
len. Nederlandse bedrijven nemen
deze ontwikkelingen dus bijzonder
serieus.
Tegelijkertijd is er veel onzekerheid
over het tempo waarin deze ont-
wikkelingen markten transforme-
ren. Niet meer dan 7 procent van
de Nederlandse bedrijven zegt de
komende jaren flink te investeren
op dit gebied.
Dat is kenmerkend voor wat we
ook in 2015 kunnen verwachten:
disruptie hangt vrijwel overal voel-
baar in de lucht, maar slechts wei-
nigen hebben het lef om hierop
te anticiperen. Toch verwacht Pb7
dat steeds meer organisaties een
4.0-transformatie gaan inzetten.
De winnaars? Zij die opnieuw naar
de daadwerkelijke behoefte van
de klant kijken en daar de techno-
logische mogelijkheden bij zoeken.
Technologie, hoe revolutionair ook,
is en blijft uiteindelijk een middel.
016 Visiontrends
CAMERA’S SPELEN IN PRODUCTIEOMGEVINGEN EEN BELANGRIJKE ROL. DAARMEE KUNNEN PRODUCTIE-
PROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND NAUWLETTEND IN DE GATEN WORDEN GEHOUDEN. MOBOTIX IS EEN BELANG-
RIJKE SPELER OP DE MARKT VOOR DIT SOORT CAMERASYSTEMEN. HET BEDRIJF ONTWERPT INTELLIGENTE
GEDECENTRALISEERDE CAMERASYSTEMEN, DIE DE MAAKINDUSTRIE HELPEN PROBLEMEN IN EEN VROEG-
TIJDIG STADIUM ZOWEL OP TE SPOREN ALS TE VERHELPEN EN HET PRODUCTIEPROCES TE
OPTIMALISEREN.
De wereld van dit soort camera’s
is volop in beweging, waardoor
ook voor productiebedrijven van
alles gaat veranderen. Mobotix
identificeert voor ons een aantal
belangrijke trends die het land-
schap de komende jaren flink gaan
beïnvloeden. Bewakingscamera’s
zijn niet meer weg te denken uit
productieomgevingen. Amarant
Bakkerijen is een voorbeeld van
een bedrijf dat Mobotix camera’s
inzet om haar productie- en verpak-
kingsproces te bewaken. Het bedrijf
is producent van broodproducten
en heeft productiefaciliteiten in
Avenhorn en Geldermalsen. Voed-
selveiligheid en -kwaliteit staan
binnen het bedrijf centraal. Allerlei
aspecten in het productieproces
kunnen de kwaliteit van het voed-
sel echter beïnvloeden. De bakkerij
bewaakt daarom het productie- en
verpakkingsproces met behulp
van camera’s. Amarant Bakkerijen
heeft gekozen voor een opstelling
waarbij gebruik wordt gemaakt van
360-graden camera’s en dual-lens
camera’s. Een ruimte kan met één
360-graden camera even goed wor-
den bewaakt als met twee of zelfs
drie conventionele camera’s. Verder
is het niet langer noodzakelijk om
een aparte thermische en ‘normale’
camera op te hangen, aangezien
beide lenzen door Mobotix in de
dual-lens camera’s zijn geïnte-
greerd. De hoeveelheid camera’s is
hierdoor beperkt gebleven. Zo zet
Amarant Bakkerijen in haar vesti-
ging in Avenhorn in totaal slechts 51
camera’s in, terwijl bij vergelijkbare
opstellingen van andere merken al
snel 80 tot 90 stuks nodig zijn.
Software wordt steeds
belangrijker
Dr. Ralf Hinkel, oprichter en be-
stuursvoorzitter van Mobotix, ziet
een aantal belangrijke trends die
het landschap van visionsystemen
flink gaat veranderen. Zo gaat be-
heersoftware een steeds belangrij-
kere rol spelen in camerasystemen.
Die software wordt de komende
jaren onder andere gebruiksvrien-
delijker. Productiebedrijven die al
langer camera’s gebruiken om hun
productie- en verpakkingsproces
te bewaken, zitten op dit moment
vaak gevangen in een soort ecosys-
teem. In de meeste huidige soft-
ware voor visionsystemen is het
namelijk zeer lastig of zelfs onmo-
gelijk camera’s van een derde partij
te integreren. Wie zijn huidige op-
lossing dus wil uitbreiden is al snel
aangewezen op camera’s van de
bestaande leverancier.
Mobotix speelt op deze trend in met
MxMultiViewer. De beheersoftware
voor visionsystemen ondersteunt
camera’s van alle gangbare fabri-
kanten en maakt het mogelijk het
beheer van deze camera’s te inte-
greren. Daardoor kan men vanuit
één oplossing alle camera’s in een
faciliteit beheren. MxMultiViewer
biedt ondersteuning voor een on-
beperkt aantal camera’s. Bedrijven
kunnen dus zelf bepalen hoeveel
camera’s zij nodig hebben om hun
Trends in de wereld van IP-camera’s
PRODUCTIEPROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND MONITOREN
Teks
t: W
oute
r Hoe
ffna
gel i
s fr
eela
nce
jour
nalis
t
017Visiontrends
productie- en verpakkingsproces te
beheren en zijn niet langer gebon-
den aan softwarematige beperkin-
gen. Er zijn al projecten waar met
behulp van software van Mobotix
ruim 1.200 camera’s worden be-
heerd. MxMultiViewer is webbased
en daardoor vanaf ieder apparaat
en overal via internet toegankelijk.
Beheerders kunnen een productie-
faciliteit dus bijvoorbeeld op een
tablet of smartphone vanaf iedere
locatie in de gaten houden.
Intelligentere camera’s
Hinkel verwacht verder dat ca-
mera’s de komende jaren een stuk
intelligenter worden. Deze intelli-
gentie is al terug te zien in de de-
centrale camerasystemen van het
bedrijf. Iedere camera is voorzien
van een eigen CPU en bevat stan-
daard een SD-kaart om beelden
(tijdelijk) lokaal op te slaan. De
camera’s kunnen hierdoor beelden
zelf verwerken. Stel een gebruiker
wil inzoomen op een specifiek on-
derdeel van het productieproces. De
meeste camera’s sturen in dit geval
de volledige ruwe data door naar
de beheersoftware, waarna die
software de beelden verwerkt en
inzoomt op de aangegeven locatie.
De camera’s van Mobotix zoomen
echter zelf alvast in op deze locatie
en sturen alleen het ingezoomde
beeldmateriaal door naar de be-
heersoftware. Het systeem heeft
hierdoor veel minder bandbreedte
nodig om zijn werk te kunnen doen.
Dit efficiëntere gebruik van band-
breedte scheelt aanzienlijk in de
kosten, maar heeft ook een ander
belangrijk voordeel. De camera’s
zijn door deze werkwijze ook in
staat bij een lage bandbreedte
een hoge beeldkwaliteit te leve-
ren. Alle beschikbare bandbreedte
wordt immers uitsluitend ingezet
voor de benodigde beelden. De
camera’s kunnen hierdoor met wei-
nig bandbreedte een scherp beeld
aanleveren. Dit stelt klanten in staat
onderdelen van hun productie ge-
detailleerder in beeld te brengen,
het productie- en verpakkingspro-
ces nauwkeuriger te bewaken en
de kwaliteit van producten te ver-
groten.
Thermische camera’s
Thermische camera’s zijn in op-
komst. Deze maken het mogelijk
ook bij volledige duisternis perso-
nen en objecten duidelijk in beeld
te brengen. De camera’s kunnen
ook in productieomgevingen heel
zinvol zijn. Zo kunnen thermische
camera’s helpen technische proble-
men in een vroegtijdig stadium op
te sporen door de temperatuur van
apparatuur en onderdelen nauwlet-
tend in de gaten te houden. Indien
de temperatuur van een onderdeel
onverwacht hoog oploopt kan een
technicus het tijdig inspecteren.
Afwijkingen in onderdelen kunnen
hierdoor tijdens een geplande on-
derhoudsbeurt worden opgelost,
nog voordat dit tot problemen in
het productie- of verpakkingsproces
leidt.
“Ik denk dat thermische camera’s
absoluut de toekomst zijn van vi-
deobewaking. Veel camera’s zullen
over drie jaar een thermische sen-
sor bevatten. Hiervoor zijn allerlei
redenen te bedenken. Allereerst
hebben thermische camera’s geen
enkele vorm van licht nodig om te
kunnen opereren”, zegt Hinkel. “Een
andere belangrijke reden is echter
privacy.” Privacy in een productie-
omgeving klinkt wellicht vreemd,
maar kan wel degelijk van belang
zijn. Zo maken thermische camera’s
het mogelijk het gedrag van werk-
nemers op iedere locatie in een pro-
ductiefaciliteit nauwlettend in de
gaten te houden, zonder de privacy
van medewerkers te schenden. Ie-
dere handeling is immers zichtbaar,
zonder dat deze direct aan een
werknemer te koppelen is. Doet ie-
mand per ongeluk iets wat de kwa-
liteit van het eindproduct negatief
kan beïnvloeden? Dan wordt deze
actie opgemerkt, is het betreffende
product te onderscheppen en wordt
de kwaliteit van geleverde produc-
ten beter bewaakt.
018
VORIG JAAR IS DE NORM NEN-EN-ISO 14119:2013 ‘VEILIGHEID VAN MACHINES’ GEPUBLICEERD. IN DEZE NORM
STAAT DE GEBRUIKER CENTRAAL. ER WORDT NIET ALLEEN AANDACHT BESTEED AAN WAT ER BEVEILIGD
MOET WORDEN, MAAR OOK HOE DIT OP EEN GEBRUIKERSVRIENDELIJKE MANIER KAN. DE NORM IS VOORAL
VOOR MACHINEONTWERPERS EN -BOUWERS BELANGRIJK, MAAR OOK VOOR GEBRUIKERS.
Vladimir Dragosavic, International
Training Manager bij Euchner: “Het
is belangrijk dat bij al deze groe-
pen de norm goed bekend is. Voor
designers en bouwers is het een
leidraad die aangeeft waarmee
ze qua beveiliging rekening moe-
ten houden, wil de machine goed
werkbaar zijn en geen manipulatie
uitlokken. Voor gebruikers is het
van belang dat ze bij de aanschaf
van machines vragen of de norm is
toegepast. Ook bij het onderhoud
van machines speelt de norm een
grote rol.”
(Anti-)manipulatienormIn het veld wordt NEN-EN-ISO 14119
‘Veiligheid van machines - Blokkeer-
inrichtingen gekoppeld aan afscher-
mingen - Grondbeginselen voor het
ontwerp en de keuze’ zoals de vol-
ledige titel luidt ook wel de (anti-)
manipulatienorm genoemd. “Deze
titel triggert veel meer dan de for-
mele titel”, zegt Dragosavic. “Maar
over deze woordkeus is veel discus-
sie. In de Engelse versie wordt vaak
het woord ‘defeat’ gebruikt. Het
woord manipulatie hoeft niet per
se negatief te zijn. Maar misschien
kun je beter kiezen voor omzeilen
of saboteren. Als de norm in het
Nederlands wordt vertaald, is het
belangrijk dat dan het juiste woord
wordt gekozen.”
De internationale norm is 1 okto-
ber 2013 gepubliceerd en geeft
de principes aan voor het ontwerp
en de keuze van blokkeerhulpmid-
delen die worden toegepast bij
afschermingen. Het gaat hierbij
om het verhogen van de veiligheid
van de gebruikers van de machi-
nes en van de mensen die in de
buurt ervan werken. NEN-EN-ISO
14119:2013 is de opvolger van NEN-
EN 1088. Hierin stond hoe en waar
je beveiligingscomponenten moest
monteren en ook met welke beves-
tigingsmiddelen. Er werd daarbij
rekening gehouden met omge-
vingsinvloeden zoals temperatuur,
vocht, gevaarlijke stoffen, maar
ook langsrijdend materieel zoals
heftrucks. Manipulatie werd in die
norm nagenoeg niet genoemd.
“Toch is in de industrie van mani-
puleren vaak sprake. Zeker als je de
componenten niet goed monteert,
ze in de weg zitten of vaak kapot
gaan. Ze worden er dan gewoon
afgeschroefd. Ook tijdens onder-
houd worden de beveiligingscom-
ponenten voor het gemak vaak
omzeild. Het weghalen en omzei-
len van deze componenten is de
voornaamste oorzaak van bedrijfs-
ongevallen in de industrie”, aldus
Dragosavic.
In NEN-EN-ISO 14119 wordt wel re-
kening gehouden met manipulatie.
De oude NEN-EN 1088 is geheel
geïntegreerd in de nieuwe norm.
Ook zijn opnieuw tekeningen opge-
nomen die de machinebouwer pre-
cies vertellen wat hij moet doen.
Dragosavic: “De tendens om meer
rekening te houden met manipula-
tie, zag je al aankomen. Werd er in
de oude norm niet gesproken over
‘defeat’, ‘defeating’ of ‘defeated’,
in de twee amendementen bij de
norm kwamen die woorden steeds
vaker voor. In de nieuwe norm
wordt nu naast het hoe en met wat
- bijvoorbeeld eenwegschroeven -
de componenten moeten worden
aangebracht, ook verteld wat de
beste plaats is om deze te monte-
ren. Zo wordt het weghalen en om-
zeilen van de componenten vrijwel
onmogelijk gemaakt.”
Drie pijlersNEN-EN-ISO 14119 bestaat uit drie
pijlers:
‘Aanleidingen reduce-
ren’ - “Aanleidingen
reduceren, dus de motivatie om
te manipuleren, is een heel be-
langrijke. Deze motivatie moet je Teks
t: N
EN
Componenten om slim te beveiligen
NEN-EN-ISO 14119:2013
018 Normering
1 ste
Vladimir Dragosavic
019Normering
Componenten om slim te beveiligen
NEN-EN-ISO 14119:2013
wegnemen. Vaak speelt onnodig
wachten een grote rol. Het wekt
veel ergernis op, want je wilt door-
gaan. En waarom wachten als je
ziet dat de machine al stilstaat?
De ontwerper gaat voor zekerheid.
Fabrikanten van machines moeten
er dus over nadenken wat de mo-
tivatie van mensen is om te ma-
nipuleren. Zij moeten oplossingen
verzinnen waarbij de toegang niet
lastig wordt gemaakt door onnodig
wachten en onnodige handelingen.
Een oplossing is bijvoorbeeld detec-
tie: staat de motor stil, is bij was-
machines het water weg en is de
temperatuur laag genoeg? Pas als
op alle onderdelen het antwoord
ja is, dan wordt het sein veilig ge-
geven en kan de deur onmiddellijk
worden geopend. Niet meer onno-
dig wachten dus. Als je weet en ziet
dat het op deze manier werkt, dan
heb je eigenlijk al geen behoefte
meer om de boel te manipuleren.
Je wint er namelijk geen tijd meer
mee. De fabrikant en de ontwerper
moeten het ergonomischer maken
voor de gebruiker.”
‘Mogelijkheden redu-
ceren’ - “Door moderne
gecodeerde veiligheidssensoren
toe te passen, kun je de manipu-
latie heel lastig maken. Deze pijler
heeft veel met techniek te maken.
Zo wordt er tegenwoordig meer ge-
werkt met bijvoorbeeld lichtscher-
men in plaats van afschermingen
met deuren. Zo is sneller toegang
mogelijk, maar er zijn wel conse-
quenties. De lichtschermen zenden
namelijk continu informatie uit. Ze
bestaan uit twee delen: de ene
zendt en de ander ontvangt. Als
hier iets tussendoor komt, dan valt
er een signaal weg. Op het moment
dat de lichtstraal wordt verstoord,
wordt dit doorgegeven aan het sys-
teem en stopt de machine. Hierbij
kan zelfs rekening worden gehou-
den met de ‘inreiksnelheid’. Het ge-
vaar moet stoppen voordat je met
je hand in de gevarenzone bent
aangekomen. Dus het lichtscherm
moet net zo ver naar achter wor-
den gezet als de inreiksnelheid is
en daarbij moet ook rekening wor-
den gehouden met de stoptijd van
de machine. Daar moet je dus wel
even aan rekenen. Naast de licht-
schermen heb je ook schakelaars
met tweehandenbediening en sys-
temen waarbij je eerst een aan-
vraag moet doen door bijvoorbeeld
een code in te toetsen. Veiligheids-
schakelaars die door een vorkje
worden ingeschakeld en die aan de
buitenkant gemonteerd zitten, zijn
echt verleden tijd. Om die te om-
zeilen werd er vaak een reserve-
vorkje in gestoken. Voor fabrikan-
ten geldt: “Neem ‘the state of the
art’ veiligheidscomponenten; wat
er nu verkrijgbaar is in de markt,
is doorgaans van goede kwaliteit.
Blijf niet hangen in heel oude sys-
temen, want die zijn achterhaald.”
Als je toch die oude componenten -
zoals schakelaars met vorkjes - wilt
blijven gebruiken, dan is daarvoor
een waslijst van voorwaarden in de
norm opgenomen.”
‘Voordelen reduceren’ -
“De laatste pijler geeft
aan dat er geen voordelen door
manipulatie mogen ontstaan. De
voordelen van manipuleren zijn
duidelijk: tijd winnen en erger-
nis voorkomen. Als door de eer-
ste twee pijlers al zoveel mogelijk
tijdwinst is behaald en ergernis is
'De norm is vooral voor machineontwer-pers en -bouwers belangrijk, maar ook voor gebruikers'
2 de
3 de
020
weggenomen, wat kun je dan nog
meer doen? Hierop is maar een
antwoord: sancties! In eerste in-
stantie sancties die door het proces
zelf worden verstrekt. Wanneer het
proces in staat is om manipulatie
te herkennen, dan moet het pro-
ces voor een bepaalde tijd worden
stopgezet. Op het beeldscherm
verschijnt dan bijvoorbeeld een
melding ‘storing, check veiligheids-
circuit’. De norm schrijft een sanctie
van tien minuten voor. Maar je kunt
ook procedurele sancties gebrui-
ken. De medewerker die heeft ge-
manipuleerd krijgt een berisping. Er
volgt geen straf, maar alles wordt
wel gelogd. Dat vinden mensen
niet fijn. Zeker niet als ze ook nog
voor hun eigen manipulatie een
handtekening moeten zetten. Op
plaatsen waar vaker wordt gemani-
puleerd, worden de nodige veran-
deringen doorgevoerd.”
Innovatieve oplossingen
Deze norm prikkelt ontwerpers en
fabrikanten. Ze moeten op een an-
dere manier gaan denken. Zo ont-
staan er veel nieuwe ideeën. Om
deze uit te werken moet er geïn-
vesteerd worden in research en de-
velopment en ook in feedback van
gebruikers. Maar dit zal zich snel
terugverdienen. Minder manipula-
tie omdat het niet meer nodig is,
het realiseren van tijdwinst en heel
belangrijk, veel minder bedrijfson-
gevallen! Het mooiste zou zijn als
een beveiligingssysteem ooit men-
selijke lichaamsdelen op een fail-
safe manier zou kunnen herken-
nen, maar of dat ooit mogelijk zal
zijn…? Er zijn systemen die claimen
mensen te kunnen herkennen aan
hun gedrag. Maar zolang dit meer
informatief dan absoluut zeker is,
kan het in de industrie niet worden
toegepast. In de industrie moet het
100% veilig zijn.
'Het mooiste zou zijn als een beveiligingssysteem ooit menselijke lichaamsdelen op een fail-safe manier zou kunnen herkennen'
Normering020
021
Destijds waren mensen blij dat hen gevaarlijk werk uit handen werd genomen
HET IS AL WEER VEERTIG JAAR GELEDEN DAT ABB DE IRB 6 AAN HET GROTE PUBLIEK TOONT. HET IS DE
EERSTE VOLLEDIG ELEKTRISCHE ROBOT DIE WORDT AANGESTUURD MET EEN MICROPROCESSOR. WAT IS ER
SINDSDIEN VEEL VERANDERD. EN WAT EEN UNIEKE KANS BIEDT HET VEERTIGJARIGE JUBILEUM VAN ABB
ROBOTICS OM DE LEZER IN VOGELVLUCHT MEE TE NEMEN LANGS DE VELE HOOGTEPUNTEN DIE DE ‘RISE OF
THE ROBOTS’ MET ZICH MEEBRENGT.
Rise of the robots
VEERTIG JAAR INDUSTRIËLE ROBOTICA MET ABB
elektrische en vaste ‘arm van de meester’ ge-
combineerd. Het resultaat is de TR 5000 die
nog hetzelfde jaar op de markt komt. Proces-
en robotinnovatie blijken elkaar niet alleen
aan te vullen, maar ook te versterken. Zo komt
ABB (ASEA fuseert in 1988 met het Zwitserse
Brown, Boveri & Cie) begin jaren negentig met
het CBS-systeem (Cartridge Bell System). Hier-
bij gebruikt de robot verfcartridges die snel
kunnen worden uitgewisseld. Het gebruik van
oplosmiddelen wordt flink teruggebracht en er
kunnen veel meer kleuren worden gekozen.
De meest recente verfontwikkeling is de IRB
5500 FlexPainter. Deze unieke robot krijgt een
enorm werkgebied waardoor slechts twee, in
plaats van vier, verfspuitrobots nodig zijn om
een hele carrosserie te verven.
RobotmechanicaDe kracht van het antropomorfische ontwerp
van de oorspronkelijke IRB 6 kan niet genoeg
worden benadrukt. Niet alleen is het kine-
matische model door vele robotfabrikanten
Het is 1961. George Devol en Joseph Engelber-
ger verkopen hun eerste Unimate robot aan
General Motors. Ondanks de start van hun
bedrijf vijf jaar eerder, wordt dit moment door
vele robotevangelisten gezien als startpunt
van een rijk industrieel robottijdperk. Unima-
te is een hydraulische machine die wel raad
weet met de gloeiend hete gietstukken van de
GM-fabriek in New Jersey. In tegenstelling tot
sommige geluiden vandaag zijn de menselijke
collega’s maar wat blij dat hen dit gevaarlijke
werk uit handen wordt genomen.
In de daarop volgende jaren zijn er mondjes-
maat steeds meer robots in tal van fabrieken
te vinden, met de automotive sector als grote
kartrekker. Zo introduceert het Noorse Trallfa
in 1967 de eerste hydraulische verfspuitrobot
en kickstart in datzelfde jaar de samenwerking
tussen Unimate en Kawasaki de robotindustrie
in automotive Japan.
De elektronische revolutieOndertussen zit men ook in Zweden niet stil.
Onder de vlag van ASEA werkt Björn Weich-
brodt aan een volledig nieuw concept: een
robotarm die niet hydraulisch of pneumatisch
wordt aangestuurd, maar volledig elektrisch
is en gebruik maakt van een van Intels eer-
ste microchips. Het resultaat is de IRB 6: een
vijfassige robot met een zeer kleine footprint
en een payload van 6 kilogram. Het slimme
samenspel van de unieke assenconfiguratie en
de grote snelheid en nauwkeurigheid door de
nieuwe besturing verheffen de bijna mense-
lijke arm al snel tot nieuwe standaard. De eer-
ste IRB in 1974 wordt ingezet voor het polijsten
van roestvrijsta-
len buizen, maar
de nieuwe toe-
passingen laten
niet lang op
zich wachten. Zo
volgt in 1982 de IRB 90, een variant die spe-
ciaal is ontwikkeld voor puntlassen. Met een
extra zesde as en een geïntegreerde doorvoer
voor water, lucht en elektra is een revolutie in
de wereld van het puntlassen - en later ook het
booglassen - onvermijdelijk.
Procesintegratie: een verfvoorbeeld De opkomst van de lasrobot is een schoolvoor-
beeld van de integratie van proceskennis in het
robotdomein. Een ander vakgebied waar een
dergelijke integratie snel vlucht neemt is het
spuiten van carrosserieën. Dit blijft ook ASEA
niet onopgemerkt. In 1985 volgt een overna-
me van eerder genoemde verfpionier Trallfa
en wordt hun verfexpertise met de volledig
021
Doo
r Lia
m v
an K
oert
Robottrends
022
overgenomen, ook staat het nog steeds aan
de basis van elke ABB-robot. Eigenlijk zijn
voor wat betreft kinematica alleen zaken als
snelheid, precisie en werkgebied verbeterd.
Belangrijkste wijzigingen zijn de spellingsvrije
tandwielkasten in de ‘ heup‘ en de ‘schouder’
die hebben plaatsgemaakt voor een spindel-
aandrijving. Ook zijn alle DC-motoren door
AC-motoren vervangen. Naast de betere kine-
matica hebben hierdoor ook het vermogen, de
levensduur en het gebruikersgemak een flinke
boost gekregen.
Modulaire pionierWie een robot wil, wil bovenal flexibiliteit. Het
is een van de grote strepen die de robot voor
heeft op elke andere ‘ single purpose’ machi-
ne. In 1991 komt ABB daarom met een licht-
voetige zware jongen: de IRB 6000. De nieuwe
robot heeft een payload van 150 kilogram en
is speciaal ontwikkeld voor zowel puntlas- als
handlingtoepassingen. Dit duale karakter krijgt
ABB voor elkaar door gebruik te maken van
een nieuw concept: modulariteit. Gebruikers
kunnen nu zelf de voet-, arm- en polsmodules
combineren, zodat de robot perfect aansluit bij
hun applicatie. Het is een principe dat ABB nog
altijd hanteert. De gedurfde nieuwe benade-
ring heeft succes en vooral als puntlasrobot is
de IRB 6000 een grote hit. Inmiddels is de IRB
6700 de nieuwste zware jongen in het 150 –
300 kilogramsegment. Ondanks de grotere
payload is hij robuuster dan ooit: de mean time
between failures (MTBF) is maar liefst 400.000
uur. Bovendien is hij energiezuiniger dan ooit.
In een tijd waar terecht meer en meer naar To-
tal Cost of Ownership wordt gekeken, kan niet
anders dan geconcludeerd worden dan dat
modulariteit loont.
Gebalanceerde voorspelbaarheidBehalve voor het weer, is de afgelopen veertig
jaar het voorspellend vermogen van de mens
enorm toegenomen. Geen glazen bollen, maar
slimme algoritmes gekoppeld aan steeds meer
rekenkracht, zorgen dat we ook in fabrieksau-
tomatisering steeds sneller en beter weten
waar we aan toe zijn. Hier schuilt echter wel
een minder vaak besproken addertje onder het
gras: de zogenoemde ‘dressing’ van de robot.
Hoe beïnvloeden de kabels en slangen van
een geïntegreerde robotapplicatie namelijk
de kinematische herhaalnauwkeurigheid? En
wat voor invloed heeft het toenemende aantal
draaiuren op de slijtage van deze onderdelen?
Natuurlijk kan men wachten op betere model-
len en materialen, of kan men besluiten het
hele slangenpakket inwendig weg te werken
voor maximale zekerheid. Dit laatste is een
kostbare aangelegenheid en met het oog op
TCO niet altijd de beste keuze. De engineers
van ABB Robotics komen daarom met LeanID.
Het is een methode die recht doet aan modu-
lariteit en een optimale balans vindt tussen
inwendig weg te werken kritieke doorvoeren
enerzijds, en footprint, werkgebied, cyclustij-
den en onderhoudsintervallen anderzijds. Zelfs
wanneer modellen en processoren krachtig
genoeg zijn om het weer maand op maand
goed te voorspellen, zal LeanID een waardevol
Robottrends
BanenmotorIn tegenstelling tot wat sommige doemden-
kers verkondigen zijn robots geen banen-
verslinders, maar banenmotoren. Het aantal
directe banen dat door robots in industriële
productie is gecreëerd is 2 tot 3 miljoen. Wan-
neer bedacht wordt dat er ‘slechts’ 1 miljoen
robots aan het werk zijn, komt dat neer op 2 à
3 banen per robot. Wanneer verder in de keten
wordt gekeken, verdubbelt dit aantal.
Bron: ABB
gereedschap blijven. Het nauwkeurig kunnen
voorspellen van onderhoudsintervallen levert
namelijk altijd een kostenbesparing op.
Klein maar fijnIn de loop der jaren zijn er ook steeds meer
kleine robots gekomen. Dat ook hier de speci-
ficaties almaar indrukwekkender worden, be-
wijst ook de kleinste alleskunner van ABB: de
IRB 120. De kleine knikarmrobot weegt slechts
25 kilogram en heeft een payload van 3 kilo-
gram (of 4 kilogram voor een verticale pols)
bij een bereik van 580 mm. De IRB 120T is een
variant voor zeer snelle pick & place toepas-
singen. Door de snelheid van as vier, vijf en
zes flink op te krikken kunnen cyclustijden met
25 procent worden terug gebracht. En dit alles
zonder in te boeten aan precisie. Een herhaal-
nauwkeurigheid van 10 micrometer kom je in
deze klasse zelden tegen.
Pick & PlaceEen passage in de rijke ABB-geschiedenis die
zeker niet mag ontbreken is natuurlijk de Flex-
Picker, voorheen de IRB 340 en tegenwoordig
de IRB 360. Het was in 1998 de eerste deltaro-
bot die door menig producent van voedings-
middelen of elektronica wordt omarmd. Het
unieke kinematische model biedt dan ook een
indrukwekkende 10 G versnelling en 150 picks
per minuut, ver voorbij de menselijke maat.
Met het vervallen van het patent van ABB
heeft menig robotfabrikant de deltarobot
geadopteerd. Maar ABB zou ABB niet zijn
als zij ook het deltaprincipe naar een nieuw
niveau zouden tillen. Inmiddels beschikt het
standaard model dan ook over vision, stan-
daard applicatiesoftware en zijn payload en be-
reik uitgebreid tot respectievelijk 8 kilogram en
1,6 meter.
Zij aan zijTot slot een paar woorden over robotica in de
volgende veertig jaar. Hoewel het lastig is in
te schatten welke sciencefictionscenario’s zich
over vier decennia tot werkelijkheid hebben
ontpopt, is het duidelijk dat robots flink in de
lift zitten. Niet alleen zit het domein van de
servicerobotica in een stroomversnelling, ook
geldt dit voor de industriële evenknie. In een
roep om steeds grotere flexibiliteit – gedreven
door trends als Industry 4.0 en productie van
een seriegrootte 1 – zijn het vooral de robot
en de 3d-printer die telkens weer als produc-
tiemiddel van de toekomst worden genoemd.
Voor de robot betekent dit wel dat mens en
robot echt zij aan zij kunnen werken. Nu is ABB
natuurlijk al een van de eerste fabrikanten die
met SafeMove de ruimteslurpende hekwerken
overbodig maakt. Ook is deze zij-aan-zij-trend
een van de redenen dat ABB de oorspronke-
lijke signaalkleur oranje vervangt voor een
smetteloos wit. Een volgende generatie dient
zich aan. YuMi is een tweearmige robot met
de ogen en handen van een meester. YuMi
programmeer je niet, maar YuMi leert. Bo-
venal doet YuMi niemand kwaad. Hij pikt zelfs
geen banen in (zie kader). Wie YuMi in het echt
wil zien, zou in 2015 het beste een ritje naar
Duitsland kunnen maken. Tijdens de Hannover
Messe toont YuMi zich namelijk aan het grote
publiek.
024
Als eerste in de wereld presenteert MATRIX
VISION met trots deze sensor in zijn high-end
dual GigE camera serie en USB3. De camera, ge-
naamd mvBlueCOUGAR-XD104d en de mvBlue-
FOX3-2024, wordt geleverd in een zwart-wit of
kleur versie, combineert deze nieuwe sensor
met een hoge snelheid-interface waardoor [gt]
100 fps bij een volledige resolutie en in de USB-
3 versie tot 162 fps gaat deze of 12 bits afbeel-
dingen met ~ 65 fps. De camera familie is wel
bekend om zijn slimme functies, zoals burst
mode buffer, flexibele enkele en dubbele GigE
uitgangsmodes en een grote verscheidenheid
aan digitale ingangen en zijn hoge stroom-
uitgangen, evenals video-iris en bijkomende
universele uitgangen voor het aansturen van
drie motor lenzen (focus, zoom en diafragma).
Praktisch verkeersvoorbeeldIn dit voorbeeld gebruikten we de camera, met
een lineaire polarisatie filter, dit om enkele
sterke reflecties van het omgevingslicht op het
oppervlak van de voorruit te ontdoen. De ca-
mera die ingesteld is op een manier, dat met
Vision-applicatiesbeter bereikbaarSONY INTRODUCEERDE ONLANGS HAAR EERSTE 2.3 MEGAPIXEL GLOBAL SHUTTER CMOS SENSOR EN KREEG
ONMIDDELLIJK DE AANTREKKINGSKRACHT DOOR ZIJN ONGEËVENAARDE TECHNISCHE PRESTATIES, WAT TOT OP
HEDEN NIET MOGELIJK BLEEK TE ZIJN. DOOR ZIJN ZEER LAGE DARK CURRENT EN NOISE, GECOMBINEERD MET
EEN EXTREEM HOGE QUANTUM EFFICIENCY EN EEN HIGH-END CCD ALS HEEL GOED VERMOGEN VAN DE 5.8 X
5.8 MICROMETER PIXELGROOTTE VAN > 32.000 E. DIT RESULTEERT IN EEN DYNAMISCH BEREIK VAN > 72 DB
EN EEN ZEER HOGE SIGNAAL-RUISVERHOUDING VAN ~ 45 DB.
INNOVATIE IN VISIONSENSOREN
Visiontrends
Teks
t: H
orst
A. M
attf
eldt
, Dire
ctor
Sta
ndar
d Pr
oduc
ts
025Visiontrends
Sources: MATRIX VISION
Dual Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-XD104d
USB 3: mvBlueFOX3-2024
Enkel Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-X104f
een 1,5 milliseconde belichtingstijd, een niet
verzadigde afbeelding worden bereikt. Verder
hebben we gebruik gemaakt van een 10mm
lens en het diafragma van f:4. Opmerking:
houd u er rekening mee dat als gevolg van li-
neaire verwerking en weergave (geen GAMMA
verwerking in het signaal) sterke contrasten
zichtbaar zijn tussen de lichte en de donkere
delen in het beeld. De sensor heeft een inge-
bouwde 12 bit analoge front-end met extreem
hoge prestaties, die van cruciaal belang is
aan de totale beeldkwaliteit. Dat gezegd heb-
bende, zijnde de camera 12-bits afbeeldingen
kan produceren en wetende dat een typische
computer slechts 8 bits afbeeldingen weer kan
geven, heeft MATRIX VISION in zijn krachtige
wxPropView de mogelijkheid geïntroduceerd
om met simpele functies zoals de bit-shift en
clip van het beeldvlak in te stellen. Dit kan
worden vergeleken met een selectieve digi-
tale vermenigvuldiger van 6dB. Verschuiving
van één bit naar links en clipped (dus de witte
motorkap blijft wit) en een digitale zoom in
op de nummerplaat, toont dat het helder en
duidelijk beeld geen problemen zal opleveren
voor OCR-lezen-algoritme. Voor verkeerstoe-
zicht toepassingen, is het natuurlijk belangrijk
om niet alleen de auto, maar ook dat de au-
tomobilist geïdentificeerd kan worden. Van-
daag de dag is dit nog z’n typisch probleem,
vanwege de lagere dynamisch bereik en ho-
gere ruis niveaus van traditionele camera’s
en vanwege de volgende camera instellings-
mogelijkheden dilemma: als de reflecterende
nummerplaat niet mag worden overbelicht,
dan gaat bestuurder beeld bijna verloren, door
het donker - ruis-gebied wat achter de auto
IR-reflecterende zit en verdonkert de voorruit.
Door de veel hogere dynamische en lagere ruis
van de nieuwe sensor, bereiken we met deze
nieuwe sensor een significant beter beeld zelfs
zonder extra IR flash of filtering. De volgende
screenshots tonen de bestuurder AOI in beeld,
met behulp van dubbele-bit shift (= 12dB gain
lokale en clippen op de foto A en de 3-bit shift
op de foto B). Natuurlijk heeft dit beeld een
beperkte resolutie, maar de ruis is opvallend
laag. Opnieuw deze resultaten zijn bereikt zon-
der extra belichting, wat meestal in verkeers-
toezichthouden applicaties wel toepast wordt.
Als alternatieve werkwijze en overdragen van
de beelden in 12 bit, is het mogelijk om het
dynamisch bereik van het beeld te compri-
meren in de camera met behulp van preci-
sie-LUT-gebaseerde GAMMA voorbewerking.
(e.g. standaard GAMMA=1/2.2). Deze niet-
lineariteit kan worden vergeleken met een
selectieve versterking: De eerste 1% ingangs-
signaal wordt versterkt met een factor 13,
5%, het overige signaal is alles nog met een
factor 5 versterkt. De camera is in staat deze
niet-lineariteit in real-time (on the-fly) met 12
bits nauwkeurigheid, gebruik makend van een
12 bit naar 10 bit omzetten RAM-LUT.
Het is ook van belang om te zien dat de nieuwe
CMOS sensor vrij is van bepaalde art-effecten,
zoals vlekken (een witte verticale lijn door het
beeld bij een CCD, op de positie van de reflec-
tie of een zwarte zon (een fel lichtpuntje kan
een zwart gat van binnen hebben, wat je soms
ziet bij ander CMOS sensoren.
ConclusieEen belangrijke doorbraak in machine vi-
sion toepassingen is bereikt, door het ge-
bruik van Sony's nieuwe CMOS global shutter
imager IMX174 in MATRIX VISION's nieuwe
camera mvBlueCOUGAR-XD104d en de
mvBlueFOX3-2024. De introductie van deze
nieuwe camera, met de overwinning op
beperken van het art-effect, beperkt zich niet
alleen tot verkeer toezichthoudende toepas-
singen. Vele uitdagende Vison applicaties
kunnen nu met deze camera simpel opgelost
worden.
A
B
026
ÉÉN VAN DE HOOFDSPREKERS TIJDENS NIWEEK 2014 WAS BERNARD DUPRIEU, HOOFD PRODUCTIE-
TECHNOLOGIE BIJ AIRBUS. HIJ GING IN OP DE VISIE VAN AIRBUS VOOR DE 'FACTORY OF THE FUTURE',
MET EEN AANTAL GEDACHTEN DAARACHTER. HIERIN SPEELT HET GEBRUIK VAN BEELDOPNAME EN
BEELDVERWERKING IN DRAAGBARE APPARATUUR EEN SLEUTELROL.
Airbus bouwt fabriekvan de toekomst
BEELDVERWERKING EN DRAAGBARE ELEKTRONICA FUNDAMENT
Beeldverwerking
027
AchtergrondNu de huidige wereldwijde concurrentie alleen
maar toeneemt, moet de Europese luchtvaart-
industrie op zoek naar innovatieve mogelijk-
heden om de productie te verbeteren. Denk
hierbij aan bijvoorbeeld de integratie van
adaptieve en intelligente productietools. Daar-
naast wordt gekeken naar de zogenoemde
mens georiënteerde productie waarbij een
medewerker in de productielijn wordt geïn-
tegreerd. Als voorbeeld geldt Airbus; dat ge-
avanceerde technieken inzet in haar ‘fabriek
van de toekomst’ om sneller vliegtuigen te
kunnen leveren dan de huidige 55 vliegtuigen
per maand.
Cyber-fysische systemenDe vliegtuigindustrie is één van de meest
veeleisende sectoren. Kwaliteitsborging, pro-
cesbeheersing en ketenaansprakelijkheid zijn
standaard, maar arbeidsintensief, omdat het
meeste werk nog steeds handmatig wordt
uitgevoerd. De ‘fabriek van de toekomst’ is
derhalve een onderzoeksproject om nieuwe
technieken te implementeren om de uitdagin-
gen in productiviteit en kwaliteit aan te gaan.
Duprieu: “Het vereist innovatief denken en
buiten de paden lopende benaderingen met
centrale thema’s als gedistribueerde en on-
derling verbonden systemen en sensoren, de
zogenoemde cyber-fysische systemen waarin
grote hoeveelheden gegevens en data-analy-
ses resulteren in een intelligentere productie
om mens en machine binnen dezelfde fysieke
omgeving te laten functioneren.”
Fabriek van de toekomstDe fabriek van de toekomst betekent voor Air-
bus onder andere de inzet van een modulair
technologieplatform gebaseerd op commerci-
eel verkrijgbare technologie. Zo zijn intelligen-
te tools bijvoorbeeld één van de belangrijkste
componenten om de efficiëntie te verbeteren.
Waarborg kwaliteitHet bouwen van een vliegtuig vergt tiendui-
zenden operatorstappen om kwaliteitscontro-
les te waarborgen.
Ter illustratie geeft Duprieu aan dat een romp-
deel van een vliegtuig in het huidige pro-
ductieproces bijna 400.000 punten bevat die
vastgezet moeten worden met behulp van
ruim 1100 gereedschappen, zoals klinkgereed-
schappen en momentsleutels. De operator
dient nauwkeurig iedere stap te volgen om de
juiste afregelingen met het adequate gereed-
schap uit te voeren. Dit handmatige proces
betekent dat menselijk falen een aanzienlijk
risico vormt. “Dit is essentieel als men bedenkt
dat een ontdekte fout in een later stadium
honderdduizenden euro’s kan kosten om de
fout te herstellen.” Airbus ontwikkelde hier-
voor intelligent gereedschap dat met behulp
van beeldverwerking begrijpt welke actie de
operator moet gaan nemen. De betreffende
handeling wordt gecontroleerd, gemonitord en
het resultaat wordt in een centrale databank
opgeslagen. Zelfs de juiste momentinstelling
wordt automatisch geregeld. Het boorgereed-
schap is een voorbeeld van een ‘smart tool’
waar de operator een bril met camera draagt
en omgevingsfactoren met behulp van beel-
dalgoritmen worden verwerkt. Vervolgens
worden de bewerkingscondities van de boor
voor elke materiaallaag opgewaardeerd en
wordt de boordiepte gemonitord. De software
houdt de resultaten van de boring op die be-
treffende locatie bij in een centrale database
en voert automatische controles en kalibraties
uit.
BasisplatformAirbus heeft voor de nieuwe System-on-Modu-
le (SOM) van National Instruments gekozen, als
embedded basisplatform voor alle intelligente
tools omdat het beschikt over een standaard
architectuur en een geraamte biedt om het
ontwikkelproces van ontwerp tot prototype tot
product te versnellen. “Voordat het zover was,
is gewerkt aan een prototype dat gebaseerd
was op een NI CompactRIO controller, waar-
mee het mogelijk werd om code te integreren
vanuit bestaande door Airbus opgebouwde
bibliotheken, en open-source algoritmen om
de ontwikkelde concepten snel te valideren.”
De flexibiliteit die de grafische programmering
NI LabVIEW biedt in combinatie met het Linux
Real-Time OS en toepassing van third-party bi-
bliotheken, bieden het juiste abstractieniveau
voor ontwikkeling op het embedded platform
van NI. De code die eerder op de CompactRIO
is ontwikkeld, kan nu direct op de NI SOM wor-
den hergebruikt. Sébastien Boria, R&D mechat-
ronica technologieleider bij Airbus legt uit: “We
evalueerden een aantal SOM’s en single-board
computers (SBC’s) en het blijkt dat een vergelij-
king met de platform-gebaseerde benadering
en de hardware/software integratie van NI
niet mogelijk is. Onze schatting is dat wij met
behulp van de NI SOM nog maar een tiende
van de tijd benodigen in vergelijking met de
tijd die wij kwijt zijn met de alternatieve mo-
gelijkheden. Deze productiviteitswinst komt
met name door NI’s open NI Linux Real-Time
OS en de breed inzetbare LabVIEW software.
Deze software-ondersteuning voor de NI SOM
betekent dat wij ons volledig kunnen richten
op de belangrijke kenmerken van ons systeem,
waaronder beeldverwerking op FPGA’s.”
Tot slotDe fabriek van de toekomst bij Airbus is ge-
baseerd op een zich uitdijend onderzoek voor
de lange termijn, en is als technologieproject
cruciaal voor het kunnen blijven concurreren
op basis van veranderende inzichten in het
productieproces. Het snel kunnen ontwikkelen
van productiefaciliteiten is essentieel in het
gebruik en de toepassing van nieuwe technie-
ken, van de eerste conceptuele ontwikkelingen
tot aan de werkelijke realisatie. “Dit initiatief is
de afgelopen jaren zorgvuldig gepland en met
behulp van NI technologie zijn we in staat om
deze ontwikkeling te versnellen en onze visie
op de toekomst te realiseren”, onderstreept
Duprieu ter afsluiting.
027Beeldverwerking
De Airbus Technology Store is een platform van ontwik-
keltools voor toekomstige slimme gereedschappen in
haar fabrieken.
028 Rubriek
Beeldverwerking voor zeer snelle verpak-
kingsprocessen houdt vaak een compromis
in tussen snelheid en precisie
De inspectie van uiterlijke verpakkingsken-
merken en de gedrukte informatie op etiket-
ten en verpakking vervult een centrale rol in
het proces. Het zijn juist deze elementen die de
consumenten meteen opvallen en die meestal
de doorslag geven bij hun aankoopbeslissing.
Er kunnen zelfs juridische consequenties aan
verbonden zijn.
De toenemende kostendruk op het productie-
proces leidt echter tot hogere verwerkings-
snelheden. Voor veel inspectiesystemen be-
tekent dit een enorme uitdaging als het gaat
om een nauwkeurige detectie van objecten en
mogelijk speciale gevallen met variabele om-
gevingscondities. De benodigde rekenkracht is
vaak groot en wordt gezien als een beperken-
de factor voor de verwerkingssnelheid.
Door het gebruik van nieuwe beeldverwer-
kingsalgoritmen (bijvoorbeeld ‘edge-based
sparse’-functies, variaties absorberende sjablo-
nen etc.) en supersnelle parallelle hardware-
architectuur, kan de nieuwe Omron FH-serie
optische inspectiesystemen detectiesnelheden
bereiken die ruim 10x hoger zijn dan die van
conventionele inspectiesystemen. In vergelij-
king met vorige algoritmen detecteert de FH
100x sneller en neemt tegelijkertijd de detec-
tiekwaliteit toe.
‘Sparse-edge’-detectiealgoritme lost pro-
blemen met vorige beeldverwerkingsalgo-
ritmen op
Sinds de jaren tachtig is er elk decennium weer
een nieuwe doorbraak geweest in de beeld-
verwerkingsalgoritmen voor objectdetectie.
In de jaren tachtig maakten op binaire beel-
den gebaseerde algoritmen een relatief snelle
objectdetectie mogelijk. Dit snelle algoritme
werd aangepast aan de zeer beperkte beschik-
bare rekenkracht, maar bleek gevoelig voor la-
waai, veranderende verlichtingsomstandighe-
den, schaduweffecten, laag contrast en andere
omstandigheden.
Tegen 1990 nam de snelheid van de hardware
De kracht van vormherkenningDE HOGE VERWACHTINGEN VAN CONSUMENTEN MET BETREKKING TOT DE INFORMATIE OVER
LEVENSMIDDELEN, FARMACEUTISCHE PRODUCTEN EN NON-FOOD-PRODUCTEN, ALSMEDE NIEU-
WE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN, LEIDEN ERTOE DAT PRODUCENTEN EEN GROEIENDE BEHOEFTE
HEBBEN AAN INSPECTIEOPLOSSINGEN DIE CONTROLEREN OF DEZE INFORMATIE JUIST IS
AANGEBRACHT. BEHALVE EINDINSPECTIES VOEREN DEZE PRODUCENTEN IN TOENEMENDE MATE
IN-LINE INSPECTIES UIT OP KRITISCHE PUNTEN IN DE BETREFFENDE VERWERKINGSSTAPPEN.
10X SNELLERE INSPECTIE VAN VERPAKKINGEN
Beeldverwerking
in hoog tempo toe, waardoor een accuratere
analyse van de grijsschaalwaarden van het
beeld kon worden gemaakt en tegelijkertijd
het aantal problemen in verband met een laag
contrasteffect kon worden gereduceerd.
Na 2000 brachten ‘edge-based’-algoritmen
verbeteringen tot stand met betrekking tot
veranderende verlichtingsomstandigheden
en schaduweffecten, hoewel deze algoritmen
nog steeds hun nadelen hadden wanneer het
ging om wazige beelden en lage contrasten.
De nieuwe ‘sparse edge’-detectiealgoritmen
gebruiken en reduceren deze informatie tot
duidelijk identificeerbare en representatieve
punten. Hierdoor wordt de kans op fouten
uitgesloten en tegelijkertijd wordt de verwer-
kingssnelheid sterk verbeterd.
Variatie-absorberende methode vergroot
stabiliteit en snelheid door variatieprog-
nose
Bij conventionele inspectiesystemen kunnen
kleine afwijkingen in de positie van objec-
ten, bijvoorbeeld als gevolg van trillingen in
de transportband, een foutloze of snelle ver-
werking van de beeldinformatie belemmeren.
Eventuele softwareaanpassingen om deze fou-
ten te compenseren, kunnen de rekenkracht
en daardoor ook de verwerkingssnelheid sterk
verminderen. De oplossing voor dit probleem
ligt dan meestal in het vinden van een com-
promis tussen betrouwbaarheid en snelheid.
De nieuwe variatie-absorberende methode
(waarvoor octrooi is aangevraagd) voorspelt
mogelijke variaties op representatieve pun-
ten van de op de band gevolgde objecten.
Deze variaties worden samengevat via een
intelligent clusterproces. Een analyse van deze
clusters reduceert detectiefouten, terwijl de
verwerkingssnelheid hoog blijft door het lage
geheugengebruik. Dit zorgt voor supersnelle
beeldverwerking met een tien keer grotere
precisie (bijvoorbeeld door vergelijking van de
gemiddelde kwadratische fout).
Slimme visualisatiemethode maakt intuï-
tieve beeldoptimalisatie zelfs voor onerva-
ren gebruikers mogelijk
De criteria om een duidelijk en stabiel object-
beeld te krijgen en dat met optimale eenvoud
te verwerken, zijn uiterst complex. In het ver-
leden werd een verbetering van het originele
beeld voor verwerking door inspectiesystemen
vaak proefondervindelijk beoordeeld, of op
basis van jarenlang opgebouwde ervaring. Het
nieuwe visualisatie- en beeldoptimalisatiecon-
cept van de Shape Search III-software in het
FH-inspectiesysteem van Omron maakt het ge-
makkelijk om het beeld te verbeteren, zelfs
voor niet-ervaren gebruikers. De software ge-
bruikt een intelligente benadering die de voor
het beeld relevante factoren samenbrengt en
zodanig aan de gebruiker presenteert, dat in-
tuïtieve optimalisatie mogelijk is.
029Beeldverwerking
030 Rubriek
Phaer heeft een bewogen jaar achter de rug.
Nauwelijks bijgekomen van een succesvolle
Vision Expert Day – een drukbezochte dag
waarop 150 partners en klanten van Phaer
gezamenlijk de ‘state of the art’ presente-
ren – verwerft het bedrijf begin dit jaar een
exclusief distributeurschap in de Benelux van
camerabouwer iDS. Volgens Koenraad Van de
Veere, zaakvoerder van Phaer word je dit niet
zomaar. “Een bedrijf als iDS verwacht van haar
distributeurs een eigentijdse aanpak. Naast
kennis van zaken was onze lokale aanwezig-
heid, open manier van zaken doen en sterke
focus op 3D-vision belangrijk om met Phaer in
zee te gaan.”
Kristallen bolWil je een robuust visionsysteem bouwen, dan
moet je de afzonderlijke componenten goed
op elkaar afstemmen. Het alom bekende ver-
haal van de zwakste schakel betekent ook dat
een visionleverancier naast visonkennis, ook
zijn visionaanbod tot in detail moet doorgron-
den. Van de Veere is van mening dat het helpt
om hiertoe geregeld in de spreekwoordelijke
kristallen bol te kijken. “Een evenement als de
Vision Expert Day organiseren we niet alleen
om mensen de laatste stand der techniek te
tonen. Een belangrijke component is het sa-
menbrengen van vooruitdenkende, invloedrij-
ke scherpe geesten die met elkaar in conclaaf
gaan over wat de toekomst brengt. Het stelt
ons in staat beter te snappen wat op ons af
komt en daardoor betere keuzes te maken. Het
vandaag maken van de juiste keuzes voor een
succesvol resultaat in de toekomst, dat is ons
specialisme en daarin ligt onze toegevoegde
waarde.”
Voorsprong door innovatieEen van de gevleugelde Phaer uitspraken is
‘Don’t buy smart, be smart’. Voor wie de kris-
tallen bol goed gebruikt, liggen er namelijk
grote kansen voor de visiongebruiker. Van
de Veere: “Wie de juiste keuzes maakt heeft
met vision de mogelijkheid zich echt te on-
derscheiden met state-of-the-art oplossingen.
Natuurlijk gaat het daarbij om de prestaties en
robuustheid van het visionsysteem, maar ook
Een blik in dekristallen bolDE TOEKOMST VAN VISION IS ROOSKLEURIG. OOK HET BELGISCHE PHAER MERKT DAT IN DE TOENE-
MENDE VRAAG NAAR FLEXIBELE AUTOMATISERING, VISION STEEDS VAKER ALS ENABLER WORDT
GEKOZEN. WEL GROEIT OOK DE VRAAG NAAR EXPERTISE. NAGENOEG PLUG & PLAY EEN ROBUUST
SYSTEEM OPLEVEREN KAN WEL, MAAR HET VEREIST KENNIS VAN ZAKEN. KENNIS OVER VISION EN
KENNIS OVER EEN SLIMME AANPAK.
KENNISOVERDRACHT ALS BASISINGREDIËNT VOOR SUCCESVOLLE VISIONPROJECTEN
Visiontrends
Ensenso 3D-camera gebaseerd op stereovision met patroonprojectie.
031
om zaken als maakbaarheid, schaalbaarheid
en flexibiliteit. Door als een ware chef precies
de goede ingrediënten precies goed te gebrui-
ken en te bereiden, kunnen de meest fantasti-
sche gerechten op de visiontafel getoverd wor-
den. En dat ook nog eens in korte tijd tegen
een schappelijke prijs.”
PrijsdrukDie schappelijke prijs heeft onder andere te
maken met de druk die er momenteel vanuit
enkele grote marktpartijen ontstaat. Van de
Veere: “Het is een beetje raar, want hoewel
vision nog een echte groeimarkt is, is er nu al
sprake van prijserosie. Er zijn fabrikanten die
bang zijn dat het met vision net zo gaat lopen
als met de computermarkt en vision binnen-
kort overal als water uit de kraan komt. Hoe-
zeer ik vision ook een warm hart toedraag ben
ik hier sceptisch. Maar de prijsdruk vanuit die
grote partijen biedt ook kansen. Op technolo-
gisch gebied leidende bedrijven als e2v komen
als antwoord op de prijserosie met zeer hoog-
waardige, maar wel wat uitgeklede versies van
hun CMOS-camera’s, de UNiiQA+ bijvoorbeeld,
die echt heel veel waar voor hun geld bieden.
Tegelijkertijd staan al tal van nieuwe partijen
op waardoor het aanbod de vraag overstijgt.
Een buyers market dus met mooie kansen voor
de gebruiker. Maar ook voor de reseller. Voor
ons biedt het namelijk ook een uitgelezen kans
om ons te onderscheiden als expert. Met dat
ongelofelijke aanbod van lenzen en camera’s is
er immers veel behoefte aan gedegen kennis
en een goedwerkende kristallen bol.”
TechTrendsTot slot wat technologische trends die opval-
len. Het was per slot van rekening het jaar van
VISION 2014. Van de Veere ziet hier niet echt
grote verassingen ten opzichte van het vorige
jaar, alleen het doorzetten van ingeslagen we-
gen. “Natuurlijk winnen sensoren nog steeds
aan snelheid en resolutie. Het is een trend die
al vele jaren aan de gang is. En met de toene-
mende prestaties zie je dat CMOS toch echt wel
de CCD sensor aan het vervangen is. Verder zie
je dat 3D-vision nu echt wel aan het doorzet-
ten is. Het is mede hieraan te danken dat de
op zich wat moeilijkere materie nu in ‘out of
the box’ vormen verschijnt die 3D bereikbaar-
der maken voor een groter publiek, ook als het
robuust moet zijn. De Ensenso is hiervan een
mooi voorbeeld. Verder breekt USB 3.0 verder
door en valt het me op dat dit ook geldt voor
CoaxPress, waarvoor ook vanuit het high-end
deel van de markt steeds meer interesse komt.
Advies 2015De echt laatste wijze woorden van 2015 wijdt
Van de Veere aan de kern. “2015 zal een jaar
worden waar meer performance voor minder
geld beschikbaar komt. Maak er gebruik van,
maar vermijd de ‘goedkoop is duurkoop’ val-
kuilen. Het uitvallen van het visionsysteem
kost veel meer dan een paar procent op een
component. Kom je hier zelf niet uit, dan zijn er
genoeg experts die je hierbij kunnen helpen.
Maar daar gebruik van!”
Kijk voor een korte impressie van de kaatste
kristallen-bol-bijeenkomst (VED 2013) op: het
Youtube-kanaal van Koenraad Van de Veere.
Ook kunnen de langere interviews en presen-
taties worden opgevraagd via [email protected]
031
KENNISOVERDRACHT ALS BASISINGREDIËNT VOOR SUCCESVOLLE VISIONPROJECTEN
Visiontrends
Na de hype zet 3D-vision dan toch door. Ook
steeds vaker in combinatie met een robot.
De UNiiQA+ van e2v. Een hoog-
waardige CMOS-lijnscanner
voor een kleinere prijs.
032 Rubriek
Flexibele Productie AutomatiseringOp 2 december jl. heeft het Mikrocentrum
i.c.m. Teqnow en Roboned de themadag 'Flexi-
bele Productie Automatisering' georganiseerd.
Hierin kwam o.a. het ‘factory-in-a-day’ con-
cept van de TU Delft aan bod. Bij de presentatie
kwam naar voren dat het traject van aanvraag
voor automatisering tot het feitelijk draaien
van een robot typisch 18 maanden in beslag
zou nemen. Knelpunten zijn voornamelijk het
niet flexibel aan te passen c.q. verplaatsen van
componenten en de veiligheid. Het hek als ont-
wikkelingsbarrière. Door gebruik te maken van
'soft robots', dat zijn geen pluche robots maar
robots die op lagere snelheid en met minder
kracht werken, i.c.m. camera's die de directe
werkomgeving van de robot monitoren, kan
men de veiligheidsbarrière, het hek, wegla-
ten. Het systeem is flexibel aan te passen door
gebruik te maken van 'standaard' component
gebaseerde software. Men ruilt simpelweg het
ene blokje voor het andere. Aldus de TU Delft
bij monde van dhr. Dr. ir. Martijn Wisse.
Bedrijfseconomisch verantwoordDhr. Paul Mencke FA/FB van Govers Accoun-
tants / Adviseurs schetste een mooi beeld
vanuit bedrijfseconomisch oogpunt over hoe
productie automatisering, productie bedrijven
rendabel houden, zelfs tijdens een econo-
mische crisis. Zijn ogenschijnlijke paradoxale
conclusie dat je met het accent op productie
automatisering flexibeler bent dan een bedrijf
dat groot inzet op een flexibele arbeidsschil
gaf aanleiding tot een belangrijke voorwaarde
voor effectief automatiseren: de wijze waarop
geautomatiseerd wordt is doorslaggevend. Au-
tomatiseer niet om de mensen weg te saneren,
maar automatiseer om de mensen effectiever
te laten produceren! Zie hier een economisch
argument tegen het gehate 'de robots zullen
onze banen stelen'.
Succes in de praktijkDe themadag werd afgesloten met een prak-
tijk case, een duo presentatie van Eddie
Mennen van de firma Yaskawa en Frank Land-
huis van de firma ALMI Machinefabriek BV.
De product showcase van beide heren vrolijk
negerend, viel me iets op. Het succes van de,
inmiddels bij iedereen welbekende, melkro-
bot. Het succes van dit product is, naar mijn
mening, te danken aan het feit dat het iets
van A tot Z automatiseert, en niet slechts een
Is Uw robot al geautomatiseerd?HOEWEL DE UITSPRAAK ‘INDUSTRIËLE ROBOTS ZIJN DOMME DINGEN’ ENIGSZINS GENUANCEERD KAN WORDEN,
RAAKT HET WEL DE ESSENTIE, NAMELIJK DE MOEILIJKHEIDSGRAAD IN DE PRAKTIJK VAN HET IN BEDRIJF NE-
MEN VAN ZO'N DING. VEELAL GESCHIEDT E.E.A. ALS TIJDROVENDE STAP-VOOR-STAP, PUNT-VOOR-PUNT ‘TEA-
CHING’ EN DAN MAAR HOPEN DAT ER NIETS VERANDERT AAN HET PROCES. ROBOTS DIE ZELF UITZOEKEN WAT
TE DOEN, IS DE SLEUTEL TOT SUCCESVOL AUTOMATISEREN.
ROBOTS WORDEN UITGERUST MET CAMERASYSTEEM
Visiontrends
033
stapje. Vision en robotica die in harmonie een
volledig proces automatiseren en zodoende
daadwerkelijk geld opleveren. Dit in tegen-
stelling tot het alom gehoorde 'maar U kunt nu
een uurtje langer doorwerken dankzij de ro-
bot, dus U verdient de aanschaf zo in no-time
terug'. Yeah, right!
Een mooi voorbeeld van hoe vision en robotica
daadwerkelijk nuttig zijn, staat omschreven in
het artikel 'Binpicken van smeedstukken, mis-
sie volbracht' uit de Vision & Robotics van no-
vember jl. Ook hier geldt weer: volledig proces
geautomatiseerd, niet alleen een deel. Wie het
artikel goed leest, leest dat 'Programmering
is niet nodig en het invoeren van simpele pa-
rameters volstaat. Ook het kalibreren van het
systeem gebeurt volledig automatisch'. Dit
brengt ons bij de titel van dit stuk. Een robot
en een camera die zichzelf kalibreren, indien
nodig. Een robot die zelf in staat is te bepa-
len waar het pak punt, dan wel afleg positie is,
dankzij een camera systeem en net even wat
slimmere software. Dat is ook de crux achter
'bin picking'. Robot/camera die zelf uitzoekt
waar heen te gaan. En nee, een robot pro-
grammeren d.m.v. een veredelde joystick aan
de tool flange telt niet.
RaPiDoDe KU Leuven heeft binnen het IWT-Tetra
project het RaPiDo geïnitieerd, vision guided
Random Picking for inDustrial robots. Hierbij
worden industriële robots uitgerust met visie
sensoren die het grijpen van objecten toela-
ten, waarvan van te voren de exacte positie en
oriëntatie niet exact bekend is. Als deelnemer
zijn wij verheugd dat ook in België, aandacht
is voor het concept 'de robot bepaalt zelf wel
waar hij/zij naar toe gaat'.
ConclusieIn onze visie bestaat de toekomst uit robots,
op natuurlijke wijze uitgerust met een camera-
systeem, die zelf coördinaten bepaalt en sug-
gesties doet van mogelijke handelingen. De
operator dient enkel nog aan te geven welke
handeling hij wel of niet wenst. Program-
meert U nog alles stap-voor-stap met Uw hoog
innovatieve fabrieksrobot? Wellicht dat er
iets moois uit de computer vision hoek komt
rollen....
Max van Rooij
van Rooij Electronics Design & Software
Engineering
Is Uw robot al geautomatiseerd?
033
ROBOTS WORDEN UITGERUST MET CAMERASYSTEEM
Visiontrends
034
VACUÜMSPECIALIST SCHMALZ PRESENTEERT DE
NIEUWE LIJN VAN COMPACTEJECTOREN TYPE SCPS/
SCPSI, UITGERUST MET DE NIEUWE ECO-NOZZLE
TECHNOLOGIE. DEZE ENERGIEBESPARENDE VACUÜM-
GENERATOREN ZIJN UITERMATE GESCHIKT VOOR
EEN GROOT AANTAL HOOG-DYNAMISCHE HANDLING
PROCESSEN.
Energie besparen met vacuümgeneratoren
NIEUWE EJECTORTECHNOLOGIE KRIJGT ECO-NOZZLE
Vacuümtrends
Met de Eco-nozzle technologie heeft Schmalz
de efficiëntie van het energiegebruik opnieuw
geoptimaliseerd. Het persluchtverbruik is
dankzij het gebruik van de Eco-nozzle met wel
15% verminderd. Gelijktijdig kon Schmalz het
zuigvermogen met 15% verhogen. Hierdoor
kunnen naast luchtdichte producten ook licht
poreuze producten zoals karton beter en veili-
ger gehandeld worden.
Specifiek voor luchtdichte producten heeft
Schmalz de Compact-ejectoren hiermee ook
verbeterd: de evacuatietijd om tot -600 mbar
te komen en daarmee direct samenhangend
de snelheid van het automatiseringsproces,
wordt 10 procent korter!
De nieuwe Compactejectoren SCPS/SCPSi
hebben niet alleen een lager eigen energie-
verbruik. Ze dragen door de geïntegreerde
energie- en procescontrole ook bij aan een
stabieler werkproces. Alle hiervoor relevante
procesdata wordt bijgehouden. Via de be-
schikbare I/O-Link-Master is een bi-directione-
le communicatie met verschillende veldbus-
systemen mogelijk. Dit heeft duidelijke voor-
delen voor de gebruiker: hij kan op afstand het
proces lezen en bewaken. Op afstand kan het
proces daarmee geanalyseerd en geoptimali-
seerd worden. Snel is duidelijk of het systeem
efficiënt loopt en of er bijregeling of service
nodig is.
Schmalz biedt de energie-efficiënte ejector-
module van de compactejectoren ook sepa-
raat aan onder de naam ecoPump SEP. Hier-
mee verbreedt zich het toepassingsgebied
nog verder: de compacte ecoPump SEP is het
ideale systeemcomponent voor decentrale va-
cuümopwekking, voor bijvoorbeeld in doosop-
zet applicaties. Omdat deze component direct
bij de zuignap ingebouwd kan worden zijn de
performanceverliezen minimaal, en dat bij ul-
tra korte cyclustijden. Door haar grote werk-
bereik van -250 tot -850 mbar kunnen allerlei
werkstukken eenvoudig, snel en veilig gehan-
deld worden. Zelfs minder stabiele kartonnen
verpakkingen of zakken bijvoorbeeld kunnen
door een hoog lek-compensatie proces met
een hoge graad van zekerheid verwerkt wor-
den. Ook de distributie van vacuüm in verschil-
lende gescheiden vacuüm-zones kan met de
ecoPump SEP op een plaatsbesparende wijze
worden gerealiseerd.
De ecoPump SEP is in drie inbouwdiameters te
verkrijgen: 7, 13 en 22 mm, met verschillende
prestatieniveaus en 2 karakteristieken: een
'High-Flow' variant (HF) welke zeer geschikt is
voor poreuze producten, als ook een 'High-Va-
cuum' variant (HV) voor luchtdichte producten
zoals bijvoorbeeld ampullen of blisterverpak-
kingen. Via een overzichtelijk schema kan de
passende ejector bepaald worden, afhankelijk
van werkstuk, afstand tot de ejector en beno-
digde zuigcapaciteit.
De integratie van de ecoPump SEP is eenvou-
dig en plaatsbesparend omdat hij exact daar
gemonteerd kan worden waar het vacuüm
nodig is in de machine. Alleen een enkele
persluchtleiding is nodig: de zuigleiding ver-
valt. Voor inbouw van de ejector direct aan de
zuignap levert Schmalz een passende behui-
zing SFE die gelijktijdig ook als houder voor
de zuignap dient. Ook kan de ecoPump SEP
direct in een boorgat van een machineonder-
deel gestoken worden. De boorgatvorm is zeer
eenvoudig te reproduceren. Hierdoor is de mo-
dule eenvoudig in bestaande constructies te
integreren. Uitbouw, demontage en reiniging
van de ecoPump SEP zijn mogelijk zonder enig
gereedschap.
Kijk voor meer informatie op
www.schmalz.com
035Vacuümtrends
036
Tijd voor nieuwe definitiesSINDS DE OPRICHTING IN 1982 PROMOOT STÄUBLI ROBOTICS ONVERMOEIBAAR DE SAMENWERKING
TUSSEN ‘MENS EN MACHINE’. ZIJ HET DOOR ROBOTS MOEILIJKE OF GEVAARLIJKE TAKEN TE LA-
TEN UITVOEREN ZODAT UW OPERATOREN DIT NIET HOEVEN TE DOEN OF DOOR DE DAGELIJKSE SER-
VICE DIE STÄUBLI MEDEWERKERS BIEDEN ZODAT U HET MAXIMUM HAALT UIT UW INVESTERING.
DEZE SAMENWERKING ZIT ZODANIG IN ONZE GENEN DAT 'MAN & MACHINE' EEN OFFICIEEL MERK
GEWORDEN IS VAN STÄUBLI ROBOTICS.
VEILIG HAND IN HAND SAMENWERKEN MET ROBOTS
De huidige ontwikkelingen in de TX2 robotse-
rie en bijhorende CS9 controller geven duide-
lijk onze visie weer om vooruit te gaan met
‘cobotics’ of ‘collaborative robotics’ oplossin-
gen ontworpen om de operatoren bij te staan
bij moeilijke taken. Dankzij onze innovatieve,
duurzame en verantwoordelijke oplossingen
en een team van experten die constant stre-
ven naar excellentie, zullen Stäubli robots en
operatoren ‘hand in hand’ kunnen samenwer-
ken in een veilige omgeving zonder fysieke
barrières.
Redefining performanceDe nieuwe TX2 robotserie wordt de opvolger
van de huidige TX serie en herdefinieert het
concept ‘performance’ over alle lijnen. Uit-
gerust met state-of-the-art technologie en
ontworpen om de perfecte balans te maken
tussen snelheid, stijfheid, omvang en werk-
bereik. Ze wegen minder en zijn daardoor dy-
namischer en efficiënter. Dankzij de gesloten
structuur – een innovatie die meer dan 20 jaar
geleden werd geïntroduceerd door Stäubli –
kunnen de robots ingezet worden in om het
even welke omgeving. Ze beschikken tevens
over een aantal unieke kenmerken (connec-
tor onderaan, 20mb overdruk kit, specifieke
oppervlaktebehandeling) aangepast aan de
diverse noden van de industrieën.
Redefining safetyMet de TX2 robotserie en de CS9 controller her-
definieert Stäubli tevens het concept ‘safety’
en creëert hiermee een nieuwe dimensie in
de samenwerking tussen ‘Man & Machine’.
Functies zoals Safe Speed, Safe Stop en Safe
Zone luiden een nieuw robottijdperk in. Dank-
zij deze geïntegreerde veiligheidsfuncties is
er meer interactie mogelijk tussen robots en
operatoren terwijl de bescherming van uw
personeel, productie en investering gegaran-
deerd blijft. Hekwerk of andere afsluitingsme-
chanismes zullen niet langer nodig zijn.
Safe SpeedDe robot gebruikt externe sensoren om te
detecteren wanneer een persoon het werk-
gebied binnen komt en reduceert automatisch
de snelheid tot een veilig niveau. Het grote
voordeel is dat de robot kan blijven functio-
neren aan lage snelheid en dat de noodstop
procedure niet onmiddellijk moet ingescha-
keld worden waardoor er dus geen tijdrovende
heropstart nodig is.
Safe StopAls de operator te dichtbij komt, wordt de Safe
Stop functie geactiveerd: de robot vertraagt
tot stilstand. In dit geval worden alle vitale
functies van de robot behouden zodat hij di-
rect terug kan werken zonder heropstart als
de operator het werkgebied heeft verlaten.
Dankzij de Safe Speed en Safe Stop functies
kan de robot werken zonder hekwerk wat re-
sulteert in een kleinere investering maar toch
bijkomende veiligheid voor de operator.
Safe Zone en Safe Tool: hogere output in kleinere ruimte Complexe en dure tools aan de pols zijn kwets-
bare sleutelelementen in een robotcel. Dank-
zij de Safe Tool en Safe Zone functies kan een
gebied aan het einde van de pols precies ge-
definieerd en continu gecontroleerd worden.
Als een obstakel gedetecteerd wordt binnen
de afgelijnde veiligheidszone, stopt de robot
automatisch. Schade aan dure handlingssyste-
men of procesuitrusting is hierdoor onmoge-
lijk. Deze veiligheidsfuncties en de afwezig-
heid van fysieke afsluitingen resulteren in een
beslissend voordeel: robotcellen met een klei-
nere voetafdruk. De operator kan de output
per vierkante meter productiegebied drastisch
verhogen. Dergelijke evolutie is noodzakelijk
om competitief te blijven!
Redefining robot control & user interfaceDe nieuwe CS9 controller biedt maximale toe-
gankelijkheid (kleiner en lichter), minimaal
onderhoud, snellere integratie dankzij de 19
inch rack mount uitvoering en is eenvoudig
te verbinden met de gebruikersomgeving. De
nieuwe geïntegreerde veiligheidsfuncties zijn
TÜV gecertificeerd tot SIL3-PlLe. De CS9 zal de
volledige Stäubli TX2 serie sturen.
De nieuwe SP2 teach pendant wordt voorzien
van een intuitief tablet-like touch-screen die
configureerbaar is volgens de wensen van de
gebruiker en waardoor de interactie tussen
operator en robot nog zal verbeteren.
037Robottrends
038
DE INSPECTIE VAN KLEINE COMPONENTEN MET VERSCHILLENDE OPPERVLAKTE-EIGENSCHAPPEN
STELT HOGE EISEN AAN DE GEBRUIKTE TESTMETHODE. DE DUITSE MACHINEFABRIKANT ZORN
MASCHINENBAU REALISEERDE EEN INSPECTIESYSTEEM MET TREVISTA IMAGING TECHNOLOGIE
DAT FOUTEN BETROUWBAAR KAN DETECTEREN, ZELFS OP COMPLEXE OBJECTEN. DOOR TOEPAS-
SING VAN 3D-TECHNOLOGIE IS DE ONTERECHTE AFKEUR ZELFS BIJ GROTE COMPLEXITEIT BE-
PERKT TOT MINDER DAN 2 PROCENT. ZORN BEWIJST DE MEERWAARDE VAN 3D-TECHNOLOGIE TEN
OPZICHTE VAN CONVENTIONELE OPLOSSINGEN.
3D-analyse voorkomt onterechte afkeur
FOUT-POSITIEVE BEOORDELINGEN VAN 10 NAAR 3 PROCENT
Zorn’s product is een intelligente oplossing
voor complexe oppervlakken. Het nieuwe in-
spectiesysteem wordt reeds toegepast in de
automotive industrie, bij de controle van klei-
ne en zeer kleine onderdelen in brandstofin-
jectiepompen. "Afhankelijk van de aard van de
voorgaande bewerking, kunnen proefstukken
zeer uiteenlopende oppervlakte-eigenschap-
pen hebben", legt Jörg Schmitz van STEMMER
IMAGING uit. "Daarbij speelt bovendien het
niveau van reflectie een grote rol, in het bij-
zonder bij metalen materialen. Sterke contras-
ten tussen licht en donker of matte gebieden
maken het soms lastig om uitspraken te doen
over de werkelijke kwaliteit van het opper-
vlak." Een krachtig imaging systeem moet
daarom in staat zijn om de oppervlaktestruc-
tuur van een testobject te elimineren en zich
uitsluitend te richten op de zichtbaar maken
van de topologie. Zo moet het systeem werke-
lijk kritische defectgebieden in het materiaal
duidelijk onderscheiden van niet-problema-
tische variaties in helderheid en van eenvou-
dige onzuiverheden.
Intelligente benaderingZorn Machinebau vond voor dit vraagstuk een
intelligente benadering in het Trevista imaging
system, dat door STEMMER IMAGING compleet
is geleverd, inclusief lens, camera, software
en PC. Het Trevista systeem werkt met het
gepatenteerde Shape-from-Shading proces
dat de driedimensionale vorm van een object
bepaalt aan de hand van de verdeling van de
helderheid en van oppervlakte-schaduwen.
De centrale component van dit systeem is de
speciaal ontwikkelde LED dome verlichting. De
dome is een halfbolvormige koepel waarin het
licht egaal verstrooid wordt. De dome belicht
het object sequentieel uit vier richtingen; één
camera maakt gelijktijdig beeldopnamen. Een
complex rekenalgoritme verwerkt deze re-
sultaatbeelden tot vier synthetische beelden.
Twee richtingsafhankelijke gradiëntbeelden
tonen de oppervlakhelling in x-richting en in y-
richting. Deze werkwijze is vooral geschikt om
defecten te vinden met een bepaalde voor-
keursrichting. Het derde beeld is een krom-
mingsbeeld en geeft de richtingsonafhan-
kelijke oppervlaktestructuur weer, waardoor
nauwkeurige informatie over de positie en
grootte van een defect kan worden geëxtra-
poleerd. Het vierde beeldresultaat bestaat uit
een textuurbeeld, dat overeenkomt met een
glansvrij 2D beeld dat kan worden gebruikt
om gebieden met oppervlakteverkleuringen
te detecteren.
Gebruiksvriendelijke interfaceDe kunstmatige beeldreeks die op deze wijze
wordt gemaakt, wordt overgebracht naar het
imaging-systeem, waar het automatisch wordt
geëvalueerd. De algoritme-gebaseerde be-
rekeningen worden uitgevoerd door de soft-
ware platforms Sherlock van Teledyne DALSA
en Common Vision Blox (CVB) van STEMMER
IMAGING. De imaging software wordt aan-
gestuurd door een gebruiksvriendelijke user
interface van de systeemintegrator Xactools:
"Dit maakt het ons mogelijk om complexe
technologie probleemloos te integreren in de
bestaande systeemcontext", zegt Martin Zei-
her, CEO van Zorn Maschinenbau. Twee van
zijn recent gebouwde inspectiesystemen ge-
bruiken Trevista imaging technologie. "De in-
spectieresultaten hebben ons snel overtuigd
van de effectiviteit van 3D imaging. Op basis
van de reliëfbeelden kunnen vormkenmer-
ken met grote precisie worden gedetecteerd,
zelfs op gebogen, reflecterende of glanzend
oppervlakken. Daardoor daalt het aantal fou-
ten nog verder en beperken we de hoeveel-
heid onterechte afkeur en afval aanzienlijk."
Zeiher’s mening wordt gedeeld door Thomas
Erb, CEO van Xactools: "Met een conventionele
optische inspectie moeten wij doorgaans uit-
gaan van ongeveer tien procent onterechte
afkeur. Praktische inspectie-ervaring toont aan
dat dit aandeel met de Trevista methode kan
worden teruggebracht tot 2 procent." Volgens
Erb werkt het systeem snel en effectief. "De
maakindustrie ziet dit als een effectief instru-
ment om de efficiëntie van hun kwaliteitstests
verder te verbeteren."
Betrouwbare foutdetectie, minder afval3D-technologie wordt in steeds nieuwe ge-
bieden toegepast voor automatische inspec-
tie van voorwerpen. Tegelijkertijd wordt bij
moderne kwaliteitscontrole afgestapt van het
lang beleden paradigma van ‘zero tolerance’
voor fouten.
De aandacht richt zich steeds meer op het
maken van onderscheid tussen kritische en
niet-kritische defecten en op de betrouwbare
detectie van afwijkingen die werkelijk een ne-
gatief effect hebben op de functionaliteit van
het beoordeelde object. Dit maakt het moge-
lijk om de afvalvolumes op een laag niveau
te houden. Dat is mogelijk door de tolerantie-
grens binnen het systeem aan te passen. Daar-
bij worden niet-conforme componenten afge-
keurd omdat ze niet voldoen aan specifieke
eisen, maar wordt tegelijk ook die grens niet te
strikt gehanteerd. "Specialistische expertise en
praktijkervaring bij fabrikanten dienen hierbij
een grote rol te spelen", vindt Jörg Schmitz van
STEMMER IMAGING. "Bij het zoeken naar de op-
timale systeemoplossing kunnen we een veel-
heid van variabelen wijzigen en kunnen wij de
impact van deze wijzigingen onder laboratori-
umomstandigheden testen. Toch blijft de ex-
pertise van de gebruiker de doorslaggevende
factor in de succesvolle werking op termijn van
een systeem." "Vooral in de gespecialiseerde
machinebouw beschikken veel bedrijven over
tientallen jaren productie-ervaring", bevestigt
Zorn’s CEO Martin Zeiher. Niettemin zijn geau-
tomatiseerde testmethoden nog niet op grote
schaal ingevoerd.
De volgende stap in TrevistaSysteem specialisten werken momenteel aan
een Trevista variant met 4k-resolutie. "De ca-
mera's voor zo’n systeem bestaan al, ze zul-
len alleen nog voor dit specifieke doel wor-
den opgezet”, voegt Jörg Schmitz (STEMMER
IMAGING) toe. Martin Zeiher ziet veelbeloven-
de toepassingskansen voor deze geavanceerde
Trevista varianten: "De technologische vooruit-
gang zal telkens nieuwe normen overschrijden
in de automatisering van kwaliteitsborging.
Dat zal de concurrentiekracht van bedrijven in
internationale markten blijvend verbeteren.”
0393D-vision
040
Ook het bedrijfsleven in Oost-Eu-
ropa ondervindt de nadelen van
een tekort aan jonge vakmen-
sen. Deels omdat de Poolse rege-
ring specifieke opleidingstaken
bij het bedrijfsleven neerlegt. De
Poolse trailerbouwer Wielton SA
heeft daarom het initiatief geno-
men het technisch onderwijs een
impuls te geven met de inrich-
ting van een aparte techniekklas
voor de opleiding van monteur-/
machinebankwerker en robot-
operator. Valk Welding stelde
daarvoor een gereviseerde lasro-
botinstallatie en program-
meersoftware beschikbaar. Af-
gelopen herfst werd de nieuwe
techniekklas officieel in gebruik
genomen in het Technisch Colle-
ge in Wieluń, onder aanwezig-
heid van de minister van onder-
wijs, lokale wethouders en
genodigden. Wielton SA behoort
tot de grootste trailerbouwers in
Polen en de grootste werkgever
van de stad Wieluń. Met dit initi-
atief wil Wielton zorgen dat het
personeelsbestand op de langere
termijn in stand kan worden ge-
houden. Dankzij de langdurige
samenwerking tussen Wielton en
de Tsjechische vestiging van Valk
Welding kon de opleiding wor-
den uitgerust met een Valk
Welding lasrobotinstallatie. Wiel-
ton zelf investeerde EUR 60.000
en Valk Welding in de revisie van
een gebruikte lasrobotinstallatie.
De techniek klas biedt plaats aan
24 leerlingen in de leeftijd van
veertien tot zestien jaar. In de
klas is ook een deel van een
Wielton oplegger geplaatst, als
onderdeel van het eigen lespro-
gramma. Alle leerlingen worden
opgeleid binnen een modern be-
drijf met uitzicht op de best mo-
gelijke carrièrepaden en stage-
programma’s bij bedrijven.
Valk Welding ondersteunt technisch onderwijs in Polen
Precisiebeurs breekt opnieuw records
De Precisiebeurs die op 12 en 13
november 2014 voor de 14e keer
door Mikrocentrum in Veldhoven
werd georganiseerd heeft zijn po-
sitie als belangrijkste vakbeurs
voor precisietechnologie opnieuw
waar gemaakt. Met een record
aantal van 306 exposanten en
3660 unieke bezoekers is de beurs
groter dan ooit. Opmerkelijk was
de groei in exposanten van buiten
Nederland (nu 55), met een ver-
dubbeling in het aantal exposan-
ten uit België en Engeland en 33%
groei van exposanten uit Duits-
land. Ruim 13% van de bezoekers
kwam uit het buitenland, even-
eens een groei in vergelijking tot
vorig jaar.
De Precisiebeurs is uitgegroeid tot
hét jaarlijkse trefpunt voor ieder-
een die actief is in precisietechno-
logie en aanverwante gebieden
zoals high tech precisiesystemen,
engineering, microbewerkingen,
meetequipment, piëzo technolo-
gie, mechatronische systemen etc.
Het vergroten van (internationale)
business kansen was een belang-
rijk onderdeel van de Precisie-
beurs. Het netwerken, de persoon-
lijke contacten en het delen van
kennis zijn aanvullende drijfveren
van dit in Europa unieke evene-
ment.
Nieuw op de Precisiebeurs was dit
jaar het Original Equipment Manu-
facturer (OEM) plein. Dit plein in de
opnieuw vergrote Dommelhal
toonde hoe sterk het ecosysteem
van toeleveranciers en OEMs in de
precisietechnologie is in Neder-
land. Dertig exposanten presen-
teerden hun bijdragen als toeleve-
rancier aan OEMs in de
precisietechnologie zoals ASML,
Roth & Rau en Solaytec, die op hun
beurt hun machines en mock ups
toonden.
Mikrocentrum organiseert de vol-
gende editie van de Precisiebeurs
op 18 en 19 november 2015.
Nieuws040
041
Nederland ICT: ‘Actieagenda Smart Industry stap op weg naar Digital Delta’De Actieagenda is door het Team Smart Industry op dinsdag 11 november
aangeboden aan minister Kamp van Economische Zaken. In deze agenda
zijn acties opgenomen om kansen te verzilveren die de toepassing van
bijvoorbeeld robotica, sensortechnologie en 3D-printing biedt voor de
maakindustrie. Nederland ICT stelt veel vertrouwen te hebben in de aan-
pak waarin sectoren nauw met elkaar samenwerken. Als lid van het Team
Smart Industry heeft de brancheorganisatie van de ICT-sector actief mee-
gewerkt aan de actieagenda.Het Smart Industry initiatief sluit naadloos
aan op de ambitie van Nederland de Digital Delta van Europa te maken.
Nederland heeft dankzij de goede digitale infrastructuur, kennisinfrastruc-
tuur en hoog opgeleide beroepsbevolking een goede uitgangspositie om
de ICT-proeftuin van Europa te worden. Hiermee kan Nederland de eerste
echte digitale economie van Europa worden. Bart Hogendoorn, voorzitter
Nederland ICT: “De Actieagenda Smart Industry is een uitdagend voorbeeld
voor andere sectoren om te volgen. ICT biedt kansen in alle sectoren van
onze economie.” De actieagenda gaat in op het verzilveren van bestaande
kennis, het versnellen in Fieldlabs en het versterken van het fundament.
Daarbij komen R&D, skills, big data, software en cybersecurity aan bod.
Met de nieuwe IDM240 en
IDM260 heeft SICK nu een com-
pleet portfolio handscanners. Of
het nu gaat om 1D-, gestapelde
lineaire of 2D-codes, de nieuwste
scanners van SICK lezen ze alle-
maal - snel, betrouwbaar en ze-
ker. Met hun compacte design en
gewicht vanaf 150 gram zijn de
nieuwe handscanners een ple-
zier om mee te werken.
De handscanners zijn in twee re-
solutieversies verkrijgbaar: de
‘standard range’ is voor stan-
daardcodes en lange leesafstan-
den, de ‘high density’ voor codes
met een zeer hoge dichtheid, die
op korte afstand moeten worden
uitgelezen. De IDM240 komt uit-
stekend tot zijn recht in kantoor,
point-of-sales- en klinische ana-
lyseomgevingen. Voor de zwaar-
dere omstandigheden in de lo-
gistiek, in warehouses of in
productieomgevingen is er de
IDM260 met een zeer robuuste
behuizing. In het testlab over-
leefde deze maar liefst zeven-
tien keer een val van twee meter
op beton.
Nieuwe IDM240/260 handscanners
6 in één: De DIAS Drive 1000Een compacte servo drive uit de
DIAS Drive 1000 serie kan tot 6 mo-
toren aansturen. De 6 servo drives
delen behuizing, controller, tussen-
kring en koeling. Niet alleen kan zo
het volume van de totale construc-
tie worden verminderd en de stabi-
liteit worden vergroot, de totale
kosten nemen ook af. Het 6-assige
apparaat heeft de beperkte afme-
tingen van 21 cm breed, 59 cm
hoog en 22 cm diep. Bij de nieuwe
serie van compacte drives zijn er
varianten met drie en vier assen,
voor een perfecte afstemming op
de toepassing. Per as is nominaal
tussen de 5 en 20 A en 10 tot en
met 40 A piekstroom mogelijk. Ex-
terne plug-in feedback modules
bieden flexibiliteit. De machinefa-
brikant kan zo nodig de encoder
systemen aan de respectievelijke
toepassing aanpassen. Momenteel
zijn Resolver, EnDat 2.1 en Hiper-
face DSL modules beschikbaar.
Voor de SDD 1000 serie, werd het
motorische besturing- algoritme
verder ontwikkeld. Op deze manier
kan precisie en dynamiek verder
worden verhoogd. Controller cyclus
tijden van 62,5 µs zorgen voor een
exacte beheersing, ook bij hogere
snelheden. De gemeenschappelij-
ke tussenkring zorgt voor efficiënt
energieverbruik en distributie.
Nieuws
042
McAfee verwacht in 2015 veel aanvallen op Internet of Things
In het derde kwartaal van 2014 zag
McAfee Labs maar liefst ruim 307
nieuwe dreigingen per minuut.
Anders gezegd: meer dan vijf
per seconde. In 2015 zullen cyber-
criminelen op zoek gaan naar
betere manieren om detectie op
de lange termijn te vermijden.
Ook zullen andere partijen dan
‘nation states’ gebruik gaan maken
van cyberspionagemethoden voor
het monitoren en verzamelen van
waardevolle data tijdens langduri-
ge aanvalscampagnes. De onder-
zoekers voorspellen agressievere
pogingen om kwetsbaarheden in
applicaties, besturingssystemen
en netwerken te misbruiken.
Voorspellingen McAfee Labs voorziet de volgende
trends in 2015:
• Meer aanvallen op het Internet
of Things (IoT) en ze worden
ernstiger en winstgevender.
• Tenzij security van meet af aan
in de architecturen zijn inge-
bouwd, zullen security- en
privacymaatregelen het tempo
van de implementatie van Inter-
net of Things devices niet bij
kunnen houden. Door dit ver-
schijnsel, plus de groeiende
waarde van de data die worden
verzameld, zullen we 2015 de
eerste noemenswaardige
aanvallen op het IoT zien.
• Groeiend gebruik van tactieken
uit de wereld van cyberoorlog
en -spionage.
• Nation states blijven er aan
werken om verborgen te blijven
op de systemen en netwerken
van hun slachtoffers.
• Cybercriminelen zullen meer te
werk gaan zoals cyberspionnen.
Daarbij zullen ze zich richten op
het monitoren van systemen
(ook industriële installaties) en
het verzamelen van waardevol-
le informatie over mensen,
intellectueel eigendom en ope-
rationele inlichtingen.
• Meer aanvallen op kassasyste-
men en digitale betaalsyste-
men.
• Near Field communications
(NFC) technologie zal een volle-
dig nieuw doelwit worden, ten-
zij gebruikers hun NFC-voorzie-
ningen beter gaan beheren.
• De toenemende inzet van
IoT-devices in bijvoorbeeld de
gezondheidszorg kunnen cyber-
criminelen toegang geven tot
persoonlijke gegevens die waar-
devoller zijn dan bijvoorbeeld
creditcardinformatie.
• De Europese Unie, landen in
Latijns-Amerika, Australië,
Japan, Zuid-Korea en Canada en
vele andere zullen mogelijk
stringentere wet- en regel-
geving op het gebied van data-
privacy doorvoeren.
• McAfee Labs voorspelt dat de
naschokken van Shellshock nog
jarenlang te voelen zullen zijn,
gegeven het aantal potentieel
kwetsbare Unix- of Linux -
devices, van routers tot tv’s,
industriële controllers, vlucht-
geleidingssystemen en kritische
infra structuren.
Intel Security - de eigenaar van McAfee - heeft onlangs het ‘McAfee
Labs November 2014 Threats Report’ gepubliceerd. Hierin wordt
een analyse gegeven van de cyber-dreigingen in het derde kwar-
taal van 2014. Ook wordt in de ‘2015 Threats Predictions’ vooruitge-
keken naar het komende jaar. McAfee Labs voorziet voor 2015 meer
aanvallen en de eerste serieuze aanvallen op het Internet of Things.
De volledige versie van het McAfee Labs Threats Report: November 2014,
met de voorspellingen voor 2015 is hier te vinden:
http://www.mynewsdesk.com/nl/mcafee/documents/mcafee-q3-
2014-threats-report-2015-threats-predicitions-41332
Cyber security042
Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie.
Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/
Meer weten over business, innovatie & IT?
Lees www.BusinessEnIT.nl
044
VERDER KIJKEN, VERDER KOMENMET DE ONDERSTEUNING EN KENNIS VAN SICK.
Detecteren, positioneren, identificeren? Voor de beste oplossingen moet je soms verder kijken, weten we bij SICK. Vanuit onze brede kennis en wereldwijde ervaring helpen we u alle mogelijk heden te overzien en bieden we u ondersteuning en begeleiding op elke gewenste locatie. In ons Test & Training Centrum in Bilthoven kunt u nu zelfs uw nieuwste applicaties testen zonder uw processen te moeten stilleggen. Maak ook kennis met de wereld van SICK en ontdek hoe we u graag verder helpen. www.sick.nl
Sensor Intelligence.THIS IS