4

บทท 2 ทบทวนเอกสาร

ระบบไหลเวยนเลอด (circulatory system) มววฒนาการขนมาในสตวทมขนาดใหญขน

และมโครงสรางทซบซอนขน เนองจากมความจ าเปนในการล าเลยงอาหารและแกสออกซเจน และสารอนๆ ไปใหแกเซลลทวทกสวนของรางกาย และน าของเสยและแกสคารบอนไดออกไซด รวมทงสารอนๆ ทรางกายไมตองการ ออกจากเซลล เพอน าไปก าจดออกนอกรางกาย (กนกธร, 2546) มอวยวะส าคญทเกยวของไดแก เลอด (blood) หลอดเลอด (blood vessel) หวใจ (heart) (วโรจน, 2540; ชยสทธ, 2529)

หนาทของระบบไหลเวยนเลอด 1. น าอาหารทยอยแลวและแกสออกซเจนไปยงเซลลตางๆ ของรางกาย ในรปของกลโคส

กรดไขมน กรดอะมโน สารเคมตางๆ วตามน หรอน าไปเกบสะสมไวในตบ 2. รบของเสยและคารบอนไดออกไซดจากเซลล น าไปสงยงอวยวะทก าจดของเสย เชน

เหงอก ปอด ไต 3. ล าเลยงเอนไซม ฮอรโมน อออนตางๆ จากแหลงสรางไปสงยงอวยวะเปาหมาย 4. ชวยล าเลยงสารพวกภมคมกน (immune) เชน เมดเลอดขาว และสารพวกโปรตน ท

เรยกวา antibody 5. ชวยรกษาอณหภมของรางกายใหคงท โดยคายความรอนออกทางผวหนง (สมศกด,2534) ระบบไหลเวยนเลอดม 2 แบบ คอ ระบบไหลเวยนเลอดแบบเปด (opened circulatory

system) และระบบไหลเวยนเลอดแบบปด (closed circulatory system) (จ านง, 2527) ระบบไหลเวยนเลอดแบบเปด (opened circulatory system) พบในพวกแมลงและพวก

mollusk โดยมหวใจท าหนาทในการสบฉดของเหลวทเรยกวา ฮโมลมพ (hemolymph) แลวกระจายออกไปตามแองทอยลอมรอบเซลล เซลลจะสมผสกบเลอดโดยตรง

ระบบไหลเวยนเลอดแบบปด (closed circulatory system) พบในไสเดอน หมกและสตวมกระดกสนหลง โดยมหวใจท าหนาทในการสบฉดของเหลวทเรยกวา เลอด ไปตามเสนเลอดแดง

5

(artery) ทมการแตกแขนงเปนเสนเลก ๆไปเลยงอวยวะตาง ๆ ทวรางกายในขณะเดยวกนเลอดทมของเสยจากกระบวนการเมทาบอลสมกจะถกน ากลบสหวใจทางเสนเลอดด า (vein) ซงระบบหมนเวยนเลอดแบบปดเลอดจะอยในเสนเลอดตลอดเวลาและสามารถแบงเปนการไหลเวยนเลอดแบบวงจรเดยว (single circuit circulation ) และแบบสองวงจร (double circuit circulation) (บพธ และ นนทพร, 2547)

การไหลเวยนเลอดแบบวงจรเดยว (single circuit circulation ) ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรเดยว พบในพวกปลา (บญญต, 2533) เรมจากเลอดทม O2

ต าไหลกลบเขาสหวใจทาง sinus venosus, atrium และ ventricle ตามล าดบ เมอ ventricle จะปมเลอดออกจากหวใจสเหงอก เพอแลกเปลยนแกสทเหงอก (gill circulation) แลวเลอดทม O2 สงจะไหลไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย (systemic circulation) ทางเสนเลอดชอ dorsal aorta แลวเลอดทม O2 ต าไหลกลบหวใจทางเสนเลอดด า เนองจากเลอดไหลจากหวใจสเหงอกแลวสงตอไปยง systemic circulation โดยตรง ดงนนความดนเลอดจะคอย ๆ ลดลง เลอดจงไหลชาลง (อรณ, 2526; สมภพ, 2527)

การไหลเวยนเลอดแบบสองวงจร (double circuit circulation) ระบบหมนเวยนเลอดประกอบดวยหวใจ ระบบน าเลอดออกจากหวใจและระบบน าเลอด

เขาหวใจ การหมนเวยนของเลอดแบงเปน 2 วงจร คอ pulmocutaneous circulation เปนการหมนเวยนของเลอดจาก ปอด ผวหนง และหวใจ และ systemic circulation เปนการหมนเวยนของเลอดทวรางกาย (ไพศาล, 2556)

ระบบหมนเวยนเลอดแบบสองวงจรพบในกบ สตวเลอยคลาน นก และสตวเลยงลกดวยนม

การไหลเวยนเลอดในกบ และสตวเลอยคลาน เรมจากทเลอดทม O2 ต าไหลกลบเขาสหวใจทาง atrium ขวาและ ventricle ตามล าดบ จากนน ventricle จะปมเลอดออกจากหวใจทางเสนเลอดแดงใหญ (aorta) จ านวน 2 เสน เสนหนงน าเลอดไปฟอกทปอดและผวหนง อกเสนหนงน าเลอดไปเลยงสวนตางๆของรางกาย (systemic circulation) ดงนนในกบ (มหวใจ 3 หอง) และสตวเลอยคลาน (มหวใจ 4 หอง แตมการกนแบงไมสมบรณ) จะยงมการปนกนของเลอดอยจงท าใหมประสทธภาพต ากวาสตวทมหวใจ 4 หอง

ในนก และสตวเลยงลกดวยนมทมหวใจ 4 หอง เลอดทม O2 ต าไหลกลบเขาสหวใจทาง atrium ขวาและ ventricle ขวาตามล าดบ เมอ ventricle ขางขวาหดตวจะปมเลอดทม O2 ต าออกทาง

6

เสนเลอด pulmonary artery เพอน าเลอดไปฟอกทปอด (pulmonary circulation) แลวเลอดทม O2 สงจะกลบสหวใจทาง atrium ซายและ ventricle ซายตามล าดบ และเมอ ventricle ขางซายหดตวจะปมเลอดออกทาง aorta เพอน าเลอดทม O2 สงไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย (systemic circulation) เนองจากเลอดทไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายถกปมออกจากหวใจโดยตรง ดงนนแรงดนเลอดจงสงกวา single circulation (สาลกา, 2522)

หวใจ (heart) หวใจท าหนาทสบฉดเลอดทไหลมาจากระบบหลอดเลอดด าออกไปยงระบบหลอดเลอด

แดงของระบบไหลเวยนโลหตในจ านวนทมากพอเหมาะกบความตองการของอวยวะตางๆ (อดม, 2527) หวใจของสตวมกระดกสนหลงมความแตกตางกนออกไป แลวแตชนดของสตว เชน

ในพวกปลา มหวใจ 2 หอง คอ atrium 1 หอง และ ventricle 1 หอง หวใจปลาอยในชอง pericardial cavity ทอยบรเวณตอนหลงของเหงอก (สบสน, 2527) หวใจประกอบดวย 4 สวน

1. sinus venosus เปนถงทมผนงบางรปสามเหลยม ท าหนาทรบเลอดจากเสนเลอดใหญกอนทจะสงตอเขาส atrium

2. atrium เปนถงขนาดใหญหองเดยว ผนงพนดานใน atrium มแถบกลามเนอสานกนอยท าใหถงมความแขงแรงและยดหยนไดพอสมควร ทางดานหางของ atrium จะตดตอกบ sinus venosus ทบรเวณรอยตอนจะมรปรางเปนสามเหลยมขนาดใหญและมลนเปนเยอบางๆ เรยกวา sinuatrial valve คอยกนเลอดไมใหไหลยอนกลบเขาไปใน sinus venosus สวนของatrium จะท าหนาทเปนถงรบเลอดจากรางกาย เพอสงตอใหกบ ventricle

3. ventricle มผนงเปนกลามเนอหนาและแขงแรง มองจากดานทองจะเหนอยตรงกลางระหวาง atrium 2 พ เลอดจะผานจาก atrium เขา ventricle โดยผานชองซงมลนกน

4. bulbus arteriosus หรอ conus arteriosus เปนหลอดกลม มกลามเนอหนา แขงแรง ตดตอกบเสนเลอด ventral aorta ซงจะน าเลอดไปแลกเปลยนแกสทเหงอกตอไป ปลากระดกออนและปลามปอดจะม conus arteriosus ทมรปรางคลายถงเบยร ภายในมกลามเนอหวใจ พวกปลากระดกแขงจะม bulbus arteriosus ทมรปรางเปนกระเปาะคลายหวหอม ภายในไมมกลามเนอ แตสามารถยดหดได เปนแหลงเกบเลอดทยดหยนไดด สามารถขยายขนาดไดเมอมเลอดสงเขามาจาก ventricle (สภาพร, 2520; พชยา, 2555)

7

รป 1 แสดงหวใจปลาฉลาม (สมศกด, 2534)

ในกบและสตวสะเทนน าสะเทนบก มหวใจ 3 หอง คอ atrium 2 หอง และ ventricle 1 หอง เนองจากหวใจม ventricle หองเดยว ท าใหเลอดทมออกซเจนสงทมาจากปอดกบเลอดทมออกซเจนต าทกลบมาจากเนอเยอ มการปนกนบาง แตสนนนของกลามเนอหวใจ ภายใน ventricle จะชวยใหเลอดทมาจากปอดออกไปทางดานซายเปนสวนใหญ และเลอดทมาจากเนอเยอออกไปทางดานขวาเพอไปยงผวหนงและปอด

ในพวกสตวเลอยคลานมหวใจ 4 หอง ไมสมบรณ คอ atrium 2 หอง และ ventricle 1 หอง ทมแผนกนออกเปนดานซายและดานขวา แตแผนกนไมกนตลอดแนว จงอาจกลาวไดวาสตวพวกนมหวใจ 4 หองแบบไมสมบรณ ท าใหเลอดทมออกซเจนสงและเลอดทมออกซเจนต ามโอกาสปนกนไดนอยกวา พวกทมหวใจ 3 หอง

ในพวกนกและสตวเลยงลกดวยนม มหวใจ 4 หอง แบบสมบรณ คอ atrium 2 หอง และ ventricle 2 หอง (อษณ และคณะ,2552) ระบบไหลเวยนเลอดของปลาฉลาม ระบบน าเลอดออกจากหวใจ (arterial system)

1. ventral aorta เปนเสนเลอดใหญน าเลอดออกจากหวใจ อยตอจาก conus arteriosus ไปทางหนา แลวแยกแขนงไปสเหงอก 5 ค

8

2. afferent branchial artery เปนแขนงเสนเลอดทแยกออกจาก ventral aorta เขาสเหงอก คท 1 กบ 2 จะออกรวมกน อยปลายทางหนาสดของ ventral aorta แลวแยกเปน 2

แขนง ไปยงเหงอกคท 1 และ 2 คท 3 อยหางจากรอยแยกของคท 1 และ 2 มาทางขางหลงประมาณ 1 นว คท 4 อยหางจากรอยแยกของคท 3 ประมาณ 4 ซม. คท 5 อยชด conus arteriosus เมอเสนเลอดเหลานผานเขาไปในเหงอก จะแยกแขนงเลกๆ กระจายไปตาม gill

lamella เพอแลกเปลยนกาซกบน าทผานเขามาในชองเหงอก ฟอกเลอดเสยใหกลายเปนเลอดทเตมไปดวยออกซเจน

3. efferent branchial artery (epibranchial artery) เปนเสนเลอดทรบเลอดทฟอกแลวออกจากเหงอก วธหาเสนเลอดนใหกรดเลาะหนงบนเพดานปาก และดงเยอเกยวพนทคลมเสนเลอดออก จะเหนแขนงเสนเลอดออกจากเหงอก 4 คดวยกน โดยแตละคจะรบเลอดมาจาก 2 สาขา คอ

pre-trematic artery รบจาก gill lamella ทางดานหนาชองเหงอก post-trematic artery รบจาก gill lamella ทางดานหลงของชองเหงอก มขนาดใหญ

กวา pre-trematic artery เลกนอย ทง pre - และ post-trematic arteries จะโคงรอบชอง

เหงอกและเชอมกน pre - กบ post-trematic a. รอบชองเหงอกท 1 จะรวมเปน efferent branchial artery

คท 1 pre - กบ post-trematic a. รอบชองเหงอกท 2 จะรวมเปน efferent branchial artery

คท 2 pre - กบ post-trematic a. รอบชองเหงอกท 3 จะรวมเปน efferent branchial artery

คท 3 สวน efferent branchial artery คท 4 จะเปนเสนรวมของ pre - กบ post-trematic

arteries รอบชองเหงอกท 4 กบจะม pre- trematic artery จากเหงอกอนสดทายมาเปดรวมดวย เนองจาก afferent กบ efferent branchial arteries เปนเสนเลอดทโคงเชอมระหวาง

ventral กบ dorsal aorta จงรวมเรยกเสนเลอดกลมนวา aortic arches

9

4. hypobranchial artery เปนเสนเลอดททาบตดกบ ventral aorta ทางดานทอง รบเลอดจากแขนงเลกๆ ของ pre - และ post-trematic arteries ของเหงอกทกค ปลายทางดานหนาของ hypobranchial artery จะเปนเสนค และมสาขาแยกไปเลยง hypobranchial muscles สวนปลายตอจาก hypobranchial artery ไปทางทายจะเชอมเปนเสนเดยว เรยกเปน coronary artery ทอดขนานไปบน conus arteriosus จากนนแตกสาขาทอดไปบนสวนตางๆ ของหวใจ ไปเลยงกลามเนอหวใจ และผนงดานบนของ pericardial cavity

5. hyoidean artery เปนเสนเลอดใหญทแยกออกจาก pre- trematic artery ของชองเหงอกท 1ทอดคดเคยวไปมา อยชดดานในของขากรรไกรบน (เวลาหาใหลอกเยอทคลมเพดานปากดานขาง) จากเสนนจะมแขนงแยกไปเลยงตาทเรยกวา ophthalmic artery

6. efferent hyoidean artery แยกจาก pre-trematic a. ของชองเหงอกท 1 ถดออกจากรอยแยกของ hyoidean artery เขามาดานกลางล าตว เสนเลอดนจะทอดไปตามเพดานปากแลวไปรวมกบ Radix or aorta

7. mandibular artery แยกจาก pre-trematic a. ของชองเหงอกท 1 เชนกน แตคอนทางดานลางกวาแลวผานไปเลยงขากรรไกรลาง

8. dorsal aorta เปนเสนเลอดเดยวทตงตนจากเพดานปาก รบเลอดทฟอกแลวจาก efferent branchial arteries ทอดมาตามแนวกลางตวทางดานบนไปตลอดความยาวล าตว เพอน าเลอดไปเลยงสวนตางๆ ทวตว ตอนปลายจะคอยเรยวเลกลงทอดผานเขาไปในสวนหาง

สาขาของเสนเลอด dotsal aorta ทางตอนหว ไดแก

1. radix of aorta เปนเสนเลอดขนาดเลกมากแยกจาก dorsal aorta ทางปลายหวสด ไปเปดรวมกบ efferent hyoidean artery เปน common carotid artery ซงเปนเสนเลอดสนๆ แลวจงแยกสาขาออกเปน external carotid artery อยชดขอบปากไปเลยงขากรรไกรบน กบ internal carotid artery ซงแยกไปตอนกลางเพดานปาก แลวแทรกลกไปเลยงสมอง

2. subclavian artery เปนเสนเลอดค แยกออกจาก dorsal aorta ตรงระหวาง efferent branchial artery คท 3 กบ 4 แลวตดผานคท 4 ออกไปทางดานขางล าตว น าเลอดไปเลยงครบคหนาสวนทอยในครบคหนาเรยกวา branchial artery

สาขาของเสนเลอด dotsal aorta ในสวนล าตวและหาง

1. coeliacomesenteric artery เปนแขนงเดยว แยกออกจาก dorsal aorta ตรงระดบใกลโคนตบ วธหาใหพลกสวนตบและกระเพาะไปทางดานซายของล าตว จะเหนเสนเลอดใหญ ยาว

10

ประมาณ 1 ซม. แตกแขนงไปเลยงทางเดนอาหารสวนตนคอกระเพาะและล าไส รวมทงอวยวะอนๆ ทอยใกลเคยงแขนงทแยกจากเสนเลอดน คอ

ก. hepatic artery เปนเสนค แยกไปเลยงตบซายและขวา ข. ventral gastrosplenic artery เสนเลอดนจะทอดอยใน mesentery ทขอบดานงอ

พบของกระเพาะ (lesser curvature) ไปเลยงกระเพาะทางดานลางและมาม ค. dorsal gastrosplenic artery แยกขนไปทางดานบนของกระเพาะ (greater

curvature) ตอนอยบนกระเพาะแยกเปน 2 เสน แลวทอดตอไปเลยงมาม ง. anterior mesenteric artery แยกจากเสน coeliacomesenteric artery (ในบางตว

อาจแยกออกจาก dorsal aorta โดยตรง ในระดบถดจากเสนแรกไปทางดานหลงเลกนอย) ตอนตนของเสนนจะมแขนงแยกไปเลยงตบออนกอนบน เรยกวา pancreatic artery หลงจากนนจะทอดผานไปใน mesentery กอนถงสวนล าไสเลกจะมแขนงสนๆ แยกไปเลยงตบออนกอนลาง กระเพาะสวน pylorus และมามรวม เรยกวา posterior gastropancreatosplenic artery ตอจากนนจะแยกเปน 2 สาขา สาขาหนงแยกผานเขาไปในล าไสเลกเลกดานลางเรยกวา ventral intestinal artery อกสาขาหนงแยกผานเขาไปในล าไสเลกเพอไปเลยง scroll valve เรยกวา intraintestinal artery

2. dorsal intestinal artery เปนเสนเดยวแยกจาก dorsal aorta ทอดตรงไปเลยงผนงดานบนของล าไสเลก ตรงโคนจะแตกสาขาเปนเสนค ไปเลยงอวยวะสบพนธเรยกวา spermatic หรอ ovarian artery (ในสตวอน gonadal artery แยกจาก dorsal aorta โดยตรง)

3. posterior mesenteric artery เปนเสนเลอดเดยว แยกจาก dorsal aorta ไปเลยง rectum และ rectal gland

4. intersegmental artery เปนเสนเลอดคเลก ๆ แยกจาก dorsal aorta เปนระยะตลอดความยาวล าตว ทอดออกไปตามขวาง ไปเลยงกลามเนอผนงล าตว

5. iliac artery แยกจาก dorsal aorta ตรงระดบใกล cloaca ไปเลยงครบคหลง 6. caudal artery เปนเสนเลอดสวนปลายทายของ dorsal aorta ทยาวตอเขาไปเลยงสวน

หาง ระบบน าเลอดเขาสหวใจ (venous system) เสนเลอดจากสวนล าตวและหาง เลอดจากสวนล าตวและหางของฉลาม จะถกน ากลบเขาสหวใจ sinus venosus โดยเสนเลอดใหญ 3 ชด คอ

11

1. hepatic portal vein เปนเสนเลอดทรบเลอดจากทออาหารสวนตางๆ รวมกนเปนเสนเลอดใหญเปดเขาสตบ มลกษณะเปนรปตว Y อยใน mesentery บรเวณใกลโคนตบทางดานทาย ขนานกบ common bile duct จากนนเลอดทผานตบแลวจะออกจากตบโดย hepatic vein ซงในฉลามตอนตนของเสนเลอดนขยายเปนแองเลอดใหญ โปงเปนกระเปาะผนงบาง เรยกวา hepatic sinus อย 2 ขาง โคนตบดานทตดกบผนงล าตวดานบน จาก hapatic sinus แตละขาง จะมสวนปลายของเสนเลอด hepatic vein เปนทอสนๆ น าเลอดผาน septum transversum ไปเปดเขา sinus venosus

เสนเลอดจากทางเดนอาหาร ทเปนสาขาน าเลอดมาเปดรวมกนเปน hepatic portal vein ไดแก

ก. anterior gastropancreatosplenic vein สวนปลายรบเลอดมาจาก dorsal intestinal vein ซงเปนเสนททาบอยทางดานบนของล าไสเลก เสนนจะทอดมาจนเกอบถงปลายทายของกระเพาะสวน cardiac แลวแยกเปนสองเสน เสนหนงแยกไปทางตบออนกอนบนเรยกเปน pancreatic vein อกเสนหนงทอดไปรบเลอดจาก greater curvature ของกระเพาะ และบางสวนของมาม เรยก dorsal gastrosplenic vein ซงเสนนจะออกจากปลายดานหนาของกระเพาะ วกทอดไปเชอม pancreatic vein รวมเปนเสนทเรยกวา anterior gastropancreatosplenic vein

ข. ventral gastrosplenic vein รบเลอดจากดาน lesser curvature ของกระเพาะ สวน cardiac และบางสวนของมาม

ค. anterior mesenteric vein เปนเสนเลอดใหญทอดผานใน mesentery ขนานกบ anterior mesenteric artery เสนเลอดนรบเลอดจาก 3 สาขา คอ

- intraintestinal vein เปนเสนเลอดอยใน scroll valve ของล าไสเลกแลวทอดออกมาทางสวนตนของล าไส

- ventral intestinal vein ทาบอยทางดานลางของล าไสเลก รบเลอดจากผนงล าไสมาเปดรวมกบ intraintestinal vein เรมเปนสวนปลายทายของ anterior mesenteric vein

- posterior gastropancreatosplenic vein เปนเสนเลอดสนๆ ทรบเลอดมาจากตบออนกอนลาง กระเพาะสวน pylorys และมาม

2. posterior cardinal vein เปนเสนค ทอดชดกลางล าตวดานบน ปลายทางหางจะเลก ปลายทางหวจะกางแยกออกและขยายใหญขนเปนกระเปาะ อยทผนงล าตว บรเวณใกลโคนตบเรยกเปน posterior cardinal sinus โดยม hepatic sinus บงทบอย เสนเลอด posterior cardinal vein รบเลอดจาก

12

ก. renal portal vein เปนเสนทรบเลอดจากสวนทายผานเขาไต เรมจากเสนเลอดเดยวในสวนหาง คอ caudal vein ซงเมอทอดเลย cloaca มาเลกนอย กอนถงไต จะแยกเปนเสนค (renal portal vein) ทอดมาตามยาวดานขางของไต ซงตลอดความยาวของเสนเลอดคนจะมแขนงเลกๆ แยกเขาไปในไตแตละขาง จากนนกจะมเสนเลอดแขนงเลกๆ คอ renal veins น าเลอดออกจากไตทางดานในเขาส posterior cardinal vein

ข. posterior mesenteric vein เปนเสนเลอดเดยวรบเลอดจาก rectum และ rectal gland ทอดผาน mesentery ไปเปดเขา posterior cardinal vein ตรงระดบล าไสเลก

ค. spermatic หรอ ovarin vein รบเลอดจาก testis หรอ ovary ง. intersegmental vein เปนเสนเลอดเลกๆ รบเลอดจากกลามเนอผนงล าตว ทอด

ตามขวางมาเปดเขา posterior cardinal vein เปนระยะตลอดความยาวของล าตว 3. lateral abdominal vein เปนเสนเลอดค ทอดมาตามผนงดานในของล าตวตรงบรเวณ

กลามเนอหนา รบเลอดมาจาก ก. iliac vein รบมาจากครบคหลงเปดเขาระดบ pelvic girdle ข. cloacal vein รบมาจากผนงดานขาง cloaca ค. brachial vein รบมาจากครบคหนา

เสนเลอด lateral abdominal vein เมอม brachial vein มาเปดรวมแลวจะเรยกวา subclavian vein ซงเปนเสนสนๆ ทอดขวางจากโคนครบคหนาเขาสกลางล าตวไปเปดเขา sinus venosus (วมล, 2528)

เสนเลอดจากสวนหว

ในฉลามเสนเลอดทรบเลอดจากสวนหวเกอบทงหมด คอ anterior cardinal vein และยงมเสนเลอดทรบเลอดจากบรเวณขากรรไกรลาง คอ inferior jugular

1. coronary sinus น าเลอดจากกลามเนอหวใจ เปดเขาส sinus venosus ตรงรเลกๆ ใกลกบลนทกนชองตดตอระหวาง sinus venosus กบ atrium

2. hepatic vein มรเปดอยทผนงของ sinus venosus ดานทตดกบ septum transversum เปน 2 ร อยชดกนน าเลอดมาจากสวนทเปน hepatic sinus

3. cuvierian sinus (duct of cuvier) เปนชอเรยกเสนเลอดทมมฐาน 2 ขางของ sinus venosus รบเลอดมาจาก

ก. inferior jugular vein เปนเสนเลอดค รบเลอดมาจากบรเวณขากรรไกรลาง เปดเขา cuvierian sinus ทางดานหนา

13

ข. common cardinal vein เปดเขาดานขางของ cuvierian sinus เปนเสนรวมของ anterior และ posterior cardinal vein โดย anterior cardinal vein รบเลอดมาจากสมองและสวนหวทกสวนยกเวนพนทของบรเวณเหงอก

ค. subclavian vein มรเปดเขา cuvierian sinus ถดจากรเปดของ common cardinal vein มาทางดานทองเลกนอย บางตวจะเปดเขาสวนตนของ posterior cardinal sinus (ระววรรณและคณะ, 2528)

รป 2 แสดงระบบน าเลอดออกจากหวใจปลาฉลาม ( ระววรรณและคณะ , 2528 )

14

รป 3 แสดงระบบเสนเลอดเขาสหวใจปลาฉลาม (ระววรรณและคณะ, 2528)

15

ระบบไหลเวยนเลอดของกบ 1. หวใจ (heart) อยในชองหวใจ หมดวยเยอหมหวใจ (pericardium) หวใจแบงเปน 3

ชอง คอ atrium 2 หอง และ ventricle 1 หอง 1.1 sinus venosus เปนโพรงเลอด รปรางคลายสามเหลยมอยทางดานหลงของหวใจ

รบเลอดจาก - left anterior vena cava และ right anterior vena cava ซงรบเลอด

จากสวนหนาของรางกาย - posterior vena cava รบเลอดจากอวยวะภายในและสวนทายของ

รางกาย 1.2 atrium หรอหวใจหองบนม 2 หอง ไดแก

- left atrium รบเลอดจากปอดทาง pulmonary vein - right atrium รบเลอดจาก sinus venosus โดยมเสนเลอด truncus arteriosus พาดอย ผนงของ atrium คอนขางบางและมสคล า กนแยกโดย interatrial septum

1.3 ventricle หรอหวใจหองลาง ม 1 หอง ผนงหนา ผนงสซดกวา atrium ท าหนาทรบเลอดจาก right atrium และเลอดจาก left atrium เมอ ventricle บบตว เลอดทมออกซเจนสงจะออกไปกอน

1.4 truncus arteriosus เปนหลอดเลอดใหญซงน าเลอดออกจาก ventricle ภายในมลน spiral valve เสนเลอดนอาจแบงออกไดเปน 2 บรเวณ คอ สวนทอยตด ventricle เรยกวา conus arteriosus และสวนทอยถดออกไปเรยกวา bulbus arteriosus (สมศกด, 2521)

2. ระบบน าเลอดเขาหวใจ (venous system) หลอดเลอดทน าเลอดเขาสหวใจเกอบทงหมดเปนเลอดทมออกซเจนต า แบงเปน 2 ระบบ คอ systemic system และ pulmonary system 2.1 systemic system เปนระบบเลอดทรบเลอดออกจากสวนตางๆ ของรางกาย เขาส

sinus venosus ประกอบดวย 2.1.1 anterior vena cava ม 2 หลอดซายและขวา น าเลอดกลบเขาส sinus

venosus anterior vena cava มหลอดเลอดมาเปดเขา ดงน - jugular vein ซงรบเลอดจากคาง

16

- innominate vein ซงรบเลอดจากหวใจ - subclavian vein ซงรบเลอดทมออกซเจนต าจาก branchial vein จาก

ขาหนา และเลอดผสมจาก musculo-cutaneous vein ซงรบเลอดมาจากกลามเนอหลงและผวหนง

2.1.2 posterior vena cava ม 1 หลอด อยทางดานทายของหวใจ รบเลอดจากอวยวะภายในตางๆ และขาหลง มหลอดเลอดมาเปดเขาคอ - hepatic vein รบเลอดจากตบทง 2 ขาง - genital vein รบเลอดจากอณฑะ หรอรงไข - renal vein รบเลอดจากไต

2.1.3 portal system ประกอบดวย - hepatic portal vein ซงรบเลอดจากกระเพาะอาหารทาง gastric vein

จากล าไสทาง mesenteric vein และจากมามทาง splenic vein - ventral abdominal vein รบเลอดมาจากขาทง 2 ขาง ทาง pelvic vein - renal portal vein ม 1 ค อยทางดานขางของไตทง 2 ขาง รบเลอดจาก

บรเวณเอวดานหลงทาง dorsolumbar vein จากตนขาทาง femoral vein และจากขาหลงกบเชงกรานทาง sciatic vein โดยเลอดจาก femoral vein อาจไปยงไตหรอตบได

2.2 pulmonary system เปนระบบเลอดทรบเลอดทมออกซเจนสงจาก pulmonary vein ม 1 ค ซงรบเลอดจากปอดซายและขวาเขา left atrium

3. ระบบน าเลอดออกจากหวใจ (arterial system) หลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจสวนใหญเปนเลอดทมออกซเจนสง ประกอบดวยหลอดเลอดตางๆ ดงน 3.1 truncus arteriosus มขนาดสนมาก อยตอจาก conus arteriosus 3.2 aortic arch ม 1 ค แยกออกจาก truncus arteriosus แลวแตละหลอดแยกออกเปน 3

แฉก หรอ 3 หลอดเลอด คอ 3.2.1 carotid arch แยกออกจาก aortic arch ทางดานหนา น าเลอดทม

ออกซเจนสงไปเลยงบรเวณหว แลวแยกออกเปน 2 เสน คอ - external carotid artery น าเลอดไปเลยงลนและคาง - internal carotid artery น าเลอดไปเลยงเพดานปาก ตา และสมองท

โคนของ carotid arch ม carotid gland มลกษณะเปนกระเปาะ ท า

17

หนาทเปนตวตรวจสอบ carbondioxide ในกระแสเลอด 3.2.2 systemic arch แยกออกจาก aortic arch ใต carotid arch น าเลอดผสม

ไปเลยงล าตว โดยมหลอดเลอดแยกไป คอ - occipito-vertebral artery น าเลอดไปเลยงดานขางของหว

ขากรรไกร ดานหนา กระดกสนหลง และไขสนหลงดานหลง - subclavian artery น าเลอดไปเลยงไหลและขาหนา

3.2.3 pulmo-cutaneous arch แยกออกจาก aortic arch ทางดานทายทง 2 ขาง น าเลอดทมออกซเจนต าไปแลกเปลยนแกสทปอดทาง pulmonary artery

3.3 dorsal aorta หลอดเลอดขนาดใหญเกดจากการรวมของ left และ right systemic arch ใหเลาะเยอ peritoneum ทขางไตออก และพลกไตขน จะเหน dorsal aorta ทอดยาวไปทางดานทายของรางกาย ซงมหลอดเลอดแยกออกไป คอ 3.3.1 coeliaco-mesenteric artery แยกเขาไปในชองทอง น าเลอดไปเลยง

อวยวะในชองทอง โดยมหลอดเลอดแยกไป คอ - coeliac artery แยกออกเปนหลอดเลอดตางๆ น าเลอดไปเลยงตบทาง

hepatic artery เลยงกระเพาะอาหารทาง gastric artery และเลยงตบออนทาง pancreatic artery

- mesenteric artery น าเลอดไปเลยงมามทาง splenic artery เลยงล าไสเลกและล าไสใหญสวนตนทาง anterior mesenteric artery

- posterior mesenteric artery น าเลอดไปเลยง rectum 3.3.2 urogenital artery มประมาณ 5-6 ค น าเลอดไปเลยงไต อณฑะและรงไข

และ fat body 3.3.3 lumbar artery น าเลอดไปเลยงผนงล าตวดานหลงและเสนประสาท 3.3.4 common iliac artery แยกออกตรงปลายของ dorsal aorta ม 1 ค แตละ

ขางแยกเปนหลอดเลอดตางๆ คอ - hypogastric artery น าเลอดไปเลยงกระเพาะปสสาวะ (urinary

bladder) - epigastric artery น าเลอดไปเลยงผนงล าตวทางดานทอง - femoral artery น าเลอดไปเลยงสะโพกและตนขาหลงดานนอก - sciatic artery น าเลอดไปเลยงขาหลงทางดานหลง แขง และเทา (บพธ และ นนทพร , 2540)

18

รป 4 แสดงหวใจกบ

A. ดานหลง B. ดานทอง (คลม, 2510 อางจาก ไพศาล, 2556) C. ดานทองแสดงการไหลของเลอด (เชาวและพรรณ, 2528 อางจาก ไพศาล, 2556)

19

รป 5 แสดงระบบน าเลอดเขาหวใจกบ (Lytle, 2000 อางจาก ไพศาล, 2556)

20

รป 6 แสดงระบบน าเลอดออกหวใจกบ (Lytle, 2000 อางจาก ไพศาล, 2556)

21

ระบบไหลเวยนเลอดของหน หลอดเลอดออกจากหวใจ (arterial vessel) pulmonary artery เปนหลอดเลอดทออกจากดานขวาของ Ventricle ขวา น าเลอดทมออกซเจนต าไปรบออกซเจใหมทปอด โดยทอดไประหวาง auricle ขวาและซาย เมอทอดไปอยทางดานหลงของหวใจจะแยกเปน 2 หลอด ขวาและซาย ไปยงปอดทง 2 ขาง aorta เปนหลอดเลอดใหญทน าเลอดทมออกซเจนสงไปยงสวนตางๆ ของรางกาย หลอดเลอดนออกทางดานหนาของ ventricle ซาย แลวทอดไปทางดานบนของ pulmonary artery จากนนโคงกลบมาทางดานซาย เรยกสวนโคงนวา aortic arch ซงมหลอดเลอดแตกแขนงออกไป สวนทตอจากสวนโคงน จะทอดลงไปทางตอนทายเรอยๆ ขนานไปกบแนวของกระดกสนหลง เรยกสวนน วา dorsal aorta ตรงบรเวณท aorta โคงลง จะเหนเยอทเรยกวา ligamentum arteriosum ตอระหวาง aorta กบ pulmonary artery สวนทยงไมแยกเปนขวาและซาย ซงในระยะตวออนเยอนเคยเปนหลอดเลอดน าเลอดจาก pulmonary artery ไปยง aorta แตเมอคลอด เลอดจาก pulmonary artery จะไหลไปยงปอดหมด หลอดเลอดนจงตบและเปลยนเปน ligament หลอดเลอดทแยกออกจาก aorta

1. coronary arteries เปนหลอดเลอดคทแตกแขนงตรงต าแหนงท aorta เพงออกจาก ventricle ซงเหนไดยากจากภายนอก แตจะเหนไดชดเจนเมอหลอดเลอดนพนไปรอบหวใจ เพอน าเลอดไปเลยงกลามเนอหวใจ

2. innominate artery เปนหลอดเลอดเดยวทแยกออกมาเปนหลอดเลอดแรกตรงต าแหนง aortic arch โดยเปนหลอดสนๆ แลวแตกแขนงตอไปอก มแขนงน าเลอดไปเลยงบรเวณหวและขาหนา คอ

2.1 right subclavian artery เปนแขนงทแตกไปทางขวาตรงระดบกระดกซโครง คท 1 และทอดไปอยใตกระดกไหปลารา ไปเลยงขาหนา และมแขนงแยกไปอกคอ 2.1.1 right vertebral artery แยกตรงบรเวณฐานของคอแลวทอดขนไปทางดานหนาและแทรกลกเขาไปใน vertebraterial canal ของกระดกคอชนท 6 และทอดไปในชองนจนถงกระดกคอชนท 1 วกเขากะโหลก และหลอดเลอดขวาและซายจะเชอกนเปน basilar artery กอนแลวจงไปเลยงสมอง 2.1.2 right anterior intercostal artery แยกระดบเดยวกบ vertebral artery แตทอดลงมาดานทายไปเลยงกลามเนอซโครงดานหลง

22

2.1.3 right internal mammary artery เปนหลอดเลอดแยกออกมาตรงระดบเดยวกบ anterior intercostals artery เมอแยกแลวจะทอดไปเลยงกลามเนอซโครงดานทอง โดยทอดขนานไปกบกระดกอก 2.1.4 right cervical artery แยกถดจาก vertebral artery โดยไปทางดานหนาไปเลยงกลามเนอและอวยวะบรเวณคอ สวน right subclavian artery ทเหลอจะทอดออกจากชองอกไปยงบรเวณบาและระยางคหนา กลายเปน brarchial artery 2.2 right common carotid artery เมอแยกออกมาแลวทอดขนานไปกบหลอดลมขนไปทางดานหลงเรอยๆ จนถงบรเวณกระดกออน hyoid cartilage จะแยกเปน 2 แขนง คอ 2.2.1 right internal carotid artery เปนหลอดเลอดทแยกออกไปทางดานนอก แตทเรยกวา internal หมายถงเปนหลอดเลอดทเขาสสมองโดยผานรของกะโหลกทเรยกวา carotid canal เพอไปเลยงสมอง 2.2.2 right external carotid artery เปนหลอดเลอดทแยกไปทางดานในและแยกเปนแขนงเลกๆ ไปเลยงกลามเนอและอวยวะบรเวณคอและหนา 3. left common carotid artery เมอแยกจาก aortic arch แลวจะทอดขนานไปกบหลอดลม

และมแขนงแยกไปเชนเดยวกบ right common carotid artery 4. left subclavian artery แยกจาก aortic arch กอนท aortic arch จะโคงลง มแขนง

เชนเดยวกบ right subclavian artery ทกประการ 5. intercostal arteries เปนหลอดเลอดคแยกจาก dorsal aorta เปนระยะๆ เพอไปเลยง

กลามเนอกระดกซโครงทางดานหลง 6. phrenic arteries เปนหลอดเลอดคแยกจาก dorsal aorta กอนทจะแทรกไปเลยงกระบง

ลม 7. lumbar arteries เปนหลอดเลอดเดยวทแยกจากทางดานหลงของ dorsal aorta เปน

ระยะๆ ตงแตเขาสชองทอง แลวจะแตกเปน 2 หลอด แทรกลงไปในกลามเนอหลง 8. coeliac artery เปนหลอดเลอดเดยวหลอดแรกทแยกจากตรงกลางของ dorsal aorta ท

อยในชองทอง เมอแยกออกมาไดประมาณ 1 เซนตเมตร กจะมแขนงแยกไปเลยงอวยวะภายในตางๆ โดยมชอของหลอดเลอดทแตกแขนงออกไปตามอวยวะทไปเลยง คอ หลอดอาหาร กระเพาะ ล าไสเลกสวนตน ตบ ตบออน และมาม

23

9. anterior mesenteric artery เปนหลอดเลอดเดยว อยถดจาก coeliac artery ไปทางดานทายประมาณ 1 เซนตเมตร แทรกเขาไปใน mesentery บรเวณล าไสและแตกแขนงไปเลยงล าไสเลกทง 3 สวน ล าไสใหญ สวน caecum และ colon และตบออน

10. renal arteries เปนหลอดเลอดค แยกไปเลยงไตทง 2 ขาง และมแขนงแยกไปเลยงตอมหมวกไตดวย โดยหลอดทางดานขวาจะแยกออกมาตรงระดบเดยวกบ anterior mesenteric artery แตหลอดทางดานซายจะแยกถดลงมา เพราะไตขางขวาอยหนากวาขางซาย

11. spermatic arteries เปนหลอดเลอดค อยถดจาก renal artery ซาย ทอดยาวลงมาทางดานทายผาน inguinal canal ไปเลยงอณฑะ ในเพศเมย หลอดเลอดคนเรยกวา ovarian arteries ไปเลยงรงไขและมดลก

12. iliolumbar arteries เปนหลอดเลอดค แยกไปเลยงกลามเนอบรเวณสะโพก โดยหลอดทางดานซายแยกออกมาทางดานหนามากกวาดานขวา

13. posterior mesenteric artery เปนหลอดเลอดเดยวแยกทางดานทองแลววกกลบไปเลยงล าไสใหญสวน rectum

14. median sacral artery (caudal artery) เปนหลอดเลอดเดยวแยกทางดานหลงของ aorta แลวทอดลกลงไปเลยงหาง

15. common iliac arteries เปนสวนปลายของ aorta ทแยกออก 2 ขาง ระดบสะโพก แลวทอดลงมาถงขาหลง แยกเปน

15.1 internal iliac artery มแขนงแยกเปน vesicle artery ไปเลยงกระเพาะปสสาวะ และมแขนงแยกไปเลยงทอ vas deferens ในเพศผ เรยกวา cremasteric artery หรอไปเลยงมดลกในเพศเมย เรยกวา uterine artery สวนทเหลอของ internal iliac artery แทรกลงไปเลยงกลามเนอบรเวณเชงกราน

15.2 external iliac artery เปนสวนทตอจาก common iliac artery มแขนงคอ 15.2.1 epigastic artery แยกไปเลยงกลามเนอทองทางดานทาย 15.2.2 pudendal artery แยกไปเลยงบรเวณเชงกรานและอวยวะสบพนธภายนอก สวนทเหลอจะทอดเขาสขาหลงเปน femoral artery (ปานสร, 2527) หลอดเลอดเขาหวใจ (venous vessel) สวนมากมกจะทอดขนานไปกบหลอดเลอดออกจากหวใจ ทมชอเดยวกน ไดแก pulmonary vein น าเลอดทมออกซเจนสงจากปอด 2 ขาง กลบเขาสหวใจหอง auricle ซาย

24

anterior vena cava เปนหลอดเลอดใหญขวาและซายทน าเลอดทมออกซเจนต าจากอวยวะและกลามเนอบรเวณสวนหนาของรางกายกลบเขาสหวใจหอง auricle ขวา โดยหลอดเลอดขวาจะเขาโดยตรงแตหลอดซายจะวกจากดานซายผานดานหลงของหวใจมาทางดานขวา มหลอดเลอดมาเปดดงน

1. azygos cardinal vein ทอดขนานกบกระดสนหลงทางดานซายโดยรบเลอดจากบรเวณกลามเนอซโครงดานหลง ไปเปดสโคนของ anterior vena cava ซาย พบเพยงขางซายเพยงดานเดยว

2. internal mammary vein ทอดขนานกบ internal mammary arteries เขาส anterior vena cava ถดจาก azygos cardinal vein

3. subclavian veins ทอดขนานกบ subclavian arteries รบเลอดจากขาหนา 4. external jugular veins เปนหลอดใหญขนานกบคอ รบเลอดจากบรเวณหวและไหล

โดยหลอดนตอมาจากหลอดเลอดบรเวณหนาทมชอวา anterior facial vein และ posterior facial vein

5. internal jugular veins เปนหลอดเลอดเลกๆ ขนานกบหลอดลม รบเลอดจากสมองโดยผาน jugular foraman ของกะโหลกและหลอดเลอดบรเวณกลามเนอคอ หลอดลมและกลองเสยง

posterior vena cava เปนหลอดเลอดใหญ หลอดเดยว ทรบเลอดจากบรเวณสวนทายของล าตว ทอดไปตามกระดกสนหลงผานตบเขาส auricle มหลอดเลอดมาเปดดงน

1. phrenic veins เปนหลอดเลอดหลายหลอดแทรกอยบนกระบงลม 2. hepatic veins เปนหลอดเลอดหลายหลอดทออกจากตบ โดยน าเลอดทไดจาก hepatic

portal vein ทแทรกเขาตบ เขาส posterior vena cava สวนหลอดเลอด hepatic portal vein เปนหลอดเลอดรวมกอนเขาตบ โดยรบเลอดจากอวยวะตางๆ ของทางเดนอาหาร หลอดเลอดทแยกจาก hepatic portal vein จะขนานไปกบหลอดเลอดออกจากหวใจหลอดตางๆ ทอยใน mesentery

3. renal veins รบเลอดจากไต โดยหลอดทางซายอยทางดานทายกวาหลอดทางขวา และม adrenal vein ทรบเลอดจากตอมหมวกไต และ spermatic vein หรอ ovarian vein มาเปดรวม

4. right adrenal vein รบเลอดจากตอมหมวกไตดานขวา 5. right spermatic vein หรอ ovarian vein รบเลอดจากอณฑะหรอรงไขและมดลก

ดานขวา 6. iliolumbar veins รบเลอดจากกลามเนอบรเวณเอว โดยหลอดซายอยดานหนากวา

หลอดขวา

25

7. common iliac veins เปนหลอดเลอดคทเปนโคนของ posterior vena cava มหลอดเลอดแยกออกไปเชนเดยวกบ common iliac artery คอ

7.1 internal iliac veins and external iliac veins 7.2 vesicle veins 7.3 cremasteric (uterine) veins 7.4 epigastic veins 7.5 pudendal veins

(ไพศาลและคณะ, 2556)

รป 7 แสดงหวใจหน (ปานสร , 2527)

26

รป 8 แสดงเสนเลอดเขาสหวใจหน (ปานสร, 2527)

27

รป 9 แสดงเสนเลอดออกจากหวใจหน

(ปานสร, 2527)