Sınav Kaygısız GençlerOkulda Savaş ve Barış

Dr Taner Güvenir Dokuz Eylül Üniversitesi Çocuk & Ergen Ruh Sağlığı ve Hast. AD

Öğretim Üyesi

Sunum Planı

• Saldırganlık ve şiddet

• Çocuk ve ergen gelişimi ve saldırganlık

• Çocuk ve ergen gelişimi ve akran grubu

• Okul içi bir şiddet türü: Akran istismarı

• Tartışma

Saldırganlığın Tarihçesi

• Doğu Asya • Maba, Çin• 126,000 yıl önce.

Şiddet – saldırganlık içeren aşırı eylemler

Saldırganlık

• Tanımı, doğası ve kökeni ???.

• Psikanalitik kuram

• Sosyal öğrenme kuramı

Saldırganlık

Saldırgan mı doğarız yoksa yaşayarak mı

öğreniriz?

• Doğuştan: saldırganlığa kaçınılmaz

biyolojik yatkınlık• Öğrenilmiş: deneyim ve taklit ile

öğrenilen

Psikanaliz;

• “Acıdan kaçınmaya ya da arzunun doyumuna yönelik her engellenme saldırganlığı doğurur..” Freud 1915

• İçsel gerçeklik, zihnin subjektif algıları, fantaziler ve örtülü davranışlar.

• Babaya yönelik gösterilemeyen saldırganlık• Günah keçisi arama

Büyük çoğunlukla içselleştirilen saldırganlık süperegonun oluşumunda görev alır

Psikanaliz;

M. Klein

Erken bebeklik dönemi

Anne memesine öfke.

Sadece doyuran değil,

aynı zamanda aç bırakan meme.

Soyal Öğrenme Kuramı

• Odak noktası saldırganlığı tetikleyen olaylar

• Saldırganlık doğuştan var olan ve engellenmeye karşı biyolojik dürtüsel tepki değil canlının deneyimlerle öğrendiği bir yanıttır.

• Bandura’nın BOBO Deneyi

‘Engellenme – saldırganlık hipotezi’

“Engellenme canlıyı bir tür yanıt için kışkırtır. Saldırganlık bu yanıtlardan sadece biridir.”

Miller(1941)

Agresyonun çeşitleri

İyi huylu saldırganlık

ya da

Kötü huylu saldırganlık

(sıcak veya soğuk, Steiner 2011)

Saldırganlığın şekil değiştirmesi

Yer değiştirme

Sınırlama

Birleşmiş

Sublimasyon

Engellenme aynı zamanda…

“Engellenme zihinsel gelişimi sağlar” Freud

“Düşüncenin gelişmesi için belli bir engellenmetoleransı gerekir.”“Engellenmelerle yüzleşmekten kaçınan vefantezi yoluyla onlardan kurtulan kişi düşünmeyizorlaştırıcı yöntemler uyguluyor demektir” W. Bion

Saldırganlığın kökleri…

• Tek bir etkene bağlı değil• “ne sadece doğuştan ne sadece sonradan”• “hem gen hem çevre”

• Saldırganlık ile nasıl baş edeceğimiz egomuzun gücü, sağlamlığı ve sınırları ile yakından ilişkili.

Çocuklarda ego….

Ergenlerde ego…

Prefrontal Defisitler

• Sosyal ipuçlarını okuyamama • Olumsuz duyguların egemenliğine izin

verme• Davranışların sonuçlarını kestirememe• Dürtüsellik ve dikkatsizlik Frontal lob

GrGri cevheri cevher volvolüümmüündende ani artani artışış ~ 12~ 12 yayaşş

Deneyime baDeneyime bağğllıı geligelişşimim = = plastiplastisitesite

BellekBellek, , plaplanlamanlama, problem , problem çöçözmezme

Puberte ile başlayan dengesizlik

• Ani fiziksel, hormonal ve sosyal değişimlerin yarattığı erken duygusal yoğunluk ve zorluklar

• Takiben, duygusal regülasyonun ve bilişsel/kendilik kontrol becerilerinin olgunlaşması

Duygusal kapasitePubertal dürtüler ve coşkular; risk alma, ödüle koşullanma,

düşük kendilik kontrolü

Bilişsel KapasitePlanlama, mantıksal düşünme, inhibisyon kapasitesi, problem çözme becerisi, davranışların uzun dönemli sonuçlarını öngörebilme

Ergenlerde kimlik oluşumu

• Geleceğe projeksiyonlar

• Bu sayede şimdiki zamana ait engellenmelere katlanabilme ve doyumu erteleyebilme

• Geleceği garantileme

Ergenlerde kimlik oluşumu

Hızla akıp giden zamanda arzular, gereksinimler şimdiki zamanda şekillenir.

“iyi hayat” ve “iyi kimlik-insan” artık uzun dönemli uğraşlar ve çalışmalar sonucu gelecekte var olacak

bir hayal olmaktan çıkmıştır,

Artık… DÜRTÜLERİ KONTROL ETMEYE VE USLU

DURMAYA DAHA DA ÖNEMLİSİDÜŞÜNMEYEGEREK YOK

Ergenlerin düşünme süreci

Soğuk Biliş/Kognisyon

(Cold Cognition)• Hırsızlık yapmak

yanlıştır• Silah taşımak

yasadışıdır• Güvenli olamayan

seks tehlikelidir

(gebelik/CYBH)

Sıcak Biliş/Kognisyon(Hot Cognition)• Popüler gruba girmek

için marketten bira aşır

• Okul reisinin üzerinde tabanca var

• Arabanın arkasında Ceren’le yalnız kalsak!..

Ergen ve akran grubu

Çocuklar arkadaşlık kurarak;

• Oyun oynayarak mutlu olmayı eğlenmeyi • Beraber çalışmayı• Duygularını ifade ve kontrol etmeyi• Dayanışmayı • Birbirini memnun etmeyi • Tartışmayı • Barışmayı• İşler kötüye gittiğinde birbirine destek olmayı

öğrenirler

Ergen ve akran grubu

Yıkıcıdavranışlar

YıkıcıDavranışlarMadde kullanımıCinsel deneyim

Suç işlemeMadde kötüye KullanımıŞiddet

SONUÇLAR1. Duygu vedavranışlarınkontrolünde zayıflık,2. Düşük eğitim düzeyi3. Sağlıksız ilişkiler 4. Düşük akademikperformans

Çocukluk Ergenlik Gençlik

Akran baskısı Akran Baskısı

Akran şiddeti…

Kaygı verici şekilde artıyor mu?

İlginçtir ama doğru değil.

Medyanın yer vermesi

“Kan çıkmazsa para yok”• Saptırılmış, abartılmış ve yanlış yorumlanmışPerrone, 1997 (Havaii), Males, 2000 (US), Body-Gendrot, 2005 (France)

“Aşırı yırtıcı/yok edici gençlik”

“Kayıp gençlik”

Ahlaki PanikParçalanmış ya da parçalanmakta olan toplumları tanımlanmış ya da sonradan

oluşturulmuş, görece savunmasız hedeflere karşı bir arada tutmaya hizmet

eder.

Sosyal kontrol.

• Ergen:

“içinde yaşadığı toplumun durumunu gösteren en önemli göstergedir” Christine Griffin

“sosyal değişime katkısı oldukça sınırlı olsa da bu değişimi gösteren barometre olarak tanımlanabilir.”

“Sosyal problemlerin özünde yoksulluk değil, eşitsizlik ve adaletsizlik yatar..”

(Wilkinson & Pickett 2009)

Toplumlarda yaşanan şiddet ve eşitsizlik arasında kuvvetli ve doğrudan bir ilişki vardır

(UNICEF 2007)

Yetişkinler çocuk gibi kavga ettiği sürece

çocuklardan yapıcı davranmalarını

eklemek en büyük haksızlıktır.

AKRAN İSTİSMARI

A B C D E

1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13. 14. 15.

16. 17. 18. 19. 20.

Toplam: Toplam: Toplam: Toplam: Toplam:

KesinlikleBöyle

yapardım

Muhtemelenböyle

Yapardım

Emin değilim MuhtemelenBöyle

yapmazdım

KesinlikleBöyle

yapmazdım

5 4 3 2 1

1. İstismara uğrayan öğrenciye daha girişken olmasını ve istismar edene karşı gelmesini önerirdim.

2. İstismar eden öğrenciye bu davranışını durdurmasını söylerdim

3. Görmezden gelirdim

4. İstismar eden ve edilenin aralarındaki anlaşmazlığı gidermelerine yardım ederdim

5. Bu olayı fazla büyütmezdim

6. İstismara uğrayan öğrenciye, istismar edenden mümkün olduğu kadar uzak durmasını önerirdim

7. İstismar edenin uygun cezayı almasını sağlardım

8. Müdahale etmezdim

9. İstismar eden ve edilen öğrencilerle beraber bir görüşme yapıp neler olduğunu anlamaya çalışırdım, ve bu durumu düzelmek için neler yapabileceklerini sorardım

10. İstismar eden öğrencinin benlik saygısını arttırmanın yollarını arardım ve böylece başkalarını istismar etmeyi bırakırdı.

KesinlikleBöyle

yapardım

Muhtemelenböyle

Yapardım

Emin değilim MuhtemelenBöyle

yapmazdım

KesinlikleBöyle

yapmazdım

5 4 3 2 1

KesinlikleBöyle

yapardım

Muhtemelenböyle

Yapardım

Emin değilim MuhtemelenBöyle

yapmazdım

KesinlikleBöyle

yapmazdım

5 4 3 2 1

11. İstismar edilen öğrenciyi daha fazla arkadaşlık kurması yönünde yüreklendirirdim böylece daha az istismara uğrardı.

12. İstismar eden öğrenciye bu davranışın asla kabul edilemeyeceğinin kesin bir dille anlatırdım

13. Bu sorunu başka birinin halletmesini beklerdim

14. İstismar eden öğrenciye, arkadaşına yaptıkları ile ilgili kaygılarımı anlatırdım, ve ona daha dikkatli ve sorumlu şekilde yaklaşmasını sağlardım

15. İstismar eden ve edileni birbirinden ayırırdım ve böylece istismar olasılığını en aza indirirdim

KesinlikleBöyle

yapardım

Muhtemelenböyle

Yapardım

Emin değilim MuhtemelenBöyle

yapmazdım

KesinlikleBöyle

yapmazdım

5 4 3 2 1

16. İstismar edilen öğrenciye ona yapılanları takmıyormuş gibi görünmesini öğütlerdim

17. İstismar eden öğrencinin ailesi ile görüşür ve çocuklarının bu davranışı durdurması gerektiği konusunda ısrar ederdim

18. Kendilerinin halletmesini isterdim

19. İstismar eden öğrenci ile görüşüp, bu olayı düzeltmek için hangi yolları seçmek istediğini öğrenirdim

20. İstismar eden öğrenciye kendini oyalayacak daha ilginç şeyler bulurdum

Tanım

Olumsuz eylem

“Negative Action”

4 temel tanımlama kriteri;

• Bir grubun/bireyin bir bireye yönelik,

• Belli bir süre devam eden,

• Gücün sistemik olarak kötüye kullanılmasını içeren

• Agresif davranışı

• Fiziksel akran zorbalığı

• İlişkisel/duygusal akran zorbalığı

• Sözlü akran zorbalığı

• Cinsel akran zorbalığı

• Siber akran zorbalığı

• Etnik akran zorbalığı

Akran istismarının yol açtığı sorunlar

– Ruhsal Sorunlar

– Akademik Sorunlar

– Sosyal Beceri Sorunları

Akran istismarının nedenleri

–Bireysel Nedenler

–Ailesel Nedenler

–Okula Ait Nedenler

Koruyucu önlemler

• Bireysel

• Ailesel

• Okul merkezli

Koruyucu önlemler(Bireysel)

• Sosyal izolasyona izin vermemek• Girişkenliklerini arttırmak• Uygun baş etme yollarını geliştirmek

Koruyucu önlemler(Ailesel)

• Aile içi benzer davranışlara son verme

• Okulla işbirliği

• Sosyal ortam geliştirme

• Akran İstismar Önleme Programına destek

Koruyucu önlemler(Okul merkezli)

• Sosyal ilişkileri geliştirme

• Akran istismarını önleme “Anti-Bullying” protokolü hazırlanması

• Destek grupları

• Ailelere destek

• İstismarcı çocuklarla çalışma

• Eğiticilerin eğitimi

Okul Kültürü

• Okulun genel politikası

• Okul idaresinin tutumu

• Okulun yapısı (fiziksel)

• Okulun özellikleri

• Veli profili

Akran istismarını önleme protokolü oluşturma

Temel Hedefler:

Okul içi-dışı

• akran istismarını ve buna bağlı gelişen sorunları önlemek

• akran ilişkilerini geliştirmek.

Akran istismarını önleme protokolü oluşturma

Temel gerekenler;

• Farkındalık

• Katılım

Akran istismarını önleme programlarının farklı özellikleri

• Akran istismarı olaylarına yaklaşım planlarında iki farklı yaklaşım;

“Kurallar ve cezalar”

“Problem çözme”

Akran istismarını önleme programlarının ortak özellikler

• Okul personelinin eğitimi• Daha geniş katılımın sağlanması (öğrenciler ve aileler)• Ders programınιn düzenlemesi• Öğrenci davranışlarının izlenmesi• Öğrencinin yardım arama davranışının teşvik

edilmesi,• Eylem planlarının yapılması

Başarı için temel kural

Güvene dayalı “Otoritative”

Erişkin-çocuk iletişim modelinin okul

ortamına uyarlanması;

• Sıcak, olumlu ve ilgili

• Olumsuz davranışlara sınır koyabilen

• Şiddet ve saldırı içermeyen cezalar verebilen erişkin-çocuk modeli

Akran istismarını önleme protokolü oluşturma

• Okul

• Sınıf

• Öğrenci düzeyindeki girişimler

Okul

• Anket çalışması• Akran istismarı bilgilendirme seminerleri• Ders arası ve öğle yemeğinde daha yakın

denetim• Daha cazip oyun alanları• Veli toplantıları • Okul ortamını iyileştirme amaçlı öğretmen

toplantıları• Okul aile birliği çalışma grupları

Anket neleri içermeli?

• Doğru tanım

• Belli zaman aralığı

• Belli sıklık

• Diğerlerinin tepkisi

(arkadaş, öğretmen, aile)

Sınıf

Akran istismarına karşı • Sınıf kurallarının belirlenmesi• Düzenli sınıf toplantıları• Role playing, okuma• Yardımlaşarak öğrenme “küme çalışması”• Ortak sınıf aktiviteleri• Veli toplantısı

Sınıf kuralları

• Arkadaşlarımızı istismar etmemeliyiz

• İstismara uğrayanlara yardım etmeliyiz

• Dışarıda kalan arkadaşlarımız oyunlarımıza katmalıyız

Bireysel Düzeyde Müdahale Basamakları

• Acil girişim• İstismar eden ve edilen ile görüşme• İstismar edilen çocuğu koruma• Okul çalışanlarının işbirliği• Aileleri bilgilendirme• İstismar eden ve edilene yönelik girişimler• İzlem• Yaptırım

Akran istismarını önleme programları

ne kadar başarılı oluyor? • Genelde başarılı (% 50 )• Yaş - Başarı • Mağdur sayısındaki azalma, istismarcıdan daha

fazla• Okul ne kadar fazla zaman ve enerji ayırıyorsa o

kadar başarılı oluyor• Yardımlaşmaya dayalı eğitim • Girişkenlik, öfke kontrolü ve empatik davranma

eğitimleri = agresyon düzeyini

Sabrınız için teşekkürler

A B C D E

1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13. 14. 15.

16. 17. 18. 19. 20.

Toplam: Toplam: Toplam: Toplam: Toplam:

A: Kurbana sorumluluk yükleme.

• Bu alt-test puanı yüksek olanlar akran istismarını önlemenin kurbanın baş etme kapasitesini arttırarak olabileceğine inanır.

B: Akranlarını istismar edene sorumluluk yükleme.

• Bu alt-test puanı yüksek olanlar akranlarını istismar eden öğrenciyi suçlar ve sorunun çözümü için bu öğrencinin ağır şekilde cezalandırılmasını isterler.

C: Akran istismarını görmezden gelme.

• Bu alt-test puanı yüksek olanlar, akran istismarı sorununu görmezden gelir ya da küçümser ve bu sorunun onların sorumluluğunda olmadığına inanırlar

D: Problem çözme.

• Bu alt-test puanı yüksek olanlar, herhangi bir öğrenciyi sorumlu tutmak yerine, akranını istismar eden ve kurban arasında yapıcı bir uzlaşma yolu aramayı seçer.

E: Yumuşatıcı yaklaşım.

• Bu alt-test puanı yüksek olanlar, akran istismarı sorunun çok ciddiye alınmaması gerektiğine ve akranlarını istismar eden öğrencilerin bu davranışlarını gösterme olanağı ve isteği içinde olmamaları sağlanarak bu sorunun çözülebileceğine inanırlar.