Dünyayı etkisi altına alan COVID-19 kan ve kök hücre bağışlarını olumsuz yönde etkilemiştir.

Bu süreç bizlere bir kez daha göstermiştir ki Kızılay’ın faaliyetlerinin sürekliliği değerli bağışçılarından aldığı güç

ve destekle mümkün olmaktadır.

TToplumsal dayanışmanın her zamankinden önemli olduğu şu günlerde siz değerli bağışçılarımızı kan ve kök hücre bağışı için kan bağışı noktalarımıza davet ediyoruz.

SANA İHTİYACIMIZ VAR

Kan Dostum

Yaşam boyu kendi kendini yenileme ve tamamen olgun hücrelere dönüşebilme kapasitesine sahip hücrelerdir. İhtiyaç olduğu zaman kendilerinden sonraki hücrelere farklılaşarak, hücrelerin gelişimini, olgunlaşmasını ve çoğalmasını sağlarlar.

TÜRKÖK, T.C. Sağlık Bakanlığı’nın, kemik iliği nakli bekleyen hastalar ve çok sayıda gönüllü vericiye ait doku grubu antijeni bilgilerinin depolandığı Kemik İliği Bankasının (KİB) kurulması ve kemik iliği nakli ile ilgili merkezler arasında koordinasyonun sağlanması için oluşturduğu merkezin adıdır. TÜRKÖK, 7 Kasım 2013 tarihinde T.C. Sağlık Bakanlığı ve Türk Kızılay arasında imzalanan protokol ile başlamış; bu protokolle Türk Kızılay kök hücre bağışçısı kazanımı, eşleşme ve nakil planlama süreçlerinin takibi görevini üstlenmiştir.

Türk Kızılay Kan Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan “Kök Hücre Kazanım ve Koordinasyon Birimi” ve 13 Gönüllü Verici Merkezi (GVM) ile bağışçı kazanımı faaliyetleri yürütülmektedir.

Kök hücre bağışçı adayları sabit kan alma birimlerimize ve kök hücre için düzenlenmiş ekiplerimize başvurada bulunabilirler. Bağışçı kazanım faaliyetleri hasta ismine yönelik yapılmamakta, nakil olmayı bekleyen tüm hastaları kapsamaktadır.

04.05.2016 tarihi itibari ile TÜRKÖK Kemik İliği Bankası’nın, Dünya Kemik İliği Bankası’na üyelik işlemleri tamamlanmış olup, yurt dışı hastalar için de ülkemize eşleşme talepleri gelmektedir.

01.11.2020 tarihi itibariyle toplam 734.322 Kök Hücre Bağışçısı adayı kazanımı sağlanmış. Bugünekadar 2.364 bağışçımızdan kök hücre toplama işlemi gerçekleştirilerek hastalara nakil işlemi tamamlanmıştır. Kök hücre bağışçı adaylarının %59’si erkek, %41’i kadın olup, %69’si 18-35 yaş aralığındaki kişilerden oluşmaktadır.

KÖK HÜCRE TEDAVİSİNDE UYGULANAN HASTALIKLAR• Kemik iliği kanserleri• Lenfomalar• Çeşitli organ kanserleri• Kemik iliğinin yetersiz çalıştığı veya çalışmadığı durumlar• Kalıtsal anemiler• İmmün yetersizlikler• Kalıtsal metabolik hastalıklar

KÖK HÜCRE

TÜRKÖK

BAĞIŞÇI KAZANIMI 18-50 yaş arasında bilgilendirilmiş ve onam vermiş; Hepatit B, Hepatit C, Sifiliz, HIV/AIDS geçirmemiş, kanser tanısı almamış ve kronik hastalığı olmayan sağlıklı her birey kök hücre bağışında bulunabilir.

Kök hücre bağışı işlemi bağışçı adaylarından 3 tüp numune alınarak başlar. Türk Kızılay tarafından bu numuneler üzerinde bulaşıcı hastalıklar acısından serolojik testler (HbsAg, Anti HCV, Anti HIV ve Sifilis) ve kan gruplama testleri çalışılır. Uygun bulunan adayların HLA numuneleri T.C. Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği Doku Tipleme Laboratuvarı’na (DTL) teslim edilir. Doku tiplemesi yapılan bağışçıların sonuçları TÜRKÖK Kemik İliği Bankası (KİB) veri tabanına aktarılır.

T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından bir hasta için yapılan taramalarda KİB sisteminde uygun verici tespit edilirse Kızılay tarafından kök hücre bağışçı adayına ulaşılır. Onayı alınan bağışçı adayından tekrar numune alınarak serolojik testler çalışılır. Test sonuçları uygun olan adayların HLA numunesi hastanın HLA numunesi ile karşılıklı çalıştırılması için TÜRKÖK DTL’ye teslim edilir.

Bu çalışmanın sonucunda bağışçı uygun bulunursa T.C. Sağlık Bakanlığı ile koordineli olarak bağışçı ile sağlık kontrolü, kök hücre toplama tarihleri ve hangi yöntemi seçeceği hakkında görüşme gerçekleştirilir.

KÖK HÜCRE TOPLAMA YÖNTEMLERİİki tip bağış yöntemi vardır. Öncelikle yöntem tercihi bağışçıya aittir. Ancak bazı durumlarda yöntem nakil merkezleri tarafından belirlenebilmektedir.

•En sık tercih edilen yöntem k periferik ök hücre toplama yöntemi olup, bağışçının damar yapısının uygun olması gerekir. Bağışçıya, 4-5 gün süre ile günde 2 kez deri altı G-CSF (Granülosit Koloni Uyarıcı Faktör) uygulaması yapılır. Bunun amacı kemik iliğinde yerleşik olarak bulunan kök hücrelerin kana geçmesini sağlamaktır. Son dozdan 2 saat sonra aferez cihazı yardımı ile 4-5 saatlik bir aferez prosedürü sonunda kök hücreler toplanır. Bağış sonrası, bağışçı kendini iyi hissedene kadar gözlem altında tutulur. Herhangi bir hastane yatışı gerektirmez. Bağıştan sonraki 2 gün içerisinde günlük aktivitelerinize dönebilir, eğer fiziksel iş gücü gerektiren aktivitelerde bulunuyor iseniz daha fazla istirahate ihtiyaç duyabilirsiniz.

•İkincisi kemik iliği yöntemi olup, ameliyathane ortamında anestezi altında özel bir iğne yardımı ile kalça kemiğinin arkasında (pelvis kemiği) ilerleyerek kök hücreler toplanır. Yaklaşık 1 saat süren bir işlemdir. Aynı günün akşamında veya ertesi gün taburcu edilirsiniz. Bağış sonrası ilk 2 ya da 3 hafta biraz ağrı ve tutukluk hissedebilirsiniz. İlk 2 hafta ağır kaldırmamalı, ağır sporlar yapmamalısınız. Bağıştan sonraki 2 gün içerisinde günlük aktivitelerinize dönebilir, eğer fiziksel iş gücü gerektiren aktivitelerde bulunuyor iseniz daha fazla istirahate ihtiyaç duyabilirsiniz.

BAĞIŞ SONRASINDA HASTA İLE İLETİŞİM Bağıştan sonraki ilk 2 yıl boyunca, hastaya, içerisinde özel bilgiler (isim, adres, telefon numarası, şehir, ülke gibi iletişim bilgileri) içermeyen mektup yazılmasına izin verilir ve bu mektup T.C. Sağlık Bakanlığı TÜRKÖK Birimi aracılığı ile hastaya ulaştırılır. Bağıştan 2 yıl sonra hasta ile direk iletişime geçilmesine izin verilebilir. Ancak bu görüşme hasta ve bağışçının aynı anda rıza göstermesi sonucu gerçekleşebilir.

VAZGEÇME!Nakil planı yapıldıktan sonra sağlık muayeneniz sonrasında eğer uygun bulunursanız, eş zamanlı olarak hastaya da ağır bir tedavi süreci başlamaktadır. Bu noktada vazgeçmeniz hastada hayati tehlikeye neden olmaktadır.

KÖK HÜCRE BAĞIŞÇILARININ SÜREÇ İÇİNDE VAZGEÇMESİKemik iliği ve kök hücre nakil sürecinde en zor kısım kuşkusuz uygun donörün bulunmasıdır.

Uygun donör adayının bulunması hasta ve yakınlarına verilebilecek en güzel haberlerden bir tanesidir. Kök hücre bağışçı adaylarının hem eşleşme gerçekleşme durumunda hem de nakil sürecinin herhangi bir aşamasında bağıştan vazgeçmesi hasta ve hasta yakınlarında büyük üzüntülere yol açmakta, nakil süreci ile ilgili hazırlık işlemleri başlayan hastanın hayatının tehlikeye girmesine ve ölümüne kadar giden sonuçlara neden olmaktadır. Hasta ve hasta yakınlarının yaşadıkları yıpratıcı süreçler düşünülerek kök hücre bağışçısı adayı olmadan önce süreç araştırılmalı, ve bağışçı adayı olma fikrinden emin olmanız gerekmektedir.

İnsanlara verilebilecek en güzel hediye yeni bir yaşam şansıdır.

BİR ANNENİN YARDIM ÇAĞRISI..Mücadele ettiği lösemiyi yenen ancak hastalığı nükseden 2 buçuk yaşındaki **** *****, şimdi kök hücre nakli için kahramanını bekliyor. ****’ın annesi evladına uygun bağışçıyı aradıklarını belirterek, “Bugün onların başına gelmemiş olabilir ama yarın onların başına gelebilir. Herkesi kök hücre bağışına davet ediyorum. Bir bağış demek küçücük bir çocuğa hayat olma anlamı taşıyor” dedi.

Kök hücre bağışının çok basit ve uzun sürmediğini vurgulayan anne , “İnsanların bundan korkacağı bir şey yok. Defalarca kök hücre bağışçısı olabilirler. İleride benim çocuğumun başına gelirse ben ona bağış yapamam gibi bir şey yok. Korkulacak bir şeyin olmadığını belirtmek istiyorum. Küçücük çocuklara hayat olma şansını onlara vermiş oluyorlar. Bugün onların başına gelmemiş olabilir ama yarın onların başına gelebilir. Bugünün bağışçısı yarının alıcısı olabilirler. Herkesi kök hücre bağışına davet ediyorum” ifadelerini kullandı.

Vazgeçip, çocukların hayatını elinden almayın”

Donörlerin bazı zamanlarda bağış yapmaktan vazgeçtiğini de söyleyen ve bu nedenle bir çok çocuğun umudunun yıkıldığını anlatan **, daha sonra şunları söyledi:

“En büyük ricamız sadece tek bir çocuk için donör olmamaları. Vazgeçiliyor bu çocuklar için çok acı. Şu an İstanbul’da ve bizim hastanemizde bir arkadaşımızın çocuğuna yüzde 90 ve yüzde 100 uyumlu donörleri olduğu halde insanlar vermekten vazgeçiyorlar. Bu bir evlat. Lütfen verici olacaksınız gidip donör olun. Lütfen sizi Kızılay aradığında ‘Ben verici olmaktan vazgeçtim’ gibi bir cevapla çocuğun hayatını elinden almayın.”

SİZ DE KÖK HÜCRE BAĞIŞÇISI OLUN, SİZE İHTİYACI OLANLARA YAŞAMA ŞANSI VERİN..

KAN İHTİYACI MOLA VERMİYOR!Kan Bağışı Merkezlerimiz bağışlarınızı ihtiyaç sahiplerine ulaştırmak üzere

hazır!

Bugün, yarın, gelecek hafta ve gelecek ay her zamankinden daha çok kan ihtiyacı var. Kan ihtiyacı konusunda hastanelerin bize, bizimde sana

ihtiyacımız var. #KanDostum

Kan bağışı güvenli bir süreçtir. İnsanlar kan ve trombosit bağışında bulunmaktan çekinmemelidir. Türk Kızılay sadece bağış sırasında kendisini sağlıklı, iyi hisseden ve kan bağışına ait uygunluk şartlarını karşılayan kişilerden kan bağışı kabul etmektedir.

Bununla birlikte, Türk Kızılay çalışanları her kan bağışı biriminde, aşağıdaki kapsamlı güvenlik prosedürlerini uygulamaktadır:

• Kurumsal olarak alınan tedbirler gereğince hasta personeli çalıştırmamakta ve hekime yönlendirmekteyiz.

• Her donör için ayrı ayrı eldiven takılmakta ve eldivensiz işlem yapılmamaktadır.• Donörlerin kan alım bölgesindeki cilt temizliği tüm dünya standartlarına uygun cilt dezenfektanlarıyla

yapılmaktadır.

• Her bağışçı için kan bağışında dünya standartlarına uygun tek kullanımlık steril kan alım setleri kullanılmaktadır. Bunlar hiçbir şekilde başka bir bağışçı için kullanılmamaktadır.

• Her ekipte sedyelerin/yatakların üzerine örtmek amacıyla kâğıt havlu/örtü bulundurulmakta ve her bağıştan sonra yenisi ile değiştirilmektedir.

• Bağışçılarımız için kan bağış birimlerimizde el dezenfektanı bulunmaktadır.• Bağış alanlarımız dünya standartlarına uygun dezenfektan kullanılarak temizlenmektedir.Olası ikinci bir kriz durumuna karşı ulusal kan stok seviyesinin artırılması için kan bağışı kampanyaları devam etmekte, 18 Bölge Kan Merkezi, 67 Kan Bağış Merkezi, 84 Sabit Kan Alma Birimi ve günlük ortalama 150 ekip ile ortalama 300 farklı noktada 3.693 personel ile kan alım faaliyetleri yürütülmektedir.

Ülkemizde en çok rastlanan kan grubu “A Rh Pozitif”, en az rastlanan ise “AB Rh Negatif” kan grubudur. Yaygın olan “benim kan grubumdan çok var, lazım olmaz” algısı yanlıştır. Çok rastlanılan kan grubu aslında en çok ihtiyaç duyulan kan grubu olabilmektedir.

Özellikle yapılan son çalışmalarımızla; vatandaşlarımızın www.kanver.org sitesi üzerinden kan bağışı için randevu alarak istediği yer ve zamanda kan bağış merkezine gelip sıra beklemeden kan bağışında bulunabilmektedirler. Bu uygulama ile daha kısa sürede kişiler beklemeden kan bağışı işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler.

1. KAN BAĞIŞI SÜRECİ1.1. Bilgilendirme ve Onam Formu Doldurma

Kan bağışı için kan bağışı merkezlerine başvuru yapıldığında bağışçı adayı ilk önce kan bağışı konusunda Flebotomist tarafından bilgilendirilir. Kendisine toplam 5 (beş) sayfadan oluşan formlar verilir. Bu formun içeriğinde;

•Kan bağışçısı bilgilendirme formu

•Kan bağışçısı kayıt formu

•Kan bağışçısı sorgulama formu

•Kan bağışçısı adayı için ek form yer almaktadır

Doldurulacak olan bu formda kişisel bilgilerin yanı sıra kişinin özel hayatıyla ilgili sorular bulunmaktadır. Ankette özel soruların yer alması ve bağışçı adaylarının bu sorulara samimiyetle vereceği cevaplar “Güvenli Kan Temininin” ilk adımını oluşturmaktadır. Paylaşılan tüm bilgiler hem etik hem de yasal olarak gizli tutulmaktadır. Sorular ve bilgilendirmeler ile ilgili her türlü merak edilen konu doktorlara ya da flebotomistlere (Kan Alma Uzmanı) danışılabilmektedir.

1.2. Kayıt Kan bağışı işlemi yasal bir süreçtir. Bu nedenle kimlik ve iletişim bilgileri Türk Kızılay’ın kullanmış olduğu sisteme kaydedilmektedir. Fotoğraflı, T.C kimlik numarasını içeren ve yasal olarak geçerli bir kimlik (nüfus cüzdanı, ehliyet veya pasaport) ibraz edilmesi yasa gereği zorunludur. Kayıt işlemiyle beraber flebotomistler (Kan Alma Uzmanı) tarafından kan sayımı, tansiyon, nabız, ateş ve vücut ağırlığı ölçümü yapılmaktadır.

1.3. Vital Bulguların AlınmasıFlebotomist tarafından kan sayımı/hemoglobin ölçümü ile tansiyon, nabız, ateş ve vücut ağırlığı ölçümü yapılarak formun üzerine kaydedilir.

1.4. Doktor MuayenesiDoktor tarafından doldurulan form ve vital bulgulara ait sonuçları değerlendirir ve yazılım sistemine kaydedilir. Bağışçı adayının değerlendirilmesinde öncelikli olarak kan bağışçısının sağlığı ve hasta güvenliği göz önünde bulundurulur. Uygun adaylar kan bağışı işlemi için yönlendirilir. Uygun olmayan adaylar ise nedeni açıklanarak geçici veya kalıcı olarak reddedilir.

1.5. Kan Bağışı İşlemiKan alma işlemi, özel olarak tasarlanmış kan alma yataklarında gerçekleşmektedir. Kan bağışı işlemi, konusunda eğitim almış tecrübeli flebotomistler (Kan Alma Uzmanı) tarafından gerçekleştirilir. Kullanılan tüm malzemeler tek kullanımlık ve sterildir. Kan alma işlemi en uygun bölge olan dirsek çukurunda gerçekleşir ve yaklaşık 4-8 dk. sürer. Her kan bağışında sadece 1 ünite kan bağışlanmaktadır. 1 ünite kan yaklaşık 480 ml ±%10’dir.

1.6. İkram ve İstirahatİşlem sona erdiğinde kişinin, sağlık personelinin belirttiği süre kadar kan alma yatağında ve yine belirtilen süre kadar ikram alanında dinlenmesi gerekmektedir. Kan alma yatağında istirahat ederken flebotomistlerin (Kan Alma Uzmanları) gösterdiği şekilde kola bası yapılması damar dışına kanama olmaması için önem arz etmektedir. İkram bölümünde bağışçılara mineral yönünden zengin maden suyu ve bisküvi gibi ikramlar verilmektedir.

1.7. Kan Bağışından Sonra Dikkat Edilmesi GerekenlerGerçekleşen kan bağışı günlük hayatı etkilemeyecek miktardadır (vücuttaki kanın 1/13’ü). Olası olumsuz durumlara karşı dikkat edilecek bazı konular vardır;

•Sigara baş dönmesi ya da mide bulantısı gibi şikâyetlere yol açabileceği için bağış sonrası en az iki saat içinde içilmemesi gerekmektedir.

•Gün içerisinde kan bağışında bulunulan kol ile ağırlık kaldırılmaması kapanan damar duvarındaki pıhtının açılmaması için önemlidir.

•İlk 4 saat boyunca olduğundan fazla sıvı tüketmeye çalışılmalıdır. İkinci öğünden önce alkollü içecekler alınmamalıdır. (Alkol vücuttan sıvı atılımını artırdığı için şikâyete yol açabilir.)

•Sportif faaliyetlere bir gün ara verilmesi önerilmektedir. Gün içerisinde sıvı kaybını artırdığı için aşırı sıcak ortamlarda (hamam, sauna vb.) bulunulmaması gerekmektedir.

•Pilot, ticari araç şoförleri, tehlikeli makine operatörleri, yüksek yerlerde bedeni faaliyet gösteren meslek grupları vb.in kan bağışladıktan sonra 24 saat işlerine ara vermeleri önerilmektedir.

1.8. Bağışlanan Kanlara Uygulanan TestlerBağışlanan her kana her defasında;

• Anti-HIV (AIDS)

• Anti-HCV (Hepatit C)

• HBsAg (Hepatit B)

• Frengi (Sifilis)

ve kan grubu ile antikor tanımlama testleri yapılmaktadır.