samegrelo aprili.indd

44

Transcript of samegrelo aprili.indd

Page 1: samegrelo aprili.indd
Page 2: samegrelo aprili.indd
Page 3: samegrelo aprili.indd

s a r C e v i

ძვირფასო მკითხველო!გაცნობებთ, რომ რედაქციაში შემოსული

მასალების სიზუსტეზე პასუხს აგებს ავტორი. რაც შეეხება სარეკლამო ტექსტს,

მთელი პასუხისმგებლობა რეკლამის შემკვეთს ეკისრება.

misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2 sarTuli, oTaxi #3, tel.: 790 74 68 10

el-fosta: [email protected] masalebis ganTavseba fasiania!

7 aprili - xarebis

dResaswauli! ............................... 2

bzoba - uflis didebiT

Sesvla ierusalimSi ................2

dausviT kiTxva moZRvars ........ 3

paskis kultura

saqarTveloSi .............................. 5

mimoza miqaia

ardaviwyebis SaravandediT

gabrwyinebuli

pimen miqaia .................................... 6

eka pataraia

gadaeca Tu ara sinamdvileSi

arabul kompania `rakins~

foTSi miwebi usasyidlod,

ratom daajarima sasama-

rTlom foTis meri 800 lariT

da vin arian`oficialuri

milionrebi~ foTSi ................. 10

argonavtebis miTis

saidumlo ...................................... 14

`arn. Ciqobava warsulis

did kacebsac hgavda da

momavlis moqalaqec iyo~ ........ 18

Tamaz kvaWantiriZe

`Zma-enebi - megrul, svanur,

Wanuri~ ........................................... 20

lali jelaZe

`deda ena~ _qarTuli sulis

savane............................................... 26

petre qoCakiZe- Waladideli

`qaldeuri anu

winareqarTuli ena~ ................... 30

tician tabiZe

`me davibade aprilis TveSi,

vaSlebis gaSlil

yvavilebidan~ .............................. 34

visi gorisa xar ............................ 35

sruliad saqarTvelos

amcnobs .......................................... 38

mTavari redaqtori _ nino rexviaSvili

tel: 599 74 68 10damfuZnebeli _

goCa gutaSvilitel: 599 53 58 94

kompiuteruli uzrunvelyofadali jvarSeiSvili

teqsti aawyoTamar goginaZem

koreqtoriqeTevan waxnakia

misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2s., 790 74 68 10

el-fosta: [email protected]

Page 4: samegrelo aprili.indd

2 “სამეგრელო” № 4

„xareba“ aRwerilia erTaderTi maxareblis – lukas mier. marTali elisabedisagan ioane winamorbedis Casaxvis meeqvse Tveze, gabriel mTavarangelozi mivlinebul iqna nazareTs, qalwul mariamTan. warudga angelozi qalwuls da uTxra: „gixaroden, mimadlebulo, ufali SenTana. kurTxeul xar Sen dedaTa Soris“. mariami SeaZrwuna misma sityvebma da gaifiqra: „viTar-me ars mokiTxva¡ ese?“ - ras unda niSnavdes es mokiTxvao? angelozma uTxra: „nu geSinin, mariam, rameTu hpove madli winaSe RmrTisa. da aha, esera Sen muclad-iRo da hSva Ze da uwodi saxeli misi iesu“.

rig RvTismetyvelTa TvalsazrisiT, mTavarangelozis sityvebi: „gixaroden, mimadlebulo“ iyo „madlis“ pirveli uwyeba kacobriobisaTvis, codviT dacemis Semdeg.

saeklesio gadmocema gvamcnobs, rom mTavarangelozis gamoCenis Jams wmida mariami kiTxulobda isaias wigns, sadac aRbeWdilia winaswarmetyveluri sityvebi: „aha, qalwulman muclad-iRos da Sves Ze“ (7,14). amitom, xarebis xatebze zogjer RvTismSobeli gaSlili wigniT

aris gamosaxuli.xarebis TariRi pirdapir kavSirSia

macxovris Sobis TariRTan – dRidan Casaxvisa ( 7 aprilidan) Sobamde (7 ianvars) zustad 9 Tvis Sualedia.

xareba odiTgan miiCneoda did uqmed. xalxSi gavrcelebuli iyo gamoTqma: „ xarebas Citic ki ar agebso budes“ – anu, am dRes ar SeiZlebao muSaoba; iyo aseTi miniSnebac: „rogorc gaatareb am dRes, iseTi iqnebao SenTvis mTeli weliwadi“!

7 aprili - xarebis dResaswauli!

bzoba - uflis didebiT Sesvla ierusalimSi

ieso qriste saxedarze amxedrebuli Sedis ierusalimSi, sadac mas egebeba xalxi, romelic palmis totebs ufens win SeZaxilebiT: „osana! kurTxeul ars momavali saxeliTa uflisa¡Ta, meufe isra¡lisa¡!“ (ioane, 12,13).

TiTqosda qristianoba dResaswaulobs – qristes eTayvaneba wminda qalaqi, mTeli xalxi aRtacebiT xvdeba mas. magram sul male gaxdeba cxadi, rom visac elodnen, is Turme ar sWirdebaT – elodnen politikur belads, vinc maT gaaTavisuflebda miwieri mtrisgan - okupanti romaelebisagan da ara gacilebiT saSiSi mtrisgan – eSmakisagan. amitom, brbo, romelic dRes iZaxis: „osana Zesa daviTisas“, xval daiZaxebs: „jvars acu ege“!

ierusalimSi Sesvlisas, ieso, pirvel yovlisa, taZridan gamoyris yvela myidvelsa da gamyidvels, aayiravebs mekermeTa tablebs da mtredebiT movaWreTa merxebs. Tanac mkacrad ganmartavs sakuTari saqcielis mizezs: „Cemi saxli salocav saxlad iwodeba; Tqven ki yaCaRTa bunagad giqceviaT igi“ (maTe. 21:13). amis Semdeg

vnebis kvira

Page 5: samegrelo aprili.indd

3“სამეგრელო” № 4

ratom vRebavT saaRdgomod kvercxs

wiTlad?

wmida gadmocemis mixedviT, amaRlebamde

ieso qristem Tavisi mowafeebi sxvadasxva

adgilebSi gaagzavna, raTa adamianebisTvis

misi aRdgomis Sesaxeb exarebinaT. macxovris

mimdevari da misi erTguli mariam magdalineli

saqadageblad romSi Cavida. is qveynis

mmarTvels imperator tiberiuss warudgines,

romelsac ZRvnad wiTeli kvercxi miarTva da

axara: – qriste aRdga!. “amis dajereba iseve

Znelia, rogorc am kvercxis gawiTleba” –

ieso kurnavs usinaTloebsa da xeibrebs.bzobis dResaswauli simboloa, erTi

mxriv, ieso qristes misiis aRiarebis, meore mxriv – winare saxea adamianis Zis samoTxeSi Sesvlisa. is, rom macxovari Sedis qalaqSi virze amxedrebuli, gulisxmobs mSvidobis, da ara omis, mosurneobas (simbolurad virze amxedreba – mSvidobis niSania, cxenze – omisa).

mwuxris locvaze damswre morwmuneni

bzebiT, yvavilebiT da anTebuli sanTlebiT xelSi, miesalmebian uxilavad ierusalims momaval macxovars, rogorc jojoxeTisa da sikvdilis damTrgunvels. ciskris locvisas bzis totebi, romlebic xelSi uWiravT morwmuneebs, ipkurebian nakurTxi wyliT.

marTlmadidebeli qristianebi nakurTx bzis totebs mTeli weli inaxaven da maT xatebis mosarTavadac iyeneben.

dausviT

kiTxva

moZRvars

vnebis kvira

didi xuTSabaTidid xuTSabaTs qristem ukanaskneli

seroba gaumarTa 12 mociquls. am movlenis saxarebiseuli interpretaciiT: „moZRvarma jer maT saTiTaod dabana fexi, Semdeg Tqva: erTi Tqvengani gamcemso. yvela SeZrwunda da ikiTxa: „nuTu me varo“. „swored Sen“,

uTxra qristem iudas da CasCurCula: „romel gegulvebis saqmed, hyav adre“. iuda adga, mRvdelmTavrebTan gaeSura, qristem ki puri gautexa mociqulebs, miawoda da uTxra: „ese ars xorci Cemi TqvenTvis gatexili“, Semdeg Rvino dausxa: „ese ars sisxli Cemi, TqvenTvis da mravalTaTvis danTxeuli“.

lazares SabaTibzobis dResaswauls win uZRvis „lazares

SabaTi“, rodesac eklesia dResaswaulobs ieso qristes mier Tavisi megobris, oTxi dRis mkvdari lazares aRdginebas (ioane 11. 1-45).

es aris udidesi saswauli, romelic qmna ufalma Tavisi jvarcmis win! lazares SabaTi - es aris kidev erTi saocari gamovlineba imisa, Tu ramdenad didia da mowyale ufali! rogorc patriarqi brZanebs erT Tavis qadagebaSi:

„...lazare iyo „megobari RvTisa“. uyvarda ufals lazare da misi debi. da roca uTxres,

rom lazare mokvda, macxovari atirda. xom icoda iesom, rom aRadgenda lazares, maS, ratomRa tiroda igi? tiroda imitom, rom moaxloebuli iyo Jami misi vnebisa; tiroda imitom, rom zogi cxondeboda da zogi - vera. tiroda imitom, rom Wvretda, rom ramdenime dRis Semdeg mTeli ierusalimi gamovidoda mis Sesaxvedrad da sul 3-4 dRis Semdeg ki igive xalxi iyvirebda: „jvars acu, jvars acu ege“. aseTia dacemuli adamianis buneba. ufali tiroda da tiris kacobriobis cxonebisaTvis“.

Page 6: samegrelo aprili.indd

4 “სამეგრელო” № 4

CaiRima imperatorma da sityva arc hqonda

dasrulebuli, rom kvercxi jer gavardisfrda,

bolos ki gawiTlda.

gaocebul tiberiuss mariamma mouTxro ieso

qristes cxovrebaze, jvarcmasa da mkvdreTiT

aRdgomaze. kvercxi zogadad sicocxlis

simboloa, wiTlad SeRebva ki imisa, rom

jvarcmuli macxovris sisxliT gamosyidul

kacobriobas maradiuli sicocxle mieniWa. es

movlena gaxda dasabami imisa, rom qristianebs

uflis aRdgoma erTmaneTisTvis wiTeli

kvercxiT mielocaT. kvercxis SeRebvis

tradicia wiTel paraskevs, anu qristes

jvarcmis dRes ukavSirdeba.

tradiciis Tanaxmad, saaRdgomo kvercxebi

wiTlad, wiTel paraskevs mzis Casvlamde

iRebeba. kvercxis SesaRebad ZiriTadad

bunebriv saRebavs, endros iyeneben da zogjer

xaxvis furclebsac umateben.

ra unda vicodeT saflavze gasvlisas.

`cudi tradicia iyo, rom aRdgomis dResaswauls adamianebi micvalebulebs ukavSirebdnen, magram Cveni patriarqis didi ZalisxmeviTa da SemweobiT, dasabami daedo aRdgomis sworad aRniSvnas saqarTveloSi, rom am dRes ar gavideT saflavze", - ambobs

sionis sakaTedro taZris dekanozi giorgi

sanamaSvili, romelsac konkretulad am

sakiTxze vesaubreT, Tu qristes aRdgomis

Semdeg, rodis unda gavideT micvalebulTa

saflavebze.

- aRdgoma ara micvalebulebis, aramed,

cocxlebis dResaswaulia, anu sikvdili

daiTrguna da qriste aRsdga. magram CvenSi

araerTi eklesia sasaflaosTan mdebareobs da

aRdgomas qristianebi erTmaneTs SeZaxilebiT,

_ `qriste aRsdga!" _ egebebian. Semdgom

t aZris garSemo Semotareba xdeba da im dros

simbolurad saflavebzec dadeben xolme

kvercxs, SeZaxilebiT: qriste aRsdga! anu

imis Sesaxseneblad, rom aRsdgeba TiToeuli

adamiani. es tradicia ar aris cudi da arc

araferi SezRudvaa imaSi, rom saflavTan ar

mixvide, magram upirvelesad unda gaacnobiero,

rom radganac qriste aRsdga - es sicocxlis

sikvdilze gamarjvebis dResaswaulia da ara

glovisa da mwuxarebis.

- adre eSlebodaTo... mgoni, es dResac

eSlebaT...

- ZiriTadad aRar eSlebaT, magram maT, visac

es jer kidev gacnobierebuli ara aqvs, saWiroa

Sexseneba, rom aRsdgoma micvalebulebis dRe

ar aris da am periodSi saflavze glova ar

SeiZleba. Tu maincdamainc mivlen, saflavs

unda SeuZaxon, rom qriste aRdga! riTac didi

sixaruli Semodis. mokled, am yvelafrisTvis

uwmindesma daawesa aseTi dResaswauli

kalendarSi, aRdgomis meore dRe, orSabaTi,

romelsac saflavTa kurTxevis dRe, diduboba

hqvia. Semdgom ki kviracxovlobis samSabaTi,

anu Tomas kviris Semdeg aris micvalebulTa

mosaxseniebeli dRe.

- weliwadSi micvalebulTa ramdeni

mosaxseniebeli dRe arsebobs?

- Svidi da maTgan kviracxovlis samSabaTia

erT-erTi, roca xdeba micvalebulTa

panaSvidebis gadaxda.

- ise, saflavze gasvlis ritualic

sakmaod damaxinjebulia. aRdgomis

dResaswaulze iq SamfurebiTa da 20

litriani bociTac minaxavs adamianebi

misulebi...- es sircxvilia. saerTod, ara marto

saflavebze Rreoba, aramed Rreoba ojaxebSic. eklesia gamijnulia am qmedebisgan, miuxedavad imisa, rom trapezi, qarTuli sufra RmerTisgan nakurTxia. es yvelaferi Zalian mozomilad unda moxdes. Tan, erTbaSad adamiani ar SeiZleba ase xarbad Seeqceodes, rac xSirad qarTvelebs gvaxasiaTebs. yanwebs vcliT, litrobiT Rvinos vsvamT. Tu TiToeuli amas daakvirdeba, mixvdeba, rom amiT upirvelesad mis janmrTelobas vnebs, sxvaze rom araferi vTqvaT. zogadad, samwuxaroa, roca qristiani adamiani mouwesrigebelia, ar aqvs maRali Segneba. ar SeiZleba kaci qristians uwodebdes sakuTar Tavs da abinZurebdes saflavebs iq mitanili sakvebis narCenebiT. zogadad, ar uvlides micvalebulTa saflavebs da mindobili iyos mxolod iq momsaxure personalze. es yvelaferi codvaa da adamianis ukiduresi gaukuRmarTeba. qriste aseTi ar iyo da amas ar mouwodebda sxvebs. higiena da wesrigi, sisufTavis dacva, sasaflaos movla rom aucilebeli ram aris, es dauwereli kanonia.

vnebis kvira

Page 7: samegrelo aprili.indd

5“სამეგრელო” № 4

saaRdgomod

masala10 kvercxi1.200 Saqari3 kg.fqvilimSrali safuari didi Sekvris naxevarze cota meti1 litra rZe250 grami margarini250 grami karaqi1 Wiqa zeTi300 grami Savi qiSmiSi,cukatebi survilis mixedviT

rogor movamzadoT paska

paskis kultura saqarTveloSi

naxevar litra Tbil rZeSi gaxseniT safuari 6 sufris kovzi,1 Cais kovzi Saqari daumateT, rom kargad afuvdes

meore naxevar litr Tbil rZeSi gaxseniT cximi, margarini, karaqi, naxevari Wiqa zeTi.

calke 10 kvercxis cila kargad amoiyvaneT (oTaxis temperaturis kvercxis cila ufro kargad amodis), daumateT 10 sufris kovzi Saqari, mwikvi marili da kargad aurieT.

calke 10 kvercxis gulisgan da darCenili Saqrisgan vakeTebT goglimogls, kargad aTqvifeT gaTeTrebamde.

goglimogls daumateT gamzadebuli beze da kargad aurieT.

calke did Tasze davyriT 3 kg fqvils davasxamT safuarian da cximian zeTs,kargad aurieT da SeazileT kverciani masa, kargad aurieT, daumateT darCenili naxevari Wiqa zeTi da kargad mozileT comi.

coms amosasvlelad sWirdeba 6 saaTi.RamiT mozileT SefuTeT Tbilad da diliT

ukve mzad aris, Rame Cazelva ar sWirdeba.diliT amosuli comi CazileT kargad,

daumateT qiSmiSi, Tqveni survilis mixedviT,

Tu gnebavT cukatebi, 1 cali limonis cedra, vanili, naxevar-naxevari Cais kovzi muskatis kakali, ili, mwikvi dariCini da mixaki, visac ar giyvarT dariCinis gemo ar daumatoT.

aiRebT formebs, CaufineT qaRaldi, wausviT cximi.

coms formaSi vdebT naxevramde. cxobisas 2-jer izrdeba.

formaSi coms vaCerebT 6 saaTi. Semdeg SedgiT gaxurebul RumelSi 150 gradusze.

1 saaTis Semdeg gamoaReT Rumeli da xis CxiriT gasinjeT. roca gamocxveba Segrildes da Semdeg amoiReT formidan.

Tqveni surviliT SegiZliaT morToT, me minanqars vasxam.

yvelaze mTavaria, comis mozelis dros unda iyoT karg ganwyobaze da mTeli siyvaruliT moziloT comi, unda moeferoT coms.

warmatebebs gisurvebT!am receptiT paska gamodis mZime da

notio, rogoric unda iyos namdvili paska, arafumfula.

2 ulufas erTad nu moamzadebT.

paska, savaraudod, aris arTosis saxecvlileba, romelic qarTul istoriul-eTnografiul wyaroebSi naxsenebia rogorc qada. did xuTSabaTs trapezze iesom Tavis mociqulebs daalevina Rvino da misca puri, sisxli da xorci misi. mas Semdeg rac qriste jvarze gaakres, misi mociqulebi, im dRis gasaxseneblad purs acxobdnen, romelzec jvars gamosaxavdnen da debdnen sufraze, imis mosagonad, rom ufalma iesom daubara maT am ziarebis saidumlos Sesaxeb.

savaraudod es puri mrevlSi qadis saxiT gadmovida. es qada unda iyos paska, romelsac es forma da moyvaniloba ar hqonda maSin, magram iyo raRac msgavsi.

TviTon paskis forma, golgoTis mTis simboloa. afuebuli comi imitomaa, rom qristem ziarebis saidumlos dawesebisas, swored afuebuli puri Wama.

Page 8: samegrelo aprili.indd

6 “სამეგრელო” № 4

trialebs Carxi, brunavs qveyana, dro ki mihqris SeuCereblad. foTlebiviT icvlebian saxeebi, miwa da adamianebi. vnebebi ki naklebad emorCilebian drois cvalebadobas.

drom waiRo yvelaferi da mogonebad aqcia, dro_ daundobeli, ulmobeli da maradiuli! diax! maradiuli maTTvis, visTvisac es wuTisofeli marto sikvdil-sicocxliT ki ara, saxel-sikeTiTac izomeba. ̀ yoveli adamiani Tavis saqmianobiT, adamianebTan urTierTobiT xatavs Tavis portrets, romelsac sazogadoeba mkacr msajulad evlineba...

pimen miqaia swored is kaci gaxlavT, misxal-misxal rom qmnida Tavis lamaz biografias.

siyvaruliT mosili es gvar-saxeli yvelasTvis mtkivneul mogonebad darCa-erudirebuli da kvalificirebuli eqimi ara marto janmrTelobis dargis muSakebs Soris, aramed raionis mTel aqtivSi monawileobda da pativiscemiT iyo mosili~...

wignidan `ar daviwyeba~ _ petre kirTaZe, demur kilasonia~.

pimeni- erasti miqaiasa da Nnatalia foCxuas keTilSobil ojaxSi gaizarda. siTbosa da siyvaruls miCveul bavSvs ucbad cxovrebis niri Seecvala, gardaicvala ojaxis deda qalbatoni natalia. erasti friad damwuxrebuli iyo. usazRvrod uyvarda Tavis meuRle, amitom misi adgili veravisTvis gaimeta, imasac fiqrobda, Svilebi

dameCagrebiano, amitom ojaxis mTliani tvirTi Tavis Tavze aiRo da qal-vaJs patiosnad zrdida.

erastis keTil gulsa da zne keTilobas misi saqvelmoqmedo faqtic adasturebs. man ilia WavWavaZesTan da sergi daneliasTan erTad saqarTveloSi wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis SeqmnaSi miiRo monawileoba. garda amisa, man safrangeTSi levilis miwebis Sesasyidad vercxlis fuliT savse qoTani gaiRo.

cnobili eqimi da sazogado moRvawe pimen miqaia daibada 1907 wlis 28agvistos, mariamobas, rogorc Tavad uyvarda Tqma `maraSona~-s martvilis raionis sofel muxurCaSi. aqve daamTavra dawyebiTi skola, Semdeg ki martvilis cxrawledi saswavlebeli. deda rva wlis asakSi gardaecvala. 1929 wels pimenma swavla gaagrZela Tbilisis saxelmwifo universitetis samkurnalo

fakultetze (SemdgomSi igi samedicino institutad gamoe-yo universitets). umaRlesi saswavleblis warCinebiT damTavrebis Semdeg dainiSna martvilis raionis sofel salxinos saubno saavadmyofos gamged, mogvianebiT, igi daawinaures martvilis raionis aRmaskomis janmrTelobis ganyofilebis gamgis moadgiled, bolos ki mSobliuri soflis saeqimo ubnis ufrosad gadmoiyvanes, raTa martoxela moxuci mama mouvlelad ar

eqimi

ar daviwyebis

SaravandediT

gabrwyinebuli

pimen miqaia

Page 9: samegrelo aprili.indd

7“სამეგრელო” № 4

darCeniliyo.1937 wels daojaxda _ lola

siguaze daqorwinda. 6 Svili aRuzardes samSoblos, magram manamde iyo didi samamulo omi...

1943 wels moxalised Caewera da fronts miaSura. jer moskovSi gagzavnes. saidanac ukrainis me same frontis 46-e armiis hospitalis mTavar eqimad dainiSna. erT xel, roca daWri-lebis dasax mareblad miiCqaroda, sam sanitarTan erTad dabombvaSi mohyva, naxevraddangreuli wis-qvilkombinatis Senobas Seafares Tavi, magram mainc daiWra, armiis mednawilSi mxolod meore dRes miiyvanes, sakmaod mZime mdgomareobaSi iyo, qarTveli eqimebi irakli ZagniZe, ilia beraZe, zinaida mgelaZe, griSa baramia, giorgi moseSvili mkurnalobdnen...

male fexze wamoayenes mravalTa msgavsad, xifaTs ar erideboda, kidev daiWra, magram mainc mwyobrSi darCa, rac kidec sabWoTa sardlobam saTanado jildoebiT aRniSna.

1944 wels, ukrainis ganTavisuflebis Sem deg besarabiaSi, gadaisroles, Semdeg rumineTsa da bulgareTSi.

1945 wels muxurCelma axalgazrda eqimma buklgareTSi q. sofiaSi armiis samxedro hospitalSi aimaRla kvalifikacia da mieniWa samedicino samsaxuris kapitnis wodeba. saintereso isaa, rom erTxel germanelebis winaaRmdeg xelCa-rTul brZolaSic ki mouwia monawileoba. mraval brZolebSi gamowrTobili sabWoTa mebrZo-lebi gaocebulebi ucqerdnen TiTqos mowodebiT `aramebrZol~ kacs, romelic mtris jariskacebs Soris lomiviT trialebda.

samamulo omis damTavrebis Semdeg kvlav mSobliur sofel muxurCas miaSura da saeqimo ambulatoria gaxsna, sadac male 25-sawoliani lamazi saavadmyofo aaSena. es misi didi xnis ocneba da mizani gaxldaT.

miuxedavad ukanasknel Jams qveynis politikur da socialur yofaSi momxdari kataklizmebis

da teqnikuri Zvrebisa, es saavadmyofo dResac pimen miqaias saxels atarebs.

didi samamulo omis droi-dan moyolebuli, sicocxlis bolomde, uamravi jildo hqonda miRebuli: ordeni da medali sabrZolo damsaxurebebisaTvis, friadosani sanitaris medali, kvalificiuri eqimis umaRlesi xarisxis medali, germaniaze gamarjvebis (1941-1945) medali, omis damTavrebidan 20 da 30 wlis TariRebis aRmniSvneli

medlebi, 50-e saiubileo wlis medlebi da ordenebi, sabWoTa kavSiris umaRlesi mTavarsardlobisagan 8-jer hqonda miRebuli madloba, dajildovda aTeulobiT diplomiTa da sigeliT. samoqalaqo samsaxuris periodSi mTavrobisagan miRebuli aqvs wiTeli jvris me-100 wlisTavTan dakavSirebuli medali da diplomi, aTi samkerde niSani socialistur SejibrebebSi gamarjvebisaTvis da a.S. yvela es jildo imis mimaniSnebelia, Tu rogori efeqtianobiT da TavdadebiT emsaxureboda samSoblos eqimi pimen miqaia.

marTlac unkaluri pirovneba 1986 wlis 1 dekembers 79 wlis asakSi gardaicvala.

es is asakia, roca cxovrebis sawyao met-naklebad aRvsebulia, pimen miqaiam Tavis kacobiT, zneobiT, profesionalizmiT, keTil-

SobilebiT, Tavis piro vnebas sicocxleSive Zegli augo. mis xsovnas da naTel didebas saTuTad inaxavs martvilis mxareTmcodneobis muzeumi: _`miqaia pimeni_samamulo omis veterani, damsaxurebuli eqimi, saocrad gulTbili eqimi da adamiani, dakrZalulia vedidkarSi~ _ es is oqros asoebiT amotvifruli frazebia, romelsac mSobliuri kuTxe martvili didi siyvaruliTa da rudunebiT inaxavs. pimen miqaias Tavdadebaze saubrobs wigni `eqimebi jariskacis farajaSi~ da aseve wigni Rirseul adamianze `pimen eqimi~, romelic gamosca batonma naro kolxelma (nariman

eqimi

Page 10: samegrelo aprili.indd

8 “სამეგრელო” № 4

eqimiiaSaRaSvilma). mweralma zurab qobaliam madloba gadauxada naro kolxels rom ukvdavyo am marTlac didebuli eqimisa da pirovnebis saxeli.

batoni pimenis Rvawlze saubrobs mwerali ilia rurua: `Soreuli bavSvobidan aqamde momyveba araerTxel nanaxi suraTi_soflis gzebsa da SukebSi zamTar-zafxul darsa Tu avdarSi cxenze amxedrebuli, ufro xSirad ki fexiT mimavali axalgazrda eqimi, romelsac yvela mowiwebiT esalmeboda. Tavidanve kargi saxeli hqonda, Tavze SuaRamiTac rom dadgomodnen, gaWirvebul patrons avadmyofTan gayolas ar dazardeboda, ubralod, arc ki waibuzRunebda. dRe da Rame TiTqmis gasworebuli hqonda, magram beds ar emduroda. axarebda imis Segneba, rom sofelsa da adamianebs ase sWirdebodaT, rom sul ufro imdidrebda praqtikul codnas da profesiul gamocdilebas. eqimis mier gamowerili receptiT wamlis Sovna maSindel sasoflo afTiaqebSi saerTod sWirda, magram Tu mainc moaxerxebdnen, sjerodaT: pimen eqimis wamali utyuvrad gaWrida, avadmyofs Svebasa da xsnas miscemda~.

ojaxiRirseul mamas da sayvarel adamians

efereba mTeli ojaxi, Svilebi, SviliSvilebi, siZeebi, ufrosi qaliSvili izolda Rrmad ganaTlebuli qalbatoni gaxlavT. violeta cnobili entomologi iyo, gardaicvala 2014 wlis 19 ianvars. qalbatoni pilosi eqimi-veterinari iyo. rogorc Tavad xsnian mesame Svilis, pilosis saxeli mSoblebis (pimeni da lola) abreviaturaa. pilosi 2009 wlis 2 marts gardaicvala. qalbatoni mimoza kanisa da vensneulebaTa samecniero-kvleviTi erovnuli centris eqimi-baqteriologi da mecnier-TanamSoromelia. umcrosi qaliSvili rusudani saqonelmcdonea.

aseTi didi saxelovani ojaxis mouSuSebeli iara erTaderTi Zis, pimenisa da lolas vaJis, 49 wlis eqimi, veterinaris erasti miqaias gardacvalebaa.

mis naTel xsovnas dRemde eferebian meuRle nani labartyava da Svilebi: lola da nato.

didi ojaxi dRemde yvelasTvis TiTiT saCvenebelia. miqaiebis genuri kodi pimenis STamomavalSi ufro da ufro Rvivdeba. naperwkali jer kidev uta miqaiam aanTo,

romelic SemdgomSi erastim gaaRviva da pimenma ki gaCaxCaxebul koconad aqcia. sul axlaxans ojaxs kidev erTi wevri Seemata, gvjera, rom didi winaprebis nakvalevze gabriel WankvetaZe gamarTulad ivlis da Taobebs misi ojaxis saxels arasdros daaviwyebs.

RvTiuri siyvarulipatara gogona, ar iqneboda 15 wlis, siyva-

rulma moajadova. gogonas lola erqva. ma-mamisi nikoloz sigua da deda foti gagua-sigua raionSi cnobili adamianebi gaxldaT. gogona soxumSi swav-lobda. mavani ifiqrebda, angelozi gogo sofelSi ar gaTxovdeboda, magram lola iseTi kargi bunebis adamiani aRmoCnda, rom sayvarel meuRles yvelanairad gverdiT daudga. eqvsi Svili, aqedan xuTi qali da erTi vaJi gauzarda.

Tavdapirvelad, rogorc kekluc gogonebs sCveviaT, lolam, cota ar iyos, gaawvala momavali meuRle. pimeni vrcel werilebs werda satrfos, RvTiur siyvaruls eficeboda, eklesiaSi jvari daviweroTo. gadaWriT sTxova, an xo eTqva da an ara! isic arc xos eubneboda da arc aras, es ki pimens moTminebas ukargavda da aRizianebda... leqsebs uwerda, simRerebsac... bolos, rogorc ityvian, dumili Tanxmobis niSaniao, Zveli wesiT, mSoblebis gadawyvetilebiT, lamazi ojaxi Seiqmna.

Cemi papaSapapaSa _ ase veZaxdiT da dResac ase

vloculobT masze, mama CvenTvis yvelafers niSnavda. mis mier ganvlili naTeli gza dResac

Page 11: samegrelo aprili.indd

9“სამეგრელო” № 4

eqimiCveni gzamkvlevia.

didia mamis Rvawli da damsaxureba Cveni kuTxis xalxisa da qveynis winaSe, jariskacis farja mosili pimeni eqimi araerTxel gadaurCa sikvdils da Tavis gambedaobiT uamravi adamianis sicocxle ixsna.

mamam udidesi saqme gaukeTa sofels, misi uSualo xelmZRvnelobiT 1946 wels vedidkarSi saeqimo ambolaturia gaxsna, romlis gamgedac TviTon dainiSna. yvelafers akeTebda imisaTvis, rom soflis mosaxleobisaTvis mkurnaloba xelmisawvdomi yofiliyo. mama mxolod adgilobriv mosaxleobas asaqmebda. 1951 wels vedidkaris ambulatoria Tavis saStato erTeulTan erTad muxurCaSi gadavida, Tumca miwis nakveTis moZieba gaWirda, rom ambulatoria aSenebuliyo, amitom 2 weli kerZo ojaxSi muSaobdnen. mamas uSualo xelmZRvanelobiT da soflis TanadgomiT male aSenda orsarTuliani kapitaluri Senoba. amrigad, 1955 wels gaxsna muxurCis saubno saavadmyofo, am faqtiT sofeli aRfrTovanebuli iyo. cota xnis Semdeg mamam zemdgom organoebSi, gafarTobis sakiTxi daayena. Sedegmac ar daayovna da 1959 wels 25 sawolian saavadmyofod gadakeTda.

romlis mTavari eqimi iyo sicocxlis bolomde.

amavdroulad mamam calke erTsarTuliani

poliklinikis mSenebloba daiwyo.

1971 wels aRniSnuli saavadmyofo gaauqmes

da saeqimo ambulatoriad gadaakeTes, rac

mamam Zalian ganicada, amas daemata isic, rom

mamas aSenebuli poliklinika-laboratoriis

SenobaSi im Jamad mevenaxeobis sabWoTa

meurneobis direqcia ganaTavses...

amiT mamas far-xmali ar dauyria da axla

baga-baRis gaxsnaze daiwyo fiqri... da gaxsna

kidec.

vin moTvlis ramdeni keTili saqme aqvs

nakeTebi Cvens papaSas, mamikos, romelsac deda

yovelTvis mxarSi edga da Sin dabrunebul,

daRlil meuRles Tavisi mzrunvelobiT yofas

umsubuqebda.

mamas saxlSi mosvla CvenTvis dResaswaulis

tolfasi iyo, mTeli saRamo Cven gvefereboda,

RamiT ki kiTxulobda, werda, samecniero

naSromebs amzadebda da aqveynebda.

mama dedasTan erTad xSirad dadioda

vedidkaris wminda mTavarangeloz miqae-

lis saxelobis eklesiis nangrevebze da

gulmxurvaled loculobda. yovelTvis

swamda, rom es eklesia odesRac aucileblad

aRdgeboda. marTlac dRes eklesia moqmedia da

iq mama ioane msaxurobs. swored aq ganisveneben

Cemi bebiebi, babuebi, mSoblebi da da-Zma.

2013 wlis 8 ianvars kaTolikos patriarqma

Cveni gvari daloca. specialurad am dRisTvis

dawerili vladimiris RvTismSoblis xati

swored Cvens mier vedidkarSi wminda

mTavarangeloz miqaelis saxelobis eklesiaSia

dabrZanebuli.

ai, aseTi iyo erT-erTi epizodi mamas

cxovrebidan. mamas saxeli arasdros miecema

daviwyebas, mas ezrdeba STamomavali, rome-

lmac kargad icis pimen miqaias Rvawli da

damsaxureba. Cvens, anu Svilebis Semdeg,

SviliSvilebi: nana, kaxa, aleqsandre, Tea,

lola, nato, nino da SvilTaSvilebi: viqtori,

sandro, nana, luka, irakli, nikolozi da

gabrieli daweren Cveni ojaxis istorias.

Rrmad mwams, rom mamas kvali arasdros

waiSleba. mimoza miqaia

bolo foto pimenis cxovrebidan

Page 12: samegrelo aprili.indd

10 “სამეგრელო” № 4

gadaeca Tu ara sinamdvileSi arabul kompania `rakins~

foTSi miwebi usasyidlod, ratom daajarima sasamarTlom foTis

meri 800 lariT da vin arian`oficialuri milionrebi~ foTSi

amboben, foTi erTi didi problemaao. es aris mkvdari qalaqi, romelsac yvela piroba aqvs imisTvis, rom gamococxldes. ra awuxebs mosaxleobas, amis gaTvaliswinebiT Sevecdebi dagi xatoT iq arsebuli situacia adgilobrivi macxovreblebis gadmocemiT. foTSi xalxs ava riuli sacxovreblisa da gzasTan dakavSirebuli prob lema awu xebT. mosaxleoba dangre uli sagzao monakveTebis mowesri-gebas da sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebas iTxovs. cxadia, avariul mdgo mareobaSi myof saxlebSi cxovreba dRiTidRe ufro saxifaTo xdeba. samwuxaro faqtia, rom foTis meri da `qarTuli ocnebis~ foTis organizaciis Tavmjdomare irakli kakulia, qveyanaSi Seqmnil mZime ekonomikur mdgomareobas, is rom sazogadoeba srul siRa-ribemdea misuli, jerac ver iTavisebs. ver iTavisebs imasac, Tu ra Sedis qala-qis meris, anu adgilobrivi TviT mmarTvelobis kompe te-nciaSi. mudmivad ganxilvis reJimSi arian, wuxan, SfoTan, magram... meriaSi arsebobs proeqtebi. aravin icis es ra

proeqtebia, rodis ganxorcieldeba. ician mxolod maT. arada, xelisufleba valde bulia mu dmiv komunikaciaSi iyos xalxTan, radgan qveyanas marto xeliufle ba ar warmoadgens. mTavari birTvi da Zala xalxia. vfiqrob, qalaqTan dakavSirebul yvela problemas meria isev maTTan erTad unda ganixilavdes da

agvarebdes. xalxis azri bevrad mniSvnelovania. swored es Zala ganagebs qveyanaSi arCevnebis beds. iqneb es is proeqtebia, rac wina xelisuflebaSi yofnis dros daiwyo da dRevandeli xelisuflebis uniaTobis gamo maTi dasruleba ase

problema da realoba

foTis meri irakli kakulia

Page 13: samegrelo aprili.indd

11“სამეგრელო” № 4

_ me mainteresebs, ra situaciaa dRes realurad foTSi, ra problemebia, rasac fiqrobT, rom meriis kompetenciaSi Sedis da ar keTdeba?

roza adamia: _ foTSi situacia ar Secvlila. Senobebi

da fasadebi, romlebic lamazdeba da Sendeba, isev morigi Cinovnikis skamze mosakalaTeblad. qalaqSi uamravi mSieri adamiani dadis. upovarTa sasadilo funqcionierebda adre, dRes isic ar funqcionirebs.

_ qalaqis mers moqalaqeebis misaRebad erTi dRe aqvs gamoyofili. meriis saaTebi eTmoba xalxs, esaubreba, ganixilavs maT problemebs, Tu yvelaferi sruldeba martivad _ dapirebebiT?

_ me ver getyviT, meri xvdeba Tu ara moqalaqeebs kabinetSi, magram moqalaqeebze ukeT rom cxovrobs, faqtia. ukeT dadis TeatrSi, restoranSi, qalaqgareT Tu sa-zRvargareT. es marto foTis mers ki ar exeba, yvela meri ase cxovrobs da Cveni gamonaklisi xom ar iqneba? ar vici... qalaqs araferi dastyobia da ver getyviT ufro konkretulad. Cemi, rogorc pedagogis problemebi mers ar ainteresebs. meti saqme unda akeTos... Zvelad ymebi arCendnen Tavadebs da aznaurebs, magram omSi Tavadebi da aznaurebi ymebis win idgnen. Cemi TvaliT danaxuli foTi aris Cabnelebuli, miusafari, upatrono, sxvis sawameblad migdebuli da dadumebuli, uintereso daba.

_ Tqven rom iyoT dRes aRamsrulebel

gaiwela meored mosvlis imediT. diax, wina xelisuflebis dros. modi, nu davmalavT amas. saidan SeiZleba daiwyo mimoxilva roca problemebs exebi, arc ki ici adamianma. maTive winasaarCevno dapireba, Tundac ipoTekiT dazaralebulebTan dakavSirebiT, dapirebad darCa. aRarafers vityviT maT mizanmimarTul Secdomebze, meriidan gaSvebul maRalprofesiul kadrebze, kompetentur gamocda gavlil adamianebze TavianTi axloblebis daniSvnis mizniT. sayuradReboa isic, rac foTis meriam gana-cxada, rom TiTqos `rakinma~ usasyid lod miiRo miwebi foTSi (erT-erTi umsxvilesi arabuli kompania „rakini“ sainvesticio gegmiT foTis Tavisufal industriul zo-naSi biznes–Taueris mSeneblobas apirebs.

amasTan, „rakini“ zonis infrastruqturis mosawyobad 100 milion dolars Cadebs avt.). cnobilia isic, rom (saxalxo dacvis aparatis informaciiT) foTis meria xSir SemTxvevaSi droulad ar gascems sajaro informacias, ris gamoc problemebi eqmne-baT sxvadasxva organizaciebs, romlebsac surT monitoringis ganxorcieleba (es dadasturebulia sasamarTlo gadawyve-tilebiT). 2015 wels sasamarTlom foTis meri 800 lariT daajarima, radgan man kanoniT gaTvaliswinebul vadebSi ar miawoda sajaro informacia saxalxo dacvis aparats. Cven SevecadeT gagverkvia situacia saporto qalaqidan Tavad mosaxelobisgan da ai, vnaxoT, ras amboben isini.

_ me mainteresebs, ra situaciaa dRes

ra xdeba foTSi dRes?!

problema da realoba

Page 14: samegrelo aprili.indd

12 “სამეგრელო” № 4

an sakanonmdeblo xelisuflebaSi, ras gaakeTebdiT? ra unda gakeTebuliyo da ar gakeTda pirveli da mTavari?

_ gavakeTebdi imas, rom moviTxovdi mTavrobis Tanadgomas imisaTvis, rom qalaqi qalaqs damsgavseboda. qalaqSi bevri ramis deficitia, upirvelesad, ganaTlebuli da profesionali kadrebis, romlebic ratomRac dRemde CrdilSi arian.

gzebic da saxlebic mxolod Tvalis asaxvevad aris mopirkeTebuli. sxva, arc erTi Cixi da quCa araa gakeTebuli da ganaTebuli RamiT. Teatri avaSeneTo _ laparakoben. visTvis? imaTTvis, visac TveSi aTas laramde aqvs Semosavali... erTi speqtakli 15 lari Rirs. transportze meti problemebia qalaqSi. foti patara qalaqia mainc da transportis problemebs kidev moiTmens adamiani.

_ portTan dakavSirebiT ras gvetyviT. is xom qalaqis teritoriazea. ekologiuri TvalsazrisiT, qalaqs albaT mniSvnelovan zians ayenebs, rodesac zRvis produqtebis gadazidva-gadmozidva xdeba.

_ ki, foTis teritoriazea. portiT qalaqis mosaxleoba ver sargeblobs, magram es araa portis amJamindeli xelmZRvanelobis da mTavrobis brali. vinc gayida navsadguri, mas hkiTxeT. ki batono, gavyidoT, magram dagetyos rom gavyideT, Tumca vinc piradad ports mimarTa daxmarebisTvis, visac daxma reba sWirdeboda, yvela gawbilebuli aRmoCnda. es portis dRevandeli mmarTvelebis keTili neba da maRali adamianuri Segnebis ambavia. mxolod erT rames getyviT, amboben foTs oficia-luri milionrebi hyavso. qalaqi ZiriTadad mSieri da gasacodavebulia. yvelaze Zviri da yvelaze daucveli dRes foTis bazaria. me am qalaqSi ocdaxuTi welia vcxovrob da ocdaxuTi welia vuyureb mxolod siRatakes, uinteleqto sivrces, mosawyen quCebs da meriis mier dagegmil da ganxorcielebul RonisZiebebs, romelTac arasodes etyobaT dResaswauli. ganaTlebuli axalgazrdoba mirbis am qalaqidan. kargs da sainteresos aravin gaeqceva, ase araa?

_ Tqven TqviT, foTs oficialuri milionrebi hyavso. ras niSnavs oficialuri milioneri, CemTvis cota gaugebaria. araoficaluri milionrebis marTla ar mikvirs. vizea saubari. iqneb esec gviTxraT?

_ foTs rom oficialurad Tu arao-ficialurad hyavs milionrebi, es yvela

problema da realoba

Page 15: samegrelo aprili.indd

13“სამეგრელო” № 4

foTelma icis. RmerTma amravlos milionrebi saqarTveloSi, magram iseTebi, romlebic naxe-vars mainc gaimeteben TavianTi qalaqisTvis.

ana nanava:_ foTi zogadad problematuri qalaqia.

pirvel rigSi, gvinda janmrTeloba, ris saSaulebasac xamsis qarxnidan amosuli suni da metalurgiuli qarxnis gamonabolqvi ar gvaZlevs. am qalaqSi yvelaferi Camkvdaria. axalgazdrobas ar gaaCnia aranairi gasarTobi, rom iyos biblioTeka, sportuli darbazebi, sacurao kompleqsi, kinoTeatri, saRonisZiebo darbazebi... araferi. bevri upatrono da auTvisebeli adgilia, sadac bevri raRacis keTeba SeiZleba, magram zogadad foTiT aravin interesdeba, yvelaferi es meriis saqmea. bazari, bazroba imdenad Zviria, gausaZlisia ukve aq cxovreba. rogor irCinos adamianma Tavi?!

_ rogori situaciaa garevaWrobis, jandacvis mimarTulebiT. kerZo, Tu sayovelTao dazRveva ramdenad muSaobs?

_ sayovelTao dazRveva raRac doziT mainc aZlevs adamians cxovrebis saSualebas. warmatebul nabijad Tvlis xalxi. asea Tu ise, es programa yvelam viciT, rom wina xelisuflebis danergilia da kidev kargi, rom am xelisuflebis pirobebSic grZeldeba.

_ kidev ras miiCnevT xelisuflebis warumateblobad?

_ iciT ra? mTavroba foTSi asaxlebs galidan, soxumidan da sxvadasxva qalaqebidan da raionebidan ojaxebs. usamarTlobaa, roca mTavarobas sxva qalaqebidan Camohyavs xalxi foTSi sacxovreblad, roca arian foTelebi, romlebsac saxl-kari ar gaaCniaT da Zvel sastumroebSi, gaumarTav SenobebSi SeuSves, yofili sastumros nomrebSi, sadac cxovreba SeuZlebelia, saSinel pirobebSi arian. ar varT winaaRmdegi sxvebs davexmaroT, magram pirvel rigSi foTma foTelebs unda mixedos da mere sxvas.

_ ras dagpirdaT meria infrastruqtu-ris TvalsazrisiT da ar Seasrula? Tundac sanapiros mowesrigeba. marTalia iseve rogorc porti, bevri ram gasxvisda, magram pasuxismgebloba qalaqze xom mainc adgilobriv mTavrobas ekisreba?

_ zogadad, danapirebis asruleba yvelas uWirs, aseve foTis meriasac. gvixaria, sanapiros keTilmowyobis samzadisi. mgoni

sanapiros meti aq arc araferi keTdeba. esec didi miRwevaa foTisTvis. didi xania aq araferi gakeTebula da amisTvisac madloblebi varT, magram es zRvaSi wveTia. foTs ganviTarebisaTvis didi perspeqtiva aqvs da vimedovnebT odesme gamoCndeba vinme, vinc foTs aqcevs iseT qalaqad, romelic foTs da zogadad qarTvelebs ki ara, ucxoel stumrebsac gadarevs. amaSi xels buneba uwyobs foTs, magram patroni sWirdeba.

oliko ciskariSvili: _ foTis turistul potencialze warmo-

dgenac ki ar mqonda. aqamde vfiqrobdi, rom foTSi adgilobriv, Tu ucxoel vizitors mxolod paliastomis naxva da foTis savizito baraTis – foTis sakaTedro taZari iyo, romlis aRadgina-restavracia ramdenime Tvis win dasrulda. saqarTveloSi, foTis sakaTedro taZars, analogi ar gaCnia… ramdenjerme moxda Senobis rekonstruqcia, ris Sedegadac misi iersaxe sakmaod Seilaxa. sabolood, ki foTis sakrebulos gadawyvetilebiT, Senoba eklesias gadasces. adgilobrivi, Tu sazRvargareTeli vizitorebisTvisac taZari erT-erTi sasurveli sanaxavia…. qalaq foTis meria dainteresebulia qalaqSi turizmis ganviTarebiT da Zalisxmevas ar iSurebs konkretuli nabijebis gadasadgmelad. aris uamravi mosagvarebeli problemac: gasa keTeblia gzebi, mosawesrigebelia infrastruqtura, mosazidia investorebi, asaSenebelia sastumroebi da gasarTobi centrebi, mosavleli da misaxedia foTSi arsebuli muzeumi, sadac unikaluri artefaqtebi inaxeba. misaxedia udidesi qarTveli sazogado moRvawis niko nikolaZis koSki, ipodromi, iaxtklubi … da unda gaiTa-vison, rom turizmSi Cadebuli kapitali, ara marto qveynis popularizacias waadgeba, qveynis ekonomikisTvisac sarfiani iqneba. ipodromi, es kidev erTi obieqti foTSi, romliTac turistebis daintereseba SeiZleba, misi keTilmowyobis Semdeg. arada, Tavis droze, turistebisTvis kotejebic ki aSenda, romelic axla uimedod da ufunqciod gamoiyureba. ipodroms foTis meria afinansebs, Tumca, es Tanxa mizerulia, imasTan SedarebiT, rac realurad sWirdeba ipodromis gamarTulad muSaobas.

eka pataraia

problema da realoba

Page 16: samegrelo aprili.indd

14 “სამეგრელო” № 4

CvenSi didi Tu patara darwmunebulia,

rom kolxeTis mefe aietis qaliSvilma medeam

mamas da samSoblos uRalata, berZnebs oqros

sawmisi gaatacebina da ase Semdeg.... magram

saqme sul piriqiTaa: argonavtebma medea

moitaces!..

TviT `istoriis mamad“ aRiarebuli hero-

dotes uZveles da unikalur naSromebSia

dafiqsirebuli! ai, ras wers herodote

Tavis cnobil `istoriaSi~ (wigni, `klio~):

`elinebma usamarTloba meored Caidines;

grZeli xomaldiT miscures aiakolxidaSi,

mdinare fazisTan da iq, rodesac gaakeTes

is, risi gulisTvisac mividnen, moitaces

mefis asuli medea. kolxTa mefem gaagzavna

eladaSi mociquli, rom moeTxova samarTali

motacebisTvis da ukan gamoeTxova asuli,

xolo elinebma upasuxes, rom arc maT ugiaT

pasuxi maT winaSe argoseli ios motacebisa-

Tvis da amitom arc TviTon apireben, rom

miscen maT raime...~ anu Tanamedrove enaze rom

vTqvaT, TviT herodotes argonavtebi tipur

`trefikiorebad~ da mekobreebad gamohyavs....

metsac getyviT: medeas Svilebis mkvlel

dedad gamocxadebac usindiso tyuilia!

levan sanikiZes Tavis `uqarqaSo xmlebSi~

klavdius elianusis wyaroebze dayrdnobiT

uweria, rom es iyo erTgvari ,,SekveTili

istoria’’...

diax! imis gamo, rom medeam qmris -

ufliswul iazonis Ralatis gamo Suri iZia

mis sacoleze - korinToelTa mefis asulze,

korinToelebma Tavad mokles medeas Svilebi

da es dedas daabrales!...

Tanac, korinToelebma Zalian veraguli

xerxi gamoiyenes imisTvis, rom istoriaSi

medeas Svilebis mkvlelad TviTon ki

ara, kolxTa princesa medea Sesuliyo!

korinToelebma 5 talanti misces berZen

tragikos evripides, romelmac sindisis

qenjnis gareSe Seasrula es dakveTa da

Tavis cnobil tragediaSi `medea“, is Tavisi

Svilebis mkvlelad gamoacxada.

Tumca, davubrundeT herodotes `isto-

rias~; herodote medeas motacebis ambavs ase

agrZelebs: `amboben, rom meore TaobaSi amis

Semdeg, aleqsandre priamosis Zem yovelive

amis Semdeg moindoma, rom TavisTvis ela-

didan moetaca qali. man kargad icoda, rom

ar mouxdeboda pasuxisgeba, radgan arc imaT

ugiaT imaT Tavis droze pasuxi. ase moitaca

man helene.. troelebma Tavi imiT imarTles,

ºargonavtebis» miTis saidumlo

miTi

Page 17: samegrelo aprili.indd

15“სამეგრელო” № 4

rom Seaxsenes elinebs medeas motaceba..

elinebma ki erTi lakedemoneli qalis

gulisTvis didi laSqari Sekribes, Semdeg

mividnen aziaSi da priamosis Zalaufleba

daamxes...~, anu herodote mogviTxrobs paris

priamosis Zis (aleqsandres) mier ele nes

motacebaze da am ambidan gamomdinare daw-

yebul berZen-troelTa omze, rac troas

uZvelesi kulturis damxobiT dasrulda...

Tumca, swored troelebi iyvnen pro-

toqarTuli, pelazguri warmoSobis xalxi!

amaze zviad gamsaxurdias aqvs gamoqveynebuli

SesaniSnavi kvlevebi....diax! SeiZleba iTqvas,

troelebma, rogorc protoqarTvelebma,

elenes motacebiT, erTgvarad Suri iZies

berZnebze, romlebmac kolxebs, anu troelTa

naTesavebs medea mostaces!

garda amisa, cnobili germaneli mecnieri

boris greinSpoli Tavis naSromSi `troelebi

da iberielebi~ pirdapir werda: ̀ qarTvelebma

dedamiwaze pirvelebma moiSinaures cxeni

da rogorc Cans, avstriamde mividnen, sadac

Cvens welTaRricxvamde daaxloebiT 2800

wels Seqmnes badenuri kultura. rogorc Cans,

qarTvelebi iyvnen legendaruli troelebic,

Tumca, maTgan dRes mxolod erTi xalxi

darCa - qarTvelebi...~ mokled, berZnebma

protoqarTuli civilizaciis nangrevebze

aaSenes TavianTi kultura da imavdroulad,

istoriac safuZvlianad gaayalbes!...

es arc aris gasakviri, radgan berZnebma

ager, Cvens cxvirwin waSales rusTavelis

freska ierusalimis jvris monasterSi! maT

jer es amazrzeni danaSauli Caidines, Semdeg

ki aqeT gvamunaTebdnen qarTvelebs, ra

pretenziebi gaqvT, jvris monasteri Tqven

arasodes gekuTvnodaTo!..

mokled, Cven unda vicodeT, rom medea ar

iyo moRalate! medeas ar mouklavs Tavisi

Svilebi! medea argonavtebma - msoflio

istoriaSi, albaT, yvelaze usindiso stumrebma

- gaitaces oqros sawmisTan erTad!... da rac

aranakleb mniSvnelovania, msoflios erT-

erTi uZvelesi da uTvalsaCinoesi - troas

kultura protoqarTuli iyo!..

uZvelesi qarTul-iberiuli civilizacia,

garkveulwilad, yvela im civilizaciaTa

mSobelia, romliTac ase amayobs kacobrioba

da romlebzec dgas Tanamedrove msoflio!

mTel msoflioSi cnobilia aseTi martivi

versia: berZeni argonavtebi gemiT micurdnen

aietis kolxeTis uZvelesi samefos napirebTan

da iqidan udidesi saganZuriT - oqros

sawmisiT dabrundnen samSobloSi! Tumca,

jer erTi, es oqros sawmisi sauveliro

nivTi da Zvirfaseuloba ar iyo; meorec,

realurad vin iyvnen es ,,argonavtebi’’?!

Tumca, jer is vTqvaT, ras warmoadgenda

argonavtebis gamoCenamde protoqarTuli

da protokolxuri civilizacia... msoflios

xalxTa miTologiur enciklopediebSi

SaviT TeTrze weria, didi albaTobiT,

protoqarTuli da protokolxuri

civilizacia umTavresi civilizacia iyo!

Tavad gansajeT:

aieti _ kolxeTis mefea!

persi _ aietis Zma, tavrielebis mefea

yirimSi!

aloie _ aietis kidev erTi Zma moixsenieba,

rogorc `dafqvili puris RmerTi~!

axla aietis debic gavixsenoT:

qalifso (kalifso) --- anu `qali fsoudan~

moixsenieba, rogorc qalRmerTTa RmerTi,

romelic flobda kunZul ogigias xmelTaSua

zRvis dasavleTSi!

miTi

Page 18: samegrelo aprili.indd

16 “სამეგრელო” № 4

miTi

facia (fasofea) _ minosis meuRle da kretas

dedofali, romlis Svilic iyo legendaruli

ariadna!

cira (circea) - kunZul eas (aias) oqros-

ferTmiani dedofali, romelic TiTqmis

yvela evropeli xalxis miTiur dedad

iTvleba! cira iTvleba italiis pirveli

mefis avsonis dedad, aseve dedad italiisa,

romlis saxeliTac apeninis naxevarkunZuls

dRes mTeli msoflio `italias~ uwodebs da

ase Semdeg...

da am dros vin iyvnen argonavtebi?! uZvelesi

berZnuli civilizaciis warmomadgenlebi?!

ara! da es rom marTlac asea, upirveles

yovlisa, martivi qronologiiTac dasturdeba!

Cven zustad viciT, rom berZnebma troas

uZvelesi protoqarTuli civilizacia Cvens

welTaRricxvamde daaxloebiT me-13 sau-

kuneSi daamxes da iavarqmnes! argonavtebi

ki am movlenebamde, sul cota, ramdenime

aseuli wliT adre ewvivnen kolxeTs! anu es

is periodia, rodesac berZnebs jer kidev ar

hyavdaT arc `istoriis mamad~ aRiarebuli

herodote, arc udidesi moazrovne platoni

da arc `iliadas~ avtori homerosi!

cnobilia isic, rom iazonis da mis

argonavtebs xomald `argos~ ( anu `swrafis~)

mSeneblobaSi TviT qalRmerTi aTena (anu TviT

sibrZne) exmareboda! berZnebi ise Zalian

iyvnen dainteresebuli kolxeTis samefoSi

davanebuli oqros sawmisiT, rom maT Tavad

aTena daexmara. es oqros sawmisi, ubralod,

oqrosfrad moelvare cxvris tyavi ki ara,

iseTi gansakuTrebuli ram iyo, ris gareSec

berZnebs ar SeeZloT arseboba!

axla vnaxoT, konkretulad vin arian

es argonavtebi! argonavtebi arian - Tavad

ufliswuli iazoni, herakle (zevsis Svili)

Tezevsi (aseve zevsis Svili da aTenis

damaarsebeli), prokruste, sizife, laerti,

polidevki, avgea (cnobili Tavlebis

mepatrone), avTolike (elinebs Soris

ueSmakesi da uflidesi RmerTis hermesis

Svili), asklepiosi (medicinis RmerTi),

anTeosi, orfeosi (poetTa poeti), keneusi

(romelic qalad iyo gardasaxuli) da aTo-

biT aseTi RmerTi Tu naxevrad RmerTi -

zevsis, poseidonis, apolonisa da dionises

Svilebi.... mokled, argonavtebi, Tanamedrove

terminologiiT rom vTqvaT, msoflio

nakrebia, romlebic sxvadasxva epoqis Svilebi

iyvnen da SeuZlebelia, erT xomaldze

moxvedriliyvnen!... anu berZnebma oqros saw-

misis moparvis erTgvari gamarTlebi sTvis

Seqmnes miTi, TiTqos maT, rogorc ufro

maRali civilizaciis xalxma, samarTlianad

miisakuTres kolxebis - ufro `dabali

civilizaciis xalxis~ saganZuri? ufro

rom gavamartivoT: berZnebma Seqmnes miTi,

TiTqos argonavtebis saxiT kolxeTSi Cavida

msoflio nakrebi, romelmac, ra Tqma unda,

daamarcxa foTis `kolxeTi~! sinamdvileSi ki,

argonavtebis mier kolxeTidan oqros sawmisis

gataceba iyo kacobriobis istoriaSi yvelaze

didi afera da danaSauli! swored oqros

sawmisis eladaSi Catanas ukavSirdeba im Zveli

berZnuli civilizaciis renesansi, romliTac

ase aRtacebulia mTeli kacobrioba! anu

Tamamad SeiZleba iTqvas, rom Zveli berZnuli

civilizacia swored kolxeTidan gatacebul

sibrZneze aRmocenda!

kacobriobis istoria Tamamad SeZleba

daiyos or etapad: oqros sawmisis mota-

cebamde da misi motacebis Semdeg! amiT

imis Tqma msurs, rom aietis kolxeTi

imJamindeli samyaros erTgvari centri iyo

Page 19: samegrelo aprili.indd

17“სამეგრელო” № 4

miTi- adgili, sadac davanebuli gaxldaT TviT

oqros sawmisi! kolxeTis oqros sawmisi

ki, yovelgvari gadaWarbebis gareSe, iyo

imJamindeli samyaros keTildReobisa da

sibrZnis simbolo! albaT, amitomac aris, rom

argonavtebis mier oqros sawmisis mopovebas

miTologebi da istorikosebi aigiveben

wminda graalis aRmosaCenad damaSvrali

kacobriobis ltolvasTan! kolxuri oqros

sawmisi imJamindeli kacobriobisaTvis swored

erTgvari ,,wminda graali’’ gaxldaT! da es

wminda graali berZnebma moipares!

Cven kargad unda gaviTavisoT erT

ram: es argonavtebi ar unda agverios im

umaRlesi civilizaciis warmomadgenel

Zvel berZnebTan, romelTac dRes mTeli

msoflio Senatris! argonavtebis droindeli

ZvelberZnuli samyaro iyo, praqtikulad,

veluri, mZarcveluri mentalitetis

sivrce, romelmac gasakeTilSobileblad

swored oqros sawmisis mopoveba ganizraxa!

magaliTisaTvis: argonavtebs Soris iyo

avtolike - berZnuli RmerTis hermesis Svili!

da vin iyo hermesi? qurdebisa da avazakebis

mfarveli!

Tavad berZnebis miTologiiT, hermesma

Tavis Svils miznis misaRwevad, ufleba misca,

tyuilze daificos mamis saxeli! anu RmerTi

Tavis Svils aswavlis, Cemi saxeli daifice,

moatyue xalxi, oRond Sen ixeireo! garda

amisa, Tavad berZnul miTebSi daufaravad

aris gadmocemuli, ra mzakvruli gegmiT

moxda aietis qaliSvilis medeas ,,gadabireba’’.

rac unda gasakviri iyos, berZnebs ise

Zlier surdaT oqros sawmisis daufleba,

rom medeas iazoniT moxibvlaSi CaerTvnen

ZvelberZnuli umaRlesi qalRmerTi hera,

sibrZnis qalRmerTi aTena da TviT siyvarulis

qalRmerTi afrodite!.. diax, am qalRmerTTa

mecadineobiT, berZnuli miTebis gadmocemiT,

swored afrodites Svilma erosma esrola

siyvarulis isari medeas... ai, aseTi iyo

argonavtebis droindeli berZnuli zne-

Cveulebani! xazgasmiT vimeoreb, es iyo

mZarcvelur-avazakuri mentalobis xalxi,

romelsac aucileblad sWirdebodaT ga-

keTilSobileba da amitomac gadawyvites

kolxuri oqros sawmisis mopoveba! da oqros

sawmisis mitacebis Semdeg, maT es mizani

Seasrules. faqtia, rom asec moxda! homerosi

da platoni Zvelma eladam mas Semdeg Sva, rac

Zvelma berZnebma kolxeTidan moipares oqros

sawmisi! axla davumatoT amas Zveli berZnebis

mier mogvianebiT dapyrobili protoqarTuli,

pelazguri troa da iqaur unikalur

civilizaciasTan ziareba da davaskvniT,

rom Zveli saberZneTis mTeli msofliosTvis

cnobili uzarmazari civilizacia swored

oqros sawmisis protoqarTul safuZvelze

dgas! anu, rom ara kolxeTidan oqros sawmisis

motaceba, SesaZloa, Zvel saberZneTSi

Seqmnili unikaluri civilizacia swored

Cvens miwaze aRmocenebuliyo?! logika da

miTologiaSi davanebuli sibrZne aseTi

daskvnis aSkara safuZvels iZleva!...

kidev erTxel vimeoreb: es ar aris

qarTuli eTnocentrizmi da urapatriotizmi!

Cven veyrdnobiT aTaswleulebis istoriul

gamocdilebasa da logikas! bolos da bo-

los, Cven, qarTvelebs xom ar aRmogviCenia,

rom kacobriobis uZvelesi civilizacia

protoiberiul-protoqarTuli iyo?! amas

msoflio donis mkvlevarebi amtkiceben!

Tavad is faqti, rom imdroindeli `wminda

graali~ - oqros sawmisi swored kolxeTSi

iyo davanebuli da mis mosapoveblad Zvelma

berZnebma kacobriobis istoriaSi yve-

laze did avazakoba Caidines, bevr rameze

metyvelebs! Tumca, es ambavi mxolod berZnuli

civilizaciis ayvavebiT ar dasrulebula!

Zvelma berZnulma civilizaciam Sva romauli

civilizaciac! anu is civilizacia, ramac

safuZveli daudo Tanamedrove msoflio

civilizacias! amdenad, rom ar yofiliyo

kolxuri oqros sawmisi -- imdroindeli ̀ wminda

graali~, ver Seiqmneboda ZvelberZnuli

civilizacia!

rom ar yofiliyo ZvelberZnuli

civilizacia, ver Seiqmneboda Zveli romis

civilizacia!

da rom ar yofiliyo Zveli romis

civilizacia, ver Seiqmneboda Tanamedrove

msoflio civilizacia!

swored amaSia argonavtebis miTis mTavari

saidumlo: Tanamedorve msoflio civilizacia

kolxur oqros sawmisze aRmocenda!..

Page 20: samegrelo aprili.indd

18 “სამეგრელო” № 4

`wavida Cvengan didi mecnieri, romlis saxeli dauviwyari iqneba qarTveluri da kavkasiuri enaTmecnierebis istoriaSi."

akaki SaniZe

`Seucvleli aravin ariso, iTqmis da - WeSmaritadac, magram ara mgonia, axlo xanSi gamoCndes iberiul-kavkasiur enaTme-cnierebaSi arnold Ciqobavas sadari, miT ufro misi Semcvleli, masaviT amagdari."

andria afaqiZe

`arnold Ciqobava iyo titanuri pirovneba, macocxlebeli haeriviT rom sWordeba warmomSob ers. meore mxriv, aseTi titanuri pirovnebisaTvis niSandoblivi Seudrekloba da stiocizmi garkveul diskomfortsac uqmnida mis garSemo myof „Cveulebriv mokvdavT“ da, amdenad, paeqrobis dros ki - wonasworobis dakargva (roca mibaZva Zneldeba, kicxvas arCeven). aseTi pirovnebis aramcTu mtroba-metoqeoba, megobrobac ki ar iyo advili. mterica da moyvarec baton arnolds mudmivad mxedvelobis areSi hyavda moqceuli da Tavisi

gamWoli mzeriT ar asvenebda - afxizlebda da avaJkacebda erTsac da meoresac."

Suqia afridoniZe

`qarTvel xalxs mravali gamoCenili mec-nieri hyavs, magram mxolod rCeulni arian mecnieruli skolis fuZemdebelni. arn. Ciqobava am rCeulTa ricxvs miekuTvneba. igi enaTmecnierebis axali dargis - iberiul-kavkasiuri enaTmecnierebis Semqmnelia da amave dros, am dargSi momuSave specialistTa aRmzrdeli."

doc. ek.osiZe, prof. g.rogava

`arn. Ciqobavam axalgazrdobidanve airCia cxovrebis mZime gza. Tu zogi didi niWiT dajildoebuli adamiani Tavis SesaZleblobas pirad keTildReobas axmars, batoni arnoldi mTlianad sazogadoebriv saqmeebSi iyo Cafluli. moRvaweobaSi sazogado interesebiT xelmZRvanelobda, erisadmi, mecnierebisadmi, WeSmaritebisadmi erTguleba misgan moiTxovda erTgvar gandgomilobas, asketur cxovrebas..."

prof. vladimer norakiZe

`arn. Ciqobava warsulis did kacebsac hgavda da momavlis moqalaqec iyo~

prof. guCa kvaracxelia

1898 wlis 26 marts senakis municipalitetis sofel

saCiqobavoSi daibada saqarTveloSi kavkasiologiuri

skolis fuZemdebeli akademikosi arnold Ciqobava.

ivane javaxiSvili kavkasiaSi pirveli umaRlesi

saswavleblis daarsebisas werda: `erTa Soris mWidro

daaxloeba SeuZlebelia, Tu rom enis ucodinaroba

orTav mxriv moRvaweebs saSualebas ar aZlevs eris

gulis nadebi Seignos da gaiziaros da Tavisis

gulis tkivilic siRrmemde agrZnobinos, amitomac

Cveni muSaoba Tavdapirvelad kavkasiis mTielTa

da daRestnelTa enis SeswavliT unda daiwyos. es ki

Cveni universitetis wminda movaleobaa da swored man

unda ikisros.“ swored am diad, wminda misias Caudga

saTaveSi arnold Ciqobava da Tavisi moRvaweobiT

udidesi Rvawli dasdo qarTvel da kavkasiel xalxebs.

gavixsenoT, Tu ras werdnen masze:

saukunis adamiani

Page 21: samegrelo aprili.indd

19“სამეგრელო” № 4

`Cemi studentobis droindeli axalgaz-rdobisaTvis akademikosi arnold Ciqobava Tavisi mravalmxrivi ganswavlulobiT, azrovnebis maneriT da ase gansajeT, garegnobiTac ki, gaxldaT evropuli tipis, evropuli rangis mecnieri, romlis leqciebs iseTive interesiT vusmendiT axalgazrda mwerlebi, rogorc esTetikis kurss, vinaidan miseuli mecnieruli debulebebi yovelTvis aRbeWdili iyo frazis eleganturobiT, formiseuli sinatifiT."

SoTa niSnianiZe

`batoni arnoldi iyo didi mecnieri, didi moRvawe, didi patrioti-internacionalisti, didi moazrovne, magram yvela CvengansaTvis igi iyo upirvelesad udidesi mZvinvare moraluri avtoriteti."

nodar andRulaZe

`arnold Ciqobava ara marto didi mecnieri, didi da masStaburi pirovnebac iyo. Tavisi cxovrebis wesiT, Tavisi gonebis siZlieriT da sulieri simxneviT amdidrebda is yvelas, visac amis survili da gagebis unari hqonda, visac saTanado Zala Seswevda."

murman suxiSvili

`arnold Ciqobavas mTeli cxovreba gaxldaT Rwva, xolo am Tavdauzogavi RwviT vlindeboda misi cxovreba. mecnierebis msaxureba misTvis iyo msaxureba erisa."

Tamaz kvaWantiraZe

`batoni arnoldis mTavari samreklo mis mier Seqmnili iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba iyo da mis mier agebul am maRal samrekloSi Camokruli zaris xma srulad kavkasias swvdeboda da yvelas mSvenivrad esmoda da esmis, Tu ras da risTvis rekavda batoni arnoldi."

avTandil arabuli

`arasodes damcxrala Cemi aRfrTovaneba misi naTeli gonebiT, rkiniseburi logikiT, farTo da mravalmxrivi talantiT, misi

moqalaqeobrivi gambedaobiT. somxeTSi yoveli misi Camosvla CvenTvis dResaswauli iyo: mas icnobdnen da uyvardaT somxeTSi."

akad. gevorq jaukiani

`batonma arnoldma didi gavlena moaxdina Crd. kavkasiis avtonomiuri respublikebisa da olqebis ara marto enaTmecnierebis, aramed sazogadod mecnierebisa da kulturis ganviTarebaze, amitomac SemTxveviTi ar aris, rom igi iyo am respublikaTa mecnierebis damsaxurebuli moRvawe."

prof. zeinab keraSeva (Crd.oseTi)

`arn. CiqobavasaTvis niSandoblivi iyo darwmunebis uzarmazari Zala, me vityodi magnetimzi. am Zalis miRma Canda SesaniSnavi bunebrivi niWi da farTo gonebrivi Tvalsawieri."

prof. tamerlan gurievi

`pirovnulma momxibvlelobam, principu-lobam, mozard Taobaze WeSmaritad mamobrivma zrunvam, udidesma moqalaqeobrivma simamacem arn. Ciqobavas moutana sayovelTao siyvaruli."

prof. jamaldin kokovi (yabardo-balyareTi)

`arn. Ciqobavas saxiT Cven vxedavT msoflio saxelis mqone erT-erT udides sabWoTa mecniers, qarTuli erovnuli azris TvalsaCino warmomadgenels, kavkasiis patriots, mec-nier-internacionalists, mecnier mebrZols, principulsa da gabeduls ideisaTvis brZolaSi, patiosansa da keTilSobil moqalaqes..."

prof. nurislam jidalaevi

`arn. Ciqobavas adamianuri simaRle, moraluri sispetake da simtkice misi mecnieruli monapovaris Tanasworia.

igi gvaswavlis mecnierebisTvis Tavdadebas, mSobliuri kulturisadmi mowiwebasa da pativiscemas. is, rogorc maxvSi, dastrialebda saqarTvelos adgilis dedac - Cvens dedenenas."

nodar andRulaZe

saukunis adamiani

Page 22: samegrelo aprili.indd

20 “სამეგრელო” № 4

arnold Ciqobavas Canawerebidan: `maswavlebeli didi Zalaa, rodesac man Tavisi uangaro moRvaweobiT, obieqturobiTa

da piruTvnelobiT moswavlis, - pirvel yovlisa- moswavlis pativiscema da siyvaruli daimsaxura.

`pativi da dideba axalgazrdobis aRmzrdels, skolis burjs, ganaTlebis saqmis medroSes, maswavlebels."

`xalxuri simRera, enis Semdeg eris meobis yvelaze arsebiTi niSania" `Cven unda aRvzardoT iseTi axalgazrdoba, romelic mova ara imisaTvis, rom imsaxuros

mecnierebaSi, aramed imisaTvis, rom emsaxuros mecnierebas." `mecnierebaSi saWiroa gambedaoba da ara guladoba." `gardauvali wesia: erTi Taoba midis, meore - modis... xalxi ki ukvavia. ukvdavia misi enac,

Tuki mas xalxma zurgi ar Seaqcia; ena Taobidan Taobas gadaecema da misi wyalobiT es Taobebi erT xalxad iTqmis: xalxis meobas misi ena gvaniSnebs."

`qveyanas sWirdeba ganaTlebuli axalgazrdoba. zerele codna, uvicoba patriotuli ver iqneba..."

`gamarjveba vusurvoT Cvens axalgazrdobas SromaSi, swavlaSi, kaikacobaSi! saxeliani ivlideT cxovrebis gzaze!"

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia meore, bolo dros regionuli da umciresobebis enebis Sesaxeb „evropuli qartiis“ Taobaze msjelobis ganaxlebas miuReblad miiCnevs, radgan masSi separatizmis safrTxes xedavs. safrTxe SeiZleba iqidan movides, saidanac naklebad eli. internetsivrceSi Zalze gaaqtiurdnen, angaJirebuli adamianebi, romlebic megrul da svanuri dialeqtebis regionalur enebad gamocxadeba surT. swored am sakiTxs exeba baton Tamaz kvaWantiraZis werili, romelsac qvemoT gaecnobiT.

1. nairgvaroba-simdidre „ufalmao, - brZanebs rusTaveli, - Cven,

kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavis feriTa“, anu ufalma dagvamdidra.

dagvamdidra, saerTod, kacni, gansakuT-rebiT _ qarTvelebi. konkretulad mainc riTio, Tu mkiTxavT, mogaxsenebT:

saqarTvelo teritoriulad pataraa, enobrivad _ didi. me aq imdenad qarTuli enis sidiades ar vgulisxmob, ramdenadac _ Cvens teritoriaze moqmed enaTa, dialeqtTa nairgvarobasa da simravles.

swored es simdidre gviwyaloba Semomqmedma.zogadadac Tu vityviT, erTgvaroba

simwirea, nairgvaroba _ simdidre... oRond _ mowesrigebuli nairgvaroba.

simdidrea Cveni megruli da svanuri enebi... simdidrea Wanuri, anu _ lazuri enac, vaglax, sxvagan ganfenili da CvenSi amJamad mxolod sarfSiRa SemorCenili; simdidrea Cveni nairgvari kiloebi.

magram qarTulma sazogadoebam ufro unda moawesrigos am RvTivboZebuli simdidris ara marto dacvisa da sargod gamoyenebis, aramed misadmi marTebuli saxelmwifoebrivi midgo-mis sakiTxic.

`deda enis~ gadasarCenad Cven zogjer

`Zma-enebi - megrul, svanur, Wanuri~

enis mesaidumle

simdidre, romelic Semomqmedma gviwyaloba

Tamaz kvaWantiriZe

Page 23: samegrelo aprili.indd

21“სამეგრელო” № 4

gvWirdeboda – da, iqneb, axlac ar iyos zedmeti _ xazgasma, rom erovneba da `enovneba” ganuyofelia (qarTvelTaTvis es asecaa!), magram amis safuZvelze sworxazovani msjelobiT Tu imas gamoviyvanT, rom ena udris erovnebas, maSin swored erovnuli TvalsazrisiT gagviCndeba problemebi.

axla bevrs laparakoben `evropul qartiaze”, romlis mixedviT, evropulma saxelmwifoebma erovnul umciresobaTa enebis uflebebi unda daicvan. CvenSi am sakiTxs ratomRac daukavSires megruli da svanuri enebi... arada, megrul-svanuri aq mosatani ar gaxlavT – arc erTi qarTveluri ena saqarTvelos teritoriaze araviTar “umciresobis enas” ar warmoadgens! qarTuli kuTxeebisa da tomebis yoveli warmomadgeneli, maT Soris, megrelica da svanic, swored is `umravlesoba” gaxlavT, romelsac `qarTveli” hqvia saqarTveloSi. xolo im SemTxvevaSi, Tu `qartiaSi” laparakia ara umciresobis, aramed `mcire” enebze, anu `Sinaurul”, `Sin saxmar” arasaxelmwifo enaze, maSin megrulisa da svanuris am kategoriis enebad miCnevisasac zogi ram gasaTvaliswinebeli Cans, kerZod:

realobaa, rom megruli da svanuri enebia, oRond – SinaurobaSi saxmari; amave dros megrelebisa da svanebis deda ena iyo da aris qarTuli, romelsac danarCeni sxva qarTuli tomebi aseve ZvelTaganve iyenebdnen saxelmwifo enad; SinaurobaSi ki es tomebic, cxadia, Tav-TavianT dialeqtebze uqcevdnen.

ase iyo Zvelad, asea axlac – miuxedavad imisa, rom masmediis epoqaSi kiloebi saliteraturo enasTan nivelirdeba.

magram svanuri da megrul-Wanuri, erTi mxriv, da sxva qarTuli dialeqtebi, meore mxriv, didad sxvaoben TavianTi istoriiTac da TavianTi wvliliTac qarTulis saxelmwifo enad formirebaSi. dRes arsebuli dialeqturi formebi, Cveulebriv, Zveli samwerlobo qarTulis normaTa kontrolidan gamosvlisa da `Tavisufali~ ganviTarebis Sedegia, aqedan gamomdinare – SedarebiT axali. svanurisa da megrul-Wanuris enobrivi formebi ki uSualod qarTulidan ki ara, qarTulTan saerTo winapari enidan gamoiyvaneba, romelsac qarTvelur fuZeenas veZaxiT da romlis savaraudo saxe qarTuli, svanuri da megrul-Wanuri enebis urTierTSedareba-SepirispirebiT aRdgeba. dialeqtebi qarTuli enis Svilebi arian, svanuri da megrul-Wanuri ki – qarTuli enis

Zmebi. mSoblis, qarTveluri enis, ier-saxe zogjer qarTulma ukeT Semogvinaxa, zogjer – svanurma da zogjerac – megrul-Wanurma.

magaliTad, avtoritetuli enaTmecnierebis azriT, Cveni winare fuZeenis xmovanTa sistema ufro qarTulma SeinarCuna, TanxmovanTa sistema ki – megrul-Wanurma: maTi varaudiT, qarTuli kac da megrul-Wanuri koC Zirebis SepirispirebiT qarTvelur enaSi `adamianis~ aRmniSvnelad aRdgeba Ziri, romelic sami aTaswleulis win, vidre es fuZeena daiSleboda qarTul, svanur da megrul-Wanur enebad, miaxloebulad ase JRerda – kaC.

swored erT-erTs am Zma-enaTagan, qarTuls, garkveul istoriul-kulturul viTarebaTa gamo, mouwia ZiriTadi roli etvirTa qarTvelTa yvela tomisaTvis saerTo saxelmwifo enis formirebaSi... ZiriTadi – magram ara erTaderTi; misi tvirTi marTlac rom Zmurad gadainawiles egrosianelTa enebma: svanurma da megrul-Wanurma. saerTodac, leonti mrovels Tu verwmunebiT, qarTvel tomTa eTnarqebi, anu mesafuZvleni, qarTlosi da egrosi, RviZli Zmebi iyvnen.

ase rom, saerTo-qarTuli saxelmwifo ena marto Zveli qarTulidan ki ara, svanur-megrul-lazuri wiaRidanac iSva.

amitomac ara hqoniaT Cvens egrisel winaprebs qarTulis mimarT gaucxoebis gancda... miT umetes, ara aqvT igi maTs dRevandel STamomavlebs – svanebsa da megrelebs. magram danarCeni saqarTveloc ar unda uyurebdes almacerad svanursa da megruls da arc “gafuWebul” qarTulad unda aRiqvamdes am enebs.

ra unda movimoqmedoT saamisod?adrec damiweria da axlac gavimeoreb:

skolaSive unda SevuqmnaT bavSvs qarTvelur enebsa da qarTulis dialeqtebze marTebuli warmodgena, ukve dawyebiT klasebSi unda “gavuxednoT” yuri megruli da svanuri folkloris nimuSebiT: warmoidgineT barisaxoeli patara xevsuri, didis eSxiT rom ambobs: `bJa dida re Cqimi” (`mze deda ari Cemi”)... mere da mere iseTi leqsikuri masalac unda vuCvenoT da SevaswavloT, qarTul-svanur-megrulis saerTo warmomavlobasa da erTianobaze rom metyvelebs.

mokled, bavSvs skolaSive unda gavacnoT da SevaswavloT svanurisa da megrulis elementebi.

nuravin damwamebs enobrivi separatizmis

enis mesaidumle

Page 24: samegrelo aprili.indd

22 “სამეგრელო” № 4

qadagebas: skolaSi svanurisa da megrulis elementebis swavleba sxvaa da svanurad da megrulad swavleba skolaSi – sul sxva, “Sua uzis didi mzRvari”.

ise, ruseTis imperiam, caristulmac da komunisturmac, qarTvelTa garusebis strategiul gegmas leRvis foTlad megrel glexkacze “zrunva” aafara: aqaoda, ubir xalxs qarTuli ar esmis, samegreloSi swavleba megrul enaze unda gadaviyvanoTo.

pirvel jerze, XIX saukuneSi, es ar gamouvidaT – iakobi da Zmani misni aRudgnen win ianovski-vostorgovis mzakvrul gegmas.

meore jerze, XX saukunis ocdaaTian wle-bSi, `komunist - mafaluistebs” samegrelos mxaridan gamosulma inteligenciam Caakmedina xma: Tedo saxokiam, Salva dadianma, konstantine gamsaxurdiam...

imperia qarTul enas marto skolidan ki ara – eklesiidanac upirebda gamoZevebas: misi gegmiT, samegreloSi RvTismsaxurebis enad qarTuls megruli unda Canacvleboda. aq ki xma samegrelos samRvdeloebam aRimaRla da mere rogor!

oTxmociani wlebis dasawyisSi batonma arnold Ciqobavam, ukve loginad Cavardnilma, Tavis biblioTekaSi saguldagulod gadanaxuli masala momaZebnina – Sin waiReT, waikiTxeT da damibruneTo. XIX saukunis gayviTlebuli foliantebi aRmoCnda – 1895 wlis mart-ivnisis nomrebi egzarqatis rusulenovani gamocemisa. egzarqoss dauva-lebia guria-samegrelos episkoposis meufe grigolisaTvis (eriskacobaSi – grigol dadiani) kompetenturi komisiisaTvis gaecno megrul enaze Targmnili ramdenime nimuSi locvebisa da gaerkvia, rogor zemoqmedebas moaxdenda mrevlze mRvdelmsaxurebis dros maTi gamoyeneba.

grigols mouwvevia komisia – samegrelos samRvdeloeba, agreTve ganswavluli saero pirebi niko tarielis Ze da daviT giorgis Ze dadianebi – da mousmenia maTi mosazrebani...

wanakiTxma gamaogna: `ra ganZi gvqonia, ra mxne, ra mdidari”-o, samegrelos samRvde-loebaze aRmoCnda zedgamoWrili. aseTi siRrmiTa da simarTliT am sakiTxze dawerili araferi wamekiTxa... ar vaWarbeb, wminda enaTmecnieruli TvalsazrisiTac dRes dawerili gegonebodaT – aRarafers vambob moqalaqeobriv poziciaze. cxadia, megruli enis dialeqtad miCnevam maSinve Semacbuna, magram

mere mivxvdi, rom amasac sarCulad sasuliero pirTa politikuri SorsmWvreteloba sdebia. ise, sityvam moitana da, Tavis naSromebSi arc pavle ingoroyva moixseniebda megrulsa da svanurs enebad – am did erovnul kacs, Cveni fsiqologiidan gamomdinare, es politikurad saxifaTod miaCnda.

Tumca, sjobs Tavad Sen daigemovno, mkiTxvelo, es masala, romelsac im pirovnebis xotbas warvumZRvareb, visi `gorisanic” samegrelos es usaxelo mRvdlebi iyvnen.

2. quji da misi `gorisani”.uZalo kacs rom politikur pirvelobas

daaTmobineben, es iZulebis aqtia.Zalmosili kaci rom TviTon daTmobs

pirvelobas – es zneobrivi aqti gaxlavT.qujim, egrisis erismTavarma, amgvari

zneobrivi, me vityodi, qristianuli qmedebis magaliTi gviCvena qristes movlinebamde samsaukunenaxevris win.

roca farnavazi, qarTlosis Camomavali, da quji, egrosis Camomavali, SeiTqvnen azonis, berZenTa dasmuli mmarTvelis winaaRmdeg, im momentSi realur samxedro-politikur Zalas quji, Tu mets ara, farnavazze naklebs ar flobda.

magram quji aTaswleulebiT azrovnebda da ara – momentebiT an, Tundac, wlebiT: gar dasuli JamiT igi momavals Wvretda... aki qarTlosi ufrosi Zma iyo egrosisa. ar egeboda misi pirveloba da ase SesTavaza qujim farnavazs, mcxeTis saxelisuflo saxlis Svils: vZlioT azons da mTel qarTvelTa modgmas Sen umefeb, me ki Sens Tanamdgomad migule aw da maradiso.

xelmwifobaze uaris Tqma mxolod saxelmwifo kacs SeuZlia.

ase azrovnebda da moqmedebda didi quji...anu _ aseTia qujuri mentaliteti.swored am qujur mentalitetze gvmarTebs

qarTvelobas orientireba da ara quCur mentalitetze.

magram saqarTvelos marto quji ar hyolia – hyavda Tada aSordiac, visac umaRlesi xelisufleba Tvals uxuWavda yalbismqnelobaze, angarebaze, aferistobaze... amas, yvelafers, mTavroba wvrilmanad miiCnevda im msxvili SekveTis SesrulebasTan SedarebiT, rasac erqva “tuzemcebis” xeliTve qarTuli “enovnebisaTvis” safuZvlis Seryeva, qarTvelTa garuseba.

enis mesaidumle

Page 25: samegrelo aprili.indd

23“სამეგრელო” № 4

quji ukvdavia – mas kvalSi legionebi udganan... magram, vai, rom ukvdavia Tadac: legionebi – ara, magram TiTo-orola aSordia saqarTvelos yovelTvis hyavda... da – dResaca hyavs: sazogadoeba xedavs, rom Coxosan Tadas halstuxiani aSordiebi Seenacvlnen da “grus” politikur dakveTas asruleben.

dRevandel presaSi mkiTxvels ufro isini eCxirebian TvalSi, vidre qujis `gorisani”, amitomac gTavazobT zemoxsenebuli publi-kaciidan gamokrebil gamonaTqvamebs qujis kvalSi Camdgari sasuliero pirebisas.

samegreloSi RvTismsaxurebis enis Sesaxebguria-samegrelos episkoposi

grigoli (dadiani):_kavkasiis saswavlo olqis zedamxedveli

saidumlo mrCeveli ianovski samegrelos skolebSi qarTuli enis megruliT Canacvlebas ase asabuTebda: megruli qarTulTan iseTsave mimarTebaSia, rogorc – polonuri an Cexuri rusul enasTan, maT ki swavlebac da RvTismsaxurebac Tav-TavianT enebze aqvTo. es meufe grigols mcdar analogiad miaCnia.

“slavuri jgufis es sami monaTesave ena saukuneTa manZilze damoukideblad Camoyalibda samwerlobo enebad da am enebze Seqmnili literaturiT gamoxataven Tav-TavianT erovnul TviTSegnebas. gansxvavebuli viTarebaa qarTulsa da megruls Soris: aq Cven gvaqvs mkafiod gamoxatuli daq-vemdebareba, slavur enebSi ki – sruliad damoukidebeli paraleluri ganviTareba. usamarTloba iqneboda vinmem am sakiTxebSi arakompetenturoba damwamos, ZirZveli megreli gaxlavarT da qarTulica da megrulic kargad vici: megrelebi ukve 15 saukunea qarTul enaze loculoben da evedrebian ufals; me, rogorc maTi mRvdelmTavari, vadastureb, rom isini kargi qristianebi arian da saTanadod Seimecneben saRmrTo gamocxadebas. megrelebma sxva qarTvelebTan Tanadroulad daiwyes qarTulad wera-kiTxva da, qarTuli saeklesio tradiciiT, maT, imierqarTvelebma, amierqarTvelebze adrec ki ganadides qarTul enaze WeSmariti Semoqmedi”.

mRvdeli kapiton gawerelia:_ `wminda werilisa da locvaTa Targmna –

es wmidaTawmida saqme – moiTxovs RvTaebriv zeSTagonebas zemodan, uflisagan... swored aseT mowodebas aRasrulebdnen Zvelad wminda wignebis mTargmnelebi, amitomac SemogvrCa maTi teqsti Seuryvnelad Cvenca

da sxva marTlmadidebel qveynebsac... garda amisa, marto literaturuli tradiciebic ki sakmarisi ver iqneba saRvTismsaxuro wignebis saTargmnad – TviTon enas unda axasiaTebdes egreT wodebuli `eklesiuroba”. megruli, gasagebi mizezebis gamo, yovelive amas moklebulia.

arc winaT da arc axla megrulad mRvdelmsaxurebis aRsruleba ar gvWirdeba, vinaidan qarTuli da megruli faqtobrivad erTi enaa da maTs leqsikonebSi uamravi saerTo Ziris mqone sityvebia. megrels wirva-locvis tradiciuli ena kargad esmis da, Tu aq gagebinebis TvalsazrisiT raime sirTule iCens Tavs, amis mizezi is ki ar gaxlavT, rom meg-rels qarTuli cudad esmodes, _ saekle sio teqstebs aseve Znelad aRiqvams arameg reli sxva qarTvelobac, maT Soris, ganaTlebuli xalxic, _ TavidaTavi problemisa am saeklesio enis arqaulobaSia... agreTve – RvTismsaxurebis dros wminda teqstis swrafad CaTaveba-`mifuCeCebis” samwuxaro tradiciaSi... amitomac, es sakiTxi qarTuli mosaxleobis – megrelebisac da aramegrelebisac – codna-ganaTlebis amaRlebiT gadaiWreba da ara – RvTismsaxurebisTvis megruli kilos gamoyenebiT. sxva xalxebsac aqvs gansxvavebuli dialeqtebi, magram saRvTismsaxurod yvelas rodi iyeneben: magaliTad, malorosiuli ara-nakleb gansxvavdeba rusuli enisgan, vidre megruli qarTulisgan, magram mRvdelmsaxu-reba malorosiulad ki ar aResruleba, aramed saeklesio-slavur enaze... megrelebs arasodes gvqonia damwerloba megrul enaze imitom, rom amis saWiroeba ar yofila: samegrelos xalxs qarTuli damwerlobaca da qarTuli enac Tavis RviZl anbanad da Tavis deda enad miaCnia da amave enaze aRavlenda da aRavlens uflisadmi xotbas”.

mRvdeli klimenti Wanturia:_ `qarTuls da megruls imdeni ram aqvT

saerTo, rom megreli qarTuls Tavis deda enad (hjlyjq zpsr) miiCnevs. megruli ena qarTuli enis saganZurad iTvleba: bevrma sityvam qarTulSi dakarga Tavisi Tavdapirveli mniSvneloba, megrulSi ki isini Zveleburad Seuryvneli saxiT SemogvrCnen. amrigad, megruli da qarTuli or ganuyrel Zmad gvesaxeba. es gancda maradiulia, danarCen saqarTvelosTan Tavis enobriv erTobas samegrelo yovelTvis grZnobda, qarTuls yovelTvis deda enad Tvlida, mas miiCnevda

enis mesaidumle

Page 26: samegrelo aprili.indd

24 “სამეგრელო” № 4

saxelmwifo enad, miiCnevda mwerlobis enad – am enaze laparakobdnen da werdnen megrelTa winaprebic... megrelebi qarTulad ganadidebdnen ufals; am enaze loculobdnen maTi mama-papani. Sesabamisad, samegrelo qarTulad molaparake daibada da RvTis winaSec am enaze molaparake warsdgeba...

sakuTari gamocdilebidan mogaxsenebT: erTxel mec vcade eklesiaSi megrulad meqadaga. mrevlma momTxova, isev qarTulad iqadageT, Torem eklesiaSi aRar vivliTo. aseTi SemTxvevac yofila – saxarebis ramdenime adgili megrulad Targmnes da, roca eklesiaSi waikiTxes, aRSfoTebulma mrevlma wyevla-krulviT datova saydari... evropaSic aris qveynebi, sadac ori enaa: erTi – saxelmwifo, saliteraturo da saRvTismsaxuro, meore – SinaurobaSi saxmari, romelsac damwerloba ara aqvs. iq azradac ar mosvliaT, Sinauruli ena saRvTismetyvelod eqciaT da raRa Cven, megrelebs, gvaxveven Tavs locvisaTvis am Cvens Sinaurul enas?”.

mRvdeli nestor alSibaia_ `xalxi ar TanaugrZnobs locvaTa

gadmoTargmnas qarTulidan megrulad; igi odiTgan mowiwebiT uyurebs qarTul saeklesio enas, rogorc amaRlebulsa da saRvTos. saeklesio-qarTuli RvTaebrivi didebulebis niSans atarebs da, Tu locvaTa sityvebs megrulad vTargmniT, kuriozul-samasxarao efeqts miviRebT. megruls Cven vTvliT Cvens Sinaur, ojaxSi saxmar enad, romelic gamousadegaria saRvTismsaxurod. ubir xalxSic ki TavmosaWrelia ucodinroba qarTulis, rogorc RvTismsaxurebis enisa, romelsac megreli uxsovari droidan mowiwebiT eTayvaneba; ase rom, RvTismsaxu-rebis dros qarTulad aRvlenil yvela locvas ubralo xalxi Cinebulad gebulobs”.

Tavadi daviT giorgis Ze dadiani:megrulad naTargmni locvebis detaluri

analizis Semdeg, am uazro da mavnebluri wamowyebis aRsakveTad daviT dadiani ritorikuli gznebiT SesTxovs guria-samegrelos episkoposs:

`yovladmowyale mwyemsmTavaro, marTl-madidebeli kolxidelebis, axlandeli megrelebis, TvalSi raTa fexqveS ar gaiTelos uwmindesi religia ieso qristesi, Zisa RvTisa, macxovrisa Cvenisa, da amiT misi xalxi ar moveqceT dauSreteli geheniis kirTebis qveSe, gevedrebiT, brZanoT – Sors Cvengan

amgvari suliswamwymedi wamowyeba, da Cven, sulierad muxlmoyrilni Tqven winaSe, erTxmad dagidasturebT – amin!”

marTlac, amin, anu – WeSmaritad! rogorc vnaxeT, Cvenma winaprebma

upatrones Cvens saxelmwifo enas, axla jeri Cvenzea. marto saliteraturo qarTuls ki ara, aseve unda movuaroT da veloliaoT sxva qarTvelur enebsa da qarTulis dialeqtebs... veloliaoT da ara – vaRadaoT: kacs xom Tavisi metyvelebis gamasxaraveba ufro swyins, vidre – Tavisi garegnobisa!

cxadia, sajaro gamosvlisas adamiani unda cdilobdes saliteraturo qarTuliT ilaparakos, magram aranakleb mniSvnelovania bunebrivi metyveleba: bunebriobasa da uSualobas ki xSirad swored kilouri formebi aniWebs metyvelebas. sxvaTa Soris, zomierad da gemovnebiT gamoyenebuli es dialeqtizmebi TviT klasikosTa nawerebsac Tavisebur koloritsa sZens. saerTodac, dialeqtizmebis gareSe literatura Tavis fer-xorcs dakargavda. Tu warmogidgenia, mkiTxvelo, saliteraturo qarTuliT metyveli lelT Runia an kirile miminaSvili? metyviT, eseni xom personaJebi ariano. agrea, magram ver damisaxelebT verc erT did mwerals, romelic avtoriseul metyvelebaSic ar iyenebdes dialeqtizmebs... met-naklebad, cxadia.

metyvelebis Sefasebisas gadamwyvetia, ras ambobs kaci... aranakleb – rogor ambobs... da kidev ufro metad – vin ambobs.

roca vaJa `yvavilis” nacvlad, `yoilio”, ityvis, an `movidas” nacvlad – `moidas”, amas, yvelafers, Tavisi emociuri datvirTva axlavs.

sxvaTa Soris, ara mxolod poetur teqstSi.da – ara mxolod vaJas mier amoTqmuls. 3. fexSiSvela `cvrian balaxze Tu fexSiSvela ar gaviare - raa mamuli?!~ galaktioni

rasac axla getyviT, vici, rom marto Cemeuli gancda da aRqma ar gaxlavT im movlenisa, rasac ilia meore hqvia.

movlena-meTqi, arc wamcdenia da arc enobriv alRos uRalatia, amjerad, CemTvis: patriarqi Tavisi didi mosaxelis ilia-marTlis darad xorcieli kacidan movlenad iqca. misgan iRvreba is, rac erT sityvad Znelad

enis mesaidumle

Page 27: samegrelo aprili.indd

25“სამეგრელო” № 4

gamoiTqmis _ simSvidec, saTnoebac, siTboc, Zalac... mokled, iRvreba da Cvenze gadmodis madli, Tanac _ cxadliv, lamis xelSesaxebad.

amis erT-erTi mizezi, iqneb, patriarqis metyvelebac iyos – darbaisluri, sulierebiT gajerebuli, sada, amaRlebuli da... Tqven warmoidgineT, xandaxan, Cveni mTis kiloebis araCveulebrivi surneliT Senelebuli. roca pirad saubarSi patriarqi – „moidao“ – vaJaseburad mouqcevs, lamis guli amomibrundes: TiTqosda raRac ucnauri Tbil-tkbili naTeli „moida“ da CameRvara sulSi.

marto adamianebi rodi vgrZnobT am madls: maxsovs, didi xnis winaT, martyofSi mimipatiJa, Tavis rezidenciaSi. veaxeli, vsaubrobT... ganviwminde, gavmsubuqdi, gavTavisufldi, avmaRldi... mokled, is damemarTa, rac yovel Tqvengans mosdis masTan saubrisas.

morCili Semovida da moridebulad raRac uCurCula.

_ joyola? – gaikvirva patriarqma, _ axlave Semomiyvane!

vinme monatrebuli moxeve Tu aris-meTqi Tavisi mSobliuri kuTxidan, gavifiqre da – darbazSi uzarmazari mecxvaris ZaRli movarda iseTi RojebiT, relss rom gadaRrRnida.

_ joyola moida, Cemi joyola, _ miealersa patriarqi, magram alersi da gadareva Tqven

nagazisa unda genaxaT: SehRmuTuna, miefofina, xelebi auloka – momeCvena, xelze emTxvia-meTqi. Turme lekvi yofila, roca mouparavT da axla, erTi wlis Tavze, daabrunes. gaixara patriarqma, gavixareT yvelam, magram Cveni sixaruli ra mosatania joyolas sixarulTan, romelmac utyuari ZaRluri geSiT igumana, rom RvTiskacs daubrunda.

patriarqma mere gomurebi manaxa, sadac darCeuli saqoneli eyena... elaparaka, ealersa maTac...

...droTa samani TiTqos momerRva da cxadliv davinaxe, gergetis samebisaken mimavalma, rogor gaixada fexze da anaforianma gatopa snoswyali... da yoveli kenWi, yoveli Sxefi – irakli, iraklio, _ SesCxrialebda patriarqs.

vixile, palestinis gausaZlis xvatSi rogor Seudga oTxiaTassafexurian qvis gavarvarebul kibes sinas mTis wminda mwvervalisaken patriarqi uxamlod, fexSiSvela...

da me mivxvdi, rom es kaci – Tundac fexSemosili – mainc maradiulad fexSiSvelaa da misi mzirali terfebi mudam xedaven da grZnoben im simZimes, rasac miwa hqvia...

rasac – mamuli hqvia...rasac – dedamiwa hqvia...simZime igi am kacs maRla ezideba – cisaken!

enis mesaidumle

sicocxlis mowmoba24 gv. `mTeli cxovreba maRizia ne bda sxvadasxva dawesebulebaTa direqtorebis

damZimebuli, aTas gvari makiaJiT gasxivosnebuli metiCara mdivnebis Sexvedra~ _ unda iyos; `mTeli cxovreba maRi zianebda sxvadasxva dawese bule baTa direq-torebis mokleka biani, aTasgvari makiaJiT gasxivo snebuli metiCara mdivnebis Sexedva~...

gv. 25 `biWi, cota dabneuli, magram aSkarad bednierad grZnobda Tavs, _ unda iyos; ̀ biWi cota dabneuli, magram aSkarad bednieri Cems gverdiT wamoskupebuliyo~.

meyvavile avTogv. 26 `avTo mowiwebiT daixara, miwa mouCiCqna, mere furclebs erTi Savi vardis

win faqizad Seexo... _ unda iyos; avTo mowiwebiT daixara erTi Savi vardis win, miwa mouCiCqna, mere furclebs faqizad Seexo~...

gv.26 `oTxi Tvec ar iyo gasuli im dRidan, rac avTos baRSi vardebis aRsarebis uneburi mowme gavxdi, _ unda iyos; uneburi mowme gavxdi vardebis baRSi avTos aRsarebisa~...

Secdomebis gasworeba2016 wlis `samegrelo~ N3 (51) _ givi sixaruliZis novelebi (gv.24, 25, 26)

`sicocxlis mowmoba~ da `meyvavile avTo~ SecdomiT daibeWda.

redaqcia bodiSs uxdis mwerals, baton givi sixaruliZes uneburad daSvebuli Secdomebis gamo.

Page 28: samegrelo aprili.indd

26 “სამეგრელო” № 4

1990 wlidan 14 aprili saqarTveloSi

„dedaenis “dRed aRiniSneba, rasac 1978 wlis 14

aprilis cnobili movlenebi daedo safuZvlad

— saqarTvelos mosaxleobam swored am

dRes gaaprotesta centraluri komitetis

gadawyvetileba saqarTveloSi qarTulis,

rogorc saxelmwifo enis gauqmebis Sesaxeb.

saprotesto aqciebma moicva saqarTvelo,

aTiaTasobiT adamiani xelisuflebisagan

qarTuli enis saxelmwifo enad dakanonebas

iTxovda. protestma Sedegi gamoiRo da

maSindeli konstituciis 75-e muxlis Tanaxmad,

saqarTvelos ssr-s saxelmwifo enad qarTuli

ena gamocxadda. ase movipoveT 14 aprili da

davamkvidreT „dedaenis“ dRec.

manamde ki, qarTvelTa genialur

palindromze — „ai ia“-ze iakob gogebaSvilma

gansakuTrebuli pasuxismgeblobiT izruna

— pirveli saymawvilo saxelmZRvanelos

moraluri, zneobrivi da patriotuli

kriteriumebi didxans arCia. mis pirad arqivSi

daculia masala, romelic „deda enaze“

muSaobis process asaxavs — rogor azustebda,

xvewda TiToeul niuanss, meTods, xerxs, sityvas

martividan rTulisaken, rogor cdilobda, rac

SeiZleba saxaliso yofiliyo ymawvilTaTvis

mis mier SeTavazebuli moTxroba, Tu leqsi.

„Cveni anbani imgvar sistemaze aris agebuli,

rom kargad cnobili sagnebis suraTebis

saSualebiT advilad swavloben ucnob asoebs

da aseT sistemas is Rirseba aqvs, rom aramc

Tu didi, patarac ki SeZlebs umaswavleblod

SeiTvisos wignis codna, amas sxvaTaSoris

mowmoben korespondentebi stambulidan,

romlebic gvatyobineben, rom „deda ena“

Zlier uadvilebT yvelas TviTon, sxvebis

dauxmareblad, iswavlon wera-kiTxva“ — werda

iakob gogebaSvili.

saqarTvelos parlamentis erovnul

biblioTekis fondSi daculi unikaluri masala

— „deda enis“ gamocemebis sruli speqtri —

13 aprils biblioTekis sagamofeno darbazSi

`deda ena~

_qarTuli

sulis savane

„ra ena waxdes"...

Page 29: samegrelo aprili.indd

27“სამეგრელო” № 4

gamoifina da STambeWdavma eqspoziciam,

TiToeuli stendiT, romelic gamocemebs ekava,

„deda enis“ TiTo safexuris, misi ganviTarebisa

da cvlilebis Sesaxeb qronologiurad

mogviTxro.

yovel gamocemas, garda imisa, rom is

TariRiTaa mniSvnelovani, gansakuTrebuli

istoria aqvs — pirveli „deda ena“ goge-

baSvilis naqonia da misive xeliTaa Casworebul-

redaqtirebuli, merve gamocema (gadaSlilia

misive xeliT da mecxre gamocema aweria) —

pirveli sakiTxavi wigni, saxlobaSi saxmare-

beli; am wignis Sesworebebi da Canawerebi iakob

gogebaSvilis xeliTaa Cawerili. „deda enis“

Seqmnamde oci wliT adre ki, 1865 wels, iakob

gogebaSvilma Seadgina „qarTuli enis anbani

da pirveli sakiTxavi wigni moswavleTaTvis“.

qarTul anbans mxolod inicialebi aweria

— i. g. es iyo pirveli mcdeloba, pirveli

anbani da pirveli sakiTxavi wigni qarTvel

ymawvilTaTvis; amis Semdeg, pirvelad, „deda

ena“ 1976 wels gamoica. gamofenaze es gamocema

wamodgenili iyo wera-kiTxvis gamavrcele-

beli sazogadoebis kuTvnili egzemplariT. es

wigni imiTac aris fasdaudebeli, rom dimitri

yifianis naqonia.

Semdgomi gamocemebi — 1878 -1892 wlebi —

gamoirCeva pirveli qarTuli graviurebiT,

romlebic grigol tatiSvilis mieraa

Sesrulebuli.

1900-ian wlebSi gamocemuli wignebi

ukve minawerebiT Cndeba: „skolebSi

saxmarebeli“. mecxramete gamocemaze wai-

kiTxavT warweras: 314, 000 (savaraudod,

wignis tiraJia), samas samoci suraTiT,

wigni saxelgakeTebulia ganaTlebis

saministrosgan da mowonebulia

uwmindesis sinodisagan. 1912 wlis

gamocema rigiT ocdamecametea, misi

ganaxlebuli varianti axlaxan gamoica.

Semdegi stendi ukve sabWoTa periodis

„deda enis“ gamocemebs eTmoba — 1940

wlidan 1952 wlamde. TvalSisacemia

beladebis suraTebi. Tu am periodamde

gamocemul „deda enaSi“ aqcenti mSobliur

enaze da sxva sakiTxebzea gakeTebuli,

aq wigni ukve ideologizirebulia

politikurad. bunebrivia,

ideologizireba winandel gamocemebSic

iqneboda, Tumca, sxva kuTxiT. 1944 wlis

gamocemis satitulo ydaze Cndeba stalinis

suraTi. imave stendzea iSviaTi gamocema —

„deda enis“ erT-erT gverdze lavrenti berias

suraTia ganTavsebuli da leqsicaa miZRvnili.

es gamocema iSviaTia imiT, rom berias fotoa

Semonaxuli. im periodis gamocemebs Tvals

Tu gadavavlebT, misi suraTebi TiTqmis

yvelgan amoxeulia. Tavdapirveli gamocemebi,

msgavsi Tematikisgan Tavisufalia, magram

iseve, rogorc yvela da yvelaferi, sabWoTa

ideologiisgan verc „deda ena“ ixsnida Tavs

da amitomac, am periodis gamocemebSi uxvad

Cans sabWoTa istoriis anarekli.

sainteresoa, osman tamtrulis mier Wanur

enaze (Zveli qarTuliT) Sedgenili gamocema

— „nananena“, romelic1891 wliT TariRdeba,

aseve, brailis SriftiT dabeWdili „deda ena“

da jibis „dedaenebi“.

eqspoziciaze warmodgenili iyo plakatebi,

romlebic iakob gogebaSvilsa da wera-kiTxvis

gamavrcelebel sazogadoebas ukavSirdeba:

qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcele-

beli sazogadoebis damfuZneblebis plakati,

1879 weli, romelic wignis moyvarulTa

sazogadoebis mier daibeWda; iakob

gogebaSvilis 100 wlisTavisadmi miZRvnili

plakati; saintersodaa moTxrobili qarTuli

komiqsebiT „iavnanam ra hqna?!“.

„ra ena waxdes".. .

variani. aq daibada iakob gogebaSvili

Page 30: samegrelo aprili.indd

28 “სამეგრელო” № 4

`deda enis~ mniSvnelobas kidev ufro TvalsaCinos xdis qarTvel moRvaweTa

gamonaTqvamebi:

`deda enis~ mniSvnelobas kidev ufro TvalsaCinos xdis qarTvel moRvaweTa

gamonaTqvamebi:

„erTxel dabadebuli qarTveli kaci me

ored maSin

ibadeba, roca iakob gogebaSvil

is „deda enas“

xelSi pirvelad, aiRebs, gaSlis da, Ti

Tqos isev

daibadao, am samz

eos uceb sxvagvarad xom dainaxa

vs,

sxvanairad gaiazr

ebs. hoda, im dRes ra dagvavi

wyebs,

am upirvelesi wignis ydaze

amoqarguli bulbulis

stvena roca erTbaSad gavigoneT da SiSiT,

ar

gagvifrindeso, xeli maSinve davafareT. misi

tkbili

stvena-WikWiki, R

amiT RameSi gakidebuli nazi qv

iTini,

gana, mas aqeT ar

gvesmis xolme?“ demna Se

ngelaia

„iakob gogebaSvili Rirsia, rom qarTvelma xalxma sicocxleSive Zegli dudgas.“

akaki

Zegli dudgas.“

„deda ena“ da „bunebis kari“ saxelmZ-Rvaneloebi ki ara, udidesi poemebia. me Tanaxma viqnebi, gamovides exla es wignebi, ara rogorc saxelmZRvanelo, aramed sakiTxav wignad.“ galaktionigalaktioni

„am wignis meoxebiT

qarTveloba

erTis qarTuli eniT iwyebs

wera-

kiTxvas, swavl

ebas da laparaks.

yvelgan am wigni

s meoxebiT

qarTuli

ena efineba.“

zaqaria WiWinaZe

enis dastaqari

Page 31: samegrelo aprili.indd

29“სამეგრელო” № 4

mariam Wyonia, saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTekis sazogadoebasTan urTierTobisa da kulturis programebis ganyofilebis ufrosi specialisti: „13-14 aprils, saqarTvelos parlamentis erovnul biblioTekaSi, „deda enis“ dRes gamofena mivuZRveniT, aseve, skolis moswavleebisaTvis nana janeliZis films „iavnanam ra hqmna?!“ Cveneba gavmarTeT. dasrulebis Semdeg ki, sabavSvo mwerlebma — irma malaciZem da mariam wiklaurma filmis ganxilva moawyves.

rac Seexeba gamofenas, marTlac Zalian sainteresoa. sazogadoebas SevTavazeT „deda enis“ unikaluri gamocemebi, romlebic Cvens biblioTekaSia daculi. „deda enis“ gamocemebis yvelaze sruli koleqcia swored Cvens biblioTekaSi inaxeba, aseve, daculia qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis arqivi, maTi wevrebis biblioTekebi, iakobis naqoni karada misive biblioTekiT da sxv.

eqspoziciaze warmodgenilia 1876 wels gamocemuli pirveli „deda ena“ da qarTuli anbani, romelic mis gamocemas win uswrebda, daTariRebulia 1865 wliT. 1877 wlis „deda ena“ imiTac unikaluria, rom gogebaSvilis xeliTaa Casworebuli. erT-erTi iSviaTi eqsponati 1872 wliTaa daTariRebuli — „darigeba maswavlebelTaTvis“, wigni pedagogebisTvis, rogor aswavlon „deda ena“. gamoifina, aseve, 1912 wels, gogebaSvilis sicocxleSi gamocemuli bolo „deda enac“ da saerTod, yvela gamocema, rac ki mis sicocxleSi dabeWdila. damTvaliereblisTvis siaxle iqneba, albaT, valerian ramiSvilis mier gamocemuli deda ena, romelic usinaTlo bavSvebisTvis brailis SriftiT dabeWdila.

eqspozicia ufro mravalferovani da saintereso gaxada Cvens fondebSi daculma plakatebma da amonaridebma Jurnal-gazeTebidan — ras weren „deda enis“ Sesaxeb qarTveli sazogado moRvaweebi da mwerlebi. gamofena gaTvlilia skolis moswavleebze da yvela im adamianze, visTanac yvelaze axlosaa „deda ena“. am eqspoziciiT damTvalierebels SeuZlia Tvali miadevnos yvela safexurs — rogor viTardeboda da icvleboda gogebaSvilis ukvdavi qmnileba.“

wigni, romelic dRemde veraferma Caa-nacvla, avtoris sicocxleSi, 1912 wlamde, 33-jer gamoica. iakob gogebaSvilis garda-cvalebis Semdeg misi gamocema specialur komisias miendo, romelsac l. bocvaZe

xelmZRvanelobda. 1876-1925 wlebSi „deda ena“ 45-jer gamoica. iakob gogebaSvilis „deda ena“ dRemde qarTuli saganmanaTleblo tradiciebis mTavar fesvad rCeba, rac, bunebrivia, mxolod am wignis siyvaruliT ar aris gamowveuli. iliac xom „deda enas“ udides mniSvnelobas imitom aniWebda, rom miaCnda: „Cven rom egre daJinebiT da ukanmouxedavad vTxoulobT dedaenisaTvis rTulsa da damoukidebel gzas saswavlebelSi, eg marto dedaenis siyvaruliT ar mogvdis, vTxoulobT da vnatrulobT imitomaca, rom udedaenod gonebis gaxsna bavSvisa yovlad SeuZlebelia.“ ilias sityvebi dRes — ocdameerTe saukuneSic ar kargavs aqtualobas, qarTveli bavSvi dResac „ai ia“-Ti iwyebs ganaTlebas.

iakob gogebaSvilis genialur mignebas — „ai ia“-s, gia murRulia cxra mTavari momentiT gvixsnis:

es aris RvTaebrivi harmoniis gamoxatu le-ba, TviT Semecneba. mas sarkiseburi principic aqvs — Sen Tavs rom daganaxvebs, iseTi. jer kidev Zvelebma icodnen, rom sakuTari Tavis Semcnobi samyarosac Seimecnebs. amitomac ewera delfosis taZris SesasvlelSi: „Seican Tavi Seni“.

aranakleb arsebiTia saxelis darqmeva sagnisTvis — ai, yvavili, romelsac ia hqvia. saxelis darqmeva ukve sagnis Secnobas niSnavs.

Zalian mniSvnelovania Semecnebis da-kavSireba bunebriv mSvenierebasTan, sila-mazesTan. rodesac, bunebis garda, bavSvis TvalsawierSic amodis ia, es aris mSveniereba, anu Semecnebis principad aRebulia esTetizmi.

es aris ziareba qarTuli metyvelebis musikasTan — xmovnebis saocar harmoniasTan.

es aris grafikuli gamosaxulebis srulqm-nileba — rogorc `a~, ise `i~ srulyofil sim-rgva les — wres ukavSirdeba da ganasaxierebs.

bibliaSi aseTi ram weria— RmerTi aris ani da hoe, anu is aris samyaros dasawyisi da dasasruli. „ai ia“-Sic, am patara winadadebaSic simbolurad mTeli samyaros istoriaa mocemuli (saxeobrivad — ganfena da ukufena), anu xsenebuli dasawyisi da dasasruli. iakobis SesaniSnavi migneba aTwleulebis Semdegac axali rakursiT warmogvidgeba, rac imas migvaniSnebs, rom es kaci iyo daumadlebeli geniosi da Zalian bevr rameze ifiqra, sanam Seqmna es Sedevri. „ai ia“ — es aris yvelaze patara da iqneb, yvelaze Zalmosili Sedevric qarTuli cnobierebis istoriaSi.

lali jelaZe

enis dastaqari

Page 32: samegrelo aprili.indd

30 “სამეგრელო” № 4

es unda icode

vin moipara oTxi aTaswlovani istoria?_ diax, ra Tqma unda, ise `kargad da

lamazad" mogvpares, meti rom ar SeiZleba. albaT, `unda moparuliyo" kidec. zurab ratiani bolo amosunTqvamde ibrZvis imisTvis, rom ers Tavis moparuli istoria daubrundes, romelic javaxiSvilma, janaSiam da berZeniSvilma daweres _ samma wminda mTis wminda mamam. eseni eris mnaTeni arian. eklesiaSi mnaTem sanTeli Tu ar aanTo, ver miiReb, ver dainaxav mis sikeTes. mnaTe aris, vinc unda gaginaTos. javaxiSvilma, janaSiam da berZeniSvilma `gagvinaTes~ simarTle, Tu rogori iyo qarTvelTa warmoSoba. bevrisTvis es miuRebeli aRmoCnda. Cvennairi istoriis eri meore araa _ arc Zvel egviptes, arc Zvel roms, arc Zvel saberZneTs msgavsi istoria ar hqonia. ra Tqma unda, es istoria unda damaluliyo, raTa ers misi warmomavloba ar gaego. mogaxsenebT, rom sul cota 4 aTasi welia moparuli qristes mosvlamde. niSandoblivia, rom udidesi mecnieri,

mkvlevari ramaz patariZe naTlad ambobs: ioane zosime moRvaweobda ara im periodSi, rogorc Cven gvsmenia, aramed gacilebiT ufro adre. nuTu, ioane zosimes winaswarmetyveleba, romelic qarTul enas oTxi dRis mkvdar lazares adarebs, damTxvevaa? aqve ganvmartav, rom es, oTxi aTasi wlis mZinaresTan Sedarebas niSnavs, radgan TiToeuli dRe metaforulad erTi aTas wels udris. ras niSnavs yovelive, gana es damTxvevaa?! 4 aTasi moparuli weli radikalurad sxvagvarad alagebs msoflio kacobriobis istorias. es oqros gasaRebia, rac am triadam mogvca. arsebobs aseTi didebuli wigni „saqarTvelos istoria“, avtorebi: ivane javaxiSvili, svimon janaSia, niko berZeniSvili. gaxsovT, albaT, ufalma svimons petre daarqva. ase mgonia, janaSia, romelsac svimoni erqva, swored is petrea. freskebze petres xelSi gasaRebi aqvs, pavles _ xmali. es is oqros gasaRebia, romelsac sakets moargeb, gaxsni am kars da gaocdebi imiT, rac Tvalwin gadageSleba. im drois mecnierebaSi

`qaldeuri, anu

winareqarTuli

ena~

ieso qristem Tavisi ukanaskneli sityvebi qaldeur, anu winareqarTul enaze

warmosTqva

sityva ̀ istoria" laTinuria da qarTulad qveynis ambavs niSnavs. araferi gamogiva,

Tu fesvebi dakarge, Tu ar ici, ra jiSis xar. es Tu waiSala, araTu saxelmwifos, ojaxsac

ki ver aawyob. saxelmwifos gamarTva amis gareSe warmoudgenelia, biTuria yvelaferi.

`Tu saZirkveli dangreulia, maSin kedlebis aSenebisTvis yoveli Sroma

dakargulia..."

Page 33: samegrelo aprili.indd

31“სამეგრელო” № 4

es unda icodeam wignma udidesi gamoxmaureba hpova. iakob gogebaSvilis „deda enis“ Semdeg aseTi wigni aRar dawerila. sainteresoa isic, rom es wigni qarTulad, rusulad, Turqulad da inglisu-rad daiwera. igi yvelafers Tavis adgilze alagebs. berZnebi, asirielebi, egviptelebi amtkiceben, rom qarTvelTa warmomavloba esaa Sumeruli, xeTuri, subaruli, pelazguri, lazuri, iberiuli... indo-evropieli berZnebis mier iqna dapyrobili is teritoria, sadac winare-qarTvelebi - pelazgebi cxovrobdnen da Semdgom saberZneTi daerqva. maT veluri tomi ipyrobs da misi kulturis bolomde miTviseba, mitaceba xdeba. aseve moxda indoevropieli romaelebis mier im teritoriis dapyroba, sadac winare qarTvelebi - etruskebi cxovrobdnen. mas Semdeg, romi daerqva. moxda winare qarTvelTa kulturis miTviseba. etruskebic igive winare qarTveli tomebi arian, magram romaelebma Tqves, rom maTi kultura mTlianad etruskebis kulturidan gamomdinareobs. evropis CrdiloeTiT winare-qarTvelni baskebis saxiT, iberiis naxevarkunZulze saxlobdnen. ucnauri ram miviReT, ara?! ufro aqeT Tu wamovalT, sainteresoa xeTebi. sxvaTa Soris, xeTebi da subarebi winare qarTuli tomebia, xeTebs egviptis faraonTan brZola aqvT. qristes mosvlamde 1478 welia da xetuSil III xeTebis mefea. man egvipte daipyro da dapyrobil faraons orTvliani saomari etli da cxeni aCuqa. egviptelebi weren, rom cxeni da etli nanaxi ar hqondaT. sainteresoa isic, rom asuruli (lursmuli) damwerlobiT xetuSil mefe iZaxda sityvebs, rasac dRes xSirad vimeorebT _ Cemman mzem - venaxi moviyvane, wylis arxi gaviyvane da sxva. Tu sxvebi dapyrobisas werdnen _ gavanadgure, gadavwvi, qarTul xasiaTebSi sxva rames vawydebiT. es mcire magaliTebia, ris gamoc istoriis es nawili dagvimales. me da zurab ratiani SevxvdiT ganaTlebis ministrs Tamar sanikiZes. igi axalgazrdaa da SeiZleba ar scodnoda am wignis Sesaxeb, radgan akrZaluli iyo. es wigni 1953 wels akrZales da qarTul skolebSi aRar iswavleboda. avuxseniT, rom igi skolebSi unda dabrundes, raTa saqarTvelom gaigos, vin varT. Tu saZirkveli dangreulia, rac ar unda traqtori, saWmeli iyido, qveyanas ver aaSeneb. nayrovanebiT kacobriobis istoriaSi qveyana arsad aSenebula. es idea ministrs

moewona da imedi maqvs, ers daubrundeba is, rac mopares. aq TvalnaTliv Cans qarTvelebis warmomavloba, saidan modian, ramxela istoria aqvT. aq saubaria qristes mosvlamde 4 aTas welze, Torem es rom kargad daalago, 7-8 aTasi weli gamodis.

ra enaze warmosTqva jvarze gakrulma iesom ukanaskneli sityvebi?

qaldevelebi is xalxia, vinc Rvino da puri moiyvana. sxvaTa Soris, purs ZvelberZnulad purei hqvia. gadis 7-8 aTasi weli, modis ieso da ambobs: puri xorcia da Rvino sisxlia Cemio. amas sakraluri, ezoTeruli datvirTva aqvs. ufali ambobs, qarTveli kacis mier moyvanili puri da Rvino sisxli da xorcia Cemio, gesmiT, ras vambob? amas damalavdnen, aba, ras izamdnen?!

berZnebs levan sanikiZe istoriaparviebs eZaxda. berZnebi miTologiis didostatebi arian. promeTe, romelmac zevss cecxli mopara, wamoiyvanes da ialbuzze miajaWves. ki, magram, maT mTa ar hqondaT, batono, aqeT rom ar wamoeyvanaT? es ratom, iciT? _ amirania aqedan waRebuli. kargad viciT, qristes mosvlamde 1300 wels iasoni rom SemobrZanda, pirvelad naxes Sadrevani Rvinisa, wylisa da rZisa. maT saocari kultura, Seuswavleli kolxuri civilizacia pirvelad naxes. enis Taobazec cnobili araferia.

ufals erovneba ar SeiZleba hqondes, magram mniSvnelovania erTi garemoeba: rodesac ufali jvars gaakres, man bolo sityviT mamas mimarTa: - eli, eli, lama sabeqTani. sulxan-sabas Tu CavxedavT, ambobs: eloi, eloi. zogierTma Cvenma mezobelma, radgan qristem eli Tqva, CaTvala, ieso somexi iyoo. saqme isaa, rom es arc somxur da arc ebraul enaze naTqvami araa. maSin gamodis, rom mis ebraul warmomavlobas es faqti nacars ayris. arada, es namdvilad araa ebrauli ena. maS ra aris? - adamiani, fsiqologiurad, bolo amosunTqvisas mis enaze, deda enaze saubrobs. es qaldeuri enaa. xSirad saubaria arameul enaze. am enas vaWrebi, xelosnebi iyenebdnen da Zalian cdiloben, ebraelobasTan axlos iyos. magram nuras ukacravad, ar gamodis ase da getyviT, Tu ratom; Zvel aRTqmaSi da-niel winaswarmetyvelTan, nabuqodonoso-rTan Sexvedrisas vkiTxulobT: qaldevelebma arameul enaze upasuxeso. netari eronime

Page 34: samegrelo aprili.indd

32 “სამეგრელო” № 4

stradoneli, romelic 380 wels qristes Semdeg moRvaweobda, ambobs: safuZvlianad Seviswavle ebrauli da qaldevuri enebio. ese igi yofila gansxvaveba?! amas me, petre xom ar vigoneb? kidev erT rames davukvirdeT. ioane petriwis maswavleblebi - italosi da diadoxosi iyvnen. `Teologiis mTavarsafuZvlebis~ bolosityvaobaSi vkiTxulobT - qaldeuri, elinuri da ebraeluri civilizaciebis sibrZneTa safuZvlebze aRmocenda axali qristianuli azrovnebao. anu qaldeuri, elinuri da ebrauli sxvadasxva yofila, xom?

qarTvelebma Cveni udidesi kultura ver gavacaniT msoflios, `fromouSeni~ ar gvivarga, rac somxebs 5-ianze aqvT. da-Zma uordropebi rom ara, me-19 saukunemde msoflio kacobriobam `vefxistyaosnis~ Sesaxeb ara icoda.

RvTismSobeli qarTveli iyo?_ daviT aRmaSenebeli `galobani sinanu-

lisaSi" mariam RvTismSobels qarTvelad moixseniebs, magram imave kupletSi weria - Sen, sikeTeo egviptisao. wesiT, xom unda Tqvas israelisao. ratom ar ambobs? _ amas axlave agixsniT - msoflio kacobriobis istoriis mamad wodebuli herodote gveubneba _ mTeli egviptis kultura kolxeTis kulturis gagrZelebaao. kolxebma ufro meti ician egviptelebze, vidre egviptelebma kolxebze. herodotes Tu davujerebT, maSin msoflio istoria radikalurad icvleba. am dros istoriis mamas herodotes ar ujereben da igi `bicolad~ gamohyavT. zustad es miniSneba aqvs daviT aRmaSenebels, roca mariam RvTismSobels eubneba _ Sen sikeTeo egviptisao. pirdapiri miniSnebaa imaze, rom misi warmomavloba proto-(winare) qarTulia. ufalma eloi, eloi mis enaze, deda enaze Tqva.

somxuri wyaroebidan vgebulobT: qal-develebis eTnikuri vinaoba sruliad ueWvelia, is qarTveli xalxis erTi nawilia. somxebi mowmoben, rom qaldeveli igive Wania, romelmac TurqeTSi Tavi dRemde Semoinaxa. axla getyviT, ras niSnavs lama sulxan-sabas mixedviT _ vlamob, vapireb. anu qristes naTqvami niSnavs _ mama, ratom mimatove, ratom apireb Cems datovebaso. swored am sityvas vawydebiT svaneTSi, me-19 saukuneSi erT-erT dResaswaulze _ muryvameobaze (es kerpTayvanismcemlobidanaa SemorCenili), sadac svanebi TavianTTvis gaugebar enaze

qaldevur sityvebs amboben. kerZod, eli telifia (xeTebis nayofierebis RmerTi) iox, iox, anu RmerTs exvewebian, meox gvyavio. garda amisa, svaneTSi aris sofeli qaldea, cixe _ qaldea, gvari _ qaldani. mTeli TurqeTis teritoriaze Tavidan bolomde saxloben: zanebi, Wanebi, lazebi.

romeli eri gadarCeba meored mosvlisas?

Zvel aRTqmaSi daniel winaswarmet yvels

vawydebiT, romelic qaldevelia. nabuqo-

donosoris dros Zalian saintereso ram xdeba:

kedelze gamoisaxeba warwera, marjvena mtevani

wers da mere qreba. es saocari ambavia: mefe

panikaSi Cavarda. warwera veravin waikiTxa. iq

iyvnen ebraelebic, asurelebic. erTaderTi

amis wakiTxva qaldevelma SeZlo, iq ewera _

`Seni mefoba male damTavrdebao~. marTlac,

imave Rames mefe qaldevelebma mokles. ufro

win Tu gadavinacvlebT, nabuqodonosori

eubneba Tavis xalxs, qaldevelTa swavlebani,

mecnierebani, ena unda SeviswavloT, es sxvanairi

xalxiao. sxvaTa Soris, aqve vityvi, iesos

dabadeba mogvebma, oRond qaldevelma mogvebma

iwinaswarmetyveles. maT iesos Sesaxeb icodnen.

daniel winaswarmetyveli mesame TavSi ambobs:

maSin mawevarma omaxianad daiZaxa: xalxno,

tomeno da enano, Tqven kerpTayvanismcemlobis

pativiscema gebrZanaT, am dros iyo, rom modga

zogierTi qaldeveli da iudevelebs dauwyes

bralis dadeba. gamodis, rom iudeveli da

qaldeveli sxvadasxvaa.

kidev erTi saintereso ram minda giTxraT:

daniel winaswarmetyvels gamoecxada RmerTi

da uTxra: meored mosvlisas Seni xalxi

gadarCebao. ioane zosime ki gveubneba, rom

mxolod am eniT gacxaddeba meored mosvla,

mosvla Ze RvTisao. gvatyuebs viTom ioane

zosime? aqve kidev erTi niSandoblivi ram

ikveTeba. es ambavi sinas mTaze moxda. swored

iq, sadac moses uflis mier 10 mcneba mieca.

darwmunebuli var, ioane zosimesTvis imis Tqma,

rom qarTul enaze gacxaddeba meored mosvla,

esec uciloblad uflis naTqvamia da ara

zosimes mogonili. aqve erT ramesac getyviT

_ sinas mTidan sagalobelis CamotaniT

qarTvelma erma da misma misiam erTmaneTi

ipoves. qristianobis msoflio bedisweraSi

qarTul enas eris misia hqvia.

es unda icode

Page 35: samegrelo aprili.indd

33“სამეგრელო” № 4

ra ewera festos diskoze?qarTvelTa ganmanaTleblis wminda ninos

damaxasiaTebel Semdeg gansazRvrebas vxvdebiT; axali nino _ ambobs ioane zosime, rac uSvebs Zveli ninos arsebobas. ras niSnavs es? _ akademiur mecnierebaSi sityva ninos fuZe nin _ fonetikuri saxesxvaobaa nen da nan-is. qristes mosvlemde berZnebi kolxeTSi Semodian da saocar Zegls xedaven _ qali zis, ferxTiT lomebia garTxmuli, xelT kembali uWiravs. berZnebi zevsis dedas miamsgavseben. es RvTismSobeli iyo. ra Tqma unda, mariami ar hyavdaT mxedvelobaSi imitom, rom am dros jer ar arsebobda. sityva RvTismSobeli mariamamde adrindelia. aqve erT saintereso ambavs mogaxsenebT. saberZneTSi festos sasaxleSi 1800 wels disko aRmoaCines, romlis wakiTxva veravin moaxerxa. es moaxerxa erTma qarTvelma maTematikosma mecnierma kvaSilavam. es iyo ara lursmuli, aramed ieroglifuri damwerloba. Seamowmes diskos warmomavloba da igi 2000 wlis aRmoCda qristes mosvlamde. am diskoze nen-nanas sagalobeli ewera, anu axali nino Zveli ninos mosaxelea.

saintereso ambebs vawydebiT gilgameSia-nSic. es 1500 wliT adrea dawerili, vidre Zveli aRTqma. esaa Sumerul, xeTur, arqaul da xuritul enebze dawerili. aq saocar ambavs vawydebiT _ deda-RmerTs-RvTismSobels erqva (nin)-xasarg, meores _ (nin)-tum, mesames _ in-(nana). es damTxvevebia? minda giTxraT, rom RvTismSoblis miZineba dRevandeli Turqe-Tis, yofili kolxeTis teritoriaze, gnebavT, Semdgom trabzonis imperiis, izmiridan daaxloebiT erTi saaTis savalze moxda. bevrma ar icis, rom es israelSi ar momxdara. esec erTgvari miniSnebaa. Cven ukve vilaparakeT imaze, rom es teritoria winare qarTulia, mere modian ZvelberZnebi, indo-evropelebi. Cven qarTvelebi iafeturi modgmis varT. axla rom saubroben evropisken svlaze, es xom sasaciloa _ Tavad Cven ar viciT, vin varT. qarTvelebs TviTmmarTveloba me-11 saukuneSi hqondaT, msoflioSi amas mxolod 50 wlis staJi aqvs.

dadgenilia, rom qarTuli enis agebulebas araferi aqvs saerTo arc indo-evropul, arc semitur, arc uralur-altaur, kerZod, Turqul enebTan da rom is xeTur-iberiul enebis da, upirveles yovlisa, qarTuli enis agebulebas emTxveva (javaxiSvili, janaSia,

berZeniSvili). aRmoCnda, rom qaldeuris nivTieri da sulieri kultura Sumeruli, xeTuri, subaruli civilizaciis organuli nawilia. dasaxeleba Zveli berZnuli wyaroebidanaa cnobili. dialeqturi formis saxiT. bevri qveynis Svili ver warmoTqvams q-s da xaldeas xmarobs. qaldeas da qaldas orive saxelwodebas erTnairi fuZe aqvs, daboloebebiT gansxvavdebian, Tumca orives daboloeba wminda qarTulia. Savi zRvis samxreT sanapiroze da Woroxis saTaveSi mcxovrebi qaldebis eTnikuri vinaoba sruliad ueWvelia. isini qarTveli xalxis erT nawils Seadgenda. rigi somxuri wyaroebi mowmoben, rom qaldevelebi igive Wanebia, romelTac dRemde Semoinaxes Tavi TurqeTSi Seviwroebis miuxedavad.

ebraeli RmerTi _ iahve Tavis xalxs qaldevurad locvisken mouwodebda(!)

axla yvelaze mTavars getyviT, saidanac ukve Zalian did ambavs vawydebiT. es rom wavikiTxe, gavogndi. TalmudSi weria _ Tu ebraels surs, rame sTxovos RmerTs, angelozebisgan saidumlod, qaldeurad unda ilocoso. amas ambobs iahve _ RmerTi ebraelTa, radgan marto man icis es ena. anu iahve eubneba ebraelebs, qaldevurad iloceTo. es upiratesobaa, romelic qaldevelebsa da qaldeur enas eniWeba. TalmudSi borotis Seqmna da gayofa sulad, formad da sxeulad Tavidan bolomde Zvel qaldevelebisganaa nasesxebi. ra vqnaT, ar vTqvaT es? miuxedavad imisa, rom SoTa gveubneba _ ar SeamokloT qarTuli, ara hqmnaT sityvamciroba, anu gveubneba, Tqveni ena ar daamciroTo. kargad mogesxsenebaT, dRes rac davmarTeT Cvens enas.

sxvebi amboben Cvenze _ vin varT da saidan movdivarT. Cven ar vambobT. didi mecnieri fridrix ZebiSi gveubneba, RmerTebis ena iberiuli enaa da igi qarTul enaSia Semonaxulio. yvela gvatyuebs am enasTan dakavSirebiT? sxvaTa Soris, Sveicariis universitetma tutanhamonis mumia Seamowma da misi deenemi qarTul-kolxur-kavkasiurs daemTxva. raSia saqme? _ amas xom istoriis mamad wodebuli herodotec gveubneba _ egviptis kulturis warmomavloba kolxuriao. Tu herodotes amaze daveTanxmebiT....

mwerali petre qoCakiZe- Waladideli

es unda icode

Page 36: samegrelo aprili.indd

34 “სამეგრელო” № 4

me ar vwer leqsebs- leqsi TviTon mwers,Cemi sicocxle am leqss Tan axlavs.leqss me vuwodeb movardnil mewyers,rom gagitans da cocxlad dagmarxavs.me davibade aprilis TveSi,vaSlebis gaSlil yvavilebidan,mawvims siTeTre da wvimis TqeSimodis cremlebad Cems Tvalebidan.aqedan vici, me rom movkvdebi,am leqss rom vambob, esec darCeba,erT poets mainc gulze moxvdebada es eyofa gamosarClebad.

ityvian ase: iyo sawyali,orpiris fSanze gazrdili biWi.leqsebi iyo misi sagzali,ar moucvlia erTi nabiji.da awvalebda mas sikvdilamdeqarTuli mze da qarTuli miwa,bednierebas mas umalavden,bedniereba man leqsebs misca.me ar vwer leqsebs, leqsi TviTon mwers,Cemi sicocxle am leqss Tan axlavs.leqss me vuwodeb movardnil mewyers,rom gagitans da cocxlad dagmarxavs.

aprili, 1927 w.

`me davibade aprilis TveSi,

vaSlebis gaSlil yvavilebidan~''

qarTveli simbolisti mwerali, tician tabiZe daibada 1895

wels, 2 aprils dasavleT saqarTveloSi, sofel SuamTaSi-

orpiris maxloblad. swavlobda quTaisis klasikur gimnaziaSi.

1913 wels Sevida moskovis universitetis filologiis

fakultetze. pirveli leqsebi daibeWda XX s-is 10-iani

wlebis mijnaze. iyo erT-erTi damaarsebeli, xelmZRvaneli

da Teoretikosi ,,cisferyanwelTa’’ simbolisturi ordenisa,

avtori cnobili werilisa - ,,cisferi yanwebiT’’ .

tician tabiZe 1937 wels antisabWoTa moRvaweobis absurduli

braldebiT daapatimres da daxvrites.

gansxvavebuli versiis Tanaxmad, gadasaxlebamisjili poeti

cimbiris tramalze Camosves da Tovlian qarbuqSi miatoves.

tician tabiZe

me davibade aprilis TveSi

leqsi TviTon mwers

Page 37: samegrelo aprili.indd

35“სამეგრელო” № 4

visi gorisa xar

imas Svilad ver miviReb,

winaprebis akvans swvavdes,

sircxvili im guTnisdedas,

Tavis mamis saflavs xnavdes.

ieTim gurji

Cveni simboloa yvelaze didi Wadari saqarTveloSi, romelic dgas qalaq Telavis

centrSi, mis istoriul ubanSi `batonis cixe~-sa da `batonis wyaro~-s midamoebSi, kerZod,

saqarTvelos saxelganTqmuli mefis, erekle II-s monumentis win. es xe kargadaa cnobili

Cvens qveyanaSi Tavisi xandazmulobiTa da sididiT, anu SeiZleba iTqvas, sidiadiT,

romelic daaxloebiT 800 wlisaa, simaRliT

aris 40 metri da misi garSemoweriloba

12 metrs aRwevs. cnobilia, rom am Wadars

sanaxavad swvevian didi qarTveli mwerlebi:

ilia, akaki, vaJa da sxva gamoCenili qarTveli

Tu ucxoeli moRvaweebi. rogorc adre, es xe

dResac mraval mnaxvels izidavs da xiblavs

Tavisi sidiadiTa da silamaziT.

SemTxveviT araa, rom geneologiis

simbolikad swored es 800 wlovani Wadaria

qceuli, aRniSnuli ideis avtori ki istoriis

mecnierebaTa doqtori, profesori rezo

xuciSvili gaxlavT. 800 wlovani Wadari q. TelavSi

... Svilma unda icodes, sad da razed gaCerda mama, rom iqidam daiwyos cxovrebis uRelis weva. Svils unda gamorkveuli hqondes, raSi iyo marTali da kargi misi mama, raSi iyo Semcdari, ra avi miiCnia keTilad da ra keTili - avad, ra umarTavda xels, ra abrkolebda, risTvis irjeboda da mxneobda da risTvis da raSi uqmobda. uamisod TviTon Svili, rac ginda mxne da gamrjeli iyos, uxorTumo spilos egvaneba, daviT guramiSvilisa ar iyos, da am wuTisofelSi veras gaxdeba.

ilia WavWavaZe

gvari da gvariSvilobagvari da gvariSviloba

Page 38: samegrelo aprili.indd

36 “სამეგრელო” № 4

afxazavagvari momdinareobs eTnoni-

misgan afxazi, rac gvaris

damaarseblis, an sulac

oficialuri saxeli iyo.

1621 wlis saeklesio davTarSi

dasaxelebulia saquCulorios

mcxovrebi afxazava, romelsac

marTebs sakaTalikoso gada-

saxadi.

xolo 1616_21 wlebSi Sedge-

nil saeklesio dokumentSi

darCelis mcxovrebTa Soris,

romelTac marTebT caiSis

saydris begara.

saqarTveloSi 1683 suli

afxazava cxovrobs.

megrulad is mRvdlis ymas

niSnavs.

napaWkoru aris saxnavi mdinare

abaSis marcxena napiras.

1733 wels Sedgenil erT-erTi

sabuTSi gvxvdeba gvari paWkoria.

saarqivo masalebiT irkveva, rom

paWkoriebs zanTaSi ucxovriaT

meCvidmete saukuneSi, xolo Semdeg

gadasulan sawuleiskiroSi.

saqarTveloSi 1373 paWkoria

cxovrobs:

zugdidSi_526, senaki_121,

foTSi_164, saqarTveloSi arse-

bul 25 000-ze met gvarSi paWkorias

736-e adgili uWiravs.

molaSxia

jRarkava

arsebobs mosazreba, romlis mixe-

dviTac sami Zma molaSxia walen-

jixis raionSi, nakifus ubanSi

dasaxlebula. walenjixel dadia nebs

es ambavi ar moswonebiaT da maT Soris

bevrjer momxdara usiamovneba. utu

miqavas jaris damarcxebis Semdeg

1872 wels lewu rwumes sazRvarze

kazakTa tyviebiT sami Zma molaSxia

dacemula.

ilia maisuraZe wers: svanurad

`mosglaSx~ laSxels niSnavs. es

sofelia mestiis raionSi.

saqarTveloSi 858 molaSxia cxov-

robs. walenjixaSi _ 242, zugdi dSi

_248, TbilisSi _59. arian sxvaganac...

paWkoria

saqarTveloSi gavrcelebul 1000

gvars Soris 355-e adgilzea, gvaris

yvelaze ZirZveli samkvidroa

nagvazavo.

zmnuri fuZe `jRark~ megrulSi

aRniSnavs ulazaTod gakeTebuls,

`jRarke~ gurulSi `Serqmeul

gvars~, anu gvaris ganayofis

koleqtiur metsaxels aRniSnavs.

saqarTveloSi 2 748 jRarkava

cxovrobs.

martvilSi_815, zugdidSi_539.

TbilisSi_507, arian sxvaganac...

gvari da gvariSviloba

Page 39: samegrelo aprili.indd

37“სამეგრელო” № 4 37“სამეგრელო” № 4

JordanianaJordanu_mindori Takve-

Sis napiras martvilSia. 1733 wels Sedgenil sabuTSi dasaxlebuli arian worenisubans mosaxle xucesi Jordania da misi Zma oTia. garkve-ulia, rom Jordania miRebulia mama kacis saxel iordanesgan Tavkiduri xmov nis iotizaciisa da SemdgomSi palatalizaciis gziT.

pirsaxeli Jordan gvxvdeba svaneTSi. 1904 wels caiSSi esaxla 3 komli aznauri Jordania.

arsebobs mosazreba, rom gvaris fuZea sakuTari saxeli Jordani, romelic evropaSi iyo gavrcelebuli. saqarTveloSi ki ucxoeTidan Semodioda sakuTari saxelebi, vrceldeboda da mere maTgan gvarebic warmoiqmna.

xelvaCauris raionSi, sofel zemo jojoSi gvxvdeba gvari JordaniZe, xolo qobuleTis raionSi, CaqvSi da gvaraSi dasaxlebulma JordaniZeebma gvari Seicvales da Jordaniad Caewernen.

aWaraSi, Jordaniebs hqondaT meore gvari goCaZe. rogorc irkveva, gvaris Secvla noe Jordanias evropaSi gadaxvewis Semdeg, SiSis faqtorma ganapiroba.

ase rom, JordaniZe, Jordania da goCaZe erTi da igive gvaria.

qardavasulTa raodenobiT saqarTve-

loSi 55-e, samegreloSi _ 8-e

adgilzea.

qardavebis ZirZveli da

Tavdapirveli sacxovrebeli

yofila qalaqi jvari. maTi

gvaris kacebi svaneTSi arian _

qaldani, saqardo, saqarda, ubani

leSamugeSi.

iSviaTi sapasporto variantia

qarTava. amosavali fuZe `qarda~

svaneTSi.

dadasturebuli pirsaxe-

lebis_qardayanis, qarTaxanis

Semoklebuli forma Cans.

CilaCava

farulava

naCiCao, naCiCau ubani soflis

centrSi (levaxane)

gurZemidan, sadac aris naCaliCao,

gamoqceulia sami Zma, romelTac iq

mRvdeli mouklavT. erTi nosirSi

dasaxlebula, meore zugdidSi, mesame

ki oCamCireSi.

1973 wlis sabuTi gvamcnobs, rom

CilaCava, sawuleisqiros mcxovrebi,

SeuwiravT biWvinTisaTvis `misis

yovlisferianad~.

zugdidi_204, senaki_126, Tbi-

lisi_87 suli.

1733 wlis sabuTSi dasaxele-

bulia ekSi mcxovrebi obiSxai

farulava.

kolxeTSi gavrcelebulia

pirsaxeli faru, farula ki misi

variantia.

1904 wlis aRweris Tanxmad,

saraqonSi, naxunavosa da TamakonSi

mcxovrebi farulavebi aznaurebi

iyvnen.

suli: 2073. zugdidi_504,

Tbilisi_398, martvili_219.

gvari da gvariSviloba

Page 40: samegrelo aprili.indd

38 “სამეგრელო” № 4

zu

gdidi

sruliad saqarTvelos amcnobs

regionis xma

zugdidis municipalitetis axalkaxaTis administraciul erTeulSi or sarTuliani sabavSvo baRis mSenebloba aqtiurad mimdinareobs. am etapze xorcieldeba miwis zeda samuSaoebi, rac moicavs zeZirkvlis hidroizolaciis mowyobas.

mzaddeba iatakisTvis saZirkvlis mosamzadebeli samuSaoebi. axalkaxaTis sabavSvo baRi Tanamedrove standartebis Sesabamisi axali saaRmzrdelo dawesebuleba iqneba da misi mSvnebloba maisis TveSi dasruldeba.

proeqti saqarTvelos regionaluri ganviTarebis fondidan 188 aTasi lariT dafinansda.

zugdidis municipalitetis gamgebelma ediSer Toloraiam, dRes mikro da mcire mewarmeebs saxelmwifo proeqti „awarmoe saqarTveloSi“ prezentacia warudgina. municipalitetis gamgebelma mewarmeebs proeqtebSi maqsimaluri CarTva urCia.

gamgeblis gancxadebiT, xelisufleba dainteresebulia am proeqtis amoqmedebiT xeli Seuwyos da ganaviTaros mcire mewarmeoba. moxdes axali samuSao adgilebis Seqmna da axali iniciativebis ganxorcieleba, rac Cvens mosaxleobasa da qveyanas

proeqtis `awarmoe saqarTveloSi~ prezentacia

axalkaxaTSi axali sabavSvo baRis mSenebloba mimdinareobs

Page 41: samegrelo aprili.indd

39“სამეგრელო” № 4

regionis xma

ekonomikur keTildReobas moutans.proeqtis miznobriobaze da aucileblobaze

mewarmeebs mewarmeobis ganviTarebis saagentos warmomadgeneli oTar anTia esaubra. misive gancxadebiT, 2016 wels saxelmwifom mikro da mcire mewarmeobis ganviTarebisTvis biujetSi 20 milioni lari gaiTvaliswina. proeqtebi mxolod saqarTvelos regionebSi xorcieldeba. programis mizani msxvil qalaqebsa da regionebs Soris ekonomikuri uTanasworobis Semcireba, biznesis konkurentunarianobis zrda da

regionaluri produqciis diversifikaciaa. gamarjvebuli konkretuli biznes-idea erTi individisTvis 5000 lariT finansdeba. Tanamonawileoba ki mxolod 20%–ia. amxanagobis SemTxvevaSi Tanxebi izrdeba.

programis farglebSi dainteresebul mewarmes, saagento biznes konsultacias gauwevs. prezentacias samegrelos regionSi moqmedi mcire mewarmeebi da samegrelo - zemo-svaneTis samxareo administraciis warmomadgenlebi eswrebodnen.

zugdidis municipalitetis administraciul erTeulebSi soflis krebebze mosaxleoba ikribeba da sofelSi gansaxorcielebel problemebze msjelobs. soflis mxardaWeris programis farglebSi mosaxleobasTan Sex-vdrebi Catarda anakliis, ganmuxuris, ergetis, cvanes, axalkaxaTisa da kaxaTis administraciul erTeulebSi.

adgilobrivebma municipalitetis gamgeobis warmomadgenlebTan, sof-lebSi gamgeblis warmomadgenlebTan da soflis deputatebTan dagegmes da SearCies 2016 wels administaciul erTeulebSi Sesasrulebeli proeqtebi.

administraciuli erTeulebisTvis kvlav gadaudebel aucileblobad rCeba Sida saubno gzebis moxreSva.

anakliis administaciul erTeulSi mimdinare wlis prioritetad da-saxelda: mosacdelis da sabavSvo baRSi mosasvenebeli parkis mSenebloba. saniaRvre arxebis mowyoba. mosaxleobam

sabavSvo baRis Senobis gafarToeba da baRis Tvis ezos keTilmowyoba moiTxova.

ganmuxuris mosaxleoba mimdinare wels soflis centris keTilmowyobas, saniaRvre arxebisa da Sida gzebis reabilitacias iTxovs.

soflis mosaxleoba soflis krebebze prioritetebs asaxelebs

Page 42: samegrelo aprili.indd

40 “სამეგრელო” № 4

ergetis administaciul erTeulSi 2016 wlis soflis mxardaWeris programiT, administraciuli Senobis interierisa da dizainis Secvla moxdeba. SenobaSi unda ganTavsdes banki, ambulatoria da SemoqmedebiTi wreebi moswavleebisTvis. unda moxdes soflis centris keTilmowyoba, sabavSvo baRis sruli reabilitacia. mosaxleobis gancxadebiT, sofelSi aris wylis problema, ris mogvarebasac ukve arsebuli WaburRilidan avzis montaJsa da mosaxlebis daqselvas iTxoven.

sofel cvaneSic moxdeba centris keTilmowyoba, saniaRvre ar-xebis mSenebloba da arsebulis reabilitacia, sabavSvo baRis reabilitacia.

axalkaxaTis administaciul er-Te ulSi moixreSeba Sida saubno gzebi, moxdeba foTis quCaze arse-buli xid-bogiris reabilitacia da SinmousvlelTa memorialis mSneblobis meore etapi daiwyeba.axalkaxaTis maJoritari deputatis laSa qobalias gancxadebiT, sofel

axalkaxaTSi sabavSvo baRis mSeneblobis proeqti misi masStaburobiTa da ganxorcielebiT, aRemateba ukanaskneli 20 wlis manZilze ganxorcielebul saqmianobas. administaciul erTeulebSi adgilobrivebis mier SerCeuli prioritetebi soflis mxardaWeris programis farglebSi soflisTvis gamoyofili Tanxobrivi resursis farglebSi ganxorcieldeba.

regionis xma

Page 43: samegrelo aprili.indd
Page 44: samegrelo aprili.indd