11/07/13 1

SAĞLAM ÇOCUK İZLEMİ

11/07/13 2

Toplumda çocuk sağlığı izleminde amaç toplumdaki çocukların mevcut

potansiyellerini kullanarak en iyi şekilde büyümelerini sağlamaktır.

11/07/13 3

• Sağlıklı çocuk takibi, hastanede, – yenidoğanın ilk muayenesi ile başlamalıdır.

• Eğer bir sorun yoksa takip muayeneleri, tarama test ve tetkikleri, Dünya Sağlık Örgütü önerileri doğrultusunda yapılmalıdır.

• Muayene sonrası; büyüme hızıda ele alınarak beslenmesi sorgulanıp, yaşına göre düzenlenmeli, bazı tarama testleri ve tetkikleri ile aşıları yapılmalıdır.

.

11/07/13 4

Doğduğu gün 7-14 gün arası bir kez İlk 6 ayda her ay 6-18 ay arası 3 ay aralıklarla 2-6 yaş arası her yıl 6-18 yaş arası 2 yıl aralıklarla görülmelidir

11/07/13 5

SAĞLAM ÇOCUK İZLEMİ İLKELERİ

• Riskli durumların belirlenmesi

• Gebeliklerin düzenlenmesi

• Çocuk bakımı için ailelerin fiziksel,ruhsal ve sosyal konularda bilgilendirilmesi,yönlendirilmesi ve desteklenmesi.

11/07/13 6

Büyüme ve gelişmenin izlenmesi

Aşıların uygulanması

Erken tanı için tarama testleri ve özel değerlendirilmelerin yapılması.

11/07/13 7

RİSKLİ DURUMLARIN BELİRLENMESİ

İleride gelişmesi olası hastalıklarla İlgili riskler aşağıdaki sorularla belirlenir;

Yakın akrabalar arasında 3 yaşından önce görme yada işitme sorunu ortaya çıkan birey var mı?

Yakın akrabalar arasında gelişimsel kalça displazisi (GKD) olan birey var mı?

11/07/13 8

Yakın akrabalar arasında yakın zamanda tüberküloz tedavisi görmüş ya da görmekte olan var mı?

Yakın akrabalar arasında 50 yaşından önce iskemik kalp hastalığı geçiren var mı?

11/07/13 9

GEBELİKLERİN DÜZENLENMESİ

• Çocuk sağlığı ile uğraşan kişiler, bebekler en az iki yaşına gelmeden bir başka kardeşin doğmaması için, aileyle iletişim kurmalıdır.Bu nedenle doğum sonu dönemde doğurganlık ve gebelikten korunma konusunda bilgi sahibi olmaları gereklidir.

11/07/13 10

• Tüm dünyada yapılan çalışmalar göstermiştir ki ülke koşulları ne olursa olsun, doğum aralıkları iki yıldan fazla olan bebekler arasında ölümlülük,sık olanlara göre daha azdır.Koşulların kötü olduğu ülkelerde bu fark daha da artar.

11/07/13 11

ÇOCUK BAKIMI KONUSUNDA AİLELERİN BİLGİLENDİRİLMESİ

Sağlam çocuk izleminde, çocuğu doğal gelişimine bağlı davranışlarla ilgili olarak da aileler yönlendirilmelidir.

11/07/13 12

SAĞLIKLI VE DOĞAL BESLENMENİN SAĞLANMASI

Bebeklerin doğumdan itibaren ilk altı ay boyunca yalnız anne sütüyle beslenmesi ve emzirmenin iki yaşına kadar sürdürülmesinin değeri son zamanlarda daha iyi anlaşılmıştır. Araştırmalar,sıcak ülkelerde bile bebeklerin ilk 6 ay su dahil hiçbir ek besine gereksinimi

olmadığını göstermektedir.

11/07/13 13

• İlk 6 ay yalnızca anne sütü ile beslenmelidir.

• ilk 6 ay su dahil hiçbir ek besine gereksinimi olmadığını göstermektedir.

11/07/13 14

• Doğal beslenme olarak tanımlanan bu beslenme biçimi ile süt çocuklarında başta enfeksiyon hastalıkları olmak üzere birçok hastalığın görülme sıklığı azalmakta ve beyin gelişimi daha iyi olmaktadır.Anne sütü ile beslenenlerde ileri yaşlarda allerji,kanser,MS,AS vb.hastalıklara daha nadir rastlanmaktadır.Emziren kadınlarda meme kanseri,yumurtalık kanseri, osteoporoz ve anemi daha az görülmektedir.

11/07/13 15

Ülkemizde yeni doğan bebeklerin %95`i emzirilmektedir;ancak 6 aylık bebekler arasında yalnız anne sütü ile beslenen bebek oran %5`in altındadır.Bu durum emziren annenin ilk 6 ay boyunca ek besin vermeden bebeğin yalnız anne sütü ile beslemeye devam etmesi açısından desteklenmesi gerektiğini göstermektedir.

11/07/13 16

Emzirmede Dikkat Edilecek İlkeler

Emzirme sıklığı ve süresi bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır.

Her öğünde bebeğin memeyi tamamen boşaltması sağlanmalıdır.

Bebeklerin yeterli anne sütü aldığı,günde en az beş kere idrar yapması,bezini ıslatması ve 15. Günde doğum kilosuna ulaşması ile belirlenir.

Emzirmeden önce meme başı karbonatlı su,sabunlu su vb. maddelerle silinmemelidir.Annenin ellerinin temiz olması yeterlidir.

11/07/13 17

Doğumdan itibaren bebeklere günde 400 ünite D vitamini desteği sağlanmalıdır.

Bu destek en az iki yaşına kadar sürdürülmelidir.

Ergenlik döneminde D vitamini desteğinin yeniden sağlanması ileri yaşlarda osteoporozun önlenmesi açısından önemlidir.

11/07/13 18

Sularda florun yetersiz olduğu bölgelerde bebeklere 6. aydan itibaren dişlerini düzenli olarak fırçalayıncaya dek içme sularındaki flor düzeyine ve bebeğin diğer kaynaklar yolu ile aldığı flor miktarına göre uygun dozlarda flor tabletleri verilebilir.

11/07/13 19

• Ek besinler bebek 6 aylık olunca başlanmalıdır. Ancak 6-9 ay arasında da anne sütünün bebeklerin temel besin kaynağı olduğu unutulmamalıdır.

11/07/13 20

Bir yaşından büyük çocuklar için dengeli bir günlük beslenme listesi şu şekilde olmalıdır;

Her gün iki su bardağı süt-yoğurt verilmelidir. Vücutta kan yapımında görevli olan demirin kaynağı

olan kımızı et,tavuk,balık,yumurta ve kuru baklagillerin bir veya bir kaçından en az iki porsiyon bulunmalıdır.

Çocuklar günlük diyetlerinde 3-4 porsiyon meyve-sebze tüketmelidirler.

Vücudun esas karbonhidrat kaynağı olan ekmek ve diğer unlu nişastalı yiyeceklerden günde en az 6 porsiyon yenmesi gereklidir.

11/07/13 21

BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİ

Büyüme gelişmenin izlenmesi sağlam çocuk izleminin en önemli uygulamalarından biridir.Doğru bakım uygulamaları konusunda ebeveynleri ve çocuk bakımından sorumlu kişileri yönlendirmesinin yanı sıra çeşitli hastalıkların erken tanısını sağlaması açısından özellikle değerlidir.

11/07/13 22

• Boy,kilo ve baş çevresi normal bir dağılım izler. Kontrollerde çocuğun kendi büyüme eğrilerini izlediğini belirlemek gerekir.

• Bu amaçla kontrollerde ölçümlerle saptanan değerler sağlıklı çocuklardan geliştirilmiş büyüme eğrileri üzerine işaretlenir. Baş çevresi ölçümü, özellikle baş çevresinin en hızlı büyüdüğü ilk iki yaşta yapılır.

11/07/13 23

Gelişmenin değerlendirilmesi için belirli yaşlarda ulaşılması gereken gelişme hedefleri kullanılır.Örneğin bir bebğin en geç 3. Ayda başını tutması, 8. Ayda desteksiz oturması, 18.ayda yürümesi beklenir.Bunları gerçekleştirmemiş bir bebeğin ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekir.

11/07/13 24

       Yenidoğan dönemi:Sırtüstü yatırıldığında her iki kol ve

bacakta eşit, devamli hareketler vardır. Yüze bakar ve kısa süreli göz teması

kurabilir. Sese tepki vardır. Döneme özel refleksler vardır.      

11/07/13 25

  1 - 3 ay : Bebek yatırıldığında baş orta hattadır. Kol ve bacaklar hafifçe bükülmüş durur. Gülümseme ve sert konuşmaya yanıt

başlar. Gözlerini sesin geldiği tarafa çevirebilir. Gözle izleme orta hattan daha ileriye

doğrudur. Gıdıklanır. Baş kontrolu vardır. Ağlama dışı sesler çıkarır.        

11/07/13 26

  3 - 6 ay : Annesini tanır. Destekle oturur. Nesneye uzanır. Eline verileni ağzına götürür. Döner. Gözle 180 derece izler.  

11/07/13 27

6 - 9 ay : Desteksiz oturur. Cisimlere uzanıp alır. Cisimleri bir elinden diğer eline geçirebilir. Başparmak ve işaret parmağı dışındaki bir

parmakla yakalar. Anne baba gibi sesleri anlamını bilmeden

çıkarır.

11/07/13 28

9 - 12 ay :Yatar durumdan oturur duruma geçebilir. Tutunarak ayağa kalkabilir. Cisimleri baş ve işaret parmağı ile tutabilir.

Anne baba gibi kelimeleri anlamlarını bilerek heceler.

11/07/13 29

12 - 18 ay :Yürümeğe başlar ve düzgün yürür. Basit emirleri yerine getirir. 2 - 6 kelimeyi anlayarak söyler. Bardaktan içer. Kalem ile çizgi çizer.

11/07/13 30

18 - 24 ay :Emniyetli yürür. Yemeği kendisi yemeğe başlar. Merdiven çıkabilir.

11/07/13 31

Gelişme geriliklerinin erkenden saptanıp,girişim yapılması çocuğun

mevcut kapasitesini kullanması açısından önemlidir.Bu amaçla sağlam

çocuk kontrolleri sırasında çocuğun yaşına uygun yapması gereken

beceriler sorgulanmalıdır.

11/07/13 32

TARAMA TESTLERİNİN UYGULANMASI

Henüz belirti vermeyen bir sağlık sorununun saptanması en etkin sağlık hizmetlerinden biridir. Böylece sorun yerleşip kalıcı etkileri açığa çıkmadan önlemler alınabilir, tedaviye yanıt daha başarılı olur.

11/07/13 33

Sağlam çocuk takibinde,doğum sonrası ve büyüme sürecinde normal dışı bir durum yoksa

Yeni doğan döneminde fenilketonüri ve tiroid fonksiyonları açısından taranmalı.

6-9 ay arası, 2, 8 ve 18 yaşlarda hemogram ve idrar tetkikleri yapılmalı.

3-4 yaşta göz ve diş muayenesi istenmelidir.

11/07/13 34

Fenilketonüri

Türkiye'de fenil ketonüri tarama testi, tüm sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak, yeni doğanlarda topuktan alınan bir damla kanın test kağıdına emdirilerek sağlık bakanlığına gönderilmesi şeklinde uygulanmaktadır. Yalancı negatiflik riskini ortadan kaldırmak için tüm bebeklerde 1 - 2 haftalıkken sağlık ocaklarında testin tekrarlatılması önerilmektedir

11/07/13 35

Konjenital Hipotiroidi

klinik bulgular ilk haftalarda belirsiz erken tanı ancak tarama testleriyle mümkün

olabilir. T4' ün düşük, TSH' nın yüksek oluşu primer

hipotiroidi yenidoğanların % 10 - 15 inde erken dönemde

T4 normal sınırlarda olabilir. Filtre kağıdına emdirilmiş kan örneğiyle yapılan tarama testlerinde TSH değerleri öncelikle dikkate alınır.

Hipotiroidili yenidoğanların % 3 - 5 gibi küçük bir oranında ise TSH değerleri normal olabilir ve hastalık gözden kaçabilir.

11/07/13 36

Tarama test sonuçlarında T4 ve TSH değerleri sınırda veya çelişkili olanlarla, test sonuçları normal sınırlarda olmasına rağmen klinik olarak şüphelenilenlerde testler mutlaka tekrarlanmalıdır.

Tanısı doğrulanan bebekler, hipotiroidinin etyolojisini aydınlatmak üzere ileri tetkiklerle incelenmeli ve derhal tedaviye başlanmalıdır

11/07/13 37

Gelişimsel Kalça Displazisi

Tarama için önerilen yöntem fizik muayenedir.

fizik muayene metotları:İlk 3 ayda Ortolani ve Barlow manevraları,3.aydan sonra abdüksiyon kısıtlılığıFizik muayenede patolojik bulgusu olan ya

da risk faktörü taşıyan bebekler konunun uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

11/07/13 38

Üriner Enfeksiyon Açısından Değerlendirme

Her üç kronik böbrek hastasından birinde,hastalığın sorumlusunun vezikoüretral reflü olduğu belirlendiğinden,sağlam çocuk izlemleri sırasında idrar yolu enfeksiyonunun araştırılması ileri yaşlarda kronik böbrek hastalığına yakalanmayı önleme açısından önem taşır.Bu sebeple 9.ayda,5 yaşında, 12 yaşında tam idrar tahlili yapılmalıdır.

11/07/13 39

Görme Ve İşitmenin Değerlendirilmesi

Doğumdan itibaren tüm bebeklerde ilk 6 ayda kırmızı yansıma testi (Red Refleksi) bakılır. Strabismus araştırılır.İlkokula başlamadan önce görme keskinliği değerlendirilmelidir.

İşitme değerlendirilmesi,eğer risk faktörü yoksa objektif olarak yapılır.