SABANCI UZAY EVİ

ÖĞRETMEN  DESTEKLEYİCİ  DÖKÜMAN    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DOKÜMAN  GÜNCELLEME  TARİHİ    :    15.02.2013  

 

 1    

  Güneş   battıktan   sonra   insan   gözü   bulutsuz,   temiz   bir   havada   ve   ışık   kirliliğinden  uzakta  yaklaşık  6000  yıldız   görebilir.   Yıldızlı   gökyüzü   tarih  boyunca   insanlığın   ilgisini   çekmiş  onlardan   faydalanmanın   yollarını   aramışlar.   Antik   uygarlıklar   yıldızları   kolaylıkla   ayırt  edebilmek   için  gökyüzünü   takımyıldızlara  bölmüşlerdir.   Takımyıldızlar  normalde  birbirinden  çok  uzakta  olan  fakat  yakın  gibi  görünen  hayali  çizgilerle  birleştirilmiş  yıldız  gruplarıdır.  

 

TAKIMYILDIZLAR  

Takımyıldızlar   isimlerini   mitolojik   varlıklardan   ve   efsanelerden   alırlar.   Her   toplum  kendi  efsanelerine,  tarihi  kahramanlarına  ve  olaylarına  göre  takım  yıldızları   isimlendirmişler  ve  onları  kendi  kültürlerine  göre  bazı  figürlere  benzetmişlerdir.  Bu  takım  yıldızlardan  bazıları  tarih  boyunca  insanlık  için  önemli  yere  sahip  olmuşlar.  Kimi  toplumlar  mevsimleri  takip  etmiş  kimileri   de   yönlerini   onlarla   bulmayı   öğrenmişler.   İnsanlık   tarihinde   yer   etmiş   bazı   önemli  takımyıldızlar;  

  AVCI  TAKIMYILDIZI    

  Avcı   takım  yıldızı  Dünya  üzerinde   yaşamış  hemen  her   toplum   için   önemli   yer   tutmaktadır.   Bunun   nedeni  hem  güney  yarım  küreden  hem  de  kuzey  yarım  küreden  gözlenebilen   bir   takım   yıldız   olmasından   dolayıdır.   Bu  takım   yıldız   özellikle   Mısırlılar   için   çok   büyük   öneme  sahipti.  Takımyıldızın  orta  kısmında    bulunan  üç  yıldız  için  Mısırlılar   günümüzde   bildiğimiz   Giza   piramitlerini   inşa  ettiler.    

 

 

KÜÇÜK  AYI  TAKIM  YILDIZI    

Kutup   Yıldızı   olarak   bilinen   ve   bize   Kuzeyi   gösteren  yıldız,   bu   takım   yıldızında   bulunmaktadır.   Polaris,   Kuzey  yıldızı,   Kutup   yıldızı   gibi   isimlerle   bilinir.   Geceleyin   gök  yüzünde  Küçük  Ayı  takım  yıldızını  bulabilirseni  kutup  yıldızını  da  kolaylıkla  bulabilirsiniz.  Kutup  yıldızı  hakkında  bilinen  en  genel   yanlış   bilgilerden   birisi   bu   yıldızın   gökyüzündeki   en  parlak  yıldız  olduğudur.  Gökyüzündeki  en  parlak  yıldız  Sirius  isimli  yıldızdır.    

 

   

 

 2    

 

  BÜYÜK  AYI  TAKIMYILDIZI  

  Modern   88   takımyıldızdan   biridir.   Kuzey   yarım  küreden  tüm  yıl  boyunca  görülebilir.  Ayı’nın  arka  ayakları  ve  kuyruğunda  bulunan  yedi  parlak  yıldız,  tanınmış  Büyük  kepçe   şeklini   oluşturur.  Bu   kepçe   şeklinden  yararlanarak  Küçük   Ayı   Takımyıldızı’nda   bulunan   Kutup   yıldızına  ulaşabilirisiniz.  

 

 

 

 

  BÜYÜK  KÖPEK  TAKIM  YILDIZI  

  Modern   88   takımyıldızdan   biridir.   Büyük   Köpek  takımyıldızı,   gece   gökyüzündeki   en   parlak   yıldız   olan   Sirius'u  içerir.  Genel  bilinenin  aksine  gökyüzündeki  en  parlak  yıldız  Kutup  Yıldızı  değil  Sirius'tur.  

 

 

 

  BURÇLAR  KUŞAĞI  

  Burçlar  kuşağının  çıkış  noktası,  Ay  Güneş  ve  diğer  gezegenlerin  yörüngeleri   ile  takım  yıldızlar   arasındaki   ilişkidir.   Güneş   sistemi   ailesi   yörüngelerinde   hareket   ederlerken,    Dünya’dan   bakış   açımıza   göre   hareketleri   bazı   takım   yıldızlar   üzerine   denk   gelir.   İşte   bu  yüzden  bu  hat  üzerindeki  takımyıldızlara  farklı  bir  isim  verilmiştir.  Zodyak  yada  Burçlar  kuşağı  olarak   bilinen   bu   takım   yıldızlar   gerçekte   13   tanedir.   Eğer   Güneş   sistemi   ailesine   farklı   bir  açıdan   baksaydık,     o   zaman   gökyüzündeki   diğer   takım   yıldızları   Burçlar   Kuşağı   olarak  isimlendirecektik.    

   

 

 

 

 

 3    

  ÖTE  GEZEGENLER    

  (GÜNEŞ  SİSTEMİ  DIŞINDAKİ  GEZEGENLER)    

Günümüzde   yapılan   çok   yeni  diyebileceğimiz   çalışmalarla   diğer   yıldızların  yörüngelerinde   dönen   600’den   fazla   gezegen  keşfettik   ve   hala   da   keşfetmeye   devam   devam  ediyoruz.  Fakat  önemli  olan  bir   soru  var  ki  o  da  bu  gezegenlerde  yaşam  var  mı  yok  mu?    

 

  YILDIZLAR    

  Evrendeki   kendi  enerjilerini   üretebilen,  gezegenlerden   milyonlarca   kat  daha   büyük   gök   cisimleridir.  Yıldızlar   birbirlerine   göre   çok  çeşitli   büyüklüklerde   olabilirler.  Yıldızlar   enerjilerini   nükleer  füzyon   enerjisi   ile   üretirler.  Nükleer   füzyon   atom  çekirdeklerinin   birleşerek   daha  ağır  elementleri  oluşturmasıdır.  Bu  işlem  sırasında  ortama  büyük  bir  enerji  salınır.  Yıldızların  yüzey   sıcaklıkları   binlerce   santigrad  derecelerde  olsalarda  merkezlerinde  bu   sıcaklık  milyon  derecelere   varır.   Bir   yıldızın  ömrü  başlangıçtaki   kütlesine  bağlıdır.  Yıldızın   kütlesi   ne  kadar  yüksekse  ömrü  o  kadar  kısa,  kütlesi  ne  kadar  küçükse  ömrü  de  o  kadar  uzun  olur.  Örnek  verecek   olursak     Güneş   küçük   bir   yıldızdır.   Yapılan   hesaplamalara   göre   yaşı   4.5   milyar   yıl  civarındadır  ve  yaklaşık  5  milyar  yıl  daha  yaşamına  devam  edecektir.    Güneşten  100  kat  daha  büyük  bir  yıldızın  ömrü  ise  yaklaşık  100  milyon  yıl  civarındadır.    

 

 

 

Yıldızımız  Güneş'in  diğer  yıldızlara  göre  büyüklüğü  

 

 

 

 4    

  SÜPERNOVA    

  Yıldızlar  ömürlerini  Süpernova   ismini  verdiğimiz  patlamalarla  sonlandırırlar.  Bir  yıldız  süpernova  olarak  patladıktan   sonra  kütlesinin  büyük  bir   kısmı  uzaya  dağılır.  Bunlar  Nebula  (Bulutsu)   olarak   isimlendirilirler.   Nebulalar   evrende   görebileceğiniz   en   güzel   görsel  şekillerdir.    

     

  Bir   yıldız   ömrünü   tamamlayınca,   başka   bir   değişle   yakıtını   bitirip   süpernova   olarak  tamamlayınca  kütlesine  göre  3  farklı  gök  cismi  haline  gelir.    

  -­‐  Beyaz  Cüce,    

  -­‐  Nötron  Yıldızı,    

  -­‐  Karadelik  

 

  BEYAZ  CÜCE    

  Bir   yıldız   ömrünü   tamamladıktan  sonra   çekirdeğindeki   ağır   metalleri  yakamaz   ve   içine   çökerek   ömrünü  tamamlar.   Eğer   ağır   çekirdeğini  sıkıştırabilecek   kadar   çok   kütleye   sahip  değilse   Dünya   büyüklüğündeki,   nükleer  yakıt  evresini  tamamlamış,  nispeten  sönük  bir  yıldız  olan  Beyaz  Cüce  haline  gelir.    

 

 

 

 

 

 

 5    

NÖTRON  YILDIZI    

  Yıldız   yakıtını   bitirdikten   sonra   büyük   bir  patlama  ile  ömrünü  tamamlar  ve  kalan  kütle  miktarı  1.4   Güneş   kütlesinden   büyükse   yıldız   Nötron   Yıldızı  haline   gelir.   Nötron   yıldızları   yaklaşık   olarak   10   Km  çapındadırlar.   (Güneşi   10   Km   lik   bir   hacme  sığdırmak!)   Bu   yüzden   açısal   momentumun  korunumu   ilkesinden   kendi   eksenleri   etrafındaki  dönüş  hızları  saniyede  1000  turu  bulabilir.  Bu  dönüş  hızı   nedeniyle   bu   yıldızlar   evrendeki   en   yüksek  manyetik  alanlara  sahiptirler.  

 

  KARADELİKLER  

  Eğer   yıldız   ömrünün   sonundaki  patlamadan   sonra   kalan   kütle   3   güneş  büyüklüğünde   ise   bu   kütle   maddeyi   iyice  sıkıştırır.  Bu  sıkıştırma  kuvveti  elektromanyetik  kuvveti   yener   ve   maddenin   kendi   içine  çökmesine   neden   olur.   Karadelikler   günümüz  biliminin   en   gizemli   gök   cisimleridir.   Bu   gök  cisimleri   her   şeyi   yutmaları   ile   ünlü   olsalar   da  bir  karadeliğin  olay  ufkuna  girmediğiniz  sürece  size  yapacağı  tek  etki  kütle  çekim  etkisidir.    

  Eğer  Güneşle  aynı  kütlede  bir  karadelik  olsaydı  ve  Güneşi  alıp  bu  karadeliği  Güneşin  yerine   koysaydık,   Dünya   kendi   yörüngesinde   dönmeye   aynı   şekilde   devam   ederdi.   Sadece  biraz  karanlık  olurdu.  

 

  KUYRUKLU  YILDIZLAR  

  Geceleyin   gökyüzünde   aniden   belirip   kaybolan  cisimler   aslında   atmosfere   girip   sürtünme   ile   yanan  uzayda  başıboş  dolanan  gök  taşlarının  ta  kendisidir.  Eski  çağlarda   bu   cisimlerin   tam   olarak   ne   olduğu  bilinmediğinden  gökyüzündeki  yıldızların  kayması  olarak  tanımlanmış  ve  isimleri  de  buradan  gelmiştir.    

 

 

 

 6    

GÜNEŞ  SİSTEMİ  

 

  GÜNEŞ  

Orta  büyüklükte  bir  yıldız   olan   Güneş,   tek  başına   Güneş   Sistemi'nin  kütlesinin   %   99,9'unu  oluşturur.  Geri  kalan  kütle  Güneş'in   çevresinde  dönen   gezegenler,  asteroitler,   göktaşları,  

kuyrukluyıldızlar  ve  kozmik  tozdan  oluşur.  Günışığı  şeklinde  Güneş'ten  yayılan  enerji,  fotosentez  yoluyla  Dünya  üzerindeki  hayatın  hemen  hemen   tamamının  var  olmasını  sağlar   ve   Dünya'nın   iklimi   ile   hava   durumunun   üzerinde   önemli   etkilerde   bulunur.  Güneş  diğer  yıldızlardan  küçük  olsa  da  yaklaşık  bir  mlilyon  dünya  büyüklüğündedir.  

 

MERKÜR  

Güneş   Sistemi'nin   Güneş'e   en   yakın   ve   en   küçük  gezegenidir.   Yer  benzeri   ya  da   'kaya'   yapılı   gezegenler   sınıfına  girmektedir.  Güneş'e  yakınlığı  nedeniyle  yeryüzünden  izlenmesi  güçtür   ve   hakkında   bilinenler   sınırlıdır.   Uydusu  bulunmamaktadır.   Güneş   etrafındaki   yörüngesini   88   günde  tamamlar.  

 

 

  VENÜS  

  Güneşe   uzaklık   bakımından   ikinci   sıradaki   gezegendir.  Ayrıca   Zühre,   Çolpan   veya   Çoban   Yıldızı,   Sabah   Yıldızı,   Akşam  Yıldızı   olarak   da   bilinir.   Bu   gezegen   adını   Eski   Roma   tanrıçası  Venüs   (Eski   Yunan   Mitolojisi'nde   Afrodit)'ten   almıştır.   Kendi  ekseni   etrafında,   Güneş   Sistemindeki   diğer   tüm   gezegenlerin  aksi   istikamette   döner.   Güneş   etrafındaki   dönüşünü   224.7  Dünya   gününde   tamamlar.   Güneş   sisteminin   en   sıcak   gezegeni   olan   bu   Venüs'ün   yüzey  sıcaklığı  yaklaşık  470  °C  civarındadır.  Bu  suyun  kaynama  noktasının  4  katından  fazladır.  

 

 7    

  DÜNYA  

3.   sırada   evimiz   Dünyamız   gelir.   Güneş   sisteminin   en  canlı  gezegeni.  Dünya  gezegeninin  kendi  etrafında  dönme  süresi  24   saat,  Güneş  etrafındaki  dünme  süresi   ise  365  gün  6   saattir.  Merkür  ve  Venüs’ün  aksine  Dünya’nın  bir  doğal  uydusu  vardır.  Biz  onu  Ay  olarak  isimlendirdik.  

 

 

  MARS  

4.   sırada   yüzeyi   demir   oksitten   dolayı   kırmızı   görünen,  kızıl   gezegen   olarak   da   bilinen   Mars   bulunmakta.   Mars'ı   kızıl  olarak  görmemizin  nedeni  yüzeyini  kaplamış  olan  demir  oksit  bu  da    hepimizin  günlük  yaşamda  bildiği  pastır.  Everest  Dağı’ndan  3  kat  daha  yüksek  olan  Güneş  Sistemi’nin  en  yüksek  dağı  Olimpos  Mars’tadır   Dünya’dan   daha   küçük   olmasına   rağmen   iki   adet  uydusu  vardır.  Phobos  ve  Demios.  

 

 

ASTEROİT  KUŞAĞI  

Mars’tan   sonra   Jüpiter   gelir   fakat   Mars’la   Jüpiter  arasında   asteroit   kuşağı   olarak   bilinen   bir   bölge   vardır.   Bu  bölgede   büyük   küçük   bir   çok   göktaşı   bulunmaktadır.   Bir  teoriye   göre   bu   bölgedeki   bu   cisimler   parçalanmış   bir  gezegenden  arta  kalanlar  yada  bir  gezegen  olamamış  dağınık  gök  taşlarıdır.    

Bu  kuşak  ile  Güneş  arasında  yer  alan  gezegenler  kayaç  gezegenler  olarak  adlandırılırlar.  Kuşağın  dışındaki  gezegenler  ise   gaz   yapıda   olan   gezegenlerdir   yani   ayak   basabileceğiniz   ya   da   uzay   mekiğinizi  indirebileceğiniz  bir  yüzeyleri  bulunmamaktadır.  

 

 

 

   

 

 8    

   

  JÜPİTER  

  5.   gezegen  Güneş   sisteminin   en   büyük   gezegeni  Jüpiterdir.   Jüpiter   hacimsel   olarak   dünyadan   1300   kat  daha  büyüktür.   (Kütlesel  olarak  317)   İlk  dörk  gezegenin  aksine  Gaz  yapıda  olduğu  için  üzerine  ayak  basılabilecek  sert   bir   yüzeyi   yoktur.   Jüpiter   üzerinde  bulunan   ve   400  yıldır   devam   etmekte   olan   büyük   fırtına   da   yaklaşık   3  dünya  büyüklüğündedir.  

 

 

 

  SATÜRN  

 Satürn   halkalı   gezegen   olarak   da   bilinir.  Halkası  birkaç  km  kalınlığında  olup,  küçük  küçük  kaya  ve   buz   parçalarından   oluşur.   Satürn   hakkında   ilginç  bir   noktada   Satürn'ün   yoğunluğunun   sudan   daha  düşük  olması.  Bunun  bir  diğer  anlamı,  eğer  Satürn’ü  suyun  üzerine  koyabilseydik  suda  yüzebilirdik.  

 

 

 

 

  URANÜS    

  Uranüs   yörüngesinde   ekseni   üstüne   yan   yatmış  yuvarlanarak   dönen   bir   gezegendir.   Uranüs   ve   sonrasında   gelen  Neptün'ün   yüzey   sıcaklıkları   yaklaşık   -­‐200   santigrad   derecedir.  Sadece   Satürn'ün  değil  Uranüs'in   de   çevresinde  bir   halkası   vardır  fakar  Satürn'ün  halkasına  göre  çok  daha  küçük  ve  incedir.  

 

 

 

 9    

 

  NEPTÜN  

Neptün,   Güneş   Sistemi’nin   sekizinci   ve   son   gezegenidir.  Biz  güneşin  8  dakika  önceki  halini  seyrederken  Neptün’den  bakan  bir  kişi  11  saat  önceki  durumunu  izler.  Bu,   ışığın  muazzam  hızına  rağmen  Güneş'ten  Neptün’e  11  saatte  ulaşabildiği  anlamına  gelir.  Neptün'ün  Güneş   etrafındaki   bir   turu   yaklaşık   165  Dünya   yılıdır.  Farklı   bir   deyişle   Dünya   Güneş   etrafında   165   defa   tur   attığında  Neptün  sadece  bir  tur  atabilmektedir.  

   

CÜCE  GEZEGEN  

2006   yılına   kadar   Güneş   sisteminde   9   gezegen  olduğunu   kabul   ediyorduk   fakat   Uluslararası   Astronomi  Birliği   toplanıp  Plüton'nun  özelliklerini   incelediler  ve  diğer  gezegenlerdeki   özelliklere   sahip   olmadığını   gördüler.   Bu  yeni   gezegen   sınıfıDünya   Astronomi   Topluluğu   tarafından  2006  yılında  oluşturulmuştur.  Güneş  sisteminde  bu  grupta  yer  alan  bilinen  Cüce  Gezegenler  Plüto,  Ceres  ve  Eris’tir  

 

 

 

GALAKSİ    

  Bir   galaksi,   içerisinde   milyarlarca   yıldız  barındırır.  Her  galaksi  aynı  değildir,  galaksiler  de  çeşitli   yapılara   sahiptir.   İçinde   yaşadığımız  Samanyolu   Galaksisi   sarmal   bir   galaksidir.   Bir  galaksinin   içerisinde   yıldızlar,   gezegenler,   gök  taşları,   Nebulalar,   karadelikler   gibi   bir   çok   gök  cismi  bulunur.