โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

15

โครงสรางและหนาทของราก

1. เนอเยอบรเวณปลายราก เนอเยอบรเวณปลายรากแบงออกเปน 3 บรเวณ(zone/region) คอ 1. zone of cell division (บรเวณเซลลแบงตว) บรเวณนมเนอเยอเจรญ(meristermatic tissue) ทมการ

แบงเซลลแบบไมโทซสตลอดเวลา สวนปลายของบรเวณนบางสวนจะเปลยนเปนหมวกราก(root cap)ซงท าหนาทปองกนอนตรายใหแกปลายราก

2. zone of cell elongation (บรเวณเวณเซลลยดตว) บรเวณนเปนกลมเซลลทไดจาก zone of cell division มการยดยาวของเซลลขน

3. zone of cell maturation (บรเวณเซลลเจรญเตมท) เปนบรเวณทเซลลมการเจรญเตบโตเตมท มการเปลยนแปลงรปรางไปเชน เปลยนแปลงไปเปนขนราก (root hair) เปนตน

รปท 18 เนอเยอบรเวณปลายราก (ทมา: http://www.cropsci.uiuc.edu/classes/cpsc121/images/PlantSystems/longlrootareas.jpg

http://www.lsa.umich.edu/mcdb1/faculty/schiefel/lab/research/)

2. โครงสรางภายในของราก

เมอน ารากมาตดตามขวางในสวนทเปนบรเวณเจรญเตมท(zone of cell maturation) จะพบวารากประกอบดวยเนอเยอชนดตางๆคอ

1. epidermis (เอพเดอรมส) เปนเนอเยอทอยชนนอกสด ท าหนาทปองกนอนตรายใหแกเนอเยอภายในราก บางชนดมการ

เปลยนแปลงไปเปนขนราก(root hair) เพอท าหนาทดดน าและแรธาต สวนใหญเอพเดอรมสใน

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

16

รากจะเรยงตวชนเดยวแตรากพชบางชนดเชน รากของกลวยไมเอพเดอรมสจะมหลายชน (multiple epidermis) เรยกชอเฉพาะวา velamen

รปท 19 velamen ของรากกลวยไม (ทมา http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/BOT410/410Labs/LabsHTML-

99/Epidermis/LABEpiderm99.html)

2. cortex(คอรเทกซ) คอรเทกซเปนชนของเนอเยอทอยถดจากเอพเดอรมสเขามาจนถงเนอเยอเอนโดเดอมส

(endodermis) ดงนนชนคอรเทกซในรากจงประกอบไปดวยเนอเยอชนดตางๆหลายชนดซงไดแก 2.1 parenchyma สวนใหญมหนาทสะสมอาหาร 2.2 endodermis เปนเนอเยอชนในสดของชนคอรเทกซ เซลลเรยงตวเพยงชนเดยว และไมม

ชองวางระหวางเซลล

“ชนคอรเทกซในรากจะกวางกวาในล าตน”

3. stele(สตล) สตลเปนชนของเนอเยอทอยถดจากเอนโดเดอรมสเขามาจนถงใจกลางของราก(pith) ดงนนชน

สตลของรากจงประกอบไปดวยเนอเยอตางๆหลายชนดดวยกนซงไดแก 3.1 pericycle เปนเนอเยอทอยถดจากเอนโดเดอรมสเขามา เซลลมขนาดเลกผนงบาง เรยงชดตดกนประมาณ 1-2 แถว มหนาทส าคญคอเปนจดก าเนดของรากแขนง(secondary root / lateral root) 3.2 vascular bundle เปนกลมของเนอเยอทเรยกรวมระหวางสวนของ xylem และ phloem วาสคลารบนเดลในรากจะเรยงตวมลกษณะเปนแฉก(arch) โดยทรากพชใบเลยงคจะพบ 4-6 แฉก และม

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

17

ชอเรยกเฉพาะตางกนตามจ านวนแฉกเชน ถาม 4 แฉกกเรยกวา tetra arch เปนตน สวนพชใบเลยงเดยวนนจะมจ านวนแฉกมากมายเรยกวา polyarch 3.3 pith (พธ) พธคอเนอเยอสวนทอยตรงกลางของราก ถาเปนรากพชใบเลยงเดยวตรงกลางจะเปนเนอเยอพาเรนไคมา(parenchyma) แตถาเปนรากพชใบเลยงคสวนของพธจะเปนไซเลม(xylem)

รปท 20 โครงสรางภายในของรากพชใบเลยงค (ทมา: http://www.umanitoba.ca/faculties/science/biological_sciences/lab9/biolab9_3.html#Growth )

รปท 21 โครงสรางภายในของรากพชใบเลยงเดยว (ทมา: http://www.umanitoba.ca/faculties/science/biological_sciences/lab9/biolab9_3.html#Growth )

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

18

รปท 22 การเกดรากแขนงจาก pericycle (ทมา : http://www.eou.edu/~kantell/img0020.jpg )

3. ชนดของราก 3.1 จ าแนกตามแหลงก าเนด 1. primary root

คอรากทเกดจาก radicle อาจเรยกอกอยางวา รากแกว(tap root) ลกษณะรปรางจะใหญและเรยวลง

2. secondary root

เปนรากทเจรญมาจากเนอเยอเพอรไซเคล(pericycle)ของ primary root อาจเรยกอกอยางหนงวา รากแขนง(lateral root)

รปท 23 รากแกวทเจรญมาจาก radicle ของเมลด

(ทมา http://www.puc.edu/Faculty/Gilbert_Muth/art0001.jpg )

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

19

3. adventitious root เปนรากทมาจากสวนอนๆทไมไดเกดจาก radicle และ pericycle ของ primary root ตวอยางเชน รากค าจน(prop root)ในขาวโพด เปนตน

รปท 24 รากค าจน(prop root) ของตนขาวโพด (ทมา http://www.cropsci.uiuc.edu/classes/cpsc121/images/PlantSystems/Cornproproots.jpg)

3.2 จ าแนกตามรปรางลกษณะการแผกระจายไปในดน

1. ระบบรากแกว (Tap root system) สวนใหญจะประกอบดวยรากแกวและรากแขนงลอมรอบ ขนาดของรากจะใหญและเรยวลง พบในพชใบเลยงคเปนสวนใหญ

2. ระบบรากฝอย(Fibrous root system) เปนรากเสนเลกๆมากมาย ขนาดโตสม าเสมอกน แผไปทกทศทกทางรอบอาณาเขต พบในพชใบเลยงเดยวเปนสวนใหญ

รปท 25 ระบบรากแกวและระบบรากฝอย (ทมา http://scidiv.bcc.ctc.edu/rkr/Biology203/lectures/roots/roots.html )

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

20

3.3 จ าแนกตามรปรางและหนาท 1. Prop root (รากค าจน) เปนรากทแตกออกมาจากขอของล าตน แลวพงทแยงลงไปในดนเพอชวยพยงล าตนเอาไว ไมใหลมงาย เชน รากขาวโพด รากโกงกาง เปนตน

รปท 26 รากค าจน(prop root) (ทมา http://www.sinica.edu.tw/~hastwww/glossary/image/propr.jpg

http://www.botgard.ucla.edu/html/botanytextbooks/generalbotany/typesofroots/a1384tx.html) 2. climbing root (รากเกาะ) เปนรากทมกแตกออกตามขอของล าตน ใชเกาะตามหลกหรอเสาเพอพยงล าตนใหตดแนนแลวขนทสง เชน รากของตนพลดาง เปนตน

รปท 27 พลดาง (ทมา http://www.maipradab.com/maipradabin/poodang.htm )

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

21

3. Photosynthetic root (รากสงเคราะหดวยแสง) เปนรากทมสเขยวของคลอโรฟลล ท าหนาทในการสงเคราะหดวยแสง เชน รากกลวยไม

รปท 28 รากกลวยไม (ทมา http://www.life.uiuc.edu/plantbio/digitalflowers/Orchidaceae/7.htm )

4. Respiratory root or Aerating root (รากหายใจ) เปนรากทชวยในการหายใจเปนพเศษ รากชนดนแทนทจะงอกลงไปในดนกลบชปลายขนมาเหนอพนดนหรอผวน า บางทกลอยตามผวน า เชน รากแสม ล าพ ผกกระเฉด เปนตน 5. Parasitic root / Haustorium root (รากกาฝาก) เปนรากของพชบางชนดทปลายรากจะแทงลงไปถงทอ xylem , phloem ของล าตนพชทไปองอาศย(host) เพอแยงดดน าและอาหาร เชน รากของตนกาฝาก เปนตน 6. Storage root (รากสะสมอาหาร) เปนรากทท าหนาทสะสมอาหารไว

รปท 29 แครอท (ทมา http://www.thai.net/kaset_online/image/VEGET17.JPG)

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) สาขาวชาชววทยา

เอกสารประกอบการสอนวชาชววทยา 4 (ว 40144) ปการศกษา 2549 โครงสรางและหนาทของราก

22

รปท 30 หวไชเทา (ทมา http://www.dmsc.moph.go.th/webroot/plant/herb_sub11.htm)

เอกสารอางอง เกษม ศรพงษ. คมอเตรยมสอบ ชววทยา ม.5 เลม 3 ว 049. ส านกพมพภมบณฑต. กรงเทพมหานคร. เชาวน ชโนรกษ และพรรณ ชโนรกษ. 2541. ชววทยา 3. ส านกพมพศลปาบรรณาคาร. กรงเทพมหานคร.

ปรชา สวรรณพนจและนงลกษณ สวรรณพนจ. คมอเตรยมสอบ ชววทยา 3 ว 049 . บรษทไฮเอดพลบลชชง จ ากด. กรงเทพมหานคร.

ประสงค หล าสะอาด และจตเกษม หล าสะอาด. ชววทยา ม. 5 ว 049. ส านกพมพ พ.ศ. พฒนา จ ากด. กรงเทพมหานคร.

พชร พพฒวรรณกล. 2542. หนงสอเสรมประสบการณ ชววทยา 3 ชน ม. 5 (ว 049). ส านกพมพฟสกสเซนเตอร. กรงเทพมหานคร.

ภวดล บตรรตน. 2543. โครงสรางภายในของพช. พมพครงท 6. ส านกพมพไทยวฒนาพานช จ ากด. กรงเทพมหานคร.

เทยมใจ คมกฤส. 2542. กายวภาคของพฤกษ. พมพครงท 4. ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพมหานคร.