Viti 2006 për sindikatat zvi-cerane është viti i barazimitnë pagë. Edhe sot e kësaj di-te femrat për punë të njëjtëmarrin deri 20 për qind mëpak pagë se sa kolegët e tyretë gjinisë mashkullore.

20 për qind më pak rrogë d.m.th. 1ditë në javë punon falas ose në vendtë marrësh 50 frang merr vetëm 39frang ose në fund të vitit në xhep tëmungojnë 14 500 frang, dhe këtë për-kundër faktit se diskriminimi ka kohëqë ndalohet me ligj. Pagat e ulëta përfemra qojnë drejt kushteve të vështi-ra për jetë, shërbimeve të ulëta shoqë-rore dhe pamundësojnë ndarjen e ro-leve dhe përgjegjësive në përkujdesënpër fëmijë.

14 500 frang më pak në vitSindikalistet janë të zemëruara dhe ithonë mjaftë thyerjes së kushtetutës.Për këtë arsye kongresi i grave i Bash-kimit Sindikal të Zvicrës, BSZ në nën-torin e vitit të kaluar vendos të nisëfushatën «Fairpay» (pagesa e drejtë).Gjatë tërë vitit parashihet të mbahenaksione nëpër ndërmarrje dhe në ven-det publike.

…ne nuk kemi më durim!Për këtë arsye më 8 mars, ditën ndër-kombëtare të gruas ,kanë dalë, nërrugë sindikalistet nga tërë Zvicra. NëBernë dorëzon , Franciska Toisher nëfavor të grave në Unia një iniciativëparlamentare për ti dhëne fund dis-kriminimit të grave kur është fjala teshtesat e kohës së tepërt të punës gjatë

punës me orar të reduktuar. Pasi qërreth 75 për qind e të punësuarve meorar të reduktuar janë femra, atëherëçdo diskriminim i punësimit me orartë reduktuar është edhe diskriminimindirekt i femrave. Në tezgat e ndrysh-

me në Bernë dhe Cyrih janë shpërn-darë bankënota me 39 frang, dhe, ka-limtaret e rastit kanë mundur të bëjnëkrahasimin e pagës së tyre me anë tëllogaritësit të pagës në internet. Kësh-tu ato kanë mundur të shohin se si dis-kriminohen në pagë.

Ngritje të pagave – dhe barazia në pagë tash!Fushata për barazimin në pagë ështëe ndërlidhur me fushatën e përg-jithshme mbi ngritjen ne pagave. Fi-timet e ndërmarrjeve janë në rritje,avantazhet për menaxher arrijnë shu-ma fantastike, por pagat tona ngecinnë vend. Tash duhet bërë shpërndar-

jen e drejtë të fitimeve, që pagat të rri-ten në mënyrë esenciale dhe që fem-rat më në fund të marrin paga të drej-ta. Këto kërkesa do t’i bartim në rrugëedhe gjatë festës së 1 majit. Kurse më14 qershor në tërë Zvicrën do të mba-het dita e aksionit mbi barazimin nëpagë. Je edhe ti e prekur nga mosba-razim në pagë? Do të bësh diçkakundër? Atëherë lajmërohu te sindi-kata Unia, sepse vetëm së bashku je-mi të fortë!

Informacione të mëtejme:Gjermanisht: www.lohngleichheit.ch,frëngjisht: www.egalitedessalaires.ch,italisht: www.paritasalariale.ch osewww.unia.ch

Barbara Berger, përgjegjëse për barazimin e gjinive në Unia

Siguria dhe shëndetiUnia bën anketimin e anëtarëve mbi kushtet e punës dhe shëndetin

Racizmi është realitetSi ta luftojë, si të mbrohem? Doracaku i Unia-s jep këshilla

GASH për OAEFormohet Grupi i Aktivistëve Shqiptar në Oberaargau-Emmental2 3 4

Barazim në pagë-menjëherë!

Barazimi në pagë duhet bërë realitet

Gratë në rrugë!

Analizë dhe kronologji e një lufte kundër injorancës së menaxherëve

Rekonviler: Simbol i luftëspër të drejta të punës

Nr. 2 | März 2006 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

200416 nëntor: Greva e parë në shenjëproteste kundër largimit nga puna tëdrejtorit të sektorit të industrisë PatrikRebshtajn. 25 nëntor: Kompromisi: nën ndërm-jetësimin e drejtores kantonale përekonomi Elizabet Colh. Svismetaligaranton vazhdimin e punëve në të dyjalokacionet (Rekonviler dhe Dornah), sidhe drejtori të ndara.

20058 nëntor: Svismetali paralajmëron sebrenda tre muajve do të shqyrtojmundësinë e bartjes së shkritores ngaRekonvileri për në Dornah të Soloturnit.Në Rekonviler mbahet një manifestimsolidariteti. Hulumtimet tregojnë, seSvismetali që nga shtatori 2005 ka ven-dosur bartjen e shkritores nga Rekonvi-leri për në Dornah. 14 nëntor: Svismetali informon mbibartjen definitive të shkritores ngaRekonvileri për në Dornah. 13 dhjetor: Pabesia e parë: Patrik Reb-shtajn zëvendësohet nga Henri Bols, icili ka për detyrë të udhëheqë meRekonviler-in dhe Dornah-un.

200620 janar: Pabesia e dytë: Svismetaliparalajmëron largimin nga puna të 27metalpunuesve në të dy fabrikat. .25 janar: fillimi i grevës së dytë në afattë pacaktuar.27 janar: përgjigja e Svismetalit ështëpezullimi i grevës.3 shkurt: fillimi i bisedimeve në tryezëne rrumbullakët. 8 shkurt: udhëheqësi i grevës dhe pres-identi i komisionit të personelit, NikolasVulemin largohet nga puna. 9 shkurt: Svismetali paralajmëronlargimin e 120 punonjësve nga puna.Ministri federal për ekonomi, Jozef Dajsi pranon të dyja palët për bisedime dhecakton ish industrialistin Rolf Bloh sindërmjetësues.10 shkurt: Svismetali u dërgon të punë-suarve në Rekonviler një letër reko-mande, në të cilën kërcënon ata, se dotë largohen nga puna po nuk ia filluanpunës menjëherë. 11 shkurt: mbi 10’000 veta marrinpjesë në manifestimin e solidaritetit nëRekonviler. 14 shkurt: të punësuarit në Rekonvilerpranojnë propozimin e ndërmjetësuesitRolf Bloh dhe janë të gatshëm të ndër-prenë grevën, derisa të zgjasinbisedimet.23 shkurt: Pas bisedimeve me ndërm-jetësuesin Rolf Bloh, komisionet e gre-vistëve pranojnë propozimin e ndërm-jetësuesit për bisedime dhe vendosin tëfillojnë punën. Unia kërkon bisedimedhe propozime konstruktive e jo vetëmprovokime.

Greva e të punësuarve tëSwissmetalit në Rekonvilerka treguar qartë se si eshohin partneritetin socialmenaxherët e kallëpit tëMartin Hellweg-ut. Kur nuk upëlqen, atëherë e injorojnë.

Mirëpo, ai llogarinë e ka bërë pa«hanxhiun»: Punonjësit e ndër-marrjes «La Boillat» ngrihen nëgrevë. I tërë regjioni Jura, punonjë-sit dhe njerëzit përparimtar në Zvicërsolidarizohen me ta. Unia jo vetëmqë përkrah grevën, por edhe angaz-hohet me të madhe në gjetjen e zg-jidhjeve të mundshme.

Në hyrje të qytezës Rekonviler nëregjionin Jura e Bernës, në anën emajtë të rrugës, nga larg shihej dri-tarja – ndoshta më e famshmja nëZvicër – në të cilën çdo ditë mund tëlexohej: Greva 10+12, 10+13, 10+14dhe çdo ditë shtesë simbolizontevazhdimësinë e një lufte të punë-torëve, të cilët nuk dëshironin të le-jojnë, që të luhet me fatin e tyre, si-kur ata të mos kishin kurrfarë të drej-ta. Me këtë luftë u solidarizua edhei tërë regjioni, koleget dhe kolegëtsindikal, familjet dhe ndërmarrjet endryshme. Kulmin e këtij solidari-teti e dëshmon edhe pjesëmarrja embi 10 000 vetave në demonstratënme 10 shkurt 2006.

Grevistët janë këmbëngulësMe këtë këmbëngulësi nga ana e gre-vistëve nuk ka llogaritur askush. Gre-vistët sinjalizonin jo vetëm ven-dosmërinë për të vazhduar grevën,por edhe prej fillimit kanë informuaropinionin mbi atë se çka po ndodhëbrenda mureve të kësaj fabrike, tejettë suksesshme të përpunimit të meta-leve. Frika e tyre se kjo fabrikë do tëmbyllet, është mese e arsyeshme. Pla-net për mbyllje nuk janë komunikuarhaptas, por vendimet dhe strategjia e

drejtorisë tregon qartë drejtimin. Tash për tash punimet në Rekonvilervazhdojnë. Gjithashtu edhe bisedi-met mes Sindikatës Unia, Svismetalitdhe ndërmjetësuesit Rolf Bloh. SipasAndre Dage, përgjegjës në Unia përkomunikim dhe fushata, nuk shihetkurrfarë strategjie prapa vendimeve tëdrejtorisë së Svismetalit. «Më e keqjaështë se askush nuk e di, se çfarë stra-tegjie është duke ndjekur drejtori iSvismetalit, Hellveg».

Hilmi Gashi

Kronologjia e një lufte përruajtjen e vendeve të punës

Pamje nga manifestimi i solidaritetit në Rekonviler.

Më 11 dhe 12 mars në Brig tëValisit, më shumë se 60, de-legat të rinj nga e gjithë Zvicrakanë marrë pjesë në konfe-rencën e dytë të rinis sindi-kale. Tema kryesore të këtijtubimi vjetor kanë qenë: luf-ta kundër papunësisë te tërinjtë, rezistenca kundërzbritjes së moshës mbrojtësepër të rinjtë dhe solidaritetindërkombëtarë.

Konferenca ka vendosur një plan tëveprimeve kundër punësisë së të rinj-ve dhe mangësisë së vendeve për sh-kollim në profesion. P.sh. Unia do tëndaj një «çmim për integrim», për tëshpërblyer ndërmarrjet, të cilat meprojekte të reja dhe kreative angaz-hohen për integrimin e të rinjve në

tregun e punës. Fakti se vetëm çdo epesta ndërmarrje bën aftësimin e tërinjve për profesion, pra ofron vendeshkollimi në profesion, tregon qartë,se duhet shtuar përpjekjet për ruajt-jen dhe shtimin e gatishmërisë sëndërmarrjeve për të shkolluar, aftë-suar dhe punësuar të rinj.

Unia për të rinj do të angazhohet kon-kretisht në përkrahjen e të rinjve – esidomos migrantëve – që kërkojnëpunë. Në bashkëpunim me grupet einteresit të migracionit dhe pensio-nistëve do të krijohen rrjete të men-torëve* Kështu, të rinjtë mund të për-fitojnë nga përvojat dhe rrjetet e kon-takteve të sindikalistëve të vjetër.

Angazhim në lëmine mbrojtjes së të rinjveUnia për të rinj paralajmëron edhe re-zistencën kundër zbritjes së moshësmbrojtëse për të rinjtë në Ligjin epunës. Zbritja e moshës së mbrojtjeste të rinjtë në ligjin e punës, rrezikonshëndetin dhe jetën shoqërore të të

rinjve dhe i shpërbën kushtet e shko-llimit. Do të ishte turp për Zvicrën, në-se vendoset zbritja e moshës mbrojtë-se, gjatë këtij viti, kur Agjentura Ev-ropiane për Siguri dhe Mbrojtje shën-detësore fillon fushatën e saj «Starto isigurt!». Kjo fushatë ka për qëllim qëtë rinjtë të mund të fillojnë karrierëne punës në siguri dhe të shëndoshë: http://ew2006.osha.eu.int/.

Pank muzikë për një politikëhumane ndaj migrantëveTë shtunën mbrëma është organizuaredhe një koncert i muzikës punk, nënmoton: për një politikë njerëzore tëmigracionit. Kanë bërë muzikë grupetlokale sie Toxic Trolls, Punkrott, Spetz-naz dhe mysafirët Star Oi-Band LosFastidios nga Italia. Gjatë koncertitjanë tubuar edhe nënshkrime për re-ferendumin kundër ligjit jonjerëzormbi të huajt dhe azilin.

*baba shpirtëror, mësues, përkrahës

Jean Christoph Schwaab

Qyteti i Cyrihut ofendonmeksikanët: Trafiku Urban i qytetit të Cyrihut ZVVduhet të ndërroj tablonë për ndalime. Tabloja e re e ndalimeve e trafikut ur-ban të Cyrihut ZVV kanë zemëruar njënumër të madh të klientëve. Gjithash-tu e zemëruar është edhe ambasadae Meksikës dhe aktivistët sindikal tëAmerikës Latine në Unia. Ata e shohinsie diskriminim faktin se lypësi dhe mu-zikanti i rrugës, të cilët janë të vizatuarnë tablo, bartin sombrero dhe ponço,veshje e cila simbolizon qartë meksi-kanët. Protesta ka dhënë fryte: TrafikuUrban i Cyrihut është detyruar të rea-goj dhe ka vendosur të largoj tablonëprej 1700 autobusëve dhe tramvaje-ve. Ky aksion i kushton ZVV-ut 20 mijëfrang.

Pagat minimale për kryepunëtorëtÇdo i katërti pa ngritje të pagës. Zyrepër punësimin e përkohshëm (tempo-rer), të cilat në Zvicër punësojnë të pa-punët nga Gjermania dhe Franca mepaga të ulëta, i shqetësojnë krye-punëtorët. Në konferencën e krye-punëtorëve, të mbajtur me 11 mars ukërkua urgjentisht një KPP e re me pa-ga minimale, e cila do të ndihmonte luf-timin e dumpingut në pagë, si pasojëe qarkullimit të lirë të personave.

Kryepunëtorët pa KPPShoqata e punëdhënësve të ndërtim-tarisë nuk e ka vazhduar KPP e krye-punëtorëve. Kështu, ata, që nga fillimii këtij viti kanë mbetur pa kontratë.Punëdhënësit kanë për qëllim një kor-nizë kontraktuese me orar të çrregu-lluar të punës, pa marrëveshje kolek-tive për pagën dhe pa paga minimale.40 delegatët e kryepunëtorëve kër-kojnë një kontratë të re, e cila bazohetnë të vjetrën, por me disa përmirësime.Kjo KPP e re duhet të vlej për të gjithëkryepunëtorët, pa marrë parasysh senë cilën sindikatë janë të organizuar.

horizonte Nr. 2 | März 2006 | albanisch 2

News

Rregullorja e Bolkeshtajnitështë paraparë të jetë njënga hapat e parë të liberalizi-mit të tregut të punës brendaterritorit të Bashkimit Evro-pian. Sipas kësaj rregullore,në kryerjen e punëve brendaterritorit të BE-së duhet tëvlej principi i prejardhjes.

Kjo d.m.th. se një ndërmarrje e pas-trimit nga Polonia, e cila pastron nëGjermani duhet të respektoj vetëmkriteret e Polonisë dhe jo ato të Gjer-manisë, pra pagë, shërbime dhe sigu-rime sociale me kriteret dhe kushtet e

Polonisë e jo të Gjermanisë. Sindika-tat, të cilat me të drejtë frikësoheshinnga përkeqësimi i kushteve të punës,presioni në paga dhe përshtatja sëkushteve të punës nivelit të ulët të sh-teteve të Evropës Juglindore, mobili-zojnë me sukses kundër këtij hapi te-jet jo social. Në protestë në Strasburgkanë marrë pjesë edhe anëtarët e sin-dikatës Unia, sepse kjo rregullore dotë rrezikonte të gjitha masat mbrojtë-se, të cilat janë pjesë përbërëse emarrëveshjeve bilaterale mes BE-sëdhe Zvicrës. Në mbledhjen e tij më16 shkurt 2006në Strasburg, parlamenti Evropianvendosë të heqë dorë nga principi iprejardhjes. Ky është një sukses imadh, por jo arsye për të rënë nëgjumë, se rindërtimi liberal i shoqë-risë është ende qëllim i politikanëveborgjez.

Salvatore Di Concilio

Sindikatat Evropiane luftojnë me sukses rregulloren Bolkeshtajn

Jo rregullores Bolkeshtajn!

Me mijëra kolegë protestojnë në Strasburg.

Rastet e racizmit dhe diskri-minimit janë duke u shtuarnga dita në ditë-edhe te tërinjtë, në sindikatë dhe gruperinore. Ksenofobia bëhet nor-malitet i modës. Unia ka ven-dosur të ndërmarr diçkakundër këtij zhvillimi dhe kabotuar një doracak, i cili meshembuj konkret e bën temëracizmin, i cili paraqitet nësferat e ndryshme të jetës sëpërditshme si në punë ashtuedhe në shkollë.

Gati askush nuk pranon haptas seështë racist. Po t’i thuash dikujt: «Këtëqë thua ti është shprehje raciste!», atë-herë ky do të mohoj këtë me këmbën-gulje. Pastaj fillojnë diskutimet mbiatë, se çka është racizmi? Do të pa-rashtrohet menjëherë pyetja: «A gu-xon njeriu të thotë diçka kritike, pa uakuzuar se është racist?». Kjo pyetjenuk është patjetër pa vend, sepse sh-pesh mungon vetëdija për problemindhe mbretëron edhe rrëmujë e defi-

nicioneve: Racizmi, armiqësia ndaj tëhuajve, Ksenofobie, Antisemitizëm,Nacionalizëm etj., shpesh përzihen.Doracaku i botuar në tetë gjuhë përm-ban edhe një pjesë me definicione tëndryshme.

Rastet konkrete të përjetuaraDoracaku i formatit të xhepit, jep kës-hilla për situata të përjetuara. Kështupër shembull rasti i në të riu gjatë më-simit të profesionit në një punëtori: Hoze bën shkollën e profesionit në njëpunëtori për përpunimin e metaleve.Punimi aktual duhej të vlerësohej. Ko-legu dhe fqinji i tij Beati e merr padashje punimin e Hozeut dhe ia tre-gon mjeshtërit. Mjeshtri ia jep notën6. Beati e vëren gabimin dhe i tregonHozesë. Ky shkon me të njëjtin punimte mjeshtri, i cili pa e shikuar si duhetpunimin ia jep Hozesë notën 4.5. Ho-ze ia përkujton mjeshtrit, se të njëjtinpunim para pak çastesh e kish vlerë-suar me notën 6. Mjeshtri i thotë, senuk do të diskutoj mbi vlerësimin e

tij. Edhe pas dëshmimit të Beatit aimbetet kokëfortë.

Çka duhet bërë në këtë rast? Ështëmjeshtri racist? E bën këtë me qëllim?Si mund të mbrohem? Doracaku jepsqarime konkrete. Përveç sqarimevenë këtë doracak mund të gjeni edhekëshilla, se si duhet të reagoni nëvarshmëri me situatën. Aty gjeni ed-he përmbledhjen e ligjeve kundërdiskriminimit dhe një listë me adresatë institucioneve, organizatave dhekëshillimoreve, të cilat mund t’i kon-

taktoni në rast nevoje. Të gjitha këtokëshilla duhet të ndihmojnë dhe in-kurajojnë të rinjtë të angazhohenkundër racizmit, t’i kundërvihen dheta luftojnë atë në mënyrë aktive.

Botim i të rinjve në bashkë-punim me migracioninDoracaku ka 44 faqe dhe është botuarnë gjuhët: shqipe, gjermane, frënge,italiane, spanjolle, portugeze, turkedhe serbokroate. Ky botim është rea-lizuar falë punës së madhe të të rinj-ve sindikal dhe në bazë të konceptittë përpiluar nga sektori i migracionitnë bashkëpunim me atë të rinisë sin-dikale. Doracaku është botuar edhefalë ndihmës financiare nga «Fondikundër racizmit, për të drejtat e nje-riut» dhe «Ministria për sigurimeshoqërore. Doracaku është falas dhemund të porositet nëpërmjet i-melitjugend@unia.ch ose të shkarkohetnga faqja e internetit si PDFwww.unia.ch/jugend.

Hilmi Gashi

Ne bëjmë diçka kundër racizmit

Ti racist!

Pamje nga punimet e rinisë sindikale në Valis.

Konferenca e rinisë të sindikatës Unia 2006 në Brig të Valisit

Luftë, Solidaritet dhe Pank muzikë!

Rinia e sindikatës Unia kundër racizmitdhe ksenofobisë. Një doracak praktik.

Ne bëjmë diçka kundër racizmit!

alba

nisc

h

horizonte Nr. 2 | März 2006 | albanisch 3

Fuzioni i tri sindikatave nëUnia, ka qenë i suksesshëm.Është stabilizuar numri i anë-tarëve dhe janë lidhur dhembrojtur me sukses disa ngaKPP-të më të rëndësishme. Megjithatë, bilanci financiarnuk është edhe aq i lak-mueshëm. Unia ka një deficittë konsiderueshëm, prandajAsambleja e delegatëve kakërkuar një bilanc pa deficitderi në vitin 2008.

Një nga qëllimet kryesore të këtij fu-zioni të tri sindikatave më të mëdhaSNI (sindikata e ndërtimtarisë dhe in-dustrisë), SMUV (Shoqata e orën-dreqësve dhe metal punuesve) dheVHTL (Shoqata e tregtisë, transportitdhe ushqimit) ka qenë edhe bashki-

mi i vendeve të punës, për të shtuarinvestimet, forcuar sindikatën, si dhepër të zgjeruar fushën e veprimit ed-he në sektorin e shërbimeve.Për sekretariatin qendror, numri ivendeve të punës të cilat do të reduk-toheshin është ditur që nga marsi2004. Atëherë është thënë se do të re-duktohet numri i vendeve të punësnga 244 vende të plota (100 %) në200. Gjysma e reduktimit ka ndodhurgjatë vitit 2005 – më së shumtinëpërmjet largimeve natyrore (pen-sionimeve etj.). Pjesa e dytë e reduk-timit do të zbatohet në vitet 2006 dhe2007.

Këto masa i prekin edhe regjionetDrejtoria e sindikatës ka vendosur ed-he për vendet e punës në regjione. Ky

plan i vendeve tëpunës parashehnjë reduksionprej 30 vende-ve të plota tëpunës. Kyreduk-sion iprek 75prej 1000 pu-

nonjëseve sa kaUnia tash për tash. Gjys-

ma e zvogëlimit të vendeve tëpunës mund të bëhet nëpërmjet

pensionimeve të rregullta dhe të më-hershme. Për disa kërkohen dhe ofro-hen mundësi punësimi brenda përbrenda sindikatës, kurse për 10 per-sona nga qendra dhe 25 nga regjionetnuk ekziston kurrfarë alternative.

Plani socialPër të larguarit nga

puna ekziston planisocial, i cili është për-

piluar së bashku mekomi- sionin e personelit qënë vitin 2004. Plan social sheh pa-rasysh pensionimin e mëhershëm,përkrahje gjatë kërkimit të vendit tëri të punës, masat për formim dhe sh-kollim të mëtejmë dhe dëmshpërbli-min për largim.

Reduktimi i vendeve të punës si pasojë e fuzionit në Unia

Edhe largime nga puna!

Renditë fantastikeprej 13 për qind

Fitimete majmetë arka-ve tëpensio-nitPërderisa ekonomia ring-jallet me hapa të shpejtë,dhe ndërmarrjet zviceraneçdo ditë informojnë mbi mi-liardat e fituara, nuk përfi-tojnë të gjithë nga ky zhvi-llim në të njëjtën masë. Ed-he Arkat e Pensionit janënë trend: Fitimet janë tëmajme, por kur është fjalate shpërndarja e fitimit, ed-he ato tregohen koprrace.

Në vitin e kaluar, Arkat e pensionitkanë realizuar fitime fantastike.Rendita në kapitalin e investuar kaqenë 13 për qind. Kjo i përgjigjetnjë fitimi prej 70 miliard frangbrenda vitit të kaluar. Por, për të si-guruarit, kjo është arsye e vogël përtu gëzuar, sepse vetëm një pakicëdo të përfitoj nga këto fitime. Ar-kat e Pensionit vendosin nëmënyrë individuale për përdori-min e fitimeve. Shumica prej tyredo të shtoj rezervat. Eksperti i sin-dikatës Unia, Heinrih Nideger esqaron këtë kështu:»Arkat do tëbëjnë ngritjen e kapitalit mbuluesnë 100 për qind, pastaj do të grum-bullojnë rezerva për rastet e lë-kundjeve dhe devijimeve të vlera-ve të aksioneve, e pastaj – nësembetet diçka – do të vendosin seçka do të bëhet me këto fitime».Arkat kanë të drejtë të krijojnë re-zerva deri në mbi 115 për qind. Ar-gumentet e Arkave të pensionitjanë të thjeshta: Nuk do të ketëngritje të përgjithshme të për-qindjes së kamatës, e cila tash përtash është 2,5 për qind. Kjo është emundur, sepse ligjet ua mundë-sojnë një gjë të tillë.

Ndikim nëpërmjet për-faqësuesit të personelitTë siguruarit duhet t’i pranojnëvendimet e Arkave të pensionit,sepse u mungon baza ligjore për tëndikuar në këto vendime dhe arkati kanë «në dorë» ata. Nuk ekzis-tojnë rregulla ligjore, të cilat do tidetyronin arkat e pensionit tëshpërndajnë një pjesë të fitimit nëfavor të të siguruarve. «Të sigurua-rit mund të tentojnë të ndikojnë nëkëto vendime me anë të përfaqë-suesit të tyre në këshillin e fonda-cionit të Arkës», thotë Heinrih Ni-deger. Të siguruarit kanë edhe njëmundësi tjetër: Ata kanë të drejtëtë kërkojnë nga këshilli i fondacio-nit apo i sigurimit arsyetim me sh-krim, ku kërkojnë transparencëdhe informacione mbi mënyrën eshpërndarjes të fitimit. Mirëpo,përvoja tregon, se askush nuk do tabëj një gjë të tillë.

Hilmi Gashi

Delegatët e degës së hotele-risë dhe restoranteve, nëmbledhjen e degës së tyre, tëmbajtur me 13 mars kanë sh-pallur kërkesat për fushatëne KPP për këtë vit. Ngapunëdhënësit ata kërkojnëme këmbëngulje : Pagë të 13-të për të gjithë.

Me anë të një ankete me punëmarrë-sit dhe punëdhënësit, Unia hulumtonse sa punonjës nga 200 000 sa janë tëpunësuar në degën e hotelerisë dherestoranteve marrin apo jo pagën e13-të. Fillimin e fushatës e ka shënuar

aksioni para hotelit Bellvy në Bernë.

Kërkesat e Konferencës sëdegës së gastronomisë. Sipas të dhënave statistikore të Entitfederal për statistikë, punonjësit nësektorin e hotelerisë dhe restorantevefitojnë mesatarisht 3825 frang. Kjopagë është për 30 për qind më e ulëtse sa paga mesatare në ekonominë pri-vate, ku pagat mesatare sillen rrethshumës prej 5500 frang. Një nga ars-yet për këtë dallim është edhe mëny-ra, se si rregullohet paga e 13-të. Nëdegët tjera paga e 13-të vlen nga ditae parë e punës. Në sektorin e hotele-

risë dhe restoranteve paga e 13-tëështë e garantuar vetëm pas një punë-simi prej dy vitesh pa ndërprerje në tënjëjtën ndërmarrje. Pasojë e kësaj: njënumër i madh i 200 000 të punësuar-ve nuk merr pagë të 13-të apo merrvetëm një pjesë (sipas KPP-së gjysmae pagës së 13-të duhet të paguhet pas6 muajsh, tri të katërtat pas 13 muajshpunësimi)

KPP për të gjithëKjo rregullore, jo vetëm që ia han ha-kun e dhjetëra mijëra punëmarrësve,por edhe ka pasoja negative për tërëdegën: për të mos paguar pagën e 13-

të, punëmarrësit bëjnë ndryshimin eshpeshtë të punonjëseve. Të delegua-rit e Unia-s kërkojnë korrigjimin e kë-saj padrejtësie dhe futjen në KPP tëpagës së 13-të dhe atë për të gjithë. Kjodo të ishte edhe shenjë respekti dhevlerësimi ndaj të punësuarve në këtësektor.

Dorëzimi i anketësMe një aksion simbolik, delegatët ekonferencës së degës ia dorëzojnë an-ketën drejtorisë së hotelit të kategorisësë lartë Bellvy, i cili është pronë e fe-deratës zvicerane.

Në pesë vitet e fundit, numrii fatkeqësive në ndërtimtarika rënë për 13 për qind. Kyfakt është padyshim një earritur e dukshme dhe gëzon.Angazhimi i mëparshëm i SNI-së e tash i Unia-së ka sjellëfryte.

Prapëseprapë ndodhin ende shumëfatkeqësi. Vetëm në sektorin kryesortë ndërtimtarisë çdo vit vjen te deri26 000 fatkeqësi në vendin e punës.Gati 500 kolegë mbeten invalid, 50humbin jetën, si pasojë e fatkeqësisënë punë apo sëmurjes së marrë ngapuna e ushtruar. Të dhënat e të punë-suarve vërtetojnë këto të dhëna. Njëe treta e punëtorëve në tërë Evropënankohen nga pasojat e stresit në punë,kurse mbi një çerek i tyre janë të men-dimit, se puna që bëjnë është e

dëmshme për shëndetin. Përkundërkëtyre fakteve, mu në ndërtimtarikërkohet zbutja e masave mbrojtëse:kështu kërkohet zbritja e shkallës sëshkollimit të drejtuesve të vinçit,vihet në pyetje detyrimi për filtërkundër thërrmijave te makinat e ndër-timtarisë etj.

Fushata për mbrojtje tëshëndetit dhe siguri në punëSe duhet ndërmarrë diçka është eqartë! Sindikata Unia do të rritë an-gazhimin e vet për të nxitur një kul-turë sigurie në vendin e punës dhe kavendosur zbatimin e një fushate nëndërtimtari për mbrojtje të shëndetitdhe siguri. Kjo fushatë do të realizo-het së bashku me kolegët në ndër-timtari. Hapi i parë është një anketë emadhe, e cila do të jepte një pasqyrëmë të qartë të kushteve të punës në

ndërtimtari:

� A është ulur numri i punëtorëvegjatë 10 viteve të fundit në kantiereme madhësi të ngjashme?� Sa herë në muaj duhet të bësh orëtë tepërta dhe të punosh edhe të sh-tunën?�Sa herë në vit je ballafaquar me punënë skele të pasigurta?� A mbahen kurse dhe tubime infor-mative mbi sigurinë dhe shëndetin nëpunë, në ndërmarrjen ku punon?� Prej cilave probleme shëndetësore,të cilat kanë të bëjnë me punën qëbën, vuan ti rregullisht?»Me anë të pyetjeve pritet të grumbu-llohen mendimet, përvojat, kritikatdhe propozimet e kolegëve të ndër-timtarisë. Këto të dhëna do të jenë sipikënisje për projekte dhe kërkesa tësindikatës Unia. Që këto masa dhe

kërkesa të pasqyrojnë mendimin dhedëshirat e punëtorëve të ndërtimta-risë, anketa duhet të jetë reprezenta-tive. Kjo d.m.th. se numri i anketavetë analizuara duhet me qenë katër shi-fror. Anketa mbahet prej muajit sh-kurt deri prill/maj të këtij viti. Rezul-tatet e para priten në qershor/korrik. Merr pjesë edhe ti në anketë! Kontak-to seksionin tënd për të mbushur an-ketën ose lajmërohu në Sekretariatinqendror të Unia-s në Bern (Bruno Ta-ner 031 350 22 72) Anketa është ab-solutisht anonime. Me pjesëmarrjentënde në anketë, ndihmon në siguri-min e vendeve të sigurte të punës dhenë mbrojtjen e duhur shëndetësore,që në të ardhmen të gjithë punëtorëte ndërtimtarisë të dalin në pension tëmëhershëm të shëndoshë. Dario Mordasini, përgjegjës për shëndetin dhe

sigurinë në punë në Unia

Mbrojtja e shëndetit dhe siguria në punë në ndërtimtari

Fjalën e kanë ndërtimtarët

Fillon fushata për pagën e 13-të në sektorin e hotelerisë dhe restoranteve

Ngritje të pagës dhe pagë të 13 menjëherë !

Temat që u trajtuan: Dosja ekonomi-ke – paga, barazimi në pagë, si funk-sionon Unia dhe disa politika të emi-gracionit , për të cilat referoi HilmiGashi , sekretar sindikal, tërhoqën vë-mendjen vijuesve të këtij kursi, nëpunën e të cilit mori pjesë në mënyrëspontane edhe nënkryetari i BSPK-së,Ukë Bashota

Nga viti në vit në sindikatën e bashkuar Unia nëZvicër, nga viti në vit po bëhen përpjekje të vazh-dueshme për aftësimin e aktivistëve sindikalë ed-he atë përmes formave të ndryshme: qoftë për-mes mbajtjes së takimeve e seminareve, si dhepjesëmarrjes së tyre më të madhe në aktivitetetë përbashkëta sindikale me vendasit apo mepjesëtarët e komuniteteve të tjera që jetojnë eveprojnë në Zvicër. Në këtë aktivitet ka ndikuaredhe numri i anëtarëve shqiptarë në sindikata(që sillet diku mbi 10 mijë) si dhe i funksionarëvesindikalë shqiptarë që punojnë me anëtarësi nëbazë.

Në kuadër të këtij aktiviteti, më 11 e 12 mars nëhotelin piktoresk FloraAlpina të Vitznaut nëkantonin e Lucernit u mbajt një seminar dydi-torë me sindikalistët shqiptarë, ku u shqyrtua njësërë temash me interes për aftësimin e tyre përpunë sindikale.

Unia bën pagën dhe barazimin nëpagë temë qendrore për këtë vitNdër temat që u trajtuan ishin ato që patën tëbëjnë me: Dosjen ekonomike – pagën, barazi-min në pagë, pastaj ato se si funksionon sindi-kata Unia dhe disa politika të emigracionit e tëtjera për të cilat referoi për dy ditë rresht z. Hil-mi Gashi , sekretar sindikal, me seli në Bernë, icili përmes trajtesave dhe shembujve ua bëri ed-he më të afërme këto tema pjesëmarrësve të kë-tij seminari. Pos referimit u këmbyen edhe për-voja dhe u zhvillua edhe një debati përmbajtje-sor, si dhe u shfaq një film dokumentar ku sin-dikata Unia merret si shembull i mirë i integri-mit të migrantëve në radhët e saja.

Vizitë spontane e një mysafiri të lartëPër fat të mirë, viteve të fundit është shtuar ed-he bashkëpunimi midis anëtarëve shqiptarë dhepërgjithësisht sindikatës zvicerane Unia meBashkimin e Sindikatave të Pavarura të Kosovës,për çka janë këmbye edhe përvoja mes delega-cioneve të dyja palëve. Në këtë kuadër të këtijbashkëpunimi, kanë lindur edhe kontakte messindikalistëve nga Kosova dhe kolegëve aktiv nëZvicër. Si rrjedhë e këtij bashkëpunimi ishte ed-he pjesëmarrës spontane në këtë seminar enënkryetarit të BSPK-së, z. Ukë Bashota, i cili pa-si u shprehi pjesëmarrësve mirënjohje përpunën e dobishme që zhvillojnë në sindikatë, injoftoi ata edhe për disa rrjedha në sindikatënkosovare. Me ketë zhvilloi një bashkëbisedim,meqë rast pjesëmarrësit e seminarit u interesuanpër punën e BSPK-së, si dhe bënë disa vërejtjerreth një mungese të një bashkëpunimi më tëmadh të institucioneve të Kosovës me mërgatënsi dhe patën vërejtje se mos është afruar kreu sin-dikal i Kosovës pak si shumë me qeverinë dhenë këtë mënyrë sindikata po e humbë pavarë-sinë e saj që ka sipas statusit.

Rritja e numrit të anëtarëve është i mundshëm dhe i nevojshëmNë përmbyllje të seminarit u përmenden njëvarg detyrash që presin sindikatën Unia në tëardhshëm si dhe u bisedua për një angazhim dhepërfshirje më të gjerë të shqiptarëve në sindikatë,aq më parë kur dihet se numri i punëtorëve sh-qiptarë në Zvicër, në degë të ndryshme ekono-miko-shoqërore, është shumë i madh krahasuarme ata që janë të anëtarësuar në sindikatë. Gjit-hashtu u fol edhe për forma të tjera të arsimimitqë organizon sindikata (kurset për anëtarë nëMovendo) e që nuk shfrytëzohen në masë tëduhur nga anëtarësia që vjen nga radhët e sh-qiptarëve, e madje as nga vetë të rinjtë që kanëpërgatitje më të mirë gjuhësore.

Foto e teksti: Rexhep Rifati, gazetarë

horizonte Nr. 2 | März 2006 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Serge Baehler; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Beja, S. Di Concilio, H. Gashi, M. Komaromi, Montaña Martín | Sprachverantwortlich Hilmi Gashi| Koordina-tion Mira Komaromi | Layout Simone Rolli, Unia | Druck Solprint, Solothurn | AdresseRedaktion «Horizonte», Strassburgstr. 11, 8021 Zürich, redaktion@unia.ch

www.unia.ch

Nga seminari dyditorë me aktivistët sindikal shqiptarë në Zvicër

Seminaristët përfituannjohuri të mira për punë të mëtejshmenë bazë

Foto e përbashkët e pjesëmarrësve në seminar.

Në zyre të sindikatësUnia nëpër seksionedhe sekretariate anë-tarët kërkojnë ndihmëdhe këshilla mbi pro-blemet dhe të drejtat etyre në lidhje me vendine punës.

Pyetje parashtrohen edhe mbiproblemet që kanë të bëjnë meqëndrimin dhe rregullimin edokumenteve të ndryshme.Gjatë këtij viti do të tentojmëtë publikojmë pyetjet dhepërgjigjet në Horizonte. Këtudo të koncentrohemi në pyet-jet tipike, të cilat parashtrohenmë së shumti. Në vijim dy ngapyetjet më të shpeshta nga sek-tori i gastronomisë:

Ka dy vite qëkur punoj në njëhotel në Bernë. Prej 25 sh-kurtit deri më 6 mars kamqenë në pushime. Më 28 sh-kurt më thirr shefi dhe mëthotë të vijë në zyre për të bi-seduar në lidhje me diçka.Gjatë bisedës ai më bën medije se duhet të lëshoj punën

deri në fund të marsit 2006.Pra, më jep vendimin për lar-gim nga puna. A vlen ky ven-dim?Jo! Sipas nenit 7 të KPP-Nacio-nale për sektorin e gastrono-misë, largimi nga puna e pu-nonjësit gjatë pushimit është ipavlefshëm. Vendimi i tillë

nuk ka kurrfarë pasoja ligjoredhe mund të shprehet vetëmpas mbarimit të pushimit,d.m.th. largimi nga punaduhet përsëritur. Kjo nuk vlennëse punëtori është ende nëkohën e provës, gjatë së cilësnuk ekziston e drejta kundërlargimit nga puna.

Punoj qe pesë vite në resto-rantin «Ushqimi i mirë». Nëfund të tetorit 2005 resto-ranti shitet dhe pronari i ri mëlëshon një kontratë të re. Nëfund të muajit dhjetor 2005nuk më është paguar paga e13-të me arsyetim se sipasKPP-së Nacionale për gas-tronomi nuk paskam tëdrejtë në pagën e 13-të në 6muajt e parë. A është e vër-tetë kjo?Jo! Gjatë llogaritjes së pagës së13-të llogariten bashkë periud-hat e veçanta në të njëjtënndërmarrje apo te i njëjtipunëdhënës. Pasi që Ju puno-ni pesë vite në të njëjtin resto-rant, atëherë keni të drejtë nëpagën e plotë të 13-të.

Rubrika: Këshilla juridike

Ju pyetni, ne përgjigjemi

Unia, Sindikata për

sektorin e hotelerisë dhe restoranteve

Më 15 shkurt 2006, në Langenthal,nën organizim të sekretarëve sindikalNazmi Jakurti dhe Nazim Rexhepi dheme përkrahjen e udhëheqësit të Sek-sionit Oberaargau-Emmental, kole-gut Stefan Wüthrich, u mbajt Kuven-di themelues i GASH në Unia Obera-argau-Emmental.

Themelimi i këtij grupi bazohet në projektin ekolegut Guglielmo Grossi për themelimin e gru-peve gjuhësore të interesit në Regjionin e Bernës.Në Kuvend morën pjesë 36 anëtarë aktiv, të cilëtme këtë rast zgjodhën kryesinë prej 16 anëtarë-ve. Kryetare e grupit u zgjodh Albina Llukaci,nënkryetarë: Armend Isufi dhe Ramiz Gashi, se-kretare: Ardita Murati, arkëtar dhe procesm-bajtës: Fehmi Gagica.

Kahet kryesore të aktivitetit të Grupit të Aktivistëve Shqiptarë në UniaGASH do të angazhohet në disa lëmi, si: ngrit-ja e nivelit organizativ të anëtarëve shqiptarë,avancimi dhe përshtatja e shërbimeve për anë-tarësinë sindikale, informimi i drejtë dhe mekohë i anëtarëve shqiptarë rreth temave aktua-le dhe me interes për ta si p.sh.: Ligji i punës,KPP-të, sigurimet sociale, Ligji mbi të huajt, in-tegrimi, nënshtetësia etj., bashkëpunimi dhekoordinimi me grupet tjera gjuhësore, për-faqësimi i denjë i interesave të anëtarëve sh-qiptarë në strukturat e seksionit, ato regjionaledhe nacionale të Unia-s dhe mbështetja sekre-tarëve sindikal me rastin e aksioneve të ndrysh-me sindikale.

Nazmi Jakurti

Nga aktivitetet e grupeve shqiptare në Unia

Formohet grupi i aktivistëve

Nga e majta në këmbë: Fehmi Gagica, Ramiz Gashi, Nijazi Zulfaj, Nehat Hoxhaj, Ali Dreshaj,Jeton Berisha. Ulur: Bekim Berati, Emin Emini, Ardita Murati, Armend Isufi, Arben Gashi.