Radyolojik Teknikler - I BT - MDBT

F.Ü. SHMYO Tıbbi Görüntüleme Teknikleri

2014

Selami SERHATLIOĞLU

Konvansiyonel Spiral

Birinci Jenerasyon Cihazlar: Pencil-Beam(kalem-ışıması) x-ışını ve karşısında tek bir detektörün bulunduğu bu tür cihazlar çevirme-döndürme (translate-rotate) prensibi ile çalışmaktadır.

İncelenecek olan obje, lineer bir doğrultuda,bir uçtan bir uca tarandıktan sonra tüp 10 0 lik açı ile dönüş hareketi yapmakta ve obje tekrar lineer olarak taranmaktadır. Bu tarama ve dönüş hareketleri 180 0 lik bir dönüşe kadar devam ettirilmektedir. İlkjenerasyon cihazlarda kesit alım süresi bu nedenle oldukça uzundur.

İkinci Jenerasyon Cihazlar: Bu cihazlarda tek detektör yerine lineer dizilmiş birden fazla detektör kullanılmış ve X-ışını huzmesi de pencil-beam yerine detektör genişliğine göre yelpaze biçiminde genişletilmiştir.

İkinci jenerasyon cihazlarda birinci jenerasyonda olduğu gibi çevirme-döndürme (translaterotate) tekniği söz konusudur. Ancak tüp hareketi 10 0 lik açılarla 180 0 ye tamamlanmaktadır.

Üçüncü jenerasyon cihazlar : Bir ve ikinci jenerasyon cihazlardan sonra döndürme (rotate-rotate) prensibi ile çalışan üçüncü Jenerasyon aygıtlar geliştirilmiştir. Bu cihazlar x-ışını kaynağı ve bu kaynağın karşısına yerleştirilmiş, konveks dedektörlerden oluşturulmuştur.

Xışını demeti karşısına denk gelen dedektörlerin tümünü içine alacak şekilde yelpaze biçimindedir. X-ışını tüpü ve dedektörler, incelenecek olan obje etrafında birbirleri ile kordineli biçimde hareket ederek, birinci ve ikinci jenerasyon cihazlarla gerçekleştirilemeyen 360 0’lik dönüş gerçekleştirilmiştir. İkinci jenerasyon bir CT cihazı. 3. jenerasyon cihazların tıp teknolojisine getirmiş olduğu bir diğer yenilik ise, artık gantry’nin tek bir dönüşünde birden fazla kesit görüntüsü alınabilir olmasıdır.

Döndürme-sabit (Rotate-stationary) tekniği olarak da adlandırılan sistemde sadece X-ışını kaynağı hareketlidir. Tek bir X-ışını kaynağı incelenecek obje etrafında 360 0’lik birdönüş hareketi gerçekleştirirken,detektörler “gantry” boyunca dizilmiş ve sabitlenmiştir. Böyleliklekesit alım süresi 1-2 saniye düzeylerine indirgenmiştir.

Dördüncü Jenerasyon Cihazlar

Beşinci Jenerasyon Cihazlar:

• Dönüş hareketi yapan X-ışını tüpü ve gantry, yerini yüksek güçlü 4 tungsten hedef anotlu elektron ışınına bırakmıştır.

• Cihazda hareketli unsurlar bulunmadığından ve X-ışını çok odaklı elektron demeti şeklinde uygulandığından kesit alım süresi saniyenin altına indirgenmiş yada aynı sürede birkaç kesit elde etme imkanı yaratılmıştır.

• Beşinci jenerasyon cihazlarda düşük ve yüksek rezolüsyon olmak üzere iki ayrı çalışma modu mevcut olup düşük rezolüsyon modu kullanıldığında saniyenin yarısı kadar sürede masa hareketi sağlanmaksızın ardışık kesit alma olanağı mevcuttur. Buna karşın yüksek rezolüsyon modu seçildiğinde tek bir kesit 0.1-0.4 sn. gibi çok daha kısa sürede tamamlanabilmektedir.

• Beşinci jenerasyon cihazlarda kullanılan detektör sistemi, dördüncü jenerasyon da olduğu gibi oyuk(gantry) boşluğu içine çepeçevre yerleştirilmiş durumdadır.

• Günümüzde henüz yaygın kullanıma girmemiş beşinci jenerasyon cihazlar halihazırda geliştirilme aşamasındadır.

Beşinci Jenerasyon Cihazlar

Spiral (Helikal) BT• Hasta etrafında spiral-helikal bir dönüş hareketi ile devamlı

olarak kesit bilgisi toplayan bir teknik uygulamadır. Objenin taranması sırasında spiral bir hareketle devamlı surette kesit aldığından tetkik süresi kısaltılmış, alınan kesitlerin önceki ve sonrakilerle yekpareliği temin edilmiştir.

• Her bir cm’lik kesit yaklaşık 1 sn'de tamamlanabilmekte, abdomen, toraks gibi solunum hareketlerinin artefaktlara yol açtığı vücut kompartmanlarında tetkikin bu unsurlardan en az etkilenerek ve en kısa sürede tamamlanmasına imkan yaratmaktadır.

• Spiral BT tekniğinin temeli, verileri devamlı bir şekilde toplayabilen ve eş zamanlı olarak hastanın gantry'den geçmesine olanak tanıyan bir cihazın varlığına dayanmaktadır.

Cihazdaki masa standart, BT cihazlardaki skenogram tekniğinde olduğu gibi sabit bir hızla ilerleyebilmekte, X-ışını ve dedektörler 360 0 dönüş yaparken veriler, incelenen objeden kesintisiz olarak toplanabilmektedir.

o Yağ sıvıdan daha koyu, yumuşak doku sıvıdan daha parlak

o WW ve WL (Pencere genişliği ve pencere seviyesi)

o Aksial, koronal görüntüler - rekonstrüksiyon

o İV kontrast madde ile y. dokular arasında kontrast farklığı daha iyi ortaya konulabilir

o Kullanım alanı: MSS, baş-boyun, toraks, abdomen, pelvis, iskelet sistemi.

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT, CT)

BT Terimleri

o BT: Bilgisayarlı tomografi (CT: Computed tomografi)

o HU (Hounsfield Ünitesi): BT'de dansite birimi

o Dansite: Objenin X -ışınını zayıflatma miktarını belirtir,

o Attenüasyon: Dokulardan geçerken X-ışınını enerjisinin azalması

o İzodens: Karşılaştırılan doku veya yapı ile aynı dansitede olma

o Hipodens: Karşılaştırılan dokuya göre daha düşük dansitede olma, daha koyu

o Hiperdens: Karşılaştırılan dokuya göre daha dens olma, daha açık

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT, CT)o X-ışını kullanılıro Beyaz-siyah arasında gri tonlaro Dansite (HU), Attenüasyon değerleri (HU): Saf su“0”, hava“-

1000”, yağ “-100”, y.doku“30-80”, kemik“200-500”, metaller“3000”

o Kemik ve yoğunluğu yüksek dokular - beyaz o Hava içeren ve yoğunluğu az olan dokular – siyah

o Yağ sıvıdan daha koyu, yumuşak doku sıvıdan daha parlak

o WW ve WL (Pencere genişliği ve pencere seviyesi)

o Aksial, koronal görüntüler - rekonstrüksiyon

o İV kontrast madde ile y. dokular arasında kontrast farklığı daha iyi ortaya konulabilir

o Kullanım alanı: MSS, baş-boyun, toraks, abdomen, pelvis, iskelet sistemi.

Farklı doku pencereleri

o Yazılım progamlarındaki gelişme ile: üç boyutlu görüntüleme, BT anjiografi, BT floroskopi,

o BT eşliğinde biopsi, kist, abse drenajı yapılabilir

BT: BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİSBT: SPİRALBİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ

ÇKBT(MDBT): ÇOK KESİTLİ BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ

o Avantajlarıo MR’a göre daha ucuz ve

yaygın , aynı zamanda; İnceleme süresi daha kısa

o US karşılaştırıldığında kemik ve yoğun oluşumları ve içi hava dolu yapıları gösterir.

o Dezavantajılarıo US’den pahalı ve iyonizandıro MR ve US’den kontrast rezolüsyonu

düşüktüro MDBT üç planda görüntü verir,

diğerleri vermez.o Yoğun kemik yapının bulunduğu

yerlerde artefakt nedeniyleyumuşak dokuların değerlendirilmesi güç olur.

Multislice (Çok kanallı) Bilgisayarlı Tomografi

• Spiral BT’den farklı değildir.• X-ışını tüpü ve dedektör

hasta etrafında 360 derece senkronize dönerler.

• 4, 8, 16, 24, 64 kesitli: Dedektör geometrisi ile

• Gantri rotasyon süresi 0,5 sn altında