Qui Nạp Phân Tích
9
1 Nguồn: Tạp chí Khoa học Xã hội, số 7 (155) – 2011, tr. 24-33. Quy nạp phân tích - một lối tiếp cận của nghiên cứu định tính. Nguyễn Xuân Nghĩa ( * ) TÓM TẮT Bài viết trình bày một số nét về lịch sử và đặc trưng của quy nạp phân tích (analytic induction), một lối tiếp cận định tính cổ điển được sản sinh trong bối cảnh phát triển huy hoàng của trường phái Chicago Mỹ vào những năm 1930. Các bước đi và ứng dụng, những tranh luận, phê bình, cũng như ảnh hưởng và đóng góp của lối tiếp cận này được tường thuật trong những phần riêng biệt của bài viết. Khái niệm quy nạp nói chung, nếu xét như là một phương pháp, một lối suy luận - đi từ những hiện tượng, sự kiện riêng đến những kết luận chung – thì đã tồn tại từ lâu. Tuy nhiên, khái niệm quy nạp phân tích (analytic induction) với tư cách là một trong các lối tiếp cận cổ điển của nghiên cứu định tính chỉ xuất hiện chính thức từ những năm ba mươi của thế kỷ XX trong giới xã hội học Mỹ. Thuật ngữ này lần đầu tiên được sử dụng và trình bày cách hệ thống bởi Florian Znaniecki trong tác phẩm Phương pháp Xã hội học (1934) 1 . Quy nạp phân tích là một trong những lối tiếp cận cổ điển đầu tiên của nghiên cứu định tính. Do đó, ta vẫn còn thấy ảnh hưởng của nó trong các phương pháp định tính đang thịnh hành ngày nay. 1. GIỚI THIỆU VỀ QUI NẠP PHÂN TÍCH Nói về nguồn gốc xa xưa của phương pháp quy nạp người ta có thể kể đến Aristote, Bacon, Mill. Tuy nhiên, về khái niệm quy nạp phân tích, mặc dù nhiều tác giả thừa nhận đã có một số nghiên cứu mặc nhiên sử dụng phương pháp này - đặc biệt bởi các nhà khoa học vật lý và sinh học– và đã được công bố trước khi Znaniecki đưa ra mô tả về lối tiếp cận này, nhưng hầu hết đều thừa nhận Znaniecki là người đầu tiên gương cao ngọn cờ về quy nạp phân tích và quan điểm của ông về nó vẫn là tiếng nói có thẩm quyền. (Znaniecki, 1934, tr. 236- 237; Hammersley, 2010; Deslauriers, 1997, tr. 293-294 ) Thời điểm xuất hiện của lối tiếp cận quy nạp phân tích trùng hợp với giai đoạn phát triển huy hoàng của trường phái Chicago, cùng với lý thuyết tương tác biểu tượng của H. Blumer và cũng là giai đoạn mà xã hội học Mỹ muốn xây dựng để trở thành một khoa học cũng như các khoa học vật lý và tự nhiên đã đi trước. Những người ủng hộ lối tiếp cận này muốn chứng minh không chỉ có thể thâu thập các dữ kiện định tính mà cũng có thể phân tích chúng một cách nghiêm cẩn, khoa học. Trong sự phát triển phương pháp luận của nghiên cứu định tính, quy nạp phân tích có một vị trí rất quan trọng, nó tiêu biểu cho một giai đoạn cột mốc, vì lối tiếp cận này hình thành như xương sống chính trên đó các lối tiếp cận khác sẽ ghép vào. Vì vậy, ta sẽ không ngạc nhiên chút nào khi thấy trong các phương pháp khác của nghiên cứu định tính những vết tích ảnh hưởng của lối tiếp cận này. Mặc dù, ngay từ khởi đầu của xã hội học Mỹ, nghiên cứu định tính trùng lẫn phần nào với quy nạp phân tích, nhưng sau đó phương pháp luận định tính đã biệt hoá và sinh sôi nảy nở thành * Nguyễn Xuân Nghĩa, Tiến sĩ, Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. 1 Florian Witold Znaniecki (1882-1958) là nhà xã hội học và triết gia Mỹ gốc Ba Lan. Ông thường được biết đến với tác phẩm nổi tiếng viết chung W. I Thomas: The Polish Peasant in Europe and America (Người nông dân Ba Lan tại châu Âu và Mỹ) . New York, Alfred A. Knopf, 1918-1920.
description
Qui Nạp Phân Tích
Transcript of Qui Nạp Phân Tích
-
1
Ngun: Tp ch Khoa hc X hi, s 7 (155) 2011, tr. 24-33.
Quy np phn tch - mt li tip cn ca nghin cu nh tnh.
Nguyn Xun Ngha (* ) TM TT Bi vit trnh by mt s nt v lch s v c trng ca quy np phn tch (analytic induction), mt li tip cn nh tnh c in c sn sinh trong bi cnh pht trin huy hong ca trng phi Chicago M vo nhng nm 1930. Cc bc i v ng dng, nhng tranh lun, ph bnh, cng nh nh hng v ng gp ca li tip cn ny c tng thut trong nhng phn ring bit ca bi vit.
Khi nim quy np ni chung, nu xt nh l mt phng php, mt li suy lun - i t nhng hin tng, s kin ring n nhng kt lun chung th tn ti t lu. Tuy nhin, khi nim quy np phn tch (analytic induction) vi t cch l mt trong cc li tip cn c in ca nghin cu nh tnh ch xut hin chnh thc t nhng nm ba mi ca th k XX trong gii x hi hc M. Thut ng ny ln u tin c s dng v trnh by cch h thng bi Florian Znaniecki trong tc phm Phng php X hi hc (1934)1. Quy np phn tch l mt trong nhng li tip cn c in u tin ca nghin cu nh tnh. Do , ta vn cn thy nh hng ca n trong cc phng php nh tnh ang thnh hnh ngy nay.
1. GII THIU V QUI NP PHN TCH
Ni v ngun gc xa xa ca phng php quy np ngi ta c th k n Aristote, Bacon, Mill. Tuy nhin, v khi nim quy np phn tch, mc d nhiu tc gi tha nhn c mt s nghin cu mc nhin s dng phng php ny - c bit bi cc nh khoa hc vt l v sinh hc v c cng b trc khi Znaniecki a ra m t v li tip cn ny, nhng hu ht u tha nhn Znaniecki l ngi u tin gng cao ngn c v quy np phn tch v quan im ca ng v n vn l ting ni c thm quyn. (Znaniecki, 1934, tr. 236- 237; Hammersley, 2010; Deslauriers, 1997, tr. 293-294 )
Thi im xut hin ca li tip cn quy np phn tch trng hp vi giai on pht trin huy hong ca trng phi Chicago, cng vi l thuyt tng tc biu tng ca H. Blumer v cng l giai on m x hi hc M mun xy dng tr thnh mt khoa hc cng nh cc khoa hc vt l v t nhin i trc. Nhng ngi ng h li tip cn ny mun chng minh khng ch c th thu thp cc d kin nh tnh m cng c th phn tch chng mt cch nghim cn, khoa hc. Trong s pht trin phng php lun ca nghin cu nh tnh, quy np phn tch c mt v tr rt quan trng, n tiu biu cho mt giai on ct mc, v li tip cn ny hnh thnh nh xng sng chnh trn cc li tip cn khc s ghp vo. V vy, ta s khng ngc nhin cht no khi thy trong cc phng php khc ca nghin cu nh tnh nhng vt tch nh hng ca li tip cn ny.
Mc d, ngay t khi u ca x hi hc M, nghin cu nh tnh trng ln phn no vi quy np phn tch, nhng sau phng php lun nh tnh bit ho v sinh si ny n thnh
* Nguyn Xun Ngha, Tin s, Trng i hc M Thnh ph H Ch Minh.
1 Florian Witold Znaniecki (1882-1958) l nh x hi hc v trit gia M gc Ba Lan. ng thng c bit n vi
tc phm ni ting vit chung W. I Thomas: The Polish Peasant in Europe and America (Ngi nng dn Ba Lan ti chu u v M) . New York, Alfred A. Knopf, 1918-1920.
-
2
nhiu li tip cn a dng. Ngy nay, trong cc sch gio khoa v phng php lun nh tnh, quy np phn tch ch c lit k nh l mt trong cc phng php nh tnh khc (V d, Bryman, 2008, tr. 539-550; Johnson, 2004, tr.165-179). Phi ni ngay, quy np phn tch khng cn thu ht cc nh nghin cu hin nay nh trc y, bi l nhiu phng php nh tnh khc xut hin, cho php nh nghin cu c nhiu chn la hn. D khng minh nhin tuyn b s dng quy np phn tch, hay khng cn chia s nhng mc tiu, ca cc nh tin phong ca li tip cn ny, nhiu ngi nghin cu ly li hoc thch ng cc nguyn tc tng qut ca phng php ny.
Znaniecki nh ngha quy np phn tch bng cch i lp vi cc phng php thng k c xp vo loi quy np o m (enumerative induction), ch vic tng qut ho thng k t mt mu nghin cu hn ch vi nhng trng hp c chn i din cho mt tng th nghin cu. Cng theo Znaniecki, vic nghin cu b mt cc c im ca nhng i tng thuc mt phn lp nh trc l khng y , v phng php din dch xc nh trc cc phn lp v bng cch loi tr nhng trng hp c th i ngc li. Quy np o m ch nghin cu b mt v s lng m khng i su vo s thu hiu. Ngc li, quy np phn tch cung cp tri thc thc s v su sc v tnh hung nghin cu. Znaniecki cho rng quy np phn tch l phng php ca cc khoa hc vt l v sinh hc v cng phi c p dng cho khoa hc x hi ((Znaniecki, 1934, tr. 237).
Nhng quy np phn tch l g? Trc ht l mt phng php ch trng i t ci c th n ci tru tng bng cch lm r nhng c trng c bn ca mt hin tng. Znaniecki khng a ra mt nh ngha y v r rng m ch a ra nh hng tng qut. Ch nhng tc gi sau ny s dng phng php trn mi a ra cc nh ngha r rng hn. Becker a ra nh ngha: Phng php ny (quy np phn tch) i hi mi trng hp c thu thp trong cuc iu tra phi khng nh gi thit. Nu ngi nghin cu gp mt trng hp khng khng nh gi thit, th phi t li gi thit n thch hp vi trng hp bc b tng ban u (Becker, 1985 [1953], tr. 67). Glaser v Strauss , hai cha ca l thuyt t c s trn d kin thc a (grounded theory), nhn mnh vic khm ph cc qui lut ph qut ca li tip cn ny: Quy np phn tch c chc nng sn sinh ra v chng minh mt l thuyt c hi nhp, c gii hn, r rng v c th ng dng ph qut, v cc nguyn nhn ca mt hnh vi c th (nh nghin ma tu hay lm tiu qu) (Glaser, Strauss, 1967, tr. 104). Manning nh ngha: Quy np phn tch l mt phng php nghin cu x hi hc, nh tnh v khng thc nghim, n i hi nghin cu thu trit mt trng hp i n vic hnh thnh nhng gii thch nhn qu ph qut (Manning, 1982, tr. 280).
Nhng nh ngha trn nu ln nhng yu t chnh ca quy np phn tch. V trc ht, tnh cht ca hin tng x hi khng phi bao gi cng cho ta thc hnh cc th nghim v phi thy trc c phng php no nghin cu nhng trng hp thot khi cc gii thch thng k, ca quy np o m, nhng ng thi cng cho ta nhng tri thc ng tin cy. c nh vy, phi nghin cu su mt s t trng hp m t nhng c trng c bn ca chng, vch li cc nguyn nhn ca cc hin tng thy chng tc ng vi nhau nh th no nhm i n mt kt qu no . Khi tin hnh nh vy, nh nghin cu phi c kh nng nu ln nhng mnh c p dng cho cc trng hp kho st v a ra mt gii thch nhn qu cho vn nghin cu.
Cch nghin cu ca quy np phn tch nh vy, ngy nay c gi l phi xc sut (non probabilistic), c ngha l, khi mt trng hp c phn tch v c xem l in hnh tiu
-
3
biu cho mt tp hp nhng c trng ring bit m ngi ta c th tm thy trong cc trng hp khc cng loi. Chnh v vy m trc y ngi ta cn gi quy np phn tch l phng php ca nhng trng hp in cu, v ngi nghin cu t trng tm vo nghin cu su cc trng hp ch khng ch trng s lng. Khi c mt trng hp khng ri vo khung gii thch, th c gi l trng hp ngoi l, trng hp ph nh (negative case) v i hi ngi nghin cu phi xem li gii thch ca mnh.
2. CC GIAI ON CA QUI NP PHN TCH
Thot u Znaniecki ch a ra mt qu trnh tng qut bao gm: 1) Pht trin mt nhn nh gi thit c rt ra t mt trng hp; 2) So snh gi thit trn vi nhng kh nng c th xy ra c rt ra t nhng trng hp khc. Sau ny cc tc gi s dng li tip cn nh Cressey, Bogdan v Biklen, Manning, Goetz v LeCompte... b sung cc bc chi tit hn. Nhng by bc chnh c Cressey a ra c nhiu tc gi chp nhn. (Xem Hnh 1: Qu trnh ca quy np phn tch):
Hnh 1. Qu trnh ca quy np phn tch
Qu trnh quy np phn tch bao gm cc bc: - Ngi nghin cu xc nh mt cch tng qut hin tng mnh mun gii thch.
C cn xc nh li hin tng?
Tt c cc trng hp u ph hp
vi gi thit?
Bt u
Xc nh/ xc nh li
hin tng nghin cu
Nghin cu cc trng hp
ca hin tng
Hnh thnh/Hnh thnh li cc gi thit
Nghin cu thm
cc trng hp
Dng cuc nghin
cu
C
Khng
C
Khng
-
4
- Hnh thnh gi thit tm thi gii thch hin tng trn. - i chiu tng trng hp vi gi thit tm thi nhm xc nh n c th gii thch cc
s kin trong mi trng hp? - Nu gi thit khng tng ng vi cc s kin, ngi nghin cu hoc l t li gi thit
hoc xc nh li hin tng nghin cu bao gm trng hp va k. - Sau khi xem xt mt s trng hp, ngi nghin cu t c mt chc chn c th,
nhng vic khm ph ra mt trng hp ph nh - do ngi nghin cu hay do tc gi khc - n bc b vic gii thch v i hi a ra gii thch khc.
- Ngi nghin cu lp li qui trnh xem xt tng trng hp, xc nh li hin tng v hnh thnh li gi thit cho n khi no lp c mt tng quan ph qut. Mi trng hp ngoi l i hi hoc phi xc nh li hin tng hoc hnh thnh li gii thch.
- V nhu cu chng c, ngi nghin cu phi xem xt cc trng hp ngoi lnh vc hn ch, xc nh xem vic gii thch cui cng c th p dng cho chng khng (Cressey, 1953, tr. 16)
Cc giai on ca qu trnh ny cho ta hiu r hn th no l quy np phn tch. Li tip cn ny i ngc li phng php gi thit-din dch (hypothtico-dductive), bi l ngi nghin cu i t di ln, t nhng s kin ri sau hnh thnh cc khi nim l thuyt. l qui trnh chung ca quy np. V phn tch c ngha l xem xt t m mt hin tng x hi xc nh nhng c im, nhng yu t cu thnh ca n. u l nhng yu t c bn nht, u l nhng yu t th yu... Nu ta ly i mt yu t c th, hin tng c thay i khng? Theo cch ni ca nh nghin cu hin nay, quy np phn tch l mt s m t dy (thick description), m t chi tit.vn cho php thu hiu v rt ra c nhng c im c ngha ca mt loi i tng nghin cu, ng thi cng cho php vch ra nhng tng quan gia nhng thnh t ca hin tng.
3. NG DNG LI TIP CN QUI NP PHN TCH
Trong cc cng trnh khoa hc x hi ni ting p dng li tip cn quy np phn tch, nh cng trnh v Nghin cht gy nghin ca Lindesmith (1943)2, hay tc phm Tin ca ngi khc: nghin cu tm l x hi v lm tiu qu ca Cressey (1953), ta thy gi thit hay l thuyt c kim chng bng cch s dng lin tc cc trng hp ph nh. Nu gi thit c khng nh bi trng hp u tin m b bc b bi trng hp th hai th n phi c t li hoc l hin tng nghin cu c xc nh li, cho n khi tt c cc trng hp c gii thch bi l thuyt. Qu trnh nghin cu ch yu vic phn tch mt chui trng hp c th xem xt li l thuyt ban u.Vic x l cc trng hp ngoi l nhm hon thin l thuyt cho php n gii thch c cc d kin thc nghim ca nghin cu. L thuyt v gi thit l im n ca phng php ch khng phi l im khi u. Chng c hon thin trong qu trnh nghin cu bi tng tc gia gii thch v cc d kin cho n khi no c c s hnh thnh l thuyt cui cng. L thuyt v gi thit nh vy va l cng ch va l phng tin. Chin lc nghin cu ny cho php a ra c cc phn loi nhng trng hp, cc loi hin tng v tng quan gia cc loi hin tng v cc gi thit.
2 A. Lindesmith (1905-1991), l nh x hi hc M. ng cng A. Strauss u l hc tr v ng nghip ca H.
Blumer. C hai ng c ng gp ln v mt phng php lun cho x hi hc. ng l ngi u tin ng dng quy np phn tch, trong khi Strauss l mt trong nhng cha ca l thuyt t c s trn d kin thc a (grounded theory).
-
5
Hy ly cng trnh nghin cu ca Cressey minh ho cho tin trnh ca quy np phn tch. Cressey mun a ra cc iu kin cn v ca vic lm dng lng tin m ng chn vic lm tiu qu (embezzlement) lm i tng nghin cu. t c s trn quy np phn tch, ng mun xc nh mt chui cc bin c tn ti khi c lm tiu qu m khng tn ti trong nhng trng hp khc, Trc ht ng xc nh bn iu kin bt buc phi tn ti trong cc trng hp lm tiu qu: c nhn phi vo v th c tin cy, c mt vn ti chnh khng th th nhn theo kin ca c nhn trn, xem vic lm tiu qu nh l mt gii php kh th v hnh thnh nn mt s bin minh cho hnh ng ca mnh.
Cressey bt u cuc nghin cu bng cch tm hiu qui nh php lut v lm tiu qu. V nu qui nh php lut bao gm c nhng k la o chuyn nghip v nhng ngi s dng ngn phiu khng, ngn phiu gi, th ng loi ra ngay nhng trng hp ny. ng mun gii hn li v ch mun tm hiu nhng ngi v th c s tin tng v sau lm dng v tr v quyn hn ca mnh. V thu thp d kin, ng cng phng vn cc t nhn thuc hng ngi bnh thng trc khi vi phm, ch khng phi nhng ngi chy cht mt v th lm dng. Cressey cho bit qua cc giai on ng hn nm ln hnh thnh li gi thit ca mnh trc khi i n kt lun cc nguyn nhn ca vic lm tiu qu. Gi thit u tin ca ng l, c s lm tiu qu khi mt c nhn bit hay tin mt vi loi lm tiu qu khng phi l trng ti thc s m ch l s vi phm k thut. Nhng ng b gi thit ny khi gp nhng i tng bit r y l hnh vi phm php. Gi thit ln hai ca ng ch trng n nhu cu: mt nhu cu t xut v tin bc khin ngi ta i n lm tiu qu. Gi thit ny cng b bc b v c nhiu ngi cho bit gp nhng tnh hung rt cp bch nhng iu ny khng dn h n vic lm tiu qu. Gi thit th ba lin quan n s c lp v mt tm l. Mt s ngi phn bi li s tin tng v h phi tr mt ngha v ti chnh, mt s tin m h khng dm cng khai th nhn n ca mnh, v nh ly tin qu chi c bc, nhng tr chi may ri v nh vy h phi thanh ton mt cch b mt. Nhng khi kim tra gi thit ny qua cc ti liu phng vn, ng thy c ngi n tin cch b mt nhng khng lm tiu qu v ngc li c ngi khng n m vn lm tiu qu. V tt c v lm tiu qu khng th gii thch do khong cch gia chi tiu v thu nhp ca nhng ngi c hi, ng thay thut ng ngha v ti chnh bi thut ng c vn ti chnh. Tuy nhin vic hnh thnh li gi thit ny cng khng bao gm tt c cc trng hp, v c nhng ngi cng ri vo tnh trng trn nhng khng bao gi lm tiu qu do nhng tin tng o c ca h. Cui cng, ng a ra gi thit c lm tiu qu khi c nhn ri vo tnh hung h ngh l c mt vn ti chnh m h khng th th nhn, v h bit c th gii quyt iu mt cch b mt bng lm tiu qu v h thnh cng trong vic minh chng hnh vi gi hnh nh trung thc ca mnh. V s gii thch ny thch hp vi tt c cc trng hp m ng nghin cu v khng c trng hp mi no i ngc li gii thch ny.
Mi ln hnh thnh li gi thit, Cressey u kim chng bng cc cuc phng vn mi v phn tch li cc phng vn, cc quan st trc y. Cch nhn li, xem xt li nh vy l c s ca quy np phn tch. Vi gi thit cui cng ca nghin cu trn, Cressey khng nhng kim chng vi cc d kin ng thu thp m cn vi hn 200 trng hp do mt tc gi khc thu thp, ng thi ng thc hin thm nhiu phng vn b sung trong mt nh t khc.
Nghin cu ca Cressey (1953) v lm tiu qu, ca Lindesmith (1947) v nghin ma tu, ca Becker (1963, 1985) v vic ht cn sa, thng c xem l nhng nghin cu minh ho tt nht cho li tip cn quy np phn tch. Cc nghin cu x hi hc gn y theo li tip cn ny, mt cch tng qut s dng m hnh do Cressey ngh, nhng khng cn nghin cu qu trnh ca cc hnh vi b xem l lch lc, m ch trng vo mt bi cnh c th v trung tnh v mt
-
6
o c - v nh cng trnh ca Katz (1982) v nhng lut s bnh vc nhng ngi ngho, ca Johnson (1998) v cc i din cng on, ca Flaherty (1999) v cm nghim thi gian tri chm... Qua nhng nghin cu ny, qu trnh thc hin khng i theo ng thng v cc giai on cng khng tch bch rch ri. Qu trnh cng khng theo dng c in hnh phu (t tng qut n c th) m cng ngy cng m rng vi vic thu thp cc trng hp mi v thng l thuyt ch dn dn r hn vi thi gian.
4. CC TRANH LUN V PH BNH
4.1. Cc vn tranh lun
Li tip cn ny nu ln nhiu vn v n nay vn cn gy tranh lun.
- V tng quan nhn qu
Li tip cn ny, ngay c trong lnh vc khoa hc x hi, chu tro lu nh hng ca khoa hc t nhin vo cui th k 19: mun c lp nguyn nhn cc hin tng v a ra cc mnh gii thch tng qut, c th gii thch mi thi im. Znaniecki cng chu nh hng khuynh hng ny.
Trong lnh vc khoa hc x hi v nhn vn, kinh nghim nghin cu cho thy vic xc nh cc nguyn nhn l iu khng d. Nu mt nghin cu c th thnh cng trong vic c lp cc yu t quyt nh mt hin tng x hi, th vn c th l nhng yu t trn tc ng trong mt bi cnh lch s nht nh v mc gii thch ca n gim st ng k khi a vo mt bi cnh khc v mt khng gian, thi gian v x hi. Cc tnh hung x hi thng chng cht kh g. V khi ngi ta thnh cng trong vic c lp mt kha cnh th s khng cn c ci nhn tng qut, ton din. Ngy nay quan nim ca cc nh nghin cu c bin chuyn: thay v i tm kim cc nguyn nhn, h t bng lng vi vic tm ra cc tng quan, cc quan h c ngha.
- V tnh ph qut
i tm mi lin h nhn qu l khm ph ra nhng tri thc c tnh ph qut, c gi tr cho ton th nhn loi. V nh vy l khng coi trng cc nhn t vn ho c th nh hng n cc mi quan tm, cc khi nim v c s phng php lun ca ngi nghin cu. Thc tin nghin cu cho thy tri thc b gii hn trong khung kh x hi sn sinh ra n v mc tiu hng n ci ph qut l rt kh nu khng n l khng c th t c. Vi thi gian, mi tri thc, ngay c trong lnh vc khoa hc t nhin, u c hn ch, b bc b hay b hi nhp vo mt khun kh gii thch ln hn. Khoa hc x hi cng vy, cng ngy cng khim tn hn v nhn chn c nh hng ca bi cnh khng gian, thi gian trong tri thc c to ra.
Ngy nay, ch c khuynh hng chnh thng ca li tip cn quy np phn tch cn nhm n vic tm kim cc gii thch ph qut, c ngha l phi gii thch c tt c cc trng hp ca vn nghin cu. Mt s tc gi ca li tip cn ny c chn la linh ng hn. H xem i hi phi c mt gii thch hon ho, ph qut cn c xem nh mt chin lc nghin cu hn l mt mc ch ti hu m phng php nhm ti v xem nh l cch o lng kh nng gii thch ca l thuyt.
- V trng hp ph nh
-
7
Cc tc gi ng dng li tip cn quy np phn tch khng nh u vit ca li tip cn ny l vic bm st thc a, quan tm n nhng trng hp ph nh, trng hp ngoi l - iu m cc kim nh thng k khng t trng tm.
Tht ra, phi ghi nhn cc thut ton thng k, do s pht trin ca in ton, ngy nay cng ngy cng tinh vi hn nhng nm u th k hai mi. V cu hi c t ra vi li tip cn ny: c th xc nh c tt c trng hp ph nh khng? Cc trng hp ph nh c cng tm quan trng khng? Do nhng rng buc o c v vn ho, c nhng trng hp ph nh thot khi trng quan st ca ngi nghin cu? V vy, nhiu tc gi ph bnh nguyn tc phi tm ra ht v gii thch c tt c cc trng hp ph nh l qu cng nhc. Trong thc t, vn khng phi l i n mt gii thch hon ho m, nh cc trng hp ph nh, c th o lng tin b trong gii thch so vi cc tri thc ban u.
4.2. Mt s ph bnh
Mt trong cc im yu ca li tip cn ny thng c nu ln, l gii thch cui cng ca quy np phn tch ch xc nh c nhng iu kin cn, ch t khi nu ln cc iu kin hin tng c nghin cu xut hin. iu ny c ngha l quy np phn tch c th tm ra nhng c nhn vi nhng c im no hay vo nhng hon cnh no tr thnh k nghin ma tu (v nh nghin cu ca Lindesmith, 1947), ch n khng gii thch ti sao nhng c nhn tr thnh ngi nghin hn nhng ngi khc cng trong cng mt hon cnh vi cng nhng c im. (Bryman, 2008, tr. 540; Katz, 2001)
im yu k tip, n khng cho ta bit phi nghin cu bao nhiu trng hp trc khi gp mt trng hp ph nh. V mt vn c t ra: c xc nh c tt c trng hp ph nh khng? (Bryman, 2008, tr. 540; Deslauriers, 1997, tr. 303). Katz cn ph bnh li tip cn ny da trn lp lun vng vo (tautology) v khng cho php d bo hin tng (Katz, 2001, tr. 480- 484)
5. NHN XT
5.1. nh hng i vi cc li tip cn nh tnh khc
Quy np phn tch l mt li tip cn nh tnh c in, do ta c th tm thy nh hng ca n i vi cc tip cn nh tnh khc nh phng vn tiu s (life history), dn tc hc v c bit l l thuyt t c s trn d kin thc a (grounded theory). Cc nghin cu ni ting ng dng li tip cn ny, nh nghin cu ca Lindesmith, Cressey, Becker, Manning, Johnson u kt hp vi phng php phng vn tiu s. Katz cho thy, t nhng nm 1980 tr li y, cc nghin cu ng dng li tip cn ny u c trnh by di nhng hnh thc dn tc hc, hay ni cch khc t v tr ca ngi ngoi cuc dn dn th hin di quan im ca ngi bn trong (from the inside) (Katz, 2001, tr. 480-484)
Trong tc phm Khm ph l thuyt t c s trn d kin thc a. Cc chin lc cho nghin cu nh tnh (1967), Glaser v Strauss cho thy hnh thnh l thuyt ca mnh trn c s i chiu vi li tip cn quy np phn tch. Vi c hai li tip cn, vic phn tch c tin hnh rt sm, ngay trong giai on thu thp v hu nh chm dt vo cui giai on thu thp d kin. Vic thu thp, m ho v phn tch xon xt vi nhau. C hai li tip cn u cao vic so
-
8
snh, i chiu lin tc m mc ch l hnh thnh cc khi nim chnh yu v tng quan gia chng. Hai li tip cn u nhm n vic m t v hnh thnh l thuyt (Deslauries, 1997; Nguyn Xun Ngha, 2010). Tuy nhin gia hai li tip cn ny c nhiu kha cnh khc bit m ta c th tm tt nh trong bng 1).
Bng 1. Mt s khc bit gia quy np phn tch v l thuyt t c s trn d kin thc a
Quy np phn tch L thuyt t c s trn d kin thc a
- Hnh thnh l thuyt v kim chng l thuyt:
Ch trng c hai: hnh thnh v kim chng
Ch ch trng hnh thnh l thuyt
- Tnh cht ca l thuyt: C tnh ph qut Ch trng l thuyt c th
- L thuyt/ Khung l thuyt: Nhm sn sinh ra l thuyt gii thch
Nhm sn sinh ra mt khung l thuyt
- V nguyn nhn: Mi lin h nhn qu Bao gm nguyn nhn, iu kin, hu qu v cc chiu cnh khc
- Chn mu phi sc xut: - t nhiu theo ng thng, v ch trng trng hp ph nh
- c dng phn t, v ch trng i chiu lin tc
- Cc trng hp nghin cu: Trng hp ngoi l i hi phi xem li l thuyt cho n khi ph hp vi tt c trng hp
Chp nhn nhng khc bit v tn s. Khng i hi mt m hnh tuyt i
Ngun: Nguyn Xun Ngha tng hp cc ti liu Glaser v Strauss (1967); Deslauriers (1997), Hammersley (2010).
5.2 Mt vi ng gp
Mc d c nhiu ph bnh, quy np phn tch cho thy c nhng ng gp nht nh.
Trc ht, nhiu tc gi u ng vic nhn mnh phi nghin cu cc trng hp ngoi l, cc trng hp ph nh l ng gp xut sc ca quy np phn tch (Katz, 2001, Johnson, 2004, Deslauriers, 1997, tr. 303). Vic nhn mnh ny i hi mt s gn cht gia l thuyt v thc a. Vic xy dng l thuyt i hi phi hi nhp cc d kin mu thun nhau. Do , d ch nghin cu mt s trng hp hn ch, vic phn tch v trnh by ca phng php ny ko di hn cc phng php khc. Quy np phn tch khng phi thch hp cho mi i tng nghin cu. C nhng nghin cu, nu dng cc phng php thc nghim, c th cho kt qu nhanh hn, tho ng hn. Tuy nhin, quy np phn tch c nhiu u im trong vic nghin cu cc qu trnh, nh nghin cu ca Becker, Cressey, Lindesmith, thng hiu kha cnh ch quan ca cc qu trnh, nm ngha ngn ng ca cc thnh vin trong nhm vi cc nhn t bn trong bn trong.
Nhiu tc gi nhn mnh kh nng ca quy np phn tch cho php khng ch hnh thnh l thuyt m cn kim chng chng (Bogdan...). Lindesmith trong nghin cu nm 1943 ca mnh cho thy ng xy dng v kim chng l thuyt ca mnh v s l thuc vo ma tu bng cch i chiu vi cc l thuyt sinh l hc, tm l hc. Theo Hammersley v Atkinson, quy np phn tch thng c s dng gii quyt vn kim chng trong dn tc hc
-
9
Vi li tip cn quy np phn tch, ngi ta nu ln kh khn trong vic ngn cn ngi nghin cu a vo quan im ch quan trong vic gii thch cc d kin. Tht ra mi phng php u tu thuc kh nng ca ngi vn dng. Vn nn nu trn khng ch dnh ring cho quy np phn tch m cc phng php khc u gp. C phng php nghin cu no hon chnh c th ngn nga mi xm nhp khch quan v ch quan t ngoi vo?
Tm li, li tip cn quy np phn tch r rng mang du n ca thi i n c sn sinh ra. Do , nhng tin phng php lun ca n mang nng nhng k vng khoa hc ca cc nh khoa hc x hi thi y. Mc d c nhng hn ch, nhng nhng vn chng t ra vn cn c tip tc tranh lun v ng dng. iu ny cho thy nhng trc gic ca nhng ngi khai sinh ra li tip cn ny vn cn gi tr.
TI LIU THAM KHO
1. Becker H. S. [1963], 1985. Outsiders: Studies in the Sociology of Deviance. New York. Free
Press. Bn dch ting Php: Outsiders: tudes de Sociologie de Dviance. Paris, Mtaill. 2. Bryman A. 2008. Social Research Methods, 3
rd Edit., Oxford Univ. Press.
3. Cressey D. R 1953. Other Peoples Money: A study in the Social Psychology of Embezzlement. Glencoe, Free Press
4. Deslauriers J-P. 1997. LInduction analytique trong Poupart, Deslauriers, Groulx et al. La recherche qualitative: enjeux pistmologiques et mthodologiques. Montral Paris : Gaetan Morin d.
5. Glaser BG, Strauss AL. 1967. The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative
Research. Chicago: Aldine.
6. Gilgun J. F. 1994. Analytic Induction: Focused Approach to Interpretive Research, Qualitative Family Research, Vol. 8, No 1.
7. Hammersley M. 2010. A historical and Comparative Note on the Relationship Between
Analytic Induction and Grounded Theorising. Forum Qualitative Social Research, 11(2).
8. Johnson P. 2004. Analytic Induction, trong Cassel C., Symon G. Essential Guide to Qualitative Method in Organisational Research. Sage Publ.
9. Katz J. 2001. Analytic Induction trong - Smelser, Baltes (eds), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences. London: Elsevier.
10. Lindesmith A. R. 1947. Opiate Addiction. Bloomington, Principia.
11. Manning P.K. 1982. Analytic Induction. Trong P.K. Manning v R. B. Smith (dir.), A Handbook of Social Science Methods, vol. 2: Qualitative Methods. Cambridge, Ballinger.
12. Miles M. B., Huberman A. M.1984. Qualitative Data Analysis. A Source of New Methods.
Sages publications. Bn dch t bn xut bn ln th hai bng ting Php ca Martine Hlady Rispal, 2003. Analyse des Donnes Qualitatives. De Boeck
13. Nguyn Xun Ngha. 2010. L thuyt t c s trn d kin thc a: trnh by v so snh vi mt s tip cn nh tnh. Tp ch Khoa hc X hi s 9 (145). 14. Ratcliff D. E. 1994. Analytic Induction as a Qualitative Research Method of Analysis. The
University Of Georgia.
15. Zaniecki F. 1934. The Method of Sociology. New York: Farra & Rinehart.
