Pulsuz ZJdORQR dNTWOVNKJƒ¡ახვითი... · 5 3. epoqa, xalxi da samosi evropis xelovneba...

სახვითი ხელ

ოვნება ● სახელ

მძღვანელ

ო

ხელოვნებასახვითი

Pulsuz

saxelmZRvanelo

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT HİMNİ

Üzeyir Hacıbəylinin,

Əhməd Cavadındır.

Azərbaycan! Azərbaycan!Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni!Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız!Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz!Üçrəngli bayrağınla məsud yaşa!Minlərlə can qurban oldu!Sinən hərbə meydan oldu!Hüququndan keçən əsgərHərə bir qəhrəman oldu!

Sən olasan gülüstan,Sənə hər an can qurban!Sənə min bir məhəbbətSinəmdə tutmuş məkan!

Namusunu hifz etməyə,Bayrağını yüksəltməyəCümlə gənclər müştaqdır!Şanlı Vətən! Şanlı Vətən!Azərbaycan! Azərbaycan!

Musiqisi

sözləri

TƏSVİRİ İNCƏSƏNƏT – 7Ümumtəhsil məktəblərinin 7-ci sinfi üçün Təsviri incəsənət fənni üzrə dərslik Gürcü dilində

Tərtibçi heyət:

Müəlliflər: Kəmalə Əhməd qızı Cəfərzadə Məhsəti İsa qızı Məmmədova

Tərcüməçi N.VaşakidzeRedaktor C.NozadzeBədii redaktor T.MəlikovTexniki redaktor Z.İsayev

E.ÇikarişviliDizayner Rəssamlar Korrektor

© Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi – 2017

Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir.

Hesab-nəşriyyat həcmi 4,8. Fiziki çap vərəqi 6. Səhifə sayı 96. Kağız formatı 70 ґ 1001/ . 16

Tiraj 200. Pulsuz. Bakı – 2017.

“YAZ” nəşriyyatıBakı, AZ 1001, H.Seyidbəyli küç. 30

M.Hüseynov, E.Məmmədov N.Kusraşvili

Dərsliyin gürcü dilində nəşri “Deogene” nəşriyyatı ilə birgə həyata keçirilmişdir.

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24.07.2014-cü il tarixli 842 №-li əmri ilə təsdiq olunmuşdur.

qamala jafarzademexseTi mamedova

saxviTi

xelovneba

7saxelmZRvanelo

zogadsaganmanaTleblo skolebis me-7 klasis moswav-leTaTvis

saxelmZRvanelosTan dakavSirebuli mosazrebebi, SeniS vnebi da winadadebebi gTxovT, gamogvigzavnoT

Semdeg eleqtronul misamarTebze: [email protected] da [email protected]

Winaswar gixdit madlobas tanamsromlobisatvis!

baku – 2017

YAZNÄÅR

heidar alievi azerbaijaneli xalxis saerTo erovnuli lideri

Sinaarsi

1. saxviTi xelovneba Sua saukuneebSi

1. Sua saukuneebis qandakeba 8

2–3. arqiteqturuli stilebi 11

4. azerbaijanis arqiteqturuli skolebi 17

5. monumenturi ferwera 22

2. Janrebi saxviT xelovnebaSi

6. yofis asaxva miniaturebSi 28

7. miTologiuri saxeebi saxviT xelovnebaSi 32

8. Suq-Crdili saxviT xelovnebaSi 36

9. avtoportreti 40

10. adamianis gamosaxuleba siuJetur namuSevrebSi 43

11. adamianis gamosaxuleba qandakebaSi 46

5

3. epoqa, xalxi da samosi

evropis xelovneba

12. qsovili, feri da ornamenti 50

13. evropuli Tavsaburavebi 53

14–15. kostiumis roli sazogadoebaSi 55

16. aristokratiis samosi mxatvarTa naxatebSi 59

azerbaijanis xelovneba

17. azerbaijanuli Tavsaburavebi 63

18–19. saukuneTa saganZuri: azerbaijanuli erovnuli samosი 66

20. samosis moda da dizaini: Tanamedrove stilebi 71

4. dekoratiul-gamoyenebiTi xelovneba da mxatvruli dizaini

21. xeliT Seqmnili saocrebebi 78

22. naxWebiT gaukvdavebuli cxovreba 80

23. dro da WurWeli 83

24–25. avejis dizaini da dekori 86

26. interieris dizaini 90

27. msoflios muzeumebi 94

6

saxelmZRvanelosTan gacnoba

saxelmZRvanelos TiToeul TemaSi saswavlo masalebi ganlagebulia Semdegi TanmimdevrobiT:

1. dialogi xelovnebaze da gaixsene _ adre miRebul codnaze gaT-vlili kiTxvebi, naxatebi da cnebebi, romlebsac Temisadmi inte-resis aRZvra SeuZliaT.

2. gaecani _ masala damoukideblad kiTxvisa da ganxilvisaTvis.war modgenilia informacia saxviTi xelovnebis istoriis, sazo-gadoebaSi misi rolis Sesaxeb, sxvadasxva sqemebi da cxrilebi.

3. didi Semoqmedebi _ azerbaijanisa da msoflios gamoCenil xelo-vanTa Semoqmedebis gacnoba.

4. samxatvro galerea _ azerbaijanisa da msoflios SemoqmedTagrafikis, ferweris, qandakebisa da dekoratiul-gamoyenebiTi xe-lovnebis nimuSebis gacnoba.

5. kiTxvebi ganxilvisaTvis _ kiTxvebi dasafiqreblad, sadiskusiod,Teoriuli masalis analizisaTvis.

6. es sainteresoa da ici Tu ara? _ TemasTan dakavSirebuli yuradsa-Rebi faqtebi da movlenebi Tvalsawieris gasafarToveblad.

7. dafiqrdi da axseni _ SemoTavazebuli msjelobis axsna.8. ostatis rCevebi _ SemoqmedebiTi davalebebis SesrulebisaTvis

saWiro wesebi, axali Rirebuli informacia SemoqmedebisaTvis.9. davalebebi damoukideblad muSaobisaTvis _ davalebebi TemasTan

dakavSirebuli axali codnisa da unarebis gamyarebisa da gamoye-nebisaTvis, gamosaxulebis Tanmimdevrobis damxmare meTodikebi.

10. gansazRvre da SemoqmedebiTi saqmianoba _ damoukideblad Sesas_rulebeli davalebebi arCeviT.

11. Seamowme Seni Tavi da ganmazogadebeli davalebebi _ kiTxvebi dada valebebi damoukideblad Sefasebisa da dagrovili codnis gan-zogadebisaTvis.

_ resursebi (TemasTan dakavSirebuli Teoriuli da praqtikuli muSaobisaTvis gamosayenebeli masala).

saxviTi xelovneba Sua saukuneebSi

1

* Sua saukuneebi _ aTaswlovani istori uli peri o di (V_XIV), ro me lic antikur xa nas mos dev da da axali dro is wina morbe di iyo.

Sua saukuneebisa* da aRorZinebis xanis aRmosav-luri da evropuli xelovnebis qmnilebebi (arqiteqtura da qalaqmSenebloba, ferwera da qandake-ba) msoflio kul turis fasdaude-beli ganZia.

8

dialogi xelovnebazesaxviTi xelovnebis romel dargSi gamoiyeneba cnebebi `gamoqan-dakeba~, `plastika~? ras aRniSnaven isini?

1. Sua saukuneebis qandakeba

saxviTi xelovnebis dargs, romlis ZiriTadi obieqtia adamianis, cxo velebis da a. S. moculobiTi gamosaxuleba, qandakeba ewodeba.

Sua saukuneebSi qandakebis ganviTareba mWidrod iyo dakavSirebuli arqiteqturasTan. RmerTebisa da mmarTvelebis qandakebebiT, Ziri-Tadad, taZrebs amkobdnen. qandakebis meSveobiT ostatebi gadmos-cemdnen adamianis Sinagan samyaros, mis xasiaTs, aseve adamianis sxe-uls moZraobaSi. amiT gansxvavdeboda Sua saukuneebis qandakeba an ti kuri xelovnebisagan, sadac aqcenti adamianis sxeulis silamazis asax vaze keTdeboda.

monumenturi qandakeba qandakebis erT-erTi uZvelesi dargia da sakulto, memorialuri daniSnuleba aqvs.

ganviTarebis kvaldakval qandakeba Semdeg dargebad1 daiyo:

gaecani

riTi gansxvavdeba mrgvali qandakeba reliefisagan? moi-y vane Sens qalaqSi arsebuli qandakebis magaliTebi.

gaixsene

1 dargi _ saxviT xelovnebaSi, saxeebsa da JanrebTan erTad, SedarebiT msxvili dayofaa. qandakebis saxeebi _ mrgvali da reliefi; Janrebi _ portreti, animalisturi da a. S.

qandakeba

monumenturi monumenturdekoratiuli

dazguri


9

mo nu men tur qan da ke bas ga-ne kuT vne ba er Tfi gu ria ni da mra val fi gu ria ni kom po zi cie-bi, cxe nia ni qan da ke be bi, me-mo ria lu ri an sam ble bi, ga mo-Ce nil ada mian Ta sa max sov ro mo nu men te bi da re lie fe bi.

mo nu men tu ri qan da ke ba gaT -vli lia So ri man Zi li dan aR q ma -ze.

qan da ke bis dargs, ro me lic mWid ro kav Sir Sia ar qi teq tu-ra sa da bu ne bis lan dSaf tTan, mo nu men tur -de ko ra tiu li qan da ke ba ewo de ba. ase Ti qan-da ke be biT afor me ben Se no be-bis fa sa deb sa da in te rie rebs, xi debs, Sad rev nebs, mci re ar-qi teq tu rul for mebs.

dazguri qandakeba skul ptu-ru li kom po zi ciis sxva da s xva sa xeebs moi cavs: Tavs, biusts, fi gu ras, jgufs. ase Ti qan da-ke ba ax lo man Zi li dan aR qma zea gaT vli li da ar aris da kav Si-re bu li sag nob riv ga re moc va sa da ar qi teq tu ras Tan. Cveu leb-riv, daz gu ri qan da ke bis zo ma na tu ra lur zo mas uax lov de ba.

iaponiis xelovneba. didi budas qandakeba (`buda~ niSnavs `gasxivosnebuls~). Camosxmulia brinjaosagan. simaRle _ 11,4 metri, wona _ 93 tona. 1252

indoeTis xelovneba. taZari kailasanaTha eloraSi. VIIVIII ss.

CineTis xelovneba. meomrebis terakotis (ita liuri sityvidan terra _ miwa da cotta _ ga momwvari) figurebi imperator cin Sixuandis aklda masTan (naturaluri zomebi). ma sala: Ti xa. SemTxveviT aRmoaCines 1976 wels.

dafiqrdi da axsenira msgavsebaa qandakebis sxva -dasxva dargebis ganviTa re ba-Si?

10


gansazRvre1. ra aris qandakebis Taviseburebebi? riT gansxvavdeba skulptu-

ris dargebi?

davalebebi damoukideblad muSaobisaTvis

SemoqmedebiTi saqmianoba

2. gamoZerwe dazguri qandakebis nimuSi. es SeiZleba iyos Tavi, bius ti, figura an figurebis jgufi.

ostatis rCevebiZiriTadi wesebi Zerwvisas:

pirveli wesi: yvela qandakebas unda hqondes postamenti (Ziri, kvarcxlbeki). igi saWiroa sayrdenad da saerTo kompoziciisaTvis.meore wesi: muSaoba unda daiwyos gamosaxulebis Ziridan da ara zemodan. qandakeba qvemodan zemoT unda izrdebodes.

3. maxsovrobiT, an naturidan, daxate Seni saxlis, quCis axlo-maxlo mdebare qandakebebi, romlebic mWidrodaa dakavSirebuli arqiteqturasTan da bunebis landSaftTan.

Seamowme Seni Tavi

3rogori qmnilebebi ganekuTvneba arqiteqturasTan sinTezSi arse-bul monumentur xelovnebas?

3moitane qandakebis magaliTebi, romlebic mWidro kavSirSia ar-qiteqturasTan da bunebis landSaftTan da romlebsac wi na kla-sebSi gaecani.

plastilini da Tixa, feradi fanqrebi, flomasterebi

romauli dazguri qandakeba. karakala. III saukune. mar marilo. didi gatCinis sasaxle, TeTri darbazi. ruseTi

antikuri monumenturi qan dakeba. nike samoTrakieli. Cv. w. aRmde 190 w. marmarilo. luvri. parizi

Sua saukuneebis monumen turdekoratiuli qan da keba. kelnis ratuSa. XII sau kune. germania

11

dialogi xelovnebazearqiteqturis romeli Zeglebi iqca qveynebis an qalaqebis simbo lo-ebad? riT gansxvavdeba arqiteqturuli nagebobebi da ansamblebi?

2-3. arqiteqturuli stilebi

arqiteqtura qalaqis, saxelmwifos, mTlianad epoqis erTgvari savizito baraTia. romelime qalaqSi Casvlisas, naxulob sasaxleebs, taZrebs, sacxovrebel saxlebs, moednebsa da prospeqtebs, romlebic sruliad gansxvavebuli arqiteqturuli stiliTaa1 nagebi. maT sila-mazesa da didebulebas SeuZlia, adamianSi aRZras amaRlebuli grZno-ba da ganwyoba. swored stilis mixedviT vsazRvravT, romel epo qaSi aigo isini, vigebT sxvadasxva ucxo xalxis wes-Cveulebebis, tra di-cie bis, kulturisa da istoriis Sesaxeb.

1 arqiteqturuli stili _ arqiteqturis damaxasiaTebel niSan-TvisebaTa erToblioba. arqiteqturuli stilebis ganviTareba damokidebulia klimatur, teqnikur, religiur da kulturul faqtorebze.

Zveli samyaros romeli arqiteqturuli Zeglebia yvelaze cnobili?

gaixsene

12


antikuri stilis naTlad gamosarCevi niSnebia mWidrod mdgomi msxvili svetebi. aseTi Sexameba xels uwyobda masiurobisa da dide-bulebis SegrZnebis Seqmnas.

arqiteqturuli stili

antikuri

bizantiuri

gotika

baroko

romanuli

aRorZineba

rokoko

warmoqmnis epoqa

Cv. w. aR-mde VIII s. _ Cv. w. a. V s.

VI saukune

XII-XVI saukuneebi

XVI-XVII saukuneebi

X-XII saukuneebi

XIV-XVII saukuneebi

XVIII saukune

warmoqmnis qveyana

Zveli saberZneTi da romi

bizantia

evropis qveynebi

italia

romi

evropis qveynebi

safrangeTi

antikuri stili. parTenoni. Cv. w. aRmde 447 _ Cv. w. a. 438 weli. saberZneTi

svetebis sqema

bizantiuri arqiteqturuli stilis yvelaze mniSvnelovan ele-mentad iqca yeli _ cilindruli CanarTi gumbaTsa da kedlebs So-ris. bizantiur arqiteqturaSi, religiurobasTan erTad, igrZnoba daxvewili dekoratiuloba, brwyinvale sanaxaobriobisaken swrafva.

arqiteqturuli stili pirobiTi cnebaa, is saSualebas iZleva, Tval yuri mivadevnoT arqiteqturis ganviTarebas. gamoyofen glo-ba lu ri mniSvnelobis arqiteqturul stilebs:


13

romanuli stilisaTvis1 damaxasiaTebelia kar-fanjris Riobis Ta-Rovani forma.

gotikur stils axasiaTebs wagrZelebuli da isriseburi (Seisruli) Ta Rebi, viwro da maRali koSkebi, mdidrulad morTuli fasadi moCu-qurTmebuli detalebiT da feradi vitraJuli sarkmlebi. gotika, did wilad, arqiteqturuli gaformebis stili ufro iyo, vidre Ta-vad arqiteqturisa.

bizantiuri stili. wminda sofias taZari. stamboli. 532_537 ww. TurqeTi

yelis sqema

pizis taZari. 11731360. italia

TaRebis sqema

2 romanuli stili (laT. romanus _ romauli) warmoiqmna yofili romis imperiis terito-riaze, romelic dasaxlebuli iyo romanuli jgufis enebze molaparake xalxiT.

14


1. parizis RvTismSoblis taZari (Notre Dame de Paris).

11631345. safrangeTi

2. arqiteqturuli gaformebis sqema

E aRwere gotikuri taZris damaxasia-Tebeli niSnebi.

parizis RvTismSoblis taZris oficialuri saitihttp://www.notredamedeparis.fr/

aRorZinebis xana, anu renesansi gulisxmobda antikurobis faseu-lo bebTan dabrunebas. am epoqaSi gansakuTrebuli mniSvneloba eni-Weba antikuri arqiteqturis formebs: simetrias, proporciebs, geo-metriasa da Semadgeneli nawilebis wesrigs. Sua saukuneebis SenobaTa rTul proporciebs anacvlebs mowesrigebulad ganlagebuli svetebi, xolo asimetriul moxazulobebs _ TaRis naxevarwre, gumbaTisa da niSis naxevarsfero.

aRorZinebis xanis stili. taZari santamariadelfiore _ niSnavs `yvavilebis wminda mariams~ (Cattedrale di Santa Maria del Fiore). 12961436. italia


15

E aRorZinebis xanis romel did mxatvrebsa da arqiteqtorebs icnob?

santa-maria-del-fiores taZris oficialuri saiti http://operaduomo.firenze.it/

sxvadasxvagvari mdidruli ornamentebi, naTeli ferebi, formebis didebuleba, mravalferovani dekoratiuli elementebi iqca barokos stilis ganmasxvavebel niSnebad.

rokokos arqiteqturulma stilma baroko Caanacvla. Tuki baro-kosaTvis damaxasiaTebelia monumenturoba da masiuroba, rokokoSi, piriqiT, upiratesoba eniWeba daxvewilobasa da simsubuqes.

rokokos stili. versalis sasaxle. 1661. safrangeTi

barokos stili. wminda petres sakaTedro taZari (Basilica di San Pietro). 1629. vatikani

16


gansazRvre

1. aRniSne arqiteqturuli stilebis damaxasiaTebeli niSnebi, ga-daxaze albomSi cxrili da Seavse.

mxatvruli maxasiaTeblebi

2. daxate erT-erTi stilis arqiteqturuli nagebobis saeskizo va-rianti. ecade, aCveno am stilis damaxasiaTebeli Tavisebureba. yuradReba miaqcie Tematur nimuSebs.

3. moagrove sxvadasxva wyarodan damatebiTi informacia stilebis Sesaxeb Sua saukuneebis arqiteqturaSi.

Seamowme Seni Tavi

3 ra Taviseburebebi axasiaTebs Sua saukuneebis arqiteqturas?3 ra gavlena iqonia Sua saukuneebis stilebma Tanamedrove arqite-

qturaze?

stilis saxeliwarmoqmnis

dro (epoqa)

damaxasiaTebeli niSani

mxatvruli maxasiaTeblebi

arqiteqturul

nagebo baTa saxelebi

rokoko

antikuri

bizantiuri

gotikuri

baroko

romanuli

aRorZineba

feradi fanqrebi, flomasterebi


17

arqiteqturis skola

aranuli

naxiCevanuri

Sirvan-afSeronuli

Tavrizuli

Seqmnis dro

V_IX saukuneebi

XII_XIV saukuneebi

X_XI saukuneebi

XIII_XIV saukuneebi

dialogi xelovnebazera niSnebiT gansxvavdeba erTmaneTisagan Senobebi, nagebobebi, ansamblebi?

4. azerbaijanis arqiteqturuli skolebi

Sua saukuneebis azerbaijanelma xuroTmoZRvrebma fasdaudebeli wvlili Seitanes arqiteqturis msoflio memkvidreobaSi. samwuxarod, Sua saukuneebis azerbaijanis xelovnebis zogierT msoflio mniSvne-lobis Zegls sparsulad Tvlian xolme.

arqiteqturis aranuli skolis (ganjaSi, bardაSi, SamqirSi da belaqa-nSi mdebare) bevri nageboba miwisZvris an mtris Semosevis dros da-ingra.

gaecani

Sua saukuneebSi azerbaijanSi iqmneba arqiteqturis sxvadasxva skola.

azerbaijanis romel arqiteqturul Zeglebs icnob?gaixsene

18


aranuli skolis iseTi margalitebidanac ki, rogorebicaa Samqiris cixesimagre minareTebiT da yuTlu musas mavzoleumi, Cvenamde mxo-lod nangrevebma moaRwia.

kavkasiis albaneTis periodis zogierTi Zeglis detalebma _ Tavad Zeglis Tavdapirveli formis SenarCunebis miuxedavad _ Cvenamde ver moaRwia. esenia Sua saukuneebis (V_IX saukuneebis) arqiteqturis aranuli skolis Zveli cixesimagreebi, taZrebi, monastrebi1, rom-lebic yvelaze naTlad cxadyofen azerbaijanis arqiteqturis mdi-dar da Zvel tradiciebs.

aseT nagebobaTa Sorisaa wminda elises taZari SeqSi (II saukune), agoglanis monasteri laCinSi (IX saukune), xudavendis samonastro kompleqsi qalbajarSi da Sua saukuneebis sxva nagebobebi, romlebic albanuri arqiteqturis SesaniSnavi nimuSebia.

Samqiris koSki. mxatvari diubua de monpere. 1314

yuTlu musas mavzoleumi. 1314

E risTvis aSenebdnen mavzoleumebs? romeli mavzoleumebi ici azer bai janSi?

1 monasteri _ taZrebis, sacxovrebeli da sameurneo nagebobebis kompleqsi, sadac gan-

sazRvruli wesdebis (wesebis krebulis) mixedviT cxovroben morwmuneebi.


19

arqiteqturis SirvanafSeronis skolisaTvis damaxasiaTebelia qvebis konstruqciebisa da adgilobriv kirqvaSi nakveTi mcenareuli ornamentebis gamoyeneba. am skolis uZvelesi Zeglia qalwulis koSki _ Sua saukuneebis baqos simbolo. amave skolas ganekuTvneba bibieibaTis meCeTi, SirvanSahebis sasaxlis kompleqsi, bailovir cixesimagre, TavdacviTi nagebobebidan ki _ cixesimagreebi mardakanSi, nardaranSi da sxv.

azerbaijanis arqiteqturuli skolebis ganviTarebaSi gansakuT-rebuli adgili uWiravs naxiCevanis skolas. am skolis Zeglebi ga-moirCeva agurebiT Seqmnili kompoziciuri ornamentebis simdidriTa da geometriuli formebis simkveTriT. am skolis Semoqmedebis mwver-valia ajemi abubaqr naxiCevanis mier agebuli Zeglebi.

xudavendis samonastro kompleqsi. VI_VII saukuneebi. qalbajari

qalwulis koSki. XII s. baqo SirvanSahebis sasaxlis kompleqsi. XIII_XVI saukuneebi. baqo

20


iusif ibn kuiseris mavzoleumi. 1162. naxiCevani

momine xaTunis mavzoleumi. 1186. naxiCevani

cisferi meCeTi. 1465 w. Tavrizi

E daasaxele ajemi naxiCevanis Semoqmedebis ganmasxvavebeli niSnebi.

XIII saukuneSi, dedaqalaqis TavrizSi gadatanasTan dakavSire biT, es qalaqi brwyinvale arqiteqturul kompleqsad iqca. arqiteqtu ris Tavrizis skolis SesaniSnavi ZeglebisaTvis damaxasiaTebelia ga for-mebis simdidre, dekoris mravalferovneba da, amasTanave, kom po zi-ciuri mTlianoba, motivebisa da formebis mxatvruloba. azer bai-janis arqiteqturis erT-erTi yvelaze saintereso nimuSia cis feri meCeTi TavrizSi.


21


2. daamzade nebismieri nagebobis maketi mza formis (yuTi, SefuTva) gamoyenebiT. gaamdidre igi qaRaldis, mavTulis, qsovilis, Tixis, plastilinis da a. S. elementebiTa da morTulobebiT.

3. Seqmeni Seni qalaqis an soflis SenTvis mosawoni Senobebis Canax-atebi. amisaTvis wadi eqskursiaze da yuradRebiT daaTvaliere istoriuli da Tanamedrove nagebobebi. ipovne maTi garegnuli iersaxis saerTo niSnebi.

Sua saukuneebSi azerbaijani axlo aRmosavleTis erT-erTi gav-leniani centri iyo da mniSvnelovani wvlili Seitana muslimuri samyaros arqiteqturis ganviTarebaSi.

gansazRvre

1. ra samSeneblo masalaa yvelaze metad gavrcelebuli Seni qalaq-is, soflis an dasaxlebis arqiteqturaSi? ra saerTo arqite-qturuli niSnebi aqvT nagebobebs _ konstruqcia, kar-fanjris forma, morTuloba? rodis aSenda isini da ra aris saerTo maT Soris?

Seamowme Seni Tavi

3romeli geometriuli formebi udevs safuZvlad azerbaijanis ar-qiteqturuli skolebis warmodgenil Zeglebs?

3ra msgavseba da gansxvavebaa azerbaijanis arqiteqturasa da aRmo-savleTis sxva qveynebis xuroTmoZRvrebas Soris?

feradi fanqrebi, flomasterebi, muyaos yuTebi, qsovili, Tixa da plastilini, mavTuli


22

5. monumenturi ferwera

Sua saukuneebSi ferwera saxviTi xelovnebis erT-erTi mTavari dar gi iyo. ferweras, romelic dakavSirebulia arqiteqturasTan da am Svenebs Senobebis kedlebs, iatakebsa da Werebs, monumenturi ewo deba. Sesrulebis teqnikis mixedviT monumentur ferweraSi gamo-yofen freskas, vitraJs, mozaikas. monumentur ferweras Soridan unda vumziroT.

dialogi xelovnebazera ewodeba ferweris Sesrulebis teqnikebs, romlebic xuroT-moZ Rvrebis ganviTarebasTanaa dakavSirebuli da rogor Seiqmna isini?

12. Seqis xanebis sasaxle. kedlis fragmentebi. XVIII saukune. Seqi3. `sulTani sanjari da dedaberi~. metrosadgur `nizamis~ gaformebis fragmenti. miqael abdulaevi. 1976. baqo

gaecani

monumenturi ferwera

freska

wylis saRebavebiT svel baTqaSze Sesrulebuli ferweris nimuSebi

vitraJigamWvirvale feradi an moxatuli mi nis na W re-bisagan damza de bu li deko ratiuli an siuJe-turi kompozicia

mozaikagamosaxulebis mi-saRebad gamoi yeneba feradi qvebi, smal ta, keramikuli fi lebi da sxv.

ra aris freska, vitraJi da mozaika?gaixsene


23

monumenturi ferwera saTaves uZveles warsulSi iRebs, ganvi-Tarebis umaRles dones ki aRorZinebis xanis mxatvarTa wyalobiT aRwevs.

gotikur taZarSi freskis adgils vitraJi ikavebs. vitraJi ara mxolod taZris interieris morTuloba iyo, aramed sinaTlis Ziri-Tad wyarosac warmoadgenda.

miqelanjelo. `saSineli samsjavro~. freska. siqstes kapelis interieri. 1537_1541. vatikani

notrdamis taZari. Sartri. 1194_1220. safrangeTi

dafiqrdi da axseni

rogor gesmis msjeloba: `vitraJi minis suraTia, romlis ferebic arasdros xundeba~?

24


Sua saukuneebSi, taZrebis morTvisas, mo zaika1 monumenturi ferweris Zalze po pu-laruli saxe iyo. freskisagan gansxvave biT is fers ar kar gavs, naxati ar xundeba da mi_si ganaxleba sa Wiro ar xdeba. bizantie lebs ekuT vnis mo zai kis iatakidan kedelze ga da-tanis idea. isini iyvnen `smaltad wodebu-li~ gaumWvir vale da Zalian mtkice feradi minis pir velaR momCenebi.

sanvitales eklesiis mozaika ravenaSi. imperatori iustiniane. fragmenti. 527_548. italia

gansazRvre

1. romel kompozici-ur motivebs asa-xaven baqos metro-sadgur `nizamis~ mozaika da Seqis xa-nebis sasaxlis vit -raJi-Sebeke?


2. ecade, daxato vitraJis an mozaikis eskizi. moifiqre kompozici-is siuJeti da koloriti. am davalebis Sesruleba SeiZleba fe-radi qaRaldiT _ aplikaciis teqnikiT an kompiuterSi, programa PAINT-iT.

1 mozaika warmodgeba laTinuri sityvidan musivum _ `muzebisadmi miZRvnili~. mozaika

keramikis, gaumWvirvale minis, ubralo qvebis, smaltis da a. S. gamoyenebiT miRebuli

feradi gamosaxulebaa kedelze, iatakze an Werze.


guaSi an akvareli, feradi qaRaldi, makrateli, webo


25

3. moamzade Sua saukuneebis monumenturi ferwerisadmi miZRvnili prezentacia.

Seamowme Seni Tavi

3monumenturi ferweris romeli teqnikebia yvelaze metad cno-bili?

3ra SeiZleba iTqvas arqiteqturasa da monumentur ferweras Soris arsebul kavSirze?

ostatis rCevebi

SegiZlia, am eskizebis nimuSebi gamoiyeno. magaliTisaTvis, xatvis Tan mimdevroba:

1. 2. 3.

26


ganmazogadebeli davalebebi1. gansazRvre qandakebis nimuSebis dargebi:

*monumenturi *monumentur-dekoratiuli *dazguri

2. gamoarCie gotikur stilSi agebuli Senoba.

3. daasaxele monumenturi ferweris saxeebi.

egviptis xelovneba. didi sfinqsi. 2700 weli Cv. w. aRmde

heidar alievis centri. arqiteqtori zaha hadidi. 2012. baqo

ismailies sasaxle. arqiteqtori iosif ploSko. 1907. baqo

indoeTis xelovneba. Siva cekvis RmerT natarajas saxiT. X_XII saukuneebi. brinjao. viqtoriasa da albertis muzeumi. londoni

azerbaijanis xelovneba. azerbaijanis nizamis saxelobis literaturis erovnuli muzeumis lojia. 1939. baqo

Janrebi saxviT xelovnebaSi

2Janrebi saSualebas iZleva _ gamo-saxuli sagnebisa da movle nebis mixedviT _ jgufebad ga vaer Ti -a noT sxvadasxva epoqis xe lov-nebis nimuSebi. TiToeul epo qas Tavisi sayvareli Janri da ga-mosaxvis formebi aqvs. yve la droSi yofi Ti sce nebis isto ria sam ya ro sa da ada mian ze war mod -ge nis mxat vru li xorc Sesx mis is-to riaa.

28

6. yofis asaxva miniaturebSi

saxviT xelovnebaSi Janrebad dayofa gansakuTrebiT cxadad vlindeba ferweraSi. Janrebi, pirvel rigSi, gamosaxulis SinaarsiT gansxvavdeba. magaliTad, bunebis gamosaxulebas peizaJi hqvia, niv Te-bisas _ naturmorti, adamianisas _ portreti, cxovrebiseuli mov-lenebisas _ siuJetur-Tematuri suraTi. Tavis mxriv, yovel Janrs aqvs qvedanayofebi _ Janruli nairsaxeobebi, romlebsac, zogjer, aseve Janrebad moixsenieben.

dialogi xelovnebazera ewodeba suraTebs, romlebic adamianis yoveldRiur cxov-rebas asaxavs?

1. ilgar akperovi. `zanzalakebis momajadoebeli xma _ qaravnis musika~2. firangiz huseinova. `gogona saTamaSoTi~

gaecanisiuJetur suraTebs Semdegi Janruli nairsaxeobebi gaaCniaT:

siuJeturi suraTebi

istoriuli yofiTibatalurianimalis

turizRaprul

miTologiuriwarsulis is to -riul mov le na-Ta an ga mo Ce nil ada mian Ta cxov -rebis asax va

adamianis yovel-dRiuri cxovrebis asaxva

omisa da sa-o mari yo fis

asaxva

cxovelebis

asaxvazRaprebis,

sagmiro Tqmu-

lebebis, miTebis

scenebis asaxva

ra aris qmnilebis Sinaarsi? ra cnebis mixedviT SegviZlia ganvsazRvroT, ra aris suraTze gamosaxuli?

gaixsene


29

Sua saukuneebSi yofiTi Janri miniaturis xelovnebaSi gaifurCqna. Sua saukuneebis mxatvarTa mniSvnelovan miRwevad iqca adamianis yoveldRiuri cxovrebis amsaxveli miniatura. miniaturis Tavrizis skolis erT-erTi gamorCeuli ostati iyo muzafar ali.

kldis ferwera. `irmebze nadiroba~. espaneTi

kedlis moxatuloba. `yofiTi scenebi~. egvipte

ZvelberZnuli larnakwera. `dionise mekobreTa navze~. germania

siuJeturi xaliCa. `nadiroba~. azerbaijani

dafiqrdi da axseni

rogor viTardeboda yofiTi Janri xelovnebaSi?

nizamis poema `leilmajnunianis~ miniatura. XVI s. Teirani. gulistanis sasaxle

`Wabuki ufliswulis portreti yvavilebiT~. XVI s. saxviTi xelovnebis muzeumi. bostoni

`iusufi Widan amodis~. `Svidi taxtis~ meCeTi. XVI s. friris galerea. vaSingtoni

samxatvro galerea

yofiTi Janri muzafar alis miniaturebSi

30


dafiqrdi da axseni

yoveldRiuri cxovrebis ra scenebi da movlenebi asaxa mxatvarma?

gansazRvre1. riT gansxvavdeba gamosaxulebebi?


gaecani

didi Semoqmedebi

muzafar alicxovrebis qronologia

cxovrebis wlebi

dabadebis adgili

ganaTleba

stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

XVI saukune

yazvini, irani

swavlobda behzadis saxelosnoSi

ornamenti, kaligrafia, ferwera, grafika

portreti, peizaJi, yofiTi Janri

`iusufi Widan amodis~, `Wabuki uf liswu lis portreti yvavilebiT~, poema `leil maj nunia-nis~ miniaturebi, ormoci svetis sasaxlis dar bazebis moxatuloba.

muzafar ali xatavda Janrul scenebs sxvadasxva wodebis war-mo madgenlebiT, romlebsac maTTvis tradiciuli samosi ecvaT. igi gamosaxavda ara mxolod nadirobisa da sabrZolo scenebs, aramed dRe saswaulebs, samefo karis garTobebs, klasikuri literaturis poetur siuJetebs, ufro iSviaTad _ Sahisa da mis vezirTa portretebs.

Sahis brZanebiT igi monawileobda firdousis `didi Tavrizuli Sahnames~ da nizamis cnobili `xamses~ ilustrirebaSi.

mxatvris miniaturebi aRmosavluri xelovnebis unikaluri nimu-Sebia.

saRebavebi, feradi fanqrebi, flomasterebi


31


2. daxate yofiTi Janris kompozicia nebismier Temaze. gaiTvalis-wine yofiTi Janris zogadi Tematika: saojaxo cxovrebis, misi tra diciebis, adamianis cxovrebaSi gansakuTrebuli, mniSvnelo-vani dReebis asaxva. winaswar moifiqre momavali namuSevris siu-Jeti. ramdeni adamiani iqneba masze asaxuli? sad (bunebis wiaRSi, saxlSi) da rodis (dRis romel monakveTSi) ganviTardeba moqme-deba? airCie suraTis vertikaluri an horizontaluri formati.

ostatis rCevebi

muSaobis dawyebamde, sqematuri naxatebis meSveobiT, SegiZlia dasaxati adamianis bevri poza mosinjo da SenTvis saWiro SearCio. garda amisa, ase ufro gamoCndeba, daeteva Tu ara figura furcelze. amgvarad, sqematuri gamosaxuleba gexmareba momavali suraTis dagegmvaSi.

3. Seadgine sqema, romelSic, uZvelesi droidan moyolebuli, aisaxe-ba yofiTi Janris ganviTarebis etapebi. rogor asaxaven Taname-drove Semoqmedebi am Janrs qandakebaSi, grafikasa da ferweraSi?

Seamowme Seni Tavi

3saxviTi xelovnebis romel Janrebs icnob?3rogoraa warmodgenili yofiTi Janri arqiteqturasa da dekora-

tiul-gamoyenebiT xelovnebaSi?

yofiTi Janris ganviTarebis etapebisaxviTi xelov nebis dargebi warsuli epoqebiuZvelesi dro Tanamedroveoba

qandakeba

grafika

ferwera

32

7. miTologiuri saxeebi saxviT xelovnebaSi

legendebis, Tqmulebebis, religiuri moTxrobebisadmi miZRvnil Janrs miTologiuri ewodeba. sxvadasxva xalxebis miTebidan aRebuli siuJetebiT nasazrdoebi miTologiuri Janri Sua saukuneebSi Camo-yalibda, Tumca jer kidev antikur xelovnebaSi gaCnda, aRor Zine bis xanaSi ki gaifurCqna.

azerbaijanuli miTologia mdidaria fantastikuri saxeebiT, legendebiTa da TqmulebebiT. kavkasiis xalxebis folklorSi, mcire da Sua aziaSi gavrcelebuli miTologiuri saxeebia: frinveli simurgi, devi, ciklopi, drakonebi da a. S.

dialogi xelovnebazera ewodeba suraTebs, romlebzec gamosaxulia zRapris gmirebi da miTologiuri arsebebi?

paolo uCelo. `wminda giorgi klavs drakons~.

1470. londoni

sadiybeg afSari. `simurgi Cvil zalas itacebs gafis mTebSi~. 1590. irlandia

ici Tu ara?

tepegozi, Turqul miTologiaSi, calTvala goliaTia (ciklopi), romelsac adamianis ieri aqvs. gansxvaveba mxolod simaRle da erTi Tvalia. sityva ̀ tepe~ Turqul enebze niSnavs kefas, ̀ goz~ ki _ Tvals.

kidev romel miTologiur saxeebs icnob?gaixsene


33

simurgi _ miTiuri arseba, frinvelTa mefe. miTebSi simurgi, ume-tesad, samarTlianobisa da bednierebis frinvelia.

drakoni _ frTosani gveli xvlikis taniTa da Ramuris frTebiT, romelsac SeuZlia frena, SeiZleba hqondes ramdenime Tavi da ce-cxlovani sunTqva.

`devi TasiT~. 1998 `devnilebi Sin~. 1990

samxatvro galerea

miTologiuri Janri rasim babaevis qmnilebebSi

azerbaijanis saxalxo mxatvris, rasim babaevis bevri qmnileba zRap rebs eZRvneba. ferSi gansxeulebuli zRapari, gacocxlebuli fol klori, fantaziis Tavisufleba, siRrmiseuli da ara zedapiruli xedva aisaxa mis ferweraSi.

1960-iani wlebis dasawyisSi mxatvars SesTavazes daesuraTebina azerbaijanSi erT-erTi yvelaze popularuli zRapari `jirtdani~. swored maSin daiwyo man devis _ bavSviWamia, saSineli, banjgvliani monstris xatva. amis Semdeg es devi iqca misi suraTebis erTgvar simbolod.

devi rasim babaevis qmnilebebSi mravalTava da mravalxela rqiani arsebaa, romelsac sazareli eSvebi aqvs da am eSvebiT aSinebs erTi bewo, umweo adamianebs. mxatvris suraTebze es TeTri eSvebi lurjTan, iisferTan da JolosferTan kontrastSi gansakuTrebulad Semzaravi moCans.

34



2. Seqmeni naxati msoflios xalxTa romelime miTis siuJetis an Sen-Tvis cnobili azerbaijanuli zRapris, legendis mixedviT. ra ai-saxeba Sens naxatSi? SegiZlia, gamoiyeno nimuSebi.

rasim babaevi afSeronis skolis _ XX saukunis bolo aTwleulebis azerbaijanuli xelovnebis Taviseburebis ganmsazRvreli mxatvarTa jgufis _ yvelaze niWier fermwerTa Sorisaa.

gaecani

d i d i S e m o q m e d e b i

rasim ჰanifa oRlu babaevi

cxovrebis qronologia

cxovrebis wlebi

dabadebis adgili

ganaTleba

wodebebi da jildoebi

stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

31.12.1927 _ 24.04.2007

baqo, azerbaijani

azerbaijanis a. azimzades saxelobis saxel-mwi fo samxatvro saswavlebeli (ferweris fa-kul teti); moskovis surikovis saxelobis sam-xatvro instituti

azerbaijanis saxalxo mxatvari (1988)

liTografia, ferwera, grafikafantastikuri personaJebi, feradi aqlemebis qa ravnebi, ubralo berikacebi da kekluci be-biebi

`gazafxuli~ (1973), ̀ omis veterani~ (1976), ̀ daW-rili devi~ (1981), `aqlemi~ (1989), `devnilebi~ (1986), `Citebis orTabrZola~ (2005)

gansazRvre1. rogoria koloriti rasim babaevis ferweraSi?

akvareli, guaSi, pastelis carcebi



35

tepegozi simurgi drakoni

3. (a) Seqmeni Seni, originaluri miTiuri arseba.(b) moiZie damatebiTi informacia da moamzade prezentacia rasim babaevis Semoqmedebasa da cnobil qmnilebebze.

Seamowme Seni Tavi

3kidev romeli miTologiuri saxeebi aqvT sxvadasxva xalxebs?3ra aris miTologiuri Janris Tavisebureba? ra ganasxvavebs mas

yofiTi Janrisagan?

36

8. Suq-Crdili saxviT xelovnebaSi

dialogi xelovnebazera rols asrulebs Suqi da Crdili xelovnebis qmnilebebSi?

Teatris scenis ganaTeba raSid alekperovi. `aRmosavluri qalaqi~. instalacia1

1 instalacia _ (ingl. Installation _ dayeneba, ganTavseba, montaJi _ Tanamedrove xelovnebis

forma) warmoadgens sivrcobriv kompozicias, romelic sxvadasxva elementisagan Sed-

geba (sayofacxovrebo sagnebi, samrewvelo nawarmi, bunebrivi obieqtebi). mas ar xataven,

aramed dgamen, adgenen, qmnian sxvadasxva nawilisagan. 2 SuqCrdili saxviT xelovnebaSi _ sagnis moculobis gadmocemis xerxi da gamomsaxvelobis

umniSvnelovanesi saSualeba.3 aTinaTi _ mkveTrad ganaTebuli adgili sagnis zedapirze.

aTinaTi3

refleqsi

sakuTari

Crdili

dacemuli

Crdili

Suqi

naxevarCrdili

naxevarCrdili

axseni Suq-Crdilis2 gradacia qoTnis gamosaxulebaSi.gaixsene


37

saxviT xelovnebaSi Suq-Crdils aRorZinebis xanidan iyeneben. pirvelad Tavis SemoqmedebaSi Suq-Crdils iyenebs da Teoriulad amuSavebs leonardo da vinCi. umaRles ganviTarebas Suq-Crdili aRwevs karavajosa da rembrandtis SemoqmedebaSi.

didi italieli mxatvari, barokos4 erT-erTi umniSvnelovanesi ostati karavajo marjved iyenebda ganaTebas Tavis namuSevrebSi. Jestebis ubraloeba, Suqisa da Crdilis kontrasti da koloritis intensivoba karavajos suraTebze emociur daZabulobas qmnis.

4 barokos ferwera _ barokos xanis ferweruli qmnilebebi XVI_XVII saukuneebis kulturaSi.

ra Janrebia war-mod geni li mxatvris qmnilebebSi?

samxatvro galereaSuq-Crdili karavajos qmnilebebSi

`xilis kalaTi~. 1596. milani

`Wabuki barbiTiT~ (`barbiTis damkvreli~).

1595. ermitaJi. sanktpeterburgi

karavajos Se moq -medebam udidesi gav -le na iqonia mo ma va li Ta obebis fer mwer Ta Se moq me de ba ze.

38


gaecani


miqelanjelo merizi da karavajo(Michelangelo Merisi da Caravaggio)


cxovrebis wlebi

dabadebis adgiliganaTleba


stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

29.09.1571 _ 18.07.1610

milani, italiamilani, petercanos saxelosno

realisturi mimarTulebis fuZemdebeli XVII s-is evropul xelovnebaSi

baroko, realizmi, ferwera

yofiTi da miTologiuri Janri: sikvdilisa da sneulebis Tema, adamianis martooba, ubralo xalxis cxovreba, xilis kalaTebi

`daviTi da goliaTi~, ̀ mkiTxavi~, ̀ madona gve-liT~, `biWi~, `avadmyofi vakxi~, `meduza gor -gona~, `musikosebi~, `Wabuki xilis kalaTiT~

saiti karavajos Semoqmedebazehttp://www.caravaggio.ru/

gansazRvre

1. gansazRvre Suqis wya-ros mdebareoba. romeli ga naTeba ufro ukeT av-lens formas?


akvareli, guaSi, pastelis carcebi, feradi fanqrebi


39


2. daxate xilis, bostneulisa da WurWlis naturmorti. ecade, swo rad ganalago sagnebi furclis mTel sibrtyeze. gansazRvre kom po ziciuri centri da Suqis wyaros mdebareoba. naturmortis xat visas, SegiZlia, am Tanmimdevrobas mihyve.

3. moiZie da warmoadgine damatebiTi informacia karavajos Sesaxeb.

Seamowme Seni Tavi

3 Suq-Crdilis rogori gradaciebi exmareba mxatvars, gamosaxos sagnebis moculoba?

3 ganmarte Suq-Crdilis roli saxviT xelovnebaSi. daasaxele maga-liTebi.

40

9. avtoportreti

aRorZinebis xana portretisa da misi nairsaxeobis _ avtopor-tretis, rogorc damoukidebeli Janris, dabadebisa da ayvavebis periodad iqca. avtoportreti _ sakuTari Tavis portreti _ SesaZ-lebelia ferweraSi, qandakebasa da grafikaSi.

bevri Semoqmedi qmnida avtoportrets. erT-erTi maTgani iyo didi rembrandti, romelmac Tavisi Tavis uricxvi gamosaxuleba Seqmna.

dialogi xelovnebazeratom qmnian mxatvrebi Ta vi-anT portre tebs da ra ewodeba aseT suraTebs?

leonardo da vinCi albrext diureri rafael santi

samxatvro galerea

rembrandtis Sinagani samyaro avtoportretebSi

1634. , berlinis saxelmwifo muzeumi

1640. londonis erovnuli galerea

1656. xelovnebis istoriis muzeumi, vena

rogori portretebi arsebobs gamosaxulebis xasiaTis mixedviT?

gaixsene


41

holandielma mxatvarma rembrandtma saxeli gaiTqva, rogorc fer mwerma da graviorma, Suq-Crdilis didma ostatma, holandiuri fer weris oqros saukunis umniSvnelovanesma warmomadgenelma.

1659. xelovnebis erovnuli galerea, vaSingtoni, aSS

1661. kenvudhauzi, londoni

1669. londonis erovnuli galerea, didi britaneTi

gaecani


rembrandt harmens van reini(Rembrandt Harmensz van Rijn)


15.07.1606 _ 04.10.1669

leideni, niderlandebi. samxreTi holandia

leidenis universiteti (1620)

realizmi, ferwera, oforti

portreti, naturmorti, peizaJi, Janruli sce-nebi, suraTebi istoriul da miTologiur Temebze

`Ramis mzirni~ (1642), `uZRebi Svilis dab-runeba~ (1668 _ 1669), `xnieri qalis por tre-ti~ (1654), `mamakaci oqros CafxutiT~ (1650), `doq tor nikolas tulpis anatomiis gakve-Tili~ (1632).

saiti rembrandtis Semoqmedebis Sesaxebhttp://rembr.ru/

rembrandtis xelovnebam gavlena iqonia ara mxolod misi Segir-debisa da holandieli mxatvrebis Semoqmedebaze, aramed mTeli msof-lios realisturi xelovnebis ganviTarebaze.

cxovrebis wlebi

dabadebis adgiliganaTleba

stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

42


gansazRvre

1. ra SeiZleba iTqvas mxatvris xasiaTsa da sulis mdgomareobaze avtoportretebis mixedviT? romeli gamomsaxvelobiTi xerxebia gamoyenebuli suraTebSi?


2. daxate Seni avtoportreti. is SeiZleba iyos grafikuli an ferweruli. ar dagaviwydes, rom saxes aqvs simetriis RerZi da misi daxra gansazRvravs Tavis moZraobas furcelze.

3. Seqmeni portreti aplika-ciis teqnikiT. es dagex-mareba, gaigo, rogor ic-vle ba saxis xasiaTi, misi ga mometyveleba saxis nawi-lebis cvlilebiT.

Seamowme Seni Tavi

3rogor gesmis msjeloba, rom adamianis garegnuli ieriT SeiZleba misi sulieri arsis Cveneba?


saRebavebi, Savi kalami, pastelis carcebi, feradi fanqrebi

43

10. adamianis gamosaxuleba siuJetur namuSevrebSi

rogori mniSvnelovanic ar unda iyos sagnebi da garemo siuJetur suraTSi, mTavari roli masSi yovelTvis adamians ekuTvnis, sxva danarCeni ki kompoziciaSi misi saxis gamovlenas emsaxureba.

adamianuri urTierTobebi, SromiTi saqmianoba, xasiaTebis dama-jerebloba da cxovrebiseuloba gansakuTrebuli ZaliT gamovlinda gamoCenili rusi mxatvris, ilia repinis realistur SemoqmedebaSi. repinis mier Seqmnili saxeebis galerea saocrad farTo da mraval-ferovania.

aRwere adamianis saxis gamometyveleba portretebSi.

dialogi xelovnebazeriT gansxvavdeba siuJeturi suraTi sxva Janrebisagan?

samxatvro galerea

adamianis saxeebi i. repinis portretebSi

`zaporoJieli polkovniki~. 1880

`kompozitor m. p. musorgskis portreti~. 1881

`msaxiob m. andreevas portreti~. 1905

adamianis romeli gamosaxulebebi dagamaxsovrda yvela-ze metad mxatvarTa namuSevrebSi?

gaixsene

44


saiti repinis Semoqmedebazehttp://ilya-repin.ru/

axalgazrda repinis niWis damadasturebel qmnilebad iqca suraTi `burlakebi1 volgaze~. suraTi ara mxolod ubralo xalxis monuri Sromisadmi TanagrZnobas iwvevda, aramed misi Zalisa da Cagvris winaaRmdeg brZolis unaris rwmenasac aRvivebda.

gaecani


ilia efimoviC repini


cxovrebis wlebi

dabadebis adgili:

ganaTleba


stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

gamonaTqvamebi

15.07.1844 _ 04.10.1930

Cuguevi, xarkovis olqi, ukraina

peterburgis samxatvro akademia (1863_1871)akademikosi (1876), samxatvro akademiis req-tori (1898_1999)realizmi, ferwera, grafikaportreti, peizaJi, suraTebi istoriul, yo-fiT da miTologiur Temebze `sadko~ (1876), `jvarosnuli svla kurskis ol qze~ (1883), àr elodnen~ (1884), ìva ne mrisxane da misi vaJi ivane~ (1885)àr SemiZlia da arc arasdros SemeZlo uSualo ferweruli SemoqmedebiT davkavebuliyavi... cxov reba irgvliv, Cveni rusuli sinamdvile Zlier ma Relvebs, maSfoTebs, dRedaRam mawamebs, mosve nebas ar maZlevs da tiloze gadatanas iTxovs~.

ici Tu arasuraTi isea agebuli, rom procesia siRrmidan mayureblisaken moemarTeba, magram, amasTanave, figurebi erTmaneTs ar faraven. kom poziciis centrs burlakebi warmoadgenen, romlebic uzar ma-zar barJas ezidebian. TiToeuli personaJi damoukidebeli por-tre tuli individualobiT gamoirCeva. mxatvari gverdigverd gviC venebs sxvadasxva xasiaTs, temperaments, adamianis tips.

1 burlaki _ daqiravebuli muSa ruseTSi, romelic napir-napir midioda da bagiriT

dinebis sawinaaRmdegod eqaCeboda samdinaro gems.


45

`burlakebi volgaze~. 1870_1873. ruseTis saxelmwifo muzeumi. sanktpetebrurgi

XIX saukunis rusuli realisturi ferweris udidesi miRwevebi repinis Semoqmedebas ukavSirdeba. misi suraTebi unikalur istoriul faseulobas warmoadgens, radganac bevr qmnilebaSi man Tavisi Tana-medroveebi, im drois yvelaze mwvave problemebi da movlenebi asaxa.

gansazRvre

1. ra SeiZleba iTqvas perspeqtivis kanonebsa da koloritze suraT-Si `burlakebi volgaze~? rogor gamoiyureba adamianTa daSore-buli figurebi suraTis pirvel planTan SedarebiT?


2. daxate siuJeturi suraTi, gaiTvaliswine kompoziciuri cen tri, perspeqtiva da koloriti. ecade, mSromelis saxe aCveno.

3. moiZie damatebiTi informacia i. repinis cxovrebisa da Semoqme-debis Sesaxeb.

Seamowme Seni Tavi

3rogori saxeebia aRbeWdili repinis suraTebze?


saRebavebi, feradi fanqrebi, flomasterebi, pastelis carcebi

46

11. adamianis gamosaxuleba qandakebaSi

imisaTvis, rom Seiqmnas portreti, romelic sizustiT asaxavs ada mians, moqandakeebi gansakuTrebul yuradRebas aqceven masalas.

azerbaijanis saxalxo mxatvari mirali mirasadula oRlu mir-gasimovi azerbaijanis gamoCenili moqandakea.

dialogi xelovnebazeramdenad mniSvnelovania masala adamianis gamosaxvisas?

samxatvro galerea

adamianis saxe m. mirgasimovis skulpturul portretebSi

`gogona~. 1954. marmarilo

`gogona mtrediT~. 1959. marmarilo

`menavTobe~. 1964. brinjao. sxmuli

`j. jabarli~. 1982. graniti

ra masalisagan SeiZleba portretis Seqmna?gaixsene


47

gaecani


mirali mirasadula oRlu mirgasimovi


1924_2003

baqo, azerbaijani

azerbaijanis a. azimzades saxelobis saxelmwi fo samxatvro saswavlebeli (baqo, 1944); repinis saxe-lobis instituti (sankt-peterburgi, 1950)

azerbaijanis saxalxo mxatvari (1982)

marmarilo, Camosxma, monumentalizmi

portreti, qandakebebi yofiT da miTologiur Temebze`gogonas portreti~ (1954), ̀ gogona mtrediT~ (1959), `menavTobis portreti~ (1964), `jafar jabarli~ (1982)


2. daxate eskizi gamosaZerwi portretisaTvis Temaze `Cemi sayva-reli gmiri~. gamoZerwe Tixis an plastilinisagan am personaJis martivi portreti.

3. moiZie damatebiTi informacia m. mirgasimovis cxovrebasa da Semoqmedebaze an dawere ese mis romelime qmnilebaze.

Seamowme Seni Tavi

3 raSi mdgomareobs qandakebebis msgavseba da gansxvaveba?3 ra masalis gamoyeneba SeiZleba qandakebis gamosaZerwad?

gansazRvre

1. romeli qmnilebebia biusti da romeli _ monumenturi Zegli?


plastilini da Tixa, saZerwi instrumentebi, dafa

cxovrebis wlebi

ganaTleba

stili da teqnika

qmnilebebis Temebicnobili suraTebi

dabadebis adgili


48


ganmazogadebeli davalebebi

2. ganmarte Janrebi:*portreti *miTologia *yofiTi

1. aCvene mxatvrebis qmnilebaTa saxeebi da Janrebi TanmimdevrobiT

3. gansazRvre Suqis wyaro suraTebSi. miuTiTe, romeli ganaTeba ufro ukeT gamokveTs sagnis formas.

rembrandti. `uZRebi Svilis dabruneba~. 1668_1669. ermitaJi, sanktpeterburgi

karavajo. `Wabuki xilis kalaTiT~. 1593. borgezes galerea, romi

solTan muhamedi. `Taxmurasi devebs amarcxebs~. 1526. niuiorki, metropolitenis muzeumi

miniatura miTologia portreti

Sua saukuneebSi, iseve, rogorc sxva epoqebSi, yvela xalxma adamianuri silamazis Tavisi ideali Seqmna. es cneba yovelTvis moicavda samosis gansazRvrul stilsac. adamianis Cac muloba warmodgenas qmnida mi si sazogadoebrivi da ojaxuri mdgo-mareobis, yofiTi da SromiTi saqmi-anobis Sesaxeb. kostiumis mi xed viT SeiZleboda gem sje la TiTo-eu li xalxis kul tu ru l da eko no-mi kur kav -S i reb ze, es Te ti kur ge mov ne ba sa da ada Teb-ze.

epoqa, xalxi da samosi

3

50

12. qsovili, feri da ornamenti

evropis xelovneba

Zveli xelnawerebis, freskebis, miniaturebisa da suraTebis mi-xedviT, qsovili pirvelad SumerebTan gaCnda.

qsovili teqstilis nawarmi da xalxis materialuri kulturis erT-erTi elementia. ukve Zvel droSi qsovilebi didi mravalferovnebiT gamoirCeoda. maT awarmoebdnen mcenareuli (bamba, seli) da cxoveluri (bewvi, abreSumi) nedleulisagan, mogvianebiT ki mineralebisagan

dialogi xelovnebazerogor mzaddeba qsovili da rogoria misi mniSvneloba adamianis cxovrebaSi? axseni qsovilis kavSiri saxviT xelovnebasTan.

qsovilis Rebva. flamandiuri xelnaweris miniatura. XV saukune

selis samosis damzadeba. germanuli xelnaweris miniatura. XV saukune

romeli qsovilebi gamoiyeneba samosis Sesakerad?gaixsene


51

(navTi). saRebavebs, romlebiTac qsovilebs Rebavdnen, aseve mcena-reebis, mwerebisa da cxovelebisagan iRebdnen.

suraTebs qsovilze sxvadasxva xerxiT amzadebdnen _ qsovisas Zafebis gadaxlarTviT, aplikaciiT, ornamentis saRebaviT dataniT.

azerbaijani cnobilia, rogorc safeiqro saqmis erT-erTi uZvelesi centri kavkasiaSi. bambis, Salisa da abreSumis qsovilebi, romlebsac Sua saukuneebSi SuSaSi, naxiCevanSi, Seqsa da SamaxSi awarmoebdnen, azerbaijanis sazRvrebs miRma iyo cnobili. gansakuTrebuli moTxov-na iyo azerbaijanul qsovilebze _ zerbafTze, atlasze, TafTaze, yanaozze, xaverdze, daraiaze, maudze, qiSmirze da sxv. aseve bafTaze1, rogorc morTulobis elementze.

egviptis xelovneba. qsovili mcenareuli ornamentiT. X_XI saukuneebi

Tanamedrove dafa naCiTisaTvis da misi anabeWdebi

1 bafTa _ abreSumis wnuli zonari.

es sainteresoa

qsovilebis daxasiaTebaatlasi (arabuli sityvidan `gluvi~) _ abreSumis Zafebis qsovili pri ala zedapiriT.xaverdi _ abreSumis Zvirfasi qsovili msubuqi, xSiri xaoTi da xa-verdovani zedapiriT.maudi _ Salis mWidro qsovili zomierad priala zedapiriT. abreSumi _ msubuqi qsovili, damzadebuli TuTis abreSumxvevias Wiis parkebidan miRebuli ZafebiT.zerbafTi _ mZime, naxWebiani qsovili oqros an vercxlis ZafiT.yanaozi _ abreSumis mWidro qsovili.

52


azerbaijanuli qsovilebi mxatvruli gaformebis mixedviT sam did jgufad iyofa: qsovilebi, romlebic Semkulia sxvadasxva reli-giuri gamonaTqvamebiT an aRmosavleli klasikosebis robaiebiT (oTx striqonediT); qsovilebi ornamentuli naxWebiT; qsovilebi siu-Je turi kompoziciebiT.

azerbaijanSi Zvelad Seqmnili qsovilebi da maTi nawarmi inaxeba moskovis aRmosavleTis xalxTa muzeumSi, kievis dasavluri da aR-mosavluri xelovnebis muzeumSi, parizis dekoratiuli xelovnebis muzeumSi, bostonis natifi xelovnebis muzeumSi, londonis viq to-riasa da albertis muzeumSi.

gansazRvre1. naxWebis ra saxeebs iyenebdnen qsovilebSi?


2. daxate SenTvis sasurveli qsovili. SearCie misTvis ferebi da Seamke ornamentebiT. SegiZlia, qsovilebis naxati sqema gamoiye-no.

3. dafiqrdi da daamzade patara xaliCis kolaJi im naWrebidan, romlebic Sin geqneba.

Seamowme Seni Tavi

3ZiriTadad, qsovilis morTulobis romeli xerxebi gamoiyeneba?3ra qsovilebisagan damzadebul da ra ferebis samoss aniWeben upi-

ratesobas Seni klaselebi, ojaxis wevrebi da nacnobebi?


saRebavebi, flomasterebi, feradi fanqrebi da kalmebi

53

13. evropuli Tavsaburavebi

Tavsaburavi mudam samosis Seucvleli nawili iyo. funqcia. antikur samyaroSi Tavsaburavebs, upirvelesad, praq-

tikuli mniSvneloba hqonda. gamonakliss warmoadgenda meomarTa Cafxutebi, romlebic, Tavdacvis funqciasTan erTad, simamacis sim-boloc iyo. Sua saukuneebSi da ufro mogvianebiT Tavsaburavebi sam-kaulad da fufunebis sagnadac ki iqca.

morTuloba. Tavsaburavebs rTavdnen bumbulebiT, bewviT, len-tebiT, margalitebiTa da almasebiT. Zvirfasi qvebi, oqro, far Ca dedofalTa Tavsaburavebs amkobda. amgvarad, Tavsaburavi indivi-dualobis gamomxatveli xdeba.

forma. Sua saukuneebis Tavsaburavebi gamoirCeva naxevarwriuli an cilindruli, xandaxan ki konusisebri an piramidis formiT.

dialogi xelovnebazekostiumis romeli nawili asrulebda Tavdacvis funqcias da, yvela droSi, misi umniSvnelovanesi nawili iyo?

gaixseneTavsaburavebis forma da morTuloba Sua saukuneebSi

bizantiuri stiliantikuri stili romanuli stili

ra ici Sua saukuneebis evropis Tavsaburavebze?gaixsene

54


dafiqrdi da axseniriT gansxvavdeba Tavsaburavebis forma da morTuloba?

renesansis stili

barokos stili

gotikuri stili

rokokos stili

gansazRvre1. ra formebi da morTulobebi gamoiyeneboda Tavsaburavebis dam-

zadebisas?


2. daamzade aplikaciis teqnikiT Sua saukuneebis evropis romelime Tavsaburavi.

3. (a) moiZie damatebiTi informacia Sua saukuneebis Tavsaburavebis Sesaxeb.(b) mouxme fantazias da moifiqre Tavsaburavis Seneuli varianti. Tavdapirvelad eskizi Seqmeni, Semdeg ki, masze dayrdnobiT, Tavad Tavsaburavi daamzade.

Seamowme Seni Tavi

3ra saerTo aqvT da riTi gansxvavdeba Sua saukuneebis evropis sxvadasxva Tavsaburavebi?

3dRes rogor Tavsaburavebs aniWeben upiratesobas?


feradi qaRaldi, saRebavebi, flomasterebi

55

14-15. kostiumis roli

dialogi xelovnebazearqiteqturis garda, kidev ris magaliTze SegviZlia sazogadoebaSi sxvadasxva stilis (antikuris, bizantiuris, gotikuris da sxv.) ganviTarebisaTvis Tvalis midevneba?

samosis tareba jer kidev pirvelyofili adamianis dros dai wyes, raTa Tbilad yofiliyvnen, ar dasvelebuliyvnen wvimaSi da Tavi da-ec vaT mzisagan. kostiumis meSveobiT uZveles adamianebs SeeZ loT xa zi gaesvaT ama Tu im tomisa da jgufisadmi TavianTi kuT vnile bisaT vis.

kulturaSi albaT arafers aqvs imdeni gansxvavebuli funqcia, ram denic samoss.

kostiumi sazogadoebis ganmasxvavebeli niSnebis maCvenebelia, ada mianis, qveynis, xalxis, cxovrebis wessa da profesiis patara na-wi lia.

erTmaneTisagan unda gavarCioT ̀ istoriuli kostiumisa~ da ̀ erov-nuli kostiumis~ cnebebi. erovnuli da xalxuri kostiumebi war mo-ad gens samoss, romelic gansxvavdeba saxelmwifo da geografiuli sazRvrebisa da kidev bevri sxva faqtoris mixedviT.

istoriuli kostiumi drosTan erTad cvalebadi samosia, romelic met-naklebad _ gansakuTrebiT Sua saukuneebis bolodan _ modas1 eqvemdebareba. TiToeuli qveyana yvela epoqaSi unikaluria, aqvs Ta-visi adaTebi da tradiciebi, aseve samosic.

ici Tu ara

sityva `kostiumi~ italiurad `adaTs~, `Cveulebas~ niSnavs.

1 moda (franguli sityvidan mode _ zoma, saSualeba, wesi, daniSnuleba) _ gansazRvruli

stilis droebiT gabatoneba cxovrebis romelime sferosa Tu kulturaSi.

dafiqrdi da axseni

riT gansxvavdeboda Zveli xalxebis kostiumi? ra SeeZlo, ecnobebina kostiums misi mflobelis Sesaxeb?

rogor icvleboda samosi uZvelesi droidan dRemde?gaixsene

56


gaecaniistoriuli stilebi Sua saukuneebis kostiumebSiantikuri stilis samoss, rogorc wesi, vertikaluri nakecebi

aqvs, fexsacmeli ki mxolod Zirisa da zonrebisagan Sedgeba.bizantiur samosSi aRmosavleTis gavlena, ZiriTadad, mdidrul,

Zvirfas naWrebSi gamovlinda. bambis msubuqi qsovilebis nacvlad Zvirfas qsovilebs iyenebdnen. farCa damSvenebuli iyo wreebis, kvad-ratebis, jvrebisa da varskvlavebis geometriuli motivebiT.

Zveli SuamdinareTis kostiumi

antikuri samosi. I_V saukuneebi

Zveli egviptis kostiumi

bizantiuri samosi. IV_VI saukuneebi

Zveli saberZneTis kostiumi

Zveli xalxebis erovnuli kostiumebi


57

romanuli kostiumi antikurobis memkvidreobas inarCunebda, mag-ram garkveuli zedmetobebiT. ubralo, farTo samosi morTuli iyo naxWebiani qobiT.

vertikaluri xazebi da maxvili kuTxeebi gotikis umniSvnelovanesi niSnebia, rogorc arqiteqturaSi, aseve samosSi.

aRorZinebis xanis kostiumebSi Warbobs simetria da ar aris zed-metobebi. es samosi Zvirfasi qsovilebisagan ikereboda, rTuli or-namentebiTa da saxeloebis uCveulo gaformebiT.

romanuli kostiumi. X_XII saukuneebi gotikuri kostiumi. XII_XVI saukuneebi

aRorZinebis xanis espanuri kostiumi. XV_XVII saukuneebi

barokos stilis franguli kostiumi. XVII saukune (ludoviko XIVis epoqa)

58


gansazRvre

1. aris Tu ara garkveuli stilis samossa da arqiteqturaSi saerTo niSnebi?

2daasrule azri: `yovel istoriul epoqaSi sazogadoeba ayalibebda Tavis stils, romelic yvelaze ukeT vlindeboda arqiteqturasa da ...~


2. daxate SenTvis mosawoni stilis kostiumis eskizi da ecade, gad-mosce damaxasiaTebeli Taviseburebebi.

3. moiZie damatebiTi informacia sxvadasxva epoqisa da xalxis kos-tiumebze.

Seamowme Seni Tavi

3ukavSirdeba Tu ara kostiumi uSualod adamians, mis ganwyobasa da qcevas? pasuxi daasabuTe.

3cdilob Tu ara ipovo Seni stili CacmulobaSi?

eadvilebodaT Tu ara adamianebs aseTi samosis tareba?

rokokos stilis dasavleTevropuli kostiumi. XVIII saukune

barokos stilisaTvis damaxa-si aTebelia oficia luroba, mZime samosis STabeWdileba, fufunebisa da eqscentrikulobisaken swrafva.rokokos stilis kostiumebSi na-ke cebis siWarbem, atlasma da mra-val ma sxvadasxva aqsesuarma es sa-mosi uf ro daxvewili gaxada.


saRebavebi, flomasterebi, feradi fanqrebi

59

16. aristokratiis samosi mxatvarTa naxatebSi

dialogi xelovnebazera rols asrulebs samosi adamianis cxovrebaSi?

Sua saukuneebis Sexedulebebi adamianis garegnobis Sesaxeb sa-mosze aqcentirda: Zvirfas qsovilebsa da samkaulebze, kostiumis mdid rul morTulobaze. Sua saukuneebSi, xelovnebis saxeebs Soris, kos tiumi yvelaze metad iyo dakavSirebuli arqiteqturasTan. kos-tiumSi, iseve, rogorc arqiteqturaSi, arsebobs Tavisi agebuleba da konstruqciuli sicxade.

im drois mxatvrebis mier Seqmnili portretebis Tvalierebisas SegviZlia gavigoT, ras mogviTxrobs kostiumi mis mflobelze. erT-erTi im mxatvarTagan, romlebic did yuradRebas uTmobdnen samoss, aris didi espaneli fermweri diego velaskesi.

samxatvro galerea

samefo karis kostiumebi diego velaskesis qmnilebebSi

filipe IV. 1631_1632. erovnuli galerea. londoni

dedofali izabela de burboni. 1631_1632. kerZo koleqcia

infanta1 margarita. 1656. xelovnebis istoriis muzeumi. vena

1 infanti, mdedrobiTi sqesis SemTxvevaSi _ infanta (espanurad infante _ bavSvi) _ princebisa

da princesebis tituli espaneTisa da portugaliis samefo karze.

rogor SeiZleba garegnuli ieriT adamianis profesiis dadgena? moiyvane magaliTebi.

gaixsene

60


diego velas ke sis, ro gorc por tre tis-tis, for mi re ba ze udi-de si gav lena mo ax di na same fo kar ze cxov re-bam. mis mi er Seq mni li sa me fo oja xis wev rTa sa zei mo por tre te bi ga -moir Ce va po ze b i sa da sa mo sis Tav Se ka ve b uli di de bu le biT, in te ri-e re bis si dia diT.

`meninebi~ (fragmenti). prados muzeumi. 1656_1657.

madridi

dafiqrdi da axseni

ra saerToa Sua saukuneebisa da Tanamedrove kostiumebSi?

gaecani


diego rodriges de silva velaskesiDiego Rodriguez de Silva y Velazquez


cxovrebis wlebi

dabadebis adgili

ganaTleba

stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

06.06.1599 _ 06.08.1660

sevilia, espaneTi

swavlobda fransisko paCekosTan

espanuri baroko, realizmi, ferweramiTologiuri, yofiTi da portretuli Janrebi

`cxenze amxedrebuli filipe III-is portreti~ (1635), `pap inokenti X-is portreti~ (1650), `infanta maria terezas portreti~ (1652), `meninebi~ (1656), `mrTvelebi~ (1657)

saiti velaskesis Semoqmedebis Sesaxebhttp://www.diegovelazquez.org/


61

diego velaskesis erT-erTi yvelaze cnobili suraTia `meninebi~. wina planze patara, qerakululebiani infanta margaritaa, frei-linebisa da jujebis garemocvaSi. gverdiT Tavad mxatvaria, romelic espaneTis samefo ojaxis wevris portrets qmnis. axalgazrda fre-ilinebs, romlebic princesas bavSvobidan emsaxurebodnen, meni nebs uwodebdnen. suraTis saxelwodebac aqedanaa.

ici Tu ara

kostiumebs maRali wodebis xalxisaTvis, ZiriTadad, naTeli ferebis naWrebisagan keravdnen, ubralo xalxisaTvis ki _ ufro muqi Seferilobis naWrebisagan. yovel fers Sua saukuneebSi sagan ge bo, simbolur mniSvnelobas aniWebdnen. magaliTad, TeTri feri siwmindisa da rwmenis simbolo iyo, Savi _ mwuxarebis, lurji _ erTgulebis, mwvane _ siyvarulis, cisferi _ sinazis. mTlia nad wiTeli feris _ `sisxlisfer~ _ samoss, Sua saukuneebidan moyo lebuli, jalaTebi icvamdnen. yviTeli feris samosis tarebas eride bodnen, radganac es feri siZulvilis ferad iTvleboda...

Sua saukuneebis kostiumi Cvens droSic agrZelebs arsebobas. Sua saukuneebis samosis didebuli magaliTebiT STagonebuli moduri dizainerebi axal-axal koleqciebs qmnian.

yvelaferi, rasac dizainerebi amzadeben, sam moTxovnas unda ak-mayofilebdes _ masalis xarisxs, damzadebuli nawarmis xarisxsa da ganumeoreblobas. amgvarad, kostiumi TavisTavad iyo stilis mata-rebeli da gamoxatavda mas siluetis, feris, faqturisa da deko ris meSveobiT.

gansazRvre

1. rogor icvleboda moda uZvelesi droidan dRemde?


2. daxate qalis an mamakacis Sua saukuneebis kostiumis eskizebi. ecade, sworad gaTvalo kostiumis kompoziciuri gadawyveta (si-lueti, proporcia, feri).


A4 formatis qaRaldis furceli, feradi fanqrebi, flo-mas terebi, feradi qaRaldi, muyao, sxvadasxva naWris na-ku webi, modis Jurnali

62


ostatis rCevebi

kostumisagan pirvel STabeWdilebas mis siluetze yuradRebis gamaxvilebiT iReben. kostiumi SeiZleba pirobiTad moTavsdes rome_lime martiv geometriul figuraSi.

samuSaos msvleloba:1. furcelze fanqriT daxate geometriuli figurebiT Sedgenili

kostiumis konturebi.2. gamoWeri feradi qaRaldis an naWrisagan kostiumis modelebis

eskizebi, daamagre an miawebe isini pirobiTad daxatul figuras.3. flomasteriT detalebi daamate: jibeebi, Rilebi, naxWebi, Tasme-

bi, Tavsaburavi, CanTa, samkaulebi, fexsacmeli da a. S. 3. moiZie damatebiTi informacia espaneli mxatvris, diego velask-

esis Sesaxeb da gaakeTe prezentacia.

Seamowme Seni Tavi

3rogor aisaxeba kostiumi adamianis garegnobaze? 3rogori proporciebi da silueti aqvs Sens mier mofiqrebul kos-

tiums? SeiZleba Tu ara misTvis ramis damateba?

kostiumis siluetebi:a _ marTkuTxedi;b _ trapecia;

а б в г д

g _ samkuTxedi;d _ ovali;e _ ovalis naxevrisa da marTkuTxedis SeerTeba.

ea b g d

63

dialogi xelovnebazera iTvleboda vaJkacobis simbolod mamakacis azerbaijanul kos-tiumSi? ra daniSnuleba aqvs am nivTs sazogadoebaSi?

azerbaijanSi mamakacebi fafaxs yovelTvis vaJkacobis, patios-nebisa da Rirsebis simbolod miiCnevdnen. misi dakargva did sir-cxvilad iTvleboda.

fafaxisa da misi formis mixedviT SeiZleboda fafaxis mflobelis socialuri mdgomareobis gansazRvra. uwesobad iTvleboda sazoga-doebriv adgilebSi Tavsaburavis gareSe gamoCena. mamakacis ZiriTadi Tavsaburavi iyo fafaxi grZelbewviani cxvris tyavis an kravelisagan (batknis tyavisagan).

arsebobda fafaxis sxvadasxva forma.

iapa fafax (igive gara fafax _ Savi qudi). yarabaxi

motalfafaxi (igive Caban fafaxi _ mwyemsis qudi). ZiriTadad, Raribi soflelebi atarebdnen

SiSfafaxi (igive bei fafaxi _ begis qudi). am quds begebi da mdidari xalxi atarebdnen.

gaecaniazerbaijanuli Tavsaburavebi

doga (Taga) fafaxi _ gavrcelebuli iyo SeqSi. quds Tavze xaverdi ekra.

17. azerbaijanuli Tavsaburavebi

azerbaijanis xelovneba

romeli erovnuli Tavsaburavebia cnobili azerbaijanSi?

gaixsene

64


mravalferovnebiT gamoirCeva XVI_XVII sa u-kuneebis qalis azerbaijanuli Tavsa bura ve bi. Se ferilobiT, silamaziTa da mraval fe rov ne-biT isini Zalze mimzidveli da sain te re so iyo.

yvelaze metad iyo gavrcelebuli araxCini. zogierT mxareSi qalebi mas TavSlis qveS ixuravdnen. araxCinebs amkobda oqros, vercx-lis, abreSumisa da margalitis mdidruli naqargi. tradiciuli naxWi iyo buta.

didi popularobiT sargeblobda sxvada-sxva Seferilobis qalaRaia. xnieri qalebi muqi Seferilobis abreSumis am TavSlebs atarebdnen _ Savs, lurjs, yavisfers, xolo axalgazrdebi ufro naTeli ferebisas _ TeTrs, Calisfers, vardisfers, cisfers, mwvanes da sxv.

civ, qarian amindSi Tavze ixvevdnen Sals (Tirme-Sals, qaSmiris Sals, naturaluri matylis xeliT naqsov Sals).

modisagan damoukideblad, Tavsaburavebis damaxasiaTebel niS ne-bad yovelTvis rCeboda mravalferovneba da praqtikuloba.

qalaRaia `heraTi~. fragmenti. azer bai

janis xelov nebis erov nuli muzeumi.

baskali

naCiTis forma.

araxCini _ mamakacis araxCins mkacri geometriuli or na men tiT amkobdnen da Se da re biT mkvrivi qsovilebi sagan amzadebdnen.

yabalaxi _ Sedgeboda kapiuSonisa da grZeli momrgvalebuli boloebisagan, romlebsac yelze ixvevdnen.

emame (Calmis nairsaxeoba) _ sasuliero pirebi ixuravdnen.


65


2. daxate qalaRaia nimuSis mixedviT, gansazRvre feri da SeRebe. gaiTvaliswine qalebis asakobrivi Taviseburebebi.

3. (a) gaakeTe mamakacis Tavsaburavis konstruqcia.(b) moiZie damatebiTi informacia azerbaijanuli Tavsaburavebis formis, masalisa da morTulobebis Sesaxeb.

Seamowme Seni Tavi

3ra aqvT saerTo da riT gansxvavdeba Sua saukuneebis evropisa da azerbaijanis Tavsaburavebi?

3ra funqcia aqvs Tanamedrove Tavsaburavs?

gansazRvre

1. ra masalas iyenebdnen Tavsaburavebis dasamzadeblad? ra formi-sa iyo Tavsaburavebi?

xanCa _ centraluri naxWi

buTa _ naxWis elementi arSia _ naxWis zoli kideze (bordiuri)


saRebavebi, flomasterebi, feradi fanqrebi, feradi qaRaldi

66

18-19. saukuneTa saganZuri: azerbaijanuli erovnuli samosi

erovnuli kostiumebi materialuri kulturis sxva elementebze metad asaxavs xalxis Taviseburebebs. XVI_XVII saukuneebSi Camo ya-

dialogi xelovnebazeriT gansxvavdeba Tamila gurbanovas saavtoro Tojinebis erovnuli kostiumebi?

`nazli gelini~ `mejlisi~ `o almasin, bu olsun~

begi coliT. baqo sofleli coliT. baqo

ra nawilebisagan Sedgeba erovnuli samosi?gaixsene


67

lib da azerbaijanuli erovnuli kostiumis namdvili skola. eko-nomikuri da socialuri pirobebis gaTvaliswinebiT, sxva dasxva dros kos tiumebic sxvadasxva iyo. es gansxvaveba yve laze metad aisa-xeboda ara kostiumis Sekerilobasa da si luet ze, aramed naWersa da morTulobaze.

azerbaijanis teritoria, pirobiTad, SeiZleba daiyos ramdenime istoriul-eTnografiul zonad: baqos, yarabaxis, ganjis, gazaxis, Samaxis, naxiCevanis, Seqis. yvela am istoriul-eTnografiul re gion-Si mamakacisa da qalis samosi, ZiriTadad, erTnairi iyo, Tum caRa mci re gansxvavebebi sxvadasxva zonis mosaxleobis kostiumebSi mainc ar sebobda.

daaTvaliere erovnuli kostiumebi. samosis ra niSnebiT SeiZleba adamianis asakis, profesiis, socialuri mikuTvnebulobis dadgena?

gaecani

azerbaijanis sxvadasxva istoriul-eTnografiuli zonis erovnuli kostiumebi. XIX saukune.

yarabaxi naxiCevani

Tumani. sagazafxulo zeda samosi

axaluxi. sagazafxulo zeda samosi

matylis jorabi winda

qulaja. saSemodgomo zeda samosi

Coxa. sagazafxulo zeda samosi

68


dafiqrdi da axseni

riT gansxvavdeba sxvadasxva istoriul-geografiuli zonis qali-sa da mamakacis kostiumebi. weliwadis romel dros icvamen maT? ro-gori koloriti gamoarCevs erovnul samoss?

Samaxa

Seqi

ganja

gazaxi

eSmiaki. zamTris zeda samosi

qalis waRebijarabiCarigi

Carigebi

Cepkeni. sagazafxulo

sazafxulo zeda samosi

kurdu. zamTris

daTbiluli samosi


69

erovnuli kostiumis mniSvnelovani elementia windebi da fex-sacmeli. azerbaijanSi gansakuTrebulad iyo gavrcelebuli maty lis windebi _ jorabi. qalaqelebi cxviraprexil da usaqusaro tya vis fexsacmels icvamdnen. aristokratebi upiratesobas waRebs ani Web-dnen. soflis macxovreblebs Soris gavrcelebuli iyo tyavis fex-sacmeli-Carigebi.

sabavSvo samosi formiT TiT -qmis emTxveoda didebis kos ti u -mebs da mxolod zomiTa da asa kob -rivi Taviseburebebis Se sa ba mi si elementebiT gansxvav de bo da.

azerbaijanul kostiumebs _ mxatvruli qargvis, safeiqro xer-xebisa da qsovis meSveobiT _ naxWebiTa da ornamentebiT amkobdnen.

azerbaijanuli ornamentebis Cveuli motivebia mcenareuli, geo-metriuli da zoomorfuli gamosaxulebebi.

mcenareuli ornamenti

zoomorfuli ornamenti

geometriuli ornamenti

SamaxaSeqiSuSa

baxari. sagazafxulo zeda

samosi

70


Tarvis ubraloeba da mosaxerxebloba, ganwyobis simdidre _ ai, aRmosavluri kostiumis mTeli filosofia. swored ase imosebodnen azerbaijanelebi _ kavkasiis erT-erTi udidesi da uZvelesi xalxi.

gansazRvre

1. ra SeiZleba iTqvas adamianebis wodebasa da profesiaze maTi kostiumebis mixedviT?

2. gadaxaze cxrili albomSi. moiZie damatebiTi informacia azer-baijanis sxvadasxva regionis erovnuli kostiumebis Sesaxeb. Se-ad gine cxrilSi motanili yoveli zonis SedarebiTi daxasiaTeba.


3. (a) moifiqre da daxate siuJeturi kompozicia, romelSic aisaxeba xalxis erovnuli kostiumebi da yofa.(b) moifiqre da daxate mamakacis an qalis Tanamedrove kostiumi, gamoiyene erovnuli Taviseburebebi _ koloriti, ornamenti, forma.

Seamowme Seni Tavi

3romel qveynebSi icvamen dResac erovnul samoss?3sad SeiZleba dRes naxo azerbaijanuli erovnuli samosi?3ra saerTo aqvs da ra ganasxvavebs azerbaijanisa da evropis xalxe-

bis erovnul kostiumebs?

regionebi samosis saxeebi sezonebad dayofa naWrebi naxWebi

baqo

yarabaxi

Samaxa

Seqi

naxiCevani

ganja

gazaxi


saRebavebi, flomasterebi, feradi fanqrebi

71

20. samosis moda da dizaini: Tanamedrove stilebi

dialogi xelovnebazera rols asrulebs moda adamianis cxovrebaSi? yvela misdevs modas?

modis samyaro mravalferovania da misi sazRvrebi samosis TiTo-orola stiliT ar Semoifargleba. samosis uamravi Tanamedrove stili arsebobs. miuxedavad amisa, moda mainc inarCunebs gasuli wlebis garkveul motivebs. Tuki Cvens samoss yuradRebiT SevxedavT, SevniSnavT, rom es motivebi yovelTvis arsebobs, mxolod mcired icvlis saxes da axali Taobis gemovnebas ergeba. gavecnoT yvelaze aqtualur motivebs, romelTa elementebsac ufro xSirad iyeneben koleqciebSi Tanamedrove modelierebi1. didi xnis ganmavlobaSi ucvlelia tradiciuli stilebi: klasikuri, romantikuli, sportuli.

gaecani

samosis stili: klasika _ ubraloeba da eleganturobaklasikuri stili esaa yovelTvis aqtualuri kostiumi, romelic

yvelas esadageba da yvelgan droulia. damaxasiaTebeli niSnebi:3 ubraloeba, fasonis simkacre da eleganturoba;3 xazebis sisufTave da gamoWris lakoniuroba;3 Warbi dekorisa da detalebis ararseboba;3 minimaluri aqsesuarebi da morTuloba, msubuqi fexsacmeli;3 mkveTri ferebisa da maTi kontrastebis ararseboba.

1 modelieri _ samosis modelebis damzadebis specialisti, samosis dizaineri, stilis

Semqmneli. modelierma unda icodes kostiumis kompoziciis agebis kanonebi, zogadi

konstruqciuli gadawyveta, unda SeeZlos axali teqnologiuri gadawyvetilebebis

aRmoCena da, aseve, unda icnobdes samosis damzadebis teqnologias. modelieri amuSavebs

dekors, irCevs fersa da masalas, igonebs aqsesuarebsa da damatebiT detalebs.

samosis romel Tanamedrove stilebs icnob?gaixsene

72


klasikuri stili CacmulobaSi SeiZleba savizito baraTad iqces adamianisTvis, romelsac surs, mTeli cxovrebis ganmavlo ba Si, Sarmis simkacrisa da daxvewilobis SeTavseba. `klasikuri~ sti lis adamiani, misi kostiumis msgavsad, mdidruli, eleganturi da unakloa!

samosis stili: romantizmi _ sinaze da momxiblvelobasxva moduri mimarTulebebisagan gansxvavebiT, Tanamedrove roman

tikulma stilma SeinarCuna romantizmis epoqis Taviseburebebis umetesoba. damaxasiaTebeli niSnebi:3 xazebis narnari, Tavisufali silueti;3 msubuqi, nazi da talRovani qsovilebi;3 ferTa gama: nazi elferebi, pastelis tonebi msubuqi naxatiT;3 dekoris siuxve: furCalebisa da nakecebis, maqmanebis kaskadebi.3 msubuqi, moxdenili fexsacmeli;3 daxvewili naqargoba, xelovnuri yvavilebi, Sarfi, xelTaTmanebi

da sxva daxvewili detalebi.


73

silamaze, sinaze da Tvalwarmtacoba, romlebic safuZvlad daedo galanturobasa da graciozulobas, romantizmis ganmasxvavebel niSnad iqca. es stili Seqmnilia, raTa xazi gausvas silamazes, daxvewilobas, gracias, sentimentalurobasa da TavdaWerilobas.

samosis stili: sporti _ dinamikuroba, moZraoba da komfortisportuli stili uZveles droSi warmoiSva, roca adamianma fi-

zikuri varjiSisadmi interesi gamoavlina. igi yvelaze mosaxerxebel da komfortul stilad iTvleba, gankuTvnilia maTTvis, visac uyvars turizmi, sporti, mogzauroba, bunebaSi seirnoba. damaxasiaTebeli niSnebi:3 maqsimaluri mosaxerxebloba da praqtikuloba;3 Tavisufali silueti, romelic moZraobis Tavisuflebas xels ar

uSlis;3 gare jibeebisa da elva-Sesakravebis arseboba, bevri nakeci, gvi-

ristebis siuxve. 3 haergamtari, wyalgamtari, elastikuri da gamZle naWrebis gamoy-

eneba;3 saCixiani kepebi, Sarfebi, saaTebi, mosaxerxebeli fexsacmeli, zu-

rgCanTebi da sportuli CanTebi.

bevri Tanamedrove adamianisaTvis sportuli stili ara mxolod modaa, aramed cxovrebis wesi, romelic janmrTelobasTan, karg formasTan da dRegrZelobasTan asocirdeba.

ici Tu ara

gqondes Seni stili niSnavs, gqondes Seni individualoba da gansxvav-debode garSemo myofebisagan.

74


gansazRvre

1. rogoria TiToeuli stilis kostiumis ZiriTadi niSnebi da funq-ciebi?

daxate albomSi da cxrilSi aRniSne mamakacisa da qalis samosis stilebis ZiriTadi ganmasxvavebeli niSnebi.


2. daxate SenTvis mosawoni nebis-mieri stilis kostiumis eskizi an Canaxati. ar dagaviwydes, aCve-no qalis an mamakacis samo sis da ma xasiaTebeli Tavisebure be-bi.

3. moiZie damatebiTi informacia dRes gabatonebuli sxva stile-bis Sesaxeb.

garegnulma ierma SeiZleba, bevri ram gviTxras adamianis Sesaxeb. Zalian mniSvnelovania samosis stilebSi orientireba da, rac mTa-varia, situaciis Sesabamisi Cacmulobis arCeva.

Tanamedrove moda uamrav variants gvTavazobs, raTa gamorCeulad da sainteresod gamoviyurebodeT. isRa gvrCeba, sakuTar TavSi Ca-vixedoT da danaxuli Cvens stilian garderobSi avsaxoT.

samosis stili samosis saxe varcxniloba fexsacmeli aqsesuarebi

klasikuri

romantikuli

sportuli


kalmebi, flomasterebi, feradi fanqrebi, pastelis carcebi


75

samosis siluetis forma

Seamowme Seni Tavi

3ra saerTo niSnebi aqvs Tanamedrove da Sua saukuneebis kostiumebs?

3Tanamedrove samosis kidev romel stilebs icnob?

marTkuTxedis forma samkuTxedis forma ovaluri forma

Sereuli forma

76


ganmazogadebeli davalebebi

1. ra aqvT saerTo da ra ganasxvavebs Tavsaburavebs, samoss, fexsac-melsa da aqsesuarebs uZvelesi droidan moyolebuli dRemde?

xaverdi seli abreSumi

2. ra gansxvavebaa erTi tonis, magram sxvadasxva faqturis qso-vilebs Soris?

3. nimuSebze dayrdnobiT, moyevi samosze yvelaferi, rac ici: *epoqa; *stili; *morTuloba; *qsovili; *Tavsaburavebi.

dekoratiul-gamoyenebiTi xelovneba da mxatvruli dizaini

4

dekoratiul-gamoyenebiTi xe lov ne-ba warmoiSva adamianis miswrafebi dan gaelamazebina Tavisi yofa, gamoexa-ta silamazis miseuli gageba. adami-anebi saukuneTa manZilze qmnidnen araerT WeSmaritad maRal mxatvrul sayofa cxov-rebo nivTs, rom leb mac ga moia res gza uZ ve -lesi dro i-dan dRe van -de lo bam de da gvaw v di an in for ma ci-as Ti To e u li epo qis Se sa-xeb.

78

21. xeliT Seqmnili saocrebebi

dialogi xelovnebazera masalisagan SeiZleba Seni xeliT daamzado martivi sagnebi an samkaulebi?

dekoratiul-gamoyenebiTi xelovneba uZvelesi droidan arse-bobs. sxvadasxva xalxSi gansakuTrebuli popularobiT sargeblobs wvna da qsova.

adamianma gacilebiT adre iswavla dawvna, vidre meTuneoba. Tav-dapirvelad is grZeli da drekadi totebisagan wnavda sacxovre-bels, saxuravs, Robes, navs, mravalnair kalaTebs, sxvadasxva saWiro nivTebs. am xelobis ganviTarebasTan erTad sul ufro meti ga-mosadegi masala Cndeboda. uamravi ramis dawvna SeiZleba sxvadasxva masalisagan: lelqaSisa da Tokis, tyavisa da mavTulis, balaxisa da yvavilebisagan.

gaecani

isaubre nivTebis funqciebze (sad da risTvis gamoiyeneba). ra ici sayofacxovrebo nivTebis damzadebaze?

ra sagnebis Seqmna SeiZleba dawvnisa da qsovis xerxe-bis gamoyenebiT?

gaixsene


79

gansazRvre

1. ra masalisaganaa mownuli nakeTobebi?

dawvnisagan, droTa ganmavlobaSi, ganviTarda feiqroba. dawvnis nair saxeobad SeiZleba CaiTvalos qsova. CxirebiT qsovac dawvnis na-ir saxe obaa.


2. daamzade pawia xaliCa feradi qaRaldis an lelqaSisagan, dawvnis

teqnikiT.

ostatis rCevebiaiRe feradi qaRaldis ori furceli da erTerTi zolebad daWeri. meore furceli _ safuZveli, Tanabrad gakece da nakeci ramdenimegan CaWeri ise, rom kidemde ori santimetri darCes. Semdeg daWrili zolebi CaWril adgilebs unda Caawna. naxelavis gasamravalferovneblad, SegiZlia sxvadasxva sisqis an klaknili zolebi daWra.

Seamowme Seni Tavi

3dekoratiul-gamoyenebiTi xelovnebis kidev ra saxeebi arsebobs?3yoveldRiurobaSi sad gvxvdeba dawnuli nivTebi? ra aris maTi

funqcia?


gazeTi, feradi qaRaldi, muyao, Toki, lelqaSi, lenti an namja

80

22. nax We biT gauk vda ve bu li cxov re ba

dia lo gi xe lov ne ba zera SeiZ le ba ga moi sa xos xa li Ceb ze? riT ga moir Ce va ase Ti ga mo sa xu le be bi?

Cven gar Se mo bev ri sa yo fac xov re bo niv Tia, rom le bic qsovis teq ni-ki Taa dam za de bu li. er T-er Ti maT ga nia xeiT naqsovi xa li Ca. Sua sau ku-neeb Si ar se bob da xa li Ca ze ada mia nis, mi si yo fis ga mo sax vis tra di cia. aseT xa li Cebs siuJeturi ewo de bo da. maT ze ada mia ne bis ga mo sa xu le be-bi mi nia tu ri saT vis da ma xa sia Te be li sib rtyi To biT ga moir Ceo da.

por tre tis Jan rma Ta na med ro ve xa li Cis xe lov ne ba Si gan sa kuT re bu-li asax va da far To ga mo ye ne ba hpo va azer bai ja nis sa xal xo mxat vris, qa mil alie vis xa li Ceb Si. mi si yve la xa li Ca- por tre ti ga nu meo reb la-daa Ses ru le bu li, da, rac mTa va ria, isi ni Tval win gviS lian xa li Ca ze aR beW di li sa xis arss, mis Si na gan sam ya ro sa da di de bu le bas.

nizami ganjevi. 1978. xao, matyli

muhamed fuzuli. 1958. xao, matyli

imamedin nasimi. 1973. xao, matyli

sam xat vro ga le rea

ada mia nis ga mo sa xu le ba qa mil alie vis xa li Ca por tre teb ze

xa li Ce bis ra sa xee bi ar se bobs?gaixsene


81

dafiqrdi da axseni

riT gan sxvav de ba fer we ru li por tre ti xa li Ca- por tre ti sa gan?

qa mil alie vis mTa va ri dam sa xu re baa rea lis tu ri por tre tis Jan-ris me xa li Ceo ba Si ga mo ye ne ba. kla si ku ri or na men tu li xer xe biT igi har mo niu lad usa da geb da por tre tul na wils xa li Cis kom po zi ciis de ko ra tiul mor Tu lo bas.

wo de be bi da jil doe bi

gaecani


alie vi qa mil mu seib oR lu

cxov re bis qro no lo gia

cxovrebis wlebi

dabadebis adgili

ganaTleba

stili da teqnika

qmnilebebis Temebi

cnobili suraTebi

22.10.1922 _ 01.03.2005

ere va ni

azer bai ja nis a. azim za des sa xe lo bis sa xel mwi fo sam xat vro sas wav le be li (de ko ra ciis gan yo fi le ba)

azer bai ja nis sa xal xo mxat va ri (1982)

mxat va ri- me xa li Ce, gra fi ka, di zai ni

or na men tu li da siu Je tu ri xa li Ce bi

`m. fi zu li~ (1958), `m. f. axun do vi~ (1978), `h. alie vi~ (1998), `m. ra sul za de~ (1992), `de da~ (2003), `a Ta Tur qi~ (1991)

qa mil aliev ma di di ada mia ne bi sad mi miZ Rvni li Se sa niS na vi ti loe-bis mTe li ga le rea Seq mna. xe lo van ma moa xer xa os ta tu rad dae kav-Si re bi na xa li Cis zo ga di or na men tu li wyo ba ada mia nis ga mo sa xu le-bas Tan. or na men tu li ga for me bis dax ma re biT, ro me lic por tre tis er Tgvar Car Cos qmnis, mas ma yu re be li Seh yavs Ta vi si gmi ris saq mia-no bis, in te re se bis sam ya ro Si.

82


gansazRvre

1. ra SeiZ le ba iT qvas or na men te bis kom po zi cia ze q. alie vis mier Seq mnil xa li Ceb ze? ro gor daa kav Si ra Se moq med ma xa li Cis zo ga di or na men tu li wyo ba por tre tul na wil Tan?


2. da xa te mi li met rian qa Ral dze xa li Cis es ki zi, erov nu li nax We bis ga mo ye ne biT.

3. da xa te siu Je tu ri xa li Ca. Tav da pir ve lad, mo niS ne or na men tu li Car Co, Sig ki Sens mier mo fiq re bu li siu Je ti ga na Tav se. eca de, zo ga di ko lo ri ti Sear Cio.

Seamowme Seni Tavi

3 xa li Ce bis ra sa xee bi ar se bobs da ri Ti gan sxvav de ba isi ni?3 ro gor SeZ lo xelovan ma, gad moe ca zo ga di ko lo ri ti xa li Ca- por -

tret ze?

qa mil alie vi mu dam di di pa su xis mgeb lo biT eki de bo da por tre-tu li Car Cos ga mo sax vas Ta vis xa li Ceb ze. usa da geb da ra kom po zi ciis zo gad or na men tul de kors sxva das xva for mis Car Coebs (swor kuT xas, mrgvals, ova lurs, fi gu ruls), os ta ti maT for mis mxriv Se sa fe ri si or na men tu li ele men te biT afor meb da.

qa mil alie vis ki dev er Ti di di miR we vaa mi si pi ra di Se moq me de-bi Ti mu zeu mis gax sna ba qo Si, iCe ri Se xer Si, sa dac os ta tis TiT qmis yve la qmni le baa Tav moy ri li.

Ta vi si Se moq me de biT qa mil aliev ma Se moi na xa da ki dev uf ro gaam-did ra azer bai ja nis xa li Cis xe lov ne ba _ igi qmni da erov nu li sti-lis xa to van or na men tebs, am kvid reb da fe re bis axal el fe rebs, ad-gen da sxva das xva kom po zi cieb sa da siu Je tebs.


fe ra di kal me bi, flo mas te re bi, fe ra di fan qre bi, mi li-met ria ni qa Ral di

83

23. dro da Wur We li

Wur We li So reul war sul Si gaC-nda. mi si ar se bo bis mTe li is to riis man Zil ze igi sax lis pat ro nis so cia-lur sta tuss us vam da xazs. ro gorc Zvir fa si kos tiu mis Sem Txve va Si, sad-Re sas wau lo Zvir fas Wur Wel sac mu-dam yve las da sa na xad fen dnen. ami-saT vis sa gan ge bo Se mi nu li ka ra de bi _ ser van de bic ki ga moi go nes.

Wur Wlis da sam za deb lad Tav da pir ve lad Ti xas iye neb dnen. Ti xis gar da, Zvel dro Si, Wur Wels qvis gan, ni Ja ris gan, spi los Zvli sa da cxo vel Ta rqe bis ga nac am za deb dnen.

Sua sau ku neeb Si saW mlis mo sam za de bel da pro duq te bis Se sa nax Wur Wels, Zi ri Ta dad, keramikisagan am za deb dnen.

dia lo gi xe lov ne ba zeriT gan sxvav de ba Sua sau ku nee bi sa da Ta na med ro ve suf ris ga for-me ba?

suf ris gaw yo ba ar cTu io li saq mea. igi met yve lebs mas pin Zle bis ge mov ne ba ze, stu mar Tmoy va reo ba sa da ke Til dReo ba ze.

ra Wur Wels ala ge ben xol me suf ris gaS li sas? ra ma-sa lis ga naa dam za de bu li is? isaub re sxva das xva Wur-Wlis fun qcia ze, for ma sa da mor Tu lo ba ze.

gaixsene

84


mina mog via ne biT gaC nda. mis sam Sob lod eg vip te iT vle ba (Cv. w. aR -mde 4000 we li). eg vip te le bi mi ni sa gan am za deb dnen sam kau leb sa da sas mi-sebs.

ber Znu li da ro mau li ci vi li za cie-bis ay va ve bis xa na Si me tad iyo gav rce-le bu li vercxlisa da brinjaos Wur -We li.

ev ro pa Si pir ve li ver cxlis Wur We-li Sua sau ku neeb Si gaC nda. yve la mdi-da ri ada mia ni sa da di de bu lis sax lSi mo du ri iyo ver cxlis niv Te bis, maT So ris Wur Wlis, qo na. ver cxlis da na- Can gal sa da kov zebs sa gul da gu lod uf rTxil de bod nen da Tao bi dan Tao-bas ga das cem dnen _ isi ni, er Tgva rad, ina xav dnen oja xis is to riis pa ta ra na-wils. es Wur We li zog jer xe lov ne bis nam dvi li ni mu Si iyo xol me.

ceremonialuri WurWeli evropel monarqTa karze. XVI saukune. vercxlis nakeTobaTa muzeumi. florencia

minis egvipturi WurWeli

es sain te re soa

suf ris uZ ve les niv Tad iT vle ba da na, yve la ze axal gaz rdad ki _ Can-ga li. Zvel sa ber ZneT Si kov ze bis nac-vlad ni Ja rebs xma rob dnen. Tef Se bi, Wi qe bi da lam ba qe bi mxo lod XV sau ku-ne Si gaC nda. ma nam de, maT ma giv rad, ga moi ye ne bo da qoT ne bi da ja me bi.


85

Cvens dro Si bev ri ko leq cio ne ri ag ro vebs Wur Wels, ro gorc xe-lov ne bis qmni le beb sa da mxat vru li kul tu ris is to riis ni mu Sebs.

Tasi. qvaSi kveTa. XVIII saukune. azerbaijanis xelovnebis

erovnuli muzeumi

samovari. qvaSi kveTa. XIX saukune. azerbaijanis

xelovnebis erovnuli muzeumi

ici Tu ara

Zvel dro Si qvi sa gan ga mok ve Ti li Wur We lic ar se bob da.

gansazRvre

1. bu ne bis ro me li for me bi udevs sa fuZ vlad Sua sau ku nee bis Wur-Wels?


2. Ta nak la se leb Tan er Tad, sca de ga mo Zer wo mTe li ser vi zi. Tav da-pir ve lad, bu ne bis for me bis ga mo ye ne biT (cxo ve le bis, frin ve le-bis, mwe re bis, Tev ze bis, mce na ree bis), sxva das xva Wur Wlis es ki ze-bi da xa teT. Sem deg, Wur Wlis ma sa lis (fe ris) gaT va lis wi ne biT, ga mo Zer weT isi ni. ze da pi ri gua Si Ta da la kiT Se Re beT da ser vi-zis yve la ele men ti erT an sam blSi gaaer Tia neT.

3. da xa te Ta na med ro ve Wur We li, ga moi ye ne Sua sau ku nee bis Wur-Wleu lis ele men te bi.

Seamowme Seni Tavi

3 riT gan sxvav de ba yo vel dRiu ri mox ma re bi sa da sad Re sas wau lo Wur We li?

3 ra msgav se baa Sua sau ku nee bi sa da Ta na med ro ve Wur Wels So ris?


plas ti li ni an Ti xa, gua Si da ufe ro la ki

86

Sua sau ku nee bis sa yo fac xov re bo niv Te bi adas tu re bs de ko ra tiul -ga mo ye ne bi Ti xe lov ne bis for ma Ta mra val fe rov ne bas. am xe lov ne bis gan sa kuT re bul dargs ga ne kuT vne ba ave ji, ro me lic mWid ro daa da-kav Si re bu li ar qi teq tu ru li sti le bis is to rias Tan.

ave jis xe lov ne bis gan vi Ta re ba Si ai sa xa sxva das xva epo qis sa zo ga-doe bis so cia lur -yo fi Ti wyo ba, mi si ma te ria lu ri kul tu ris, sa zo-ga doeb ri vi Se xe du le be bi sa da ge mov ne bis evo lu cia. ave jis sti li for mis, de ta le bis, pro por cie bis, sag nis mo xa tu lo bi sa da gaw yo bis er Tob lio baa. dro Ta gan mav lo ba Si ave jis mra va li for ma da ti pi Seiq mna, gaC nda ma sa lis da mu Sa ve bi sa da gaw yo bis sxva das xva xer xe bi.

dia lo gi xe lov ne ba ze

kos tiu mis gar da, ki dev ra aris da kav Si re bu li ar qi teq tu ru li sti le bis gan vi Ta re bas Tan?

24-25. ave jis di zai ni da de ko ri

es sain te re soa

ka cob rio bis is to ria Si pir ve li, sxva das xva niv Tis Se sa na xad ga-mo ye ne bu li, ave ji iyo xis ta ni sa gan dam za de bu li ka ra da. Sem deg ada-mia neb ma daiw yes fic re bi sa gan yu Te bis Sek vra, xo lo, ro ca am yu Tebs Tav sa xu ric gaukeTes, ga mo vi da skiv ri. skiv ri ara mxo lod niv Te-bis Se sa na xad ga moi ye ne bo da, ara med sa wo li sa da ska mis ma giv ro ba sac swev da. skiv re bis mo da ram de ni me sau ku nes gag rZel da. skiv ri sim did-ris sim bo lod iT vle bo da. pa tar Zlis mzi Tevs skiv r Si aw yob dnen da ase miar Tmev dnen xol me axal gaz rdebs.

ro gor fiq rob, ram ga na pi ro ba pir ve li ave jis Seq mna?gaixsene


87

gaecani

antikuri stili. swo red an ti kur xa na-Si gax da ave ji mo sa xer xe be li da mim zid-ve li. ave jis os ta te bi ara mxo lod geo-met ria Si er kveod nen Se sa niS na vad, ara med mxat vru li ni Wic hqon daT, rac ara nak leb mniS vne lo va nia ave jis dam za de bi sas.

bizantiuri stili. bi-zan tiur avejs, ar sob ri-vad, axa li ara fe ri mou-ta nia. igi for mis mxriv u f ro mar ti via, vid re an-ti ku ri. mxat vrul efeqts aR wev dnen ave jis ux vad gaw yo biT fe ra di mo xa tu -lo biT, spi los ZvliT, in-krus ta ciiT, Zvir fa si qve -biT, smal ti Ta da me ta liT.

romanuli stili. ro ma nu li ave ji ma-siu ri for me bis la ko niz miT ga moir Ceo da. skiv ri uni ver sa lu ri yo fi Ti ave ji iyo. igi er Tdrou lad swev da sa wo lis, ska mi sa da sam gzav ro Ce mod nis ma giv ro bas.

gotikuri stili. es mniS vne lo va ni eta pia ave jis sti le bis gan vi Ta re ba-Si. Cnde ba Wur Wlis pir ve li ka ra de bi. go ti kur in te rier Si ave ji bo lom de moZ ra vi araa _ bev ri ave ji kvla vac ked leb Sia Ca Se ne bu li. ga moi ye ne ba mo Cu qur Tme ba, aJu ru li, ze da pi ru li or na men ti mce na reu li ele men te biT, xveu le biT, rom le bic, met wi lad, wiT lad an mwva ne daa Se Re bi li. aJu-ru li mo Cu qur Tme ba Ses ru le bu lia go ti ku ri ar qi teq tu ru li mo ti ve bis sa xiT.

88


renesansis (aRorZinebis) stili. re ne san sis avejs axa sia Tebs ga-mok ve Ti li for ma, cxa di age bu le ba da ga daw yve tis gan sa kuT re bu li in di vi dua lo ba. far Tod vrcel de ba na ke To be bis or na men tul -ar qi-teq tu ru li ga for me ba, xo lo teq ni ka Si _ in krus ta cia1, xe ze kve Ta.

barokos stili. am sti lis ave ji mdi da ria va ra yi Ta da in krus-ta ciiT, mas ga dak ru li aqvs de ko ra tiu li qso vi le bi da mor Tu lia fo Ce biT. ba ro kos sti lis ave ji di de bu lia, mas Si Cnde ba dax ve wi li de ko ris mo ti ve bi.

rokokos stili. saf ran geT Si es eta pi me fe lu do vi ko XV-is mmar-Tve lo bas em Txve va, ami tom fran gul ro ko kos, xan da xan, lu do vi ko XV-is stil sac uwo de ben. ro ko kos sti li, um Tav re sad, sa gan Ta or na-men tul -de ko ra tiul wyo bas See xo.

ave ji um Tav res rols as ru leb da Sua sau ku nee bis in te rie ris ga-for me ba Si. igi qmni da gan saz Rvrul stil sa da at mos fe ros, ase ve gav le nas ax den da kom for ti sa da Se no ba Si yof nis mo sa xer xeb lo bis xa ris xze.

gansazRvre

1. ro me li geo met riu li for ma war moad gens Ti Toeu li ave jis sa-fuZ vels?ra saer Toa Sen Tvis cno bi li ar qi teq tu ris, kos tiu mi sa da ave jis

sti leb Si? ga da xa te cxri li al bom Si da eca de, aR niS no de ta le bis msgav se ba.

renesansis (aRorZinebis) stili rokokos stili

barokos stili

1 inkrustacia (laTinuri sityvidan incrustatio _ sityvasityviT `qerqiT dafaruli~) _

nakeTobis naxWebiTa da gamosaxulebebiT morTva marmarilos, metalis, xis, spilos

Zvlisa da feradi qvebis natexebisagan, romlebsac zedapirze ganalageben.


sa Re ba ve bi, fe ra di fan qre bi, flo mas te re bi


89


2. da xa te ave jis ro me li me sa xeo ba Sen Tvis mo sa won is to riul stil-Si. Tav da pir ve lad da xa te geo met riu li fi gu ra, ro me lic am avejs udevs sa fuZ vlad, xo lo Sem deg daa zus te de ta le bi da fe ri.

3. da xa te ave ji, ro mel Sic er Tdrou lad ai sa xe ba ram de ni me sti li, an Seq me ni Se ni, yve laf ri sa gan ga mor Ceu li va rian ti, ro me lic ga-mo xa tavs Sens war mod ge nas si la ma ze sa da kom for tze.

Seamowme Seni Tavi

3 ra mniS vne lo ba aqvs avejs sa zo ga doe bis gan vi Ta re ba Si? 3 sad SeiZ le ba, dRes na xo sxva das xva sti lis ave ji?

sti lizo ga di niS ne bi

ar qi teq tu ra kos tiu mi ave ji

an ti ku ri

bi zan tiu ri

ro ma nu li

go ti ka

aRor Zi ne ba

ba ro ko

ro ko ko

90

26. in te rie ris di zai ni

Se no bis Si da siv rces, ro me lic ada mia nis sac xov re be li, sa mu Sao da mo sas ve ne be li ad gi lia, interieri ewo de ba. xe lov ne bis qmni le be-bi, rom le bic in te riers asa xa ven, ro gorc we si, sax vi Ti xe lov ne bis yo fiT Janrs ga ne kuT vne bian.

dia lo gi xe lov ne ba zera ewo de ba Se no bis Si da na wils?

antikuri stili

romanuli stili gotikuri stili

bizantiuri stili

gaecaniin te rie ri sxva das xva is to riul epo qa Si

Se moq me de bi Ti da va le be bis Ses ru le bi sas Sen araer Txel ga mo gi sa xavs in te rie ri. ra aris ga saT va lis wi ne be li sax-lis Si da mow yo bis Cve ne bi sas?

gaixsene


91

barokos stili

rokokos stili

renesansis stili

sxva das xva is to riul epo qeb-Si sa zo ga doe bis gan vi Ta re ba in-te rier Sic ai sa xe bo da. sti le bad da yo fa pi ro bi Tia, sti li yo vel-Tvis coc xlobs da ic vle ba, igi ya lib de ba gan saz Rvru li epo qis yo fis, kul tu ri sa da mov le ne bis ze gav le niT.

ra Si ga moi xa te ba ar qi teq tu ru li sti le bis gav le na in te rier ze?

in te rie ris asax va ara mxo lod mi si ga reg nu li niS ne bis cod nas moiT xovs, ara med per speq ti va Si ga mo sax vis ka non zo mie re be bis cod-na sac.

in te rie ris per speq ti va SeiZ le ba iyos kuT xis da fron ta lu ri. frontaluri perspeqtiva (TavSeyris er Ti wer ti li) _ ro ca sa ga-

ni Cvens mi marT fron ta lu rad (pir da pir) aris gan la ge bu li da Cven mxo lod mis erT mxa res vxe davT.

su ra Tis sib rtye ze ho ri zon tis xa zis do ne ga ni saz-Rvre ba xed vis wer ti lis si maR liT. pa ra le lu ri xa ze-bis gag rZe le bi sas mu dam gveC ve ne ba, rom isi ni ho ri-zon tze er Tde ba. ma Ti ga dak ve Tis ad gils TavSeyris wer ti li ewo de ba.

gaixsene

92


kuTxis perspeqtiva (TavSeyris ori wer ti li) _ ro ca sa ga ni Cvens mi marT kuT xi Taa gan la ge bu li da Cven Seg viZ lia mi si wax na ge bis, gver -de bis, ze da pi re bis da nax va.

frontaluri interieris kompoziciuri sqema

kuTxis perspeqtivis kompoziciuri sqema

TavSeyris wer ti li

TavSeyriswer ti liho ri zon tis

xazi

TavSeyriswer ti li horizontis

xazi


93

yve las aqvs Ta vi si say va re li fe re bi da fe ris mi seu li aR qma. did wi lad ada mia nis ar Ce van zea da mo ki de bu li, ro go ri iq ne ba sax li _ myud ro da kom for tu li Tu ci vi da pir qu Si. ama Tu im in te rie ris fe ris ar Ce vi sas ase ve ga saT va lis wi ne be lia Se no bis da niS nu le ba da mi si zo ga di ga daw yve ta.

dai max sov reswo rad Ser Ceul ga for me ba zea da mo ki de bu li gan wyo ba, Sro mi su-na ria no ba, Cve ni cxov re bis mo sa xer xeb lo ba da kom for ti.

gansazRvre

1. aC ve ne fron ta lu ri da kuT xis per speq ti ve bi mo ce mul sti leb Si. ra SeiZ le ba iT qvas in te rie re bis for ma sa da fe re bis ga daw yve ta-ze?


2. gaa ke Te sxva das xva sti lis oTa xe bis in te rie re bis Ca na xa te bi (mi-sa Re bis, sa Zi neb lis, ka bi ne tis, de ref nis, sam za reu lo si). xa zo b-rivi per speq ti vis we se bis ga mo ye ne biT, Ca xa te in te rier Si Se sa ba-mi si sti lis ave ji.

3. Seq me ni Ta na med ro ve in te rie ris Se ni va rian ti. ifiq re oTa xi sa da ave jis di zain ze.

Seamowme Seni Tavi

3 ra tom ga mo sa xa ven mxat vre bi Ta vianT na xa teb ze in te riers?3 ro gor ex ma re ba in te rie ri mxat vars qmni le bis Zi ri Ta di ideis

ga mo sax va Si?


sa Re ba ve bi, fe ra di fan qre bi, flo mas te re bi

94

27. msof lios mu zeu me bi

dia lo gi xe lov ne ba zesad ina xe ba msof lios sxva das xva xal xTa sax vi Ti xe lov ne bis ko-leq cie bi?

gaecani

lon do nis er T-erT udi des mu zeums war moad gens viqtoriasa da albertis muzeumi (Se mok le biT V&A). aq de ko ra tiul -ga mo ye ne bi Ti xe lov ne bi sa da di zai nis msof lio Si udi de si ko leq cia. dRes dRe-o biT mis eq spo zi cia Si 6,5 mi lion ze me ti eq spo na tia. mu zeu mi 1852 wels daar ses prin cma al ber tma da de do fal ma viq to-riam.

mu zeu mi flobs ke ra mi kis, mi nis, teq-sti lis, kos tiu me bis, ver cxlis, rki nis na ke To ba Ta, Zvir fa seu lo bis, ave jis, Sua sau ku nee bis niv Te bis, qan da ke be bis, beW-du ri ga mo ce me bi sa da gra fi kis, na xa te bi sa da fo toe bis msof lio Si er T-erT udi des da us ru les ko leq ciebs. aq da cu lia kla si ku ri qan da ke bis um did re si ko leq cia, ase ve ita liu ri re ne san sis eq spo-na te bis ita liis saz Rvrebs ga reT ar se bul ko leq cia Ta gan udi de-si. mu zeu mi dam Sve ne bu lia mo xa tu lo be biT, mo zai ki Ta da fres ke biT, rom le bic Ses ru le bu lia Sua sau ku nee bi sa da re ne san sis cno bil os-tat Ta stil Si.

viq to ria sa da al ber tis mu zeu mis ofi cia lu ri sai tihttp://www.vam.ac.uk/

msof lios ro mel mu zeu mebs ic nob?gaixsene


95

florenciis uficis galerea (mas ase-ve uwo de ben pa la cos (sa sax les) flo-ren cia Si) _ msof lios er T-er Ti udi de-si mu zeu mi, sa dac ga mo fe ni lia c no bi li ev ro pel mxat var Ta qmni le be bi _ ita lia-Si mde ba reobs. flo ren cia aRor Zi ne bis epo qis qa la qi- sim bo loa. ga le rea gan Tav-se bu lia Se no ba Si, ro me lic mTav ro bis kan ce la rii saT vis aSen da. igi 1575 wels daar sda, me di Ce bis gva ris ko leq ciis ba-za ze, da flobs ita liu ri da ev ro pu-li fer we ris msof lio Si um did res ko-leq cias. su ra Te bis gar da mu zeu mi ase ve flobs an ti ku ri qan da ke bis ori gi na le bi-sa da as le bis, aRor Zi ne bis epo qis in te-rie ris sag ne bi sa da gra fi ku li na mu Sev-re bis mniS vne lo van ko leq cias.

ufi cis ga le rea Si sul 45 dar ba zia, ro mel Ta na wi li cal keu li mxat vre bis Se moq me de bas eZ Rvne ba. upi ra te so ba, cxa dia, aRor Zi ne bis drois Se moq me debs eni We ba: jo tos, san dro bo ti Ce lis, leo nar do da vin Cis, ti cian sa da ka ra va jos. aq vea an ti ku ri, fran gu li, es pa nu ri, ger ma nu li, ho lan diu ri da fla man diu ri xe lov ne bis araer Ti ni mu Si.

ufi cis ga le reis ofi cia lu ri sai tihttp://www.virtualuffizi.com/


gansazRvre

1. me-7 klas Si gac no bil xe lov ne bis ni muS Ta gan ro me lia da cu li viq to ria sa da al ber tis mu zeum Si da ufi cis ga le rea Si?


2. moi Zie da ma te bi Ti in for ma cia msof lios mu zeu me bis Se sa xeb da moam za de pre zen ta cia.

Seamowme Seni Tavi

3 ra rols as ru lebs mu zeu me bi ada mia nis cxov re ba Si?

96


gan ma zo ga de be li da va le be bi

1. ro gor ai sa xa Sua sau ku nee bis ev ro pa Si war moq mni li is to riu li sti le bi ar qi teq tu ra ze, sa mos sa da avej ze? gan saz Rvre sxva das-xva sti lis Ta vi se bu re be bi.

2. mo ce mu li Tan mim dev ro bis meS veo biT, gan saz Rvre de ko ra tiul -ga mo ye ne bi Ti xe lov ne bis saxee bi.

3. gan saz Rvre xa li Cis sa xel wo de ba da Te ma.

ave ji dawvnaspi len Zis da mu Sa ve ba

xa li Cis qso va

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT HİMNİ

Üzeyir Hacıbəylinin,

Əhməd Cavadındır.

Azərbaycan! Azərbaycan!Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni!Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız!Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz!Üçrəngli bayrağınla məsud yaşa!Minlərlə can qurban oldu!Sinən hərbə meydan oldu!Hüququndan keçən əsgərHərə bir qəhrəman oldu!

Sən olasan gülüstan,Sənə hər an can qurban!Sənə min bir məhəbbətSinəmdə tutmuş məkan!

Namusunu hifz etməyə,Bayrağını yüksəltməyəCümlə gənclər müştaqdır!Şanlı Vətən! Şanlı Vətən!Azərbaycan! Azərbaycan!

Musiqisi

sözləri

TƏSVİRİ İNCƏSƏNƏT – 7Ümumtəhsil məktəblərinin 7-ci sinfi üçün Təsviri incəsənət fənni üzrə dərslik Gürcü dilində

Tərtibçi heyət:

Müəlliflər: Kəmalə Əhməd qızı Cəfərzadə Məhsəti İsa qızı Məmmədova

Tərcüməçi N.VaşakidzeRedaktor C.NozadzeBədii redaktor T.MəlikovTexniki redaktor Z.İsayev

E.ÇikarişviliDizayner Rəssamlar Korrektor

© Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi – 2017

Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir.

Hesab-nəşriyyat həcmi 4,8. Fiziki çap vərəqi 6. Səhifə sayı 96. Kağız formatı 70 ґ 1001/ . 16

Tiraj 200. Pulsuz. Bakı – 2017.

“YAZ” nəşriyyatıBakı, AZ 1001, H.Seyidbəyli küç. 30

M.Hüseynov, E.Məmmədov N.Kusraşvili

Dərsliyin gürcü dilində nəşri “Deogene” nəşriyyatı ilə birgə həyata keçirilmişdir.

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24.07.2014-cü il tarixli 842 №-li əmri ilə təsdiq olunmuşdur.

სახვითი ხელ

ოვნება ● სახელ

მძღვანელ

ო

ხელოვნებასახვითი

Pulsuz

saxelmZRvanelo

Pulsuz ZJdORQR dNTWOVNKJƒ¡ახვითი... · 5 3. epoqa, xalxi da samosi evropis xelovneba...

Documents

Transcript of Pulsuz ZJdORQR dNTWOVNKJƒ¡ახვითი... · 5 3. epoqa, xalxi da samosi evropis xelovneba...