Psychoaktywne analogi strukturalne katynonu - nowa ... · Bogdan Szuknlski Dariusz Błachut...
Transcript of Psychoaktywne analogi strukturalne katynonu - nowa ... · Bogdan Szuknlski Dariusz Błachut...
Bogdan SzuknlskiDariusz Błachut
Psychoaktywne analogi strukturalne katynonu- nowa klasa narkotyków zmodyfikowanych
Wstęp
Monitorowanie rynku narkotykowego jest zadaniemskomplikowanym ze względu na zachodzące na nim trud ne do przewidzenia zmiany polegające na pojawianiu się
coraz to nowych substancji psychoaktywnych, które zastępują narkotyki obejmowane kontrolą prawną, Dlategoskuteczny system kontro li rynku musi bardzo szybko reagować na pojawianie się nowych narkotyków stanowią
cych zagroże nie zdrowotne i społeczne.W monitorowaniu rynku narkotykowego pod kątem po
jawiania się na nim nowych substancji psychoaktywnychi oceny związanych z tym zagrożeń wiodącą rolę odgrywaEuropejskie Centrum Monrtorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Centre on Drugs and DrugAddiction - EMCODA), a ściślej jego Komitet Naukowy.Centrum ma do dyspozycji Europejską Sieć Informacjio Narkotykach i Narkomanii (European tntormetion Network on Drugs and Drug Addiction), czyli tzw. sieć Reitox(skrót utworzono od nazwy tej sieci w języku francuskim- Reseau Europeen d'ln/ormation sur les Drogues et lesToxicomanies) . Jest to infrastruktura oparta na sieci Internet, przeznaczona do zbierania i wymiany informacjii dokumentacji na temat nadużywanych lub niewłaściwie
używanych substancj i psychoaktywnych i łącząca krajowesieci informacji o narkotykach . EMCDDA we współpracy
z państwami członkowskimi Unii Europejskiej organizujesieć Reitox i koordynuje jej funkcjonowanie. Informacje dostarczone EMCDDA przez krajowe punkty kontaktowe sieciReitox umożl iwiają tej organizacji szybką reakcję na niekorzystne i grożne zjawiska na rynkach narkotykowych w poszczególnych krajach Unii Europejskiej i skuteczne przeciwdziałanie im. Każda nowa substancja psychoaktywnapojawiająca się na rynku narkotykowym i mogąca stanowić
potencjalne zagrożenie dla zdrowia publicznego podlegarejestracji i charakterystyce w formie Formularza Sprawozdawczego o Nowej Substancji Psychoaktywnej (RepertingForm on New Psychoactive Drug), a uzyskane informacjesą udostępniane zainteresowanym za pośrednictwem sieciReilox. Charakterystyka ta dotyczy struktury związku , jegowyg ląd u, własności , metody otrzymywania, drógtransportu,ewentualnego zastosowania medycznego, potencjalnychzagrożeń dla zdrowia publicznego , a także preparatów,
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 201 1
w jakich występuje. Stanowi to mechanizm szybkiej wymiany informacji o nowych substancjach psychoaktywnychi pierwszy etap procedury prowadzącej do objęcia niebezpiecznych substancji kontrolą [1J.
Dzięki systemowi Reitoxwwielu krajach Unii Europejskiejujawniono ostatnio występowanie szeregu wywodzących
się z katynonu syntetycznych narkotyków (ryc. 2), które albojuż znalazły się na nielegalnym rynku jako grożne składniki
różnych "mieszanek ziołowych" sprzedawanych jako tzw..dopalacze'". albo mogą się na nim znależć w naj b liższej
przyszłości [3J. Wyprodukowano je, dokonując modyfikacjistruktury cząsteczki katynonu, przy czym charakter tych modyfikacji bardzo przypomina otrzymywanie w nielegalnychlaboratoriach przed 20 laty analogów strukturalnych amfetaminy i metamfetaminy. Polegały one w pierwszej kolejnościna N-metylacji amfetaminy, następnie na wprowadzaniu dopierścienia benzenowego różnych podstawników (rodnikialkilowe, alkoksylowe, podstawniki alkilotiolowe, halogeny)oraz cyklicznego układu dioksymetylenowego i wreszcie nawydłużaniu o jeden atom węgla łańcucha bocznego. W wyniku tych modyfikacji powstała duża grupa związków psychoaktywnych określanych potoczniemianem amfetamin.Ważniejsze znich występują w piśm iennictwiepodakro
nimami PMA, OMA,TMA,DOM, DOET,DOB,MDA,MDMA,MDEA, przy czym najbardziej znanym przedstawicielemtej grupy jest MDMA (3',4'-metylenodioksymetamfetamina,ecstasy), cieszący się dotychczas dużą populamością
wśród narkomanów [4J.
Kierunki modyfikacji cząsteczki katynonu
Katynon, z którego wywodzą się katynony, jest aktywnym składnikiem psychoaktywnego krzewu Catha edulis(Czuwaliczka jadalna) - khat z rodziny dławiszowatych
(Celastraceae). Jest on w głównej mierze odpowiedzialnyza stymulujące działanie tej rośliny na ośrodkowy układ
nerwowy (OUN). Budową przypomina amfetaminę, od której różni się tylko obecnością grupy ketonowej przy węglufJ łańcucha bocznego [5, 6]. Katynon można otrzymać ześwieżych li ści krzewu Catha eouus metodą ekstrakcji, jednakże jest on związkiem nietrwałym dość szybko ulegają
cym dimeryzacji i przemianie w norpseudoefedrynę
5
Ryc. 1. Charakterystyczne miejsca modyfikacji strukturalnych w cząstecz
ce katynonu z zaznaczeniem pozycji li i PFig. 1. Generic sites tor structura' van'alions ot cathinone, detai/ing li andp pasitiansźródło (ryc. 1- 24): Dariusz Btacnut
o
katinon
o
Etkatinon
o
metkatinon
o
metamfepramon
o
p ierścień benzenowy (rodnik fenylowy)
Ryc. 2. Budowachemiczna psychoaktywnych analogów katynonu otrzymanychw wyniku alkilacjigrupy aminowejFig. 2. Chemical structure(s) ot psychoactive compaunas structurally denvea trom cathinone by substitution at lhe nitrogen atom withalky/ ar dialkyfgroups
amfepramonbuproprion
CI
Gdy oprócz alkilacji grupy aminowej rodn ikiem me
tylowym lub etylowym do cząsteczki katynonu zostaniewprowadzony rodn ik dioksymetylenowy powstaje metyloni etylo n, a gdy dodatkowo o jeden atom węgla ulegnie wy
dłużeniu łańcuch - tworzy się butylon.
Przez wprowadzenierodnika metylowego do pi erścienia
benzenowego metkatynonu powstaje mefed ron (4'-metylometkatynon), najbardziej rozpowszechniony i grożny analog katynonu. Zastąpienie rodnika metylowego rodnikiem
metoksylowym daje inny niebezpieczny narkotyk - metedron (4' -metoksymetkatynon) , a atomem fluoru - Ilefedron(4'-fiuorometkatynon) i 3-fluorometkatynon [8J (ryc. 3).
Nadużywanie katynonu wywołuje utratę łakn ienia , roz
drażnienie , bezsenność. halucynacje i napadypaniki orazgrozi zawałem serca.
Kierunki zmian w strukturze cząsteczki katyno nu (ryc. 1)
dokonywane podczas syntezy narkotyków z grupy katynonów są następujące :
wprowadzanie do pierścien ia benzenowego rodników (alkilowego, alkoksy lowego, alkilenodio ksylo wego, halogenowego lub halogenoalkilowego) (R,)
- N-alk ilacja (jednym lub dwoma rodnikami alkilowy
mi) (R, i R,)przyłączanie do węgla a rodnika alki lowego o róż
nej liczbie atomów węgla (R,)wykorzystanie atomu azotu (samego iub z dołączo
nymi do niego rodnikami R, i R,) do budowy pierścienia heterocyklicznego (najczęściej pirolidynowego) .
Wp rowadzenie tych zmian dało początek dużej grupie
psychoaktywnych związków nazywan ych katynonami lubpochodnymi katynonu, które zasługują na szczególną uwagę ze wzg lędu na niebezpieczne właściwości iwzrastające
rozpowszechnienie. Ich pojawienie się i szybkie zdobycielicznej rzeszy odbiorców było prawdopodobnie wynikiem
zmniejszenia dostępności i obn iżen ia jakości obecnych narynku nielegalnych narkotyków jak ecstasy czy kokaina.
Warto prześledzić , w jaki sposób powstawały poszczególne związ ki z grupy katynonów i jak im zmianom ulegały
przy tym różne elementy struktury katynonu.
Grupa aminowa
W wynik u alkilacji grupy aminowej katynonu jednym lub
dwoma rodnikami metylowymi lub etylowymi powstają cztery substancje psychoaktywne [7]: Metkatynon (N-metylokatynon), N,N-dimetylokatynon, Etkatynon (N-etylokatynon),N,N-dietylokatynon (ryc. 2).
Jeśli w alkilacji grupy aminowej uczestniczy rodnik
butylowy (III rz) , a do pierścienia benzenowego zostaniewprowadzony atom chloru, tworzy się bupropr lon,
Rodn ik p irol idynylowy zamiast grupy aminowej
W grupie 11 analogów struk turalnych katynonu, powstałych przez zastąpien ie grupy aminowej rodnikiem
pirolidynylowym , można wyróżnić cztery podgrupy narkotyków (w nawiasach podano ich akronimy) będące wyni
kiem dodatkowych (poza wprowadzeniem rodnika pirolidynylowego) zmian strukturalnych (ryc . 4):
6 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
o o o
mefedron
oI metedron f1efedron
F
o
f1uorometkatinon
o
bufedron
o
metylon
o o o
etylon butylon pentylon
Ryc . 3. Budowa chemiczna psychoaklywnych analogów kalynonu otrzymanych w wyniku wprowadzenia do pierścienia benzenowego rodnika alkilowego,alkoksy lowego, dioksymety lenowego lub atomu chlorowcaFig. 3. Chemical structure(s) otpsychoactive compounds structurally derived trom csmmone by subslitution in the pheny! ring with alkyl, alkoxy, alky!enedioxy
ar halide substituents
0\0 0\:0 O
~I::::,... 1::::,... O
a -PPP a ~PBP
dr°O O O
pirovaleron (MPVP)
~IO ::::,...
I MOPPP MPPP MPBP
Ryc . 4. Budowa chemiczna psychoaktywnych analogów katynonu otrzymanych w wyniku włączenia atomu azotu grupy aminowej w strukturę pierścienia
pirolidyno wegoFig. 4. Chemical structure(s) ot psychoactive compounds structurally derived trom cathinone by inclusion ot nitrogen atom in a pyrrolidine ring
PROBL EMY KRYMINALI STYKI 274(4) 2011 7
wprowadzenie do pierścienia benzenowego rodnika metoksylowego (MOPPP),wydłuże nie łańcucha z trzech (a-PPP) do czterech(a-PBP) i pięciu (a-PVP) atomów węgla,
wprowadzenie rodn ika mety lowego do pierścienia
benzenowego oraz wydłużenie łańcucha z trzech(MPPP) do czterech (MPBP), pięciu (MPVP) i sze
ści u (MPHP) atom ów węgla ,
dołączenie do pie rścien ia benzenowego cyklicznego układu dioksymetylenowego i wydłużenie łańcu
cha z trzech (MDPPP) do czterech (MDPBP) i pi ęciu
(MDPVP) atomów węgla.
Grupa aminowa katynonu zastąpiona innymrodnikiem
Przez zastąpien ie grup y aminowej rodnikiem ftalimidylowym otrzymano a-ttalimidopropiofenon, przez zastą
pienie jej rodnikiem benzyloaminowym z jednoczesnymdołączeniem układu dioksymetylenowego do pierścienia
benzenowego - BMDP, a przez wydłużenie łańcucha katynonu o jeden atom węgla - BMDB [9].
W przypadku powyższych związków nie jest jasne, czysą one docelowymi substancjami o właściwościach psychoaktywnych, czy też swoistymi półproduktami, prekursorami służącymi do otrzymania pożądanego narkotyku.
Pochodne ttal imidowe mogą być otrzymane w syntezie
Gabriela z odpowiedn ich bromoketonów i ftalimidku potasu, a następnie łatwo ulec przekształceniu do ketoaminw reakcji z hydrazyną , według ryciny 5.
Z kolei benzylowe pochodne Bz1 i Bz2 mogą być otrzymane w reakcji pochodnych bromopropiofenonów i benzyle
aminy, według ryciny 6. N-benzyloketoaryloaminy łatwo jestprzekształcić do odpowiedn ich ketoary loamin K1 i K2. Należy jednocześnie zaznaczyć, że N-benzylopochodne Bzli Bz2 są analogami znanego leku o nazwie benzfetamina,
który w organ izmie iudzkim ulega metabolizmowi do amfe taminy i metamfetaminy. Jest więc prawdopodobne , że obie
benzy loaminy mogą mieć działanie psychoaktywne przezswoje aktywne metabolity - katynony K1 i K2 (ryc. 7).
Modyfikacje struktury katynonu, dokonywane według
opisanych schematów przez nielegalnych producentów,doprowadziły do otrzymania 28 psychoaktywnych katy nonów (tabela 1), któ re były sukcesywnie wprowadzane
na rynek.W nazewnictwie pochodnych katynonu dość rzadk o
stosuje się zalecane prze z Międzynarodową Unię Che mii Czystej i Stosowanej (lUPAC) nazwy systematycz ne,bo są długie i w potocznym użyciu niewygodne, ustępują
więc miejsca nazwomzwyczajowym, półsystematycznymlub akro nimo m. Niektóre nazwy zwyczajowe bywają jednak bardzo podobne, np . mefedron , metedron i metylon
czy etylon i eutylon, co może prowadzi ć do pomyłek i niebezpiecznych komplikacji z zagrożeniem zdrowia włącz
nie. W piśmiennictwie występują również różne nazwyniekonwencjonalne, wykorzystujące np. to, że katynonymożna traktować jako p-keto (bk) analog i odpowiednich
fenetyloamin (fenyloetyloamin). Sam katynon jest analogiem amfetaminy z grupą ketonową przy węglu p, czyli jakpiszą niektórzy autorzy - p-keto amfetaminą. Aby zazna
czyć tę różnicę, przed akronimem związku z grupy "amfetamin" stawia się litery bk (fi-keto). W ten sposób me
tylon zapisuje się jako bk-MDMA, etylon jako bk-MDEA,butyl on jako bk-MBDB, a metedron jako bk-PMMA.
To uproszczone nazewnictwo może stwarzać jednakpewne kłopoty, zwłaszcza gdy na wstępie nie zostaniewyjaśnione znaczenie użytego przedrostka, a czytelniknie pamięta , jakie struktury kryją się pod akronimami ana
logów amfetaminy.Policja i służby celne krajów Europy wykrywały i wykry
wają większość wymienionych wyżej katynon ów w konfi
skowanych materiałach oraz preparatach oferowanych dosprzedaży za pośrednictwem Internetu, co ŚWiadczy o ichstałe j obecności na narkotykowym rynku Unii Europejskiej.Ty lko nieznaczna ich część nie pojawiła się dotychczasw tych materiałach lub pojawiała się w nich sporadycznie.
Spośród licznych pochodnych katynonu otrzymywanychmetodami syntezy trzy znalazły zastosowanie w lecznic
twie. Są to: buproprion (Zyban) wykazujący działanie przeciwdepresyjne oraz dietyloproprion (Amfepramon) i pirowaleron - supresanty łaknienia .
o
~_Br_----"-_
R
o O~
HLv~-r-~ I O
R
NH,-NH,•
Ryc. 5. Synteza pochodnych metędrenu metodą GabrielaFig. 5. Synthesisot mephedrone derivatives by meansot Gabriel method
8 PROBLEMY KRYMIN ALISTYKI 274(4) 2011
oo H~
o
0)'" (JN~ 0)''''0)'" ~~ IR' Bz1
H:lPd , P.. •R R, R,=H R R, K1 R,=H
R Ba R,=CH] K2 R,·CH3R,=HR,""CHJ OINH
,I~ ~ IOIN
~~IdealkJlacja
H...~
... OIN
,benztetamma ~I
Ryc. 6. Synteza pochodnych meledronu przez hydrogenolizę odpowiednich pochodnychN-benzylowychFig . 6. Synthesis ot mephedronederivatives by means of hydrogenolysisot theirN-benzylderivalives
~o ~~
~IO
Lo BMOP
ą\o O
~IO
LoMOPPP
ąYo O
9"1O ~
LoMOPSP
~o ~~
9" 1O ~
Lo BMDB
Ryc. 7. Budowa chemiczna psychoaktywnych analogów katynonuotrzymanych w wyniku dołączenia do pierścienia benzenowegopodstawnikadioksymetyrenoweqo . a do atomuazotu różnych podstawników cyklicznychFig. 7. cnemcst structure(s) ot psychoactive compounds structuralfy derived!romcathinone by substitution in the phenyl ring with alkylenedio)(y substituentand at me nitrogen atom withdifferent cycJic substituents
Podobnie jak fenetylaminy, zmodyfikowane narkotykiz grupy katynonów występują w dwóch tormach stereoizomerycznych, które mogą wykazywać różną aktywność biologiczną, jednakże większość syntetycznych pochodnychkatynonu tworzy mieszaniny racemiczne. Uważa się, że
racemizacji sprzyja tautomeria keto-enolowa katynonów.Katynon jest stosunkowo mało stabilny i p rzekształca się
w dimer (3,6-dimetylo-2,5-difenylopirazyna) .Produkcja psychoaktywnych analogó w katynon u na
większą ska lę odbywa się w Chinach, natomiast przygotowan ie do dystrybucji i sp rzedaży na nielegalnym rynkuma miejsce w docelowych krajach europejskich. Katynony występują najczęściej jako chlorowodorki mające postać białego lub brunatnego proszku (95%) , a tylko 4%w postaci tabletek lub kapsułek. Najczęściej spotykanymi
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
substancjami zatałszowującymi katynony są: benzokaina, lidokaina, kofeina i paracetamol, ale niekiedy równ ież
groź ne narkotyki: kokaina i benzylopiperazyna (BZP).Katynony, tak jak strukturalnie podobne do nich amfe
taminy, dzi ałają na OUN stymu l ująco, jednak nieco słabiej
prawdopodobnie z powodu obecności grupy II-ketonowejwarunkującej wyższą polarność i powolniejsze przenikanie przez barie rę krew-mózg.
Na temat metabolizmu katynonów wiadomo niewiele,bo okres ich obecności na rynku jest jeszcze stosunkowokrótki. Wiadomo jednak, że w organizmie żywym ulegają
one N-dealkilacji , demetylenacji (z rozbiciem pierścienia
dioksymetylenowego), która poprzedza Q-metylację orazredukcji grupy ketonowej do drugorzędowego alkoholu[10, 11].
9
TabelaNazwy zwyczajowe, pó/systematyczne i akronimy katynonu i jego strukturalnych analogów
Semi-systematic, genericnames and acronyms ot cathinone and its structural analogs
Lp. Nazwy półsystematyczne Nazwy zwyczajowe Akronimy
1 a-aminopropiofenon katynon bk-amfetamina ryc. 2
2 c- metyioarnlnoproplotenon metkatynon (efedron) bk-metamfetamina ryc. 2
3 c -etytoammoproptotenon etkatinon ryc. 24 N,N-dimetylaminokatynon metamfepramon ryc. 2
5 N,N-dietylaminokatynon arnfepramcn ryc. 2
6 4'-metoksymetkatynon metedron bk-PMMA ryc. 3
7 4'-tluorometkatynon flefedron 4-FMC ryc. 3
8 3'·fluorometkatynon ryc. 3
9 u-metylaminobutylofenon bufedron ryc. 3
10 3',4'-metylenodioksymetkatynon metylen bk-MDMA ryc. 311 3',4'-metylenodioksy-(A-metyloaminobutiofenon butylon bk-MBDB ryc. 312 3',4'-metylencdtoksy-ż-tmet hylarrnno)pentan-l -one pentylon ryc. 313 «-pirohdynylp ropiotenon (l.ppp ryc. 414 o.-pirolidynylbutiofenon (J-PBP ryc. 4
15 a-pirolidynylwalerofenon (I-PVP ryc. 416 4'-metylo-e-p iretidynylpropiotenon MPPP ryc. 417 4'-metylo-o-pirolidynylbutiofenon MPBP ryc. 4
18 4'-metylo-o-pirohdynylwalerofenon pirowaleron MDPV ryc. 419 4'metoksy-a-pirolidynylpropiofenon MOPPP ryc. 420 3',4'-metylenodioksy-a-pirolidynylpropiofenon MDPPP ryc. 721 3',4'-metylenodioksy-o-pirolidynylbutiofenon MDPBP ryc. 7
22 3',4'-metylenodioksy-o-pirolidynylwalerofenon· MDPVP ryc. 7
23 o-ftalimidopropiofenon ryc. 724 3'-chloro-o-izobutylopropiofenon Buproprion (Zyban) ryc. 2
25 3',4'-metylenodioksY-fi-benzyloaminopropiofenon BMDP ryc. 7
26 3',4'-metylenodioksY-IJ-benzyloaminobutiofenon BMDB ryc. 7
27 1-naftalen-2-yl-2-pirolidynylpentan-1-one Nafyron 0 -2482 ryc. 728 1-naftalen-l-yl-2-p irolidynylpentan-l-one izo-nafyron ryc. 7
źródło: opracowanie własne
Mechanizm działania katynonów , podobnie jak amfetamin, polega na wiązaniu się z białkami transportowymimonoamin (doparnina , serotonina, noradrenalina) oraz napobudzaniu sekrecji tych neuroprzekaźników.
Brak dotychczas dokładnych I szybkich metod wykrywania i oznaczania katynonów zarówno in substantia, jaki w materia le biologicznym pochodzącym od osób przyjmujących narkotyki. Jedynie próby Simona i Chen-Kaookazują się czasami przydatne do wykrywan ia niektórychkatynonów.
Z grupy katynonów najbardzie j rozpowszechn iony jestmefedron, który występuje w ok. 90% materiałów konfiskowanych przez policję i służby celne w krajach Unii Europejskiej i którego popularność stale wzrasta [12J. Jest onobecnie czwartym, najczęściej stosowanym narkotykiem,po kannabinoidach, ecstasy i kokainie . Roussel i in. [13]w tytule swej pracy, poświęconej mefedronowi, zadają nawet pytanie : Czy mefedron stanie się ecstasy XXI wieku?
10
MetedronMefedron (ryc. 2) można traktować jako pochodną
katynonu z rodnikiem metylowym w grupie aminoweji w pierścieniu benzenowym . Można go również uznać zapochodną metkatynonu z grupą metylową w pozycji 4 alboefedryny, od której poza rodnikiem metylowym w pozycji4 różni się obecnością grupy ketonowej przy węglu p. Poraz pierwszy syntezę mefedronu wykonał i opisał Saemde Burnaga Sanchez w roku 1929, stosując jako surowiec, obecnie łatwo dostępny na rynku i przez Internet,4-metylopropiofenon. W wyniku bromowania powstajez niego 4-metylo-2-bromopropiofenon, który z chlorowodorkiem metyloaminy i trietyloaminą tworzy chlorowodorek mefedronu w postaci mieszaniny racemicznej enancjomerów R i S. Surowce potrzebne do przeprowadzeniatych reakcji są dostępne na rynku lub można je otrzymać
na drodze prostych syntez, co sprawia, że otrzymywanie mefedronu jest procesem stosunkowo łatwym [14J.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
Z wypowiedzi psychonautów ' stosujących mefedronwynika, że efekty narkotyku występują 15-45 minut pojego doustnym podaniu . Okres ten ulega wydłużen i U przy
wypełnionym żołądku . Przy przyjmowaniu donosowymefekty pojawiają się po kilku minutach, a ich maksymalne
nasilenie występuje po 30 minutach. Po przyjęciu dożyl
nym oczek iwany efekt uzyskuje s ię po 1(}-15 minutachi trwa przez około 30 minut. Utrzymywanie efektów przez
dfuższy czas wymaga wielokrotnego powtarzania dawki .Pożądane i oczekiwane przez biorców efekty mefedronuto : euforia, ogó lne pobudzenie, doskonalsza percepcjamuzyki, wyższa sprawność intelektualna, wzmożony nastrój , łagodzenie aqresywno ści i lekkie podniecenie seksualne. Są one podobne do efektów wywoływanych przez
MDM A i kokainę [19].Jednakże te oczekiwane i pożądane efek ty do ś ć szyb
ko ustępują i pojawiają się nieprzyjemne, a nawet groż
ne objawy jak: p rzej ś c i owa utrata pamięci krótkotrwałej,
krwawienie z nosa, rozszerzenie źrenic, nudności i wymioty, tachykardia , hypertonia, zabu rzen ia rytmu serca ,intensywne poły, wysypka skórna, sucho ść w usłach,
oczopląs, bóle brzuc ha, bóle i zawroty głowy , utrudnienieoddychania, uczucie zmęczenia, bóle w klatce piersioweji bóle stawów, szczęko ś cisk , agresja, skurcz obwodowych
naczyri krwiono śnych (zimne i niebieskie palc e), zaburzenia termoregulacji , halucynacje, paranoja oraz silne pragnienie przyj ęcia kolejnej dawki narkotyku [12].
Badanie częstości występowania niektórych objawów
u 70 osób przyjmujących mefedron dało następujące wyniki : wzmożona czujno ść występowała u 28 osób, eufo
ria, pobudzenie i wzmożony nastrój u 53 osób, trudne doopanowania pragn ienie p rzyjęcia narkotyku u 61 osób,przypływ ene rgii i wzmożona aktywno ś ć u 56 osób, otwa r
tość w kontaktach towarzyskich, chęć rozmowy i łatwośćjej prowadzenia u 51 osób, tachykardia u 44 osób, znie
kształcone widzenie, szybkie ruchy gałek ocznych u 33osób , zaburzenia snu u 33 osób , brak łaknienia u 29 osób ,
szczęko ścisk u 26 osób , depresyjny nastrój i uczucie głę
bokiego smutku u 11 osób , lęk i uczucie paniki u 19 osób,hipertermia u 24 osób, gwałtowny spadek energii orazstan wyczerpania u 23 osób, nudności i złe samopoczucieu 20 osób i zawroty głowy u 17 osób [12].
Podobne badan ia innej grupy 25 biorców mefedronu
dały wynik i [18]:
Inną metodą, także niewymagającą profesjonalnego laboratorium, jest utlenianie 4-metyloefedryny za pomocą
nadmanganianu potasowego. Jednakże w tym przypadku produkt koricowy zawiera zwykle domieszki toksycz
nych związków manganu , gdyż całkowite ich usunięcie
wymaga bardzo starannego oczyszczenia produktu, cojest trudne do osiągnięcia w warunkach nie legalnego la
boratorium.Mefedron pojawił s i ę w Europie w roku 2007 i w krót
kim czasie zyskał szeroki krąg odbiorców, stał się stosun
kowo łatwo dostępny i przez to niebezpieczny. Uważa
się , że duże zainteresowanie mefedronem i zwiększenie
jego spożycia były wyn ikiem zmian , jakie zaszły ostatniona rynku ecstasy: jego ja koś ć pogorszyła się znacznie,wywołując niepokój wśró d konsumentów. Jednocze ś n ie
wzrosły ceny kokainy, co stworzyło korzystne warunki dozwiększenia popytu na nowe środki psychoaktyw ne. Doroku 2010 odnotowano obecnoś ć mełedronu i dokona
no licznych konfiskat w 19 krajach europejsk ich : Austrii ,Belgii , Bułga ri i , Danii , Estonii, Francj i, Niem czech, Irlan
dii, Holandii, Polsce, Rumuni i, Słowacj i , Wielk iej Brytanii,
Norwegii, na Węgrzech , Cyprze , Łotwie , we Włoszech
i w Szwecji. Najwi ększe ilośc i narkotyku skonfiskowanow Wielkiej Brytanii , Szwecji, Słowacj i , Holandii i na Wę
grzech [15, 16]. Narkotyk ten jest do ś ć łatwo dostępny .
W Internecie jest reklamowany jako "nawóz do roślin" lub"sól do kąpieli" . Jego najczęściej używane uliczne nazwy
to .Mieu miau", "Tornado", "Real Euphoria", "Krabba",,,4-MMC" "MCAT' i .Psychonaut",
Mefedron występuje najcz ę ś cie] w postaci chloro
wodorku - białego , krystalicznego proszku z delikatnymżółtym odcieniem. Wolna zasada jest w temperaturze pokojowej żółtawą cieczą o do ś ć charakterystycznym, nie
przyjemnym zapachu . Stosuje się go doustnie , donosowo,doodbytniczo oraz w postaci dożylnych lub domię śnio
wych iniekcji, jednak najczęstszym sposobem przyjmowania jest droga doustna w dawkach 15-250 mg i donosowa
w dawkach 5-125 mg. Z uwagi na krótki okres działania
mefedronu i konieczność częstego .,dobierania" kolejnychdawek w celu podtrzymania jego ełektów, podczas jednej
"sesji" zużywa się zwykle 0,5-2 g związku [17]. Prawdopodobnie dlatego konf iskowany przez pol icję mefedronwystępuje zwykle w opakowaniach po 750 mg .
Badan ia zatrzymanego przez służby celne i policję
mefedronu w post aci tabletek i proszku wykazały , że są
to na ogół prod ukty o stosunkowo wysokim stopniu czy stości , a występujące w nich zanieczyszczenia to najczę ś ciej produkty uboczne reakc ji, prokaina , lidokaina,
paracetamol, benzokaina, kofeina oraz inne syntetycznekatynon y, np. buty lon, metylon, ety lokatynon, fluorome t
katynon, metyl enodioksypirowaleron , MDMA [12, 18]. Jestprawdopodobne, że wymienione pochodne katynonudostają się w siadowych i lo ściach do produktu w trakci e
przygotowania opakowari detalicznych (kontaminacjaz narzędzi , wag itp.).
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4)2011
Stan silnego pobudzeniaKołatanie sercaDrgawkiWymiotyIntensywne poty
Bóle głowy
Tachykardia > 100 uderzeri/minTachykardia > 140 uderzerilmin
Nadciśnienie > 160 mmHg
Wzmożone odruchy
52%20%12%12%12%4%
48%16%16%4%
11
Skutki przewlekłego zażywan ia me/edronu nie są dokładnie znane, ale jego długotrwałe stosowanie niesieze sobą ryzyko uzależnienia . Opisano jednak tylko jedendobrze udokumentowany przypadek uzależnienia od meledronu - u młodego mężczyzny, który przez 18 miesięcy
przyjmował mefedron doustnie, donosowo i doodbytniczo,wystąpiły: psychozy, halucynacje , zaburzenia nastroju i ła
godny stan maniakalny, spełn iajace kryteria zespoł u uzależnienia według International Classification ot Diseases,HJ' Revision (ICD-10) [12J.
Jes ienią 2009 roku przeprowad zono ankietę wśród
2000 czytelników angielskiego pisma muzycznego"MixMag", pytając o ich kontakty z różnym i narkotykami,w tym z metedro nem , Aż 900 (41,7%) osób badanychprzyjmowało mefedron w jakimś okresie życia , a 33,6%w ciągu ostatniego miesiąca. 70% z nich przyjmowało
narkotyk donosowo. a 30% doustnie. Dawkowanie wprzypadku 28% nie przekraczało 0,25 g, 50% badanych przyj mowało od 0,5 do 1g, a 8% - 2 g [18].
W Irlandii Północnej (Belfas t i Londonderry) podda now roku 2010 badaniu ankietowemu 154 uczniów w wieku14- 15 lat i grupę młodych nauczycieli . Wszyscy ankietowani słyszel i o mefedronie, znanym pod nazwami "magie"i .rnon key madness", a 40% uczniów przynajmniej raz stosowało narkotyk, główni e donosowo, chociaż ta droga podawania ma dość poważną wadę, wywołuje bowiem silne,bolesnepodrażnienia śluzówki nosa.Według 80% uczniówme/edron można bardzo łatwo nabyć od diłerów lub od kolegów, a żródłem informacji o narkotyku są media .
Wskazuje to, że zainteresowanie mediów mefedronem, informacje o jego pojawieniu się na nielegalnymrynku, powtarzane wielokrotnie ostrzeżenia przed stosowan iem mogły się, paradoksalnie, przyczyn ić do jegorozpowszechnienia i zwiększenia popytu. Potwierdzają towypowie dzi niektórych użytkowni ków mefedronu , którzyzain teresowali się tym ś rod kiem, nabyli go i zaczę l i systematycznie stosować po przeczytaniu w prasie a rtyk u łów
na temat efektów jego dzi ałania [12] .Stosowanie meteorono ma na ogół charakter "to
warzyski" i odbywa się przeważnie w domach uczniów,w klubach, barach, na dyskotekach, fest iwalach muzycznych, ale niekiedy również w samotności , gdzie "testują"
go psychonauci [20J. Metedron bywa również stosowanyz alkoholem i z innymi narkotykami jak kannab inoidy , kokaina, ecstasy [21J, Wielokrotne przyjmowanie mefedronuwywołuje rozwój tolerancji, co sprawia. że efektywne dawki stają się wyrażne wyższe .
Ceny mefedronu na nielegalnym rynku w różnych krajach wahają się w dość szerokich granicach: we Francjii w Polsce od 15 euro za gram, na Węgrzech 3D-40 euroza gram, w Rumunii od 40-100 euro za gram, a w Anglii15- 20 funtów za gram,
Mefedron ulega przemianom metabolicznym z utworzeniem szeregu metabolitów: norrnetedronu , nordihydromefedron u, 4-hyd roksydihydromefedronu, hydroksyto lilo-
12
mefedronu, norhydroksytoliomefedronu, z których część
wydalana jest z moczem w postaci sprzężonej z kwasemglukuronowym i siarkowym . Dotychczas brak danych natemat t rwałości metabolitów i okresu, w jakim można jewykryć w moczu po przyj ęc iu narkotyku.
Nie ma dotychcz as szczegółowych badań farmakodynamicznych mefedronu, jednak, opierając się na wynikachbadań dużo lepiej poznanych symulantów, można sądz ić,
że ma on podobny do nich mechanizm działan ia , tzn. blokuje wychwyt zwrotny serotoniny, dopaminy i noradrenlinyoraz stymuluje ich uwalnianie [22J,
Brak na razie danych na temat toksyczności przewlekłej meledronu, gdyż badania takie wymagają dłużej trwających obserwacji .
Zanotowano liczne przypadki śmierci , których przyczy ną mógł być mefedron: w Anglii 18, w Szkocji 7, w Wa lii i Irlandii Północnej - po 1 przypadku. Nie ma jednakpewności , czy zmarl i przyjmowali czysty mefedron, czyw mieszaninie z innymi narkotykami. Przypadki zgonu postosowaniu me/edro nu mogły być wyni kiem gwa~ownego
wzrostu ciś nien i a krwi i udaru mózgowego. Obecność mefedronuw materiale sekcyjnym nie musi jednakoznaczać ,
że śmie rć nastąpiła wyłącznie w wyniku jego działan ia.
Wykrywano go również we krwi i w moczuofiar wypadkówdrogowych, trudno jednak ustalić w jakim stopniu przyczynił s ię on do wypadku [12, 18J.
Mefedron jest uważany za środek stymulujący aktywność intelektualną , jednakże jego właściwości toksycznesprawiają, że stanowi on zagrożenie zdrowotne i społecz
ne. Aktualny stan badań nad mefedronem nie pozwala nadokładną ocenę stopnia zagrożenia zdrow ia stosujących
go osób , jednak dotychczasowe ustalenia pozwalają nakonkl uzję , że dla dużej części użytkown i ków stopień tenjest wysoki, podobny do tego, jak i wiąże się ze stosowaniem znanych nielegalnych stymulantów.
Mefedron jest pod kontrolą w Belg ii, Danii, Estonii, Irlandii , Francji , Rumunii , Szwecji , Chorwacji , Norwegii, weWłoszech , na Litwie i w Niemczech.
W Polsce mefedron został objęty kontrolą 25 sierpnia2010 r, i zaliczony do grupy l-P substancji psychotropowych.
25 marca 2010 r. EMCDDA i Europol przedstawiły UE,Komisji Europejskiej i Agencji Leków ocenę ryzyka zwią
zanego z rozpowszechnieniem mefedronu, a 20 paździer
nika tego roku Komisja Europejska zaproponowała zakazprodukcji i sprzedaży mefed ronu w całej Unii . Pozytywnymskutkiem objęcia mefedronu kontrolą byłoby ogranic zeniedostępu do narkotyku oraz zmniejszenie jego stosowania.a negatywnymi skutkami - powstanie nielegalnego rynkuz możliwością jego kryminogenne go oddziaływania ,
Wskazane są jednak dalsze badania nad toksycznością mefedronu, jego potencj ałem uzależn i ającym i społecznym i skutkami stosowania. Należy także określ ić jegopotencj ał kancerogenny, wpływ na przebieg procesu rozrodczego i genotoksyczność, czyli toksyczne działanie namateriał genetyczny komórki [23] .
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
MetkatynonJednym z najprostszych ana logów strukturalnych
katynonu jest jego N-metylowa pochodna - metkatynon(ryc. 2). Można go traktować jako ,Ii-keto (bk) analog metamfetaminy. Był on krótko stosowany jako antydepresant,ale w latach 70. i 80. pojawił się na rynku narkotykowymnajpierw w Związku Sowieckim, a p ó źn iej w USA. Met
katynon pobudza ośrodkowy układ nerwowy i zaliczanyjest do tzw. narkotyków rekreacyjnych (recreational drug),chociaż termin ten jest zupełnie nieuprawniony, gdyż
wprowa dza w błąd , sugerując pozytywny udziaf narkotykóww procesie rekreacji.
W nielegalnych laboratoriach metkatynon jest najczę
ści ej otrzymywany przez utlenianie efedryny za pomocą
nadma nganianu potasowego , ale produkt tej reakcji (zwykle słabo oczyszczony ze względu na nielegalny charakterprodukcji ) zawiera dwutlenek mangan u powstający z nadmanganianu potasu . U osób zażywających utrzymuje się
we krwi wysoki poziom jonów manganu (24). Długotrwałe
przyjmowanie metkatynonu, otrzymanego tą metodą, prowadz i do t rwałego uszkodzenia niektórych struktur mózgui wystąpienia zespołu objawów neuro logicznych typowychdla choroby Parkinsona [25], które nie ustępują po przerwaniu przyjmowania narkotyku . Metabolizm metkatynonupolega na N-demetylacji , redukcji grupy ketonowej i utlenianiu rodników alkilowych.
W Polsce jako surowiec do produkcji metkatyno nuużywany był przez narkomanów zawierający efedry nę antyastmatyczny lek Proasthmin [26, 27).
Narkomani stosują metkatynon głównie donosowo,można go jednak również przyjmować doustnie orazw postac i iniekcji dożylnych . W USA zaliczono go do I grupy substancji kontroiowa nych. Grupa ketonowa w pozycjiII, występująca w bezpośredn im sąsiedztwie p i e rścien ia
benzenowego, zwiększa polarność związku i sprawia, żenie przenika on tak łatwo jak amfetamina przez lipidoweelementy bariery krew-mózg. Chlorowodorek metkatynonu zwiększa aktywność l okomotoryczną . nasila uwalnianie dopaminy z zakończeń nerwów dopaminergicznychoraz wykazuje duże powinowactwo do transporterów do
paminy i noradrenaliny, natomiast wyraźnie słabsze (przynajmniej w porównaniu z mefedronem) do transporteraserotoniny. Wywołuje euforię , pobudzenie, wzrost motywacji do działania , brak łaknienia, odwodnienie, słowotok
(nadmierna gadatl iwość, logorrhea), rozszerzenie źrenic .
Skutki szkodliwe i grożne (podczas tzw. zjazdu) to obniże
nie nastroju , ogólne zmęczenie ut rudniające jakąkolwiek
aktywność, apatia, brak motywacji do działan ia . Efekty teutrzymują się przez 4--6 godzin. Przewlekłe przyjmowaniedużych dawek metkatynonu może doprowadzić do psychoz i zaburzeń paranoidalnych, które ustępują jednak poodstawi eniu narkotyku [18]. Może również wywołać uzależnienie.
Tak zwane ci ągi (binge) narkomanów po metkatynonie przypominają ciągi po amfetaminie, a więc długie
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 20 11
okresybez snu, jedzenia i picia, które kończy tzw. crash,długotrwały sen, a po przebudzeniu wilczy apetyt , częstokrwawienia z nosa i stany depresyjne.
MetedronMetedron (ryc. 2) jest stymu lantem OUN o działaniu
entakto gennym z grupy fenetylaminy, amfetaminy i katynonu. Strukturalnie jest bardzo zbliżony do p-metoksyme tamfetam iny (PMMA) - stąd jego akronim bk-PMMA - i wywoł uje podobne do niej efekty: pobudzenie,odhamowanie, euforię , wzmożenie energii, rozszerzenieżrenic i h ipertonię .
Metedron, metylon, metylenodioksypirowaleron (MDPV),a także metadon (nienależący do grupy katynonów) zewzględu na podobieństwo nazw mogą być mylone z mefedronem nie tylko przez użytkowników, ale również przezpersonel medyczny, a także media i nformujące o pojawianiusię na nielegalnym rynku i właściwościach nowych substancji psychoaktywnyctl . Preparaty te sa zwykle sprzedawaneprzez dilerów pod różnymi nazwami, bez wysZCZłjgólnionj~
aktywnego składnika preparatu i zdarza się wcale nierzadko,że sprzedawca nie wie dokładnie , co sprzedaje, a kupują
cy, co kupuje. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdysprzedawane preparaty są mieszan i ną różnych substancjipsychoaktywnych.
MetylonOdkąd MDMA został zaliczony do grupy I substancji
kontro lowanych podejmowano próby otrzymania związków
o podobnych do niego właściwościach , ale nieobjętych
kontrolą. P rzykładam i takich substancji mogą być: 4-MTA(4-metylotioamfetamina), MDEA (3',4'-metylenodioksy-Nety loamfetamina) i MBDB [1-(3',4 '-mety lenodioksyfenylo)2-metyloam inobutan]. Ostatn io na holenderski m rynkunarkotykowym odnotowano pojawienie s i ę jeszcze innego zmody1ikowan ego narkotyku o właściwościach zbliżonych do MDMA, metylonu (ryc. 3). Jes t to substancjapsychoaktywna posiadająca właściwość równoczesne gohamowania wychwytu zwrotnego serotoniny, noradrenaliny i dopaminy oraz stymulacji uwalniania tych neuroprzekaźnik ów , a więc wykazująca duże podobieństwo doMDMA. Wywołuje stan pobudzenia oraz uczucie euforii,radości i empatii [28J.
Mety lon był dostępny w Intemecie i holenderskichsmartshopach , które sprzedawały niepodiegające kontroli ziołowe substancje psychoaktywne pod nazwą
"Eksplozja". Reklamowano go jako "pokojowy dezodorant" i sprzedawano w plastikowych fiolkach zawie rają
cych ok. 5 mi ciekłego narkotyku , bez jakiejkolwiek informacji na temat składu zawartości fiolki , a jedyniez napisem: .Pokoiowy dezodorant Vanilla . Nie spożywać.
Chronić przed dziećmi . Nie stosować więcej n iż jedną fiol
kę" . Analiza chemiczna zawartośc i fiolki wykazała , że jestto 3',4'-metylenodioksymetkatinon (MDMCAT lub MDMC).Związek ten po raz pierwszy otrzymano w pracowni
13
prof. Aleksandra Shulg ina, w celu sprawdzenia efektu"strukturalnej kompilacji" metkatynonu i MDMA polegającej
na dołączeni u ugrupowania dioksymetylenowego do metkatynonu. Mety lon przypomina właściwościam i MDMA,różn i się natomiast od amfetaminy I DOM (2,5-dlmetoksy-4-metyloamfetamlna). W doświadczeniach In vitro trzyrazy słabiej niż MDMA hamuje gromadzenie się serotoniny w płytkach, natomiast podobnie do MDMA hamujewychwyt noradrenaliny I dopaminy [22].
Metylon ulega w organ izmie N-demetylacji do metylenodlok sykatynonu (MDC) oraz rozbiciu układu dloksymetylenowego I Q-metylacjl grup hydroksylowych w pozycji 3I 4 z utworzeniem 3-hydroksy-4-metok syme tkaty nonu lub4-hydroksy-3-metoksymełkatynonu , głównego metab olitumety lonu .
Doustne dawki metylonu wahają się w granicach 100250 mg. Wywołują one szeroką gamę efektów , z którychczęść stanowi zagrożenie zdrowia, a nawet życia. Opróczoczekiwanego przez biorc ów pobudzerua, uczucia euforii,ompatii l swobody towarzyskiej metylon wywołuje bezsenność, niepokój, lęk, depersonalizację (przekonanie o negatywnych zmianach osobowości), dereallzcję (przekonanie,że otaczająca rzeczywistość uległa zmianie na gorsze) ,halucynacje u części biorców oraz u wszystkich przyjmujących duże dawki narkotyku przyśpieszoną akcję serca,wzrost temperatury ciała i obfite potyI rozszerzenie źrenic
I oczopląs, szczękościsk, anoreksję, mdłości I wym ioty.Z badań ankietowych wyni ka, że na 2000 badanych
10,8% stosowało metylon w jakimś okresie życia, a 7,5%w ciągu ostatniego miesiąca.
Mety lon jest pod kontrolą w Danii, Irlandii, Rumuni ii Szwecji.
EtylonEtylon (ryc. 3) jestfl-keto analogiem MDEA (bk-MDEA)
działającym podobnie do MDMA, od któ rego jest mniejtoksyczny. Stosowany jest dous tnie w dawkach 100- 200mg, ale przekroczenie 120 mg może być niebezpieczne.Przyjmowanie na pusty żołądek ma zapobiegać mdło
ściom I wymiotom. Efekty pojawiają się 30-40 minut poprzyjęciu osiągają apogeum między 60 I 90 minutą I sąocczuwalne przez 3-5 godzin.
BuledronBufedron (ryc . 3) jest homologiem metkatynonu, róż
niącym się od niego tylko dłuższym o 1 węgiel (czterowęglowym) łańcuchem bocznym . Wywołuje aktywację
ruchową I i ntelektualną , poprawę samopoczucia do stanu euforii, ale powoduje również gonitwę myśli , słowotok,
bezsenność , bóle głowy, tachykardię , a podczas tzw..zejś cia" - znaczne pogorszenie samopoczucia, stanydepresyjne I halucynacje . Efekty te są najsllnlesze godzi nę
po przyjęciu narkotyku, ale w słabszej postaci utrzymująs i ę przez 3-5 god zin. Przyjmowany jest najczęściej donosowo I doustnie [28] .
14
MDPVMDPV czyli metylenodioksyplrowaleron (ryc. 7) jest
psychoaktywną substancją o działan iu stymulującym ,
która hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i doparnlny (norepinephrine-dopamine reupteke inhibitor, NDRI).Działa czterokrotnie silniej od metylfen idatu (Ritalin) . Jest3',4'-metylenodioksypochodną pirowaleronu stosowaną
w latach 60. do leczenia stanów przewlekłego zmęcze
nia oraz anoreksji. Przyjmowany głównie donosowo lubdoustnie rzadziej dożylnie lub doodbytniczo . Mimo podobieństwa do innych mety ienodioksyfen yloalklioamin(np. MDMA) wywołuje wyrażn ie różne działanie , głównie
pobudzające , bez elementów entaktogennych , a więc Indukujących uczucie empatii, czyli zdolnoś ci wczuwaniasię w sytuację Innych . Somatyczne efekty wywoływane
przez MDPV to tachykardia, skurcz naczyń krwionośnych ,
hipertonia I Intensywne poty, a psychiczne - niepokój ,bezsenność . stan pobudzenia, euforia. Większość z nichutrzymuje się przez 3-4 gocziny, natomiast tachykard iaI podwyższone ciśnienie krwi - 6-8 godzin [29]. MDPVjest pod kontro l ą w Dani i, Irlandii, Finlandii I Szwecji.
Pierścień piro lldynowy oraz III -rzędowa grupa ami nowa w MDPV zwiększają l i pof i l ność związku, uiatwia ją jego penetrację przez barierę krew-mózg i nasilają
działan ie tak, iż do wywalania oczekiwanego efektuwystarczy dawka 5-10 mg. Trzeba jednak zaznaczyć ,
że p-metoksyfenetylamlny (PMA, PMMA) odznaczają się
wyraźnie wyższa toksycznością i to samo dotyczy również
bk-analogów. Np. metedron (p-metoksymetkatinon) był
kilkakrotnie przyczyną zejść śmiertelnych [22] .
PIrowałeron
Jest to stymulant działający na zasadzie hamowaniawychwytu zwrotnego noradrenaiiny i dopamlny (NDRI)o budowie podobnej do MDPV (ryc. 4). R enencjomer plrowa leronu nie wykazuje aktywności. Efekty wywoływane
przez plrowaleron to brak apetytu, lęk , bezsenność, drże
nie mięśn iowe . Stosowano go początkowo do leczeniastanów p rzewlekłego przemęczenia oraz przy otyło ści
jako środek zmniejszający łaknienie .
W USA , Wielkiej Brytani i I Australii jest objęty kontro l ą. Na rynku narkotykowym sprzedawany jako środek dokąpie l i [30].
NalyronTrzeba jeszcze wspomnieć o nafyronie [25], który nie
jest wprawdzie pełnym analogiem katynonu , gdyż zamiastpierścienia benzenowego ma rodnik nattylowy, posiadajednak występujące w wielu katynonach ugrupowaniea-piro lidynowe I podobne do nich właściwości . Natyron ,czyli l-naltalenyI0-2-plrolldynylowalerofenon (ryc . 7), jestto nowy narkotyk zmodyfikowanyodziałaniu stymulującym ,
wywodzący się z pirowaleronu, który działa na transporterserotoniny (SERT), transporter dopaminy (DAT) I transporter noradrenaliny (NET), hamując wychwyt zwro tny tych
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
neuroprzekażnikow. Stała dysocjacji natyronu w inte rakcjiz SEAT wynosi 33 ,1 nM, z DAT - 20,1 nM, a z NET 136,0 nM. Natomiast stężenie natyronu, wywołujące 50%hamowanie transporterów, wynosi dla SEAT 46,0 nM , dla
DAT 40,0 nM, a dla NET 11,7 nM.Nafyron pojawił się w Wielkiej Brytanii kilka miesięcy
po objęciu kontrolą mefedronu - narkotyku o podobnymdziałaniu i podobnej budowie. Do lipca 2010 roku nie był
objęty kontrolą i jego posiadanie nie było karalne. Obecnie
jest nie legalnie rozprowadzany pod kamuflującym szyldem środka czystości [20] .
Niektóre produkty oznakowane jako NAG-1 zaw ie
rają , obok natyronu, MDPV, mete dron, buty lon, kofei nę
oraz flefedron . Spośród analogów pirowa leron u nafyron
jest jedynym potrójnym inhibitorem wyc hwytu zwrotnegowykazującym skuteczną aktywność w stężeniach nanomoJowych . W ostatnim czasi e odnotowano pojawienie się
regioizomeru nafyronu , charakte ryzującego się obecnością u kładu nafiy lowego podstawionego w pozycji 1 (izonafyron).
Synteza i analiza pochodnych katynonu
Pojawienie s i ę licznych analog ów metkatynonu wymaga zebrania danych ana litycznych umoż liwiających ich
szybką identyfi kację na podstawie typowej bazy instrumentalnej, stosowanej w laboratoriach kryminalistycznych (GC-MS, HPLC-MS, lA ). Dotychczasowe doniesienia literatu-
rowe [7, 8, 28, 291 oraz przeprowadzone w Biurze Badań
Krymina listycz nych ABW ana lizy materiał u zawierającego
pochodne metkatynonu wskazują, że sposó b ich identyfikacji metodą GC-MS nie odbiega zasadniczo od metodyki
stosowanej w ana lizie pochodnych amfetaminy. Aryloketoam iny są związkami średniopolamymi , trwałymi term icznie i charakteryzują się niewielką masą cząsteczkową, co
jest warunkiem koniecznym do ich analizy metodą chromatografii gazowej. Podobieństwo zasadniczej strukturyobu klas narkotyków jest powodem podobieństwa typufragmentacji w warunkach jonizacji elektronowej. Przegląd
zarejestrowanych w BBK ABW oraz opublikowanych w literatu rze widm MS wskazuje, że dominującym procesem
rozpadu jonu macierzystego aryloketoamin jes t rozpad a
prowadzący do jonu iminiowego Cl, głównego jonu w widmie. Konkurencyjny rozpa d wiązania a-fi W stos unku do
atomu azotu prowadz i do kationu benzoilowego C2, który, traci cząsteczkę tlenku węgla twor7'lC kation C3. Jakwidać na rycinie 8, fragmenty C2 i C3 identyf i kują rodzaj
podstawnika/podstawników pierścien ia fenylow ego.Najprawdopodobniej jednak konfiguracja podstawni
ków na pierścieniu fenylowym w sposób wiarygodny musibyć ustalona badaniem metodą NMA . Podobnie jak w przypadku pochodnych amfetaminy, żródłem dodatkowychproblemów analitycznych może być także regioizomeri a
łańcucha bocznego i sposób podstawien ia atomu azotu(typowy przykład to izomery N,N-<:timetylowe i N-etyloweamfetamin ora z poch odne 3,4-metylenodioksyamfetaminy
- MDE i MBDB).
~+
~ C3R m/z=77+mR
-Co
~'YO +
~ I ---=.;~
C2R m/z = 104 +mR
r('R3
NR1R2
m/z = 41 +mR1 + mR2 + mRJ+
C1
-C, H,OR -
o
R
Ryc. 8. Propozycja indukowanej jonizacją elektronową (El = 70 eV) fragme ntacji pochodnych meled ronuRyc . 8. Proposed electron induced (El = 70 eV) mass tragmen tation patte m ot mephedrone derivatives
Ryc . 9. Chromatogram całkowitego prądu jonowego mieszaniny pochodnychmetędrenu. Identyfikacja związków. 1 - fluorometkatynon ; 2 - metamfepramon; 3 - N-etylo-4-me tylokatynon; 4 - metecron ; 5 - butylon; 6 - MDPVFig. 9. Total /on Chroma/ogram (TlC) ot mixture ot mephedrone deriva tives.The compounds identitication: 1 - f/uroromethcathinone; 2 - metamtepramone; 3 - N·ethy/-4-methy!cathinone; 4 - methedrone ; 5 - buty/one; 6 - MDPV
6
22.0 24.U111.0 1;:,0 14.0 re.c 1~ .O 20.0
rI I I.J1 .Ll__L-I~~~_
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011 15
· S'5 123 5B 700 0 77 0
105 729000 A O BR()( J( FvX 600(
7000I h HN, o):5000 h/N,6UOO
50()() -1000
-łOOO 1000
10002000
2000
9(r 1000roor
4,' 1'1' 5X 7tlO'] 138 151 166 I i<O 4,2 9 1 105 118 Hl 160 177O O
SO 100 120 l-fO 1(,0 180 m l40 60 XO lOO 120 1-10 160 180m l 40 60"b""d .• " c ..
7000 2 . ,6fX1O 107 135 58
C 91 0119 72 D O
6000
~~5000 odx50004000
4000 I3000
3000
20002000
IU(JO 4f1000
911 Y '~2 T57 , 1051j9
176 ' 9'42 107 121 162 l7R IQ)
O UJ 146 O40 60 SI' ]{)O 120 140 160 180 ni Z 40 60 XO 100 120 140 160 ISO 200 m 'Z
7' 9000 I 6XOO( E 121 0 ' 49 72 F 14. 1268000 :9\0700(
o~7()(~
6000 6000
som 50(JO 'h'---O
O4000 4000 '---O3000 3000
2000 2000
1000
106 J:t l Ij91000
42 5,1" 9 1 164 192 221 42 55 77 96 12 149 177 232 273o O40 60 SO too 120 140 160 IXO 200 220 m.z 40 60 'O 100 120 14 160 IRa 200 220 240 260 In "Z
Ryc. 10. Widma mas (El = 70 eV) badanych pochodnych metedronu: A - fluorometkatynon; B - metamfepra mon; C - metedron; D - N-elylo-4 metylokaty non (4-M EC); E - butylon; F - MDPVFig. 10. EJectron ionization mass spectra (El = 70 eV) ot mephedrone derivatives investigated in this study; A - f!uoromethcathinone; B - metamfepramine;C - metedrone; D - N-ethyl-4-methylcathinone (4~MEC); E - buty/one; F - MDPV
16 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
,.O A.'iOOI
FvX~OOl
1 .& /NIrC,F,.~OOl O
:WOU160
10tYl Jl·1' T(:92% .127o
. 0 "J 120 IM 200 240 21;0 .tżu m I
500( I , OB
4(J(J( mxooo
.& (Nl(c,F'
2>< O
;:UIJI)
' 00
lI ' I
"6
15 I.' 107 ~ .lio-!lI I«) 120 160 200 240 21;0 l20 111 I
7000 I ,
CO
(,(l0l
5000 dxo .& ....... NnC2F s
~O() ( I O«uo
2(J(J(
IOO(
'l·42 l' , 10119 I 'II!2.15 oM H)o ,lo41! ' o 160 200 2-!ll 2SO -'20 m 'I .
I , O6O(iO D
5001 qJ:;4000
O .& ....... NnC2F s
Lo O.1{)OO
I"5000 A O
FvX401H I'"
300()
.& /N)=OF,C
200(
ilUI .I
lo(J{
l'(I
'12
'l'1 n, ISO 201\ 2 .14 2:' ;S 277,,, 60 ~I 100 llO 1-10 \ 60 Ixo lOl) 220 2-10 2(,() m I.
5000 I 'iB O
-I(JOO m.l(KJ(J
.& (NI(CF,o
20(J(j10i
1000 "' To "6,5, i - W ns 242 26(, 2~7
o o. I! 60 so Ino IlU [.ul 160 1~(J 200 220 2-10 260 280 rn z
J.l55001
Co
-10{)O mo .6- ........NnCF]
nnu I o
ZOO(
tuou
" y 11 JW r 176 20-1 2x')
° .I! 60 W IO(J 120 l-!ll 160 tse 200 220 N O 2GO 2XOm z
I 9 O6000 D
500(} qJ:;O .& ....... NI(CFJ
-10 00 Lo O
.WO(l
2000
rouo rl' ':1.121
9 1 ,'I' 1'"317
(I D2 lxl< I.II! (,(J so 100 120 1-1 0 1(,0 1:>: 0 200 220 2-102W 2ka l nu m.z
200 0
](}()O 121
42 71 <)5 lo ~~;""""' .--.4-.-.~ ........
40 80 IlO
'"
'L~ I~_L..14U1J~1J.'. ~'-:t'160 l OO 240 n o 320 rn·l
Ryc. 11. Widma mas (El =70 eV) pochod nyc h trifluoroacetylowych (TFA)wybranych poch odny ch mefedronu; A - fluorom etkatynonu; B - N-etyla-4metylokatynonu ; C - metedronu ; 0 - butylonuFig. 11. E/ectron ionization mass spectra (El = 70 e V) ot trif/uoroacetylderivat ives (TFA) ot selected mephedrone derivatives investigated in thisstudy; A - fluoromethcathinone; B - N-ethyl-4-methcathinone ; C - methe drone; D - buty/one
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
Ryc. 12. Widma mas (El = 70 eV) pochodnych pentaf!uoropropionowych(PFP) wybranych pochodnych mefedronu; A - fluorometkatynon u; B - N-etylo-4-metylokatynonu; C - metedronu; 0 - butylonuFig. 12. E/ectron ionization mass spectra (Ef = 70 eV) ot pentaf/uoropropionyf derivatives (PFP) ot selected mephedrone derivatives investigated in thisstudy; A - f/uoromethcathinone; B - N-ethy /-4-methcathinone; C - methedrone;D -butylone
17
~sr~ l,
R Al
IBr]]o+sr~ l,
R A2
QH
R,-NH2
o\~~R::::"" O ~,
I R,
R, A4R
Ryc. 13. Proponowana generalna droga syntezy pochodnych meledronuFig . 13. Generał evmneuc route leading to mephedrone derivatives
Powyższe rozważania zilustrowano wynikami analizyGC-MS mieszaniny sześci u pochodnych kalynonu. Chromatogram całkowitego prądu jonowego oraz warunki analizy chromatograficznej przedstawia rycina 9. Widma MSzarejestrowane dla wszystkich sześciu pochodnych zebrano na rycinie 10. Dla każdej z pochod nych na rysunkustruktury związku zaznaczono fragmenty odpowiadające
głównym jonom widma MS. Na rycinie 11 i 12 przedstawiono widma MS pochodnych trifluoroacetylowych i pentafluoropropionowych dla układów z drugorzędową grupą
aminową. Należy zaznaczyć , że w wielu przypadkach pikmolekularny pochodnych perfluoroacetylowych jest wyrażnie widoczny w widmach MS, co pozwala na identyfikację
masy molekularnej zw iązku macierzystego.
Ao , 5
?IIOO odr B o500 0
6U1l(C drI d'f.'5ul.H 4U(J( o .& Br0 'c
I I.ł{J(J( 3000
.l (lOUo 101)(
"JOl odYwoo I ~
, 00<
l r ~' "'- '~'" "41 50 6: :.r' 120 147 16::! ,l«, 211
11.0 12.0 I.Hl ).1.0 1:".0 16.0 m m 40 60 '" 100 120 ,-lO ,W IM 21'0 220 l -10m I
700<J ' ,, 5 o D o~OO(l C ,dtr (,(J()(
l"'" "'IK m" Je<Br
o .& Br oI -1IJ()f
I BrllJU(
~( IOO
::!( I()( /
200CJ
IUlJO IIJO(
,o64 r1'''!)/" HS 162 110:7 21' n T..u '" soT~S 9 1 1 Q411 ')11"" IFI171\~7 242 'i'2'» ..o o
iu (.n 1(0 WO 120 1401 60 180 200220240 2(,1) 21(0 .łun m /. -10 60 xu 100 120140 160 1!<1l 200 220 2-10 2602t<0 ,100 111 1.
Ryc. 14. Analiza GC·MS mieszaniny reakcyjnej otrzymanej w wyniku bromowania ą-metcksvp roplo tenou : A - chromatog ram całkowitego prąd u jonowegomieszaniny reakcyjne j. Widma MS zidentyfikowa nych produktów: B - ż-bromo-a-metoksvpropfotenon : C - ż.ż-dlbromo- ą -metoksypropiotenon : O - dibromoą -metoksyproplotencn (Ickatlzacja alom u bromu na pierścieni u len ylowy m wymaga/aby izolacji związku i przeprowadze nia badań NMR)Fig . 14. GC·MS enstysisot reae/ion mixture obtained after bromination ot 4-methoxypropiophenone; A - TlC chromatogram ot reaction mixtu re. Mass spectraol identitied compounds: B - 2-bromo-4 -methoxypropiophenone; C - 2,2-dibromo·4·methoxypropiophenone; D - dibromo -4-me/hoxypropiophenone, meexac / localization ot second bromine atom on phenyl ring is unknown. The exact structure assignment requi res isotation ot unknown compound and tuttneranalysis using NMR spectroscopy
18 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
Przedstawione w poprzednim podrozdziale metody syntezy mefedronu polegające na reakcji metyloaminy z brom
kiem 4'-metyloprop iofenonu i utleniania 4'-metyloefedrynymają charakter ogólny i mogą być wykorzystane do pre
paracji innych pochodnych 2-ketoa ryloamin. Warunkiemkoniecznym do ich przeprowadzenia jest otrzymanie odpowiedniego prekursora, podstawionego na pie rścieniu
arylo keton u Al , który można w następnym etapie prze-
kształcić w bromopochodną A2 (ryc. 13) W kolejnym etapie podstawienie atomu bromu odpowiedn ią grupą aminową prowadzi do finalnego prod uktu - pochodnej katynonuA4 lub pirowaleronu A3 . Metoda syntezy analo giczna dootrzymywania metkatynonu (utlenianie efedryny) wymaga
łaby dostępu do odpowiednio pods taw ionej na pie rśc i e n i u
efedry ny lub pseudoefedryny, ale prowadziłaby wyłącz nie
do układów z g rupą N-metylową.
'l JOl I ,
900< A B' NH
o bOOO,,~ .~ 1..0 1<:111" FdrlOOl I & o""00
,~ " 00tJ
""" ''dr 31)00., o
\0Jj(, 10Jj( "'I ~OO won
17 " 9t !,yJ 11' I 15] \62 l~Oo os.o 7.U g.o 9.0 \0 .0 11.0 12.0 mili "0 '" ' O 100 110 '"0 160 180 01'1.
I O
7lX1(J C o 900 D /erY HN(,(lOO X()Of)
vT7LIlJO~Ot)(
" .00,""j(J lOOtJ
.lOOt) " 000
""/
2tJtJ()
~.1000
2000
"100fJ 1 0l~ J q 77 'Jl 104 n4 W 160 176U O n, . , . ;:';' r"' I .,$;~·.....It,'~' ''I ...h .T' .....ł ··"T.......... · l .-n.....· · T·PT..T ···T~
5.0 lA :'.6 ~ .X 6.U 6 A e.a 7.2 m ln "0 (/, 'O 100 J2U 14" IM m i
Ryc. 15. Analiza GC-MS produktów zawierających fluorometkatynon i butedron : A i C - chromatogram Tle ekstraktów produktów zawierających uuoromet katynon i bufedron; B i D - widmaMS zanieczyszczeń aminowych stwierdzonychw obuproduktachFig. 15. aC-MS analysis otcommerasny eveaeote products containingf/uoromethcathinone andbuledrone; A and C - Tle chromatograms otproducts eontaining IJuoromethcathinone and tateotone: B and D - mass spectra (El = 70 eV) ot impuritiesidentiliedin bothproducts
Ryc, 16, Widmo mas (El = 70 eV) pochodnych trifluoroacetylowej (TFA)zanieczyszczenia fluorometkatynonuFig. 16. Mass spectrum(El = 70 eV) ot trif/uoroacety derivative ot impurityidentified in f/uromethcathinone
7lllUU
(ollOU
so eo
""'"rcoo
21100
1000 "fo
" O
10
o 23<
F,C..JI... ,/
~F
T"1'.9 "j's:> 1/ 5l IS620g , 1
60 S( j 100 120 I ~l 1M) ISO 200 220
2 ~g 27 7
::4( j 2t>lJ TlI ,
W powy ż szych przekształceniach istotny jest dobór
układu bromującego, ponieważ w przypadku ketonówA2 z podstawnikami aktywującym i pierścień fenylowy napodstawienie elektrotilowe (np. g rupy alkoksylowe - MeO ,
CH, -O-CH,) , może zachodzić konkurencyjn a reakcja bromowania pierścienia. W niektórych przy padkach moż
liwe jest również polibromowanie łańcucha bocznego,Przep rowadzone w BBK ABW testy tej reakcji w kierunkuotrzymania 4-metoksy podstawionych ketoamin (meted ron
i jego pochodne) wykazały, że 4'-metoksypropiofenonulega łatwo bromowaniu zarówno na pierścien iu , jaki na łańcuchu bocznym. Obecność związków polibromowych w surowej mieszaninie reakcyjnej, otrzymanej poreakcji 4-metoksypropiofenonu z bromem, wykazano metodą GC -M8 (ryc. 14).
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011 19
a" •
o
aYC1
+
!CH,-NH,
EtO H
C2
o
dX + dY.dY.~C4 C3
Ryc . 17. Modelowa synteza metkatynonu metodą aminowania 2-brornopropiofenonuRyc . 17. Aminatlon ot e-momptoooonenone feading to methcathinone
I r.ICłl )i A oI}OOO
o'r~ (J(}(
o7000 cA(,000 I: a.
SOOI)
.J'lOO
"..,2000
101)u
" K'" '>.0 9.5 1/1.0 10.5 11.0 11.5 12.5 t.s.uuun
I s(,ourB o
5000 dY&' B,
4000
l(~I(J
~Qo(J
"won
'l"
,," 9' II x P2 157 IX'" =,1,'1.
'" '" su lon 120 l ·lU 1( ,1) I SO 2ot) Jll I
1I0o( C l ,IO(JOI o
cA"' JO I: 8 .
l'OOO
'000
(.( lljt
5U()(1
clOOO
.W HO rt
1 0(J(
1001i11
IJ1\1 1.:;7 I ~, 2 12 Z·N Z'.)I
"" '" XfJ 1(1() 120 1401 (,1) 1XO 20n 22(J 2·łlJ Z('(I m I
20
Wykonane w BBK ABW analizy preparatów zawierających 3-fluorometkatynon oraz butęd ren (ryc. 15A i 15G)wykazały obecność dodatkowych substancji (w i lośc i
ok. 5-10% w stosunku do głównego składnika) , charakteryzujących się widmami mas sugerującymi obecność grupyaminowej usytuowanej w pozycji a W stosunku do pierście
nia aromatycznego oraz sąsladujące] grupy karbonylowej( układu acylowego) (ryc. 15B i 150). Zanieczyszczen iefluorometkatynonu ulegało reakcji z bezwodnikiem kwasutrifluorooctowego, tworząc pochodną TFA, której widmoMS również pozostawało w zgodzie z proponowaną strukturą (ryc. 16). Analogiczne doświadczenie nie powiodło
się w przypadku zanieczyszczenia bufedronu. Stosując
kolumnę typu HP-5, nie udało się rozdzi elić pochodnychTFA, a także PFP bufedronu i jego zanieczyszczenia .
W celu zbadania, czy w opisanej powyżej drodze syntetycznej może tworzyć się zanieczyszczenie o proponowanym typie struktury , wykonano modelowe reakcje metkatynonu , wychodząc z propiofenonu (ryc. 17).
W pierwszym etapie syntezy propiofenon w reakcjiz bromem utworzył pożądany produkt pośredn i , bromopropiofenon Gl oraz produkt dibromowania (ryc. 18A). Analiza widma MS wykazała , że produktem ubocznym jestdibromopochodna propiofenonu G2 (ryc. 18C). Nie stwierdzono obecności produktów bromowania propiofenonu nap i e rścieni u fenylowym. Całość mieszaniny poddano aminowaniu metyloaminą w środowisku alkoholu ełylowego .
Jako produkt otrzymano złożoną mieszaninę reakcyjną ,
zawierającą m.in. propiotenon . nieprzereagowany bromopropiofenon Gl , diketon G3 oraz dwa związki o widmachMS odpowiadających metkatynonowi G3 i aminie G4.
Ryc . 18. Analiza GC-MS mieszaniny reakcyjnej otrzymanej w wynikubromowania oroorotenou ; A - chromatogram ca łkowitego prądu jonowego mieszaniny reakcyjnej. Widma MS zidentyfikowanych produktów:B - a-oromoprcoorenon. C - z.a-dibrcmoproplofenonFig. 18. GC-MS analysis ot reecuon mixture obtained atter bromination otpropiophenone; A - TlC chromatogram ot reaction mixture. Mass spectraot identified compounds: B - 2-bromopropiophenone; C - 2,3-dibromopropiophenone
PRO BLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
50liO1 ,
700( 1 OA B
dY6000o
HH/ d:r:: aooo5000 dY-łuno o 30tK) 7
] 00 0 dY 21J(JO1
~I
2uO!)
'I100"
100{) j'li Ą I l l' 6' 91 '" 1.'\-1 l;'o o6.S 7.0 7. :- , o S.S 9.0 '.U 1O.0 1nl ll -lO , O hl J 70 su ' ", 100 110 n o nIl I-UI 150 m l
I O 6000
6001 C HN/ D O
vYS(Klł
dX5(J()/-łono
4{XjO
' I)()(3000
" )()()2000
"tooe IW O
52 ,,' Y 9 1 10-1 111 1-16 162 -12 ) 1 7(9 1
105I II 16J! 115 l.,O O IlJO 110 d o d o 1-10 15040 50 bO 70 'O 90 100 \l O 120 I _~I) 140 150 !(1) m z -10 50 ,O 70 ' O 90 160 m 7
Ryc . 19. Ana liza GC-MS mieszaniny reakcyjnej ot rzym anej w wyni ku aminowania metytoaminą ż-bromopropiotenoou. A - chroma togram całkowitego prądu jonowego mieszaniny reakcyjnej. Widma MS Zidentyf ikowanych prod uktów : B - t-tenylo- 1 . ż-propanorenon : C - t-tenyio- t-metytamoo-ż-cropanon ; 0 - metkatynonFig . 19. aC-MS ana lysis ot reaction mixture obtained alter amination ot 2-bromopropiophenone with methylamlne; A - Tle chromatogram ot reaetion mixture.Mass spectra ot identitied compounds : 8 - l -phenyf..7 ,2-propane dIOne; C - 7-phenyl- 7-methylam ino-2-propanone; D - methcathinone
I O O 5()OO ' '5000 A<,N~CF
B O
"' 000 dg ' -Ioon dr2 6
.& ......Nn CF3
A O .l OOO.loBo O
lOO/) 20/)(
77 10)o/)o 1000
' ,7[ J l l f ~ "'f' '1~ 'W 2 ~9 152 ' j 158 I 1)' 170l 190 :?JU 259(j O
'O ~O 120 161) 200 2-łO 2 ~O 32li IlI I '" "" 1<0 100 120 "" 160 IX" 200 220 1-10 m L
Ryc. 20. Widma mas pochodnych tril!uor oacety!owych: A - l -fenylo-'-mety!amino-2·propanonu ; B - metkatynonuFig. 20 . Mass spectra (El = 70eV) ot trif/uoroacy/ated derivatives ot: A - 1-pheny/ -t -methy/amino-2-propanone; B - methca thinone
Związki aminowe izolowano metodą ekstrakcji kwasowo!zasadowej (chromatogram mieszan iny po ekstrakcji ryc. 19), a następnie poddano derywatyzacji bezwodnikiem kwasu tritluorooctoweqo. Analiza widm otrzymanychpochodnych TFA potwierdziła obecność metkatynonuoraz zanieczyszczenia o założonej strukturze e4 (ryc. 20).Na tym etapie badań nie można podać dokładnego mechanizmu powstania tego zanieczys zczenia. Można zało
żyć , że jego żródłem mógłby być odpowiedni epoksyd es,
PROBLE MY KRYMIN ALISTYKI 274(4) 2011
który po reakcji rozszczepienia metyl oam iną, a następnie
podstawienia atomu bromu grupą hydroksylową oraz eliminacji wody tworzyłbyaminoalkohol es.Tautomeryzacjazwiązku es prowadziłaby następnie do pochodne j aminoketonu e4(ryc. 21).
Podobna sekwencja reakcji, polegaj ących na hydroksylacj i dibrom opochodnej Cż, eliminacji HBr lub cząsteczki
wody, a następ nie tautomeryzacji ketoalkoholu C? może
doprowadzić do powstania diketonu e3 (ryc. 22).
21
'00 -HBr łRyc. 21. Proponowany mechanizm powstawani a zanieczyszczeń o strukturze t-ervto- t -elkllarreno-ż-propanonu w trakcie syntezy pochodnyc h metkaty nonuFig. 21. Proposed tormetton path ot l-aryl- l- alky/amino-2-propanones as impurities during me synthesis ot methcathinone derivatives
o
~U (~rC2 OH"
ehrnnaqa
o
o'rC7
•tautomeryzaqa
Ryc . 22. Proponowany mechanizm powstawania zan ieczyszczeń o struktu rze t-aryle-t .ż-prcpandlenonu w trakcie syntezy pocho dnych metkatynonuFig. 22. Proposed torme tton path ot t -esvi-t. e-ocoeooenones as impurities during the synthesis ot methcathinone aenveuves
oNH2-CH3.. redukcja?
" / ...
RyC. 23. Reakcja pochodnej t-aryio-t .z-prooandrenonu z metyloaminą prowadząca do iminy CB. W warunkach syntezy pochodnych metkatynonu dalszaredukcja prowadząca do układu aminowego C4 jest niemożliwa ze wzglądu na brak czynn ika redukującego
Fig. 23. The reaction ot ' ·arylo-l.2-propandienones with methyJamin e leading to imine GB. Further reduction ot imine to amine compound C4 te impossibJedue to the Jackot reducing agent in reaetion media
o N/I<, O
dY NHl-R1 dY d): r~ u kcJa
• • •-HlO~ N,
R l<,R 01
RdominuJacy Izomer
Ryc . 24. Alternatywna droga syntezy pochodnych melkatynonuFig. 24. Altemative synthetic approach to methcathino ne deriva tives
O
d:cR 03 l<,
dommuJacy Izomer
Rozważając strukturę diketonu e 3, można zauważyć ,
że teoretycznie mógłby on stanowić prekursor zanieczyszczenia e4. Jednakże taka droga formowania się produktu ubocznego e 4 wydaje się mniej prawdopodobna.Zakładając , że w wyniku reakcji metyloaminy i diketonue 3 powstaje odpowiednia imina es, następnym etapemprowadzącym do e4 musiałaby być etap redukcji es doe 4. Trudno jednak w mieszaninie reakcyjnej wskazać
22
odpowiedni czynnik redukujący, który umoż liwi ł by taką
transformację (ryc. 23).Powyższe rozważan ia nasuwają alternatywną koncep
cję wyjaśnien ia obecności zanieczyszczeń typu C4 w badanych aryloketoarninach. Niemożnawykluczyć, że do preparacji pochodnych katynonu może być wykorzystywanaalternatywna droga syntetyczn a, wykorzystująca jako prekursor pochodne t-aryle-t ,2-diketonu typu D1 (ryc. 24).
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
W trakcie redukcyjnego aminowania diketonu amoniakiem lub dowolną aminą pierwszorzędową preferencyjniepowinna tworzyć się pożądana a-ketoamina 0 2 jako efekt
reakcji czynn ika aminującego z bardziej aktywną grupą
karbonylową. Na skutek sprzężenia z układem aromatycz
nym , fi grupa karbo nylowa jako mniej aktywn a, powinnaz mniejszą wydajnością przekształcać się , tworząc aminę
typu 02 (ryc. 24). W rezultacie, produkt końcowy mógłby
być m ieszan i ną izomerów 02 i 0 3 w proporcjach zbliżonych
do tych, które zaobserwowano w trakcie analizy produktówzawierających bufedron i 3-fluorometkatynon . Koncepcja
ta wymaga jednak potwierdzenia eksperymentalnego.
Uwag i końcowe
Rynek narkotykowy uległ w ciągu ostatn ich lat istotnym
zmianom głównie za sprawą lawinowego rozprzest rzeniania się preparatów nazywanych dość niefortunnie dopalaczam i. Określenie to, zapożyczone z terminologii lotni
czej, na gruncie nauk biologicznych oznacza syntetyczneśrodki stymulujące zwiększające w sposób niefiz jologiczny
wydolność organizmu. Jednakże stymulujące , a ogóln iej psychotropowe, działanie preparaty te zawdzięczają dodawanym do nich nielegalnie i potajemnie (bez informowaniao tym nabywców) grożnych narkotyków objętych kontrolą.
Przedstawiona w artyk ule grupa psychoaktywnych analogów katynonu "wzbogaca", niestety, pulę tych syntetycznych narkotyków sprzedawanych jako dopa lacze .
Pojawienie się dopalaczy stało się bardzo poważnym
problemem medycznym i społecznym, który ze względu
na specyfikę i nieprzewidywalny cha rakter działań producentów i dilerów rodzi nieznane dotąd niebezpieczeństwa.
Specyfika dopalaczy, odróżniająca je od "klasycznych"narkotyków, polega na opartym na wyrafinowanym oszu
stwie sposobie wprowadzania na rynek oraz utrzymywaniu ich na nim z wykorzystaniem niezgodnych z prawem
działań , zachowujących pozory legalności , a także na ła
twej dostępności i związanymi z nią poważnymi zagroże
niami zdrowia i życia nabywców, rekrutujących się głów
nie z ludzi bardzo młodych . Bardzo istotnym czynnikiemutrudniającym wyeliminowanie dopalaczy z rynku jestwysoki koszt i czasochłonny charakter metod identyfikacji
psychoaktywnych składników dopalaczy, warunkujących
natychmiastowe lub przynajmniej szybkie przedstaw ienie
producentom i sprzedawcom dowodów ich przestępczej
działalności . Dlatego konieczna jest ścisła współpraca
służb powołanych do przeciwdziałania narkomanii z in
stytucjami dysponującymi unikalną bazą aparaturową
i profesjonalną kadrą ana lityków, np. insty tutam i naukowymi i wyższymi ucze lniami. Równie ważną i pi lną sprawą jest konsekwentne egzekwowanie od producentów
isprzedawców naj rozmaitszych "próbek kolekcjonerskich",
"mieszanek ziołowych" i "sup lementów diety" obowiązku
umieszczania na opakowaniach oferowanych produktów
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
ich składu, czyli do respektowan ia przez nich podst awowego prawa klienta do informacji o tym, co kupuje.
Już w momencie przygotowywania niniejszego arty
kulu zoste łe podpisana przez Prezydenta RP nowelizacja Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Do wykazówsubstancji psychotropowych i środków odurzających
dolączone zostaly kolejne substancje psychoaktywne,w tym pochodne metedronu: butylon, 4-fluorometkatynon,4-etylometkatynon, metedron, metyton. natyron, a także
syntetyczne kannabinoidy: JWH-007, JWH-019, JWH122, JWH-203, RCS-4. Ponadto, w ostatnich miesiącach
(wrzesień-listopad 2011) odnotowano pojawienie się kolejnych analogów z grupy aryloketoamin, w tym: 4-metylobutedronu, bk-MDDMA (a-keto pochodnej N,N-dlmetylo-3,4-metylenodioksyamtetaminy), izo-pentedronu orazN-etylobutedronu.
PRZYPISY
1 Pod nazwą dopalaczy, nazywanych też "legalnymi narko
tykami," kryją się bardzo niebezpieczne ś rodki psychoaktywne
i odurzające , które wywołują odmienne od normalnych stany
świ adomości. Dla prymitywnego i naiwnego kamuflażu sprzeda
wane są jako "produkty kolekcjonerskie" z zastrzeżeniem "nie do
spożycia przez ludzi", ale młodzi ludzie, mając do nich łatwy do
stęp , nabywają je w celach konsumpcji, która często kończy s i ę
tragicznie [2].
2 Spotykany czasem w piśmiennictwie termin .psychonaucl"
oznacza osoby próbujące badać swoją psychikę przez celowe
stosowanie substancji zmieniających stany świadomości , takie
jak różnego rodzaju substancje psyohoaktywne. i obserwowanie
ich efektów.
BIBLIOGRAFIA
1. King L.A.: New drugs coming aur way - what are they
and how do we detec t them ? EMCDDA Conference, Lisbon, 6-8
May 2009.
2. Szukai ski B., Błachut D., Bykas-Strękowska M.: Dopa
lacze - nowe psychoaktywne preparaty objęte kontrolą (noweli
zacja ustawy o p rzeciwdziałaniu narkomanii), "Problemy Krymi
nalistyki" 2009 , nr 265 , s. 19-33.
3 . Venhuis B.J., Blok-Tip L., de Kaste D.: Designer drugs in
herbat apnrodlstacs. .Forensic Sc.fntem." 2008, nr 177, s. 25- 27.
4. Shima N., Katagi M., Tsuchihashi H.: Direct analysis of
conjugate metabolites of methamphetamine , 3,4 -methylenedi
oxymethamphetamine and their designer drugs in biological flu
ids, "J. Hea lth Science" 2009, nr 55 , s. 495 - 502 .
5. Feyissa A.M. , Kelly J.P.: A review ot the neuropharmaco
logical properties of khat. .P rcqress in Neuro-Psychopharmacol.
Biel. Psych."2008 , nr32, s. 1147- 1166. .B ioorq. Med. Chem. Let
te rs" 2010, nr 20, s. 4135-4 139.
23
6. Szend rey K.: The chemistry of khat , .Bunetrn on Narcotics"
1980, nr 32 , s. 535.
7. Dei Cason T.A. : Synthes is and identification of Njq-dim
ethylcathinone hydrochloride, .Mtc roqrarn J." 2007 , nr 5, s. 1- 4.
8. Archer R : Fluoromethca thinone: A new substance of
abuse , .Forensrc Sc. Intern." 2009, nr 185, s. 10-20.
9. Camilleri A., Joh nston M.R, Bre nnen M., Davis S.,
Caldi cott D.G.: Chemical analysis ot tour capsules containinq
the controlled substance analogues 4-methylmethcath inone,
2-f luoromethamphetamine, alpha-phthalirnidopropicphenone and
N-ethylcathinone , .Pcrens!c Sc. Intern." 2010, nr 197, s. 59-66.
10. Gibbons S., Zloh M.: An analysis 01the .Jeqal high" mephe
drone, ,,8ioorg. Med. Chem. Letters" 2010, nr 20, s. 4135-41 39.
11 . Meyer M.R., Wi lhelm J., Peter s F.T., Maurer H.H.:
Beta-keto amphetamines : Studies on the metabolism of the de
signer drug mephedrone and tcxicolcqical detection ot mephe
drone, butylone and methylone in urine using chromatography
mass spect rometry, .Analvt. Biaanalyt. Chem." 2010, nr 397,
s . 1225-1233.
12. Dargan P., Wood D.: Mephedrone. Addit ional studies .
Overview 01prevalence, use patterns , effects , EMCDDA , London
15- Ju ly 2010.
13. Roussel O., Perrin M., Herard P., Chevance M., Arpino P.:
La 4-methyłep h edrane sera-t-elle une .Ecstasy" du XXI-eme
siecle? .Annal. Toxicol. Analyt.' 2009, nr 21, s. 169- 177.
14. Sch ifano F.,AlbaneseA. ,Fergus S.,Sta irJ .L. ,Deluca P.,
Corazzo D., Davey Z., Corkery J., Sieman H., Scherbaum N.:
Mephedrone (4-methylmethcathinane, .meow meow"), chemical.
pharmacolo gical and clinica l issues, .Psychcpharmaccl." 2010,
nr 2 14,593- 602 .
15. Debruyne D., Courne M.A., Le Boisselier R., Djezzar S.,
Gerardin M., Boucher A. ,. Kar ilo L., Coquerel A. , Mallaret M.:
La mephedrone: une designer drug d'usage recent en France ,
.Therapie" 2010, nr 65, s. 519-524.
16. Hagerkvist R , Hulten P., Personne M.: Increasing abuse
ot new cathinone deriva tives in Sweden - a polsens centre study
for the years 2008-2009, "Clin. Tox." 2010, nr 48 , s. 291-292.
17. Measham F., Moore K., Newcombe R., Welch Z.:
Tweaking, bombing , dabbing and stockpiling: the emergence otmephedrone and the perversity 01prohibition, .D ruqs and Alcohol
Today" 2010, nr 10, s. 14- 21.
18. Report ot the ACMD on the conslderatlons ot the cathin
ones, London , 31 March 2010.
19. Power M.: Mephedrone: The future ot drug dealing?
.Druqlink'' 2010, nr 25, s. 7-1 3.
20. Measham F., Moo re K.: Repertoi res 01 distinction: Ex
ploring patterns 01 weekend polydrug use within local l eis u rę
scenes across tne English night time economy, "Criminol. Crim
inal. Just ice" 2009 , nr 9, s. 437-464.
21. Dixon A.J. ,Vorce S.P., Levine B., Past M.R., Multiple-drug
toxicity caused by coadminlstranonot 4-methylmethcathinon (mep
hedrone) and heroin, "J. Anal. Tcxiccl.' 2010, nr 34, s. 162-1 68.
22. EMCDDA - Risk assessment report ot a new psycno
active substance: 4-methyłmethcathin one (mephedrone), Lisbon,
15 J uly 2010.
24
23. Winstock A.R., Mersden J. , Mit cheson L.: What should
be dane about mephedrone? "BMJ" 2010, nr 340 , s. 1605.
24. De Bie RM., Gladstone R.M., Stafella A.P., Ko J.H. ,
Lan g A.E .: Manganase-in duced Parkinsonism associated with
methcath inone (Ephedrone) abuse, "Arch. Neurol. " 2007 , nr 64,
s .886-889.
25.Stepe nsA.,Logina I.,Liguts V.,Aldi ns P.,Eksteina I.,Plat
kaji s A. , Martin so ne 1., Terauds E., Roze ntale B., Oon aghy M.:
A Parkinsontan Syndrome in Methcathinone Users and the Role
of Manganase, "N. Engl. J. Med." 2008, nr 358, s. 1009-1017.
26. Błaszczyk K.J ., Krawczyk W., Piotrowski G.: Ephedron.
Nielegalna produkcja z proasthminu, "Problemy Kryminalistyki"
1996 ,nr211,s.7- 11.
27. Janowska E., Chu dzikiewicz E., Lec howicz W.: Ephed·
rone - New Street Orug Obtained trem Proasthmin , "Z Zagadnień
Nauk Sądowych" 1999, nr 39, s. 44-53.
28. Zai ts u K., Katagi M., Kamata H., Kamata T., Sh ima N.,
Miki A. , Tsuchih ashi H., Mori Y.: Determinaticn ot the metabo l
ites of the new designer drug bk·MBDB and bk·MDEA in human
unne. .Forenslc Sc. Intern." 2009, nr 188, s. 131-139.
29. Westp hal F., Junge T., Ros ner P., Sonnichsen F.,
Schuster F.: Mass and NMR spectrosceole characterization 01
3,4-methylenedioxypyrovalerone: a designer drug with alphapyr
rolidinophenone structure, .Forenslc Sc. Intern." 2009, nr
190, S. 1-8.
30. Meltzer P.C., Butle r D., Deschamps J.R., Madras B.K. :
1·(4-Methylphenyl)·2· pyrrclidin -t -yl-pentan- t-one (Pyrovalercne)
analogues : a prcmisinq ctass of monoamine uptake inhibitars, "J.
Med. Chem.' 2006, nr 49, s. 1420-1432 .
StreszczenieOstatnionanarkotykowym rynku w wielu krajach pojawiła s ię nowa
klasa narkotyków zmodyfikowanych, tzw. katynonów, takicli jak met
katynon (bk-metnmictamine), mefedron (bk-4-metylometal1lfetamina),
butylon (bk-MBDB) i mety/on (bk-MDMA). Katynony wywodzą s ię
z katynonu, naturalnego składnika rośliny Catha edutis (khat) . Są to
fenetylaminy z rodnikiem alkilowym przy 'węglu a, grupą ketonową
przy węglu fi oraz szeregiem innych podstawników. Wykazują działanie
stymulujące i entaktogenne. Ich pojawienie się na rynku przypisuje się
zmniejszonej dostępności i pogarszającej się jakości takich pospolitych
narkotyków jak ecstasy i kokaina oraz zwiąUlnym z tym rozczarotoa
niem użytkowników. Najłatwiej dostępnymi katynonami nil rynku nie
legalnym były w roku 2010 i 2011 mefedron i metylolJ, sprzedawane
przez dilerów w postaci bia łego lub brązowego proszku. Na podstawie
obserwacji pacjentówstosujących mejedron można sądzić, że katynony,
podobnie do pochodnych amfetaminy, wywierają efekty sympatykomi
metyczne.
Słowa kluc zowe: narkotyki zmodyf ikowane, Reitox, dopalacze,
mcjedron, metedron,metylon.
Summary
In recentyears, a neto class of designer drugs has appeared on the
drug of abuse market in many countriee. namely the so-cal/ed cathi
J10nes, such. as: methcathinone (bc-methamphetamine), mepnedrone(bk-4-methylmetllamphetamine), blltylone (bk-MBDB) and mety/one
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
(bk-M DMA). Snbstituted cathincnes are deriisuioce oj cottunone.
wIlielI ocelIr lIatllrally in tuc kllat p/mit (Catho edutis), TlIeyJeatl/re a
1,/lcllctlly/aminc eon:wiliI mI a/ky/ grOIII' auached lo thc a carbon and
a ketonegralIp attached lo tlle fi carbon a/ong witll additional substitu
tions. Cathinonceaet as central nt'n 'ous system stimultmts. Their emer
genee 11(15 bcenattributcd to thc rcduction in litearmila/lility and pl/rity
oj illegal drugs euch as ces/asy and cocainc and reeutmnt dieittueion-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 274(4) 2011
ment a/1/ollg users, Thc most com11l01//y avaitable cathinonee sold 011
tiu' iI/cgaf marketin 1I1t' period"P to 2010 appt'ay to be mephedrone and
lIIet /ly/olle. From obsenxnlons oj pat ients w/w IISC mephedronc i t ap
pcars tha! catti ino ne deriiati •.'Cs dcmonstrate silili/ar sylllll(/ f1w lIlimctie
e!fects to amphctmnine denoatioes.
Kcywords: deeigner drugs, Reitcx, legal highs, mepucdrone, 11/('
thcdronc. /IIct! /y!onc.
25