Prof.Dr. Celal KARLIKAYA

Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi

Göğüs Hastalıkları AD.

TTD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Başk.

Türk Toraks Derneği11. Yıllık Kongre

26 Nisan 2008, Antalya

TÜRKİYE’DE

TÜTÜN KONTROLÜNDE YENİ YASAL DÜZENLEMELER

İçerik

• ÇTD

• Yeni yasa gerekli miydi?

• Yeni yasada fazladan neler var?

• Neden yasa tek başına yetmez. Ayrıca bir kontrol programı ve eylem planına gerek var?

Türkiye’deTürkiye’de her yıl

100,000 insan sigaradan

ölmektedir. Bu rakam

önlem alınmazsa 2025

yılında 250,000 insana

ulaşacaktır.Dünya Çapında Yıllık Mortalite

1990 2025

10

3 Gelişmekte olan ülkeler7 milyon

7 milyon

3milyon

Çevresel tütün dumanı nedir? Neler içerir?

• Sigara içenin çevredeki havaya kattığı dumana çevresel tütün dumanı denir

• 4.000’den fazla kimyasal madde

• 50’den fazlası kanser yapıcı

• Bir sigaradan ortama saçılan dumanın çok büyük çoğunluğu yan akımdan oluşmaktadır.

Sigara dumanındaki bazı kimyasal maddeler

Nikotin Bağımlılık yapıcıKarbonmonoksit Egzos gazıArsenik ZehirMetil Alkol Roket yakıtı, kaçak içkilerdeki öldürücü alkolDDT Böcek zehiriKadmiyum Araba aküsüHidrojen siyanür Gaz odası zehiriBütan Ocak gazıAseton Tırnak cilası çıkarıcıNaftalin Güve öldürücüAmonyak Temizlik MalzemesiToluen Tiner

Çevresel Sigara Dumanı (ÇSD)

Dumandan ayrıştırılan çoğu karsinojen olan nitrözaminlerin (ör. N-nitrosodimethylamine) yan dumanda ana dumana göre 10 - 200 kat daha yüksektir

(U.S. DHHS, 1986; Lofroth, 1989)

ÇSD = Aktif sigara tüttürme

Dumanlı bir barda 2 saat

Bir lokantanın sigara içilmeyen bölümünde 2 saat

Günde 1 paket sigara içen birisi ile bir günlük yaşantı

==

=Source: JAMA, July 28, 1993 – Vol. 270, No. 4, pp. 490-493

ÇTD

Çevresel tütün dumanının %85’i görünmezdir

Gelişmiş sigara endüstrisi ÇTD’yi daha az koku ve görüntü vermesi yönünde geliştirmiştir

Yani sadece koku ve dumanı görerek ÇTD’yi anlayamazsınız

ÇTD dünyada hastalık yükü artışının önemli bir

nedenidir• İşçi ölümleri: Yılda en az 200.000 işçinin

işyerinde ÇTD solunması nedeniyle öldüğü Uluslararası İşçi Sağlığı Örgütü’nce (ILO) hesaplanmıştır

• Avrupa’da ölümler: 2002 yılında 25 Avrupa ülkesinde 80.000 insanın ÇTD’dan öldüğü bildirilmiştir

• ABD’de 50,000 civarında

• Türkiye’de 10,000-15,000 civarında insan çevresel sigara dumanından ölüyor olabilir

• Kanada’da sigara içen bir işçinin işverene fazladan 2.565 KAD yük getirdiği hesaplanmıştır

• İsveç’te sigara içmek için harcanan zamanın şirkete yıllık maliyetinin işçi başına 1.936-2.579 USD (1999 fiyatları ile) olduğu hesaplanmıştır

• ABD’de Çevre Ajansı’nın (EPA) hesaplarına göre, kamuya açık tüm alanlarda sigaranın yasaklanmasının net ekonomik yararı 39-72 milyar USD olacaktır

Sigara yasaklamaları-Anahtar Bilgiler-

• Tarihi yöntemlerdir• Başarılabilir

• Uygulamalar• Etki mekanizmları

• Yararları kanıtlanmıştır• Karşı söylemler• Endüstrinin karşı taktikleri

• Dünya ülkeleri arasında gittikçe artan oranda uygulanmaktadır

• Halklar tarafından benimsenmektedir

■ 1620’de tütün ve alkol kullanımını yasaklıyor

■ 1633’de tütün kullananlara idam cezası getiriyor

Yasaklar■ Dini temellere■ Dikkatsizler yüzünden

çıkan İstanbul yangınlarını önlemeye dayandırılıyorSultan Murad Han

IV

Muş'un Suluca Köyü

The 2003 ENSH

• Belgium • Denmark• Finland• France• Greece• Germany• Ireland• Italy• Luxembourg• Portugal• Roumanial• Spain • Sweden• UK

Missing : Germany, Greece, Nederland

Türkiye’nin ilk Sigarasız HastanesiSigara İçilmeyen Hastane

(Havası Temiz)

31 Mayıs 2005Celal Karlıkaya

Çevremizi sigaradan ve dumandan arındırma kararlılığımızla birlikte, sigaranın günümüzün nasıl bir numaralı sağlık riski olduğuna dikkat çekmek

istiyoruz.

SPOR“Sports and tobacco do not mix” WHOFIFA Dünya kupasına sigara şirketlerinin

sponsorluğuna 1986’dan beri izin vermemektedir. 2002 Seul Dünya Futbol Şampiyonası, Tam sigara yasağı olan ilk futbol kupası oldu.

Lokantalar

• TURKEY• IZMIR• Deniz Restaurant

Atatürk Caddesi No:188-B (Kordon zone) tel 0090232 4644499 - 0090232 4224752Sigarasiz Bölüm. Seafood grill.

• The Practice RestaurantBilkent

http://www.smokefreeworld.com/europe.shtml

New York Belediyesi, Belediye Meclisi’nin kararıyla bundan böyle şehirdeki yaklaşık 13

bin bar, restoran ve işyerinde sigara içilemeyeceğini açıkladı.

BarlarBarlar

Hangi ülkeler harekete geçti?

• Mart 2004’de İrlanda • Ardından Norveç • Yeni Zelanda, İtalya, Uruguay • ABD’de bazı eyaletler • Kanada • İngiltere, • Avustralya, • İspanya • Fransa• İtalya • Singapur, • Nijer, • Uganda, • Mauritus, • Gine, • Malta

TÜRKİYE İÇİN İMZA KAMPANYASI

Türk Toraks Derneği http://www.toraks.org.tr

/imza_kampanyasi_form.php

YÜREĞİN GİBİ!

Tamamen dumansızOrtamlar

Dünya Sağlık Örgütü- Türk Toraks Derneği

TAMAMEN SİGARASIZ ALANLARHemen, şimdi, lütfen!

İMZA KAMPANYASINA KATILINhttp://www.toraks.org.tr

Tütün Kontrolü Çerçeve Antlaşması

Tütün tüketimi sonucu gelişen hastalık ve ölümleri azaltmayı hedefleyen, 2003 Haziran’da tüm dünyadan ülkelerin işbirliğiyle yazılan bir halk sağlığı antlaşmasıdır. Bugüne kadar geçen 4 yıllık dönemde toplam 142 ülke bu antlaşmayı tanımıştır

Ülkemiz bunu tanıyan ilk 40 ülkeden birisidir. 8. maddesine göre “tütün dumanı maruziyetinden korunmak” bir gerekliliktir

12 – İş ve diğer kanunlar

Kumarhaneler

• Smoke free casinos

http://www.smokefreeworld.com/casino.shtml

Kahvehaneler

Hapishaneler

• 1988 - Texas - Larry White’ın idam öncesi

son isteği olan sigara içmek hapishanenin

politikası gereğince reddedildi.

• 1992 - Vermont hapishanesinde tam yasak

• 2002 - Nebraska haspishanelerinde tam

yasak

Türkiye’de Sigara YasağıTemiz Hava Soluma Hakkı

• 4207 sayılı yasa–Ulaşım: Otobüsler, uçaklar, terminaller;

– Uyanlar !– Uyanmayanlar !

Devlet Daireleri

• Hiç kimse sigarayla onun kadar savaşmadı!

• İşyerinde sigara içilmesine karşı 10 yıldır mücadele veren astım hastası memur Şenol Satıcı, en sonunda çalışanların da mükelleflerin de sigara içtiği 'bol dumanlı' Beyazıt Vergi Dairesi'ne atanınca tekrar mahkemelik oldu

İş ve diğer kanunlar• Sigara içiliyor diye işyerini dava etti

İstanbul Defterdarlığı'nda 7 yıldır memurluk yapan Şenol Satıcı, işyerinde sigara yasağına uyulmadığı için 10 milyar liralık tazminat davası açtı

• Maliye Bakanlığı aleyhine İstanbul 6 No'lu İdare Mahkemesi'nde 10 milyarlık tazminat davası açtı. Satıcı, olumlu sonuç alamazsa İnsan Hakları Mahkemesi ve Dünya Sağlık Teşkilatı'na başvuracağını söylüyor

www.habersaglik.com

Ulusal Kanser Haftası KongresiHilton Otel, Ankara, Nisan 2008

Dumansız kafe vakti

Şişli Belediyesi'nin 'dumansız masa' uygulaması dün Nişantaşı'nda başladı. Tiryakiler 'Biz ikinci sınıf insan mıyız' dese de müşterilerin çoğu memnun

Kampanyanın açılışını yapan Şişli Belediye Başkanı, sigara içenleri bırakmaları için ikna etmeye çalıştı.

• Tütün ürünlerinin içilmesi; (madde 2)

• sağlık, eğitim,kültür hizmeti, kapalı spor salonu,

• toplu taşıma vasıtaları,• kamu hizmet kurumlarında 5

ve daha fazla kişinin görev yaptığı tüm kapalı mekanlarda yasak

• Tütün ve mamulleri içimi için yer tahsisi

• Duman için izolasyon önlemi• Reklam ve tanıtım yasak• Özendirici kampanya (3)

düzenlenmesi ve teşviki yasak, 18 yaş altına tütün ürünleri satışı yasak

içici Pasif içici

• 10 cm punto yazı•Uyarılardan kurum yetkilisi sorumlu•Paket üzerinde “sağlığa zararlı” ibaresi

zorunlu•Ancak; bu yasak gümrük hattı dışı

satış yerlerinde uygulanmıyor•TRT ve Özel Televizyonlar ayda en az

90 dakika uyarıcı ve eğitici yayın yapar

• Yetkili amirce uyarı, uzaklaştırma ve zabıta marifeti öneriliyor (madde 8)

• İdari para cezası (madde 6;bu madde son değişiklikte korunan maddedir)a-Yasağı yerine getirmeyen (uyarı yazılarını yazmayan) tüzel kişiye 10 milyon lira cezab-Yasağı hatırlatmayan tüzel kişiye 10 milyon L cezac-Memurlar hakkında ise ilgili mevzuata göre işlem

• Adli para cezası (madde 7) Reklam ve tanıtım yasağına uymayanlar ile “sağlığa zararlı” ibaresini koymayanlara 10-500 milyon lira ceza (madde konusu değişmiş)

• Eski 1996•Tütün mamullerininzararlarınınönlenmesine dair

kanunAmacı: Kişileri

zararlardan, özendirici reklam,tanıtım korumak

• Yeni 2008 • Kabul: 03.01.2008 No:5727• Yayım: 19.01.2008; RG 26761• Tütün ürünlerininzararlarının önlenmesive kontrolü hakkındaKanunAmacı: Kişileri ve gelecek

nesilleri;Tütün zararlarından,Özendirici reklam vsTemiz hava solumayı sağlama

• Eski 1996• Tütün ürünlerinin içilmesi;

(madde 2)• sağlık, eğitim,kültür

hizmeti, kapalı spor salonu, • toplu taşıma vasıtaları,• kamu hizmet kurumlarında

5 ve daha fazla kişinin görev yaptığı tüm kapalı mekanlarda yasak

• Ancak sigara içme alanı oluşturma

• Yeni 2008• Tüm kamu hizmet binaları• Üretim, ticaret sosyal kurum• Toplu ulaşıma taksi dahil• Eğitim-öğretim kurum açık

alanları• Lokanta, kahvehane, kafeterya

ve birahane vb. eğlence hizmeti veren işletmeler

• Sigara içme alanı oluşturma yok

• Eski 1996• Tütün ürünlerinin

içilmesi; sağlık, eğitim,kültür hizmeti, kapalı spor salonu

• toplu taşıma vasıtaları,• kamu hizmet

kurumlarında 5 ve daha fazla kişinin görev yaptığı yerlerde serbest

• Yeni 2008• Yaşlı bakım evleri• Ruh ve sinir hastalıkları• Cezaevleri• Yolcu taşıyan denizyolu

araçlarının güvertelerinde, açık havada toplu seyir yerlerinde mahsus alanlar,

• Otellerde tütün içen kişilere oda tahsisi,

• oluşturulabilir• Pasif içiciliğe önlem

•Firmalar yönünden•İsim, marka reklam, tanıtım, kampanya•Firma alametleri simge yapılamaz•Araçlarda yazı reklam•Bayilere eşantiyon•Basın yayına ilan logo verme•Televizyonda;film,dizi,müzik

klibi,reklam•18 yaşını doldurmamış kişilere istihdam•Her türlü sakız,şeker,çerez,oyuncak vs

•Satıcılar yönünden•Sağlık,eğitim,spor,kültür yerlerinde

ürün satışı yok•18 yaş altına satış yok•Paket açılarak satış yapmak•Otomatik makine,

telefon,televizyon,internetle satış•Satış yerinde dışarıdan ürün

gözükmeyecek

• İzmarit,paket,ağızlık,• kağıt ve benzeri atıklar yere

atılmaz (madde 3/10)• Atanlar 5326 sayılı yasanın 41.

maddesine göre zabıta tarafından 20 lira para cezasına çarptırılır

•İçimin yasak olduğu yerde 10 cm punto

•Toplu taşım araçlarında 3 cm punto•Satışın serbest olduğu yerde 5cm

punto ile “ Yasal Uyarı: 18 yaşını doldurmayanlara sigara ve diğer tütün ürünleri satılamaz; satanlar hakkında yasal işlem yapılır” ibaresi görünen yerde asılır…

•Paketlerde uyarı yazısı•Bir yüzü %40, arkası %30 oranında

mesaj taşır•Sağlık etkileri ile yanlış bilgi verilmez•Bu uyarı yazıları karton kutular

üzerine de yazılır•Uyarıcı türkçe yazı, resim, şekil,

grafikler için SB’nin uygun görüşü üzerine yönetmelik çıkarılması

•Ceza vermeye yetkili kılınanlar•Belediye Encümeni•Mahallin Mülki Amiri•Birim idare yetkilileri•RTÜK•TAPDK•Belediye zabıtası•Genel kolluk kuvvetleri

• Kamu kurumları hariç• Tütün ürünlerinin içilmesinin yasaklandığı kapalı

mekanlarda,• Otelcilik hizmeti veren kuruluşlarda,• Açık havada yapılan her türlü eğlence yerlerinde

ve ürüne benzer kutuda sakız, şeker• Eğitim, sağlık, spor, kültür (sigara satışı yapan)• Kapalı alanlarda izin verilen yerlerde izolasyon

ve havalandırma tertibatı almayan yetkililer hakkında, 500-5000 TL

• Tütün ürünlerinin içilmesinin yasaklandığı kapalı mekanlarda,

• Otelcilik hizmeti veren kuruluşlarda,• Açık havada yapılan her türlü eğlence yerlerinde• Eğitim, sağlık, spor, kültür alanlarında t.ü satanlar• Sigara ambalajı benzeri sakız, şeker vs takı imal

edenler,• 18 yaş altı istihdam edenler, Tek sigara satanlar

(250), uyarı yazısı yazmayanlara 1000-100,000TL• İşyeri intizamı olmayana para cezası ve ürünü

mülkiyete geçirme

• Televizyon programlarında filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamaz, görüntüleri bulunamaz

• Yerel 1000-5000,• Bölgesel 5000-10000,• Ulusal 50,000-100,000,• Eğitim işlevini yapmayanlar 5,000-250,000 TL

• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 41/7 ilan- reklam giderleri maddesi gider olarak gösterilmez hükmüne atıf yanlış(ilan-reklam gideri zaten yasak), doğrusu 41/6, para cezaları vergi indirimi giderlerinden gösterilemez)hükmüne atıf olması gerekir…)

•Firma ismini reklam eden•Araçlarda firma ismi bulunan•Promosyon, eşantiyon, teşvikler•Otomatik makine, internet, tv, radyo

satış yapan firmalara;•50,000-250,000,•SB ve TAPDK tarafından istenen

bilgiyi vermeyen firmaya 50,000-100,000 TL

• Tütün ürünlerini paket açarak tek tek satanlar, 250 YTL para cezası

• Yerlere izmarit, paket, ağızlık atanlar 5326 sayılı “kabahatler kanunu”nun 41. maddesine göre 20 YTL para cezası verilir.

• Maliye Bakanlığı tebliğleri arttırmış olabilir

• Kapalı alanlarda Tütün ürünlerini tüketenler; resmi kurumlarda kurumun yetkili kıldığı memur

• Açık alanlarda t.ü tüketenler• Amblem, kıyafet, takı taşıyanlar• Toplu taşım araçlarında özel ve resmi sürücü veya

kolluk görevlisi• Kahvehane, lokanta, eğlence yerlerinde t.ü tüketen

başvuru üzerine ilk kolluk görevlisi tarafından;• 5326 sayılı “kabahatler kanunu”nun 39. maddesine

göre 50 YTL para cezası verilir• TCK 5237/194 “sağlık için tehlikeli madde temini”

suçu (maddeleri çocuklara vs veren 6 ay-1 yıl hapis

• MEB• Ulusal, bölgesel ve yerel

televizyon ve radyoların eğitim programları

• Tütün ürünleri tüketimi, duman maruziyeti riskleri için çocuk ve gençlere yönelik eğitim programları

• Bütçeye ödenek koyma

• SB• Medya eğitim

programları için danışma görevi

• Tütün alışkanlığının bırakılması özendirici programlar

• Bağımlılığın ilaç ile tedavisi için ulaşılma imkanları (poliklinik hizmetleri

• Bütçeye ödenek koyma

•Yasa oldukça kapsamlı•İdari para cezası başlıklı 6 maddesine

gerek yok•Uygulanması zor ama bir yerden

başlanmalı•Yasal uyarı, yazı, şekil vs. ilgili yönetmelik

henüz çıkarılmamış (m-4/5)•Özel kişilere ait yerlerde uygulama 18 ay

sonra•Kamuya ait yerlerde 4 ay sonra yürürlük

• 1- 4207 sayılı; Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun (RG 26 Kasım 1996 No:22829)

• 2- 5727 “Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (RG 19 Ocak 2008 No: 26761)

• 3- 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu” (31 Mart 2005 No: Mükerrer 25772

• 4- 193 sayılı ”Gelir Vergisi Kanunu” (RG 06 Ocak 1961 No:10700 ve değişiklikleri)

• Prof.Dr.Erkan PEHLİVAN, İnönü Ü.Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı (internet iletisi)