INDUSTRIJSKA EKOLOGIJAuvod - pojmovnik

dr Srđan Glišović, docentsrdjan.glisovic@znrfak.ni.ac.rs

Prirodno okruženje i razvoj

Prirodno Prirodno okruokružženje i enje i razvojrazvoj

Univerzitet u Nišu

“Prirodno okruženje” je izraz tradicionalno korišćen za označavanje ambijenta u kome odredjeni organizam živi.

“Ekologija” u užem smislu označava naučnu disciplinu koja se bavi izučavanjem odnosa izmedju živih organizama i njihove životne sredine.

Odnosi izmedju živih organizama i njihove životne sredine su dvosmerni – interaktivni.

“Prirodno okruženje” je izraz tradicionalno korišćen za označavanje ambijenta u kome odredjeni organizam živi.

“Ekologija” u užem smislu označava naučnu disciplinu koja se bavi izučavanjem odnosa izmedju živih organizama i njihove životne sredine.

Odnosi izmedju živih organizama i njihove životne sredine su dvosmerni – interaktivni.

“Životna sredina” je odredjeni set fizičkih i socijalnih uslova u kojima se jedinkarazvija, opstaje, reprodukuje i ostvarujesvoju egzistenciju.

Interakcija izmedju ljudi i prirodnog okruženja je kompleksna, višeslojna i ciklična.

“Životna sredina” je odredjeni set fizičkih i socijalnih uslova u kojima se jedinkarazvija, opstaje, reprodukuje i ostvarujesvoju egzistenciju.

Interakcija izmedju ljudi i prirodnog okruženja je kompleksna, višeslojna i ciklična.

“Razvoj” označava težnju ka masovnoj produkcijidobara i ponudi usluga, povećanju dohotka i unapredjenju kvaliteta života ljudi.

“Razvoj” označava težnju ka masovnoj produkcijidobara i ponudi usluga, povećanju dohotka i unapredjenju kvaliteta života ljudi.

- Da li industrijski razvoj mora biti u konfliktu sa kvalitetom životne sredine?

Konflikt je neizbežan u tzv. potrošačkim društvimai privrednim sistemima u kojma su ekonomski akteri motivisani isključivo uvećanjem profita.

Rast ljudskepopulacije

Rast ljudskepopulacije

Smatra se da stopa ukupnog fertiliteta (SUF) od 2,1 održava stabilan nivo ljudske populacije na određenom području pod predpostavkom da se ne ostvaruje neto migracija.

Smatra se da stopa ukupnog fertiliteta (SUF) od 2,1 održava stabilan nivo ljudske populacije na određenom području pod predpostavkom da se ne ostvaruje neto migracija.

Upotrebaresursa

Upotrebaresursa

Pod “resursima” se najčešće podrazumevaju materijalni i energetski kapaciteti prirodne sredine za zadovoljenje primarnih i novostvorenih potreba.

Resursi se mogu klasifikovati kao materijalni i nematerijalni.

Pod “resursima” se najčešće podrazumevaju materijalni i energetski kapaciteti prirodne sredine za zadovoljenje primarnih i novostvorenih potreba.

Resursi se mogu klasifikovati kao materijalni i nematerijalni.

Materijalni su oni resursi koji se mogukvalitativno i kvantitativno definisati i čije suzalihe ograničene (obradivo zemljište, nafta, rude, minerali).

Nematerijalni su oni resursi čije se vrednostine mogu jednostavno kvantifikovati (lepota pejzaža, rekreaciona vrednost lokaliteta), i kodkojih ne postoji teoretski limit raspoloživihkoličina.

Materijalni su oni resursi koji se mogukvalitativno i kvantitativno definisati i čije suzalihe ograničene (obradivo zemljište, nafta, rude, minerali).

Nematerijalni su oni resursi čije se vrednostine mogu jednostavno kvantifikovati (lepota pejzaža, rekreaciona vrednost lokaliteta), i kodkojih ne postoji teoretski limit raspoloživihkoličina.

Metali NemetaliFosilna Goriva

Apsolutno oskudni resursi - raspoloživezalihe su nedovoljne za zadovoljenjesadašnje i buduće potražnje ili je ekstrakcija/ eksploatacija ekonomski neopravdana.

Relativno oskudni resursi - ima ih dovoljno za zadovoljavanje potražnje, ali je njihova proizvodnja i distribucija neuravnotežena, što dovodi do povećanja njihove tržišne cene.

Apsolutno oskudni resursi - raspoloživezalihe su nedovoljne za zadovoljenjesadašnje i buduće potražnje ili je ekstrakcija/ eksploatacija ekonomski neopravdana.

Relativno oskudni resursi - ima ih dovoljno za zadovoljavanje potražnje, ali je njihova proizvodnja i distribucija neuravnotežena, što dovodi do povećanja njihove tržišne cene.

Resursi mogu biti apsolutno i relativno oskudni

Degradacija i zagađenje

životne sredine

Degradacija i zagađenje

životne sredine

“Zagađujuće materije” su u opštem smislučvrsti, tečni ili gasoviti nusproizvodi nastali u procesu ekstrakcije primarnih materija, prerade poluproizvoda i proizvodnje dobara, u toku eksploatacije finalnih proizvoda, ili tokomobavljanja uslužnih delatnosti.

“Zagađujuće materije” su u opštem smislučvrsti, tečni ili gasoviti nusproizvodi nastali u procesu ekstrakcije primarnih materija, prerade poluproizvoda i proizvodnje dobara, u toku eksploatacije finalnih proizvoda, ili tokomobavljanja uslužnih delatnosti.

Kakve i kolike efekte imati određene zagađujuće materije u životnoj sredini zavisiće od tri faktora:

- hemijskih svojstava

- koncentracije

- ekspozicije (vremena izloženosti)

Kakve i kolike efekte imati određene zagađujuće materije u životnoj sredini zavisiće od tri faktora:

- hemijskih svojstava

- koncentracije

- ekspozicije (vremena izloženosti)

“Zagađenje” u najopštijem smisluoznačava neželjene promene u karakteristikama vazduha, vode, zemljišta, ili hrane koje mogu imati nepovoljan uticaj na zdravlje, opstanak i aktivnost ljudi ili drugih organizama.

“Zagađenje” u najopštijem smisluoznačava neželjene promene u karakteristikama vazduha, vode, zemljišta, ili hrane koje mogu imati nepovoljan uticaj na zdravlje, opstanak i aktivnost ljudi ili drugih organizama.

Povezanost rasta populacije, korišćenja resursa i degradacije

životne sredine

Povezanost rasta populacije, korišćenja resursa i degradacije

životne sredine

Ukupna degradacija i zagađenje životne sredine na datom području zavisi od tri osnovna faktora:

1. Brojnosti populacije

2. Prosečne količine resursa koje svaka jedinkakoristi u toku obavljanja svojih životnih aktivnosti

3. Intenziteta degradacije životne sredine koje prouzrokuje korišćenje jedinice resursa

Ukupna degradacija i zagađenje životne sredine na datom području zavisi od tri osnovna faktora:

1. Brojnosti populacije

2. Prosečne količine resursa koje svaka jedinkakoristi u toku obavljanja svojih životnih aktivnosti

3. Intenziteta degradacije životne sredine koje prouzrokuje korišćenje jedinice resursa

Pojednostavljeni model uticaja na životnu sredinu

Osnovna jednačina - “Master Equation”

Uticaj ekonomskih aktivnosti na životnu sredinu

Industrijska EkgologijaUniverzitet u Nišu, Fakultet zaštite na radu

Uticaj na životnu sredinu

Dohodakpo stanovniku

Uticaj naživotnu sredinu

po jedinici dohotka

Broj stanovnika== XX

XX

“IPAT” formula ( I = P * A * T )

I - uticaj na životnu sredinu; P - populacija (broj individua); A - materijalno blagostanje (BDP po glavi stanovnika);T - tehnološki faktor (uticaj na ž.s. po jedinici BDP)

Sa stanovišta navedenih faktora moguće je govoriti o dve vrste preopterećenosti raspoloživih resursa i životne sredine:

1. Populaciona preopterećenost kada ima više jedinki nego raspoloživihzaliha hrane, vode i drugih značajnih resursa koji obezbeđuju određeni minimum egzistencijalnih uslova(dugoročno neodrživ sistem, gašenje vrste)

Sa stanovišta navedenih faktora moguće je govoriti o dve vrste preopterećenosti raspoloživih resursa i životne sredine:

1. Populaciona preopterećenost kada ima više jedinki nego raspoloživihzaliha hrane, vode i drugih značajnih resursa koji obezbeđuju određeni minimum egzistencijalnih uslova(dugoročno neodrživ sistem, gašenje vrste)

2. Potrošačka preopterećenostManji broj jedinki koristi resurse intezitetom koji vodi brzom iscrpljivanju resursa i ubrzanojdegradaciji životne sredine.

2. Potrošačka preopterećenostManji broj jedinki koristi resurse intezitetom koji vodi brzom iscrpljivanju resursa i ubrzanojdegradaciji životne sredine.

Prirodno okruženje

Uticaj eksploatacije minerala na degradaciju životne sredine

Zagađenje

Zagađenje

Iscrpljivanjeresursa

Globalni aspekt: sve izraženiji uticaj na životnu sredinu ima povećanje raskoraka u razvoju izmedju industrijalizovanih i nerazvijenih zemalja.

Razvijene zemlje učestvuju sa 22% u ukupnoj svetskoj populaciji, raspolažu sa 80%svetskog ekonomskog bogatstva, koriste oko 80% svetskih mineralnih i energetskih resursa i proizvode najveći deo svetskog zagadjenja i otpada.

Globalni aspekt: sve izraženiji uticaj na životnu sredinu ima povećanje raskoraka u razvoju izmedju industrijalizovanih i nerazvijenih zemalja.

Razvijene zemlje učestvuju sa 22% u ukupnoj svetskoj populaciji, raspolažu sa 80%svetskog ekonomskog bogatstva, koriste oko 80% svetskih mineralnih i energetskih resursa i proizvode najveći deo svetskog zagadjenja i otpada.

Sa stanovišta ekološke ekonomije i ekološkog menadžmenta održivi razvoj se može definisati kao upravljanje Zemljinim resursima na način kojim se osigurava njihov dugoročni kvalitet i dovoljnost.

Identifikovana su četiri osnovna tipa kapitala:

1.Kapital koji stvaraju ljudi (mašine, oprema i infrastruktura)

2. Ljudski kapital (obuhvata ljudsko znanje i veštine)

3. Prirodni kapital (životna sredina sa prirodnim resursima)

4. Socijalni kapital (institucije i principi neophodni za funkcionisanje društva)

INDUSTRIJSKA EKOLOGIJA sistemski pristup rešavanju problema u životnoj sredini

Promene u životnoj sredini postaju:• golbalne• sve kompleksnije• sveobuhvatne• predmet preventivnih aktivnosti• usko povezane sa rastućom potrošnjom

dobara i energenata

Početkom 90-tih godina XX veka - nedostatak kadrova kompetentnih za sagledavanje ekoloških performansi i perspektiva industrijskih proizvoda i proizvodnih sistema u interakciji sa okruženjem.

INDUSTRIJSKA EKOLOGIJAuvod - pojmovnik

dr Srđan Glišović, docentsrdjan.glisovic@znrfak.ni.ac.rs

Prirodno okruženje i razvoj

Prirodno Prirodno okruokružženje i enje i razvojrazvoj

Univerzitet u Nišu