ΒΟΤΑΝία SACR1Exercitationem ■ Primam ,

Qua

( Prov. XV.&Μώ.VII.)TT..Ex

Arabum Scriptis, pro modo in-genii, illuftratur,

QonjcntienteAmßl. Facultate Philoßin Regia ^Acad. Ußßalienfi,

Publica examini fubmittentPraeses

OLAUS CELSIUSFac.Phil.Adjundus,

& /

RespondensS:x R:ae Maj.tis AlumnusSUENO GESTRINIUS*

HelCIn Audit% Guß. Maß d.j. Dec. A. 1702.

UPSALLE, Typis Wernerianis.

REFERENDISSIMO IN[CHRISTO ΡΛ TRI, AC

DOMINO,

DOCTÖRl EXCELLEN-TISSIMO,

'

R.EGNI SUECI.E ARCHIEPISCO-!"V.v- PO EMINENTISSIMO,'

ÄCADEMI/E UPSALIENSISPROCANCELLARIO

MAGNIFICENTISSIMO,NEC XON'

CONSISTORII ECCLESIASTICIPRASTDI GRAV1SSIMO,

PATRONOMAGNO,£>, D. D.

Auäor·

In HIERÖBOTANICUMClarijftmt Eruditißimique

VIRI,OLAVI CELSII,

Amici Houoratiilimi,

Mattepus orßsy Ceesi Dottißime]dum nunc

Congeflas longo temporepromis opes.Et dites Arabwn gazas: & quidquid

EousOrbis habet y noßris civibus ipfe re¬

fers.Primus erat ftudiis^Arabum labor in-

clytus olim.Altera ldum&£ nunc tibi cura Rofie.

Sic Gemmas alii, atque^énimalia Sa¬cra dederet

Sicfuus Euclidießy Hippocratique li-ber.

Ecce ferunt calathis Nymphe tibi liliaplenis.

Et aingit dottas Flora xenußa comas.

Laurentius Norrmannus.

L. B. S.

1ΝTibi PUntam-, BencvoU^Ltfior, pmgentem quidem

Ulam\ Qf nifi conßltum fcquarisittiffåiquiapudHomermn km

βάτων ίνίΚΛ , dlllVdffe dlcitUY,vix tra&abiiern. Attamen [t hane 'non omnino äfernaMsfuerk, of-

.feremvA brcA alias, qua ßf fra-grantid, & adjfeclm jncunditalchujm molefitas-, nifallimur,

revenfabunt. Fdle, &jlu-.. dth noßrfffdiivc.

caput iAdferuniur\ eXämmantur ναη&

variofum interpretatlones nomi*xnü pnrt-

Is ömnino ρτη( Cbedekj in iaerisScripturis legitur*nimirum PröViKV* bty -jni

pin V^ici pigri cß inßcirpis $ pin (chddek.) Et Mich, vir,φ pird ntolb ÖpMrms eoriim eflinfiut * ρηη (cbedel^.) Cuiplan-4ix cum pcilimä Oftinia compa-rentur5 facile viderunt iiitefprc-*tes oportere unam intclligi ex

A ill-

m.infelicibus illis i qvx ob pec-catum Adami horrere in arvis,intercjue nitentu culta domimrideberent * iecundum Gen. nr.ϊ8- i? nw vmi.ppi ß>mam&tribulumproferet tibi (terra). Cx~terum cum plantae ipmis hor-rentes innumerae fere fint, plu-rimx auteiii in iacris literis o~

biter nominentur, nullis pror-fus, yel paucionbus, quam utinde ab lnvicem diicerni pos-fint, notis ad]eétis5 fieri vix po~tuit, ut ab Interpretibus, poftamiiilim lingvx Ebrxxuium,iacras pandedias exponentibus,reite, dignofcerentur, quin po-tius una pro alia, non toleran-då eonfuiiones poneretur.

Idncitrxquoqs mp (Chedetyeye-

. . „ (3) ... ..

cyemite conilat, quam com-muni nomine ßptnam i. e. plan-tam quamlibet aculeis rigentemyiiiterpretati iiint ρΐαΐφ. Quo¬rum agmen ducunt ipfi Do¬lores ) udxorum. R. DavidKimchi ad Mich* vn. 4. '«Win ynon Vn η^ηα ρρπ Spina eßdolorem adferens cuihbet iUamfan\?genti. R. Salomon Iiaaki adProv. xv. 19. D^p pm ,(Cbedek)id eil, ßina. R. Levi Ben Gen-fern ad eundem locü: pnn rotocxplicat D^pn rom velfepemßvnarum.

: His vetuftiores SacrxScripttirx interpretes magnoconienfii adllipulantur. OLxx. ita loq11unrurProv. xv. i9Jih) Λίξγωιι ναι ακάν%ίΐς, v pl~

_ ^ rtfm jimt ßvnts, M rmachus eodem loco ; i»a &φ6>&rio φραγμός & Λχάν%ςΙ VtÅ pigvj

~<ρΦίές aliter Jcgimus in trala-tioiic vuigata prov, χγ, i^plterpnpiomm qttkß fipes ßwiarmn.•Atcfue iic in Syro : οσιΔ^οΙ«•.te» pa iioiirvSftgromm jfcn&futti A-irabs Loricl.palam expreflit yer-iionem Interpretum Lxx, in•tjua curn comune Ipina-Vum nomeiA idque multimdi-pis nnmero, oflcndiiler,

Ifwamm

expoiuit, diverfa Ipinarum ge¬nera liic intelligenda opinatus.

Hos

(s)_Hos vcltit anteiignanos rc-

centiores magno numero in-terpretes funt fecuti, Pagninus,Munfterus, Caftalio5Prov.xv.i9.(Pofteriori autem loco hi trium-viri alitér verterunt, vulgataeinhaerentes) Lutherus, Tremel-lius, Deodatus, Angli, οριφ hosiibi imitandos propoluerunt,alii plurimi, Eft autem mosinterpretibus iacris iatis fami-liaris, quod in difficilioribus utaliquo modo fe cxpediant, proipecie ipilim genus frequentiffi-Jne pQuant. Hing pro own>ßores ^mabtles in veriione Tre-melliana iegirhus, ut exemplaplura, brevitatis cauia, non cu-naulemus.

Caeterum denotari τ« pin pe-cu-

culiare ipinx genus , Dodto-res judxorum alii lubentes a-

gnofeunt. R. David Kim-clii in Libro Radicum : Kim

D^lpn 'fop fip fpinarmn qmdamjpecies eß. R. Ben Melech inMiclal Jophi ad Prov. xv. 19. &Mich. VII. 4. o^ipn tdd pD «imefi fjpecies qu&daynflphiåmm. R.Mardoch^us in conco'fdantns:HD pip,, iwnäv figriifica förnamqumdam.

Chakteus, five vocem ίΐιοtempore vulgo cognitam a-iio nomine interpretari iu-pervacaneum duceret , iiveerroris oceaiionem vitaturus,Ebrseam retincns, locumMich.VII. /4. ita transtuüt : «na*»pin ρ na πτ ρ pö yep jpjjo-i

Bonus, qui tnter eos eß, dimtsφ , ita ut exea-t de manu ejm,ficutde ^pnn(Chidka.) Qpampa-raplirafin yerius quam verfio-nem hoc modo illuftfare co-

natur R. Salomon Iiaaki adhunc locum: ΕΒ*>D23 f03D3TI D^lpH difficul-ter cqmdquam exit é ynanu ejus >

ntque fpinx exeunt länis imßexalAlter Paraphraft&s, qui Li-

bros HagiographoS Chaidaicereddidit , non eaderil, nequeuna contentus voce transtu-

liile, duas aeque huic locoinconvenicntes poiuit Prov.xv.19. i3i2np pntro* Vi&pgrommficut ximp· (Kartzubce)& (Cubae.) paD Syris& Chal-dxis ideelle, quodöwp. Ebneis,

iis

(8)iis non eil obicurum, qui ver^fiones lilas yel leviter veriarunt.Qua! auteiii ipirta ipfis fit

nos, atque interpre-tes 3 quos iilipicere licuit, axjueiurtius incerti, Cardüos tamcilvel tnbuios reddunt pleriquc,Net äliter iii Lexico majoriBuxtörfius. In Syriaca NoviFoederis verfione mo-.

dö cixclvfatc, mode) tf&cÄöir re~fyondet* Vid, Matth, vu. i6.Heb. vi. &

Succedit alia interpretatio? pin* quae a magno Patre Hie-ronymo profetia multos inve-nit in hunc diem usque propu-gnatores, . Ita autcm il!e ad-verius Peläg. Lib, ii, eap. g. lo-cum Mich, vu, 4. interpreta^

tur:

tur t Qmoptinws in eis ejl> cjuå*βpaliurus efi. Nec aliter inveriione vulgata. Cujus ve-ftigia religio! e premenda du«xerunt, Pagnihus, Munfterus*& Caftalio, quibuscum prae¬ter alios concinit Johannes Ur-iinus in Arboreto Biblico pag.34·°·

Quaenam aptid veteres plan¬ta fuerit Palmrm, parum ho-die exploratum eife multi exi-ftimann In eo autem con-veniunt omnes, horrendis mu-nitam ipinis in iepibus facien-dis prxcipuum uium habuiile*Quse notae & communioresiiint, & pauciores, quam utperivadeant pin (Chedek) paiiu-rum eife potius, quam aliani

B quam-

\·

qiiamlibet aculeatae mördad-tatis plaiitam. Cumque nihila dodtiifimo Patre in fenten-tix fax robur alkgatum vi¬deamus, noneft ut hoc progenuina interpretatione porius,quam erudita conjedtura ha-beamus, Nam ii de vera fi-gnificatione certo ipfi confti-tiflet, cur hoc loco paliurum,quodProv. xv.iq. fpinam^ expo-neret? tkrurius Eikix xxxiv. 13.nirt, quod & ipium aliud ii-gmficare puto, paliurum vette¬ret idem ?

ReÄat magni cujusdam Do-ftoris fententia exammanda 5

qui in Quseftionibus iiiis E-braicis Lib. x, qu. 2. de ipinanoftra hoc modo commenta-

tur:(

tur : Ego opnor effe Lycium*.jiuSores opinandi ?nihi Ardbes,apud quos Lycium Hadac vocartur. Doceo ex hbris A/Iedicormn.'Verum paulo praecipitantiushic fe geilit Criticus alioquinnaris non obefie. Nam iifontes adiiifet, nec MatthaeumSilvaticum, quem citat , fedArabes ipfos coniuluiflet, fa-eile quanto in errore veriäre-tur, agnoviifet , nec Hadadin Hadac ita temere immutas-fet. Vel inipexiilet faltem Mat-thiolum ad Diofcorid. Lib. i.

cap. 114. ubi hxc adfert: Ly¬cium Latini fimilrter atcpe Gr&-ci λυκιαν nominunt, Arabes Ha-dhadli, Hadad. Vel veteremSerapionis Interpretern, Lib. de

βηψί

(ι2)ßmpi cap. 7· Hadhadii efi arbordeJpeciebm jßina. &c. Vel Ha~ly Iba Abbaii in iibro didtojMedictna Qmkplemento^ ubi Ste-phanus interprcs Latinusii?a^ZA icripiit, i e. ut alii cfferunt,Hededa, ab Ar. qsaos» · Le-onhardum item Rauv/olfiumJtmerarii Oriehtalts Lib. iv. ubiJjycium dLibani incolis Tbaroa τ>ο~

\ can, ejm verdfitccum ab «Arabi-bm non Hadac, fed Hadhadb ap-pellan icribit, ipfiusque plan¬tas vivam imäginem appingit.CcCtcrum tutifiime omnium,ut dicebamus, adiiilct ipiiimtextum Arabicum Ibn SinasLib. 2. Canonis, ubi Diofco-ridem de Lyeio agentem ita

, Ara«

(13)"Arabicc' transtulit :

* ··

LgJ <K&h^Wji*Q

ρ^ώ) > o'^JΛ ♦*♦ % »*» ^—- i k

^ JjLUJL-j DtojcoridesQ3A2S> ( Lindad 5 Λν^δν J cjfearborem ß>iwfam > yÄ /m/;#cubitorum, longionbivs, frucht,ppmßmälnno, See. Vel Ρande-åras Bot. Abulfadli qs/os*

ί^ϊ"j £W Ο**»"

Hu-

«COO, ρ*{"Hudad ) Arabihm Graci ap-pellant λυ-iiöv. . Neque aliterciocuiifet Dioicoridis interpresArabs 5 Ibn Beithar in Libro deSimphcibw Adedicamentis, Firu-zabadius in Lexico Arabieo,Gieuhans, caeteriqug omnes.Plura huic opinatori oppone-re nihil attinet.

Quid autem dicemus in a-nimo habuifle Lxx. Interpretes,cum Mich. vii. 4. ™ pnn vette¬rent tmeam exedentcm ? ^ ·

τι» &υ\ων ως σης cnreuyuvyßf auferam bona ipfomm >

ijtiäfi Urica exedens«. Pli¬tat ingemoiiilimus BochattnsHierozoici Part. π, pag. 619.pro p-?rD eos legiile apvo, quodProv, XIV. 30. tmcam iideni

vertc-

(*5) Is»·vertcrunt. H«s. iccutus eil

interpres Arabs :

se (j^-o jvgij^asiexccror bona ipforum ut tineam de-wrantem), & Svrus:

^d]· .?■*] σιΔο4♦:· )jqülP Abominäti fiunt probt-tatem ßtam tanquam ajfumen-tum α Umα erojum. Syrus

. affmnentmn panniäddidk, quia o c* ς pannos &veftimenra praecipue conili-liiit 5 iinclc Jobi xra. 28· &c Ja-Cobi 5. 2. legimus IfActhci ν$τύ0>£·6ύτ&tVeßimenta a tineis exejd.

Ca-

■«äg! (li!) fSs-Caput Secundum.

Probaturplantam pin ( Chedek)··

tArabiirn (Hedek)ér banc rurfus ejje Mefongense

jpeciem ; qiia Europeis imoiuitno¬mine Mali Hieiichiinticae.

TN Arabum Mcdicorum icri-

■®ptis planta occurrit(Hedel^) dicta, quam Ebrseo-rum eile pnn primum fuipica-ri, mox rem paulo diligéntiuspenfitantes , plane perivadericcepimus. Νam ίι ab orlgine& fcriptura utriusque vocabuliiiimere aliauod argumentumJiceat, uti omnino licebit: ni¬hil quidem ab hac parte impe-

diet

diet, quo minus iinani eamdemque plantam pronuntic-mus. Fatemur in lingva E-braea nullam iupereifc hujusnopiinis radicem verbalem:ät ii filias adeamus > quae tamopiileiitx matris divitias omnesporfident i unde pnn noilrumtuto liceat deduceré, haud ma¬

gna cum difficultate reperimus. Agiiofcunt Arabes ver-bum quod circmn-därå j cing&Ytf ) κυκλνν«, i-pfis dmotät3 & öccuynt eoienfu inEpift. ad Ebraeos kj& XII. i. Nec raro iignifi(.4y:intricari, acutum fieri, praeiert innin II. Conjugatione , unde

res intricata. Qlias-€ ' cunifp;

cumque harum fignificationum eligatur, seque comiiaodep-?n indc derivabitur. Nam&intricat&ilint ipinas, & acutα $ &cingere tum non incommo-de dicuntur , cum ad iepes vi-vas in hortis &c agris acuiiben-tur: quippe fegetem muri in-ilar circumdant, & deniitate,

f>erplexitate , atque aiperitateiia defendunt, nee transitumfacile permittunt pecudibus autferis eandem proculcatuns.

//.Taleeileplantarn ^,in ^iagno opere Botanico, non-düm typis excuib , auftor eil

/Abulfadli Ibn Ahmed Schierzji-ta, tibi, fpinis eam horrere af-firmat : atque

ipß

to- JP?Ufori* Hinc melius in-telligitur, cur iepis inde facfhe

& meminerit Salomon Prov. xv.^ 19. pnrt rofcö fepimentum e.pTi

fChedekJ 5 & cur virum im-probum TA» pnrr iimilem dixe-rit Propheta Mich. vii. 4. mapTHD optimas eorum eß mßar pin.•Nimirum iolere iacros icripto-res homines nequam compa-rare vepribus & fpmis, qua:cum omnes kedånt, inutiles ta¬rnen ipfe iunt, notius eft,quamut exemplis oftendi egeat.

III. Hane Ipinåm in terrisOrientis, ubi facri icriptöres Sa¬lomon. öc Michxas vixerunt,maxime abundare, & iatis cx-crcicere laüdatus feriptor Iiisteftatur verbis: „*·&

t>*jl *tN ι^Λ,Χί]£g(j^<JbJ) ^s« J&,

·■ ■"·■' *·.

quentijjmd ejus in Phosmce ßpntJjpmetd , magnamqm* excrejcit injjldmdffl) doncc procentate éxeej* >

7^' Badingiån;nempe cui paulo ante dixerateam fimilem efle. Unde etiamhujus nomine adpellari coe-ptam fuipicamur. Iia enim i-dem loco citato de

loquitur : JstJCMJjLJ) *4]?]>eUatMr

HC-;

*^(20 ρ*(Hedekj a j)opdo ffierofolymita-no Badingian. Itaque Jaco-bus Golms ex dlcamm adfert:

. i. q. Melm-genci. EtGiggejus:

4". \

, Atelöngemmiy Addum mfmum.Eft autem A/ldongena, planta,veteribus, ut Botanici volunt,ignota 3 Grsecis autem recen-tioribus difta aPeriico nomine[^iXlvT^ecvtct, quod apud Theocri-ti Scholiaftem femel, & apudMyrepium fepius occurnt. Imdidem Latmi formarunt Ad.aUinfam 3 Hiipani Berengmay velferenjene 3 Iijiübres Aldonge*na. Itali Virogency vel Addigia-nv, vel Mdangtana, vel Mden-

zanCy

Z/ine t, Unde Oftavius Ferrari-us in Ongimbus Lingvo Itali¬en , indenßo, & melenjagme voces Italicas a^que infeliciter de-rivavit, atque AdaU mßaya qui-dam deduxerunt a matis & in-

fania. Florentinis dici Petrun-ciano, apud quos camvcum iale& pipere eifern fepius come-dimus , · ipfimet tefces iümus.Galli Pomes dy amour, i. e. po-maamom- adpellant, ab Hiipa-nis edofti, quibus Mansarmde amor vocantuf, porque, utferibitJuan Jarava in Hill. Herb,pag. 301. Sön por ßi hermofnradignas defer amadas. Addit i-idem : Qulttvmlos cn los huertos,pero Us mos ve^es, Im ponen j.iienen en Im 'ventmasdentro unos

tießos

tießos de tierra. i. e. DtcuntmManzaiias de amor, (po?na amo- χris ) auiä> ob pulcntudwem dtgndfunt, ψΜ '.amcntur, :Proptereaétiam colmtur in hortis, maxtmedUtem in vafisfi&ilibtis confertm-tnr, ßf ornatm griifid' collocaiihbrin feneßrk. Ipii quin etiam A- 'rabes aiiis nominibus eandem

adpellant& (j^J , ut exAbuiiadli,Bei-

♦

tfiaride, & aliis Boranicis con-ilat. Coptis dicitur α'λμαντα-λωπτ , doeente Scala Coptiea aKirchero edita pag. 195. A-thiopibus Bathleßkaja, ut e Rau-woliio docet Job. BauhinusHift. Plam. UniverB pag. 619,

tiinC ^

(24) {9*Hinc adparet Arahuifl

o» Melongenae· ipccidaiquandam conftituendam efle.Quae'Botanophilis Europeis iη-tegro jam ieculo, Ted aliis no-iiunibus innotuit. Dicta au-

tem .ipiis iuit Pomo dt Hkrico^ÅPelörtgena jpinoja > Solanum po-mifemrn Jpmoßm Cfc. Et neqms dubi££fj delcriptionem e-jus ex laudato Arabum Botanikco Abulfadli Schierzjita* & Fer-

jrante Imperato Italo, qui Emropaeorum primus eam defcri-piit, hic univerfam adpone-mus.

«»

ΧΪΆ W* ·

<Jds=* HEDEK- ^Μ

,: Abuitadii SchicrzjitieBotaiii-

(|$ ' ci Arabis.Ζ1 **\ν.

tu- pvwJ} (jpß (JOoo- Ir· Am«ne <jci t>o ό 8^==**c- " . .. Γ «Λ; -.. ·· . ·ii- 0^^4>LÜi-r- III. (*£>£ <*JI IV.ie* V. Jjli )y^

I. In PlmticL· copiofe provenit.IL Stmilis eßAdclögen^fed mapr+III. Spinofa ejt.

D Pro-

IV. Producit früitmn magnitu-dine nucys jMglandis. nV. FruBus prmum efl <viridis, ai

afy tum mätumerit, flaute. i\

POMO tüHIERIQiO ψcß Ferranfce Imperato , Hift. Nat. fi;Neap0K/in-foi. an. 1599.P.

,753· Vjusdem interpr. Latin.Go-, lan. 1695. pag; 878. *

l. Έ pianta foraftkra d' Italia, edå altri nöiiTatlcQia defcrittå.-Planta eft Italic exoticcty nec ab aliis

häåéiiusciefcripta. _

lI^Broduce li fuoi fogli bianchic-ci,e fimili molto alli fogli di Me-laiigiariå, ma aiquaiito minori.

Mia fen albicantia v & Melonum[ lfgehd. Melongena?} fcliis admodum

Jimilitty licet aliqnanio minora.χ III. Ii fufto, e le Coifole de foglifono ipinoii. ».

Caules foliorumque aficesfuntJfiinoß. *IV. Li frutti ritondi in modo di 3

melo.,,

Ρ* ' .Pruäits ut melones, freÄiiispöma')mrotundi.

r V. Il colore de quali Cfrutny di-anzi del maturarii e verde, e dopoil maturamento é giallo.

Quorum ( fruéhium ) cölor, ante*quam mawefcmt, eft viridis, poflea

^ flavus.£ SOLANUM POMIFERUM

SPINOSUMJohannis Bauhini, Rift. Plant. U-

e niv. Tom. IH.pag. 619.•fe I. Peregrina ItalLe planta.

IL Simillima foliis Melongenae,^ fed paulo majora. (/. minora.)\m ΠΙ. Caules,& foliorum coft^jpi-

noße funt. ;

n IV. Fru&us rotundi pomiinftar.η Quorum color antequam ma-

turefcit, viridis, maturorum flavus.

Obitér notandum InterpreternJ-aÖnum Ferrantis Imperati, bis in

t previ hac defcriptione infigniter_,hallu-

08) . §gf».halhicinaeum elTe, quod Mehngmm& Melo verterit Mehnum. Bauhi-num yerb re&e interpretatum ehe,Melongen& & Pomi ; Hunc autem

yiciffim, ubi de foliis mentio, nm-jora perpéram reddidifle pro. mim-ra.

. r, : ·.\ ·;Plura de Jpinofa haC Melonge-

m iive Malo Hierichimtka , quamut Arabüm .Hedek, ita Ebrasdrumelfe pin > biftituta coliatio ommnonobis perfvadet , recentiores Bp-tanici fuppeditabunt. Id tantumad-

• jiéimus > nimirum quod,, tradenteAbulfadli,^y^///r in Arabia Petr#aSpina'Scorpionis. cHrP? i.Reg.XII, m 2:. Paralip. χ. 1i. & Hez. 1i.6.in.o\\ fcwpipnes, fed ipinas fignificare,R.Salomon & Ebraeorum alii valdeverofimilifier ftatureunt. Quas ii di-cerern vix difcrepajre a.»Spina Styr-podium Arabis; Petraea^, nihil pu-to abjonum: magis adferrem, quamBochartus, nefcio quas per amba-

gei

(29) {*< _

ges inde emcteäs fpeciein quan-dampaliuri. β 1

Hane conje&uramnoftram noiiparum firmät notabilis de hac foi-na obférvatio ejusdem Abulfadli\quod, iicut xifvafä* αμος %

c$7]i9-«V5 Ecyfypet Ti)? iJlaf νσληγν?yivij, terreftris fcorpio tritus criuhs I& impojitus feitf plagx remedium eßjdocente Dioicoride Lib. II. cap. 15 Jita Spina Scorpionis ab eo comeftatψύ a foliis vel fructibus ejusdem com~punéiusfiierit, ipfa eundemJanet, &&mortis ßericulo reddat fecurum. Un-de apparet non minorem ineife huicipinae, quam Scorpio animali no-cendi facultatem , ut v-erofimilli-rrmm fit, Réhabeamum graviflimasiIfraelitis plagas comminantem de-»hac letirera fpina imprimis ioquivoluiiTe. Atque ab hac cum Scor¬pio térreflri iimilitudine putarim

eam apud Arabes nomenSpinae Scorpionis

inveniffe.