PËRGATITJA E PLANEVE PËR MENAXHIMIN MJEDISOR DHE …

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISTRIA E BUJQËSISË, ZHVILLIMIT RURAL DHE ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE

BURIMEVE UJORE DHE PROJEKTEVE TË UJITJES

Shërbime konsulence për

PËRGATITJA E PLANEVE PËR MENAXHIMIN MJEDISOR DHE SOCIAL (ESMP) DHE PLAN VEPRIMET E RILOKIMIT (RAP) PËR REHABILITIMIN E SKEMAVE/SISTEMEVE TË UJITJESPROJEKT ID NR: P121186 – RFP NR: MAFCP/CS/007–HUANR. 8211 - AL

PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR DHE SOCIAL (ESMP) – MURRIZ THANA (Deget e Krutjes dhe Terbufit) – I pershtaturKorrik 2016

CEIA

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISTRIA E BUJQËSISË, ZHVILLIMIT RURAL DHE ADMINISTRIMIT TË UJËRAVE

BURIMEVE UJORE DHE PROJEKTEVE TË UJITJES

Shërbime konulence për

PËRGATITJA E PLANEVE PËR MENAXHIMIN MJEDISOR DHE SOCIAL (ESMP) DHE PLAN VEPRIMET E RILOKIMIT (RAP) PËR

REHABILITIMIN SKEMAVE/SISTEMEVE TË UJITJESPROJEKT ID NR: P121186 – RFP NR: MAFCP/CS/007 – HUA NR. 8211 - AL

PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR DHE SOCIAL (ESMP) – MURRIZ THANA (Deget e Krutjes dhe Terbufit) - I Pershtatur

Korrik 2016

NR. I PROJEKTIT A079377

NR. I DOKUMENTIT 1

VERSIONI 3

DATA E LËSHIMIT Korrik 2016

PËRGATITUR David Heyëood

KONTROLLUAR Roar Solland/Spartak Sinojmeri

MIRATUAR RSS

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave, ESMP Murriz Thanë Skema I&D WRIP – Përgatitja e Planeve të Menaxhimin Mjedisor dhe Social (ESMPs) dhe Plane të Veprimit të Rilokimit (RAPs) për Rehabilitimin e Skemave/Sistemeve të Ujitjes 1

Përmbajtja

Faqe

1 PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE............................................................................................................... 1-1

2 HYRJE................................................................................................................................................... 2-1

2.1 Objektivat e Projektit .......................................................................................................................................2-2

2.2 Pjesët përbërëse të projektit............................................................................................................................2-2

2.3 Vendodhja.........................................................................................................................................................2-3

2.4 Informacionet kryesore rreth skemës së Ujitjes dhe Kullimit të Murriz Thanës..............................................2-4

2.5 Gjendja e përgjithshme ë Skemave të Ujitjes dhe Kullimit..............................................................................2-5

2.6 Klima ................................................................................................................................................................2-8

2.7 Gjeologjia..........................................................................................................................................................2-9

2.8 Kushtet Sizmike.................................................................................................................................................2-9

2.9 Topografia dhe Gjeomorfologjia.......................................................................................................................2-9

2.10 Karakteristikat e tokës......................................................................................................................................2-9

2.11 Ndotja e tokës.................................................................................................................................................2-10

2.12 Ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësorë...........................................................................................................2-11

2.13 Cilësia e ujit.....................................................................................................................................................2-13

2.14 Zonat e mbrojtura...........................................................................................................................................2-22

2.15 Flora................................................................................................................................................................2-22

2.16 Fauna..............................................................................................................................................................2-23

2.17 Flora dhe fauna e kërcënuar në zonën e projektit.........................................................................................2-24

2.18 Demografia.....................................................................................................................................................2-25

2.19 Papunësia.......................................................................................................................................................2-29

2.20 Punësimi.........................................................................................................................................................2-30

2.21 Etnia, feja, edukimi, shëndetësia dhe monedha............................................................................................2-31

2.22 Krimi dhe dhuna në familje…..........................................................................................................................2-32

2.23 Blegtoria.........................................................................................................................................................2-34

2.26 Monumentet Kulturore..................................................................................................................................2-41

2.28 Infrastruktura të tjera.....................................................................................................................................2-42

2.29 Industria..........................................................................................................................................................2-42

3 PËRBMLEDHJA E NDIKIMEVE................................................................................................................. 3-1

3.1 Ndikimet dobiprurëse.......................................................................................................................................3-1

3.2 Ndikimet negative............................................................................................................................................3-2

4 PËRSHKRIMI I MASAVE ZBUTËSE............................................................................................................ 4-1

4.1 Hyrje.................................................................................................................................................................4-1

4.2 Masat të cilat shmangin krejtësisht ndikimet..................................................................................................4-1

4.3 Masa të pjesëshme për shmangjen e ndikimeve.............................................................................................4-2

4.4 Masat që kompensojnë ndikimet negative......................................................................................................4-2

4.5 Masat që rrisin ndikimet pozitive.....................................................................................................................4-3


4.6 Plani zbutës Socialo-Mjedisor..........................................................................................................................4-3

5 PËRSHKRIMI I PROGRAMIT TË MONITORIMIT........................................................................................5-1

5.1 Organizimi i Monitorimit..................................................................................................................................5-2

6 MARRËVESHJET INSTITUCIONALE - NGRITJA E KAPACITETEVE.................................................................6-1

6.1 Trajnimet...........................................................................................................................................................6-1

6.2 Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave...............................................................6-1

7 PLANI I ZBATIMIT - PROCEDURAT E RAPORTIMIT....................................................................................7-1

7.1 Koha e zbatimit.................................................................................................................................................7-1

7.2 Procedurat e raportimit....................................................................................................................................7-2

8 VLERËSIMI I KOSTOVE DHE BURIMI I FONDEVE.......................................................................................8-1

8.1 Vlerësimi i kostove............................................................................................................................................8-1

8.2 Burimet dhe fondet..........................................................................................................................................8-2

9 SHTOJCA................................................................................................................................................ 9-1

9.1 Shtojca 1: Standartet e cilësisë së ajrit në shqipëri dhe disa nga ndotësit......................................................9-1

9.2 Shtojca 2: Detaje për Karavastanë/Parkun Kombëtar të Divjakës....................................................................9-2

9.3 Shtojca 3: Të dhëna mbi popullsinë..................................................................................................................9-4

9.4 Shtojca 4: Të dhëna mbi papunësinë dhe punësimin.......................................................................................9-7

9.5 Shtojca 5: Të dhëna mbi arsimimin sipas prefekturës....................................................................................9-13

9.6 Shtojca 6: Të dhënat mbi shëndetin sipas prefekturës...................................................................................9-21

9.7 Shtojca 7: Plani i integruar mbi menaxhimin e insekteve..............................................................................9-24

9.8 Shtojca 8 : Pergjegjesite monitoruese per treguesit mjedisor.......................................................................9-


Lista e Tabela ve

FaqeTabela 2-1: Të dhëna kryesore mbi rehabilitimin e skemës së Ujitjes dhe Kullimit në Murriz Thanë..............................2-4Tabela 2-2: Skema e Ujitjes dhe Kullimit të Murriz Thanës – Statistika jetësore për katër nga degët ujitëse.................2-6Tabela 2-3: Të dhëna të përgjithshme mbi klimën e Murriz Thanës për skemën e I&D..................................................2-8Tabela 2-4: Erozioni i tokës në basenet e lumenjëve në Shqipëri .................................................................................2-10Tabela 2-5: Stacionet matëse në ujëmbledhësit e Semanit dhe rastet e përmbytjeve të mëdha.................................2-11Tabela 2-6: Mesatarja mujore e shkarkimeve në lumin Seman ....................................................................................2-12Tabela 2-7: Mesatarja mujore e shkarkimeve në (m³/sek) në stacionin matës të Kozares............................................2-12Tabela 2-8: Mesatarja mujore e volumit të rrjedhjeve (Mm³) nëstacionin matës të Kozares.......................................2-12Tabela 2-9: Akuiferet kryesore me zhavorr në Shqipëri ................................................................................................2-13Tabela 2-10: Cilësia e ujit në Lumin Seman....................................................................................................................2-14Tabela 2-11: Rezultatet e cilësisë së ujit të Lumit Seman në vitin 2007-2010...............................................................2-14Tabela 2-12: Rezultatet e cilësisë së ujit të rezervuarit të Murriz Thanës në vitet 2007-2010......................................2-15Tabela 2-13: Monitorimi i lumit seman në vitin 2013....................................................................................................2-16Tabela 2-14: Detajet mbi zonat e mbrojtura në qarkun Lushnje-Fier............................................................................2-22Tabela 2-15: Struktura natyrale demografike në qarkun e Lushnjës dhe skemave prioritare për Murriz Thanën……2-25Tabela 2-16: Struktura demografike e degëve prioritare në skemat e I&D të Murriz Thanës.......................................2-26Tabela 2-17: Të dhëna kryesore mbi karakteristikat e popullsisë...................................................................................2-26Tabela 2-18: Migrimi brenda qarkut të Lushnjes ...........................................................................................................2-27Tabela 2-19: Popullsia dhe familjet brenda qarqeve......................................................................................................2-27Tabela 2-20: Mashkulli/Femra si Kryefamiljarë /Gjendja Civile në Komunat për skemën e I&D të Murriz Thanës.......2-28Tabela 2-21: Gjendja Civile e femrave në Komunat për skemën e I&Dtë Murriz Thanës .............................................2-28Tabela 2-22: Niveli i arsimimit për femrat kryefamiljare – Skemat e I&D të Murriz Thanës..........................................2-29Tabela 2-23: Papunësia në qarkun e Lushnjes ...............................................................................................................2-30Tabela 2-24: Punësimi në qarkun e Lushnjës dhe Zonave Prioritare të Skemës sëI&D për Murriz Thanën……….2-30Tabela 2-25: Të ardhurat mesatare për familje dhe për frymë......................................................................................2-30Tabela 2-23: Të ardhurat messatare për familje nga prodhimet bujqësore...................................................................2-31Tabela 2-27: Punësimi në qarkun e Lushnjës dhe në Zonat Prioritare të Skemës së I&D në Murriz Thanë..................2-31Tabela 2-28: Godinat Shëndetësore brenda Qarqeve....................................................................................................2-32Tabela 2-29: Krimet e raportuara dhe veprat penale në nivel Prefekture për vitin 2014..............................................2-32Tabela 2-30: Incidente të dhunës në familje në nivel Prefekture...................................................................................2-33Tabela 2-31: Të burgosurit sipas grupmoshave në vitet 2010-2014..............................................................................2-34Tabela 2-32: Përmasat mesatare të fermave dhe numri i familjeve brenda skemave...................................................2-35Tabela 2-33: Përdorimi i tokave brenda Qarqeve...........................................................................................................2-35Tabela 2-34: Përdorimi i tokës në degët prioritare të skemës së I&D të Murriz Thanës...............................................2-36Tabela 2-35: Struktura e grumbulluar brenda zonës bimore në të gjitha skemat përballë skemës sëI&D të Murriz

Thanës....................................................................................................................................................................2-36Tabela 2-36: Struktura aktuale e bimësisë dhe intensiteti brenda të gjitha skemave...................................................2-37Tabela 2-37: Kërkesat aktuale për ujë në zonën me bimësi tëMurriz Thanës në përgjithësi dhe në Degët Prioritare. 2-37Tabela 2-38: Përdorimi aktual i fertilizuesve për hektarë në skemat e I&D...................................................................2-39Tabela 2-39:– Përdorimi aktual dhe i ardhshëm i fertilizuesve për (ton) në skemat e I&D...........................................2-39Tabela 2-40: Përdorimi aktual dhe i ardhshëm i pesticide në skemat e I&D.................................................................2-40Tabela 2-41: Numri i bagëtisë në zonat prioritare tëskemës sëI&D nëMurriz Thanë....................................................2-41Tabela 2-42: Koha e udhëtimit nga Kryeqyteti drejt qëndrave të qarqeve....................................................................2-41Tabela 2-43: Koha e udhëtimit nga qëndrat e qarqeve drejt fshatrave/vendodhjen e skemës sëI&D..........................2-41Tabela 4-1: Plani Zbutës Socialo-Mjedisor për rehabilitimin e skemës sëI&D.................................................................4-4Tabela 5-1: Plani mjedisor dhe social i monitorimit për Murriz Thanën..........................................................................5-3Tabela 7-1: Rruga e propozuar e komunikimit.................................................................................................................7-2Tabela 7-2: Sugjerime të raportit të jashtëm...................................................................................................................7-3Tabela 8-1: Vlerësime paraprake të kostove për ESMP në Murriz Thanë........................................................................8-1Tabela 9-1: Cështjet e menaxhimit të pesticideve.........................................................................................................9-25


Lista e ilustrimeve

FaqeFigura 1-1: Permbledhja e ndikimeve mbi indikuesit mjedisor, social dhe ekonomik......................................................1-1Figura 2-1: Vendodhja e Rezervuarit dhe burimeve ujore të Murriz Thanës....................................................................2-3Figura 2-2: Plani për Murriz Thanën – Skema e I&D.........................................................................................................2-4Figura 2-3: Vendndodhja e Murriz Thanës në basenin e Lumit Seman.........................................................................2-11Figura 2-4: Vlerat e pH për Stacionet Monitoruese në Seman.......................................................................................2-17Figura 2-5: Matjet e oksigjenit te tretur për stacionet e monitorimit te lumit Seman...................................................2-17Figura 2-6: Biological Oxygen Demand measurements for Semani River Monitoring Stations......................................2-18Figura 2-7: Matjet e amoniakut për stacionet e monitorimit të Lumit Seman...............................................................2-18Figura 2-8: Matjet e Nitratit për stacionet e monitorimi të Lumit Seman......................................................................2-19Figura 2-9: Matjet e Nitratit për stacionet e monitorimi të Lumit Seman......................................................................2-19Figura 2-10: pH dhe Fp për akuiferet AL500 brenda baseneve të Lumit Seman............................................................2-20Figura 2-11: Koncentratet e mineraleve dhe sodiumitpër akuiferet AL500 brenda baseneve të Lumit Seman.............2-20Figura 2-12: Calcium and Magnesium concentrations for Aquifer AL500 ëithin Semani Basin......................................2-21Figura 2-13: Koncentratet e amoniakut dhe hekurit për akuiferet AL500 brenda baseneve të Lumit Seman...............2-21Figura 2-14: Chlorine and Sulphate concentrations for Aquifer AL500 ëithin Semani Basin..........................................2-21Figura 2-15: Koncentratet e Nitratit dhe Nitritit për akuiferet AL500 brenda baseneve të Lumit Seman......................2-22Figura 2-16: Lindshmëria bruto nga prefektura viti 2014...............................................................................................2-26Figura 3-1: Diagrama konceptuale e skemës bashkëveprimin së I&D për një shtrirje të caktuar të një lumi................3-3Figura 7-1: Skema e ndërtimit të Murriz Thanës dhe skema e rehabilitimit të projektit, (marrë nga FS)........................7-1Figura 9-1: Plani i IPM për skemat e I&D nën ËRIP.........................................................................................................9-27


Akronimet dhe ShkurtimetALL Albanian LEKBWA/APU Agjensia e PellgjeveUjoreBWC/KPU Keshilli I Pellgjeve UjoreCEIA/QVNM Qendra e Vleresimit te Ndikimeve MjedisoreDAP/DAF Diamoniaku i fosfatit DB/BK Bordi i Kullimit DLP/PPD Periudha e Pergjegjesise te Demeve DSDC/DSKD Departamenti i Strategjise se Kordinimit te Donatoreve EA/VM VleresimiMjedisorEC/PE Percueshmeria ElektrikeEIA/VNM Vleresimi i Ndikimit MjedisorEEP/PEE Plan i EvakuimitEmergjentEFD/DSM Dokumenti i Struktures MjedisoreEMP/PMM Plan i MenaxhimitMjedisorEPA/AMM Agjensia e MbrojtjesMjedisoreERP/PPE Plani i PergjigjesEmergjenteESFD/DSMS Dokumenti i StrukturesMjedisore dhe Sociale ESIA/VNMS Vleresimi i NdikimitMjedisor dhe Social ESMP/PMMS Plani i MenaxhimitMjedisor dhe Social ESMiP/PZMS PlaniZbutesMjedisor dhe SocialESMoP/PiMMS Plan I Monitorimit Mjedisor dhe Social FS/SF Studimi i Fizibilitetit GoA/QSH Qeveria e Shqiperise HPP/HDS HidrocentraleI&D/U&K Ujitje dhe KullimIEMC/KPMM Konsulent i Pavarur i MonitorimitMjedisorINSTAT Instituti Shqiptar i StatistikaveIPM/MIP Menaxhimi i Integruar i PesticideveIWRM/MIBU Menaxhimi i Integruar i BurimeveUjoreM&E/M&V Monitorimi dhe VleresimiMAFCP/MBSUMK Ministria Bujqesise, Sigurise se Ushqimit, dhe Mbrojtjes se KonsumatoritMARDWA/MBZHRAU Ministria e Bujqesise, Zhvillimit rural dhe Administrimit Te UjraveMEFWA/MMPAU Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te UjeraveMIS/MSI Menaxhimi i Sistemeve te InformacionitMW MegawattNCCC/KKNK Komiteti Kombetar per Ndryshimet KlimatikeNGO/OJQ OrganizateJoQeveritareNIVA/INU InstitutiNorvegjez per Ujin NSDI/SKZHI StrategjiaKombetare per Zhvillim dhe IntegrimNWC/KKU Keshilli Kombetar i UjitO&M Operim Dhe MirembajtjeOP/POBB Politika e Operimit te BankesBoterorePIM/MPZ Manuali i Planit te Zbatimit PIU.NjZP Njesia e Zbatimit te Projektit RAPs/PZH Plan ii Zhvendosjes RCC/KRN Kontraktori i Rehabilitimit te NdertimeveREA/ARM AgjensiaRajonale e MjedisitRPF/KPZH Korniza e Politikes se Zhvendosjes SEC/KMI KonsulentiMbikeqyres per InxhinierineSIA/VNS Vleresimi i Ndikimit Social Sida?ANSZH Agjensia Nderkombetare Suedeze Per ZhvillimSSC/KSSH Katalogu Standart i Shetit


Akronimet dhe ShkurtimetTA/AT Asistence TeknikeTOR Termat e ReferencesTS/ST SekretariatiTeknik TWL/NMU Niveli me i Larte i UjitUK/MB Mbreteria e BashkuarUSD Dollar AmerikanWB/BB Banka Boterore WFD/DSU Direktiva e Strukture se Ujit e BEWRC/KBU Keshilli i Burimeve UjoreWRIP/PUBU Projekti i Ujitjes dhe Burimeve UjoreWRMP/PMBU Projekti i Menaxhimit te BurimeveUjoreWUA/SPU Shoqata e Perdorueseve te UjitWUO/OPU Organizata e Perdoruesve te Ujit

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave, ESMP Murriz Thanë Skema I&D WRIP – Përgatitja e Planeve të Menaxhimin Mjedisor dhe Social (ESMPs) dhe -dega Krutje dhe TerbufPlane të Veprimit të Rilokimit (RAPs) për Rehabilitimin e Skemave/Sistemeve të Ujitjes 1

1 PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Ky Plan i Menaxhimit Social e Mjedisor (ESMP) shërben për rehabilitimin e digës së Murriz Thanës, opsioni2, skema e re e ujitjes dhe kullimit (I&D) për Murriz Thanën, fokusuar ne deget e Krutjes dhe Terbufit. ESMPështë përgatitur nga Konsulentët e COWI AS nga Norvegjia, si kryesues dhe nga konsulentët e Vlerësimit tëNdikimit Mjedisor e Social (ESIA); CEIA, si nën konsulentë.Materiali ka marre parasysh komentet e draftevete me parshme te Planeve te Menaxhimit Social e Mjedisor bere nga specialistet e Mjedisit dhe ata teSocial/sigurise te Bankes Boterore, si dhe komentet e bera nga ekspertja e Gender e Sida-s.1

ESMP për Murriz Thanën, fokusuar ne rehabilitimin e degeve te Krutjes dhe Terbufit, është i bazuar në njëshabllon të përgatitur më parë për komponentët që kanë ndikim mbi aspektin mjedisor dhe social për projektine financuar nga Banka Botërore mbi Burimet Ujore dhe Projektin e Ujitjes (WRIP), i cili është zbatuarnjëkohësisht edhe në Ministrinë e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave (MBZHRAU) dheMinistrisë së Mjedisit (MM). Konsulenti JV RENARDET – BETA STUDIO – HYDROËATER-ALBANIA,ka përgatitur studimin e fizibilitetit për skemën e I&D të Murriz Thanës. Të njëjtët konsulentë po përgatisintashmë një dizenjim të detajuar për skemën që përmendëm më parë tëI&D. Metodologjia bazohet ne studimet e Vleresimit Mjedisor ne zyre, konsultimet me ekspertizen e specializuar teUniversitetit te Tiranes, Institucioneve Kerkimore Shkencore, eksperte te AKM, Ministrise se Mjedisit, vizitatne terren dhe inventaret e biodiversitetit, perdorimit te tokave, situates morfologjike, dhe konsultimeve meeksperta lokale, autoritetet te pushtetit dhe vendim marres lokale, kryepleq, fermere, grupe sensitive sociale,gra dhe te rin, OJF etj.

Skema e Murriz Thanes, fokusuar ne deget e Krutjes dhe Terbufit, mund te klasifikohet si nje projekt idestinuar per VNM te kategorise B, sipas klasifikimit te BB, per VNMte. Kjo nenkupton qe ndikimet jane mete vogla nga ato te kategorise A. Ne rastin konkret, ndikimet jane te perkohshme dhe fokusohen sidomos neperiudhen e ndertimit, pak ose aspak jane te pakthyeshme, dhe te gjitha jane specifike per zona te vecanta. Kyraport, sipas ligjit Shqiptar, i perket listes se Aneksit II, te ligjit te VNMse, ku perfshihen VNMte paraprake,pasi konsiston vetem ne rehabilitim te rrjetit te ujitjes, pa ndryshimet ne projektet fillestare.

Skema e I&D e Murriz Thanës, me deget perkatese ne Krutje e Terbuf, ndodhet në qarqet e Lushnjës dhe tëFierit, duke zënë pjesën e Ultësirës, e cila ka një shtrirje prej 29.700 he, kjo është skema më e madhe nëShqipëri dhe më e rëndësishmja ndër 13 pikave të tjera, të cilat duhet të vlerësohën nga Konsulenti.

Kapitulli 2, permban te dhena mbi mjedisin natyror, ate social ekonomik, etj ne mjediset perreth Skemes seMurriz Thanes, degeve te Krutjes dhe Terbufit. Skema formon një trekëndësh te papërpunuar, ku rezervuarindodhët në pjesën lindore, dhe zonës së zotëruar, në drejtim të akrepave të orës, duke u kufizuar nga veriu: i)nën skema e Cermës dhe Lumit Shkumbin, ii) kodrat e Lushnjës; iii) Lumit Seman dhe iv) kanalit të ulët tëkullimit në Tërbuf. Komunat e Alljkaj, Bubullime, Dushke, Fier, Golem, Grabian, Gradisht, Karbunare,Kolonje, Krutje, Lushnje, Mbrostar, Reams, Shegan and Terbuf, lidhen meskemën e I&D të Murriz Thanës.Pjëesa perëndimore e skemës sëI&D, shkon në lagunën e baticës së Karavastasë, një Park Kombëtar i njërëndësie ndërkombëtare.

Deget prioritare qe do te restaurohen dhe largesia e tyre nga Zona e mbrojtur eshte dhene ne figuren 1-1 dhe 1-2 më poshtë.

1Komentet dhe pergjigjet ndaj tyre jane perfshire ne Aneksin 9 te ketij dokumenti.


Figura 1-1. Harta e degeve qe do te rehabilitohen te Murriz Thanes dhe deget prioritare Krutje dhe Terbuf mejeshile.


Figure 1-1: Harta e Murriz Thanes dhe pozicionimi ne lidhje me ZMne e Divjake Karavastase

Kapitulli 3, I ketij raporti, permban nje permbledhje te ndikimeve qe lidhen me rehabilitimin e skemes se ujitjekullimit te Murriz Thanes degeve te Krutjes dhe Terbufit. Ndikimet positive, gjate periudhes se ndertimit,perqendrohen tek punesimet qe rezultojne ne permiresimin e standardeve te jeteses dhe qe te gjitha se bashlurezultojne ne permiresim ekonomik. Ndikimet positive gjate periudhes se operimit, jane te lidhura direkt merritjen e prodhimeve bujqesore, nga permiresimi I sistemit te ujitjes ne deget e Krutjes dhe Murriz Thanes.Duke patur parasysh permasat e skemes se Murriz Thanes, permiresimet ekonomike te pritshme jane mjaft telarta. Permiresimi I rrugeve automobilistike si rezultat I kerkesave te pritshme per transport, tregeti,magazinim, sherbime etj, do te jete nje perfitim sekondar. Permiresimi I ujrave rrjedhes te kanaleve do terezultoje pozitivisht ne rehabilitimin e habitateve te ujrave te rrjedhshem dhe prej ketej ne rrikthimin e rritjen epopullsive autoktone tradicianale te peshqeve te ujrave rrjedhes.

Ndikimet negative gjate fazes se ndertimit perqendrohen kryesisht ne ndikimet ne shendet, kryesisht mendotjen e ajrit nga zhurmat e pluhurat, rreziqet nga aksidentet e te punesuara dhe keq manaxhimi I mbetjeve tengurta, atyre te lengeta dhe mbetjeve spitalore. Ndikime te tjera jane pjerresimet dhe zhveshja e tokave,humbja e vegjetacionit qe mund te nxisin erozionin.

Ndikimet me te medha te pritshme, gjate periudhes se operimit, mbeten rreziku I rritjes se nivelit tepesticideve dhe herbicideve ne ujrat prites siperfaqesore e nentokesore dhe toka. Plani I Menaxhimit tepesticideve I paraqitur ne Aneksin 7, sqaron me teper per kete pike. Te tjera ndikime negative mund te jeterritja e sedimentimit ne kanale, qe mund te shoqerohet me rritjen e nivelit te ushqyesve, dhe te kimikateve neujrat pritese.Nje permbledhje e ndikimeve mjedisore dhe social ekonomike tregohet ne figuren 1-2.


Indikatoret Faza eNdertimit

Faza eVeprimit

Komente

MjedisCilesi AjriZhurmaFurnizim me uje Rritja e furnizimit me ujeFlora Rishfaqja e flores ne ujrat e rrjedhshemFauna Permiresim biodiversitetit (peshkut) ne kanaleCilesia e ujravenentokesore

Perdorimi I pesticide/herbicideve mund te shkaktojeulje te cilesise

Cilesia e Ujravesiperfaqesore

Perdorimi I pesticide/herbicideve mund te shkaktojeulje te cilesise

Humbje toke/sedimentim Kripezim nga aferia me detinPejzazhSocio-EkonomiKultureMigracion Reduktim I vogelPunesimStandard JeteseEkonomi LokaleProdukt BujqesorAkses rrugorGenderTurizem Permireson te ardhurat nga turizmiShendetHumbje toke/Rilokim Ne tokat Shteterore

LegjendaNdikime negativete rendesishme

NdikimeNegativemesatare

Nuk ka ndikime Ndikime Pozitivete rendesishme

Ndikime PozitiveMesatare

Figura1-2: Përmbledhja e ndikimeve mbi indikatorët mjedisor dhe ekonomik.

Skema e SUK e Murriz Thanës dhe dy deget Krutje dhe Terbuf kane të njëjtën gjurmë me projektin origjinal.Asnjë ndërtesë private nuk do preket dhe asnjë njeri nukdo të duhet të lëvizë si pasojë e punëve rehabilituese.Nuk do te merret toke gjate ndertimit (p.sh. kampe pune per kontratktoret) do te ndertohen ne toka shteterore.Sidoqofte ne rast se kerkohet toke private do te negociohet me personat e prekur dhe kontraktorin. Fermeri dote ruaje te drejten qe te mos jape me qera token nese nuk deshiron.Ky projekt nuk do të përdoret për të ujiturzona të reja, por vetëm për t’iu siguruar ujë zonave ekzistuese. Punët rehabilituese nuk do të kenë pasoja, tërrezikojnë, apo cënojnë florën apo faunën, si dhe punimet do të zhvillohen larg vendeve të mbrojtura

Çështjet specifike të cilat do të kërkojnëzbutje përtej kërkesave standarte, të cilat janë normalisht të lidhura metrajtimin e sedimentimit edhe pse kjo nuk është përgjithësit serioze për momentin ne rezervuarin dhe SUK eMurriz- Thanes. Ndertimi i kurtheve te sedimentimit pergjate rrymes do te ndihmoje ne kete drejtim.

Pavarësisht, është nevoja për të trajnuar fermerët për të ndryshuar mënyrën sesi ata plugojnë tokën, si dhe për


praktikat e ujitjes për të parandaluar humbjen e tokës në rrjedhat . MBZHRAUduhet kështu të promovojëmasat e përmirësuara të menaxhimit të tokës, jo vetëm në zonën e projektit, por edhe gjerësisht mbi basenineSemanit. Për të mbuluar këtë janë disa dispozita nën komponentët e WRIP.

Masa të tjera zbutjeje që nevojiten përtej fazës së punimeve janë:

Prezantimi i një skeme parandaluese për përmbytjet në rrjedhën e poshtëme të rezervuarit të MurrizThanës, në rastet e përmbytjeve të menjëherëshme (p.sh. ngjarje të përmytjeve të mëdha, prishje të digësnga tërmetet etj.)

Të arrijnë një marrveshje mbi përdorimin e ujit midis palëve të interesuara për rezervuarin (psh.Përdoruesit e sistemit të ujitjes, fermeret, peshkatarët etj.), këto të lehtësuara nga BWC dhe BWA, nëmënyrë që të parandalojnë mosmarrveshjet ne të ardhmen.

Detaje te plota te masave zbutese permbahen ne kapitullin 4 te ketij raporti.

Një draft plan për planin e Monitorimit Mjedisor e Social (ESMoP), është përgatitur ne ESMPqë të mbulohetnga monitorimi i WRIP (Përbërësit 4, Pjesa B) dhe të tjerët sipas programeve të monitorimit kombëtar tëQeverisë Shqiptare.Kjo paraqitet ne kapitullin 5 dhe detaje te metejshme te institucioneve te perfshira nemonitorimjane treguar ne aneks. Pjesa kryesore e te dhenave monitoruese eshte AKM, e suportuar nga ARM.Monitorimi do te behet pergjate fazes se ndertimit dhe operimit. Pergjegjesia per parametrat e ndryshemmonitorues eshte treguar ne aneksin 8.

MBZHRAU do të ricaktojë njëekspert ekzistues, i cili do të shërbejë si auditues mbi projektin dhe mnikonsulentët e jashtëm mjedisor, që mund të pajtohen sipas kërkesave.

Sipas termave te implementimit (shiko kapitullin 7) bazuar neStudimin e perditesuar të Fizibilitetit, punimet rehabilituese për skemën e I&D të Murriz Thanës, janë vlerësuar të fillojne ne 2016 dhe te zgjasin për 13 muajdhe do të kenë një kosto përreth 10.1 milion dollarë, duke përfshirë operimin dhe mirëmbajtjen (O&M) dhe kostot e energjisë.

Sipas termave te procedurave konsulenti SEC do te marre informacion nga kontraktori dhe do te siguroje nje raport me te dhena dhe informacion mbi shendetin dhe sigurine (aksidente dhe incidente) , mbrojtjen e mjedisit (derdhje dhe jo bashkpunim), puntorine ( numri, gradat, problemet), mardheniet e komunitetit (ankesa, shqetesime) dhe trainimin perkates. Konsulenti SEC do te kontrolloj gjithashtu raportet e kontraktorit perpara se te dergohen drejt MBZHRAU. MBZHRAU do te raportoj tek BB sipas dokumentit te PAD dhe borxhit IBRD.

Eshte e rendesishme qe Punesuesit, konsulenti SEC dhe stafi i kontraktorit ne zonen Murriz –Thane te vendosin dhe te mbajne nje komunikim efektiv midis njeri tjetrit dhe paleve te tjera te interesuar, per te siguruar nje rrjedhje te informacionit nga te dyja anet. Kjo eshte me mire te ndermerret nga nje komitet I formuar nga MBZHRAU, nje perfaqesues I qeverise locale dhe nje anetar nga skema. Ky komitet duhet te takohet rregullisht qe te jete efektiv gjate fazes se ndertimit.

Kostot e planit te ESMP-se lidhur me projektin vleresohen 263,380 USD per nje periudhe 3 vjecare, ku hsumica (201,788 USD) mbulohen nga kostot e punimeve rehabilituese te ndermarra nga kontraktori. Kostot per SEC llogariten te jene rreth 26,000 USD dhe duhet te jene ne kontrate. Monitorimi I cilesise mjedisore pergjate ndertimit vleresohet te jete 12,000USD. Kosto e monitorimit te pavarur mjedisor pergjate periudhes se operimit (3-vjet) eshte 7463 USD. Permiresimi insititucional dhe kostot e trajnimit jane 5769 USD per 3 vjet. Se fundmi implementimi i planit te menaxhimit te pesticidece eshte 7,423USD per mbi 3 vjet pune. Detaje te metejshme jepen ne kapitullin 8.


Burimi i fondeve per punimet do te vije nga borxhi i BB pergjate fazes se ndertimit dhe nga buxheti i shtetit dhe qeverise lokale pergjate fazes se operimit.


1 HYRJEMBZHRAUka kontraktuar COWI AS Norëay dhe Qendrën e Vlerësimit të Ndikimit në Mjedis(CEIA), që të ndërmarrin Planin i Menaxhimit Mjedisor dhe Social(ESMPs) dhe Planet e Veprimit të Rilokimit(RAPs) për skemat/sistemet e I&D nën Projektin e Burimeve Ujore dhe Ujitjes (WRIP) i themeluar nga Banka Botërore (WB)

Një pjesë e punës kërkon që të përgatitet një plan specifik menaxhimi social e mjedisor (ESMP), i cili ështënjë instrument që përvijon zbutjen /zgjerimin, monitorimin, masat konsultative dhe shtrënguese për tëparandaluar, minimizuar, zbutur apo kompensuar ndikimet negative mjedisore dhe sociale, si dhe për të rriturndikimet e dobishme. Një ESMP specifikon nëmënyrë tipike çfarë, kur dhe nga kush do të zbatohen këtomasa.

ESMP është themeluar mbi një shabllon më të hershëm të një pjese më të hershme tëWRIP, kur hartua njëESMP gjenerike, Dokumenti i Kornizës Mjedisore e Sociale (ESFD), si dhe me Kornizat e Politikës së Rilokimit (RPF).

Ky është një ESMP specifike për skemën e I&D të Murriz Thanës dhe me i specifikuar per degen Krutje dhe Terbuf, te cilave i eshte dhene prioritet ne punimet e rehabilitimit.

ËRIP i përgjigjen kërkesave nga MBZHRAU dhe Departamentit të Koordinimit Strategjik të Donatorëve(DSDC), dhe integron mbështetje strategjike për menaxhimin e integruar të burimeve ujore (IWRM), si dhe mbështetjen institucionale dhe investime në rehabilitimin e infrastrukturës së ujitjes dhe kullimit që do të zbatohen nga MBZHRAU.

Ky ESMP specifik për këtë zonë, identifikon në mënyrë të detajuar ndikimet përkatëse, masat dhe praktikat specifike të përshtatura për të shmangur ose minimizuar efektet negative, si dhe një program të veçantë të monitorimit, institucionale dhe marrëveshjet e zbatimit së bashku me vlerësimet e kostos, të siguruara nfa Studimi i Fizibilitetit (FS) për skemat e I&D që janë zbatuar nga Konsulenti JV RENARDET – BETA STUDIO – HYDROËATER-ALBANIA. Dizenjot e detajuara po përgatiten tani nga i njëjti konsulent JV.

Veç kësaj, përgatiten seksione përkatëse për këtë ESMP specifike sipas një formati të kërkuar përpërfshirjen e drejtpërdrejtë në specifikimet dhe dokumentet e tenderit të ndërtimit për punimetrehabilituese tëI&D. Detajet kryesore rreth skemave tëI&Djanë marrë nga projektimi paraprak i fizibilitetit i përmendur mësipër të ndërmarra nga konsulentët Mott MacDonald nga UK.

Ky ESMP specifik është përgatitur në përputhje me ESFD dhe RPF, bashkë me Udhëzimet dhe MasatMbrojtëse e Vlerësimit Mjedisor dhe Social të WB, si dhe me politikat e Qeverisë së Shqipërisë (GoA).

Pas këtij prezantimi, i cili jep një përshkrim të objektivave dhe komponentëve të projektit, raporti përcaktonpikat e mëposhtme;

Kapitulli 3 përshkruan ndikimet potenciale tëmëdha, mjedisore dhe sociale; Kapitulli 4 përshkruan përmirësimet e mundshme dhe zbutjen e masave; Kapitulli 5 përshkruan programin e monitorimit; Kapitulli 6 paraqet marrëveshjet institucionale dhe kërkesat për ngritjen e kapaciteteve; Kapitulli 7 tregon kohën e zbatimit dhe procedurat e raportimit; dhe Kapitulli 8 paraqet vlerësimin e kostove dhe burimet e financimit.


Në përputhje me politikat e WBështë përfshirë si një shtojcë mëvete, (Shtojca 7), një Plan i Integruar mbi Menaxhimin e Pesticideve. Kjo siguron për zgjedhjen e duhur dhe përdorimin e sigurtë të pesticideve, kur të jetë i nevojshëm përdorimi i tyresipas udhëzimeve mbi sigurinë të OP 4.09 – Menaxhimi i Pesticideve. Shmangja e përdorimit të pesticideve që përkojnë me klasat IA, IB, apo II, tëWHO.

1.1 Objektivat e Projektit

Objekti i zhvillimit të projektit është që të rrisë zonën nën ujitje të përmirësuar dhe kulliminpër Murriz Thanën, si dhe të vendosë bazat institucionale për integrimin e përmirësuar të menaxhimit të burimeve ujore (IWRM). Kjo duhet të lidhet me strategjitë aktuale tëIWRM, e cila po përgatitet nga Qeveria Shqiptare (GOA), si dhe Plani I filluar së fundmi mbi Menaxhimin e Baseneve të Lumenjve (RBMP), për basenin e lumit Seman, i cili po zbatohet aktualisht.

Projekti ka për qëllim të arrijë sinenergjinë dhe nxjerr në pah mundësitë për përfitime shumëfishemesmenaxhimit të burimeve ujorë dhe ujitjes, në krahasim më përdorimin jo efikas të ujit. Promovimi ipërdorimit me efikasitet të ujit në skemat e ujitjes do të rrisë të ardhurat e fermerëve dhe do të forcojëmenaxhimin e burimeve ujorë.Përmirësimi i të ardhurve të fermerëve do të rrisë bazën burimore të IWRM, ecila do të kërkojë menaxhimin racional të burimeve ujore për një segment të madh të popullsisë që të sigurohetpër përfshirjen dhe pronësinë.

Mbështetja për përgatitjen. Mbështet për përgatitjen e RBMP, të rëna dakord do të çojnë në përgatitjen e njëStrategji të IWRMnë nivel kombëtar për përmirësimet strukturorë dhe jostrukturorë në cilësinë e shërbimeve tëshpërndarjessë ujit në nivel lokal, e cila është një domosdoshmëri imediate për një numër të madh tëpërdoruesve të ujit.

1.2 Pjesët përbërëse të projektit

Projekti i propozuar për Murriz Thanën do të përbëhet nga komponentët WRIP të mëposhtëm:

1. Rehabilitimi i sistemeve të digave dhe sistemeve te Ujitjes dhe Kullimit (I&D)2. Mbështetja Institucionale për Ujitjen dhe Kullimin (I&D)3. Mbështetja Institucionale për Menaxhimin e Integruar të Burimeve 4. Mbështetje gjatë zbatimit duke përfshirë dhe Monitorimin dhe Vleresimin (M&E)

1.1.1 Komponenti 1: Dam and I&D Systems RehabilitationKy component po zbatohet nga MBZHRAU. Rehabilitimi i 11 digave për të cilat është rënë dakord është nëprocesin e zbatimit nga partneriteti i drejtuar nga Kontraktori Strabag; përfundimi ishte caktuar të ishterealizuar deri në 31 Dhjetor 2015. Megjithatë, ka pasur disa vonesa dhe rehabilitimi i digave do të vazhdojëdhe në vitin 2016.

Progresi për finalizimin e Studimit të Fizibilitetit (FS), si dhe skicat e detajuara për realizimin e skemave tëI&D, janë vonuar. FS duhet të jetë aprovuar para fillimt të punimeve të skicave të detajuara të skemave tëI&D. Kjo do të thotë që përgatitja e ESMP dhe RAP, duhet të ndjekë me përpikmëri projektin e detajuar tëskemave të I&D.

1.2.1 Komponenti 2: Mbështetja institucionale – produktive për Ujitjen + Kullimin Ky komponent do të zbatohet nga MBZHRAU. Objektivi është përmirësimi performancës organizatave, qëofrojnë shërbime të ujitjes, duke përfshirë edhe reformat institucionale dhe forcimin e kapaciteteve të Njësivetë Qeverisjes Vendore, të WUA/Os dhe Bordet e Kullimit(DBs) në zonën e Murriz Thanës.MBZHRAU ka përgatitur një plan kombëtar mbi strategjinë e I&D, e cila mendohet të finalizohet në31 Dhjetor 2015, që të mund të njoftojë më pas ligjin e parashikuar të I&D. Përvec kësaj, kontrata epër trajnimin pritet të zbatohet shpejt. Janë vlerësuar rreth 50 njësi lokale qeveritare WUA/Os, tëcilat priten të zhvillojnë trajnimet në fusha të ndryshme, përfshirë dhe përdorimin efikas të ujit,


menaxhimin e kontratës, O&M, si dhe të rrisin ndërgjegjësimin për menaxhimin e përdorimit tëpesticideve etj.

1.2.2 Komponenti 3: Mbështetja institucionale për IWRMKy component po zbatohet tashmë nga MBZHRAU, pas një ndryshimi në ristrukturimin e projektit, kuistitucioni përgjegjës ishte MoE. Për pasojë, është caktuar një Drejtor në Drejtorinë e Politikave të BurimeveUjore nën MBZHRAU, i cili do të ndihmojë në forcimin e kapaciteteve të ministrisë dhe so të drejtojëtëdhenat e konsulentëve për këtë komponent. Konsulenti i përfshirë në këtë komponent (Mott MacDonald),është angazhuar me palët e interesuara kombëtare për të hartuar një version të përditësuar të StrategjisëKombëtare të IWRM. Për më tepër, është hartuar një raport fillestar për Planet e Menaxhimit të Baseneve tëDrinit-Bunës e Semanit, si dhe raportet e propozuara për Kadastrën Kombëtare të Ujrave dhe projekti i M&E,të cilat janë siguruar dhe janë shqyrtuar nga MBZHRAU dhe Banka Botërore.

1.2.3 Komponenti 4: Mbështetja gjatë zbatimit

Ky komponent synon menaxhimin e resurseve të projekteve në përputhje me objektivat dhe procedurat eprojektit, si dhe ka dy komponentë: i) Menaxhimi i Projektit. Zbatimi i projektit do të integrohet në funksionetzyrtare të Ministrive që po e zbatojnë, dhe ii) Vendosjen e një sistemi Monitorimi dhe Vlerësimi M&E.

MBZHRAU, Banka Botërore dhe SIDA, komentuan një Raport fillestar, ku u sygjerua një reduktim Iindikatorëve. U supozua se rezultatet e arritura në skemat e I&D të Murriz Thanës do të shërbejnë simekanizëm furnizimi për Sistemin e Menaxhimit të Informacionit (MIS).

Zona e Projektit

1.2 Vendodhja

Skema e I&D e Murriz Thanës ndodhet në Qarkun e Lushnjë-Fierit, e cila zë një pjesë të ultësirës dhe dominon 29.700 he, kjo është skema më e madhe e ujitjes në Shqipëri dhe më e rëndësishja prej 13 zonave të punës së Konsulentit. Skema del në formën e një trekëndëshi, ku rezervuari gjendet në lindje, dhe zona e punës gjendet në veri në drejtim të akrepave të orës: i) nën skema e Cermës dhe lumi Shkumbin, ii) kodrat e Lushjës; iii) lumi Seman dhe iv) kanalit të ulët të kullimit në Tërbuf. Komunat Allkaj, Bubullimë, Dushk, Fier,Golem, Grabian, Gradisht, Karbunare, Kolonje, Krutje, Lushnje, Mbrostar, Reams, Shegan dhe Tërbuf, janë të lidhura me skemën e I&D të Murriz Thanës. Pjesa perëndimore e skemës së I&D, shkon në lagunën e baticës së Karavastasë, një Park Kombëtar i një rëndësie ndërkombëtare. Vendodhja e digës, rezervuarit dhe skemës sëI&D të Murriz Thanës tregohet tek Figura 2-1 më poshtë.


Figura2-2: Vendodhja e rezervuarit dhe burimeve ujore të Murriz Thanës

Plani nga FS, i cili tregon zonat e ushqyera me pompë dhe nëpërmjet gravitetit për skemën e I&D, tregohen nëFigurën 2-2.

Parku i qytetit

Pjesa e zonës së skemës së I&D

~5 km

Lumi Seman

Lumi Osum Mënga e lumit

Lumi Devoll

Belshi Lakes

DigaKanali Ushqyes


Burimi: FS nga JV Renardet, Beta Studio, ujërat hidrike Shqipëri

Figura2-3: Plani i skemës I&D të Murriz Thanës- Krutje dhe Terbuf

1.3 Informacione kryesore mbi skemën I&D të Murriz Thanës

Informacione kryesore mbi skemën I&D të Murriz Thanës tregohen në Informacione kryesore mbi skemënI&D të Murriz Thanës të mëposhtme.

Tabela 2-1: Informacione kryesore mbi rehabilitimin e skemës I&D të Murriz Thanës.Artikulli Vlera ShënimeDetaje të vendndodhjesSkema e I&D emri dhe varianti Murriz ThanaVendndodhja në Shqipëri Fiershega\Krutje\Terbuf\Lushnje\Fier Komuna\Qarku\PrefekturaQyteti më i afërt 12km në juglindje të LushnjësRezervuariKapaciteti i rezervuarit në projekt 66 million m3 Në nivelin maksimal të ujitKapaciteti aktual i rezervuarit 54 million m3 Në nivelin maksimal të ujitSipërfaqja e zonës së rezervuarit 850ha Në nivelin maksimal të ujit (Motts

2009)Zona ujëmbledhëse e rezervuarit 38.3km2 Matur mesatarishtKanali ushqyes Po - një kanal - Kanal Ushques ~70-80% prurje nga kanali


Artikulli Vlera ShënimeDetajet e digësViti i ndërtimit 1962Lartësia e Digës 10m Rezervuari formohet nga një digë e

vetmeGjatësia e digës 3,570mNgritja e kreshtës së digës sipasskicës

32.9m

Alternativa e parapëlyer e I&D +kostotRecommended I&D Option Alternativa 2 e rejaZona e I&D sipas skicës (he) 29,300 27,300 nga graviteti, 1,700 me

pompëNënshtresat e nxjerra të gjeologjisë Shresë e dobët ranore dhe rërëToka ArgjileZona aktuale I&D në (he) 15,000 E gjitha nga gravitetiVarianti i rekomanduar për kostotnë(USD)

31,100,007

1.3 Gjendja e përgjithshme e skemës së I&D

Zona natyrore e ujëmbledhësit në digën dhe rezervuarin e Murriz Thanës është paksa e limituar në38.3km2, por më pak se një e pesta e ujit mblidhet në këtë mënyrë, pjesa tjetër vjen nga kanali ushqyesnga lumi Devoll. Kanali ushqyes transferon ujin nga lumi Devoll duke u shmangur drejt fshatit Vlashuk.Ujëmbledhësi natyror është i përbërë nga shpate kodrinore të cilat zgjaten në drejtim të veriut nga diga ederi ne “Liqenet e Belshit”, një zonë e pasur me shumë liqene natyrore të cilat janë formuar ngatopografia e karsteve.

Siç u përmend më parë, furnizimi më dominant është nga një kanal i madh ushqyes i cili merr ujë nga lumiDevoll (dhurues në lumin Seman). Lumi Devoll takohet me lumin Osum në Kuçovë, ku emërohet lumi Seman,i cili rrjedh deri në detin Adriatik.

Të dhëna mbi rrjedhjet e lumenjëve, tregojnë se diga e Murriz Thanës është mbushur gjithmonë me sukseskëto 50 vitet e fundit, që prej vitit të ndërtimit të saj në vitin 1962. Për më tepër lumi Devollështë nëprocedurat kontaktuese për të kthyer rrjedhën e sipërme në hidrocentral, ku janë planifikuar tre rezervuarehidrocentralesh, të cilët do të jenë funksional në vitin 2019. Murriz Thana merr nga pjesa e poshtëme erezervuarit të Banjës, i cili është rezervuari i fundit në skemë. Pasja e një kapaciteti grumbullues të tillë, do tëthotë se duhet të ketë kapacitet të mjaftueshëm në basenin e lumit Seman, që të kanali ushqyes të mund tëfurnizojë rezervuarin e Murriz Thanës gjatë gjithë vitit. Është planifikuar që diga e Murriz Thanës të ketë njëskemë të vogël hidrocentrali, por kjo nuk do të jetë funksionale deri në momentin kur punimet përrehabilitimin e digës të kenë mbaruar.

Rezervuari i Murriz Thanës zë 850 he dhe është dizenjuar të ruajëderi në 66Mm3 në nivelin maksimal të ujit(TWL). Si pasojë e turbullirave të ujrave që rrjedhin nga lumi i Devollit, sedimentet e kanë ulur kapacitetin erezervuarit deri ne 18% (deri në12 Mm3) gjatë viteve që ka qënë në punë. Është vlerësuar se 260.000 m3

sediment depozitohen cdo vit në rezervuar.

Duke konsideruar koeficientin 30% të ujrave që largohen si pasojë e përshkrueshmërisë së lartë të formimitgjeologjik të karstit në ujëndarësen, sasia e mundshme e ujit në rezervuar mund të vlerësohet me afërsi në8.6Mm³. Në mënyrë që rezervuari të jetë në nivelin e tij të plotë në fillim të sezonit të ujitjes, balanca duhet tëfurnizohet gjatë muajve të dimrit dhe të pranverës nga baseni i lumit Devol, atëhere kur shkrin bora e uji rrjedhposhtë deri në pjesën e sipërme te basënit


Siç u përmend më parë, sedimentet nuk vijnë nga shtresat e poshtëme të gjeologjisë, që përfshijnë gurëtgëlqerorë, deri në ndarësin e ujërave. Këto sediment shkaktohen nga levizja e shtresave me sediment të lumitDevoll. Aktualisht, volume i llogaritur tashmëështë vetëm 54 Mm3. Kështu që, volume i ujit që devijon nga lumiDevoll gjatë periudhës së dimër-pranverës, në fillim të stinës së ujitjeve është llogaritur rreth (54 – 8.6 =) 45.4Mm³. Sedimentet përbejnë një kërcënim për mundësitë e rezervuarit për tu furnizua me ujë deri në rrjedhën eposhtëme të skemës së ujitjes në një të ardhme të largët, por çsedimentimi i rezervuarit nuk konsiderohet si njëaspect i rëndësishëm në këte fazë.

Skema e I&D, perbëhet nga katër degëzime kryesore: Çukas, Krutja Lushnjëdhe Tërbuf. Degët e Krutjes dheTërbufit janë më prioritare dhe sistemi i rehabilitimit është berë i detajuar dhe është ndërmarrë fillimisht përketo të dyja. Tabela 2 -2, paraqet një shkatërrim të zonave të ujitjes sipas degëzimeve që e mbulojnë.kolonat engjyrosura mete gjelbert jane deget qe duhet te rehabilitohen nen fondin e BB dhe te cilat jane pjese e ESMP.

Tabela 2-2: Skema I&D e Murriz Thanës – Statistika kryesore për katër degëzimet kryesore ujitëse (prioriteti me te gjelbert

Përshkrimi I artikullitDegëzimi ikanalit tëLushnjës

Degëzimi ikanalit tëTërbufit

Degëzimi ikanalit

tëKrutjes

Degëzimi ikanalittëCukas

Totali

Zona e ujitur në ha 6,850 4,680 10,800 6,940 29,270Rrjedhja e rrymësm³/s 7.9 5.3 12.4 7.9 33.5Gjatësia e kanalit kryesor kms 39.8 31.9 32.0 30.3 134.0Gjatësia e kanalit dytësor kms 124 62 178 202 566.0Stacionet e pompave nga kanali kryesor 3 1 4 (të gjitha të

shkatërruara)Stacionet e pompave nga kanali dytësor 1 1 2 (të gjitha të

shkatërruara)Gjatësia lineare e kanalit parësor dhe dytësor kms 10+39 6+12 10+56 8+31 34+138

Jo lineare (por do bëhet lineare) kms 112 76 144 172 504

1.3.1 Punimet me prioritet te larte te mbuluara nga fondi I BB

Degëzimi i KrutjesDegëzimi i Krutjes ka qnënë në fillim 23.4 km i gjatë dhe ka ujitur 6.850 he në qarkun e Lushjës. Gjatë viteve1980 kjo linje u zgjerua dy herë (duke u degëzuar bisht), i pari (V2) me 9.2 km i cili ujiste 1300 hektarë nëzonën e Lushnës dhe i dyti mesatarisht 6 km (V1), i cili ujiste 1000 hektarë dhe i pësrket zonës së Fierit.Degëzimi i Krutjes u dizenjua si fillim për të mbuluar 6.900 he, kurse tani mbulon 10.800 he. Kështu që, nëperiudhën e pikut të sezonit të nxehtë uji nuk mjafton për të ujitur tokën dhe zgjatimët e tjera të saj. Stacioni ipompave në Bitaj, siguron ujë për sezonin e nxehtë nga (kolektori i Bitaj), deri në filialin e Krutjes aty kundodh dhe degëzimi. Kjo linjë pompimi funksionon ende, edhe pre kanalet lidhëse me të dhe stacionet epompave kanë nevoja rehabilitimi. Vetëm 20% e rehabilitimit të nevojshëm u bë në vitet 1995-2005, përkanalet dhe strukturat në kanalet kryesorë dhe sekondarë. Filiali i Krutjes është një kanal me reliev dhe për tëlind nevoja të bëhet linear, kjo është propozuar në të gjitha alternativat e rehabilitimit. Skema e zonës sëfurnizuar prej kësaj dege, është pjesë e tokës më të rëndësishme bujqësore në Shqipëri dhe prandaj ështëpropozuar që kanalet të jenë linearë, në mënyrë që të shmangen humbjet dhe të ketë një regullim automatik tënivelit të ujit nëpërmjet një valvule. Kjo duhet të sigurojë depozita prej më shumë se 8m3/s (kapaciteti


origjinal i dizenjuar) për degën, si dhe të rritet furnizimi me ujë tek pjesa e bishtit në periudhat e pikut duke ufurnizuar nga V2. Kjo do të pakësojë nevojën për të përdorur linjën e pompimit.

Degëzimi i TërbufitKanali kryesor i tërbufit është i gjatë31.9km dhe ujit 4.680 he, ai fillon përafërsisht 6 km në jug të Lushnjës,merr ujë nga kulluesi kryesor K1, megjithatë ky kullues furnizohet direkt nga rezervuari, 1km në rrjedhën eposhtëme të digës. Kanali i Tërbufit ndahet në dy degë që drejtohen nga perëndimi dhe nga veriu. Në fund tëdegëzimit të veriut është ndodhet një impjant ujitës me spërkatje, 500 he në (Grabjan) Degëzimi perëndimornuk ka funksionuar kurrë që prej ndërtimit të tij, për shkak të pamjaftueshmërisë së ujit. Që prej vitit 2000,këto dy degë u rehabilituan, por ende nuk punojnë, kështu që duhen punime të tjera për rehabilitimin e tyre nëmënyrë që të sigurohet volumi i duhur i ujit.

2.5.2 Punimet me prioritet te ulet qe nuk jane te mbuluara nga fondi i bankesboterore.Degëzimi i ÇukasDegëzimi i kanalit tëÇukas ujit në total 6.940 he, 3.940 he në zonën e Lushnjës dhe 3.000 në zonën e Fierit.Gjatëësia totale e kanalit kryesor është 30.4 km, i cili më pas furnizon një rrjet dytësor prej 202 km. Kydegëzim nuk është linear dhe disa struktura të tij u rehabilituan midis viteve 1995 dhe 2005. 10 km e para janënë një kanal të ndarë, nën nivelin e fushave që e rrethojnë dhe pjesa e mbetur e 20 km është përgjithësisht ingritur. Si pasojë e pamjaftueshmërisë së ujit dhe keqfunksionimit të strukturave rregullatore, aktualishtrrjedha e ujit nuk arrin deri në fund të kanalit. E gjithë zona ujitej nëpërmjet sistemit të gravitetit, përveç(1.100 he) të cilat furnizohen nga stacionet e pompimit tëGrabianitdhe Bishcukasit.

Degëzimi i LushnjësKanali kryesor i Lushnjës është rreth 40 km i gjatë dhe ujit 6.850 he, prej të cilave 1.330 nëpërmjet pompimit.Në të gjenden katër stacione pompimi, por ato nuk funsionojnë më, emrat e tyre janë: Karbunare, Dushk,Kosova dhe Tërbuf. Dega kryesore e Lushnjës është rreth 18 km e gjatë dhe ujit direk 1.500 he. Menjëherë pasrrjedhës së poshtme që gjendet në qytetin e Lushnjës, kanali ndahet në dy degë kryesore, V3 (5.1 km) dhe V4(16.7 km), ku hektarët e mbetur ujiten sipas skemës së Cermës. Degëzimi i Lushnjës është një kanal konturuesdhe ka probleme me sedimentet dhe stabilitetin e tij. Kapaciteti i kanalit kryesor deri në Lushnjë varion nga 14deri 10m³/s si pasojë e kufizimeve dhe dimensioneve. Gjenden gjithashtu dhe 60km te kanaleve sekondare.

Është e rendesishme të theksojmë se rehabilitimi i kanaleve në rrjedhën e poshtëmë të qytetit të Lushnjës ështëi rëndësishëm gjithashtu edhe për të furnizuar skemën e Divjakës prej (3.000 he). Përafërsisht 124 km tëkanaleve sekondare e kanë origjinën nga kanali kryesor, të cilat kontrollohen nga një numër i vogël irregullatorëve kryq të cilët lëshojnë shumë keq. Në fund të kanalit sekondar, në afërsi të Bishcukasit ndodhetnjë stacion pompash i cili shërben për të bërë presimin në skemën e ujitjes të Bishcukas – 1 (600he). Sistemi iujitjes me spërkatje dhe stacionet e pompave janë tërësisht jashtë funksionit ku dhe tubacionet janë hequr.

2.5.3 Gjendja aktualeGjendja aktuale e infrastrukturës së sistemit të ujitjes së rrjedhës së poshtëme ushtron një shtrëngim mbimënyrën e përdorimit të skemës në të tashmen dhe të ardhmen të dizajnit origjinal. Gjendja aktuale erezervuarit është mbajtur 2m më poshtë se TWL si pasojë e një shkarje dheu në rrjedhën e sipërme; kështu që,diga ushtron një shtrëngim mbi mënyrën e përdorimit të skemës në të tashmen dhe të ardhmen të dizajnitorigjinal. Rreth 15.000 he po ujiten aktualisht nga rezervuari i Murriz Thanës nga dizenjimi origjinal që ishtëpër kapacitetin e 30.000 he, (29.200 he me sistemin e gravitetit dhe 1.700 he me pompe)


1.3.1 Punimet e propozuaraStudimi i fizibilitetit i perditesuarJV Renardet et al, na jep detajet e punimeve kryesore rehabilituese që duhenndërmarrë sipas rishikimeve të skemës së I&Dte Murriz Thane- deget Krutje dhe Terbuf. Pas një kosultimi mepalët e interesuara nga Konsulenti i FS (JV Renardet et al), skema e rehaBilitimit që u zgjodh nga MBZHRAUishte “Versioni 2 i Riu”. Ky version do të rehabilitojë komplet zonën origjinale të dizenjuar në skemë prej29.270 he.Gjithesesi fondi i BB do te mbuloje vetem deget e Krutjes dhe Terbufit ne kete faze. Furnizimetnëpërmjet gravitetit do të përbëjnë 28.170 he dhe 1.100 he do të furnizohen për ujitje me pompë. Sipasraportit te Studimit te fizibilitetit nga konsulenti, punimet rehabilituese përbëhen nga këto pika kryesore:

Kthimi në linear dhe përforcimi i i pjesës së kanaleve kryesore dhe pjesën më të madhe të kanalevedytësore, të cilët mbulojnë një total prej 301 km, me seksione që variojnë nga 2.6 m deri në 0.5 m lartësi,6 m deri 0.5 m gjerësi;shenim per degen e Terbufit : kanali kryesor eshte 26.4 km dhe dytesori eshte23.6km dhe per degen Krutje kanalet kryesore jane 28.3km dhe dytesori 41.7km.

Rehavilitimi i 482 kanaleve nën rrugë, urave, sifoneve dhe ujësjellësve;108 ne degen e Terbufit dhe 117ne Krutje.

Rehabilitimi i 262 ndarës ve të kombinuara, portave të kontrollit dhe kanaleve të ngritura me diga të matura në to për kanalin

primar dhe sekondar; Rehabilitimi i kombinuar i 1.295 portave të ngritura me diga të matura në to për kanalet tretësore; Prodhimi dhe pajisja me 132 porta çeliku për kanalet kryesore;30 per Terbuf dhe 40 per Krutje Pajisja më 1.255 porta të ngritura për kanalet tretësore; Përgatitja dhe istalimi i 54 km me tubacione PVC dhe GRP) me diametra PN 10 160 mm deri në 1.000

mm për sistemin e ujitjes me spërkatje të Grabian-Tërbufit; Pajisja me 145 ton tubacione çeliku, të përshtatura sipas nevojave të vendit; Pajisja dhe instalimi i 29 valvula për kontrollin dhe ngritjen e nivelimit; Pajisja dhe instalimi i 320 hidratuesve me pajisjet e kontrollit të rrjedhjeve; Ndërtimi i një stacioni të ri pompimi tek Tre Urat me 6 pompa dhe 50 m rrjedhje drejt individuale me 130

l/s; dhe Ndërtimi i një stacioni të ri pompimi për Bitaj me tre pompa dhe 10 m rrjedhje drejt individuale me 1.000

l/s.

Permbledhja e puneve rehabilituese me prioritet te larte per Terbuf dhe Krutje tregohen ne tabelen 2.3 meposhte:.nr Objekti njesia Dega Terbuf Dega Krutje1 Kanali kryesor Kms 26.4 28.32 Kanali dytesor Kms 23.6 41.73 Nderprerjet rregulluese ne kanalet

kryesoreJo 10 18

4 Portat kryesore kontrollit radiale Jo 3 85 Shkarkuesit sekondare pergjate kanalit

kryesorJo 34 49

6 Portat e celikut ne kanalin kryesor Jo 30 407 Nderprerjet rregulluese ne kanalet

dytesoreJo 170 150

8 Shkarkimet rregullatore ne kanalet dytesore

Jo 21 25

9 Sharkuesit e kanaleve sekondare Jo 60 9010

Kanalet ne rruge, urat dhe sifonet Jo 108 117

11 Portat e vogla te celikut Jo 290 340


Tabela 2-3 : SUK Murriz –Thane, permbledhja e punimeve per deget Terbuf dhe Krutje.

Mjedisi Fizik

Detajet e mëposhtme i përkasin mjedisit fizik, klimës, gjeologjisë, topografisë, si dhe gjeomorfologjisë së tokës, etj. Eshte e rendesishme qe te qartesojme se jo te gjithe treguesit mjedisor do te ndikohen nga projekti ( e cila pershkruhet ne kapitullin 3 ) por, jane perfshire ne seksionet pasardhese qe ti japin lexuesit nje imazh te plote per kushtet mjedisore ekzistuese per zonen e projektit.

1.4 Klima

Diga e Murriz Thanës në qarkun e Lushnjes shtrihet në një zonë fushore mesdhetare, si dhe ka një klimëtë përshtashme për rritjen e grurit, patateve, lulediellit, duhanit, perimeve, vreshtarisë dhe drurëve frutorë.Kjo klimë është e influencuar nga erërat që vijnë nga bregdeti, të cilat hyjnë në zonën kodrinore dhemalore (që shkojnë deri në luginat e lumenjve). Një klimë e tillë është e karakterizuar nga tipare të njëjtame zonën jug-malore, por me një verë me të nxehtë dhe me një dimër jo shumë të ftohtë. Tabela 2-4 naparaqet një përmbledhje të skemës së I&D të Murriz Thanës.

Tabela 2-4 paraqet një përmbledhje të të dhënave kryesore mbi skemën I&D të Murriz Thanës. Në përgjithësizona e Murriz Thanës ka një mesatare vjetore të rreshjeve që varion nga 800-1200mm/vit, prej të cilave 70-75% bie gjatë stinës së vjeshtës dhe dimrit, ndërsa në verë bie vetëm 5% -12%. Zakonisht muajt e Korrik-Gusht janë muaj të thatë, me rreshje të pakta, që nuk janë të mjaftueshme as për ujitjen dhe rritjen e bimëve.Prandaj ujitja është e rëndësishme në këto muaj për të shtuar lagështinë e tokës.

Tabela 2-4: Tw dhwnat e pwrgjithshme mbi klimwn nw skemwn I&D tw Murriz Thanws

# Emri i skemws sw I&D

TemperaturaMesatare◦C

Mesatarja e rreshjeve(mm)

Lagështia(%)

Orëtmediell

Periudhaengricave

Avullimi(mm/ditë)

Mesatarja epërllog. etemperaturëssë tokës nëdimër në 10cm thellësi

MinDimër

MaxVerë

Dimër Verë

10 Murriz Thana 8 deri 1026 deri30

365 77 55-60 2682 Jan-Feb 3.7- 6.3 6

Burimi: Studimi i fizibilitetit i Mott Macdonald

1.4.1 Rreshjet

Sipas FS, sasia mesatare e rreshjeve për këtëzonëështë 1002 mm,përgjatë gjithë vitit. Sasiamaksimale e rreshjeve gjatë një muaji është 146mm, në muajin Dhjetor dhe sasia minimale erreshjeve është 21 mm në muajin Korrik.

Shumica e rreshjeve bie në periudhën e muajve(Tetor – Mars), ndërsa sasia e rreshjeve tërregjistruara ka qënë shumë e ulët në muajt(Qershor – Korrik). Prandaj ujitja është e rëndësishme në këto muaj përtë shtuar lagështinë e tokës.

1.4.2 Temperatura


Sipas studimit FS, mesatarja e temperaturësvjetore në Murriz Thanëështë 15.6°C. Muajt mëtë nxehtë janë Korriku dhe Gushti, me njëmesatare maksimale të temperatuësrespektivisht 31.2°C dhe 31.4°C. Muaji më iftohtëështë Janari me në mesatare minimaletëmpërature në 2.6°C.

Rallë herë temperaturat bien nën zero dhe përbimët nuk ka rrezik për ngrirje gjatë stinës sëdimrit. Gjatë vitit temperaturat ndikohen më sëshumti nga Deti Adriatik.

1.4.3 EraNë zonën e ultësirës, erërat janë nën influencën e lëvizjeve të ajrit nga deti drejt tokës dhe anasjelltas.Këto erëra, të kushtëzuara nga ndryshimet e temperaturave nga deti (nga perëndimi) drejt tokës (ngalindja), kanë një drejtim të përgjithshëm perëndim/lindje/perëndim. Megjithatë, në çdo zonë, erëratdominuese janë ato me karakteristika lokale. Mëmbizotërueset janë ererat horizontale, që lëvizin nëdrejtim të luginës. Erërat e qëndrueshme janë me intensitet të ulët, por më të shpeshtat janë erëratvertikale, të cilat shkaktohen nga ndryshimet e temperaturës në zonat e ulta, malore, apo kodrinore. Erërate tilla quhen “erërat e shpateve”.

1.4.4 Cilësia e ajrit të mjedisitCilësia e ajrit të mjedisit nëvendndodhjen e skemës I&D të Murriz Thanës është përgjithësisht e mirë,aspekti natyror dhe nuk është i ndotur, pasi vendndodhja e saj është larg qyteteve apo zonave industriale.Përvec kësaj shtresa e poshtme e tokës ka përbërje hidrokarboni dhe në zonën rreth e qark të skemës sëI&D gjenden disa puse nafte dhe gazi. Për më tepër, afër skemës I&D nuk zhvillohen aktivitete qëndikojnë në cilësinë e ajrit, siç janë guroret, impiantet industriale, apo transportet intensive, etj. Standartete cilësisë së ajrit në Shqipëri për ndotësit e përzgjedhur tregohen në Shtojcën 1.

1.4.5 Ndryshimet klimatikeNdryshimet klimatike do të ndikojnë mbi gjendjen e ujit, cilësinë dhe ato kanë një potencial shkatërrues.Kombinimi i ndikimeve që vijnë si pasojë e ndryshimeve klimatike me presionet që i bëhen burimeveujore si: përdorimi i tokës dhe ndotja e mjedisit, mund të cojnë gjithashtu në sfida serioze për fermerëtdhe për skemën e ujitjes dhe të kullimit për Murriz Thanën. Komunikimet e pra dhe të dyta të Shqipërisëpër Konventën e Stukturës së Kombeve të Bashkuara mbi ndyshimin e klimës (UNFCC), në të cilënndryshimet klimaterike priteshin të ishin skenari i një moti me temperatura mesatare vjetore nga 1°C,1.8°C dhe3.6°C respektivisht në vitet 2025, 2050 dhe 2100. Këto ndryshime të projektuara të temeraturësjanë të aplikueshme në të gjitha stinët, por ka gjasa të ketë disa ndryshime përgjatë rajoneve tëShqipërisë.Cështja kryesore këtu është se në të ardhmen ka gjasa që të nevojitet më tepër ujitje për tëpërballuar temperaturat në zbritje.

1.5 Gjeologjia

Harta gjeologjike e zonës së rezervuarit të Murriz Thanës tregon një zonë me shtresa të depozitave të aluvionittë moshës katërsore, rërës, zhavorrit dhe shtresave të argjilat. Terreni është i përbërë nga një shtrat i dobëtgurës ranorë dhe baltë. Depozitat e naftës dhe gazit janë prezente dhe gjenden në shtresën fundore të skemëssë I&D


1.6 Kushtet sizmike

Përshpejtimi i rritjes së tokës (PGA) për një ngjarje sizmike të periudhës475 vjet mbrapa në rajonine digës së Murriz Thanës është llogaritur nga kërkimet sizmike të ndërmarra nga Aliaj etal (2004), qëgjithashtu ka paraqitur një marrëdhënie mes PGA dhe probabilitetit vjetor. Murriz Thana ndodhet nënjë zonë me probabilitet mesatar dhe të lartë sizmik.

1.4 Topografia dhe Gjeomorfologjia

Në zonën e Murriz Thanës topografia është përgjithësisht e sheshtë, apo me valëzime të lehta.Zona e rezervuarit është rreth 30-35masl. Pikat më të larta të kodrave rrethuese varjojnë nga 60 deri 150m.a.s.l. Diga shtrihet në faqen jug-perëndimore të rezervuarit. Pjesa veri-perëndimore është e rrethuar ngapemë (pisha dhe drurë frutorë), ndërsa në veri nga valëzime kodrinore të buta, kurse në pjesën lindorerrethohet nga toka bujqësore me një gradient prej 25 deri 30 %. Skema e I&D zgjatet më tepër se 20 km nëdrejtim të perëndimit dhe veri-pernëdimit nga rezervuari i Murriz Thanës.

1.5 Karakteristikat e tokës

Karakteristikat e tokës janë mjaft të ndryshme përgjatë skemave të ndryshme të I&D, si dhe varen së tepërminga nga gjeologjia, flora, fauna dhe tipet e bimësisë, klima, ekspozimi, prezenca e ujit dhe efektet, etj. Nëzonën e skemës së Murriz Thanës në rajonin e Lushnjës, toka karakterizohet nga gurë ranorë dhe nga rëra.Klasifikimi i tokës për këtë skemë të I&D karakterizohet nga një tokë gri në kafe. Ato kanë një origjinë tëgrumbulluar, të varur nga aktivitetet e ujit si pasojë e depoizitimit dhe transportit të sedimenteve. Shtresat eholla të tokës varjojnë nga 1.2 m-1.8 m në verë dhe 0.4 m-0.5 m në dimër.Toka ka përbërje mesatare të humusit dhe nitrogjrnit ; livadhe me tokë në ngjyrëgritë errët dhe kafe në nëzonën e Lushnjes ku përbërja e humusit është e lartë (4.3%), përbërje nitogjeni (0.22%), si dhe përbërje fosfori(0.12%). Ato janë të pasura nëCaCO3 (Kalcium Karboni) dhe kanë një reaksion neutrall me ujin prej pH – 6.8.Komponenti absorbues është 50% dhe infiltrimi i terminalit për komunën e Lushnjës është 0.4mm/min-1.6mm/min dhe për komunën e Fierit është 2.3mm/min - 5.5mm/min (ref. Motts FS).Të tilla karakteristika të tokës krijojnë kushte shumë të mira për zhvillimin e bujqësisë dhe blegtorisë nëLushnjë dhe Fier.

Toka është e influencuar nga aktiviteti i erozionit të lumit me përqindje të ulët fosfori dhe humusi; dhe mepërmbajtje mesatare përmbajte të kalciumit dhe nitrogjenit. Baseni i lumit Seman, ku bën pjesë edhe lumiDevoll, ka përjetuar erozione të konsiderueshme të tokës elemente thelbësore të nitogjenit, fosforit, kaliumit, sidhe metalet e rënda janë gërryer; humbja e azotit është një element kyç që ndikon në pjellorinë e tokësNë termat e References te Klasifikimit Baze te Tokës (WRC) jane gjetur llojet e mëposhtme tëtokës në komuën Fiershegan dhe në zonat e tjera që rrethojnë rezervuarin e Murriz Thanës:

Luvisol: janë tokat minerale me një horizont B-Argjile. Kapaciteti i shkëmbimit kationikështë ibarabarte apo më i madh se 24,ek/100g argjile, me mbushje në bazë 50% ose më te lartë, në tëgjitha horizontet B. Këto toka kullohen në horizont nga sipërfaqja; prandaj përmbajtja e humusit,azotit dhe karbonatit është e ulët. Ato janë pak acide dhe pak bazike në reagim (pH 6.0 në 7.5).Horizonti B ka një natyrë neutrale me një grumbullim të karboneve. Përmbajtja e elementeveushqyes N,P,K është nga mesatare në e lartë.

Vertisol: konsiderohen si toka me përqindje të lartë të mineraleve të rënda të argjiles, tipi 2:1, e cilafryhet dhe tkurret në varësi të lagështisë. Kjo do të thotë se këto janë toka formacioni i të cilave varet ngatiparet e veçanta të materialit bazë. Nëse lihen të thata, këto toka krijojnë çarje të thella. Tokat vertisol,janë toka me kapacitet përthitës të lartë (34 - 44 mek /100 gr tokë), baza e ngopjes është e lartë (mbi 80%).Ato kanë një reagim neutral dhe mjedis me bazë të lehtë(pH H2O).

Cambisol:Tokat janë me moshë të kufizuar, me karakteristika të tranzicionit. Këto janë toka mekapacitete të ndryshme përthithjeje (16-32 mek/100 gr), me reagime të lehta tëacidit (PH 5,5-6,5)


në baza të lehta dhe neutrale (pH 6.5 -8,0) me nivele të larta të karbonit organik, që varion nga0.3 - 1.7

Erozioni i tokës është një problem madhor në Shqipëri, veçanërisht në basenin e Semanit, ku çdo vit humbetnëmënyrë proporcionale më shumë tokë se në çdo pjesë tjetër të vendit. (shihni tabelën 2-5).

Tabela 2-5: Erozioni i tokës në basenet e lumenjve në Shqipëri

LumiZona eBasenit(km2)

(ton/km2)/vit (ton/he)/vitSasia totale në vit

(ton x 1000)

Drini 11,756 1,543 15.43 18,145Seman 5,649 3,085 30.85 17,429Lumenj të tjerë 18,330 1,628 16.28 29,844Territori total i Shqipërisë 35,735 1,831 18.31 65,418

Burimi: Përshtatur nga Qiriazi dhe Sala (1999)2

Sipas studimit të specialistëve të komunës, zonat kodrinore kanë një shkallë erozioni (humbje toke) nga 5-7ton/he. Erozioni ndodh në pjesën më të madhe në shpatet kodrinore, ndërsa në zonat e ulëta erozioni është më ipakët. Fenomeni i erozionit është i limituar në pjesën e sipërme kodrinore, pasi zona është me bimësi dhe kapak evidenca të shkarjes së tokës. Shkaqet kryesore të erozionit janë si pasojë e teknikave të ujitjes qëaplikohen në zonë (metodat e ujitjes nëpërmjet përmbytjes) hapja e brazdave çon në humbjen e tokës, e cilashkon në lumin Devoll. Kjo është një çështje që MBZHRAU duhet ta ketë parasysh në programet trajnuese tëplanifikuara, të cilat do shoqërohen me komponentët e projektit të WRIP.

1.7 Ndotja e Tokës

Në skemën e I&D pwr Murriz Thanwn nuk ekzistojnë industri të hidrokarbureve, miniera apo gurore, përpasojë nuk ka as ndotje të tokës. Disa nga ujërat e lumit përdoren për qëllime vaditjeje. Shkarkimet e kanalevenë lumenj dhe në gropa skeptike janë një burim potencial i ndotjeve.

Disa nga ujrat e lumenjve pwrdoren direct pwr ujitje. Pwr mw tepwr, shkarjet e dherave nga llogoret e kanaeveujitjwse mund tw kenw nw pwrmbajtje tw tyre fertilizues, tw cilat mund tw depwrtojnw nw toka, porn w kwtwaspect nuk janw raportuar problem.

1.6 Hidrologjia e sipërfaqes dhe ujërat nëntokësore

Zona e digës dhe rezervuari i Murriz Thanës shtrihen në pjesën e basenit të lumit Devoll, cili është pjesë ebasenit më të madh të Lumit Seman; një nga gjashtë basenet në Shqipëri që përdoret për qëllimemenaxhimi ujërash. Lumi Seman është tipik si gjithë lumenjtë në Shqipëri dhe ushqehet në radhë të parënga reshjet, si dhe ka një regjim tipik Mesdhetar, me rrjedhë që varion sipas stinëve, me prurje më tëmëdha midis muajve Tetor dhe Maj.

Nje pjese e fermereve perdorin ujin nentokesor per qellime ujitese ne SUK Murriz Thane

1.6.1 Ujërat e Lumit SemanSiç e përmendëm dhe më parëskema e I&D pwr Murriz Thanën ndodhen në basenin e Semanit. Nw rrjedhjen e sipwrme tw rezervuarit tw Murriz Thanws, lumi Seman ka dy degwzime kryesore, Lumin Devoll ne veri-lindje dhe Lumin Osum. Rezervuari i Murriz Thanws e merr njw pjesw tw koniderueshme tw ujwrave pwr ujitje nwpwrmjet kanalit ushqyes qw wshtw nw Lumin Devoll. (Shikoni Figurwn 2-3).

2 Qiriazi P- Sala S,1999, “Lëvizjet masive në Shqipëri + Aktivitetet njerëzore” Unioni Gjeomorfologjik Japonez, 20/3, fq. 251-264.


Figura2-4:Vendndodhja e Murriz Thanës në basenin e Lumit Seman

Semani është 281 km i gjatë dhe ka një basen prej 5,949km2. Lartësia mesatare e lumit është 863 m. Pjerrësia elumit është rreth 3.6m/km, apo 3.6%. Osumi është një nga degët kryesore të Semanit dhe është 161 161 km igjatë. Baseni i tij është 2,150km2 , me një lartësi mesatare 32.5/m3/s, me një modul shkarkimi prej 17.5l/s përkm2. Afër Kucoves Osumi bashkohet me lumin e Devollit dhe ne kete drejtimbëhet rrjedhe e lumitSeman. Lumi i Devollit është dega më e madhe dhe burimi kryesor i furnizimit të lumit Seman dheështë 196 km i gjatë dhe ka një lartësi mesatare prej 960m.Mesatarja shumë-vjeçare e shkarkimevesillet rreth 95.7m3 / s, me një modul të shkarkimit të 17l/s/km2. Lumi Devoll ushqen lumin Semanme rreth 88 për qind të ujërave të saj. Për shkak të karakteristikave themelore gjeologjike të basenit(p.sh. gëlqerore, karstike) gjate rrjedhjes se lumenjve, Lumi Seman ka përmbajtje relativisht të lartëminerali ( TDS 440mg/liter).

Monitorimi i rrjetit hidrologjik në basenin e Semanit është mjaft i kufizuar dhe nuk ka të dhënaimediate nga zona e skemës së i&d të Murriz Thanës. Të dhënat janësiguruarnga katër instrumentemates në veprim dhe këto janë treguar në tabelën 2-6 më poshtë së bashku metreguesit kulmore tepërmbytjeve te ndodhura 20, 50 dhe 100 vjet perpara. Siç mund të shihet reshjetekstreme tendodhura në dy basenet në 1962-63 ishin shumë afër me një 1 në 50 vjet rast përmbytjesh.

Tabela 2-6: Stacionet e vlerësuara brenda ujëmbledhësve të Semanit dhe ngjarjet e mëdha të përmbytjeve

Përmbytja 62-63

Përmbytjet70-71

Q m3/sNë periudhën e kthimit

Nr Lumi StacioniSipërfaqj

a km2 Q m3/s Data Q m3/sDat

a100

Vitet50 Vitet 20 Vitet

1 Devolli Kozare 3122 1250 16.11

1240 1.01 1570 1390 1150

2 Osumi Ura Vajguror 2073 110016.1

1 1050 1.01 1270 1130 958

3 Semani

Ura Kucit 5358 1800 16.11

1870 1.01 2160 1975 1730

Burimi: Kolaneci3

Punimet e fundit të ndërmarra nga Pano dhe Avdyli (2009) e kane llogaritur shkarkimin mesatar mujorpër lumin Seman në bazë të të dhënave në mes viteve 1948 - 2004. Tabela 2-7 më poshtë jep treguesit e shkarkimit mesatar mujor për lumin Seman.

3 Kolaneci M., 2000, “Flood Risks in Albania”, The World Bank Group, Rural Development, from http://wbln0018.worldbank.org.

Murriz Thana


Tabela 2-7: Shkarkimi mesatar mujor në lumin Seman

LumiShkarkimi mesatar mujor (m3/sec) Shkark.

Mes.vjetorm3/sec

Koefic. ishkarkim

Jan Shk Mar Pri Maj Qer Kor Gu Shta Tet Nën Dhj

Seman 143 156 161 143 116 52 20 12 22 41 100 117 90 0.34

Burimi: Pano, N. dhe Avdyli B. (2009)4

Për studimin FS, Konsulenti JVRenardet et al, llogariti rrjedhshmërinë në stacionin e grumbullimit të Kozares. Për këtë seksion janë përdorur të dhënat nga Instituti i Hidrometrisë (IHM) të viteve 1950 – 1975.Nga këto analiza mesatarja e shkarkimit qëështë llogaritur është 49.5 m3/sec. Zona e ujëmbledhësit është llogaritur rreth 3,122 km2 dhe me një lartësi mesatare prej 962 m.a.s.l. Bazuar mbi këtë analizë rrjedhshëria mesatare u llogarit 15.9 litra ujë për cdo km² të ujëmbledhësit. Mesatarja vjetore ëshë 1059 mm dhe koeficienti i firos është llogaritur të jetë 0.47. Tabela e mëposhtëme 2-8 dhe Tabela 2-9 paraqet detaje të metejshme të volumit të shkarkimeve dhe rrjedhjeve në muaj.

Tabela 2-8: Shkarkimi mesatar mujor(m³/sek) në stacionin e grumbullimit të Kozares

Stacionii

grumbu-llimit

Shkarkimi mesatar mujor (m3/sec) Shkark.Mes.vjetorm3/sec

Koefic. ishkarkim

Jan Shk Mar Pri Maj Qer Kor Gu Shta Tet Nën Dhj

Kozare 77.9 85.9 88.9 78.3 64.5 28.1 10.1 5.54 10.3 20.3 56.1 64.1 49.5 0.47

Tabela 2-9: Rjedhja mesatare për volum në(Mm³) në stacionin e grumbullimit të Kozares

Stacionii

grumbullimit

Rrjedhja mesatare pwr volum nw (Mm³)

Jan Shk Mar Pri Maj Qer Kor Gu Shta Tet Nën Dhje

Kozare 209 208 238 203 173 73 27 14 28 54 145 172

Në 1996 u miratua Ligji i Ujit i cili është aktualisht në fuqi dhe nuk ekziston asnjë dispozitë përrrjedhën e mjedisore. Megjithatë, Shqipëria në luftën për të hyrë në BE ka hartuar një draft Ligji përMenaxhimin e Ujit, i cili bazohet në Kornizën e Direktivave të Ujit (WFD), sipas BE, veçanërisht WFDArtikulli 4, paragrafët 3-5.Nuk ekziston asnjë dispozite specifike për rrjedhën minimale mjedisore nëkëtë projektligj. Tashmëështë kërkesë që rrjedha minimale mjedisore të specifikohet në Planin eMenaxhimit të Baseneve të Lumenjve (RBMP). Komponenti 3 i WRIP, pjesa C do të përgatisëRBMP për basenet e lumitDrin dhe Seman. RBMP nën WRIP do të paraqesë gjithashtu në kornizëqë do i adresohet hidrocentraleve, ujitjes dhe kullimit çështjet e akordimit me përfshirjen e BWA dheBWC.

1.7.1 Ujërat e nëndheshëmUjërat e nëndheshëm gjenden në brenda basenit dhe shfrytëzohen nëpërmjet rrjedhjeve natyrore dhepuseve. Ujërat e nëndheshëm sa herë që nxirren ruhen si ujëra të pijshëm, por pjesa më e madhe enjerëzve furnizohen me ujë nga kompanitë ekzistuese në disa komuna, pwrfshirw dhe skemwn e I&D twMurriz Thanws. Skema e I&D nw studim karakterizohet nga dy tipe, (horizonte) tw ujrave nwntokwsore, ujwra tw cekwtanwntoksore dhe ujwra tw thella arteziane.Nje pjese e fermereve perdorin ujin nentokesor per qellimeujitese ne SUK Murriz Thane

4Pano, N., dhe Avdyli B., 2009 Njw metodw pwr tw vleresuar shkarkimet e Binws, Ditet Hidrike tw Shqipwrisw 2009.


Ujerat arteziane nentokesore jane te thella dhe freatike, te cilat gjenden kryesisht ne shkembinjte e dobetranore dhe gurore. Ujera te tilla nentoksore gjenden ne struktura sinkrinale, ku natyra e shtratit sedimentarkrijon presion artezian.Ujrat karstike si ato te Murriz Thanes, jane te lidhura ngushte me gutet e karbonit (kalkalr dhe dolmite),shkermbinjte me perberje sulfati (Gipsi dhe anhidriti). Zakonisht shkembinj te tille kane nga ku buron uji janeburimi kryesor i ujit per Shqiperine. Ekzistenca e shkembinjeve me pore eshte e lidhur kryesisht nga depozitatkatersore dhe sipas produktivitetit te tyre ato ndahen ne akuifere me prodhimtari te larte dhe te ulet. Akuiferetporoze me produktivitet te lartejane te lidhura me prezencen e shumte te depozitave te zhavorrit te cilatmbushin disa pjese te basenit Adriatik, si ato qe jane ne zgjatimin perendimor te Murriz Thanes. Tabela emeposhteme 4-9, paraqet detaje te akuifereve kryesor me perberje zhavorri ne Shqiperi dhe nje prej akuifereveqe ka lidhje me skemen e I&D te Murriz Thanes eshte ai i Lushnjes dhe eshte nenvizuar me jeshile.

Tabela 2-10: Akuiferet kryesor me perberje zhavorri ne ShqiperiBasenet e

akuifereve meperberjezhavorri

Trashesia maksimakeM

Pershkrueshmeriam/day

Transmetueshmeria

m2/dayKoeficienti i ruajtjes

Shkodër 60 100 - 800 2000 – 15 000 0.18 – 0.24Lushnje 25 20 - 250 250 – 4000 3 x 10-4

Berat 70 10 - 400 200 – 4500 -Korça 50 50 - 70 100 – 2100 4 -7 x 10-4

Vurg/Murs 100 10 - 300 300 – 3000 -

1.6.2 Statusi Ndërkombëtar i lumenjve tëlundrueshëm dhe përdoruesit e rrjedhesse poshtme te ujit

Statusi Ndërkombëtar i lumenjve të lundrueshëm

OP 7.50 per lumenjte e lundrueshem eshte aktivizuar, duke qene se lumenjte ku digat ndodhen jane lumenj nderkombetar. Nga 13 SUK totale, 3 prej tyre jane pjese e ujembledhesit te Drinit te quajtura Tregtan 2, Tregtan 3 dhe Vranisht 2. Lumi Drin ka dy dege, Drinin e zi dhe Drinin e bardhe. Drini i Zi buron ne Maqedoni dhe rrjedh me pas ne Shqiperi. Kurse Drini i Bardhe buron ne Mal te Zi dhe me pas bashkohet me lumin Buna i cili buron ne Liqenin e Shkodres (nje liqen nderkombetar i ndare mes Shqiperise dhe Malit te Zi ) dhe derdhet ne detin Adriatik.

Nje rendesi specifike per kete ESMP jane 9 zona te cilat shtrihen ne Basenin e Semanit dhe rrjedhin totalisht ne territor shqiptar dhe derdhen ne Adriatik. SUK e Xarres ndodhet ne zonen e basenit lumorte Vjoses, por merr uje nga rezervuari i Janjarit, i cili nuk eshte pjese hidrologjike e basenit te Vjoses.Pjesa e siperme ujembledhese e rezervuiarit te Janjarit ndodhet ne Greqi. Pervec investimeve ne kete zone qe ndodhen nen komponentin 1 te projektit, nuk ka aktivitete te tjera qe do te perdorin ujrat e lundrueshem kombetar. Keto investime perfshijne rehabilitimin e nje SUK-je ekzistuese. Ato nuk perfshijne punime dhe aktivitete te cilat do te rrisin apo ndryshojne natyren origjinale te skemes. Rrjedhimisht, projekti eshte pjese e perjashtimit te paraqitur ne paragrafin 7 (OP 7.50) , pra nuk do te ndikohet sasia apo cilesia e rrjedhes se ujit. Aplikimi i ketij perjashtimi u be ne nje memorandum ne Gusht 10 , 2012.

Përdoruesit e ujitDiga dhe rezervuari i Murriz Thanës që shtrihen nëbasenin e Lumin Seman,është përgjithësisht brendazgjatimit të lumit Devoll, përpara bashkërrjedhjes me Lumin Seman, ku ka dhe konkurrence të madhe përpërdorimin e burimeve ujore të basenit. Semani, po bëhet i rëndësishëm për ndërtimin e një hidrocentrali, meHPPs të reja të planifikuara nëdegët e lumit e Devoll dhe Osum. Për më tepër, përveç hidrocentralit, ujërat e


Semanit janë gjithashtu të rëndësishëm për ujitje, për bagetine, peshkimin, industrinë dhe ujin e pijshëm. Veçkësaj, cilësia e ujërave të basenit kërcënohet nga, ndotës që vijnë nga shkarkimet e ujërave të qytetit.Biodiversiteti i specieve endemike të lumit Seman (psh. sidomos ato në Lagunës së Karavastasë në afërsi tëAdriatikut, gjendet 28 km në perëndim të Murriz Thanës), janë gjithashtu të kërcënuara, pa një ka sistem tëpërmirësuar dhe menaxhim të koordinuar të ekosistemit.

1.8 Cilësia e ujit

Transformimi i ekonomisë shqiptare në një treg të hapur gjatë dekadës së kaluar shkaktoi një dëmtëkonsiderueshëm në burimet natyrore të vendit, kryesisht në ujërat natyrore, shumica prej tyre janëmë tëekspozuara dhe të pambrojtura. Situata është veçanërisht dramatike në ultësirën perëndimore tëShqipërisë (në afërsi të skemës së I&D të Murriz Thanës), ku lumi Seman rrjedh drejt Detit Adriatik.

Rajoni u popullua së tepërmi dhe pjesa më e madhe e mbetjeve urbane dhe industriale depozitohet direkt nëlumenj. Mjerisht tashmë ka probleme serioze mjedisore në këto zona, të lidhura direkt apo indirekt meekosistemin ujor, siç është menaxhimi i mbetjeve industriale, ndotja e ujit dhe erozioni i tokës. As mbetjetlikuide dhe të ngurta nuk kontrollohen, as nuk monitorohen kampionët e marë rregullisht nga sipërfaqja dheujërat e nëndheshëm.

Natyra gjarpëruese e e degëve të lumit Devoll dhe Seman ka bërë që me kalimin e viteve parcelat erëndësishme bujqësore të gërryen, duke transportuar materiale organike nga tokat e shembura. Erozioni mbushshtresat e sipërme gjeologjike të tokës me sedimente nga metale të rënda, të gërryera nga shkëmbinj vullkanik,por nuk është i mjaftueshëm sa të vërë në rrezik shëndetin e tokës, apo të jetë i rrezikuar nga ndotja. Kurshkëmbinjtë e gërryer janë gëlqerorë, kalciumi është elementi dominues. Tokat argjile të gërryera dhe tëtransportuara nga përrenjtë, apo nga rrymat e ujërave, mbeten një problem për sedimentet.

1.6.3 Cilësia e ujit për ujitje Janë bërë disa shqyrtime në lidhje me cilësinë e ujit të lumit Seman në fund të viteve 1990. Më poshtë janëparaqitur disa të dhëna tëpërgjithshme mbi cilësinë e ujit dhe metaleve të rënda të gjendura nësedimente (shihni 2.11).

Tabela 2-11: Cilësia e Ujit të Lumit Seman

Parametrat fizike kimike

Niveletmesatare të

lëndëveushqyese

Vlerat max.të metalevetë rënda në

ujë

Vlerat max. tëmetaleve të rënda në

sedimenteVlerat max. të

metaleve të rëndanë algat

Cladophora

NIVA Tipik i klasit II(Ndotja mesatare)

Min MaxNë ujë(ug/l)

Nësedimente

(mg/kg)Pb = 2.9 N-NO3(mg/l)

1.26Pb = 2.9 Pb = 1.03 Pb = 9.46 Pb = 5.6 0.5 – 1.2 50- 250

Cd =3.2 Cd = 3.2 Cd = 0.02 Cd = 0.06 Cd = 0.25 0.04 – 0.1 0.5 – 2.5Cu =2.7 N-NO2(μg/l)

108.3Cu = 2.7 Cu = 38.4 Cu = 144 Cu = 18.9 0.6 – 1.5 30 - 150

Zn =20 Zn = 20 Zn = 17.9 Zn = 47.4 Zn = 117.2 5.0 – 20.0 150 - 750Ni = 16.8

N-NH4(mg/l)1.84

Ni = 16.8 Ni = 131 Ni = 289 Ni = 168.5 0.5 – 2.5 50 - 250Cr =10.0 Cr = 10.0 Cr = 101 Cr = 429 Cr = 231.7 0.2 – 2.5 50 - 500Mn =110 Mn = 110 Mn = 556 Mn = 990 Mn = 724.4 nd ndFe =0.83

P-PO4(μg/l)43.8

Fe = 0.83 Fe = 2.37 Fe = 3.82 Fe = 6647 nd nd

Hg =0.21 Hg = 0.21 Hg = 0.08 Hg = 0.17 Hg = 0.090.002-0.005

0.15 – 0.6

Burimi: Përpunuar nga EA i cilësisë së ujit të lumenjve shqiptarë

Prandaj lumi i Semanit mbetet problematik në raport me nje çështje të veçante, për shkak të erozionit dhesedimentimit. Kufiri i lejuar i CEE për Tozalin e Lendes se pezulluar (TSS) është 25 mg / l. Semani ka


një TSS me një maksimum prej 436 mg / l! Oksigjeni i tretur (DO) është më pak se 2 mg / l, ecilanënkupton nje status "shumë të dobët" sipas klasave te NIVA (Agjencia Norvegjeze e Ujit).

Ujrat e lumit Seman gjithashtu e tejkalojne kufirin e amonit 0.16 mg / l N-NH4 të Direktivës së KE-sëpër ujërat nuk jane kontrolluar. Referuar parametrave fiziko-kimike të cilësisë së ujrave te lumenjveteSemanit mund të konsiderohen si të varfër deri në shumë të varfër. E pare nga një pikë e metalevetë rënda, Lumi Seman mund të konsiderohet nëmënyrë të dukshme të ndotur, NIVA Klasi IV deri V),por vetëm në shtrirjet e ulëta. Megjithatë, në shtrirjet e sipërme dhe të mesme të ujëmbledhësit tëlumit Seman, që përfshin zonën e projektit, ndotja nuk është e pranishme.

Më shumë kërkime të kohëve të fundit (2006-2010) në cilësinë e ujit për ujitje ne lumenjtëdherezervuarët në Shqipëri kane treguar se lumi Seman është brenda vlerave të pranuara teKatalogutStandard të Shtetit (SSC) për parametrat fiziko-kimike. Mostrat janë marrë dhe janëparaqitur në tabelën 2-12 Më poshtë. Vlerat për metalet e rënda nuk janë të paraqitura, por aktivitetiindustrial i lidhur me ndotjen e matur në fund të viteve 1990, tashmë ka marrë fund.

Tabela 2-12: Rezultatet e cilësisë së ujit të Lumit Seman 2007-2010

Parametrat e ujit Simbolet Njësia Vlera e pranuar

nga SSC 2007 2008 2009 2010

Përçueshmëria Elektrike (ose) ECe dS/m 0 to 3 0.54 0.40 0.42 0.20Kalcium Ca2+ me/l 0 to 20 2.60 1.50 4.20 2.20Magnez Mg2+ me/l 0 to 5 2.70 1.20 1.90 1.00Natrium Na+ me/l 0 to 40 0.30 1.60 1.40 1.10Karbonat CO3 2- me/l 0 to 1 - 0.30 0.40 0.30Bikarbonat HCO3 - me/l 0 to 10 3.50 2.10 2.50 1.20Kloride Cl- me/l 0 to 30 0.60 0.60 0.70 0.20Sulfat SO4 2- me/l 0 to 20 1.80 0.60 0.20 0.20Nitrat-Azoti NO3-N mg/l 0 to 10 0.60 2.20 1.40 2.50Amonium-Azoti NH4-N mg/l 0 to 5 0.60 1.10 0.30 1.10Fosfat-Fosfori PO4-P mg/l 0 to 2 - - 0.90 0.80 Kalium K+ mg/l 0 to 2 2.90 4.70 22.50 0.70Acid/Bazik pH 1-14 6.0 to 8.5 7.30 7.70 7.60 7.20Raport i Absorbimit të Natriumit SAR me/l 0 to 9 0.20 1.40 0.80 0.90Mbetjet e thata DR gr/l-1 - 0.20 0.20 0.30 0.10

Matjet në këtë lumë treguan vlera të ulëta të KE (0.20-0.54 dS m-1), nitrateve (0.6-2.5 mgL-1)

dheamoniakut (0.3-1.1 mg L-1). Përqendrimet e Anioneve dhe Kationeve si dhe vlerat e pH (7,2-7,7),ishinbrenda kufijve të pranuara e vendosura nga SSC për të parandaluar akumulimin kripës ne tokë.

Gjatëperiudhës së vrojtimit tëpërqendrimi i kaliumit K+, në vitin 2009 (22.5 mg L-1) dhe -përqendrimit

CO32- nga 2008 në 2010 (0.3- 0.4 me L-1)vetëm përqendrimi i K+ kaliumit ishte mbi kufijtë e

përcaktuara nga standardet SSC.Përqendrimi i lartë i K+ mund të shpjegohet me shkarkimin eujërave të zeza urbane që vijne nga qyteti iFierit, i cili ishte në rrjedhën e sipërme të pikës sëvrojtimit të lumit, ndërsa perqendrimi relativisht ilartë i CaCO3 mund të shpjegohet me përmbajtjen e

larte të karbonatit në dherat dhe materialetnë pellgun e Semanit. Bazuar në këto rezultate, ujërat elumit Seman mund të klasifikohen si Klasa II përqëllime të ujitjes bazuar në standardet SSC.

Cilësia e ujit të Lumit Devoll dhe rezervuarit të Murriz Thanës influencohet nga gjeologjia e nëndheshmee ujërave e pasur me karbonat që predominojnë në karstet rrethuese deri në veri


Pas monitorimeve të bëra për ujërat e nëndheshme dhe sipërfaqësore në basenin e lumit Seman gjatë viteve2002-2008, tregojnë se në përgjithësi mineralizimi, përmbajtja e nitratit dhe nitratit të kaliumit janë në nivelete lejuara, si dhe pH i ujërave nëntokësore është brenda niveleve për konsumim. Megjithatë, standardet ekërkuara për përmbajtjen e amonit nuk janë arritur akoma. (Agjensia Europiane e Mjedisit 2010).

Për më tepër, ka pasur disa vlerësime historike të të dhënave të rezervuarit të Murriz Thanës, në të cilin janëregjistruar herë pas here cilësi e dobët dhe e papërshtatshme për ujitje. Rezervuari i Murriz Thanës ështëpërzgjedhur për një program monitorimi katër vjeçar nga vitet 2007-2010 dhe këto rezultate mund të shihenmë poshtë në Tabelën 2-13.

Tabela 2-13: Rezultatet e cilesisë së ujit nga rezervuari i Murriz Thanes ne vitet 2007-2010

Parametrat e ujitSimbole

t NjesiaVlera e pranuar

nga SSC 2007 2008 2009 2010

Përçueshmëria Elektrike (ose) ECe dS/m 0 to 3 2.0 2.4 3.2 2.6Kalcium Ca2+ me/l 0 to 20 8.2 5.9 18.2 14.0Magnez Mg2+ me/l 0 to 5 4.1 22.5 5.3 5.3Natrium Na+ me/l 0 to 40 9.4 8.7 17.2 11.2Karbonat CO3 2- me/l 0 to 1Bikarbonat HCO3 - me/l 0 to 10 2.6 2.7 2.6 1.1Kloride Cl- me/l 0 to 30 7.8 8.6 14.0 11.6Sulfat SO4 2- me/l 0 to 20 3.8 8.2 16.7 18.3Nitrat-Azoti NO3-N mg/l 0 to 10 7.7 3.4 2.7 2.2Amonium-Azoti NH4-N mg/l 0 to 5 0.85 2.0 1.9 2.1Fosfat-Fosfori PO4-P mg/l 0 to 2 0.2 0.1 Kalium K+ mg/l 0 to 2 3.7 4.5 4.5 4.1Acid/Bazik pH 1-14 6.0 to 8.5 7.3 7.5 7.1 6.6Raport i Absorbimit të Natriumit SAR me/l 0 to 9 3.8 2.3 5.0 3.6Mbetjet e thata DR gr/l-1 - 1.3 1.5 2.0 1.6

Monitorimi ka treguar se EC dhe TDS (matësit indirekt të kripërave) ishin veçanërisht të larta në gusht (tëdhënat nuk janë në tabelë), ku përdorimi i ujit për ujitje mund të sjellë probleme me kripëzimin. Kjo rritje nëpërqindjen e kripës ndodh si pasojë e reduktimit të rrjedhës së lumit Devoll gjatë asaj kohe të vitit. PërqëndrimtëNa(8.7-17.2 me L) dhe Cl (8.6-14 me L) mund të krijojnë probleme me toksinat, që prekin tëkorrat, sidomostokat e mbjella me perime. Përdorimi i ujit për ujitje në këtë periudhë të vitit (fundin e verës) me përqëndrimtë lartë, mund tëçojë në pakësimin e të korrave, dëmtimin e prodhimit.

Vlerat e SAR janë relativisht të ulëta, nga 2.3 deri në 5, të favorshme për ujitje pa shkaktuar probleme nëstrukturën e tokës. Panvarësisht nga përqëndrimi i kationeve të CA, Mg dhe Na, janë relativisht të larta, raporti(Na+ K)/(Ca+ Mg) nuk rezultoi i efektshëm në vlerën e 1.5, duke treguar një rrezik kripëzimi.

Ph neutrale e 6.6-7.5, nuk e favorizon rënien e kalciumit. Niveli i elementëve ushqyes në basen është relativishi lartë, përveç P, megjithëse përqëndrimi i nitratit është ulur nga viti 2007 deri në vitin 2010, për shkak të reduktimit të shkarkimit të ujërave të ndenjura (nga zonat urbane dhe zonat blegtorale) drejt lumit Devoll.

Hedhjet e paligjshme të materialeve të ngurta, apo inerteve në afërsi, ose në kanalet ujitëse, po i ndot gjithashtu këto ujëra. Për më tepër, ujërat e mbledhura nga shirat rezikojnë të shkarkohen në rezervuar, apo në kanalet ujitëse.


Në zonën e rezervuarit të Murriz Thanës erozioni është tepër aktiv dhe sedimentet depozitohen në kanalet,duke i ndotur ato vazhdimisht dhe duke ia reduktuar aftesinë e tyre. E njëjta situatë po ndodh edhe nërezervuarët e tjerë afër tij, ku sedimentet e shumta janë të dukshme.

Monitorimi më i fundit i lumit Seman është regjistruar në shtetin më të fundit të Raportet e fundit Shtetërore tëMjedisit (shih Tabelën 2-14 ) . Lumi është monitoruar në tre stacione : Ura e Kucit , Ura e Mbrostar , Gjanice -Fier . Stacioni i lumit Gjanice është një tregues për shkarkimin urbane dhe për nxjerrjen e naftës dhe ri- gjobës.

Tabela 2-14: Monitorimi i Lumit Seman nëvitin 2013

Nr Baseni Lumi StacioniFaza 1

Q(m3/sec)Faza 2

Q(m3/sec)1 Semani Lumi Seman Ura e Kucit 51.83 132.472 Semani Lumi Seman Ura e vjeter Mbrostar 45.4 214.163 Semani Lumi Gjanice Derdhja ne Semani 6.76 6.164

ANalizat kimike të kryera mbi temperaturën, pH, alkalinën, përcueshmërinë elektrike, oksigjenin e tretur, kerkesen per oksigjen biologjik COD, totali i fosforit, amoniakut, nitratit, dhe nitritit. Temperatura e ujit të lumit Seman varion nga 26.4 në 27.1 dhe 28.3oC, për stacionet Ura e Kucit, Ura eMbrostarit. Ndërsa vlerësimet për fazën e dytë variojnë nga 17.34 deri 18.8oC

Pehashi per ujrat e sipërfaqes së lumit Seman variojnë nga 7.63 – 8.38, respektivisht për stacionet, Ura e Mbrostarit, Gjanice dhe Ura e Kucit. Luhatjet e ndryshimeve sezonale kanë një vlerë të vogël nga 0.15-0.75. Ujërat janë neutrale sipas EFD tëBE-së(pH = 6.5-8.5). Kjo ilustrohet dhe tek figuara e mëposhtëme Figura 2 -5.

Faza 1 Faza 2

Figura2-5:Vlerat e pH për stacionet monitoruese të Semanit

Alkaliniteti - Nga matjet e kryera në vitin 2013 , ne shohim se vlerat shkojnë nga 203-387 mol / l për Ura eMbrostarit , Ura e Kucit dhe stacionet Gjanice . Luhatjet sezonale nga Ura e Mbrostarit dhe Ura e Kucit kanënjë vlerë prej 5 mol / l ndërsa në Gjanice ata kanë një vlerë më të lartë 99mol / l

Përçueshmëri elektrike - Vlerat luhaten nga 509- 888-1744 μS / cm respektivisht në Ura e Mbrostarit , Ura eKucit dhe Gjanic . Luhatjet sezonale në tre stacione janë të larta duke filluar nga 436-644-865 μS / cm . Këtojanë vlerat më të larta të vëzhguara në monitorimin gjatë vitit 2013 .

Përmbajtja e oksigjenit të tretur në lumin Seman ka vlera të ulëta në të gjitha stacionet , por vlera më e ulëtështë ob - shërbyer në stacionin e Gjanicës me një mesatare prej 3.22 mg / l . Sipas standardeve EFD të BE-së,ujërat e lumit Seman kanë një cilësi të dobët . Shih Figurën 2-5 më poshtë .


Faza 1 Faza 2 Standarti i BE

Figura2-6:Përmbajtja e oksigjenit të tretur në stacionet monitoruese të lumit Seman

Vlera Përmbajtja BOD5-v varion nga 0.6- 3.9 mg / l deri në 5.2 mg / l . Luhatjet sezonale janë të ndjeshme , vërehet qartë në tabelë . Ujërat e lumit Seman klasifikohen moderuar sipas standardeve DKU të BE-së që do tëthotë vlerat , janë afër kufirit të poshtëm (shih Figuren 2-6 ) .


Figura2-7: Kërkesat biologjike për oksigjen për stacionet monitoruese të lumit Seman

Nevoja për oksigjenin kimik - COD përmbajtjes shkon ne vlerën prej 0.56 për 1.0 deri në 3.96 mg / l , nëUrën e Kucit , Urën e Mbrostarit dhe stacionet e Gjanicës . Luhatjet sezonale janë të ulëta, duke filluar nga0.28-0.76 mg / l. Në fazën e dytë, ka një rritje të kërkesës për oksigjenin kimik. Stacioni Gjanica përfaqësonvlerën më të lartë të COD.

Vlera e përmbajtjes seAmonit shkon nga 0 në 0.19 për 2.18 mg / l në Urën e Kucit , Urën e Mbrostarit dhe stacionet Gjanicës . Gjatë vitit 2013 , luhatjet sezonale kanë qenë të konsiderueshme , veçanërisht në atë të


Gjanicës . Në këtë stacion , shuma mesatare e amoniakut është 1.1mg / l , duke çuar në një ujë të cilësisë së dobët (shih figurën 2-7 ) .


Figura2-8: Matjet e amonit për staionet monitoruese të lumit Seman

Vlerat e përmbajtjes së Nitratit janë të larta duke filluar nga 3.2 në 4.4 në 20.7 mg / l. Luhatjet sezonale janë tëlarta duke filluar nga 0.29 në 4.26 mg / l . Vlerësimi i cilësisë e ujit në bazë të përmbajtjes së NO3 është idobët lev - el < 10mg / l (shih figurën2-8 ).

Faza 1 Faza 2 Standarti I BE

Figura2-9: Matjet e nitratit ne stacionet monitoruese të Semanit

Vlerat përmbajtjes së nitratitvarion nga 0 deri ne 0.05 deri 0.56 mg / l për tre stacionet respektive të monitorimit. Luhatjet sezonale janë vërejtur . Vlerat kufi të përmbajtjes së NO2 në përputhje me ËFD të BE-së, klasifikon ujërat e lumit Seman, në gjendje të mirë dhe të moderuar . NO2 < 0.06 mg / l dhe NO2 < 0.12 mg /l , por që kanë tendenca drejt gjendjes së keqe. (shih Figurën2-9 )


Faza 1 Faza 2 Standarti I BE

Figura2-10: Mtjet e nitratit per stacionet e lumin Seman

Materialet lundruese - kanë vlera të larta duke filluar nga 2.8 për 222,2 mg / l . Luhatjet sezonale janë të larta duke filluar nga 40.9-116.4 mg / l . Ka një rënie në vlerë në fazën e dytë, e cila përkon me periudhën më të lartë të reshjeve.

1.8.1 Cilësia e Ujërave të nëndheshëmRaporti me i fundit nga “Raporti Mjedisor Shtetëror” për Shqiperinë, paraqet detaje mbi cilësinë aktuale të ujrave nëntokësor për disa nga akuiferët që gjenden në Shqipëri. Të dhenat nga monitorimi janë të paraqitura për cdo basen. Treguesit e ndotjeve si NO2, NO3, NH4 dhe indikatorë të tjerë si Na, Ca, Mg, Fe, Cl, SO4, Fp, pH, Mp, janë vlerësuar dhe krahasuar sipas standarteve të BE-së.

Përqendrimet e rekomanduara ( STASH - R ) dhe përqendrimet maksimale të lejuara ( STASH- PML ) janë krahasuar me standardet shqiptare . Përveç kësaj , vlerat e monitoruara të treguesve janë krahasuar me standardet e BE-së , përqendrimet e rekomanduara ( BE - R) dhe përqendrimet maksimale të lejuara ( BE - PML ) . Për basenin e lumit Seman, sasia totale e parashikuar e ujit e përdorur nga aquifer ( AL500 ) është 465-500 l / sec, pjesa më e madhe që është përdorur në Turan. Koeficienti i shfrytëzimit varion K = 0.3 - 0.5.

Rreziku i ndotjes është i moderuar, kushtet natyrore favorizojnë zgjerimin e disa akuifereve të thella që janë tëmbrojtura me shtresa argjilore shtrirë në mes tyre. I vetmi burim i ndotjes sipërfaqësore mund të jetënga lumiDunavec në anën juglindore të aquiferit, por më së shumti në horizont të rezervuarit parë, e cila si rregull nukështë përdorur.

Temperatura e ujit të matur në dy fazat e monitorimit varion nga T= 11.4–14○C, e cila është brenda standarteve(standartet janë nga 8-15 deri në 20oC).

pH nëntokësor në dy fazat e monitorimit shkon nga pH = 7.1- 8.21 . Ky tregues është brenda standardeve të ujit të pijshëm ( pH = 6,5-8,5 ). Dallimet në mes të vlerave të dy fazave të shkojnë nga 0.09- 0.11 në 0.12-0.22.Gama mesatare e vlerës për 5 vite është pH = 7.41- 7.98 .

Ngurtësia e Përgjithshme ( Fp ) në dy fazat e monitorimit shkon nga Gh = 13.58- 16.6 odH . Kjo do të thotë se uji është brenda standardeve të ujit të pijshëm . Këto ujëra kanë një fortësi mesatare. Dallimet në mes të vlerave të dy fazave të shkojnë nga 0- 0.14-0.28-0.62 odH (shih figurën 2-10 ) .


Figura2-11: pH dhe Fp për Akuiferin AL500 në basenin e Semanit

Mineralizimi i Përgjithshëm ( Mp ) në dy fazat e monitorimit shkon nga GM = 402,74-539,16 mg / l. Kjo vlerëështë brenda standardeve shqiptare. Uji që ndodhet në Turan është me përbërje magnezi lloji hidrokarbureve -kalcium. Uji i ndodhur në Sheqeras është kalcium magnez hidrokarbur . Uji që ndodhet në Mancuri ështëhidrokarbur kalcium . Mbetje te thata ( Mth) në dy fazat e monitorimit shkon nga Dr = 256-390 mg / l .

Përmbajtja e natriumi ( Na ) në dy fazat e monitorimit varion nga 1.15 - 16.33 mg / l , e cila është brendastandardeve shqiptare dhe përmbajtjen maksimale të lejuar .Vlera mesatare e 5 viteve shkon 1.49 - 21,04 mg /l ( shih Figurën 2-11 )

Figura2-12: MMineralizimi dhe përmbajtja e Natriumit për akuiferin AL500 në basenin e Semanit

Përmbajtja e kalciumit (Ca) në dy fazat e monitorimit shkon nga 37.07- 100.2 mg / l. Përmbajtja më e lartë ekalciumit është gjetur në Mancuri dalë nga shkëmbinj gëlqerorë. Kjo vlerë është brenda standardeve. Dallimetnë mes të vlerave të dy fazave të gamë të mostrave nga 1-2-2.02 -3 mg / l. Vlera mesatare për 5 vite shkon 34,73-67, 35 mg / l .

Përmbajtja e Magnezit (Mg) në dy fazat e monitorimit shkon nga 21.28-57.15 mg / l, e cila është nënstandardet shqiptare, mbi përmbajtjen maksimale të lejuar. Dallimet në mes të vlerave të dy fazave të shkojnënga 0-1.81-1.82-1.84-3.04 mg / l. Vlera mesatare e 5 viteve varion nga 23.53-57.64 mg / l (shih Figurën 2-12 )

Figura2-13: Perqendrimet e kalciumit dhe magnezit per Akuiferin AL500 ne basenin e Semanit

Përmbajtja e hekurit (Fe ) ne dy faza monitorimit varion 0,01-0,08 mg / l. Në " Bulgarec", "Turan" dhe


"Mancuri" vlera e Fe është brenda rekomandimeve. Dallimet në mes të vlerave të dy fazave të gamë tëmonitorimit nga 0.02-0.03-0.04 mg / l deri në 0.07 mg / l ( Mancuri ). Vlera mesatare e 5 viteve varion nga0.028-0.057 mg / l.

Në fazën e parë , nuk ka përmbajtja e amoniakut (NH4). Në fazën e dytë , përmbajtja e amoniakut është gjetur në "Bulgarec", "Turan " , " Sheqeras " , " Terova " dhe " Mancuri " nga vlera e NH4 = 0.01mg / l , i cili është nën përmbajtjen maksimale të lejuar . Vlera mesatare e 5 viteve varion nga 0.003-0.104 mg / l (shih Figurën 2-13 ).

Figura2-14: Koncentratet e hekurit dhe amoniakut per Akuifertin AL500 ne basenin e Semanit.

Përmbajtja e klorit (Cl), në dy fazat e monitorimit shkon nga 12.43-39.05 mg / l . Përmbajtja e klorit nëMancuri shkon nga 1.78-3.55mg / l me një vlerë mesatare 2.66mg / l . Përmbajtja e klorit në Bul - garec dheSheqeras është brenda rekomandimeve . Në Turan dhe Terovë , kjo përmbajtje është mbi recommen - dationpor nën përmbajtjen maksimale të lejuar . Vlera mesatare e 5 viteve varion nga 12.78-36.74 mg / l.

Përmbajtja e sulfat (SO4) në dy fazat e monitorimit varion nga 2.49-12.88 mg / l në Turan, Sheqeras ,Bulgarec dhe Mancuri , e cila është brenda standardeve . Vlera mesatare e 5 viteve varion nga 3.3-15.64-110.75 mg / l (shih Figurën 2-14) .

Figura2-15: Koncentrate te klorit dhe squfurit per Akuiferin AL500 ne Basenin e lumit Seman

Përmbajtja e Nitratit (NO3) përmbajtja në dy fazat e monitorimit është i vogël , duke filluar nga 1.8-20.16 mg /l , e cila është brenda standardeve . Vlera mesatare e 5 viteve varion nga 3.74-16.69 mg / l .

Në fazën e parë të monitorimit përmbajtja e nitrateve ( NO₂ ) është NO₂ = 0.01mg / l në Sheqeras dhe Terova .Në fazën e dytë të monitorimit përmbajtja e nitrateve është NO₂ = 0.04mg / l në Bulgarec dhe NO2 = 0.01mg /l në Turan , Terova , Sheqeras dhe Mancuri . Këto vlera janë për shkak të moszbatimit të zonave të mbrojturasanitare , e cila është një burim i afërt i ndotjes (shih Figurën 2-15 ) .


Figura2-16: Nitrate and Nitrite concentrations for Aquifer AL500 eithin Semani Basin

Përmbajtja e oksigjenit O2 në dy fazat e monitorimit varion nga 1.86-7.67 mg / l, e cila është nën standardet .(STASH : O2 = 8 ose O2 > 8).

Një analizë e metaleve të rënda është kryer në Turan me një sërë vlerash si më poshtë Nikel Ni = 0. - 0,002 mg/ l , Mn = Mangani 0-,001 mg / l , zink Zn = 0,005-0,007 mg / l , Lead Pb = 0.013 -0,04 mg / l , bakrit Cu =0,002-0,001 mg / l , Cobalt Co = 0,046-0,004 mg / l , Kromi Cr = ,018-0 mg / l , kadmium Cd = 0-0.001mg / l.Këto vlera janë brenda standardeve deri në përqendrim maksimal të lejuar

Mjedisi Biologjik

1.7 Zonat e mbrojtura

Konsulenti ka shqyrtuar që vendodhja e skemës së I&D në marredhenie me zonat më të afërta të mbrojtura.Ekstremitetet perëndimore të skemës se I&D të Murriz Thanës janë të lidhura direkt me parkun e Karavastasë,por sistemi i uitjes nuk shkon në lagunë e Karavastasë, por shkon drejt bregut të Bitaj dhe kolektorit tëMyzeqesë në jug të lagunës, ose në veri dhe në perëndim nëpërmjet stacionit të pompimit theBishcukaspërmes pritës anti - kripë në Detin Adriatik. Tabela 2-15 më poshtë jep hollësi të mëtejshme.

Tabela 2-15: Detaje të zonave të mbrojtura në qarkun Lushnje-Fier

RajoniSkemat e I&D në

rajon Emri i zonës së mbrojturKategoria eMenaxhimit

Sipërfaqjaezonës

(hektarë)

Fier/Lushnje

Murriz ThanaKurjanStrumëZharrez

Divjake/Karavasta Parku Kombëtar 22,230

Mund të themi se skema I&D e Murriz Thanës nuk ka një ndikim direkt mbi Parkun Kombëtar të Karavastas edhe pse gjenden në afërsi të njëra tjetrës. Detaje më te zgjeruara mbi fakte të PK të Karavastasë janë në Shtojcën 2.

1.9 Flora


Klima, pozita gjeografike, prania e ujit dhe e topografisë specifike janë faktorë të rëndësishëm,qëndikojnë mjaftueshëm në mbulesën e gjelbër, shumëllojshmëri, bimësinë unike brenda zonës sëMurriz Thanës.

Flora shqiptare përbëhet nga rreth 3,200 lloje të regjistruara nga të cilat rreth 15% janëkarakteristikë emjediseve të Ballkanit, 24% shfaqin karakteristika tipike mesdhetare dhe pjesa tjetër janë meorigjinë ngaEvropa Qendrore, nën-Ballkanike etj.

Flora e Shqipërisë konsiston në bimë terciare (bimët relike), nga të cilat rreth 350 specie janë të pemëvedhe shkurreve, 85% e të cilave kane një shpërndarje spontane në kushte natyrore (endemike) dhe 15% e tyrejanë prezantuar. Shqipëria konsiderohet si një nga vendet më të rëndësishme shtegtuesepër bimët në Ballkan.

Në Shqipëri ekzistojnë 32 bimë endemike dhe 148 bime nën-endemike. Midis tyre mund tëpërmendimllojet luledelli te vogla (Eulfenia baldaccii), Forsythia evropiane (Forsythia europaea), etj Në "Librin eKuq" të Shqipërisë janë shënuar 305 lloje të bimëve me status te "kërcënuara" ose te "rralla". Pyjetdhe kullotat kanë një vlerë të madhe dhe janë një habitat i rëndësishem për flora të veçanta. Pjesëtmë të rëndësishme të pyjeve në këtë rast janë vendosur në verilindje dhe në pjesën juglindore tëShqipërisë, si dhe gjenden jashtë zonës sëMurriz Thanës.

Bimësia në zonën e Murriz Thanës është tipike me atë të Europës Qendrore e asociuar me elementet e klimësMesdhetare, si dhe me elementet Mesdhetare të miksuara dikur me ato të klimës evropiane në zonat eultësirave (siç ështënë Qarkun e Lushnjes). Zona me bimësi natyrale që rrethon Murriz Thanënështë epopulluar nga bimesia e shkurreve, e përbërë ngamakia me gjelbërim të përhershëm. Bimët më të mëdhaja,pemët dhe shkurret e identifikuara në sistemin e ujitjes së Murriz Thanës gjatë studimit përfshijnë:

Shkoza / Shkoza evropiane - Carpinus betulus Common / European Hornbeam - Carpinus betulus Dushku –Quercus rober Pishë e bardhë(Pinus strobus) Ferrëbardhë/drizë – Erica Arborea and Gjëmbaçe/ferrë–Rubus ulmifolius and

Midis specieve barishtore të gjetura ishin:

Fier, Microlepia strigosavariety Rigon – Origanum vulgare hirtum, Gramë (Bar i keq) - Cynodon dactylion Tërfil –Trifolium pratense Luleshtrydhe e egër- Fragaria vesca Barishte dhe dhe erëza të familjes Graminaceae.

Nga studimi që kanë bërë konsulenti, ku përfshiheshin shëtitjet nëpër zonën e projektit, si dhe bisedat mebanorët e zonës, si dhe duke kontraktuar OJF vendase dhe nga Universiteti i Tiranës, doli në përfundimin senuk ekzistojnë specie në rrezik që konsiderohen si rrezik për projektin. Skema e I&D e Murriz Thanësndodhet në një zonë të kultivuar nga fermerët për shume breza. Kështu që zona është modifikuar ngandërhyrjet njerëzore.


1.10 Fauna

Fauna e Shqipërisë konsiston kryesisht në elemente Europine, të përzier me elemente të Mesdheutdheelemente nën-endemike të Ballkanit . Shqipëria është një bio-korridor natyror i faunës nga veriuderi në jug të Europës dhe gjithashtu në Afrikë dhe në Kontinentin Aziatik. Ekzistojnë 46 lloje iriqashdeti , 115 lloje gaforresh dhe 510 lloje molusqesh, që jetojnë në brendësi të ujërave të deteve,lumenjve dheliqeneve.

Në Shqipëri janë rregjistruar 4,000 specie insektesh, 313 specie dhe nën-specie të peshkut, ku64specie jetojne në lumenj dhe liqene dhe 249 specie jetojne në det dhe ujrat e lagunave. Nga kjomund tënumerohen 4 specie endemike. Amfibët përbëhen nga 15 specie dhe ka 37 llojezvarranikësh. Zogjtëpërfaqësojnë 323 specie nga të cilat 72 specie jetojne në pyje . 43 specie kanëstatus të veçantë të ruajtjesdhe janë nën mbrojtje. Gjitarët përbëhen nga 69 specie dhe rreth 42% etyre janë përfaqësues europianë. 64 gjitarë jetojnë në brendësi të tokës se kafsheve dhe 5 jetojnënë brendësi të habitateve detare.

Fauna ne skemen I&D te Murriz Thanës, perbehet kryesisht në një faunë me elemente ballkanike dheeuropiane. Zonat përreth vendeve nuk janë shume të pasura me kafshë të egra, kryesisht për shkaktë afërsisë së ngushtë të vendbanimeve te njeriut te cilat kane ekzistuar në zonë për një periudhë tëgjatë kohore. Në zonat pyjore me të largëta mund të ndeshesh me ujqër, arinj, mace të egra dhegjitarë tjerë, të cilet kanë status mbrojtjeje.

Rreth zonës së I&D te Murriz Thanës dhe rrethinave përreth, mund te shihen lloje shumëtëndryshme grabiqarësh, zvarranikësh dhe amfibesh. Uji i rezervuarit të Murriz Thanës përdoret përujitje dhe për peshkim për arsye tregtie, si dhe është planifikuar përdorimi i rezervuarit për HEC nëtë ardhmen. Nga informacionet që ka mbledhur konsulenti, në rezervuarin e Murriz Thanës gjendetkrapi i zakonshëm (Ciprinius carpio), krapi i argjendtë (Hyphtalmus molitrix ) dhe qefulli (Mugil spp.).Gjendet gjithashtu edhe Mrena, persh në familjen e krapit (Barbus meridionalis petenyi), si dhe ngjala eujërave të ëmbla (Anguilla anguilla). Është bërë një marrëveshje me operatorët e rezervuarit për të lënëgjithmonë një sasi uji të kapacitetit të rezervuarit në fund të stinës së ujitjeve (8-12Mm3) për nevojat epeshkimit.

Fauna e egër specifike e zonës që është rregjistruar nga konsulentët e ESIA përfshin:

Lepur i egër, Oryctolagus cuniculus Dhelpra – Vulpes vulpes Ujku – Canis Lupus(në zonën e Dumresë) Kunadhe – Martes martes Nuselalë – Mustela lutreola Vjedull – Meles Meles

Nga jeta e shpendëve kryesisht ekzistojnë:

Harabelat - Passer domesticus Gardelina - Carduelis carduelis,carduelis cloris and in einter carduelis spinus Mëllenja – Turdus merula Thëllëza – Perdix perdix Fajkoi/Skifter i zi - Falco subniger Laraska – Pica pica Fazani Tipe tëtjera gardelinash, (picus dentrolobus) me vlera të mëdha rekreative dhe biologjike, me

karakteristika te dekorative dhe të jashtëzakonshme vokale, tipikë për ultësirat e Shqipërisë.


Rastësisht, si pasojë e prezencës së lagunës së Karavastasë është e mundur të shihen:

Çafka/Pulëbardha Patë e egër- Anas Penelope Rosë e egër – Anas Platyrhinchos Lejlek shtegëtar – Grus Rubicunda

Ka gjithashtu edhe lloje të ndryshme gjarpërinjsh:

Nepërka e livadheve - Natrix natrix Gjarpri me bri - Viper Ammondytes

Amfibë të tjerë si:

Hardhuca jeshile e Ballkanit – Lacerta trilineata Bretkoca e ballkanit – Rana balkanika Breshka– Testudo hermanni Kërmilli – Trochonanina mozambicensis

Nuk rrezikohet asnjë specie nën mbrojtje në florën e zonës, edhe pse janë afër skenës së I&D të MurrizThanës.

1.11 Flora dhe fauna të rrezikuara në zonën e projektit

Në studimin e bërë nga Konsulenti, ku përfshiheshin shëtitjet nëpër zonën e projektit, (duke kontrolluar përspore, pleh, etj.), si dhe bisedat me banorët e zonës, si dhe duke folur me vendasit dhe nga kontakti meDepartamentin e Biologjisë në Universitetin e Tiranës, si dhe me OJF-të lokale, doli në përfundimin se nukekzistojnë specie të rrezikuara, që konsiderohen në rrezik nga projekti.

Skema e Murriz Thanës ndodhet brenda zonës e cila është përshtatur kryesisht për prodhime bujqësore. Ngastudimet e ndërmarra, as flora apo fauna specifikee identifikuar në projekt nuk konsiderohet të jetë e rrezikuarapo e kërcënuar nga projekti.

Mjedisi Socio – EkonomikTë dhënat në treguesit kryesor social dhe ekonomik janë mbledhur nga autoritetet qëndrore dhe lokale, intervista me fermere si dhe diskutime të fokusuara tek diskutimet në grup, nga të cilët thuajse të gjithë të pyeturit se rezultatet e projektit do jenë një të dobishme në përmirësimin e cilësisë së jetës së banorëve të zonave. Përvec kësaj ekipi socio–ekonimik është fokusuar në shfrytëzimin e dokumentacionit ekzistues ngaburimet emëposhtme:

INSTAT Shqipëri , Studimi i fizibilitetit Mott MacDonald, Studimi i Fizibilitetit të sipërmarrjes së përbashkët RENARDET – BETA STUDIO – HYDROËATER-

ALBANIA Zyrat e Komunave, si dhe Vëzhgimet në terren për verifikimin dhe plotësimin e të dhënave.


Vlerësimi socio-ekonomik u fokusua në rajonin e Lushnjes, pasi diga dhe rezervuari i Murriz Thanës, ndodhennëtë. Më poshtë janë të dhënat e përgjithshme të lidhura me rajonin, si dhe të dhëna të tjera që kanë lidhje me komunat, të dhënat për përdorimine tokës dhe bujqësinë në zonën e skemës I&D.Te dhenat socio-ekonomike per SUK jane kryesisht shume te limituara dhe jane perfshire kudo eshte e mundur. Nese informacioni mungon, atehere eshte dhene informacioni i Komunes/Qarkut apo Prefektures.

Eshte e rendesishme te qartesohet se, jo te gjithe treguesit ekonomik dhe social do te ndikohen nga projekti. Por ato jane perfshire ne seksionet e meposhtme per ti dhene lexuesit nje imazh te plote te gjendjes ekzistuese socio-ekonomike te zones se projektit.

1.12 Demografia

Përqindja e popullsisë rurale në shqipëri ka qënë në mënyrë kostante në zbritje vitet e fundit. Ndërsa 52% epopullsisë jetonte në fshat në vitin 2006, kjo shifër ka rënë në mënyrë kostante në 44.6% në 2013. Edhe pretreguesit ekonomikë të Shqipërisë janë pozitivë, 14.3 % e popullsisë jeton ende në varfëri, duke paraqiturkështu një përqindje shumë të lartë për rajonin. Varfëria në zonat rurale zë 15.3 % dhe në fshatra të vegjëlështë edhe me e madhe, sic janë komunat e përfshira në këtë studim, ku shumica e populates jeton në varfëri,duke u bazaar vetem në aktivitete blegtorale dhe bujqësore.

Të dhënat demografike janë të vlefshme për prefekturat/qarqet dhe në nivel dege. Tabela 2 -36e mëposhtëmeparaqet tq dhëna rreth strukturës së popullsisë midis zonave rurale dhe urbane në qarkun ku ndoshet skemaI&D e Murriz Thanës. Rreshtat me ngjyre jeshile tregojnë zonat me përparësi në Krutje, Tërbuf dhe në skemëne I&D për Murriz Thanën.

Në përgjithësi, ka më tepër banorë në zonat rurale se në ato urbane. Kjo mund të interpretohet nga nevojat përzhvillimin e bujqësisë dhe nevoja për ujitje në këto rajone. Megjithatë ka shumë njerëz që migrojnë në zonaturbane, apo emigrojnë jashtë shtetit për të gjetur punë. Përqindja e migracionit për Fierin është-4% dhe pritetqe zona e Divjakes te tregoje nje vlere te ngjashme.

Tabela 2-36: Struktura demografike natyrore për skemat prioritare të qarkut të Lushnjës dhe Murriz Thanës

Qarku/Prefektura Gjendja ne fillim Lindje VdekjeVdekje

Martesa Gjendja ne fundnën 1vj. 1-4 vjeç

LushnjeRrethi / District 178875 1350 828 7 2 1079 179812Bashkia / Urban 68309 490 330 4 0 370 68414Komunat Rural 110566 860 498 3 2 709 111398

Deka e Krutjes(Muriz- Thana)

10195 102 62 - - 50 10233

Dega e Terbufit(Muriz- Thana)

16230 111 40 - - 105 16300

Struktura e popullsisë në qarqe dhe prefektura për sa i përket të rinjve dhe të moshuarve është e njëjtë. Me një përqindje varësie për prefekturën e Fierit në 46. Numri bruto i lindjeve në prefekturën e Fierit (që mbulon Muriz Thanën dhe skemën e I&D) është i ngjashëm me mesataret e vendit (shikoni figurën 2-16 më poshtë) dhe përqindjen e fertilitetit me 1.8 (numri i fëmijëve për grua), është gjithashtu ekuivalent me mesataren e vendit.


Figura2-17: Numri i lindjeve bruto sipas prefekturës 2014

Ish Komuna e Krutjes perfshin njëmbëdhjetë fshatra përkatësisht: Arres , Fier i Ri , Gjaz , Kadiaj , Krutje e Sipërme , Krutje e Poshtme, Lifaj i Vjetër , Ngurrës i Madh , Ngurrës i Vogël , Rrupaj dhe Zhym . Ish Komuna Tërbufpërbëhet nga shtatë fshatrat : Çermë e Sipërme , Çermë Pasha , Çermë Proshkë , Çermë Shkumbin, Shënepremte, Sulzotaj dhe Tërbuf .

Këto fshatra tregojne karakteristika të ngjashme me të ardhura të ulta, aktivitetet kryesore të popullatës janë bujqësia dhe blegtoria. Këto zona kanë kushte optimale për zhvillimin e prodhimit bujqësor (gjendje të favorshme te cilësisë së tokës dhe të klimës, etj ) dhe ka potencial të mirë për miratimin e teknologjisë moderne bujqësore, nuk ka ekzistence te një tregu në territorin e komunës ose në komunën më të afërt ( deri në 10 km ), ku është qendra e aktiviteteve rurale ekonomike , etj

Tabela 2-47: Struktura demografike e degëve prioritare në skemën I&D të Murriz Thanës

KomunatPopullsia(banorët)

Nr. ifamiljeve

Popullsia e Femrave

Popullsia e Meshkujve

Densiteti (banorët/

km2)

Numri i invalidëve

Nr. I personaveme aftësi tëkufizuara

(të verbër dhesakat)

Nr ipersonave

me aftësi tëtjera të

kufizuaraKrutja

(Muriz- Thana)10233 2541 5500 4733 250 124 236

Terbuf(Muriz- Thana)

16300 4002 7900 8400 272 155 35 200

Shifrat mbi martesat jantë të njëjta në të gjitha prefekturat e me shifrat në Fier, ku martesa është në plan të parë. Në përgjithësi, shifrat e martesave megjithatë janë në rënie nga viti në vit, pasi koncepti i familjes tradicionale është duke u thyer dhe bashkëjetesa po ktheheht si trend i kohës dhe supozohet qe ne zonen e Murriz Thanes te kemi nje trend te ngjashem. Këto të dhëna kyce janë të përmbledhura në Tabelën 2-18 më poshtë, ku shifrat aktuale janë në ngjyrën jeshile.

Tabela 2-58: Të dhëna kyceë mbi karakteristikat e popullsisë

Emri i SkemëssëUjitjes

Qarku/PrefekturaRaporti i të rinjëve

Raporti itë

moshuarve

Në varësitotale

Shkalla e fertilitetit(mesat.Fëmijë/grua)

Shkalla eMigrimit

%

Shkalla eMartesave n/1,000

GRUP 1 Vranisht 2

Kukes 28.3 18.0 46.3 2.3 -9.6 7.6Tregtan 2Tregtan 3GRUP 2

Kurjani/StrumiFier/Fier 28.0 17.9 46.0 1.8 -4.0 8.6

ZharrezMurriz Thana Lushnje/Fier 28.0 17.9 46.0 1.8 -4.0 8.6


Emri i SkemëssëUjitjes

Qarku/PrefekturaRaporti i të rinjëve

Raporti itë

moshuarve

Në varësitotale

Shkalla e fertilitetit(mesat.Fëmijë/grua)

Shkalla eMigrimit

%

Shkalla eMartesave n/1,000

DivjakaBelesova

Berat 27.9 17.9 45.8 1.8 -9.6 7.8DuhanasSlanica (Cukalat)

GRUP 3 Leminot

Korça 28.1 18.0 46.1 1.7 -4.7 7.4KoshnicaGRUP 4

Xarra Saranda/ Vlorë 26.9 17.6 44.6 1.4 -2.1 8.2Albania Total National Level 27.4 17.8 45.2 1.8 -0.2 8.2

Raporti i të rinjëve = popullata nën 15 vjec/popullsia në punëështë midis moshës 15-64 vjecRaporti i të moshuarve = popullata mbi 65 vjecpopulation over 65 years of age/ popullsia në punëështë midis moshës 15-64 vjecNë varësi totale = të rinjtë<15 + >65/ popullsia në punëështë midis moshës 15-64 vjecShkalla e fertilitetit = mesatarja e numrit të fëmijëve për gruaShkalla e Migrimit = diferenca në% midis ardhjeve dhe ikjeve në prefektura të popullatësShkalla e Martesave = Numri i martesave për 1,000 inhabitants

1.12.1 ShpërnguljetMigrimi i përgjithshëm ka qenë një nga problemet kryesore demografike në rajonin e Lushnjes, dukendryshuar ndjeshem treguesit e popullsisë dhe strukturën. Gjatë viteve 1990-2000, një pjesë erëndësishme e fuqisë punëtore migroi jashtë Shqipërisë. Emigrantë nga Lushnja, kanë migruar kryesishtnë Itali, Gjermani dhe më pak në Greqi. Pasi emigrantët gjetën punë në këto vende dhe u bënezyrtarisht të regjistruar në këto vende perëndimore, ata morën familjet e tyre me vehte.

Vonë në vitin 2000, lëvizjet e mëdha të popullsisë kanë reshtur. Në vitin 2010, kur Shqipëria arrititëdrejtën për lëvizjen e lirë në vendet e BE-së, fenomeni i migrimit u ndal. Në dy vitet e funditpërshkak të krizës ekonomike globale, emigrantët tani janë duke u kthyer në shtëpi dhe poinvestojnë nëvendin e tyre (Shih tabelën 2-19).Kriza ekonomike në Greqi në mënyrë të veçantë kashkaktuar një migrim të madh të shqiptarëve nga Greqia në qytetet e tyre në shtëpi dhe fshatra.Këta njerëz janë konsideruar si një forcë shumë e rëndësishme për të ardhmen e punës, por është erëndësishme që ata të kenë punë, prandaj zhvillimi i zonave rurale është shumë i rëndësishëm.

Tabela 2-69: Migrimi në Qarkun e Lushnjes

Rrethi/Prefektura

Të ardhur Të larguar Shtesa

AbsoluteGjithesejBrenda rrethit

Jashte rrethit GjithesejBrenda rrethit

Jashte rrethit

Lushnje

Rrethi / Qarku 3342 1668 1374 2922 1069 1853 420

Bashkia / Zona urbane 1145 730 415 1200 457 743 -55Komunat/ Zonat rurale 2197 938 1259 1722 612 1110 475

Krutja(Murriz- Thana) 5 5 - 8 8 -3Terbuf(Murriz- Thana) 60 10 50 61 - 61 -1

1.12.2 Popullsia, ekonomia dhe familjet

Familja është baza e strukturës sociale në zonat në studim. Në përgjithësi është kryefamiljari, i cili është një person i seksit mashkull, adult, i cili siguron pjesën më të madhe të të ardhurave. Një familje shpesh konsiderohet të jetë burri, gruaja dhe fëmijët, por në disa raste janë edhe gjyshërit. Tabela e mëposhtme 2-20 paraqet të detaje të numrit të familjeve, raportet dhe strukturat e familjeve, të cilat duken krejt normale në gjithë qarkun e Lushnjës dhe degëve prioritare të skemës I&D (në ngjyrën jeshile)

Tabela 2-20: Popullsia dhe familjet nëQarqe


QARKU I FIERIT Gjithsej / Total Nga e cila:Femra Nga e cila Meshkuj Numri I / Familjeve

Gjithsej rrethi / Qarku total 269452 131573 137879 69878

-Bashkia / Zona Urbane 127518 62908 64610 36362

Komunë / Zona Rurale 141934 68665 73269 33516QARKU I KUKESIT Gjithsej / Total Nga e cila:Femra Nga e cila Meshkuj Numri I / Familjeve



Komunë / Zona Rurale 38690 20074 18616 8824QARKU I LUSHNJES Gjithsej / Total Nga e cila:Femra Nga e cila Meshkuj Numri I / Familjeve



Komunë / Zona Rurale 111398 57414 53984 27746Krutja(Muriz- Thana) 10233 5500 4733 2541Terbuf(Muriz- Thana) 16300 7900 8400 4002

QARKU I BERATIT Gjithsej / Total Nga e cila:Femra Nga e cila Meshkuj Numri I / Familjeve



Komunë / Zona Rurale 83781 42987 40794 21529QARKU I KORÇËS Gjithsej / Total Nga e cila:Femra Nga e cila Meshkuj Numri I / Familjeve



Komunë / Zona Rurale 83446 40876 42570 648QARKU I VLORËS Gjithsej / Total Nga e cila:Femra Nga e cila Meshkuj Numri I / Familjeve



Komunë / Zona Rurale 57812 28297 29515 19114

1.12.3 Vëmendja mbi gjinitë

Tabela e mëposhtëme Tabela 2 -1 paraqet të dhëna mbi kryefamiljaret femra në komunat e Murriz Thanës dhe gjithashtu jep të dhënat e gjendjes civile per femrat kryefamiljare.

Tabela 2-21: Meshkuj/Femra/ Kryefamiljare në Komunat e skemës së Murriz Thanës

Komunat Kryefamiljar KryefamiljareGjithsej

25-45 vjec 46-65 vjec Mbi 65 vjec GjithsejTotal

25-45 vjec 46-65 vjec Mbi 65 vjec

Krutja(Muriz- Thana) 2494 873 1098 523 47 7 12 28

Terbuf(Muriz- Thana) 3960 1600 2000 360 42 20 15 7

Sic shihet kryefamiljaret femra përfaqsojnë një minoritet midis 1-2 % të familjeve në komuna.

Tabela 2-22: Gjendja civile për skemën e I&D të Murriz Thanës

Gjendja Civile KomunatGrupimi sipas moshes

18-24 vjeç 25-34 vjec 35-44 vjec 45-65 vjecNr % Nr % Nr % Nr %

TëMartuara

Krutja (M-Thana)Të veja 7 15 39 83Të divorcuara 1 2BeqareTë Martuara

Terbuf M-Thana

5 12Të veja 2 5 22 52Të divorcuara 11 26 2 5Beqare


Arsyeja madhore e kryefamiljareve është sepse janë të veja (shikoni Tabela 2 -), porn ë Tërbuf ka gjithashtu një numër të lartë të të divorcuarave kryefamiljare. Niveli i Arsimit në Tërbuf është me i madh se në Krutje. (shikoTabela 2 -3).

Tabela 2-23: Niveli i edukimit për Kryefamiljaret në skemën I&D të Murriz Thanës

Edukimi EducationKrutja Terbuf

Nr No % Nr No %Basike 8 17Fillore 10 21 27 64Niveli i profesionisteve 29 62 11 26Universitet/Pas Universitare 4 10

1.12.4 Projektimet e PopullsisëProjeksionet e popullsisë shqiptare në nivel qarku janë publikuar për herë të parë në vitin 2015. Një projeksioni tillë është shumë e vështirë që përveç vlerësimit të fertilitetit, vdekshmërisë dhe parashikimet ndërkombëtare të migracionit në nivel prefekture përbëhet nga duke u përpjekur për të llogaritur dhe të projektojë lëvizjet e brendshme dhepërqendrimit të tyre hapësinor. Parashikimet e tilla janë bazuar në një skenar të mesme në nivel kombëtar (dmth mesme fertilitetit, vdekshmërisë dhe migracionittë mesme dhe e mesmja ndërkombëtare). Hipotezat për këto komponente demografike janë ndërtuar në mënyrë të tillë që të përputhen me ato në nivel kombëtar, duke e mbajtur gjithmonë parasysh dallimet Prefectural. Në hipotezën mesme, norma e brendshme elëvizjes është mbajtur konstante dhe kjo është e barabartë me normën e vërejtur gjatë periudhës 2007 - 2011. Këto hipoteza janë të kombinuar me hipotezën e përqendrimit hapësinor, të cilat konsistojnë në përqendrim të vazhdueshëm në qendrat e mëdha ekonomike, veçanërisht në Tiranë - Durrës, dhe hapësinor çpërqendrimi i migrantëve të brendshëm ndaj qendrave të tjera.

Sipas projeksioneve të popullsisë të Shqipërisë , gjatë periudhës 2011 - 2031 , Prefektura e Fierit do të përjetojnë nje rënie të popullsisë ( siç dëshmohet nga shkalla e migrimit prej -4% ) prej 20 për qind deri në 2031. Në 2031 , Prefektura e Fierit do të ketë shkallën e diferencave mes sekseve më të madhe në raportin 111.3 meshkuj për 100 femra, nje trend i ngjashem presupozohet ne zonen e SUK . Më shumë detaje mbi popullsinë janë të përfshira në Shtojcën 3 .

1.13 Papunësia

Papunësia është një problem i madh në Shqipëri si në shumë pjesë të Evropës.Numri zyrtar itëpapunëve është i madh (~35%)5, por ajo qe duhet të përmendet është se një pjesë e rëndësishmee fuqisëpunëtore është duke punuar në ekonominë e zezë (ekonomi e nëndheshme) për shembullduke punuar nëkohë të pjesshme punësimi ose në subjekte të paregjistruara, pra njerëzit janë dukemarrë pagat e tyre,por nuk janë të siguruar.Pjesa e forcës së punës në përgjithësi nuk është esiguruar per shëndetinne zyrat civile, dhe kjo zvogëlon mundësinë e tyre për tu trajtuar nëinstitucionet shëndetësore publike,pa shpenzime shtesë. Një situatë e tillë ul dhe rrezikon seriozishttë ardhurat financiare të familjeve tëtyre. Shumica e popullsisë janë të punësuar në sektorin privat.Në qytete dhe qyteza një pjesë e fuqisëpunëtore është e punësuar në zyrat shtetërore. Një pjesëshumë e vogël e popullsisë së komunës është epunësuar në zyrat shtetërore lokale por ky numërështë i papërfillshëm.

Popullsia e zonave rurale, në përgjithësi është e vetëpunësuar në fermat e tyre. Këto familje janëvarura

5Burimi është CIA - Libri i Fakteve Botërore


nga prodhimi bujqësor dhe marketingu i prodhimeve te tyre. Në përgjithësi, këto familje fermerë nukjanëtë siguruara për shëndetin dhe për qëllimet sociale. Vetëm në raste të rralla disa prej banoreve tëfshatravejanë duke punuar në zyrat e shtetit, të forcës policore, zyrës postare, shërbimet komunale etj. Tëgjithënjerëzit e punësuar në shërbimet shtetërore janë të mbuluar për sigurimet shoqërore dheshëndetin.Tabela 2-23 e mëposhtmeështë treguese e papunësisë në qarkun e Lushnjës, e përbërënga tre burime:

Tëpapunë që janë ne proces dhe trajtohen me ndihmë sociale (të trajtuar), Tëpapunë për herë të parë në tregun e punës, dhe Të papunë të tjerë.

Tendencat e papunësisë janë mjaft tipike, me më shumë gra se burra pa pune dhe pse nuk kemi statistika te plota per papunesine ne SUK, nje trend i ngjashem eshte i dukshem. Një pjesë e madheprej mbi35 janë te papunë dhe pjesa më e madhe janë njerëz që kanë marrë shume pak arsimim. Në komunën Fiershegan janë raportuar vetëm 3 familje që marrin asistencë sociale. Nuk ka të dhëna për komuna të tjera në skemën I&D të Murriz Thanës. Më tepër detjae do të jenë në Shtojcën 4.

Tabela 2-24: Papunësia në qarkun e Lushnjes

RajoniPopullsia

Totale

Papunësia epërgjithshm

eFemra

Kryefamiljar

(Meshkuj)

Sipas Moshës Sipas nivelit Arsimor

15-19

20-24

25-34

Over35

Fillore8 vjec.

Shkollee

mesme

Shkollëprofesional

e

Universitet

Lushnje 179812 6596 3311 2547 459 934 2269 2934 3486 1710 1143 257

1.14 Punësimi

Të dhëna për numrin e njerëzve të punësuar në Lushnje, janë vështirë te gjenden për shkak tëfaktorit të ekonomisë senëndheshme të përmendur mëparë. Detaje tëtë punësuarve ne shtet përvitin 2010 janë të përdorshme.Këto gjenden ne Tabelën 2-25 me poshtë.

Tabela 2-25: Punësimi brenda Qarkut të Lushnjes dhe zonave prioritare në skemën e Murriz Thanës

Qarku Mesatarja e popullsisë të punësuar në2010

Gjithsej femra Gjithsej meshkuj

Lushnje 3,449 1,872 1,577TOTAL 3,449 1,872 1,577Degët prioritarë të skemës

I&D të Murriz ThanësNr mesatar I njerezve te punesuar ne

administraten e komunesGjithsej femra Gjithsej meshkuj

Krutja (Muriz- Thana) 38 13 25Terbuf (Muriz- Thana) 39 7 32

Në komunat e Murriz Thanës shumica e njerëzve punojnë në pronat e tyre, të angazhuar në tokat bujqësore osebrenda sektorit të blegtorisë. Sipas ligjit shqiptar personat të cilët kanenë pronësi tokën bujqësore, trajtohen si të vetëpunësuar . Ka edhe biznesete vogla në komuna, duke përfshirë bare dhe kafenetë , tregjet, marketet etc.Më tepër ore detaje mbi punësimin janë të përfshira në Shtojcën 4

1.14.1 Shërbimet e Komunales

Ka një mbledhje të pjesshme të mbetjeve sanitare në sistemin e ujërave të zeza n ëish komunën e Krutjes, vetëm në fshatrat e Krutjes së Sipërme, Krutjes së Poshtëme dhe Komunës së Tërbufit, vetëm në sektorin CERM. Familjet në fshatrat e tjera të komunës ende përdorin gropat septike. Aktualisht 80% e familjeve


përdorin dru zjarri për ngrohje dhe pjesa e mbetur prej 20 % përdorin gazin dhe energjinë elektrike . Burimi kryesor i ndriçimit është duke energjisë elektrike të siguruar nga hidrocentralet . Vetëm 70% e fshatrave kanë sistem të grumbullimit të mbetjeve .

1.14.2 Aktivitetet ekonomike dhe të ardhurat

Komunat gjenden në zona rurale, kështu që aktivitetet e tyre kryesore ekonomike janë bujqësia dhe rritja eblegtorise. Rreth 80-97% e familjeve i kanë të ardhurat nga bujqësia dhe pjesa tjeter e mbetu prej 3-20% i kanga puna në shtet apo para të dërguara nga jashtë. Të tjera aktivitete ekonomike në zonë përfshijnë: bare,restorante, kafene, dyqane ushqimore dhe biznese te tjera te vogla. Tabela 2 -6dheError: Reference source notfound7me poshtë tergojnë te ardhurat mesatare vjetore te familjeve nga bujqesia.

Tabela 2-26: Mesatarja vjetore te ardhurave te familjeve per fryme

Komunat Te ardhurat mesatarelek/familje/muaj

Mesatarja e antareve tefamiljes

Te ardhurat mesatare perfryme Lek/muaj

Te ardhurat mesatare perfryme Dollar/dite

Krutja(Muriz- Thana) 20000 4.02 4975 1.31Terbuf(Muriz- Thana) 15000 4.07 3685 0.97

Tabela 2-27: Average income per family from agricultural production

Komunat Te ardhurat mesatarelek/familje/muaj

Te ardhurat mesatare ngabujqesia (%)

Produkte bujqesore teperdorura per vet konsum

(%)

Prodhime bujqesore pershitje (%)

Krutja(Muriz- Thana) 20000 90 94 6Terbuf(Muriz- Thana) 15000 95 97 3

Ethnicity, Religion, Education, Health and Currency

1.8 Etnia, Besimi, Arsimi, Shëndeti dhe Monedha

1.8.1 Etnia dhe besimi

Etnia kryesore në qarkun e Lushnjesështë shqiptare, qëështë gjithashtu edhe kombësia. Gjuha e folur, e cila është dhe gjuha kombëtare është Shqipja. Ka tre besime kryesore; Muslimane (Bektashi), Ortodokse dhe Katolike, i njëjti model është në gjithë Shqipërinë.

Zona nën studim praktikon kryesisht fenë Islame – 90%, por në disa zona gjenden minoritete të besimitKatolikë dhe Ortodoks (10%). Grupet e besimeve të ndryshme edhe ato me etni shqiptare shkojnë mirë menjëri tjetrin. Kjo përshtatje midis besimeve ka treguar se ka pasur shumë martesa brenda besimeve tëndryshme. Në të gjitha grupet e besimeve, përfshirë edhe besimin Islamik, nuk ka pasur raste fanatizmi.

1.8.2 Sistemi ArsimorSistemi arsimor në rrethin e Lushnjesi cili mbulon skemen e I&D te Murriz Thanes është i ndare në kategoritë e mëposhtme:

Shkolla fillore (kopshti) – publike dhe private Shkolla nëntëvjeçare – publike dhe private Shkolle profesionale -– publike dhe private Shkolla e mesme– publike dhe private Studime Universitare– publike dhe private Studime pas Universitare– publike dhe private


Sistemi arsimor ne komunat prioritare te zones se skemes se I&D te Murriz Thanes tregohen ne Tabela 2 -2878 me poshte.

Tabela 2-287: Punesimi ne qarkun e Lushnjes dhe zonave prioritare te skemes se I&D te Murriz Thanes

Komunat Nr I shkollave temesme

Numri I shkollave 9vjecare

Nr I shkollavefillore

Nr I nxenesve (total)

Nr i studenteve neuniversitet

Krutja(Muriz- Thana) 2 6 4 929 -

Terbuf(Muriz- Thana) 2 6 6 1990 92

Shqipja është gjuha kryesore në shkolla. Shkollat janë institucione private ose shtetërore ( publike ). Në përgjithësi , në nivel prefekture , studentët ndjekin një program 9 - vjeçar të arsimit me 52-53 % meshkuj kundrejt 47-48 % femra . Megjithatë, si normat e fertilitetit kanë qenë në rënie , dhe numri i nxenesve në një program arsimor 9 - vjeçar është në rënie dhe tani ka më shumë nxenes në shkollat e mesme sesa në parashkollore apo 9 vjecare. Studentët e regjistruar në zonat urbane janë shumë më të larta në numër se ato të regjistruar në zonat rurale , por ka ndryshim të konsiderueshëm midis prefekturave . Normat e diplomimit janëmë të mira në zonat urbane krahasuar me zonat rurale. Më shumë detaje mbi objektet arsimore në nivel qarku janë të përfshira në Shtojcen 5 .

1.14.3 Sistemi Shëndetësor

Jetëgjatësia e femrave shqiptare qe nga ishte 80.3 vjet në vitin 2013 , ndërkohë që jetëgjatësia e meshkujve ishte 4.0 vjet më pak , dmth 76.0 vjet. Jetëgjatësia vazhdon të rritet dhe kjo mund të shpjegojë pjesërisht ndryshimet demografike në strukturën e popullsisë dhe mënyrën e jetesës .

Fokusi i politikës shqiptare në lidhje me shëndetin kanë qenë gjithmonë në cilësinë e jetës. Vite të shëndetshme te jetës janë një masë e numrit të viteve qe një person pritet të jetojë në kushte të shëndetshme (të përcaktuara nga mungesa e kufizimeve në funksionimin / aftësi të kufizuara ) . Sipas raportit të Institutit të Shëndetit Publik për " gjendjen e Shëndetit të popullsisë shqiptare " , një tregues i tillë në mesin e meshkujve është 62.5 vjet , ndërsa për femrat kjo është 67 vjeç ; 4.5 vjet më të larta .

Kujdesi shëndetësor parësor përqëndrohet në problemet e shëndetit dhe duke siguruar një shërbim të mirë dhetë besueshëm . Institucionet kryesore që ofrojnë shërbime të tilla janë të konsoliduara , qe perfshijnepoliklinika , qendra shëndetësore , njësitë shëndetësore publike dhe shërbime të veçanta të këshillimit për gradhe fëmijë.

Në zonat rurale , shërbimet shëndetësore janë të vendosura zakonisht në qendrat e komunave . Shërbimi shëndetësor është gjithashtu i shtetit dhe bazuar private. Institucionet shtetërore në përgjithësi trajtojnë ata me sigurim shëndetësor (p.sh. punonjësit e shtetit dhe familjet) , ndërsa pjesa tjeter e popullsisë duhet të paguajnë për trajtimin. Sigurimi shëndetësor në objektet private nuk funksionon mirë dhe mund të arrihen vetëm nga ataqë mund të përballojë atë . Tabela në vijim 2-29 jep detaje për numrin e institucioneve shëndetësore në kuadërrrethin e Lushnjes i cili përmban skemen I&D te Murriz Thanes (e vizuar me jeshile). Më shumë detaje mbi objektet shëndetësore në nivel qarku janë të përfshira në Shtojca 6 .

Për degët prioritare të skemës se Murriz Thanes I&D ka 2, dhe 1 qender shëndetësore dhe 11 dhe 6 ambulancaqë mbulojnë respektivisht dy komunat e Krutje dhe Tërbuf.

Tabela 2-89: Godinat shendetesore Brenda qarqeve


Qarku Fier Kukes Lushnje Berat KorçaVlorë/

Saranda

Skema e pershtatshme e I&DKurjan/Strum

iZharreza

VranishtTregtan 2Tregtan 3

Murriz ThanaDivjake

BelesovaDuhanasSlanica

LeminotKoshnica

Xarra

Numri total I institucioneve mjeksore ne qark

291 25 300 291 330523

Ne zona urbane 33 11 20 33 23 30Ne zona rurale 258 14 280 258 317 493Ambulancan te zonat urbane No data 8 12 14 0 146Ambulancan te zonat rurale No data 0 65 110 85 ?

1.14.4 MonedhaParaja e përdorur në të gjitha trojet shqiptare është LEK-u Shqiptar (ALL).Shkëmbimi aktual i monedhësme Dollarin e Shteteve të Bashkuara është 1 USD = 126 LEK dhe me Euron 1 EUR = 137 (ALL)

1.15 Krimet dhe dhuna ne familje

1.15.1 Veprat Penale

Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve jep të dhëna mbi numrin e krimeve të regjistruara në nivel prefekture për vitin 2014. Tabela 2-30 më poshtë ilustron numrin e krimeve të regjistruara për disa vepra penale, ne rrethin e Lushnjes (Prefektura e Fierit) janë shënuar me të gjelbër. Nuk kemi detaje per SUK, por supozohet qe kan trend te ngjashem.Tabela tregon se në vitin 2014 grupi i "Krimeve kundër rendit dhe standardet e sjelljes publike" ishte më i madh ne numer, i pasuar nga "Krimetekonomike”

“Krimet kundër pasurisë” është grupi i veprave penale me numrin më të vogël të krimeve të regjistruara në të gjitha prefekturat. Grupi i veprave penale të "Krimeve kundër personave” përfshin krimet kundër jetës, shëndetit dhe lirisë.

Tabela 2-9: Krimet e raportuara dhe veprat penale ne nivel prefecture per 2014

Emri Iskemes se

ujitjesQarku/prefektura

Krime

ndajperso

nit

Krimetndaj

prones

Trafikimi ipaligjshe

mDrogat

KrimiEkonomik

Korrupsioni

Pastrimi iparave

Krimet ndajrendit dhesjelljet e

pahijshme

GRUPI 1 Vranisht 2

Kukes 23 1 16 23 79 60 8 522Tregtan 2Tregtan 3GRUPI2

Kurjani/Strumi Fier/Fier 54 10 70 73 189 95 34 1084

ZharrezMurrizThana Lushnje/Fier 54 10 70 73 189 95 34 1084Divjaka

Belesova

Berat 19 5 12 50 127 54 24 752DuhanasSlanica

(Cukalat)GRUPI3


Emri Iskemes se

ujitjesQarku/prefektura

Krime

ndajperso

nit

Krimetndaj

prones

Trafikimi ipaligjshe

mDrogat

KrimiEkonomik

Korrupsioni

Pastrimi iparave

Krimet ndajrendit dhesjelljet e

pahijshme

LeminotKorça 39 4 49 120 175 44 26 1231

KoshnicaGRUPI4

Xarra Saranda/ Vlorë 42 15 90 130 156 100 29 1084

1.15.2 Dhuna në familjeDhuna në familje shkaktohet nga faktorë të ndryshë m duke pë rfshirë : ndikimin kulturor, i cili ka rrenje te thella në traditat e vjetra patriakale. Situata të pakendeshme, diskriminimi gjinor, papunësia, kontrolli i brezave në familje e etj

Dhuna në familje është ende lloji më i shpeshtë i abuzimit të të drejtave të njeriut , por ende pak i njohur në mbarë botën dhe i pranuar. Disa studime vënë në dukje gjendjen e vështirë e matjes nivelin dhe shtrirjen e dhunës në familje , sepse ky fenomen ndodh brenda familjes dhe kjo është konsideruar si një çështje familjare.Si pasojë , ndër faktorët që mund të ndikojnë në raportimin e ulët të dhunës në familje vlen të përmendet për turpi, frika nga dënimi , normat kulturore , stereotipet ekzistuese në lidhje me dhunen ne familje etj, prandaj faktet dhe shifrat duhet të lexohen me kujdes, sepse nuk na japin një pasqyrë të qartë në lidhje me përhapjen e dhunës .

Tabela 2-31 më poshtë tregon shkallen ( në përqindje ) të numrit të raportimeve të dhunës në familje në një vit të caktuar , brenda numrit të përgjithshëm të raporteve të policisë të një prefekture të veçantë gjatë 2010-2014. Qarku i Lushnjë s (Prefektura e Fierit e cila mbulon zonen e I&D te skemë s së Murriz Tahnë s ë shtë e ngjyrosur me jeshile. Kjo nuk ben ndarje te gjinive, por presupozohet qe numri me i madh i krimeve janë berenga meshkujt mbi femrat. Prefektura e Fierit ka numrin me te ulet te rasteve te dhunes ne familje krahasuar megjithe rajonet e mbuluara ne kete studim. Të gjitha prefekturat e tjera kanë një rritje ne shkallen e raportimeve te dhunes ne familje nga viti 2010-2014. Kjo vjen me faktin se sa vjen e me shume gra kane besimin ne vetvete per te raportuar dhunen ne familje, pasi barrierat mes gjinive jane thyer. Supozohet qe statistikat per dhunen ne familje per zonen e SUK, ndjekin nje trend te ngjashem.

Tabela 2-3110: Incidente te dhunes ne familje ne nivel Prefekture

Emri i skemes se ujitjesQarku

/Prefektura2010 2011 2012 2013 2014

GRUPI 1 Vranisht 2

Kukes 18% 13.7% 17.6% 20.6% 30%Tregtan 2Tregtan 3GRUPI2

Kurjani/StrumiFier/Fier 20.1% 29.9% 12.3% 16.1% 21.7%

ZharrezMurriz Thana

Lushnje/Fier 20.1% 29.9% 12.3% 16.1% 21.7%Divjaka

BelesovaBerat 15.6% 13.4% 18% 24.7% 28.3%Duhanas

Slanica (Cukalat)GRUPI3 Leminot

Korça 9.3% 13.7% 16.5% 22% 38.4%KoshnicaGRUPI4

Xarra Saranda/ Vlorë 24.5% 15.2% 19.7% 17.3% 23.3%Totali per Shqiperine Nivel Kombetar 14.4% 15.8% 18.2% 21.8% 29.8%


1.8.3 Te burgosurit e rinjTabela 2 -2 tregon se Prefektura e Fierit ne 2014 ka pasur 622 te burgosur vetem me 4 <18years, ndersa ne 2010 ishin 513 te burgosur (5 <18 vjec) (shiko nenvizimet me jeshile). Kjo tregon nje rritje te numrit te te burgosurve ne 5 vitet e fundi. Prefektura e Fierit tregon nje rritje prej 21 % ne numrin e te burgosurve ne 5 vitet e fundit. Prefektura e Fierit ka numrin me te larte te te burgosurve krahasuar me zonat e tjera qe mbulohen nga projekti.Supozohet qe statistikat per dhunen ne familje per zonen e SUK, ndjekin nje trend te ngjashem.

Tabela 2-32: Te burgosurit sipas grupmoshave 2010-2014

Emri i skemes se Ujitjes

Qarku/Prefektura

2010 2011 2012 2013 2014Nen18

vjec

Mbi 18vjec

Nen 18vjec

Mbi 18vjec

Nen18 vjec

Mbi 18vjec

Nen18

vjec

Mbi 18vjec

Nen 18vjec

Mbi 18vjec

GRUPI 1 Vranisht 2

Kukes 0 163 2 168 0 171 2 182 2 293Tregtan 2Tregtan 3GRUPI2

Kurjani/StrumiFier/Fier 5 508 8 511 6 522 5 591 4 618

ZharrezMurriz Thana

Lushnje/Fier 5 508 8 511 6 522 5 591 4 618Divjaka

Belesova

Berat 8 313 6 318 8 321 7 352 2 409DuhanasSlanica

(Cukalat)GRUPI3 Leminot

Korça 0 333 4 338 3 331 5 367 2 461KoshnicaGRUPI4

Xarra Saranda/ Vlorë 0 281 6 269 3 265 6 299 1 334Totali per

Shqiperine Nivel kombetar 102 4,501 121 4,469 97 4,453 107 4,807 101 5,352

1.16 Bujqësia

1.8.4 Përmasat e fermavePjesa me e madhe e fermave në Shqipëri janë ferma familjare me nje mase mesatare në hektar të raportuar 1.2ha/ferme.

Indikacionet tregojnë se madhësia mesatare e fermës është paksa ne rënie . Për shembull , në vitin 2014madhësia mesatare e fermave është ulur me 0.6% nga 1.17ha / ferma të 1.16ha / fermë . Pavarësisht nga njëmadhësi mesatare të pakësuar fermës , numri i fermave në shkallë kombëtare është rritur me 0.4% nga 350,416në vitin 2013 në 352,315 në vitin 2014. Në tabelën 2-33 të dhënat tregojnë numrin e familjeve dhe popullsinëe varur nga fermat: Siç mund të shihet, përmasa mesatare e fermave për Murriz Thanën në krahasim mepërmasat kombëtare, është pak e lartë (1.8ha/fermë). Madhësia mesatare e fermave është raportuar ngakomuna ndryshon në mënyrë të konsiderueshme në krahasim me të dhënat e ofruara nga INSTAT MBZHRAU.Skema e I&D se Murriz Thanes eshte e reguar me jeshile.

Tabela 2-113: Permasa mesatare dhe numri i familjeve brenda skemes

Skema

Permasa mesatare efermave sipas raportit

te komunes (Hektare)

Permasa mesatare efermave sipas

raportit te MBZHRAUper rajonin(Hektare)

Numri Ifermave

Numri ifamiljeve

Popullsiatotale ne

varesi

Vranisht 2 1.2 0.62 180 262 1,050


Skema

Permasa mesatare efermave sipas raportit

te komunes (Hektare)

Permasa mesatare efermave sipas

raportit te MBZHRAUper rajonin(Hektare)

Numri Ifermave

Numri ifamiljeve

Popullsiatotale ne

varesi

Tregtan2 1.1 0.62 275 340 1,370Tregtan3 1.1 0.62 165 220 825Murriz Thane 1.8 1.64 23,226 Nd NdDivjake 1.4 1.6 1,820 1,820 7,028Kurjan and Strum 1.5 1.64 8,373 10,299 51,715Zharrez 1.4 1.64 1,678 1,942 8,606Slanice 1.4 1.37 2,550 2,900 12,750Belesove 1.2 1.37 1,470 1,850 6,900Duhanas 1.2 1.37 1,080 1,260 3,960Leminot 0.7 1.45 1,141 1,624 6,060Koshnice 1 0.62 1.45 912 912 3,280Xarra 1.35 1.08 1,485 1,485 5,940Totali i skemave I&D 1.23 1.27 44,355 24,092 106,239Totali per Shqiperine (INSTAT)

1.17 352,315

Burimi: I pershtatur nga INSTAT dhe Studimi i Fizibilitetit te Mott MacDonald

1.9 Toka nën zotërim dhe toka në përdorim

Pronësia mbi tokën është e ndarë në tokat shtetërore dhe tokat private. Në zonat bujqësore, tokaprivateështë ne përgjithësi e trashëguar. Megjithatë sipas ligjit shqiptar, shumica e pronarëve të periudhëssë para Luftës së Dytë Botërore janë konsideruar pronarë ligjore vetëm për një pjesë të tokës së tyre tëtrashëguar.Tokat e tjera, ose janë zëne për mbjelljen e kulturave - bujqësore ose janë shpërndarë përfermerët.

Midis viteve 1990-2000, shume toka shtetërore ose private, janë zënë nga zhvilluesit e paligjshëmapo ngafamiljet që nuk kishin asnjë pretendim ligjor për të drejtën trashëgimore. Shumë ligje janëpërshtatur përtë rregulluar këtë situatë dhe për të shmangur konfliktet sociale. Ky proces deri mëtani nuk është dukevazhduar kënaqshëm dhe kështu pronësia e tokës është një çështje mjaft ekomplikuar, sidomos nëqytete. Në zonat rurale, kjo situatë duket më mirë, pasi shumica e pronarëve kane një kërkesëtëtrashëguar për tokën e tyre.

Shfrytëzimi i tokës, është mjaft relativ për token nen përdorim. Përdorimi i tokave të shtetit oseprivate,mund të vendoset nga pronarët e tokës (dmth. shteti ose privati), por vetëm pas miratimit tëpërdorimitte parashikuar nga autoritetet shtetërore. Shumica e tokave bujqësore janë përdorur ngafermerët privatë.Gjithashtu një pjesë e pyjeve është privatizuar, ose u janë dhënë për përdorimkomunitetit te fshatit.Megjithatë,vendet specifike, si zonat e mbrojtura, rezervuarët, lumenjtë etj tëgjitha janë në pronësi tështetit, por mund të ofrohen ose të përdoren me koncesion për zhvilluesitprivatë. Detajet e përdorimit tëtokës në Qarkun e Lushnjes janë paraqitur Error: Reference sourcenot found34, ku pjesa per Lushnjen eshte me jeshile. Sic mund te shihet, Lushnja ka perqindjen me te madhete tokes bujqesore ne perdorim. Supozohet qe SUK ka nje trend te ngjashem persa i perket perdorimit te tokes.

Tabela 2-34: Perdorimi i tokes Brenda qarqeve

NrEmërtimi

Njësia eMatjes /

UnitFier Kukes Lushnje Berat Korça

Vlorë/Saranda

1 Sipërfaqe gjithsej he 79,406 66,480.6 71,239 93,888 137,369 270,621

a Nga: - Sipërfaqe bujqësore he 52,591.8 11,415.6 51,109 35,324 62,984


NrEmërtimi

Njësia eMatjes /

UnitFier Kukes Lushnje Berat Korça

Vlorë/Saranda

2 Sipërfaqe bujqësore e përdorur he 46,232.3 51,109 28,746 52,390 17,064

Nga: - Bimët e arave he 38,912.5 4,909 45,887 19,493 26,533 11,612

- Kulturat drufrutore he 7,319.8 1,150.7 5,222 9,253 2,253 5,452

b Livadhe e kullota he 618 14,505 440 8,183 23,604 208,000

c Pyje +truall he 7,100 40,560 4,563 29,620 54,900 -

d Toke jo bujqesore he 6,359.5 1,024.6 1,276 20,761 30,079 -

3 NR tapive te ndara Cope 3,419.9 13,849 19,670 0 16,000

Ndarja e tokes midis familjeve ne zonat e prioritetit te Krutjes dhe Terbufit tregohen ne Tabelen 2-35 meposhte.

Tabela 2-125: Perdorimi i tokes ne deget prioritare te zones se skemes I&D te Murriz Thanes

KomunatToke gjithsej Toke e privatizuar Nr I familjeve

No of family

Toke perfamilje

Madhesia efamiljes

Toke perfryme

Ha Ha Nr Ha Nr HaKrutja(Muriz- Thana) 3914 3914 2541 1.54 4.02 0.38Terbuf(Muriz- Thana) 4482 4482 4002 1.12 4.07 0.28

1.10 Prodhimet bujqësore

Ky seksion përshkruan produktet, perimet, drurët frutorë, bagëtia etj., për Qarkun e Lushnjes. Nëpërgjithësi prodhimi i tokave bujqësore do të rritet gjatë viteve të ardhshme, nëse nuk janëfaktorët që do të pengojnë këtë zhvillim.Të ardhurat e ulëta dhe niveli i varfërisë se popullsisërurale redukton përdorimin e plehrave dhe pesticideve. Kjo nga njëra anë është e mirë përmjedisin pasi ajo parandalon ndotjen e tepërt te ujit, por nga ana tjetër, redukton cilësinë eprodhimit dhe sasinë

Mosfunksionimi ose palëvizshmëria e rezervuarëve të ujitjes dhe e kanaleve ka gjithashtu influencenënjë reduktim të produkteve bujqësore. Për më tepër, problemet e ndryshimeve klimatikedhemosfunksionimi i kanaleve kulluese ka krijuar probleme te përmbytjeve të tokave bujqësoregjatëngjarjeve të reshjeve ekstreme.Qeveria shqiptare është duke u përpjekur për të rivendosur tëgjitha sistemet e ujitjes dhe kullimit, për tëruajtur pasuritë fermat dhe prodhimin buqesor dhe për tëpërmirësuar standardin e jetesës në komunitet,duke përdorur veprimtarinë bujqësore si njëinstrument i zhvillimit të fuqishëm.

1.10.1 Llojet e të korraveBrenda zonave te skemave të ujitjes dhe rezervuarëve, të lashtat më të njohura janë foragjeret dhejonxha,grurë qe rritet në dimër dhe pranverë, dhe misër qe rritet në verë. Tokat e vogla apo kopshtetjanë mbjellë meperime. Fasulet dhe bari janë rritur edhe në rrethin e Kukësit. Ka shumë plantacione me pemëfrutore, memollë, qershi, kumbulla, dardha, fiq, ullinj, portokalle dhe vreshta.

Në zonat e ulëta (dmth qarku i Lushnjes), sipërfaqet e mbjella në total janë të dominuara ngaforagjeret42-45 %, me jonxhëmë shumë se 90 % e saj. Perime, misër, pemët e ullirit, vreshtat dhepemëtfrutore janë kultivuar edhe në këto fusha. Sipërfaqja e serave në këto rrethe është në rritje dhekëtu kryesishtrriten fruta dhe perime të destinuara kryesisht për të furnizuar tregun gjatë gjithë vitit,


duke rezultuar në njërritje të të ardhurave për fermerët. Jane mbjelle siperfaqe të konsiderueshmeme foragjere dhe jonxhë përbagëtinë dhe kjo përfaqëson më shumë se gjysmen e zonës bimore tëtë gjithe skemave (shih tabelën 2-36). Struktura e te korrave eshte e treguar per zonat prioritare teKrutjes dhe Terbufit. Sic mund te shihet mbjelljet per skemen I&D te Murriz Thanes, ku ka grure dheeshte zona me e madhe e te korrave e mbjelle me foragjere dhe jonxhe. Me shume se 81 % e zones se tembjellave me grure per 13 skemat I&D jane plenifikuar te vijne nga Murriz Thana.

Tabela2-36: Struktura agregate e prodhimeve në të gjitha skemat I&D krahasuar me Murriz Thanën

Lloji i prodhimitMesatare e

përgjithshme(%)

Prodhimet e grumbulluara në tëzonat e të gjitha skemave

(hektarë)

Planifikuarpër MurrizThanën (%)

Planifikuar përMurriz Thanën

(Hektarë)

Dega e Krutjes(Ha)

Dega e Terbufit(Ha)

Grurë 15% 12,567 26.3% 10,220 850 900Misër 10% 4,855 9.6% 3,740 570 600Patate 1% 463 0.8% 318 10 0Fasule 3% 1,419 3.0% 1,148 70 100Duhan 0% 20 0.0% 0 0 0Perime 6% 3,893 8.6% 3,337 322 1000Foragjere 31% 13,884 23.3% 9,048 2015 300Jonxhë 22% 11,949 21.0% 8,140 0 1500Pemë frutore 3% 698 1.2% 465 33 42Mollë 1% 72 0.0% 0 0 0Kullota 2% 139 0.0% 0 0 0Drurë ulliri 3% 2,395 4.8% 1,857 15 0Vreshta 2% 739 1.5% 567 16 40Agrume 0% 14 0.0% 0 13 0TOTALI 99.00% 53,107 100.10% 38,840 3914 4482Burimi: Përshtatur nga Studimit i Fizibilitetit te Mott MacDonald – te dhënat e mbledhura nga Drejtoria Rajonale eMBZHRAU , Bordi Ujitjes, Komunat dhe Konsulenti

1.16.1 Skemat e kulturave dhe prodhimetDetaje te modeleve te kulturave ne 13 skemat ujitese, qe jane shqyrtuar ne tebelen 2-37 me poshte (Skema e I&D e Murriz Thanes e ngjyrosur ne jeshile). Meqe skemat e I&D jane ne kushte te keqija, kulturat e drithravedhe zarzavateve, si dhe foragjeret e gjelberta eshte rreth 30-50% me pak sesa maksimumi i duhur. Kjo ka bere qe fermeret te rrisin perdorimin e puseve dhe te suplementojne furnizimin me uje sipas kerkesave te kulturave.

Tabela 2-137: Modelet aktuale te kulturave dhe intensiteti i tyre ne te gjitha skemat

Tipet ekulturave

Vra

nis

ht

2

Tre

gta

n 2

Tre

gta

n 3

Ku

rja

n a

nd

Str

um

i Zh

arr

ez

Mu

rriz

Th

an

a

Div

jake

Du

ha

na

s

Be

les

ova

Sla

nic

e

Le

min

ot

Ko

sh

nic

a

Xa

rra

Grurë 13.2%

13.5%

12.2%

18.3%

21.2%

26.3%

5%14.5%

11.3% 9.6%19.3%

21.1%

Misër 9.9%10.8%

15.9%

5.2% 9.3% 9.6% 3% 8.7%13.8%

6.0% 9.7% 8.2% 17.5

Patate 1.6% 0.0% 1.2% 0.7% 2.0% 0.8% 6% 1.4% 0.3% 2.2% 5.0% 1.5% 2.5

Fasule 2.6% 8.1% 1.2% 1.4% 1.3% 3.0% 4% 1.2% 1.8% 1.2% 2.9% 6.7%

Duhan 0.0% 0.0% 0.0% 0.3% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Perime 4.9% 8.1% 2.4% 2.8%14.9%

8.6% 75% 4.3% 2.3% 6.0% 7.7% 4.3% 35

Foragjere 29.6%

29.7%

40.2%

36.0%

24.3%

23.3%

20%25.4%

34.6%

35.4%

26.8%

26.1%

28

Jonxhë 26.3%

21.6%

22.0%

30.6%

21.2%

21.0%

20.3%

27.7%

27.7%

21.2%

21.1%

Pemë frutore

7.6% 5.4% 3.2% 0.3% 0.3% 1.2% 7% 6.1% 1.3% 1.2% 3.9% 6.1%

Mollë 2.3% 2.7% 1.2% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 1.5% 4.4%

Kullota 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%


Drurë ulliri 0.0% 0.0% 0.0% 3.7% 3.4% 4.8% 6.5%14.5%

5.6% 6.7% 0.0% 0.0% 3.5

Vreshta 2.0% 0.0% 0.5% 0.8% 2.1% 1.5% 3.6% 1.4% 3.9% 1.9% 0.7% 1.5

Agrume 0.0% 0.0% 0.0% 0.1% 0.5% 0.0% 3% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 40Intensitetii kulturave

140% 132% 130% 65% 37% 98%129.5

%125% 138% 130% 33% 78%

128%

Burimi: I pershtatur nga Studimi i Fizibilitetit te Mott MacDonald

1.10.2 Kërkesat e kulturave për ujëKërkesat aktuale të kulturave te ndryshme per skemat e ujit I&D per Murriz- Thane tregohen nëtabelën 2-38më poshtë.

Tabela2-38: Kërkesat aktuale të kulturave për ujë në Murriz Thane ne pergjithesi dhe ne deget prioritare

Tipet e kulturaveMurriz Thana ne

pergjithesim3/ha

Krutje TerbufProdhimet(Ton/Ha)

Uji m³/haProdhimet(Ton/Ha)

Uji m³/ha

Grure /Eheat 1700 3.7 0 4 400Miser /Maize 4500 3.8 3600 6 4000Patate /Potatoes 3000 24 3100 27 3000Fasule/Ehite beans 3000 1.8 3400 1,6 3100Duhan/Tobacco 3000Perime/VegeTabela 5200 29 5400 35 5000Foragjere/Forage 3700 35 3600 40 4200Jonxhe/Alfalfa 5200Peme/Fruit Trees 1500 19 3800 25 3800Molle/Apples 1500Livadhe/Pastures 500Ullinj/Olive trees 800 5,4 3700 20,4 3200Hardhi /Vineyards 800 6 3400 - 2600Agrume/Citrus 1500Source: Adapted from Mott MacDonald Feasibility Study

1.10.3 Insektet dhe sëmundjet e kulturave

Midis sëmundjeve të bimëve bujqësore dhe insekteve të gjetura janë kryesisht këto: Vrugu i patateve - Phytophthora infestans Vrugu i domates/specave/kastravecit - Phytophthora caspici Vrugu i drithërave - Puccinia Graminis, Pluri i mykut - Erysiphe Graminis, Dregëza e ullirit/gjetheve të ullirit apo njollat e palloit - Spilocea oleagina

Tek insektet përfshihen Morri i bimëve dhe afide të tjera në familjet e buburrecavePsyllidae (or Chermidae Morri i drurëve nga nën-rendi Oniscidea brenda rendit Isopoda Brumbuj apo buburreca që jetojnë në bimët dhe të korrat.

Për sëmundjet e kafshëve të përmendura në Murriz Thanë është - pestis avium, murtaja e pulave (apo gripi ipulave), Koksidioza, Coccidiosis (Eimera sp.), bruceloza e gjedhëve (brucella militensis) etj.

Në komunë nuk janë regjistruar sëmundje serioze për jetën e njeriut që të jenë kaluar nga kafshët, siç ështëtuberkulozi, apo gripi i shpendëve.


1.11 Fertilizantët dhe përdorimi i pesticideve

1.11.1 Fertilizantët

Ka pasur nje përdorim te kufizuar te plehrave që nga viti 1991, i cili ka rezultuar në uljen e përbërjes organike,te nitrogjenit , dhe nivelet e kaliumit në tokë , krahasuar me 25 vjet më parë . Praktikat kota kultivimit dhe praktikat e dobëta të konservimit të tokës kanë shkaktuar degradimin e tokës . Para vitit 1990 , një mesatare prej 150-160kg / ha e materies aktive ( azotit , fosfat dhe kalium - NPK ) dhe 8 ton / ha / vit e plehut organik është shtuar për të fekonduar tokave bujqësore . Pas vitit 1990 dhe me të dhëna të përmirësuara statistikore rreth 70-80kg / ha / vit të plehrave kimike NPK është përdorur dhe 1.6 ton / ha / vit e plehut organik , ka pasur një ulje të konsiderueshme .

Plehrat kryesore të përdorura janë DAP, "nitrat " dhe ure që janë me burim kryesisht në nivel lokal . Aplikimi iplehut është i rastit dhe analizat e tokës kanë treguar se perdorimi i plehrave te kaliumt është i nevojshm në disa zona dhe nuk përdoret azotit në kulturat e jonxhes , por kjo nuk është e nevojshme normalisht . Aplikacionet e lëndëve ushqyese janë bërë në kulturat kryesore, pa asnjë te dhene rreth satusit te fushës individuale te fertilitetit.

Shenimet e statistikave vjetore te MBZHRAU per vitin 2010 na jep te dhena te detajuara per sasine (kg) te fertilizuesve kimike te perdorur ne ferma per zonat respektive dhe ne vendodhjen e skemes se I&D. Shifrat aktuale te perdorimit per hektare ne skemen e I&D tregohen ne Tabela 2 -9 me poshte (Skema I&D e Murriz Thanes eshte ne jeshile).

Tabela 2-39: Fertilizuesit aktuale per hektare te perdorur ne skemat e I&D

SkemaNr.

Emri i skemes

Siperfaqjaaktuale e

ujitur

Zonaorigjinale

ekomande

s

Zona eplanifikuar

ekomandes

Perdorimii URESE(per ha)

Perdorimi initratit te

amoniakut(per ha)

Perdorimii DAP

(per ha)

Te tjera (teperdorura)

ha ha ha ton/ha ton/ha ton/ha ton/ha1 Tregtan 3 155 315 260 0.0021 0.0042 0.002 0.00312 Tregtan 2 15 28 28 0.0393 0.0786 0.079 0.05893 Vranisht 2 50 217 217 0.0033 0.0066 0.003 0.00504 Duhanas 20 550 550 0.0295 0.0020 0.026 0.00205 Belesove 50 1,280 1,150 0.0172 0.0011 0.015 0.00116 Sllanica 20 300 260 0.1275 0.0085 0.111 0.00857 Leminoti 250 400 450 0.0200 0.0371 0.023 0.00008 Koshnica 0 850 850 0.0075 0.0139 0.009 0.00009 Kurjan-Strumi 3,000 5,430 5,000 0.0278 0.0216 0.020 0.0200

10 Zharreza 100 600 600 0.0503 0.0392 0.036 0.036411 Murriz-Thana 13,000 29,270 29,270 0.0143 0.0111 0.010 0.010312 Divjaka 2,000 3,000 3,000 0.0093 0.0073 0.007 0.006713 Xarra 2,000 2,500 3,000 0.0112 0.0088 0.008 0.0080

Aplikimi i normave aktuale te fertilizuesve ne zonat aktuale te siperfaqeve te ujitura, si dhe ne zonen origjinaledhe te planifikuar te komandes (bazuar ne skemen I&D te Studimit te Fizibilitetit), eshte e mundur te llogaritetshuma e fertilizuesve qe jane perdorur aktualisht dhe qe do te perdoren ne te ardhmen. Ky informacion tregohet ne tabelen 2-40 me poshte.

Tabela 2-40:– Perdorimi actual dhe ne te ardhmen i fertilizuesve (ton) per skemat e I&D


Për këtë arsye , pas një shqyrtimi të Murriz Thanës, është e qartë se përdorimi i plehrave do të dyfishohet nga kushtet e sotme , e cila është për shkak të një dyfishim të zonës së komandës. Prandaj, për Murriz Thanës , përdorimi i përgjithshëm i urese do të rritet nga 184 ton aktualisht ne 418 ton ne skemat e planifikuara të I&D. Perdorimi i nitrat amonit do të rritet nga 144 ton në 323 ton , i DAP nga 134 ton në 302 ton dhe i plehrave të tjera nga 134 ton në 302 ton . Këto presupozojne nje përdorim optimal të plehrave për momentin, i cili është me siguri nuk është rasti ne fjale. Është shumë e mundshme me përmirësimin e ujitjes përdorimi i plehrave mund të rritet për hektare, si dhe të ardhurat e perceptuara nga rritja e bujqësisë.

1.11.2 Pesticidet

Një gamë e konsiderueshme e kimikateve për mbrojtjen e kulture janë vërejtur të jenë në dispozicion; por natyra e saktë, kulturat e synuara dhe metodologjia e perdorur eshte e panjohur. Në përputhje me kërkesat e O.P Bankës Botërore 4.09 mbi – kane nisur Masat Mbrojtese per Menaxhimin e Duhur te Pesticideve, si dhe ka kerkese per sigurimin e nje Plani te Integruar te Menaxhimit te Pesticideve ( PIMP ). Ky PIMP paraqitet ne shtojcen 7 te kesaj ESMP-je. PIMPI, gjithashtu permban dy lista te pesticideve aktuale (duke perfshire dhe insekticidet, fungicidet, herbicidet etj.) “Te lejuar per tu importuar, shitur dhe perdorur ne shqiperi” (Lista 1) dhe “Qe nuk lejohen te importohen, por vetem te shiten dhe perdoren brenda Shqiperise” (Lista 2).

Pas rritjes se vogel ne vitin 2008-2011, perdorimi i pesticideve eshte ulur vitet e fundit. Statistikat vjetore te MBZHRAU per 2010 na japin detaje te sasise se pesticideve per (kg) nga pikpamja kombetare. Megjithate per 2010 pati me shume detaje per perdorimin e pesticideve neper ferma, ne zonat respektive ku gjenden skemat e I&D. Sipas ketij informacioni, shifra e perdorimit te pesticideve per hektare ne 13 nga skemat e I&D tregohen ne tabelen 2-41 te meposhteme dhe jane dukshem me te uleta se ato te 25 viteve me pare (skema e I&D per Murriz Thanen eshte e bere me jeshile). Aplikimi i shifrave aktuale te pesticideve ne siperfaqet aktuale te ujitura dhe ato qe planifikohen ne zonen e komandes (bazuar ne Studimin e Fizibilitetit te skemes I&D), eshte e mundur qe te perllogariten sasia e pesticideve qe po perdoren aktualisht dhe qe do te perdoren ne te ardhmen

Tabela 2-41: Perdorimi actual dhe i ardhshem i pesticideve ne skemat e I&D

SkemaNr. Emri i Skemes

Siperfaqja aktualee ujitur

Zonaorigjinale

ekomande

s

Zona eplanifikua

r ekomandes

Perdorimi i

pesticideve/ha

Pesticidete

perdorura

aktualisht

Pesticidete

perdorura ne

origjinal

Perdorimi iplanifikuar

ipesticidev

eha ha ha ton/ha ton ton ton

1 Tregtan 3 155 315 260 0.0004 0.06 0.13 0.112 Tregtan 2 15 28 28 0.0079 0.12 0.22 0.22


SkemaNr. Emri i Skemes

Siperfaqja aktualee ujitur

Zonaorigjinale

ekomande

s

Zona eplanifikua

r ekomandes

Perdorimi i

pesticideve/ha

Pesticidete

perdorura

aktualisht

Pesticidete

perdorura ne

origjinal

Perdorimi iplanifikuar

ipesticidev

eha ha ha ton/ha ton ton ton

3 Vranisht 2 50 217 217 0.0007 0.03 0.14 0.144 Duhanas 20 550 550 0.0047 0.09 2.59 2.595 Belesove 50 1,280 1,150 0.0028 0.14 3.53 3.176 Slanica 20 300 260 0.0204 0.41 6.12 5.307 Leminoti 250 400 450 0.0040 1.00 1.60 1.808 Koshnica 0 850 850 0.0015 0.00 1.28 1.289 Kurjan-Strumi 3,000 5,430 5,000 0.0032 9.71 17.58 16.19

10 Zharreza 100 600 600 0.0059 0.59 3.52 3.5211 Murriz-Thana 13,000 29,270 29,270 0.0017 21.66 48.77 48.7712 Divjaka 2,000 3,000 3,000 0.0013 2.67 4.00 4.0013 Xarra 2,000 2,500 3,000 0.0016 3.20 4.00 4.80

20,660 44,740 44,635 39.69 93.49 91.90Burimi: Pershtatur nga MBZHRAU 2010 Census

Eshte e qarte se perdorimi i pesticideve do te dyfishohet ne kushtet e diteve te sotme, e cila eshte si pasoje e dyfishimit te zones se komandes. Keshtu nga sasia totale e pesticideve te perdorura ne zonen e I&D te Murriz Thanes nga 22 ton aktualisht , do te rritet ne 49 ton, sipas skemes se planifikuar te I&D. Ne te njejten menyre do te rritet dhe perdorimi i fertilizuesve, keto rritje presupozojne nje perdorim optimal te pesticideve ne te tashmen, ndoshta nuk eshte rasti. Ka gjasa se me permiresimin e ujitjes mund te rriten te ardhurat per hektare si pasoje e rritjes se prodhimeve bujqesore.

1.12 Bagëtia

Në zonën e Murriz Thanës bagëtia ka një rëndësi më të madhe se të korrat, ku lopët përbëjnë 90 % të strukturës së gjedhëve. Në zonen e Murriz Thanes qumështi i mbledhur arrin në 2200-3000 litra/për kokë në vit. Prodhimi i qumështit nga dhitë dhe delet është rreth 60-65 litra/për kokë. Ne pergjithesi i gjithe plehu i arritur nga kafshet perdoret si fertilizues per kulturat. Kafshët janë në tufa të vogla dhe nuk ka rrezik për rrjedhje te nitratit. Ndarja e bagëtisë tregohet në Tabelen 2 –42 më poshtë.

Tabela 2-42: Numri i bagetise ne zonat prioritare te skemes se I&D te Murriz Thanes

KomunatNr I

familjeveKafshegjithsej

Nr. i gjedheve Mesatarja per familjeLope Dele Dhi Derra Lope Dele Dhi Derra

Krutja(Muriz- Thana)

2541 8355 3018 2424 675 2238 1.9 0.95 0.26 0.88

Terbuf(Muriz- Thana)

4002 4450 3000 1000 150 300 0.75 0.25 0.037 0.075

1.17 Monumentet kulturore

Nuk ka qendra me interes arkeologjik apo kulturor ne komunat qe lidhen me Murriz Thanen dhe skemat I&D, qe mund te preken nga projekti.

1.13 Rrugët

Kushtet e rrugëve në zonat rurale është një çështje shumë e rëndësishme për banorët e zonës. Shumë ngaskemat e I&D ndodhen rrugë të mjerueshme dhe të pamirëmbajtura. Tabela e mëposhtme 2-43, paraqet tëdhëna rreth kohës së nevojitur për të udhëtuar nga Tirana, kryeqyteti, në qendrën e Lushnjes dhe Fierit, si dhe


tabela 2-44 paraqet të dhëna rreth kohës së nevojitur për të udhëtuar nga qendra e rrethit deri nëvendndodhjene fshatrave/ skemave te I&D.

Tabela 2-4314: Koha e udhetimit nga Kryeqyteti drejt qendrave te qarqeve

NGA DREJT DETAJET E RRUGES

Kryeqyteti Kms per rruge Total i minutave Qendres kryesore teQarqeve

Tipi i rruges Gjendja

Tirana 112 82 Fier Asfalt Shume e mire

Tirana 86 63 Lushnje Asfalt Shume e mire

Tabela 2-44: Koha e udhetimit nga qendrat e qarqeve drejt fshatrave/skemave te I&D.

NGA DREJT DETAJET E RRUGES

Qendrat kryesore teQarqeve

Kms per rruge Total iminutave

Qendres kryesore te Qarqeve Tipi i rruges Gjendja

Lushnje 43 43 Murriz Thana Asfalt/Balte Jo e keqe

Lushnje 30 35 Divjake Asfalt Jo e keqe

Fier 21.7 38 Kurjan Asfalt/Balte Jo e keqe

Fier 18.5 30 Strum Asfalt/Balte Jo e keqe

Fier 12.5 15 Zharrez Asfalt/Balte Jo e keqe

Distanca nga qendra e Lushnjes deri në rezervuarin e Murriz Thanës është 14.5 km. Kursi është: Lushnje-Karbunare-Fiershegan – rezervuari i Murriz Thanës. Segmenti Lushnje-Fiershegan kalon nëpërmjet rrugëskombëtare Lushnje - Berat. Ai është rreth 11 km i gjatë. Rruga është rreth 12 m e gjërë, e asfaltuar, por jo nëkushte të mira. Punimet për ndërtimin e një autostrade të re Lushnje –Berat, kanë filluar tashmë, por nuk kanëpërfunduar.

Segmenti Fiershegan – rezervuari i Murriz Thanëa është rreth 3.5 km i gjatë, mbi 4 m i gjërë dhe shtrihet derinë digën e rezervuarit, si dhe nuk është në gjendje të mirë, pothuajse e shkatërruar. Ekziston një plan përrikonstruksionin total të rrugës. Projekti është aprovuar dhe në Shtator 2012 punimet për ndërtimin e rrugës doi nënshtroheshin procedurave të tenderimit, kështu që ka gjasa që rruga të jetë gati në kohën kur do fillojnëpunimet për rehabilitimin e rezervuarit në vitin 2013.

1.1 Infrastruktura të tjera

Jane dy rrjete ujore qe ndodhen ne fshatrat e Cinarit dhe Gajdes (nepermjet kanaleve). Fshatrat e furnizuaranga këto dy rrjete janë: Fiershegan, Barbullinjë, Cinar, Thanë, Murris, Kosovë e vogël, Qerret i ri, Qerret ivjetër, Bicakaj, Kocaj, Cukas i vjetër. Përjashtim bën vetëm fshati Jetare, i cili furnizohet me ujë të pijshëmnga burimet natyrore dhe puset.

Në territorin e komunës nuk ka kanale të nëndheshëm ku të kalohet nafta, apo produkte të tjera karburanti.Nuk ka gjithashtu një sistem të nëndheshëm elektrik dhe i gjithë rrjeti kalon nga ajri nëpërmjet shtyllave tëtensionit të lartë dhe kollonave.

1.2 Industria

Komuna e Krutjes dhe Terbufit nuk kane aktivitete industriale, që të jenë burim i ndotjeve. Ka rreth disabiznese të vogla në komunë, që përfshijnë bar-kafetë, dyqane, ushqimore, etj. Për më tepër, ekziston një pikëpeshkimi në rezervuar, si edhe 5 baxho në fshatrat Kosovë, Kocaj, Sejmenas, Thanë dhe Fiershegan.


Është planifikuar të ndërtohet një mini HEC (HPP), sapo të mbarojnë punimet për rehabilitimin e rezervuarittë Murriz Thanës. Nuk ka detaje rreth përmasave të këtij HEC-i, por ka mundësi të mos jetë më i madh se1ME. Duhet të ketë një dialog midis përdoruesve të ndryshëm të rezervuarit për tu siguruar që të mos ketëmosmarrëveshje rreth mënyrës së përdorimit të ujit.


2 PËRMBLEDHJA E NDIKIMEVEDuke vijuar nga kapitulli 2 i cili jep nje pershkrim te zones se projektit dhe aspekteve socio-ekonomike dhe mjedisore. Ky kapitull paraqet një përmbledhjetë ndikimeve të lidhura me rehabilitimin e skemës së I&D te Murriz Thanës. Jo te gjithe faktoret socio-ekonomik dhe mjedisor, ndikohen nga SUK, prandaj kapitulli 3 merret vetem me problemet evidente. Konsulentët e kuptojnë se skemat e ujitjes të lidhura me Murriz Thanën nuk janë të varura nga vlerësimet e mjedisit të bëra në këtë fazë. Kapitulli është i ndarë në ndikime të dobishme dhe ndikimet negative dhe ndahet më tej në ato që janë të përkohshme gjatë fazës së ndërtimit dhe ato që janë më të përhershëm gjatë fazës së operimit . Më shumë detaje të masave për të rritur ndikimet pozitive dhe për të shmangur , reduktuar dhe qetësuar ndikimet negative janë të përfshira në planin e zbutjes , e cila është përfshirë në kapitullin e ardhshëm .

1.18 Ndikime te dobishme

1.18.1 Ndikime te perkohshme gjate ndertimit

Rehabilitimi dhe zhvillimi i skemës I&D të Murriz Thanës do të rritse përkohësisht mundësitë e punësimit përzonën përreth dhe kjo do të ndihmojë në sigurimin e qëndrueshmërisë së jetesës ekzistuese gjatë punimeverehabilituese. Për këtë arsye, projekti do të përmirësoje paksa të ardhurat e përkohshme bazë per familjaret dhemirëqenien socio - ekonomike per personat qe jetojne ne komunat qe rrethojne skemen e I&D të komunitetit.

Sipas kesaj, vendasve duhet t’ju jepet cdo mundesi punesimi te perkohshem qe ka lidhje direkte me I&D eMurriz Thanes. Permiresime te tilla do te cojne pa dyshim ne permiresime te dyqaneve locale dhe bizneseveper sa iperket te ardhurave etj. Fillimi i punimeve do te rrise gjithashtu edhe ndergjegjesimin publik ne lidhjeme skemen e I&D.

1.18.2 Ndikime më permanente gjatë punimeveSkemat e reja kane gjasa te permiresojne produktivitetin bujqesor nepermjet sigurimit te nje sistemi ujites mete besueshem per zonat e I&D ne muajt e veres, pasi do kete me teper furnizim me uje dhe me pas nese HEC-et do te ndertohen per Murriz Thanen, atehere furnizimi me uje do jete i mundur pergjate gjithe vitit.Megjithate, kerkesate peshkatareve duhet te merren parasysh.

Gjendja aktuale e rrugëve rurale është një dekurajim për fermerët për shkak të kostos së lartë të transportit,kostot e O&M dhe gjatësinë e kohës që duhet për fermerët për të arritur tek tregjet dhe qendrat tregtare. Dukepërmirësuar skemë I&D te Murriz Thanes, ka të ngjarë që një pjesë e rrugëve hyrëse per ne komunë do tëpërmirësohen; disa nga rrugët ekzistuese të aksesit ndaj skemes I&D janë në një gjendje të rrënuar. Për këtëarsye, pritet që me përmirësimin e rrugëve, koha e udhëtimit per tek tregjet dhe qasjen në shërbimet të tillasociale, si spitalet dhe shkollat e fermerëve, do të përmirësohet.

Skema e I&D i jep mundesi fermereve per te rritur shumllojsherine dhe per te shtuar numrin e te mbjellave.Me nje prodhim bujqesor te permiresuar dhe me shumllojshmerin e kulturave, do te jene te medha benefitetper shqiperine, per sa i perket permiresimit te sigurise se ushqimit, ceshtje kjo me rendesi strategjike persa iperket ceshtjeve te Shekullit 21.

Kur te jete ne veprim skema e I&D, pritet qe volumi i tregjeve do te rritet dhe do te stimulojne aktivitete tendryshme komerciale ne zonat perfituese. Kjo do te coje ne cmime me te mira per fermeret, si dhe te lehtesojeaksesin e produketeve dhe sherbimeve per fermeret, gje qe do coje dertyrimisht ne rritjen e prodhimevebujqesore dhe nje ndikim pozitiv mbi sigurine e ushqimeve, sic u permend dhe me pare. Per shkak temadhesise se zones I&D, kjo ka gjasa qe te jete me rendesi per Murriz Thanen.


Keshtu qe projekti do te kete ndikim pozitiv mbi njerezit dhe mjedisin. Me pas keto ndikime do kalojne ngashkalla locale, ne rajonale e me pas ne kombetare. Permiresimi i aftesise ujitese do te kete ndikim pozitiv dhedo terrise te ardhurat e komunitetiit, duke permiresuar standartin e jeteses per gjithe komunitetet pjese eprojektit. Rritja e qarkullimit te ujit do te ndihmoje gjithashtu per te larguar ujerat e ndenjura dhe mbetjet neto, te cilat jane vendstrehimet e mushkonjave, te cilat kane qene ne rritje kero vitet e fundit, (Annopelescrucians), te cilat jane nje risk potencial per jeten e njerezve. Jo vetem qe do te kete rritje te prodhimevebujqesore per baoret qe do te preken nga skema e I&D, por do te jape me shume mundesi per tregeti dheimport te produkteve bujqesore, te cilat jane afer standartit te produkteve bio, por kjo gje do te ndihmoje dherajonin e zones nen studim te zhvillohet. Nxitja e biznesit ne zone, do te ndihmoje familjet lokale te qendrojnene zonat e tyre dhe do kete me pak shperngulje drejt qyteteve si Lushnja, Fieri dhe Tirana, etj., dhe te mbahenvlerat aktuale tradicionale. Prandaj, ky projekt duhet te shihet si instrument per zhvillimin social dhedemografik. Nga ana tjeter, rritja e aftesive qarkulluese te ujit, rindertimit dhe kanaleve ujitese, do te ndihmoje negjenerimin e specieve te kafsheve te egra, te cilat jane reduktuar ndjeshem keto 20 vitet e fundit. Do tendihmoje ne shtimin e llojeve indigjene te peshqeve, si trofta e vendit (Salmo sp.), si dhe lloje te tjerapershqish me vlera ekologjike dhe ushqyese.

Meqe zona ku ndodhet skema e I&D eshte nen veprimtari sizmike te larta, duhet te kete nje ndoergjegjsim mbimbrojtjen nga termetet, per kete duhen plane te ndihmes emergjente.

Per sa i perket In terms of permiresimit/zmadhimit strukturave/peisazheve, Murria Thana vetem po rehabilitohet, por me pare ajo e ka pasur fuksionin e skemes se I&D. Zhvillimi do te coje ne nje O&M te permiresuar dhe te rregullt dhe me nje menaxhim te duhur, peisazhi i rezervuarit mund te jape dhe disa benefite per sa i perket vlerave shplodhese dhe piktoreske. Komponentet e rezervuarit te Murriz Thanes mund te perdoren gjithashtu per turizem dhe ambjente rekreative, duke i bere nje planifikim te duhur bimesise se vendit qe ti pershtatet ketij ndikimi.

Se fundmi, me permiresimin e sistemit te ujitjes do te rritet me shume bimesia, e cila do te shmange erozionine tokes, qe eshte nje shqetesim i madh per Basenin e lumit Seman.

1.19 Ndikime negative

1.20 Ndikime te pjesshme gjate ndertimit

Rehabilitimi i digës së Murriz Thanës dhe ndërtimi i rrugëve hyrëse potenciale, mund të kenëndikime mbi shëndetin publik lidhur me ndotjen e ajrit dhe zhurmat , shëndetin dhe sigurinë në punë,si dhe gjatë hedhjes së mbetjeve të ngurta, të lëngshme, apo sanitare. Punimet për digën e MurrizThanës kanë gjasa që të sjellin shqetësime tek banorët që jetojnë aty afër, edhe për disa të tjerë qëjetojnë ne afersi me vendin ku eshte parashuikuar te fillojne punimet rehabilituese.

Gjatë fazës së ndërtimit të projektit, ka te ngjare qe ndikimet negative të jenë të lidhura me humbjenepastërtisë se tokës, humbjen e tokës me bimësi në çarjet dhe mbushjet e rrugëve dhe humbjes setokës ne zonat e marra hua. Te tjera ndikime negative do jete baltë në kanalet në anë të rrugës dhesedimentettë njëpasnjëshme të rrjedhës së poshtme, zhurmë, pluhur, ndotjee tokës dhe ujit përshkak të firosgjate djegies së materialeve toksike dhe të rrezikshme të krijuara nga aktiviteti irindërtimit. Asnjë prejkëtyre ndikimeve nuk pritet të jetë ne shkallë të madhe megjithatë,tërëndësishme apo të pakthyeshme.

Pjesa më e madhe e ndikimeve pritet të lokalizohen në afërsi me vendet ku do të kryhen punimet(kryesisht në vendin ne vendin ku do hapen kanale lineare dhe do jete stacioni i pompave), e cilaështë tokë shtetërore. Ato janë të kufizuara në kohë nga kohëzgjatja e kontratave të ndërtimit.


Punimet civile në kuadër të projektit do të ndjekin radhitjen e rrugëve ekzistuese dhe mënyrën edrejtë dhe nuk do këtë përshpejtim të marrjes së tokës.Ne rast se do kete humbj ete perkohehme te tokes, per ndertimin e kapeve te punes, cdo komunitet qe banon neketo zona do te kompesohet per humbjen e te mbjellave, si dhe per shqetesimin, kjo sipas Politikave të Rilokimit jovullnetar te Bankës dhe kerkesave te shqiptareve.

1.20.1 More permanent impacts during operationGjatë fazës së operimit, intensifikimi i bujqësisë mund të çojë në ndotjen e ujërave nëntokësorenëlidhje me rritjen e përdorimit te pesticideve dhe plehrave kimike. Plani per menaxhimin epesticideve eshte me i detajuar tek (shikoni Shtojcen 7).

Natyra shfrytezuese e sistemit te ujitjes ne regjim lokal dhe hidrologjik ne Murriz Thane, duhet teharmonizohet midis perdoruesve te ndryshem te ujit, si ne rrjedhen e poshtme dhe te siperme dhe do tendimohene nga BEA dhe BEC. Ekologjia dhe perdorimet e lumit do te kene zhvilluar nje sistem pasues terregjimit ekzistues (aty ku eshte zvogeluar fuqia e ujitjes si pasoje e gjendjes se keqe dhe mosriparimit tesistemeve te ujitjes). Kjo ndoshta mund te mos pershtatet lehte ndryshimeve te menjehereshme (sic jane rritjae menjehershme e sasise se ujit). Eshte gjithashtu e rendesishme te njihet ndermarrdhenia midis rrymes dheujit. Gjate periudhave me rryma te rrjedhshme uji, ndryshimi duhet te behet ne shtratin e lumenjeve, pasi uji ishtreses se poshtme kontribuon ne rrjedhje te pakte te ujerave.

Natyra shfrytezuese e sistemit te ujitjes ne do te thote se do te kete disa ndryshime ne regjimin lokal ehidrologjik, kjo kur te ndertohen skemat e reja, apo kur te rehabilitohen te vjetrat. Është gjithashtu erëndësishme që të përmbushen raportet e reciprocitetit midis rrjedhave të lumenjve dhe thellësisëse ujërave nëntokësore. Gjatë periudhave të fluksit të lartë të ujërave, kundërsulmi tenton të ndodhëne anë të shtratit të lumit, ndërsa ujërat nëntokësore shpesh kontribuojnë në rrjedhat e ulëta(shikoniFigura 3 -18).

Burimi: Sipas FAO


Figura3-18: Diagrama konceptuale e nderveprimit te skemes per nje numer te caktuar lumenjsh

Ndryshimet në regjimin e prurjeve që mund të rezultojnë nga operimi i HEC-it, mund të kenë një ndikimnegativ për përdoruesit e rrjedhës së poshtme. Kërkesat minimale nga përdoruesit potencial ekzistues dheata të ardhshëm duhet të identifikohen qartë dhe të vlerësohen në marrëdhënie me rrymat aktuale të ulëtadhe siç u përmend në paragrafin e mësipërm duhet të lehtësohen nga BEA dhe BEC.

Për sa i përket tregjeve publike dhe objekteve të agro-përpunimit, shëndetit dhe sigurisë në punë, hedhjessë mbeturinave të ngurta, na çojnë tek ndikimet negative në mjedis. Nuk do ketë përshpejtim tëndikimeve potenciale afatgjata apo përmbledhëse, në rast se masat lehtësuese do të implementohen mirë.

Duhet të tregohet kujdes dhe konsideratë e përshtatshme nga ana e palëve të interesuara për të minimizuarhumbjet ne trashëgiminë kulturore. Në zonën e Murriz Thanës skema e I&D kanë qenë ekzistuese dheatje nuk ka zona të rëndësisë historike (siç janë kishat, varret) që mund të preken nga ndërtimet. Në rast serastësisht do të ketë gjetje arkeologjike, ato do të trajtohen në përputhje me ligjet shqiptare dhe gjithashtunë përputhje me EB OP 4.11.

Reduktimi i rrjedhjes se poshtme te ujit, mund te reduktoje rastet e permbytjeve, por mund te coje ne zhdukjene ligatinave te rendesishme nga ana ekonomike dhe ekologjike, ose mund te ule disponueshmerine e ujit perqellime industriale, komunes, per shtepite apo per ujin e pijshem etj.

Rrymat qe vijne si pasije e rritjes se ujrave nentokesore con ne humbjet e pashmangshme te mundesise sefiltrimit në skemën e ujitjes. Sa me e ulet te jete eficenca e ujitjes, aq me te medhaja jane humbjet. Kjo gjemund te shkaktoje ceshtjet e meposhteme: rritje te nivelit te ujrave, rritje te kapacitetit magazinues te ujeravenentokesore qe do te perdoren per ujitje, komunen, shtepite dhe ujin e pijshem qe buron nga puset dhe nxirretme pompe, probleme me permbytjet dhe drenazhimin ne fshatra, toka bujqesore dhe neper rruge – te cilat kanekryesisht ndikime negative. Rritja e nivelit te ujrave mund te coje ne uljen e prodhimit, ujrat e cekta jane njeshenje treguese se akuiferet nuk kane mundesi te perballojne filtrimin e ujerave nentoksore, kur ujerat jane teulta aplikimet per ujitje jane te pakta. Si rezultat toka nuk kullohet dhe lindin probleme me higjenen e tokes sipasoje e ujit te ndenjur, duke sjelle rritjen e rasteve te semundjeve qe vijne nga uji i ndenjur.

Teksa uji qe kullohet nga toka leviz, ai mund te trese ushqyesit (qofte fertilizuesit apo ato natyrore), sic janenitrati, duke bere qe keta ushqyes te grumbullohen ne akuiferin e ujrave nentoksore. Niveli i larte i nitratit neuje mund te jete i demshme per njerezit, vecanerisht per femijet.

Si pasoje e dranazhimit e ujrave nentoksore qe dalin ne siperfaqe ne skemen e I&D, ujrat mund te kripezohendhe mund te ndoten nga kimikatet, sic jane pesticidet dhe fertilizuesit, cilesia e ujit te lumit mund te prishet, ecila e ben ate me pak te pershtatshem per perdorim industrial, komunal dhe per familjet. Mund te coje e uljen eshendetit publik. Per me teper ujrat e ndotura te lumenjve hyjne ne detin adriatik dhe mund te kene ndikimeekologjike negative, si dhe ndotjen e bregut qe eshte ne afersi te lagunes se Karavastase.

Uji i marre nga lumi Devol per te mbushur rezervuarin e Murriz Thanes, mund te ule mundesite e peshkimitapo kullotat per bagetite.


3 PËRSHKRIMI I MASAVE ZBUTËSE3.1 Hyrje

Masat zbutëse dhe optimizuese janë paraqitur në rendin e mëposhtëm:

Masat që shmangin ndikimet e përbashkëta negative Masat që shmangin pjesërisht ndikimet e përbashkëta negative Masat që kompensojnë ndikimet negative dhe Masat që rrisin tashmë ndikime pozitive

Me gjërsisht, shmangja krejtësisht e ndikimeve negative është mëe pëlqyeshme se sa reduktimi , icilinga ana e tij është më i pëlqyeshëm për dëmshpërblim dhe kompensim.

1.21 Masat të cilat shmangin krejtësisht ndikimet

Shëndeti dhe mbrojtja nga rreziqet, sidomos gjatë fazës së ndërtimit, mund të shmanget plotësishtmeofrimin e një politike të mjaftueshme dhe të qartë për shëndetin dhe sigurinë e punës: Kjo mundtë sigurohet duke përfshirë masat e mëposhtme në dokumentacionin për tender të kontraktuesit membështetjen dhe mbikëqyrjen rigoroze të kontraktonit gjatë stadeve të ndërtimit:

Emërimi i kontraktorëve me përvojë që kanë një biografi të dëshmuar e shëndet të mirë dheprocedura te sigurta.

Përfshirja e kërkesave te sakta te sigurisë dhe kërkesave mjedisore në dokumentacionin ekontratës.

Respektimi i të gjitha ligjeve, rregulloreve dhe udhëzimeve që janë në fuqi në Shqipëri. Respektimi i politikave mjedisore, shendetit dhe sigurise te BB dhe perputhje e plote me ESMP

specifike te Murriz Thanes- deget Krutje dhe Terbuf. Ndërtimi i kapaciteteve te duhura mes aktorëve kryesorë për të theksuar nevojën për siguri në

punë. Vlerësimi dhe mirëmbajtja e masave efektive të kontrollit të shpejtësisë (për shembull; pengesat

e shpejtësisë (policët e shtrirë) dhe rrugët gjysme gjarpëruese), si dhe sinjalistikë të qartë e cilamund të pengojë aksidentet në këtë zonë, apo afër saj. Vendosja e një barriere totale measbestnë vend nderimi të kontratës.

Thyerja e besimit midis paleve te interesuara dhe publikut mund të shmanget me anë të transparencës sëplotë së aktorëve për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me aktivitetin. Kjo mund të realizohet nëpërmjet:

Fushatave të ndërgjegjësimit te publikut te përqendruara në informimin e komunitetit lokalpër atë që po ndodh.

Përfshirja e rregullt e nëpunësve ndërlidhës më komunitetin (që duhet të jenë trajnuar saktë)në lidhje me të gjitha çështjet që kanë ndikim në publik.

Ofrimi i një qendre informacioni te krijuar brenda zonës lokale, e cila shfaq nëmënyrë tëpërhershëm zhvillimin e punës se propozuar, si dhe të jetë dinamike kështu që mund tëpërditësoje rregullisht përparimin e punimeve. Kjo ndërtese mund të jetë gjithashtu edobishme pas përdorimit si një strukture arsimore për fëmijët e shkollës që të vizitojnëzhvillimin e punimeve.


Gjatë fazës së ndërtimit, erozionit të zonave të ekspozuara, mund të shmangen me anë të vendosjes së njëpolitike të tillë pune, që shmang plotësisht zona të tilla te prirura ndaj kushteve negative të motit.

Ndotja nga mbetjet e ngurta është e pakëndshme, e shëmtuar dhe një burim i ndotjes së furnizimit me ujëdhe do të jetë në përgjithësi në sasi të mëdha sidomos gjatë fazës së ndërtimit për shkak tëkampeve tëkontraktorit etj. Një politikë për mbledhjen e rregullt të mbeturinave në përputhje me Direktivat eShëndetit dhe Sigurisë nga EB, si dhe me legjislacionin Shqiptar, është një kërkesë e detyrueshme. Një politikë e mbledhjes së mbeturinave të rregullta dhe asgjësimit mund te shmangeplotësisht këtëndikim qe te ndodhe. Për më tepër, trajnimet përvetësuese te punëtorëve të ndërtimit memetodat eduhura te asgjësimit të mbetjeve të ngurta do të parandalojnë këtë ndikim.

Çdo dëmtim në pronat private të shkaktuara nga pakujdesia, apo aksidentalisht nga kontraktuesit do tëduhet të kompensohet tërësisht nga kontraktorët.

Shqipëria ka një histori të gjatë arkeologjike dhe kjo duhet të konsiderohet seriozisht për rastin eMurriz Thanës. Në rast se ka shansete gjetjeve arkeologjike në vendet gjatë fazës se punimeve terehabilitimit të ndërtimit, atëherëKontraktori do të ndjekë procedurat e parashikuara në kontratën endërtimit ku ai do të jetë udhëzuar nga klienti përtë pezulluar punën në kete terren të veçantë tevendit. Kontraktori do të duhet të ndërmarrë procedurat enevojshme te mbrojtura në ligjin shqiptarduke kontaktuar Drejtorinë e Trashëgimisë Kulturore nëMinistrinë e Turizmit, Kulturës, Rinisë dheSporteve (MTCYS) si edhe Institutin e Arkeologjisë (IoA)(në varësi të Akademisë së Shkencave )paskonsultimit me MBZHRAU dhe gjithashtu të procedojë në bazë të procedurave të BankësBotërore,ashtu siç përshkruhet në paragrafin 9 të EB OP 4.11 Burimet Fizike dhe Kulturore.

1.22 Masa për shmangjen e pjesshme të ndikimeve

Shumë nga ndikimet potenciale mund të shmangen pjesërisht nga planifikimi i mirë i dokumentacionit tëtenderit. Në kërkesat e tenderit duhet të përfshihen nevoja për Deklaratat të Metodës së Kontarktorit për;

Çdo hua për gropa apo gurore, me detajet e vendndodhjes, punës etj.; Ndotjet nga mbeturinat me detajet e autorizimit, vendndodhjes, vendosjes, mbylljes etj.; Procedura për operim standard për makinat larëse, furnizuese me karburant, puna në ujë dhe plani i

reagimit emergjent. Një plan për menaxhimin e mbetjeve

Masat për parandalimin e rreziqeve ose problemeve për shkak të projektimit, ndërtimit dhefunksionimitduhet të merren në fazën e para-ndërtimit, ndërtimit dhe operimit. MBZHRAUdhe palët tjera të tilla siMoE etj., duhet të monitorojnë nga afër modelin e propozuar dhe të monitorojnë nga afër në fazënendërtimit, qoftë drejtpërdrejt ose tërthorazi përmes një konsulenti , duke inspektuar nga Kontraktori,nëmënyrë që të sigurohet ne mënyrën e duhur cilësia e ndërtimit. Inspektimet e rregullta të veprimitduhet të bëhen brenda masave legjislative dhe standardeve.

Zbutja e ndotjes nga mbeturinat apo llumrat do të kryhet me anë rindërtimit të pritave tësedimenteve, nëse do të jetë e mundur një basen për sedimentet në kanalin ushqyes dhe gjithashtutë mbajnë politikën aktuale, duke mos e vënë në punë kanalin ushqyes në kohërat kur ujërat e lumitDevoll janë shumë të turbullta.


1.23 Masat që kompensojnë ndikimet negative

Skema e I&D eMurriz Thanës është mbi të njëjtat gjurmë ku ka ekzistuar dhe më parë; kështu qëshqetësimet për çështje toke do të jenë minimale. Për më tepër, Studimi i Fizibilitetitaktual, nuk paraqetvendndodhjen e kampit të punës së kontraktonit. Humbja e përkohshme e tokës bujqësore, si pasojë endërtimit të kampit të punës, është një shqetësim i rëndësishëm publik. Kompensimi i duhur ndajbanorëve të prekur sipas Ligjit Shqiptar ka shumë rëndësi dhe Korniza e Politikës së Rilokimit do të jetënjë dokument veçanërisht i rëndësishëm për këtë.Vec kesaj , vendndodhja e kampit te kontraktoreve do tejete ne toka shteterore , ne rast qe njerezit ndikohen , atehere do te kemi nje negociate mes personit teprekur dhe kontraktorit. Nga ku fermeri ka mundesine te mos e jape me qera token.

Veç kësaj mund të preken edhe disa fermerë, që mund të jenë të varur nga rrjedha e poshtme e LumitDevoll dhe Seman për qëllime ujitjeje, pasi kjo rrjedhë do të përdoret për rezervuarin e Murriz Thanës.Ata mund të preken nga regjimi i ri i rrjedhjes së ujërave i cili do të përdoret ne të ardhmen për operimine rrjedhës së sipërme të HEC-it. Këto çështje duhet të diskutohen me të gjithë palët e interesuara,përfshirë këtu edhe ato të peshkimit, për tu siguruar që nuk do të ketë mosmarrëveshje.Dëmtime që mund ti bëhen shtresës së sipërme të tokës (dheut), si dhe tokat e ekspozuara ndaj erozionit,mund të ndalohen duke hequr shtresën e sipërme të tokës dhe të ruhet për tu ri-hedhur në fazën epërfundimit të punimeve.Ndotja e digës së Murriz Thanës është një problem i rëndësishëm, që në kohën endërtimit të saj, aty është depozituar një sasi e madhe uji me mbeturina. Duhet të bëhen përpjekje për tëmos lejuar sedimentet të hyjnë në rezervuar. Konsulentët rekomandojnë se përmirësimi i masave tëmenaxhimit të tokës duhet të përkrahen nga MBZHRAU në Basenin e Semanit.

Të dhënat ekzistuese, duke përfshirë edhe më të fundit, Lista e Kuqe6 e Florës dhe Faunës Shqiptare(2007), si dhe diskutime me drejtues lokalë, OJF dhe Specialistë nga Universiteti i Tiranës, kombinuar menjë rishikim të përgjithshëm nga konsulentët dhe specialistët e mjedisit të ESIA rreth digës dhe rezervuarittëMurriz Thanës, nuk kanë treguar për ndonjë specie të rrezikuar nga projekti; kështu ata konfirmojnë sevendndodhja e Murriz Thanës është një zonë që ka pasur modifikime të shumta si pasojë e ndërhyrjevenjerëzore në të shkuarën.

Peshkimi në rezervuare dhe ne rrethinat e skemes se I&D, është bërë për qëllime tregtie dhe është arriturnjë marrëveshje për të mbajtur një sasi të caktuar uji në rezervuar, që ti lejojë peshqit të shumohen. Kjoduhet të vazhdojë, pasi përveç interesave për tregti, paraqet edhe një burim shtesë ushqimi dhe tëardhurash për familjet në zonat më tëmëdha, ky mund të jetë një aktivitet që ndihmon kohezionin nëkomunitet, si dhe zbut varfërinë. Per me teper, peshkimi shfrytezohet per arsye tregetie dhe eshte imbikqyrur nga BEA dhe BEC.

Nuk ka në dukje zona ligatine natyrale në afërsi të rezervuarit të Murriz Thanës, kështu që nuk ështënevoja të konsiderohet kompensimi për të ruajtur gjendjen e zonës së mbetur dhe ligatinave në zonat mëtë gjëra.

Meqë rezervuari, diga dhe skema I&D e Murriz Thanës gjenden në një zonë të prirur ndaj aktivitetitsizmik, është e rëndësishme hartimi i një Plani për Reagimin Emergjent (ERP), i cili do të përfshijë Planine Vlerësimit të Emergjencave (EEP), i cili është gati, ku të gjitha palët e interesuara mund të marrintrajnimin e nevojshëm për përballjen me raste të tilla. Përveç ERP dhe EEP, është e rëndësishme që edhe plani për infrastrukturën të jetë gati, duke përfshirëkëtu instalimin, pajisjet e monitorimit , sirenat paralajmëruese etj.

Ngritja e infrastrukturës ekzistente (dmth. rrugët), e lidhur kjo dhe me zhvillimet për rehabilitimin, do tëbëjnë të mundur përfitimet maksimale që mund të marrin komunitetet lokale. Nëse rruga do të rinovohet

6Sipas dispozitave të ligjit mbi Mbrojtjen e Biodiversitetit, Lista e Kuqe duhet të rinovohet çdo 5 vjet, rinovimi i ardhshëm duhet të jetë gati në fund të vitit 2012.


si pjesë e skemës për rehabilitimin kombëtar, siç tregohet, atëhere kjo duhet të koordinohet mekontraktonin për rehabilitimin e digës. Rinovimi i rrugës mund të çojë edhe në ngritjen e ndërtesaverekreative dhe rehabilitimin e sistemit te furnizimit me ujë dhe ujërave të zeza, lanfillet etj.

3.2 Masat që rrisin ndikimet pozitive

Skema I&D eMurriz Thanës është një zonë piktoreske, kështu vendosja e pikëpamjeve rikrijuese,(përfshirë këtu tualetet, pajisje pikniku etj.), vecanerisht ne rezervuarin e Koshonices, që do të rrisninpikëpamjet dhe do të përmirësonin turizmin potencial në këtë zonë. Megjithatë, zhvillime të tilla janëpërtej qëllimit të ERIP dhe përmenden vetëm në konsideratat e ardhshme.

Punimet për rehabilitimin e skemes I&D si dhe efektet e limituara të industrisë shtesë, si dhe punësimi dotë krijojë disa mundësi potenciale pune, të cilat konsiderohen si efekte pozitive në zonë edhe pse të vogla.Punësimi gjatë fazës së punimeve, do të jetë për një kohë të shkurtër, por mund te jetë nevoja për disapozicione të përhershme gjatë fazës së vënies në punë. Për më tepër, duhet ti jepet prioritet punësimit tëpersonelit vendas, po aq sa ndihma ndaj ekonomisë lokale, si dhe një “sens qëllimi” për popullsinëvendase.Përfitimet ekonomike nga funksionimi i skemës I&D, duhet të maksimizohen në termat ekontrollit të përmbytjeve, ujitjes, furnizimit me ujë, eko-turizmit, aktivitete rekreative në ujë, (peshkimi,vozitja, ekskursione) etj. Po konsiderohet edhe ndërtimi i HEC-it për zonën e Murriz Thanës, i cili mundtë sigurojë mundësi të tjera.

3.3 Plani i Zbutjes Mjedisore dhe Sociale

Plani Mjedisor dhe social i Zbutjes – ESMiP për Murriz Thanën (në formatin e peizazhit) gjendet nëTabelën 4-1 më poshtë, si dhe është një pjesë integrale e ESMP për zonën. ESMP do të përbëjë njëpjesë të rëndësishme në kontratën midis MBZHRAU dhe kontraktonit për sigurinë dhe rehabilitimine digës. ESMP ka për qëllim të tregojë përshkrime të qarta të detyrimeve të kontraktuesit për sa ipërket masave lehtësuese që duhen ndërmarrë gjatë fazës para ndërtimit, gjatë periudhës sëndërtimit dhe operimit të ecurisë së projektit.

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave,WRIP – Përgatitja e Planeve të Menaxhimin Mjedisor dhe Social (ESMPs) dhe Plane të Veprimit të Rilokimit (RAPs) për Rehabilitimin e Skemave/Sistemeve të Ujitjes

ESMP Murriz Thanë Skema I&D 5

Tabela 4-15: Plani për zbutjen mjedisore dhe sociale për skemë I&D të Murriz Thanës

Lënda/Treguesi

Ndikimet e mundshme Masat zbutëse Përgjegjësia Koha Kostot

Faza para ndërtimitMASAT E TENDERIT DHE TE PROJEKTIT

Ekzekutimi i punimeve

Punime te pakenaqshme qe sjellin impakte negative

Metoda e ekzekutimit te punimeve e deklaruar nga kontraktoret dhe e aprovuar nga klienti

MBZHRAU Pergjat tenderitPërfshirja në tender për kontraktorin

Kampi i punës së Kontraktorit

Humbje e përkohshme e tokës dhe ndikime të papërshtatshme si pasojë e menaxhimit social dhe fizik te forcës punëtore

Përdorimi i vlerave më të ulëta të tokës: identifikimi i vendndodhjeve dhe përgatitja e procedurave të RAP nese do jete e rendesishme. Përfshin përdoruesit e tokës në paketat e kompensimit tëRAP, si dhe vendosja e një procesi të detyryeshëm për identifikimin dhe kompensimin e përdoruesve.I kërkon kontraktuesit të ndërtimit të caktojë një Nëpunës për Marrëdhëniet me Publikun me kohët të pjesshme dhe të vendosë sistemin formal të Përgjegjësisë SocialeKërkon restaurimin e plotë të vendit pas përfundimit të kontratësKonsiderohet përdorimi i përhershëm në të ardhmen i komoditeteve të kontraktonit

MBZHRAUGjatë procesit të tenderimit

Përfshirja në tender për kontraktorin

Aksesi dhe trafiku gjatë ndërtimit

Rrugë të pasigurta dhe rreziqen e trafikut gjatë ndërtimitRrugë të njëcilësie të dobët

Riparim dhe permiresim i rrugeve ekzistuese.Ne rast ndertimi rrugesh te reja: Aplikim i procedurave të detyrueshme për të drejtën e negociatave, për gjetjen enjëmënyre aksesi të përkohshëm si pjesë e RAPKërkon zbatimin e një Plani gjithpërfshirës për Menaxhimin e Trafikut dhe Ngarjes së Kujdesshme gjatëndërtimit.Koordinim me kontraktonin, që po planifikon

MBZHRAU Gjatë procesit të tenderimit





Lënda/Treguesi


rehabilitimin e rrugës hyrëse deri në digë. Pergatitja e nje plani emergjencash ne rast aksidentesh, probleme shendetesore apo me sigurine, ku te shihet mundesia per korsi emergjence per shmangjen e trafikut. Pergatija e nje plani per rruge per kembesoret deri ne vendin ku do kryen punimet

Materialet e Ndërtimit

Ndikimi nga gropat e thella dhe guroret: toka, shëndeti, siguriaRreziqet nga përdorimi i asbestitProkurime nga furnizuesit pergjegjes per mjedisin dhe aspektin social

Kërkon licencat e nevojshme për rehabilitimin e digës si dhe punët e lidhura me të sipas eksperiencës së kontraktorëveKërkon Formulime të Metodave për gropat e mëdha dhe guroret, me detajet e vendndodhjes, punës, mbylljes etj. Ndalimin e përdorimit të Asbestit



Hedhja e mbeturinave

Hedhja në vende të papërshtashme dhe trajtimi i mbeturinave

Kërkon Formulime të Metodave për hedhjen e mbeturinave, me detaje të tilla si autorizimi, vendndodhja , vendosja, mbyllja etj. (dokumentat e tenderit)Analizimi i cilesise se tokes ne laboratore te specializuarPerfshirja e REA-s dhe Bashkise ne procesin e zhvillimitdhe vleresimit

MBZHRAUREABASHKIA

Gjatë procesit të tenderimit


BaltezimiSedimentimi dhe bllokimi i kanaleve te SUK

Kerkohet metoda e projektimit dhe ndertimit te kutheve ranore per te parandaluar sedimentimin dhe baltezimin ne SUK

MBZHRAUGjate procesit te tenderimit


Menaxhimi i Mbetjeve dheNdotja

Hedhja në vende të papërshtatshmembetjeve inerte dhe të lëngshme; derdhjet & pastrimi i papërshtatshëm

Kërkon një Plan për Menaxhimin e Mbetjeve, i pergatitur nga kontrakroti dhe i aporvuar nga klienti.procedura pune standarde për larjen e makinerive, mbushjen me karburant, puna në ujë, si dhe Plani i Reagimit Emergjent etj.(dokumentat e tenderit).






Lënda/Treguesi


Shëndeti i Njerëzve dhe Siguria

Rreziqet potenciale ndaj shëndetit dhe sigurisë:

Përmban kërkesa për dokumenta të kontaktorit ne lidhje me sigurinë dhe mjedisin.Siguron informacione për zutjen e masave të sigurisë dhe paralajmëruese; Ngritja e kapaciteteve për të theksuar nevojën për një mjedis pune të sigurtë, mbikëqyrje të mirë, etj. Planifikim i kujdesshëm i punës, si dhe caktimit të orarittë punës.Përfshin dispozitat për ngarje të

MBZHRAUDrejtoria Rajonale e Higjenes

Gjatë procesit të tenderimit


Trashëgimia Kulturore

Humbja e trashëgimisë arkeologjike

Përfshin mundësinë e gjetjes së procedurave në dokumentat e tenderit



FAKTORET SOCIO-EKONOMIKE

Shëndeti i Njerëzve

Rreziqe potenciale ndaj shëndetit dhe sigurisë:

Përfshirjen e komuniteteve, Fushata publike të ndërgjegjësimit, Rrethimi i zonave të rrezikshme.Projektimi i duhur i procedurave te siguriseHedhja ne vendet e duhura te mbeturinave

MBZHRAUDrejtoria Rajonale e Higjenes

Perpara punimeveonPërfshirja në tender për kontraktorin

Shëndeti – (Zhurma)

Shqetësimi potencial nga zhurmat gjatë punimeve.

Parapergatitja e kufizuesve te zhurmave (me pirgje dheu apo me peme), qe te perthithin zhurmat

MBZHRAU Drejtoria Rajonale e Higjenes

After tender but prior to commencement of I&D rehabilitation eorks


Shendeti – (Ndricimi)

Shqetësimi potencial nga dritat ne sonat ku do vendosen punimet

Parapergatitja e kufizuesve te dritave, duke vendosur kufizues drite ne vendin e punimeve, ne kampe apo aty ku do mbahen seminaret etj.

MBZHRAU

Prior to commencement of I&D scheme rehabilitation construction.





Lënda/Treguesi


FAKTORET MJEDISORE

Biodiversiteti

Humbje potenciale te specieve qe mund te jene te rendesishme si pasoje e mungeses se te dhenave baze.

Ndermarrja e sondazheve baze mbi biodiversitetin Brenda zones se prekur dhe dhe kerkimi I te dhenave. Megjithate, punimet jane ne gjurmet e skemes ekzistuese te I&D, keshtu qe nuk ka gjasa te kete gjetje te medha.Pergatitja e nje plani ruajtes per speciet nen mbrojtje, qe mund te vihen ne rrezik, asgjesohen, apo zhduken perfundimisht. Informoni punetoret mbi politikat e gjuetise dhe masat ndeshkimore per gjuetine pa leje

MBZHRAU

Para fillimit te punimeve per rehabilitimin e skemes se I&D.

Të përfshira nën ERIP

Ndryshimi I klimes

Ekstremet klimatike kane ndikim mbi zonen

Aplikimi I masave qe gjenden ne Komunikimin e dyte Kombetar mbi Ndryshimet e Klimes (NCC), te gjendura ne tabelat 4.7 dhe 4.8 te NCC-se dyte, qe perfshijne dhe permiresimin e monitorimit, planifikimi per mbjeljen e pemeve ku te jete mundesia, plani per drita me fuqi te ulet ne vendin e punimeve, duke perdorur burime te rinovueshme, nxisin ndergjegjesimin e paleve te interesuara.Percaktimi I direktivave te EIA per vleresim.

MBZHRAUMOE

Para fillimit te punimeve per rehabilitimin

Cdo mase duhet te perfshihet ne dokumentat e tenderit

Trashegimia kulturore

Humbjet potenciale dhe te pakthyeshme nga dëmtimete rënda të objekteve e rëndësishmehistorike, si pasoje e mungeses se njohurive historike të zonës përreth.

Ndermarrja e sondazheve te duhura arkeologjike ne zonat e prekura, qe do te percaktojne gjendjen fillestare, megjithate, punimet jane ne gjurmen e skemes I&D ekzistuese, keshtu qe nuk ka gjasa te kete gjetje te rendesishme.

MBZHRAU

Para fillimit te punimeve per rehabilitimin e skemes se I&D.

Të përfshira nën ERIP

Ndertimi




Lënda/Treguesi


FAKTORET SOCIO-EKONOMIKE

Kampet e Kontraktorit

Humbje e perkoheshme e tokes dhe ndikimet e papershtatshme si pasoje e menaxhimit social te kampeve dhe fuqise punetore

Aplikimi I praktikes me te mire per menxhimin e zones, duke perfshire dhe aspektin social.Heqja e gjithe ndertesave provizore dhe rikthimi I venditne gjendjen e merpareshme, ose me te mireDorezimi ne gjendje te mire te ndertesave tek kontraktori Nese eshte perdorur toke private kontraktori duhet te negocioj me pronarin, i cili ka te drejte te mos e jap kete toke.

Kontaktori

Gjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D.Sipas kontrates

Të përfshira në kontatën e punës

Shëndeti i Njerëzve

Aksidente në punë gjatë ndërtimit. Mbajtja strikte e regullave që kanë të bëjnë me shëndetindhe sigurinë në përputhje me Ligjin Shqipëtar dhe direktivat e EB mbi Shëndetin dhe Sigurinë.Paraqitja e informacioneve sistematike për vendet e rrezikshme, masa zbutjeje, mbi sigurine dhe masa paralajmeruese.Vazhdimi i ndërtimit të kapaciteteve për të theksuar nevojën për ambient pune të sigurt, mbikëqyrje të mirëPlanifikim dhe programim i kujdesshëm i aktiviteteve të punës. Mbajtja e kontaktit të rregullt me komunitetet Prezantimi i politikave të rrepta – punëtorët të veshin pajisje për sigurinë e tyre, kaska etjRrethimi me gardh i gjithë zonës ku do punohet.Mbajtja e kutisë së ndihmës së shpejtë lehtësisht të arritshme në çdo kohëNdërrmarrja e veprimeve korrekte ndaj hedhjes së

Kontaktori Gjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D





Lënda/Treguesi


mbeturinave lëngjeve, ujërave dhe mbetjeve të ngurta.Shëndeti – Siguria në rrugë

Aksidentet rrugore të përkeqësuaranga trafiku gjatë ndërtimit

Zbatimi dhe mbajtja efektive e masave për kontrollin e shpejtësisë.

KontaktoriGjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D


Shëndeti – (Zhurma/Dridhjet)

Shqetësimi nga zhurma dhe dridhjet gjatë punimeve.

Kufizim i orarit të punës gjatë ditës.Përshtatja e mbulesave mbi pajisjet mekanike, gjeneratorët, kompresorët, etj.Informimi publik i komunitetit rreth aktiviteteve që do ndodhin, aktivitete që ka gjasa të shkaktojnë shqetësime (duke përdorur median lokale)

KontaktoriGjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D.

Të përfshira në kontatën e punës200 Euro/njesia pagesa per gjeneratore

Shëndeti – (Pluhuri)

Pluhuri në atmosferë i shkaktuar nga shpërthimet), guroret dhe nga trafiku i ndërtimit.

Përdorimi i teknikave për shtypjen e pluhurit, (lagia e rrugëve) përgjatë gjithë orëve të zhvillimit të punimeve.Ndalimi i djegjes së mbeturinave të ndërtimit ne vendndodhje

KontaktoriGjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D.


Shendeti – (Dritat)

Shqetesime potenciale ne zonen kudo vendoset kampi i punes

Mos perdorimi i dritave te forta aq sa te jete mundesia KontaktoriGjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D


Perdorimi i lendes se pare

Shfrytezim i pakontrolluar i burimeve natyrore

Perdorimi i lendes se pare te papunuar nga furnizues te miratuar dhe licence te vlefshme, leshuar nga REA, ose Bashkia

KontaktoriREABashkia

Gjate punimeveTë përfshira në kontatën e punës

Marrëdhënietme Publikun

Thyerja e besimit midis palëve te interesuara dhe publikut.

Qendrimi strikt ndaj aktiviteteve dhe masave te pershkruara ne RAP. Transparente e plore midis publikut dh epaleve te interesuara mbi gjithe aktivitetet.Trajnim i pershtatshem per nenpunesit e Marrdhenieve me Publikun

MBZHRAUKontaktori

Gjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D


Punësimi Një numri madh ekzistues i Maksimizimi / dhenia prioritet i mundësive të punësimit MBZHRAU Gjate punimeve per Të përfshira në




Lënda/Treguesi


papunësisë në zonat rrethuese të Murriz Thanës

të vendasve në zonën e skemes se I&D.me bashkepunimine Kontraktorit

rehabilitimin e skemes I&D

kontatën e punës

Fragmentimi bujqesor

Fragmentimi i te mbjellave dhe levizjes se bagetise nga punimet

Jepini informacione te hereshme fermereve ndaj fragmentimeve potencialeParashikim i kompensimit te fermereve te prekur

MBZHRAU nebashkepunim me kontraktorin



Fragmentimiti aksesit

Fragmentimi i aksesit ekzistues perzonat e I&D si pasoje e ndertimeve

Ndertimi i te gjitha rrugeve sipas te gjitha kushteve te motitRruget per kembesoret dhe bagetine duhet te jene te dukshme

KontaktoriPergjegjesit e Bashkive



FAKTORET MJEDISOR

Peshqit Barriera per pengesen e peshqveKalimi i peshqve ne sistemin kanal

Te siguroohen qe rrjedhat e ujit nga lumenjte gjate gjithevitit te lene te hapura kanalet ujitese.Ndertimi i gjithe strukturave ne perputhje me kritetet perkalimin e peshqve (ne lumenjte vjetore)

KontraktoriREA e Fierit



FloraHumbja e bimesise vendase si pasoje e punimeve rehabilituese

Berja e nje fidanishteje per bimet vendase, ne menyre qete kete nje variant me te madh (ne termat e pjekurise) per mbjelljen e zonave dhe peisazheve te prekura nga punimet




Flora Prezantim me speciet pushtueseMbjajini te gjitha pajisjet dhe mjetet e pastra dhe lajini ne nje vend te sigurt qe te mos kete shperndarje te farerave




Tokat Demtim i structures se tokes si pasoje e ruajtjes se materialeve, punimeve etj.Humja e shtreses se dheut si pasoje

Mbrojtja e zonave ku nuk do behen punimet, shmangja epunes ne zonat e ndjeshme nen kushtet negative, restaurimi i zonave te demtuaraHeqje e shteses se pare te dheut sipas nevojave dhe







Lënda/Treguesi


e punimeve me eskavatorErozion si pasoje e moskontrollimit te shkarjeve ted heut apo hedhja e ujrave ne toke

zevendesim i tij pas mbarimit te punimevePlanifikimi per mjetet kulluese dhe akumuluese te mbetjeve, per te siguruar stabilitetin e tokes.

Menaxhim i tokes dhe ujerave

Ndikimi i vertisole (argjiles) ne strukturat

Ndertimi i gjithe strukturave qe ti bejne balle argjilesKontraktuesiBashkiaREA e Fierit



Toka

Demtimi i tokes gjate punimev, shkarje te dheut ne argjinatura, faqet e kodrave etj.Ndikime nga germimet nga hedhje e dheut dhe materialeve te tjera.

Mbrojtja e zonave ku nuk do kryen punimet.Ndertimi i punes per minimizimin e prekjes se tokes. Dizenjimi i shpateve per te mbajtur stukturat dhe te minimizojne risqet , te siguroje kullimin e duhur, stabilizimin e tokes dhe mbulesen e vegjetacionit.

KontraktoriGjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D


Burimet e Ujerave dhe cilesia e Ujit

Nderpretje te tokes si pasoje e punimeve apo drenazhimit, krijimin e zonave te pakendeshme te ujerave te ndenjura.Ndotjet si pasoje e ndertimeve, ndotje nga njerezit dhe kafshet, duke perfshire dhe derdhjet e vajrave apo karburanteve, derdhje te materialeve te rrezikshme, apo ujrave te ndenjura, etj.

Ndermarrja e nje projektimi te kujdesshem, duke ruajtur drenazhimin natyral ku eshte i mudur dhe te ndermerren masa per vende te pershtatshme per shkarkimin e ujrave.Hedhjet e mbetjeve sanitare, apo mbetjeve te demshme. Larja e makinerive apo automjeteve nuk duhete te ndosezonen, apo sediment tek pritat. Mbrojtje adekuate dhe kontroll te bagetise/ bujqesise, nga kontakti I rastesishem me njeriun, material te rrezikshme – karburante, vajra, etj. (duke perfshire dhe nje zone te pershtatshme per magazinimin)T egjitha mbetjet vajore te mblidhen vecmas

KontraktuesiBashkiaREA e Fierit



Sedimentimi Sedimentimi ne kanalet e SUKNdertimi i kurtheve te sedimentimit ne pjesen e siperme te ujembledhesit, per te ndaluar sedimentimin dhe mbledhjen e dherave gjate shirave te rende

kontraktoriGjate punimeve per rehabilitimin e skemes I&D


Erozioni dhe Erozioni ne zonen e komandes si Vegjetimi i tokes ne vendin ku do kryen punimet, qe ne Kontraktuesi Gjate fundit te Të përfshira në




Lënda/Treguesi


shkarjet e dheut

pasoje e punimeve dhe germimeve me eskavator

mundesine e parePerdorimi i materialeve per restaurimin e zonave te degraduaraNdertimi I mbrojtesve ne forme shpati pergjete bregutTe sigurohen qe sistemi I ujitjes nuk do krijoje erosion,, apo gropa te thella ne toke.

BashkiaREA e Fierit

punimeve kontatën e punës

Cilesia e AjritPluhur dhe tym gjate rikonstruksionit/rehabilitimit

Kontrolli i pluhurit duke bere spërkatje me ujë, metodat e ndërtimit dhe të kontrollit të bimëve.Mbulesa të përshtatshme/perhura te gomuara per kamionët.Vendosja e orarit te punës gjatë periudhave më të përshtatshme për shoqerinë Sigurimi i të gjitha gropave septike / EC që të jenë të mbyllura hermetikisht.Kontrolli i shpejtesise së automjeteve në zonat rezidenciale/perrethTë ndalohet djegia e mbetjeve nga ndërtimi në vendndodhje.Të sigurohen që komuniteti të jetë plotësisht i informuar për punimet e rehabilitimit dhe carjet apo shpërthimet rutinë (nëse do duket e nevojshme)

KontraktuesiBashkiaREA e Fierit



Mjedisi akustik

Zhurmat dhe shqetesimet qe vijne nga punimet dhe trafiku (ne rast se eshte afer shtepive)Gjithashtu dhe shqetesim per kafshet

Kufizimi i punimeve në orare normale punePërdorimi i pajisjeve për të ulur zhurmat, mbulim të gjeneratorëveKufizime të trafikut në zonat e banuara.Projektim I kujdesshem per mbjelljen e bimeve afatgjateKrijimi I absorbuesve te zhurmave, nepermjet mbjelljes



Include under eorks contractGenerator cover around Euro 200/ unit




Lënda/Treguesi


se pemeve, argjinatures, etj.

Vendet historike e Kulturore

Shqetesim apo degradimi I vendeve kulturore (konsiderohet si I pamundur)

Rishikim i kujdesshem I punimeve rehabilituese. Masa te vecanta per rradhitjen e punimeve rehabilituese.Masa te vecanta per te mbrojtur burimet e njohura kulturore.

KontraktuesiDrejtoria Rajonale e Kultures se Fierit


Include under eorks contract

TrashegimiaKulturore/Shanset e gjetjes

Humbjet e pakthyeshme nga dëmtimete rënda në objektet e rëndësishme me njohuri historike të zonës përreth.

Projektim i hershem nga Drejtoria e Trashegimise Kulturore dhe IoATë dhëna, përfshirë këtu foto dhe filmime të detajeve të gjetura rastësisht.Modifikime të punimeve të propozuara, nëse gjetjet nuk janë të ndryshueshme.

Agjensia e Sherbimeve ArkeologjikeKontraktoriBashkia e FieritQendra Kombetare e inventarizimit te Aseteve Kulturore


To be determined can delay the eorks

Trashegimite natyrore - Varrezat

Trazim i varreve dhe vendeve te varrimit qe mund te preken nga punimet (e pamundur)

Konsiderate te vecante ndaj varezave (duke perfshire rivarrosjen), ndaj atyre qe mund te preken nga permbytjaKy konsiderohet si nje veprim qe nuk ka gjasa te ndodhe, pasi skema e I&D, jane konceptuar mbi ato ekzistueset.Te merren ne koniderate ne menyre diskrete dhe me respekt ndaj familjeve te prekura apo pjestareve te tjere.

Agjensia e Sherbimeve Arkeologjike KontraktoriBashkia e FieritQendra Kombetare e Inventarizimit te Aseteve

Para fillimit te punimeve

Per tu percaktuar




Lënda/Treguesi


Kulturore

Mbetjet e Ngurta

Minimizimi i shqetësimeve nga hedhja e mbetjeve të ngurtaNdalimi i ndotjes së ujërave dhe rezikun ndaj jetës së kafshëve

Lehtesimi dhe parandalimi i ndotjes nga mbetjet e ngurta, gjate fazes se ndertimitPunetoret duhet te udhezohen per hedhjen e mbeturinavedhe per mbrojtjen e ambientit.Organizimi i nje regjimi per mbledhjen dhe hedhjen e mbetjeve

KontraktoriREA e FieritBashkia


Include under eorks contractEaste management fee about Euro 70/yrBins about Euro 140 each x 14Septic tank aboutEuro 1500 each

Plotesimi / Faza e operimitFAKTORET SOCIALO – ECONOMIK

Ekonomia Maksimizim I benefiteve ekonomike si pasoje e fuksionimit te skemes I&D

Rritje e potencialit per ujitje, kontroll te permbytjeve, furnizimit me uje dhe komunitetet qe e rrethojne do te gezojne nje standart me te mire jetese. Gjithashtu te rendesishme per te vleresuar potencialin per permiresimin e ujerave nentoksore, per menaxhimin e ujerave siperfaqsore, (sidomos per rrjedhen e poshteme), si pasoje e rrjedhjeve dhe regjimeve te alternuara te ujerave (nese e arsyeshme)

BashkiaMBZHRAUMOE

Ne fillim te punimeve Per tu percaktuar

Infrastruktura Degradim i infrastruktures ekzistuese

Permiresim i infrastructures vartese, te lidhura me skemen e ujitjes, per te beret e mundur benefite maksimale per komunitetet dhe rritjes se standartit te jeteses per vendasit, pasi do te ndertohen rruge te reja, do te permiresohet turizmi dhe do te kete nje rrjet rrugesh per tek kampet per nje ekoturizem te permiresuar.

BashkiaMBZHRAUMOE

Ne fillim te punimeve Per tu percaktuarPermiresimin e sherbimeve ESS qe do kene lidhjeme politikat ekzistuese te GoA




Lënda/Treguesi


Permiresim i ambjenteve rikrijuese dhe higjenes publike,sic jane furnizimi me uje dhe sistemi i kanalizimeve, rrjetin e sherbimit ujor dhe landfillet etj.

Benefited dhebarazia

Ndarje e pabarabarte e benefiteveGrate nuk perfaqsohen ne menyre te drejte

Trajnimi I grave gjate fazes se operimit per rolet ne I&DTe sigurohen qe grate jane totalisht te perfaqsuara ne EUA-sTe ndermerren trajnime dhe te permiresohet kapaciteti operativ I Organizatave EUA

KomunaMBZHRAUEUAs

Gjate punimeveTrajnimi I femrave pergjate WRIP

Pengesat në mes të përdoruesve të ujit dhe rezervuarëve

Konflikte midis perdoruesve te rezervuareve (bordi I ujitjes, administratoret dhe peshkataret)

Nenshkrimi I nje marerveshjeje me operatoret dhe te drejtat e e tyre , ku pergjegjesite dhe te drejtat duhen percaktuar ne menyre te qarte)Perfshirja e RBC dhe MBZHRAU per tu siguruar qe burimet ujore po perdoren sic duhet.

MBZHRAUBordi Rajonal IDranazhimit, RBCBashkiaMOE

Pa filluar punimetJo kosto shtese direkt

Aktivitete sociale/ rekreative përgjatë lumit

Përmbytjet e papritura për shkak ngjarjeve te paparashikuara te përmbytjeve natyrore

Paraqitja e një sistemi paralajmërues për përmbytjet në rrjedhën e poshtme

BashkiaMBZHRAUMOE

Ne fillim te punimeve

Per tu percaktuar, por varet ne zgjerimin e banesave ne rrjedhen e poshteme.

Demtime te produkteve bujqesore

Ndotje te tokave bujqesore, apo degradim te tokes si pasoje e keqperdorimit te ujerave

Nderpreje e procesit te ujitjes ne rast se uji esht I ndoturKontroll I burimit te ndotjesSigurim per cilesin e duhur te ujit per ujitje

MARDEABashkia

Ne fillim te punimevedhe ne stinene e nxehte

Te percaktohet nga ekipi teknik

Shendeti i njerezve

Ekspozimi I fermereve apo punetoreve ndaj pesticideve, apo substancave te tjera te demshme

Sigurimi i trajnimeve per marrjen, magazinimin, dhe perdorimin dhe hedhjen e pesticideve.Sigurimi i trajnimeve per menaxhimin e pesticideve

MBZHRAUMBZHRAU(Qendrat e

Gjate operimit Per tu percaktuar




Lënda/Treguesi


bazuar ne qasjen e IPM

trajnimit te Drejtoria Rajonale e Shendetit Publik

FAKTORET MJEDISORE

BiodiversitetiFlora dhe Fauna

Humbja e disavezeve te leshuara nga peshqit apo fauna/flora ujore, si pasoje e nje regjimenti te ulet

Kontolli ndaj ndonje germimi te paligjshem ne lumenjte gjithvjetore. Integrimi i strategjive të ulëta te lirimit te rrjedhjes në skemat e I&D dhe protokolleve operative / planeve të menaxhimit RBM

Bordet e KullimitOperatori I ujitjesInspektoriati Mjedisor I Fierit

Per tu percaktuar Per tu percaktuar

Cilesia e ujit dhe ndotjet agro-kimike

Reduktim I cilesise se ujerave per ujitje (kripezim I larte)Probleme te cilesise se ujit per perdoruesit e rrjedhes se poshtem.Eutrofikim si pasoje e perdorimit te tepruar te fertilizuesve dhe pesticideve. Rrrezikim te kafsheve

Percaktimi dhe perforecimi i cilesise se ujerave per ujitje(duke perfshire dhe monitorimin), per tu siguruar qe eshte ne perputhje me OP 4.09 Rritja e te mbjellave qe kane tolerance ndaj kripesNdertimin e kanaleve te vecante per ujrat e perdorur Vendosja e pellgjeve vaporizuese qe tem und te kapin dhe te mbajne ndotesitRritja e ndergjegjesimit dhe promovimi I qasjes se IPM, duke forcuar kapacitetet monitorueseRritje e ndergjegjesimit ndaj rrisqeve dhe praktikave mbi sigurine, per perdorimin, ruajtjen dhe hedhjen e pesticideve

MBZHRAUMOEBordi i DranazhimitEPAIPHIndpektoriati Mjedisor I Fierit

Gjate fazes se operimit

Per tu percaktuar

Sedimentet Sedimentet e kanaleve te I&D. Ndertimi i pritave per sedimentet te nje shkalle te vogel ne kashmentin e siperm per te pritur balten dhe reren qe

MBZHRAUOperatoret e


Per tu percaktuar




Lënda/Treguesi


munt e shkaktohet nga rreshjet e shumta dhe me pas te behet largimi I tyre. Shkarkimi periodic i kanaleve te I&D me rezervuaret ujites, aq uje sa te jete i mjaftueshemper te shperndare sedimentet ne rrjedhen e poshteme.

ujitjesInspektoriati Mjedisor i Fierit

TokaErozion i shtreses se siperme te dheut pas punimeve

Rikultivim I siperfaqeve te ekspozuara (duke perdorur bimesine vendase) menjehere pas perfundimit te punimeve rehabilituese. Nxitja e depozitimit te tokes nga germimet dhe punimet,per tu riperdorur ne zonat per reth, per te krijuar peisazhe nga kontraktori, fermeret e zones, banoret, komuniteti etj.

MBZHRAUOpertaoret e ujitjesInspektoriati Mjedisor i Fierit

Gjate periudhes difekte dhe pergjegjesiNe fillim te operimeve

Sipas kontratesPer tu percaktuar

Menaxhimi I Tokes dhe Ujerave

Perdorim jo eficent I ujitDrenazhim jo eficient

Kthim ne teknologjin e ujitjes me sperkatje, ose me pikim, (te dyja keto menyra jane me te shtrenjta se sistemi I gravitetit)Dhenie perparesi mirembajtjes se sistemit te kullimit ngaEUA.Implementimi I menaxhimit te ujerave ne rrjedhen e siperme

MBZHRAUOperatoret e sistemit te ujitjesEUAs


Per tu percaktuar

Kripezimi i tokes dhe menaxhimi I ujerave

Ujrat tokesore rriten/bienKripezim sekondarPrishje e furnizuesve tradicional te ujerave tokesore

Kthim ne teknologjin e ujitjes me sperkatje, ose me pikim, (te dyja keto menyra jane me te shtrenjta se sistemi I gravitetit)Konsiderim I faturave te ujin bazuar ne volumin e zonave te ujitura e jo ne baze te zonave te ujitura.Aplikimi i fertilizuesve acidifikues ne rast se kripezimi nuk eshte me perberje sode dhe nuk shpelahet nga ujerate siperfaqeve

MBZHRAUOperatoret e sistemit te ujitjesEUAsInspektoriati Rajonal I mjedisit


Per tu percaktuar




Lënda/Treguesi


Perforcimi adekuar i mirembajtjes se sistemit te kullimit nga EUA. Aplikim I protokolleve dhe rutinave per mire menaxhimin te procesit te ujitjes. Vleresim I nevojave per uje ndaj personave te varfer apoqe kane veshtiresi shendetesore.

Menaxhimi I tokes dhe ujerave

Ulje e fertilitetit te tokesNdikimi i faktoreve vertisol (argjila) ne struktura

Kerkim per rekomandime per per fertilizues specifike dhe sigurimi i ferilizuesve inorganike qe jane lehtesisht te aksesueshemInspektimi dhe mirembajtja e gjithe strukturave

MBZHRAUOperatoret e sistemit te ujitjesEUAs


Per tu percaktuar

ErozioniErozioni ne zonen e komandes dhedhe sedimentet qe vijne nga rrjedha e siperme

Mbajtja e sistemit vegjetativ ne cdo zone dhe rivegjetimiI zones nga kontraktoriPromovimi I barerave qe jane tolerante ndaj erozionit (barrishte vetiver), tipbarrishte me rrenje shume te gjata.Te sigurohen se kanalet e drenazhimit jane totalisht te mirembajturTe sigurohen per mbjelljen e bimesise rreth e qark gjithestuktures se re. Zbrazje periodike e sedimenteve me ane te rezervuareve qe sherbejne per ujitje.

Operatoret e sistemit te ujitjesEUAs


Per tu percaktuar

Insektet, semundjet, keqperdorimiI pesticideve

Humbja e prodhimeve dhe ndotja nga pesticidetNdikim mbi organizmat e pashenjestruar (sic jane. Zogjte), grabiqareve kryesore te insekteve

Promovim I bujqesise organikeKerkime mbi semundjet e insekteveRritje e ndergjegjesimit mbi perdorimin e pesticideve dhe promovimi I qasjeve IPM. Prezantimi me mundesine e trajnimeve per perdorimin, rreziqet, ruajtjen dhe hedhjen e pesticideve dhe

MBZHRAUAgjensia Kombetare e UshqimitQendra e Trajnimit


Per tu percaktuar




Lënda/Treguesi


gjjithashtu per menaxhimin e qendrueshem te insekteve, sipas qasjes se IPM.Forcimi i kapaciteteve te brendeshme per menazhimin e insektevePermiresim i sistemit te monitorimit dhe vleresimit

QTTB Instituti I Shendetit PublikDrejtoria Rajonale e Shendetit PublikInspektoriati Mjedisor I Fierit

PeshqitKalimi i peshqve ne sistemin kanalNdikimi I ndotjes se ujit tek peshqit

Te sigurohen qe kalojne ne lumenj dhe te mbajne kanalete ujitjes se pastra Perdorimi i drenazhesve ndares per ujrat qe kthehen nga procesi i ujitjes

Operatoret e sistemit te ujitjesEUAsInspektoriati Mjedisor I Fierit


Per tu percaktuar

Administrimii bagetise

KKonflikte midis bagetise dhe arave te punueshme

Vendosja e korridoreve midis fushave te I&D dhe kullotave

Operatoret e sistemit te ujitjesEUAs


Per tu percaktuar

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave,WRIP – Përgatitja e Planeve të Menaxhimin Mjedisor dhe Social (ESMPs) dhe Plane të Veprimit të Rilokimit (RAPs) për Rehabilitimin e Skemave/Sistemeve të Ujitjes ESMP Murriz Thanë Skema I&D

1

PËRSHKRIMI I PROGRAMIT TË MONITORIMITNë përputhje me Ligjin Shqiptar ka një kërkesë për monitorimin e programeve gjatë punimevedheoperacioneve te punimeve rehabilituese të skemes se ujitjes dhe kullimit te Murriz Thanës.Monitorimi gjithashtu lejon efektet aktualemjedisore te zbatimit të punimeve për t'u testuar kundëratyre te parashikuara. Kështu ajo ndihmon përtë siguruar që çdo problem që lind gjatë zbatimit,nëse janë apo jo ata qe ishin paraparë, mund tëidentifikohet dhe parashikimet e ardhshme te bëhenme saktë. Ndjekja e monitorimit është përdorur përt'iu përgjigjur pyetjeve të tilla si:

A ishin parashikimet e vlerësimit të efekteve mjedisore të sakta? A është plani ose programi i Murriz Thanës kontribues në arritjen e objektivave të dëshiruara

mjedisore dhe grupeve? Po veprojnë masat zbutëse nëMurriz Thanë sipas pritshmërive? A ka ndonjë efekt negativ në mjedisdhe ne shoqeri? Janë këto brenda kufijve të pranueshëm,

ose a është veprim korrigjues i dëshirueshem?

Në përshkrimin e programit te monitorimit te parapare gjashtë hapat e mëposhtme janë paraparëpër tëhartuar një skicë të një programi të monitorimit të përshtatshëm:

Hapi 1: Çfarë duhet të monitorohet në Murriz Thanë? Hapi 2: Çfarë lloji informacioni është i nevojshëm? Hapi 3: Cilat janë burimet ekzistuese të informacionit të monitorimit në Murriz Thanë? Hapi 4: A ka boshllëqe në të dhënat ekzistuese dhe si mund të plotësohen ato? Hapi 5: Çfarë duhet të bëhet nëse jane gjeur efektet anësore nëMurriz Thanë? Hapi 6: Kush është përgjegjës për aktivitetet e ndryshme te monitorimit, kur këto duhet të

kryhen, dhe kush eshte formati i përshtatshem për të paraqitur rezultatet e monitorimit?

Monitorimi do të jetë gjithashtu pjesë integrale e hartimit te informacionit bazë për planet eardhshme dheprogramet. Monitorimi dhe vlerësimi i progresit drejt objektivave dhe synimeve mundtë formojnë njëpjesë thelbësore te mekanizmit te fidbekut. Fidbeku nga procesi i monitorimitndihmon për të siguruar më shumë informacion perkates që mund të përdoret për të identifikuarçështjet specifike të performances dhe efekte të rëndësishme, dhe në fund të fundit çon në mëshume informim per vendim-marrje.

Një Plan i Përgjithshem i Monitorimit Mjedisor / Programi (ESMoP) për zonën e Murriz Thanës , i cilieshte nje seksion i ESMP-se se plote , duhet të merret parasysh nga mbajtësit e grupeve teinteresit. ESMoP është e ndarë në çështjet socio-ekonomike dhe mjedisore, por ne thelb treguesit emonitorimit mbeten të njëjtë, gjatë periudhave para-ndërtimit, të ndërtimit dhe të zhvillimeveoperacionale të projektit qe jane shënuar së bashku dhe janë supozuar të jenë të nevojshme gjatëtë gjitha fazave të tri periudhave (shih tabelën 5-1).

Konsulenti ka ofruar edhe në ESMoP ndikimin, parametrin, treguesit, metodologjine emonitorimitshpeshtësine, dhe treguesit e gjere të përgjegjësive edhe pse me shume konsultime mesaktorëve tëndryshëm do të kërkohen para zbatimit, dhe në fund koston apo treguesit ku shpenzimetdo të aplikohen.Shumica e shpenzimeve nuk janë paraqitur aktualisht pasi duhet të konfirmohet palëe interesuara për rezervuarin e Murriz Thanës, si dhe në nivel kombëtar kush është përgjegjësgjatëperiudhave të parandertimit , ndërtimit dhe periudhave operacionale të zhvillimit, për shembulldisamonitorime mund të mbulohen brenda buxhetit të kontraktorit ekzistues (të mbuluara nën ERIP),por

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave,WRIP – Përgatitja e Planeve të Menaxhimin Mjedisor dhe Social (ESMPs) dhe Plane të Veprimit të Rilokimit (RAPs) për Rehabilitimin e Skemave/Sistemeve të Ujitjes ESMP Murriz Thanë Skema I&D

2

do të duhet të konstatohet se si monitorimi do të zgjatet përtej ndërtimit. Një tjetër monitorim mundtë mbulohet nga programet aktuale të monitorimit kombëtar nga Qeveria Shqiptare.

Monitorimi dhe mbikëqyrja e marrëveshjeve do të miratohen nga BB dhe MBZHRAU:siguruarzbulimin në kohë të kushteve që kërkojnë masa përmirësuese në përputhje me praktikën e mirë;tejapin informacionin dhe progresin mbi rezultatet e zbutjes dhe te forcoje masat institucionale, tëvlerësoje pajtueshmërinë e politikave mbrojtese kombëtare dhe të Bankës.

3.4 Organizimi i Monitorimit

Zbatimi i rehabilitimit të ndertimit te skemës së I&D te Murriz Thanës do të duhet të monitorohet mepërgjegjësi dhe në përputhje me kërkesat e legjislacionit shqiptar aktualisht në fuqi.

Përgjegjësi aktual për monitorimin e treguesve është ndarë mes aktorëve të ndryshëm dhegjithashtu nënivel kombëtar dhe lokal. Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (EPA) në Shqipëri që ështënën REA, do të luajë një rol të rëndësishëm në ngritjen e planit të monitorimit për këtë projekt. REAduhet të vendose se cilet elemente të monitorimit te skemes se I&D janë përgjegjësi e kontraktuesitte rehabilitimit të digës dhe ato që duhet të integrohen në programin kombëtar të monitorimit përgjendjen e mjedisit. Aneksi 8 i dokumentit jep me shum detaje ne pergjegjesine e monitorimit , nesektorin mjedisor.



Tabela 5-16: Plani I Monitorimit Socialo-Mjedisor per Murriz Thanen

Ndikimi Parametrat Treguesit Metodologjia Frekuenca Pergjegjshmeria KostotFaza e Ndertimit

Ndotja e ajrit Tymra dhe pluhur te

shperndare ne ajer NO2 , SO2 , CO, TSP

dhe PM10.

Instrumentat, pajisjet, duke perfshire dhe instrumentat e matjes se pluhurave si dhe pajisje qe mund te mbahen nedore.

Cdo dite

Kontraktori Inspektoriati

Rajonal I Mjedisit Drejtoria Rajonale

e Higjenes

Te perfshira ne kostot e konraktorit per rehabilitimin e I&D

Vleresuar 5,000 Euro

Ndotja akustike

Sfind i larte >90dB Decibel (dB) Instrumenta dhe pajisje,

perfshire dhe matesit e dores per matjen e ndotjes.

Cdo dite

Kontraktori Inspektoriati

Rajonal I Mjedisit Drejtoria Rajonale

e Higjenes

Gjate punimeve perreabilitimin e I&D

Semundjet qe vijne nga ujerat

Perhapja e semundjeve Rritje te rasteve te

semundjeve si pasoj e ujerave

Rishikim I raporteve mbi shendetin

Tremujore

MBZHRAU PHI Drejtoria Rajonale

e Higjenes

Buxheti i GoA gjatë punës

Masat e sigurise

Siguri per njerezit dhe bagetine

Raste te raportuara te incidenteve dhe aksidenteve

Ndryshim i ngjyres dhe turbullire ne depertim te perberesve kimike.

Rishikim dhe vleresim I incidenteve dhe aksidenteve te regjistruara.

Mbikqyrje direkte e ujrave te kullimit

Monitorim constant I rrjedhjeve dhe kullimeve nepermjet instrumentave

Kontraktori MBZHRAU Drejtoria Rajonale

e Higjenes

Mbulohen nga ERIP deri në ndërtim

Per tu percaktuar

Termetet Siguri per banoret dhe

bagetine Te dhena nga stacionet

sizmike

Pajisje dhe instrumenta, perfshire; akselerofrafin, teolitet per sondazhe etj.

Monitorim I vazhdueshem nepermjet instrumentave

IInstituti I Gjeologjise, Energjise, Ujerave dhe Mjesisit

Per tu percaktuar

Zhvillimi ekonomik

Prodhimet bujqesore ngaskema e I&D se ujitjes

Tonazhet e te mbjellave Te marra nga raportet e

INSTAT, INSTAT I Shqiperise ne Tirane dhe nga MBZHRAU

Vjetore MBZHRAU Bashkia



Zhvillimi Punësimi në komunat që Nr. i të punësuarve Përcaktimi i nivelit aktual dhe Vjetore MBZHRAU Mbulohen nga



Ndikimi Parametrat Treguesit Metodologjia Frekuenca Pergjegjshmeria Kostot

ekonomik rrethojnë Murriz Thanën Nr. i të papunëvestructures se punesimit ne zonen e projektit.

Bashkia

ERIP deri në ndërtim


Ndotja e ujit

Cilesia e ujit ne rezervuarin e Murriz Thanes

Cilesia e ujit ne lumenj dhe lagunat rrethuese (ne rast se eshte e aplikueshme)

Ngarkesa ushqyese (Nitrat, fosfat, kalium, mbetje pesticidesht, COD&BOD, turbullira

Dy here ne vit, gjate sezonit te lagesht dhe sezonit te thate nga pikat hyrese dhe dalese te zonave ne zhvillim

Sezonale

Kontraktori Inspektoriati Rajonal

I Mjedisit Agjensia Kombetare

e Mjedisit



Erozioni i tokes Mbulim i humbjeve te

tokesProdhimtaria e tokes, kanaleve, turbullira te ujitty

Mbikqyrje E vazhdueshme

MARDEA Inspektoriati Rajonal

I Mjedisit Bashkia


Cilesia e Tokes Mbulim i humbjeve te

tokesProdhimtaria e tokes, kanaleve, turbullira te ujit

Mbikqyrje E vazhdueshme

MBZHRAU Inspektoriati Rajonal

I Mjedisit Agjensia Kombetare

e Mjedisit


Permbytjet Zona te permbytura Permbytje ne rrjedhen e

poshteme te zones se projektit

Mbikqyrje e rasteve te raportuara te permbytjeve

E vazhdueshme

MBZHRAU Bashkia Agjensia Kombetare

e Mjedisit


Mbetjet ujore Disponueshmeria e ujit

Sasi e pamjaftueshme per sasine e ujit per qellime ujitjeje, krahasuar me volumin e pritshem.

Instalimi i metrave mates per ujin E vazhdueshme

MBZHRAU Bashkia Agjensia Kombetare

e Mjedisit Inspektoriati Rajonal

I Mjedisit





MARRËVESHJET INSTITUCIONALE - NGRITJA E

KAPACITETEVE

Ky seksion përcakton përgjegjësitë për zbutjen dhe monitorimin së bashku me marrëveshjet përinformimin e rrjedhës, sidomos për koordinimin mes agjencive përgjegjëse për zbutjen. Ky seksioniESMP gjithashtu tregon se kush është përgjegjës për ndërmarrjen e masave lehtësuese dhemonitorimin,për shembull, për zbatimin e veprimeve përmirësuese, monitorimin, zbatimin e trajnimit, tëfinancimit,dhe raportimin.

ERIP i propozuar i përgjigjet kërkesave nga MBZHRAU dhe DSDC, dhe integron mbështetjestrategjikepër IERM, për t'u zbatuar nga MEFEA, mbështetje institucionale dhe investime nërehabilitimin e skemes I&D dhe infrastruktures shoqëruese, që do të zbatohen nga MBZHRAU.ERIP i cili është ndërmarrë duke përdorur financimin e Bankës Botërore në formën e një kredie.

Rolet dhe përgjegjësitë e niveleve të ndryshme të qeverisë dhe aktorët janë përshkruar nëESFD.Rregullimet institucionale e propozuara për integrimin e suksesshëm të konsideratavemjedisore dhesociale janë si më poshtë:

MBZHRAU dhe MOE/NEAduhet te sigurojne që agjensite e ndervarura te bujqesise, REA dhegjithashtu Inspektoriati Rajonal i Mjedisit,kanë stafin e nevojshëm te caktuar përkëtë projekt nekohen kur fillon ndërtimi në skemen e I&D te Murriz Thanës, si dhe për të siguruar që masatzbutëse të propozuara brendaESMP te pergjithshme dhe dokumentacionit te vendit të veçantëjanë të përfshira në dokumentin etenderit, duke përfshirë faturen e sasinë, dhe një buxhet iveçantë është ndarë për zbatimin e masave zbutëse.

Punët rehabilituese tëskemës së I&D te Murriz Thanës, do të ndërtohen nga kontraktorëtezgjedhur përmes një procesi tenderimi. Gjatë periudhës së ndërtimit dhe defektevepërgjegjëse, kontraktori do të mbikëqyret, në emër të MBZHRAU, nga një inxhiner konsulentmbikëqyrës.

Kur skema e Murriz Thanës të jetë rehabilituar dhe skemat e ujitjes janë vënë në funksion ngaBordi rajonal i Ujit, do të marrë përsipër operimin dhe mirëmbajtjen në emër të MBZHRAU.

1.24 Trajnimet

Një komponent kryesor i suksesit të ESMP se Murriz Thanes, varet nga ndërtimi i kapaciteteveefektive të MBZHRAU, trajnimi i personelit dhe të gjitha paleve tjera të interesuara(duke perfshireorganizimin e monitorimit social) të përfshira në ESMP për zonën e Murriz Thanës, e cila ështëplanifikuar nën Komponentin 2 Artikulli B. Kjo do të përfshijë kontraktonin ndërtues, përgjegjës përrehabilitimin e digës së Murriz Thanës dhe inxhinieret mbikëqyrës dhe konsulentet (SEC). Ështëpropozuar që këto aktivitete të mund të ndihmohen nga zbatimi i Asistencës Teknike (TA) ngakonsulentë të jashtëm ashtu sipas kërkesave.

Është e qartë se të gjithë ata që janë përgjegjës për zhvillimin, zbatimin e menaxhimit dhe operimittëçdo aspekti të ESMP, do të jenë në mënyrë te sakte të trajnuar për rolin e tyre. Është propozuarqë tëdhënat e trajnimit, të mbahen për të gjithë punonjësit e interesuar, nëmënyrë që të sigurohenprova per qellime te auditimit / inspektimit . Kjo konsiderohet si një tregues shumë i dobishëm përarritjet përgjithshme të projektit.



Për trajnim mund të merren në konsiderate organizatat e mëposhtme:

1.25 Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural dhe Administrimit te Ujerave

MBZHRAU duhet të marre parasysh që të caktojë një inxhinier mjedisi, që të mbikëqyrë përgatitjen, zbatimin dhe mbikëqyrjen e ESMP dhe nën planet shoqëruese të saj (p.sh. ESMiP dhe ESMoP) sipas dhe përtej prijekt tëERIP, ndoshta duke pasur pjesmarrjen e një konsulenti të pavarur për monitorimin mjedisor (shih me poshtë). MBZHRAU duhet të konsiderojë përdorimin e një pjese të buxhetit të alokuar për këtë nën Komponentin 2 te pjesës B tëERIP. Ricaktimi i inxhinierit të mjedisit nga MBZHRAUduhet të pajiset me burime të mjaftueshme teknike dhefinanciare për realizimin e këtij roli menaxheria; për këtë rast mund të kërkohen burime të jashtme nëpërmjetTA. Trajnimi specifik për inxhinierin e mjedisit mund të përfshijë pikat e mëposhtme:

Parimet dhe procedurat për vlerësimin e ndikimit në mjedis; Bazat e menaxhimit të mjedisit; Vlerësimin e përputhshmërisë, monitorimin dhe ndjekjen; Auditime mjedisore; Pikat themelore për menaxhimin e mjedisit; Vlerësim i ndikimit social dhe konsultime me publikun; si edhe Ekspertizë e trajnuar në testimin dhe analizën e cilësisë së uji).

1.25.1 Supervising Engineering Consultant

3.4.1 Konsulenti i Mbikqyrjes së Inxhinierëve

SEC i pajtuar për mbikëqyrjen e rehabilitimit tëMurriz Thanës, duhet të këtë ekip të trajnuar, nëmënyrë që tësigurohet që puna e contraktorit të jetë në përpuethshmëri me kërkesat e ESMP. Si alternativë, SEC mund t’ianënkontraktojë këtë përgjegjesi personelit kompetent të trajnuar, kjo me pranimin e MBZHRAU. Të dhënat etrajnimit, duke përfshirë këtu pjesëmarrjen dhe kursin specifik, duhet të ruhen për inspektim nga MBZHRAU.Tranimi specifik duhet të sigurojë pikat e mëposhtme:

Parimet dhe procedurat për vlerësimin e ndikimit në mjedis; Bazat e menaxhimit të mjedisit; Vlerësimin e përputhshmërisë, monitorimin dhe ndjekjen; Shembujt e procedurave të ajrit, tokës dhe të ujit; Ndikimet ndërtim, duke përfshirë punet civile, kontrollin e sedimenteve dhe erozionit, trajtimin e

tokës dhe largimin e bimesise; Menaxhimin e mbeturinave; Menaxhimin e karburantit dhe materialeve të rrezikshme; Bazat për ekologjinë ujore Menaxhimin e kampit të ndërtimit; Auditimin dhe ndjekjen

3.4.2 Kontraktori për Rehabilitimin e NdërtesësNdërtimi i rehabilitimit te Kontraktorit (RCC) për Murriz Thanën, duhet të ketë stafin e trajnuar temjedisit për të siguruar kontraktorin dhe gjithe nenkontraktoret pajtueshmërisë me kërkesat ESMP.RCC do të mbajë shënime të trajnimit, duke përfshirë pjesëmarrjen dhe nje kurs të veçantë, për



inspektim nga ana e MBZHRAU.Trajnimet specifike për njësinë e RCC-së mjedisit duhet të jepen simë poshtë:

Bazat e menaxhimit të mjedisit; Vlerësimin e përputhshmërisë, monitorimin dhe ndjekjen; Shembujt e procedurave të ajrit, tokës dhe të ujit; Ndikimet ndërtim, duke përfshirë punet civile, kontrollin e sedimenteve dhe erozionit, trajtimin e

tokës dhe largimin e bimesise; Menaxhimin e mbeturinave; Menaxhimin e karburantit dhe materialeve të rrezikshme; Menaxhimin e kampit të ndërtimit; Marrëdhëniet me komunitetin dhe procedurat e konsultimit publik; Auditimin dhe ndjekjen

3.4.3 Konsulentit i Pavarur i Monitorimit MjedisorKonsulenti i Pavarur i Monitorimit Mjedisor (IEMC), i kontraktuar për të mbikqyrur rehabilitimin eMurriz Thanës, duhet të trajnohet në vlerësimin e mbikëqyrjes dhe të pajtueshmërisë së rehabilitimittë infrakstruktures te projektit te skemës I&D, duke përfshirë edhe përgatitjen e raporteve tëpëlqyeshme dhe te procedurave shembuj mjedisore, duke përfshirë pikat e mëposhtme:

Parimet dhe procedurat për vlerësimin e ndikimit në mjedis; Bazat e menaxhimit të mjedisit; Vlerësimin e përputhshmërisë, monitorimin dhe ndjekjen; Shembujt e procedurave të ajrit, tokës dhe të ujit; Ndikimet ndërtim, duke përfshirë punet civile, kontrollin e sedimenteve dhe erozionit, trajtimin e

tokës dhe largimin e bimesise; Menaxhimin e mbeturinave; Menaxhimin e karburantit dhe materialeve të rrezikshme; Menaxhimin e kampit të ndërtimit; Marrëdhëniet me komunitetin dhe procedurat e konsultimit publik; Auditimin dhe ndjekjen

1.25.2 Asistenca TeknikeNë buxhetin e trajnimit janë përfshirë përvec trajnimit të stafit, asistencës teknike, si dhe përdorimi ikonsulentëve të jashtëm. Asistenca Teknike mund të jetë me kohë të plotë brenda MBZHRAU apomund të përfshijë vizita të shkurtra nga konsulentë të jashtëm për të siguruar seminare trajnuesedhe eorkshop-e etj.

Shpenzimet dhe preventivat e trajnimit për Murriz Thanën gjenden Kapitullin 8.



PLANI I ZBATIMIT – PROCEDURAT E RAPORTIMIT

5.1- Koha e Zbatimit

Koha, frekuenca , kohëzgjatja e masave zbutëse dhe monitorimi për Murriz Thanën, duhet tëpërfshihen në orarin e zbatimit, duke treguar shkrirjen dhe koordinimin me procedurat. Pas referimitper realizueshmërisë e studimit (FS), përgatitur nga Konsulenti JV RENARDET, periudha maksimalee planifikuar për ndërtimin duke marrë parasysh opsionet e ndryshme është jo më shumë se 48muaj për Murriz Thanën

Megjithatë, është e rëndësishme që punimet nëMurriz Thanë, te jenë parashikuar mire ne kohe përtë siguruar qe punimet qe ndikojne në stabilitet te kryhen jashte kur rezervuari është tërhequrposhtë, dhe nuk ka reshje te pritura të kufizuara (dmth. puna në sezonin e thatë). Kur punimet janëtë nevojshme për daljen (e cila është puna më e madhe për Murriz Thanën), nuk do të ketë devijimdhe kjo do të duhet të parashikohet me kujdes. Moti ka gjithashtu një konsideratë të rëndësishme,në fenomenin e levizjes se dheut, si dhe punet e tjera që mund të anashkalohen gjatë muajve melagështirë.

FS ne fakt nuk specifikon ndonjë datë për fillimin e punimeve të rehabilitimit të skemës së MurrizThanës, por ata japintregues te muajve te preferuar te operacioneve për shkak të arsyeve tëpërshkruara në paragrafin e mëparshëm. Në mënyrë per të marrë një orar të zbatimit në figurën 7-1tregohet te menduarit aktual përpunët e rehabilitimit tëskemës sëMurriz Thanës, si dhe tregohet sepunimet për ndërtimin do të fillojnë në vitin 2016. Sigurisht ky orar duhet të konfirmohet nga palëtperkatese dhe MBZHRAU. Supozohet qe këto çështje do të bëhen më konkrete pasi te jene marretfirmat dhe te kete kaluar tenderi.

Figura7-19: Koha e ndërtimit për projektin e rehabilitimit të skemes I&D te Murriz Thanës (marrë nga FS)



3.5 Procedurat e Raportimit

3.5.1 NdërtimiPërfundimisht, Kontraktorët për rehabilitimin e ndërtimit të skemës I&D të Murriz Thanës, në pajtimme kontratën e dispozitave do të jenë përgjegjës për zbatimin e shumicës së masave zbutëse gjatëfazës së ndërtimit.

Në orarin e punimeve, Kontraktorëve u duhet të përfshijnë të gjitha masat e propozuara lehtësuese,dhe Inxhinierët Supervisore (SEC), duhet gjithashtu të sigurojnë që oraret dhe planet e monitorimitjanë në përputhje me të. Kjo do ti japë kuptim pronësisë së kontraktorëve. Kujdesi nga ana ekontraktuesve dhe supervizimet e duhura gjatë periudhës së defekteve si dhe për ndërtimin janepërgjegjësi vendimtare për suksesin dhe përmirësimin e masave lehtesuese. Pritet që të gjithëekspertët e propozuar për punët zbatuese do të kenë arsimin e duhur certifikimin dhe akreditimin medepartamentet përkatese, si dhe me institucionet e Qeverisë Shqiptare.

Raportet e progresit të përgatitura nga Konsulenti, do të përfshijnë të dhëna dhe informacionembishëndetin dhe sigurine (aksidentet dhe incidentet), mbrojtjen e mjedisit (derdhjen dhepapajtueshmërinë),punën (numrat, notat, problemet), marrëdhëniet me komunitetin (ankesat,çështjet), si dhe trajnim te përshtatshëm.

Konsulenti mbikëqyres do të duhet të kontrolloje raporte të kontraktorit tëMurriz Thanës dhe t’ia paraqesë atyre punëdhënësit, (që është MBZHRAU), duke përfshirë çfarëdo të dhëne shtesë në lidhje me zbatimin e projekteve të RAP dhe ESMP.

Është e rëndësishme që Punëdhënësit, SEC dhe ekipi i Kontraktorit në vendndodhjen e MurrizThanës të krijojnë dhe të mbajnë lidhje efektive komunikimi mes njëri-tjetrin dhe aktorëve të tjerë(dmth. komunat) për të siguruar rrjedhjen e lehtë me dy drejtime të informacionit. Kjo eshte me mirete behet me nje komitet te perbere nga nje perfaqesues i MBZHRAU (anetar i PIU), nje perfaqesuesi qeverise lokale dhe nje anetar nga SUK. Ky komitet duhet te takohen rregulisht qe te jete efektivpergjate fazes se ndertimit.

Tabela 7-1 më poshtë përshkruan linjat e propozuara të komunikimit për banorët vendas, punëtorëtendërtimit, punonjësve dhe individeve të tjere te lidhur me projektin në lidhje me paraqitjen eankesaveapo incidenteve te ndodhura gjate ndërtimit dhe funksionimin te rehabilitimit te projketit.Kjo rrugë epropozuar komunikimi mund të rregullohet me mire atehere kur projekti i ndërtimit përMurriz Thanën të fillojë.

Tabela 7-17: Linjat e propozuara të komunikimit

Palët einteresuara

Interesi potencial /Shqetësimi Mjetet e kontaktit Kontaktet

kryesoreBanorëtvendas të Murriz Thanës të prekur direktnga punimet, si dhe përdoruesit e rrjedhës së poshtme

Paketa e kompensimit te sakte (financiare si tëasistanca, etj) Vendndodhja e shtëpive te rivendosura Prishja e qetësisë si pasojë e punimeve në kamp,

si dhe prej ceshtjeve te lidhurame të si (alkooli, çështjet e mjedisit, etj)

Humbja e tokave prodhuese, peshkimit, etj. Qasja në shërbimet e komunitetit (mjekësore,

arsim, telefoni, tregu, etj. Siguria e fshatrave dhe komunave lokale Transmentimi i informacionit mbi rreziqet e

Ankesat / shqetësimet do t'i komunikohen krerëve lokalë të fshatrave dhe pastaj në vazhdim nëpërmjet autoriteteve, përmes një procesi të ankesave. (Rregullimi i ankesave, një mekanizëm që duhet të krijohet).

Ankesat dhe shqetesimet duhet ti drejtohen

Për tu diskutuar



Palët einteresuara

Interesi potencial /Shqetësimi

Mjetet e kontaktit Kontaktetkryesore

mundshme (prishjet , e mbylljet e rrugës akses I reduktuar në zonën e lumit, etj)

komitetit qe perbehet nga palet e interesuara. (PIU,qeveri vendore, perfaqesues i SUK)

Transmetimi i informacionit dhe përditësimi i projektit do të ofrohet për banorët locale nga kontraktori

Potenciali i punësimit

Mundësi punësimi Strehim i përshtatshëm dhe sigurim i mjeteve të

jetesës Burimet (ushqimi, uji, etj.) dhe strehimi Paga konkurruese

Rekrutimi i vendasve në zonën e projektit nëpërmjetfjalimeve (kësaj duhet ti jepet prioritet)

Çështjet do i kalohen kryepunëtorit

Kontraktori

Aktorët e Qeverisë

Ndikimet e vazhdueshme mjedisore dhe socio-ekonomike

Komiteti i Monitorimit ipërbërë nga forumi i anëtarëve të rënë dakord (për diskutim)

Për tu diskutuar

Punëtorët e ndërtimit dhe zonat e kampit

Kodi i Sjelljes së Punëtorëve Konflikte sociale midis vendasve dhe punëtorëve Çështjet e sjelljes (kumari, dehja, etj.) Çështjet Mjedisore (shfrytëzimi i burimeve

natyrore, etj

Takimet javore me punëtorët.

Takime individuale me punonjësit e çrregullt

Kontraktori

3.5.2 VeprimiPasi skema e Murriz Thanës dhe rrugët ndihmëse janë vënë në punë, mirëmbajtja do të jetë njëfaktor kyç në mbrojtjen e mjedisit. Gjatë këtij operacioni të projektit një numër i madh i masave dheprogrameve te lidhura me mjedisin dhe shoqërore do të zbatohen, nga organizata të ndryshme.Raportimi mbi këto masado të jenë të pa-koordinuara vetem nëse një organizatë e vetme emenaxhimit është themeluar për tëmenaxhuar dhe për të ndjekur të gjitha aspektet e projektit. Nëterma praktikë, kjo do të bëhet më e lehtënga ana e Bordit të Ujërave dhe Agjencia Rajonale eMjedisit.

3.5.3 Plani i RaportimitRaportet do të prodhohen përmes rrjedhës së zbatimit të programeve të monitorimit gjatë fazave tëndërtimit dhe operimit te projektit tëMurriz Thanës dhe do të përfshijnë gjëra të tilla si, mbledhjen eincidenteve/formave te ankeses, duke u konsultuar me banorët vendas dhe komunat e prekura ngaprojekti dhe performancën e auditimit te programeve ekzistuese / masat zbutëse nën ERIP.

MBZHRAUduhet të sigurojë Bankën Botërore me të rejat e raportit sipas dokumentacionit teprojektit dhe borxhit IBRD. Frekuenca e raportimit në BankënBotërore do të ndryshojnë në varësi tënatyrës së mosrespektimit dhe me orar të rënë dakord tëmonitorimit. Tabela 7-2 përshkruan llojet eraporteve që do të prodhohen, si dhe jep tregues të përgjëgjesive të raportimit.

Tabela 7-18: Sugjerime për raportimet e jashtme

Përgjegjësia Tipi i raportit Qëllimi i raportit Frekuenca eparaqitjes

Për t’iuparashtruar:

Nëpunësi Kontraktues HSE

Raporte aksidenti/incidenti

Plotësimi i njoftimeve për aksidente apo ngjarje të

Brenda 24 orëve nga incidenti i ndodhur

MBZHRAU



Përgjegjësia Tipi i raportit Qëllimi i raportit Frekuenca eparaqitjes

Për t’iuparashtruar:

paplanifikuara

Raporte mospajtueshmërie

Detaje të shkaqeve, natyrës dhe çdo akti të kryer në mospajtueshmëri me mjedisin, mjedisin socio-ekonomik

Brenda një jave nga ngjarja e ndodhur

MBZHRAU

Raporti Mujor iPajtueshmërisë

Raport të Konsulentit të Inxhinierit të Ndërtimit

Raport mujor në lidhjeme masat e pajtueshme, apo të papajtueshme

MBZHRAU

Konsulenti i Monitorimit Inxhinierik

Lista e plotë ditore ePajtueshmërise

Listë e plotë epërputhshmërisëmjedisore dhe sociale tëndërtimit

Ditor I brendshem

Raporti Mujor iPajtueshmërisë

Raporti i përputhshmërisë mujore brenda 10 ditëve nga marrja e raportit të Kontraktuesit

Mujor MBZHRAU

Konsulenti i Pavaruri MonitorimitMjedisor

Përditësime EMP, duke përfshirë çdo ndryshimnë procedurat e menaxhimit të monitorimit

Për miratimin e zbatimitparaprak

Perpara zbatimit MBZHRAU

Ndryshimet kryesorenë aktivitetet eprojektit që mund tëcojnë në MiratimeMjedisore

Të sigurohet për pajtueshmërinë me miratimet rregulluese mjedisore

Siç kërkohet, parazbatimit

MBZHRAU

Raporte monitorimi mjedisor

Njoftim mbi mosperputhjete standarteve e udhezimeve mjedisore dheparametrave

E varur ne parametrat mjedisor: javor, mujor, 3 mujore, ose vjetore(shiko aneksin 8)

MBZHRAUNEAREA

Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave,ESMP Murriz Thanë Skema I&D WRIP – Përgatitja e Planeve të Menaxhimin Mjedisor dhe Social (ESMPs) dhe Plane të Veprimit të Rilokimit (RAPs) për Rehabilitimin e Skemave/Sistemeve të Ujitjes

1

PËRCAKTIMI I KOSTOVE DHE BURIMET E FONDEVE

8.1 -Përcaktimi i kostove

The Murriz Thana ESMP has provided an indication of costs, both in terms of initial investments and recurring expenses for implementing all the measures defined in the Plan during the construction ans the opration so that they can then be integrated into the total project costs.

Shpenzimet e llogaritura për implementimin fillestar të ESMP për Murriz Thanën janë paraqitur mëposhtë në tabelën 8-1. Shpenzimet janë përcaktuar deri mbi një bazë te caktuar fillestare dhe do tëpërfshihet në tenderin e Kontraktorit. Është propozuar që MBZHRAUdo të rishikojë këto kosto dhe dote zhvilloje shpenzime operimesh vjetore për ESMP për Murriz Thanën në baza vjetore.

Tabela 8-19: Vlerësimi paraprak i kostove për ESMP e Murriz Thanës

ESMP Components Comments Estimate Costs USD

ESMP mitigation measures to be built into Contractor's contract specifications

Based on a percentage of total construction costs 201,788

Supervising Engineering Consultant – environment – to be built into the Contractors contract

Based on a number of SEC Consultants working on the scheme for environment and on the contract duration

26,000

Environmental Quality Monitoring during Construction

Environmental quality monitoring based on sampling at start and end of construction and every 6 months during construction

12,800

Independent Environmental Monitoring during OperationBased on 2 lots of monitoring each year(winter/summer) over 3 years at the established WQ monitoring points

9,600

Technical Assistance

1/13 of USD 75,000 (over 3 years of operation)

5,769

Provision of outside consultants

Manual of functions and procedures

Assist in development of environmental database

Special issues – e.g. water quality

EMP protocols and procedures

Assist MARDWA reassigned environmental engineer Assist in implementation of updated management plans Contractor liaison

TORs

Implementation of Pesticide Management Plan (See Separate Annex in ESMP)

1/13 of USD 96,500 (over 3 years of operation

7,423

TOTAL USD 263,380

Kostot totale te skemes se pergjithshme te punimeve USD USD 10,089,402 Perqindje e kostove te punimeve te ESMP per masat zbutese 2.0%Numri I konsulenteve te SEC qe do punojne ne skemen e mjedisit 2Koha e punimeve ne muaj 13Numri I pikave monitoruese te EQ brenda skemes I&D 8


2

Mund të ndodhë qe gjatë zbatimit të ndertimit te projektit ne pika , si shpenzimet lehtësuese apooperacionet, treguesit e rrjedhës së parasë janë dhënë, por mund të kenë nevojë të ndryshojnë passhqyrtimit të të interesuarve. Është e rëndësishme të tërheqim të gjitha shpenzimet - dukepërfshirëshpenzimet administrative, dizenjimin dhe konsulencën, si dhe kostot operative e temirëmbajtjes – që rezultojnë nga takimet që kërkojnë ndryshime në standarde ose ndryshim nëhartimin e projektit.

Shumë prej masave në ESMP e Murriz Thanës lidhen me planifikimin dhe pergatitjen e projekteve,apo janë standarde me praktikat më të mira të drejta gjatë ndërtimit, si një menaxhim i sipërm.Konsulenti pretendon se masat për ESMP do të kushtojnë rreth 2% të kostos totale të punimeve përrehabilitimin e skemës se I&D te rehabilitimit.

Presupozohet qe tarifat e SEC do jene te lidhura me monitorimin mjedisor te kostove te kontrates se SEC,dhe do te sigurohen nga kostot e punimeve. Do të ketë gjithashtu kosto të veçanta për monitorimin e cilësisësë mjedisit.

Për më tepër, do të jetë një shumë tjetër nga një monitorues mjedisi i pavarur, për një peridhë tre vjeçare, trajnime dhe asistencë teknike

3.6 Burimet e fondeve

Fondet për të paguar aktivitetet që lidhen me fazën e ndërtimit për rehabilitimin e digës sëMurrizThanës (vetem deget Krutje dhe Terbuf) do të vijnë nga Huaja e Bankes Boterore ERIP Siç upërmend më parë, shumica e masave lehtësuese dhe shumica e monitorimeve për EMSP do tëintegrohet në kuadër të kontratave për rehabilitimin e skemes se I&D. Kjo nënkupton që fondet janembuluar gjatë ndërtimit. Ajo mund gjithashtu të perfshije disa masa zbutese / monitorime nëPeriudhën e Defekteve Përgjegjëse (DLP), e cila supozohet të zgjasë për 12 muaj përtej datave tepërfundimit te kontrates.

Masat e propozuara zbutësedhe monitoruese të destinuara për fazën operacionale të skemave I&D,do të jetë e arritshme dhe nga xxxxxxxx dhe burimi i fondeve do te jete nga borxhi WRIP dhe IBRDpergjate ndertimit dhe nga buxheti i shtetit gjate fazes se operimit.ERIP (Komponenti 4 pjesa B) paraqet vendosjen e një sistemi vlerësimi dhe monitorimi, por vetëm tëdhena kryesore rreth performancës dhe treguesve ndikues.


1

2 SHTOJCA

1.14 Shtojca 1:Standartet e Cilesise se Ajrit ne Shqiperi per disa nga ndotesit

Bazuar ne DCM, Nr.803, date 4.12.2003 “Mbi normat e cilesise se ajrit”

Kriteri i ndotësve Koha mesatare Standartet parësore Standartet dytësoreMonoksid i Karbonit Mesatarisht 24 orë 2 mg/m3

Mesatarisht 8 orë 10 mg/m3

Mesatarisht 1 orë 40 mg/m3

Dioksid i Azotit Vjetore (Kupt. Matematik.) 60g/m3 Njësoj si më parëMesatarisht 4 orë 95 μg/m3

Mesatarisht 1 orë 250 μg/m3

Dioksid i Squfurit Vjetore (Kupt. Matematik.) 60g/m3 35 g/m3



Ozoni Vjetore (Kupt. Matematik.) Asnjë 65 μg/m3

Mesatarisht 8 orë 120 μg/m3 Njësoj si më parëMesatarisht 1 orë 230 μg/m3 Njësoj si më parë

Grimcat (PM10) Vjetore (Kupt. Matematik.) 60 g/m3 Njësoj si më parëMesatarisht 24 orë 150 g/m3 Njësoj si më parë

Grimcat (PM2.5) Vjetore (Kupt. Matematik.) 15 g/m3 Njësoj si më parëMesatarisht 24 orë 66 g/m3 Njësoj si më parë

Plumb Vjetore (Kupt. Matematik.) 1 g/m3 Njësoj si më parëMesatarisht 24 orë 1,5 g/m3 Njësoj si më parë

Benzol Mesatarisht 8 orë 5 g/m3 Njësoj si më parëToluene Mesatarisht 24 orë 420 g/m3 Njësoj si më parëXilene Vjetore (Kupt. Matematik.) 1200 g/m3 Asnjë


2

2.1 Shtojca 2: Detaje per Parkun Kombetar te Karavastase/Divjakes

Ligatinat e Karavastase-Divjakes gjenden ne zonen e Myzeqese (1800 km2) ne ultesiren e bregut perendimorte Adriatikut. Me specifikisht ne jemi pjese e fushes se Madhe te Myzeqese, apo sic njihet (Myzeqeja eLushnjes), e zgjatur mes lumenjve Seman dhe Shkumbin. Bregu eshte me dinamiku per komplet bregdetinshqiptar, rezultat i sedimenteve masive.

Figura 9.1 vendndodhja e SUK Murriz-Thane ne lidhje me zonen e mbrojtur.


3

Fusha e Myzeqese paraqet nje renie te madhe gjeologjike te tokes qe fillon nga Patosi ne Marinze (Fier) ederi ne Kavaje. Ne kohen sotme, ka tendencat e nje procesi ne ngritje te shtateve te lumenjve mbi kete fushe,duke formuar tarraca dhe me zhvendosjen e vijes bregderare drejt detit. Gjeologjia zbulon melasë nga Miocenit dhe Pliocenit detar Kuaternarit dhe akumulimeve aluviale në shtresatsipërfaqësore. Janë gjetur përgjatë bregdetit depozita gazi. Shumica e gazit të mbledhura është përdorur ngafabrika e plehrave në Fier. Disa nxjerrjen e gazit zhvillohet në fushë bregdetare, në perëndim të Divjakës. Përmë tepër, depozitat titan janë zbuluar përgjatë grykëderdhjes së Shkumbinit

Fusha e mYzeqese eshte e karakterizuar nga nje lartesi shume e ulet (< 20 m.a.s.l.), me nje shapt pak tethepisur drejt perendimit. Lartësia është nën nivelin e detit në disa vende. Kjo e bën që kullimi të vështirëgjatë sezonit të lagësht siç është rasti në ish- keneten e Tërbufit dhe Divjakës (Lushnje). Përveç shpatinlindje-perëndim të fushës, ekziston një thellim midis dy shtretërit e lumenjve ngjitur. Brigjet e lumit janëzakonisht më të larta se sa fusha në mes të dy lumenjve për shkak të depozitimit masiv të mbetjeve. Këtokarakteristika jane te kombinuara me regjimin rrëketë e rrjedhës së ujit pas reshjeve dhe baltë - argjilore dhetoka jo e shkrifet, provokojn përmbytjet e ultësirës midis lumenjve, kënetave dhe formohen këneta.Argjinaturave përgjatë lumenjve të mbrojtur fushat bujqësore nga përmbytjet. Uji i tepert i ndenjur ështëdrenazhuar nga stacionet e pompimit.

Punimet e bera, sic jane:rezervuaret dhe sistemi i kullimit, luajne nje rol te rendesishem per hidrografine efushes se Myaeqese. Aty jane ndertuar rezevuaret me te medhenj te Shqiperise, sic eshte rezervuari i MurrizThanes, me nje volum uji prej 65 milion m2 dhe Krujani me 30 million m2 (Fier). Ky i Murriz Thanes ka njekapacitet ujites prej 350 km2, perfshire ketu edhe fushat rreth zones se Kravasta – Divjake.

Dy kanale te medhenj e kullojne fushen bujqesore ne rajonin e Karavasta – Divjake, me Terbufin ne veri,Myzeqene ne jug dhe keshtu zona e kashmentit te lagunes se Karavastase eshte paksa e vogel, e zgjatur midisdy kanaleve kulluese dhe kodres se Divjakes ne lindje. Jane ndertuar disa rezervaure te vegjel ne zonenkodrinore nga ujrat e ujitjes. Fusha bregdetare permban akuiferte me uje nentokesor te pasur me perberiealluviale, i cili perdoret dhe si uje i pijshem ne nje numer te madh pusesh. Disa lumenj gjate fushes seMyzeqese, Shkumbinit, Semanit, jane me te rendesishmit per ligatinat e Karavastase dhe Divjakes.

Biodiversiteti ne vendodhjen e zones se mbrojtur te Ramsar ne Divjake dhe KaravastaKompleksi natyror i Karavastease dhe Divjakes ne qender te Shqiperise ne bregun e Adriatikut u deklarua nevitin 2007, si nje park i zgjeruar kombetar (Kategoria II), me nje siperfaqe totale prej 222 km2. Rrethohet ngady lumenj, Shkumbini ne veri dhe Semani ne Jug dhe kufizohet me kodren e divjakes ne lindje. Vendi është një pjesë kryesore e një vazhdimësie të brezit te ligatinave kalimtare, qe zgjerohet nga deltaveriore e Shkumbinit (qarku i Kavajes dhe Spillese), deri ne lagunen e Nartes ne (Vlore).

Pylli Halor i Divjakes (7 km2) u shenua ne vitin 1996 si Rezerva Rreptesisht te Mbrojtura.Si pasoje e vleresse jashtezakonshme, Qeveria Shqiptare e deklaroi gjithe zonen e kompleksit te ligatines Karavasta – Divjake,si pjese e nje vlere te jashtezakonshme Qeveria e Shqiperise e deklaroi ligatinen e kompleksit Karavasta –Divjake (145 km²) si nje ekosistem i vecante natyror e i mbrojtur ne vitin (1994) dhe me pas u Deklarua SiLigatina Nderkombetare e nje Rendesie te Vecante sipas Konventes se Ramsar ne vitin (1995). Ka tre tipezonash te mbrojtura ne kompleksin e rezervave natyrore te Lagunes se Karavastase, (42 km 2), PylliMesdhetar i Pishave te Divjakes (12.5 km2) dhe Kulari (8.5 km2).

Karavastaja eshte ligatina me e madhe e Shqiperise, me Lagunen e Karavastase qe formon pjesen me temadhe te kompleksit. Laguna mbrohet nga deti nga nje pengese ranore me baze nga deti (Divjaka), i mbuluarme oyje pishash te dominuara nga Pinus pinasterdheP. pinea. Karavastaja perberhet nga laguna e brendshmeme uje te ceket dhe nje lagune tjeter me te vogel. Laguna e brendshme ka shume gadishuj dhe eshte e vogel,ka ishuj te vegjel me brigje balte dhe disa zona me rere. Nje pengese ranore e mbuluar nga pishat, i ndan tedy lagunat. Ne lagunen e brendshme, praktikohet vetem peshkimi tradicional, por ne lagunen e jashtme =,peshkimi eshte me intensiv.


4

Zonat e mbrojtura

Zonat e Mbrojtura PercaktimiZona(ha) Marredhenia me IBA

Shkelet meIBA (ha)

Divjake-Karavasta Park Kombetar 22,230 Vendodhja ne nje zone te mbrojtur 5,450

Laguna e Karavastase Ligatina me rendesi Nderkombetare (Ramsar)

20,000 Vendodhja ne nje zone te mbrojtur 5,450

Laguna e KaravastaseIBA E ruajtur per gjueti 1,200 Vendodhja ne nje zone te mbrojtur 1,200

Habitats

Habitati IUCN Detajet e Habitatit Zgjerim (% of site)

Forest Alluvial and very eet forest; Broadleaved deciduous eoodland; Mixed eoodland; Native coniferous eoodland 13%

Shrub land Scrub 5%Eetlands (inland) Rivers and streams; Standing brackish and salt eater; Eater fringe vegetation -Sea Open Sea 10%Artificial - terrestrial Arable land; Other urban and industrial areas 5%Coastline Lagoons; Mud flats & sand flats; Salt marshes; Sand dunes & beaches -

Land use

Land-use Extent(% of site)

Forestry 15%Hunting 35%fisheries/aquaculture 85%nature conservation and research 15%tourism/recreation 10%Agriculture 5%

Protection status- 1,250 ha of IBA covered by National Park (Divjaka); 4,200 ha of IBA covered by Game Reserve; 5,450 ha of IBA covered by Ramsar Site (Karavasta Lagoon; 20,000 ha)

http://www.iucnredlist.org/technical-documents/classification-schemes/habitats-classification-scheme-ver3


5

2.2 Shtojca3: Te dhena mbi popullsine

Te dhenat e popullsise qe i perkasin skemes se I&D te Murriz Thanes jane ne ngjyre jeshile ne tabelat e meposhteme.

Popullsia mesatare sipas seksit dhe prefektures

Prefekture2010 2011 2012

Total Mashkull Femer Total Mashkull Femer Total Mashkull FemerAlbania 2,913,019 1,457,661 1,455,358 2,904,776 1,455,073 1,449,703 2,900,487 1,455,904 1,444,583Berat 151,375 76,225 75,150 148,161 74,564 73,597 145,943 73,608 72,335Dibër 146,134 74,283 71,851 142,491 72,535 69,956 139,619 71,276 68,344Durrës 267,712 134,352 133,360 272,021 136,754 135,267 274,865 138,621 136,244Elbasan 308,298 155,333 152,966 306,040 153,975 152,065 304,130 153,260 150,870Fier 327,621 165,269 162,352 322,540 163,050 159,490 319,159 161,724 157,435Gjirokastër 80,322 40,508 39,814 76,563 38,745 37,818 74,174 37,621 36,553Korçë 232,040 116,826 115,214 228,794 115,562 113,232 226,805 114,782 112,024Kukës 90,313 45,439 44,874 88,621 44,651 43,970 87,198 44,046 43,153Lezhë 140,245 70,002 70,243 139,363 69,673 69,690 138,671 69,555 69,116Shkodër 227,344 112,444 114,900 224,021 111,131 112,891 221,977 110,341 111,636Tiranë 755,366 373,420 381,946 772,290 381,963 390,327 785,075 388,926 396,149Vlorë 186,252 93,563 92,690 183,874 92,471 91,403 182,874 92,146 90,728

Popullsia mesatare sipas seksit dhe prefektures

Prefektura2013 2014 Densiteti /

km² (2014)Total Meshkuj Femra Total Meshkuj FemraAlbania 2,897,365 1,458,648 1,438,717 2,894,476 1,460,984 1,433,492 100.7Berat 145,167 73,436 71,731 143,888 73,003 70,886 80.0Dibër 138,386 70,855 67,531 137,399 70,669 66,730 53.1Durrës 275,338 139,274 136,065 275,698 139,804 135,895 359.9Elbasan 302,974 153,134 149,840 302,112 153,331 148,782 94.4Fier 317,951 161,591 156,360 316,406 161,200 155,206 167.4Gjirokastër 73,592 37,437 36,155 72,879 37,113 35,766 25.3Korçë 226,174 114,803 111,372 225,116 114,593 110,523 60.7Kukës 86,514 43,831 42,683 85,967 43,696 42,271 36.2Lezhë 138,282 69,568 68,714 137,514 69,456 68,058 84.9Shkodër 221,347 110,362 110,986 219,879 109,833 110,047 61.7Tiranë 788,730 391,920 396,810 794,658 395,718 398,940 481.0Vlorë 182,914 92,441 90,473 182,963 92,572 90,391 67.6

Struktura e popullsise 2014

PrefekturaTOTAL MESHKUJ FEMRA

0-14 15-64 65+ 0-14 15-64 65+ 0-14 15-64 65+Albania 546,473 1,993,770 354,232 284,766 1,005,921 170,298 261,708 987,850 183,935Berat 27,568 98,660 17,660 14,308 50,164 8,530 13,260 48,495 9,130Dibër 26,815 93,644 16,940 13,943 48,437 8,289 12,872 45,207 8,650Durrës 50,571 191,604 33,523 26,958 96,642 16,204 23,614 94,962 17,319Elbasan 58,156 206,819 37,137 30,098 105,291 17,941 28,058 101,528 19,196Fier 60,790 216,745 38,871 31,624 110,726 18,850 29,166 106,019 20,021Gjirokastër 13,859 50,090 8,929 7,255 25,529 4,329 6,605 24,561 4,600Korça 43,326 154,123 27,667 22,499 78,687 13,407 20,827 75,435 14,261Kukës 16,617 58,774 10,575 8,591 29,989 5,115 8,026 28,785 5,460Lezhë 25,826 94,885 16,803 13,510 47,861 8,085 12,316 47,024 8,719Shkodër 42,057 150,841 26,981 21,515 75,486 12,831 20,542 75,354 14,150Tirana 146,791 551,046 96,821 76,514 273,249 45,956 70,278 277,797 50,865Vlorë 34,097 126,540 22,326 17,953 63,858 10,761 16,144 62,682 11,565


6

Popullsia urbane dhe rurale 2010-2014

Prefectures2010 2011 2012

Total Urban Rural Urban Rural Urban Rural Urban RuralAlbania 2,913,018 1,541,308 1,371,710 2,904,776 1,564,138 1,340,638 2,900,486 1,595,699 1,304,787Berat 151,375 66,631 84,744 148,160 65,252 82,908 145,942 64,207 81,735Dibër 146,135 36,709 109,426 142,491 36,373 106,118 139,619 36,209 103,410Durrës 267,712 198,618 69,093 272,021 205,995 66,025 274,865 214,689 60,176Elbasan 308,298 120,305 187,993 306,039 119,132 186,907 304,130 118,536 185,594Fier 327,621 128,469 199,152 322,540 128,232 194,307 319,159 128,609 190,550Gjirokastër 80,321 38,866 41,454 76,562 38,133 38,429 74,173 37,591 36,583Korça 232,041 91,074 140,966 228,794 89,945 138,848 226,805 89,259 137,545Kukës 90,313 29,604 60,709 88,620 29,690 58,930 87,198 29,920 57,278Lezhë 140,244 73,891 66,353 139,363 76,657 62,706 138,671 79,915 58,755Shkodër 227,342 98,728 128,614 224,021 98,454 125,567 221,977 98,663 123,314Tirana 755,366 538,315 217,051 772,291 555,040 217,251 785,075 575,137 209,938Vlorë 186,251 120,099 66,152 183,873 121,232 62,641 182,873 122,964 59,909

Prefectures2013 2014

Urban Rural Urban Rural Urban RuralAlbania 2,897,365 1,633,617 1,263,748 2,894,476 1,653,100 1,241,376Berat 145,167 63,381 81,786 143,888 62,974 80,915Dibër 138,386 36,158 102,228 137,399 36,134 101,265Durrës 275,338 224,413 50,925 275,698 229,406 46,293Elbasan 302,974 118,317 184,657 302,112 118,216 183,897Fier 317,951 129,391 188,560 316,406 129,792 186,614Gjirokastër 73,592 37,174 36,418 72,879 36,969 35,910Korça 226,174 88,863 137,311 225,116 88,670 136,446Kukës 86,514 30,245 56,269 85,967 30,409 55,558Lezhë 138,282 83,562 54,720 137,514 85,435 52,080Shkodër 221,347 99,192 122,156 219,879 99,463 120,416Tirana 788,730 597,821 190,909 794,658 609,444 185,214Vlorë 182,914 125,102 57,811 182,963 126,190 56,772


7

1.15 Projektimet e popullsise 2011 – 2031

PrefectureTOTAL PROJECTIONS FEMALE PROJECTIONS MALE PROJECTIONS

2011 2016 2021 2026 2031 2011 2016 2021 2026 2031 2011 2016 2021 2026 2031

Albania 2,907,362 2,888,996 2,863,311 2,827,569 2,782,309 1,451,690 1,423,372 1,405,910 1,390,550 1,369,680 1,455,672 1,465,6241,457,40

11,437,019 1,412,629

Berat 149,672 138,625 129,354 121,017 113,370 74,392 67,241 62,158 58,047 54,201 75,280 71,384 67,196 62,970 59,169

Dibër 144,195 129,434 116,812 105,741 95,680 70,884 62,136 55,431 49,956 44,928 73,311 67,298 61,381 55,785 50,752

Durrës 269,784 275,017 278,305 279,954 279,796 134,370 134,462 135,119 135,793 135,596 135,414 140,555 143,186 144,161 144,200

Elbasan 306,939 290,680 276,326 263,059 250,275 152,512 142,305 134,650 128,278 122,001 154,427 148,375 141,676 134,781 128,274

Fier 324,864 308,070 293,223 279,070 265,633 160,767 148,353 139,672 132,579 125,714 164,097 159,717 153,551 146,491 139,919

Gjirokastër 78,405 70,532 64,136 58,478 53,508 38,753 34,433 31,256 28,594 26,235 39,652 36,099 32,880 29,884 27,273

Korça 230,261 224,872 217,996 210,114 201,976 114,001 110,111 106,662 103,231 99,548 116,260 114,761 111,334 106,883 102,428

Kukës 89,400 80,635 73,423 67,220 61,341 44,398 39,627 35,878 32,776 29,835 45,002 41,008 37,545 34,444 31,506

Lezhë 139,733 131,871 125,959 120,986 116,345 69,992 64,538 61,118 58,619 56,226 69,741 67,333 64,841 62,367 60,119

Shkodër 225,547 213,992 204,898 196,915 188,816 113,706 106,884 102,035 98,133 94,133 111,841 107,108 102,863 98,782 94,683

Tirana 763,560 833,088 888,786 932,349 965,108 385,921 419,058 446,941 469,902 487,430 377,639 414,030 441,845 462,447 477,678

Vlorë 185,002 192,180 194,093 192,666 190,461 91,994 94,224 94,990 94,642 93,833 93,008 97,956 99,103 98,024 96,628


8

2.3 Shtojca4: Te dhena mbi punesimin dhe papunesine

Te dhenat e punesimin dhe papunesine qe i perkasin zones se skemes se I&D te Murriz Thanes jane ne ngjyre jeshile ne tabelat e meposhteme

2.3.1 PunesimiPunesimi – Administrata Publike

Prefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 166,337 165,100 164,400 163,900 163,885Berat 8,527 8,409 8,413 8,347 8,295Dibër 9,301 8,772 8,974 8,992 8,835Durrës 12,915 12,995 12,473 11,754 11,700Elbasan 13,521 14,035 13,783 13,703 13,599Fier 14,285 13,658 14,561 13,636 13,596Gjirokastër 6,283 5,939 5,802 5,801 5,721Korça 10,501 10,113 9,773 9,823 9,682Kukës 5,869 5,736 5,295 5,264 5,102Lezhë 6,823 6,578 6,679 6,764 6,683Shkodër 11,989 11,505 11,547 11,553 11,213Tirana 55,676 57,052 57,070 58,079 59,444Vlorë 10,647 10,308 10,029 10,184 10,015

Employment - non-agricultural sectorPrefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 241,836 256,287 268,690 290,763 318,571Berat 6,699 6,853 7,827 8,275 8,828Dibër 4,305 3,578 3,634 3,293 4,190Durrës 23,166 31,414 33,680 36,825 38,000Elbasan 13,426 13,399 13,685 13,845 13,990Fier 16,754 16,092 16,159 16,424 17,671Gjirokastër 5,715 6,315 3,500 4,030 4,936Korça 12,351 12,422 12,790 12,650 12,685Kukës 1,828 2,095 1,968 2,076 2,040Lezhë 7,906 8,078 8,515 8,541 9,256Shkodër 13,457 13,727 13,665 13,764 13,882Tirana 119,428 124,389 135,341 153,014 173,360Vlorë 16,801 17,924 17,928 18,024 19,732

Employment - agricultural private sectorPrefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 491,361 526,412 526,260 462,253 442,883Berat 41,202 40,424 42,022 33,957 30,670Dibër 37,376 39,410 38,114 42,462 34,344Durrës 27,776 25,017 17,540 11,847 32,820Elbasan 86,853 78,609 81,568 83,971 89,489Fier 92,609 80,191 84,588 81,194 77,373Gjirokastër 12,705 13,652 13,900 15,067 14,892Korça 63,446 58,164 61,435 46,664 39,838Kukës 12,998 21,864 20,335 17,065 21,738Lezhë 27,846 36,682 35,599 24,592 17,440Shkodër 36,103 38,498 37,378 38,962 38,229Tirana 37,571 62,903 63,413 44,090 24,040Vlorë 14,876 30,999 30,369 22,383 22,009


9

Employment - public local administrationPrefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 13,785 13,941 14,684 14,988 15,065Berat 995 964 968 966 967Dibër 645 704 678 682 688Durrës 985 1,025 1,042 1,027 998Elbasan 1,448 1,454 1,498 1,498 1,498Fier 1,597 1,548 1,660 1,745 1,691Gjirokastër 679 709 709 717 679Korça 1,178 1,190 1,217 1,212 1,202Kukës 831 828 897 897 897Lezhë 775 777 873 873 873Shkodër 1,157 1,154 1,191 1,191 1,191Tirana 2,676 2,770 2,741 2,970 3,163Vlorë 819 818 1,210 1,210 1,218

Employment - public local administration - communesPrefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 6,815 6,844 7,250 7,302 7,276Berat 515 471 480 486 487Dibër 415 441 417 418 423Durrës 352 344 374 365 377Elbasan 766 765 779 779 779Fier 932 903 950 1,047 1,024Gjirokastër 409 395 402 410 408Korça 703 687 727 727 712Kukës 349 349 357 357 357Lezhë 327 329 345 345 345Shkodër 695 692 732 732 732Tirana 1,033 1,146 1,123 1,072 1,062Vlorë 319 322 564 564 570

Employment - public local administration - municipalitiesPrefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 5,542 5,583 5,890 6,144 6,281Berat 348 357 348 340 340Dibër 160 176 174 177 178Durrës 536 584 582 574 545Elbasan 570 577 607 607 607Fier 563 538 601 590 559Gjirokastër 190 192 185 185 190Korça 387 415 402 397 402Kukës 365 362 368 368 368Lezhë 320 320 403 403 403Shkodër 321 321 320 320 320Tirana 1,449 1,412 1,406 1,689 1,867Vlorë 333 329 494 494 502

Employment - public local administration - prefecturesPrefectures 2010 2011 2012 2013 2014Albania 1,428 1,514 1,544 1,542 1,508Berat 132 136 140 140 140Dibër 70 87 87 87 87Durrës 97 97 86 88 76Elbasan 112 112 112 112 112Fier 102 107 109 108 108Gjirokastër 80 122 122 122 81Korça 88 88 88 88 88Kukës 117 117 172 172 172Lezhë 128 128 125 125 125Shkodër 141 141 139 139 139Vlorë 167 167 152 152 146


10

2.3.2 PapunesiaPunekerkuesit e papune te regjistruar ne 2014

Prefecture total female youth 15-24 primaryupper 2ary

generalupper 2aryvocational

Tertiary

Albania 141,998 72,467 22,282 76,929 39,299 17,627 8,143Berat 6,140 3,049 605 3,290 1,433 1,231 186Dibër 6,004 2,718 1,313 3,500 1,386 770 348Durrës 9,734 4,650 1,590 5,386 2,590 1,021 737Elbasan 16,308 7,774 2,797 9,032 5,263 1,773 241Fier 16,755 9,485 2,767 8,445 3,678 3,337 1,296Gjirokastër 4,820 2,395 638 2,367 1,603 408 441Korça 9,929 5,144 1,104 5,583 2,548 1,204 594Kukës 10,727 5,353 2,056 5,252 3,740 1,397 338Lezhë 13,978 6,921 2,136 8,266 4,193 923 597Shkodër 16,449 7,719 2,089 8,004 5,537 2,120 788Tirana 21,675 12,229 3,514 12,589 4,769 2,724 1,594Vlorë 9,479 5,029 1,673 5,216 2,560 720 983

registered unemployed jobseekers 2013Prefecture total female youth 15-24 primary

upper 2arygeneral

upper 2aryvocational

Tertiary

Albania 142,648 73,696 22,318 77,759 41,243 17,690 5,956Berat 6,492 3,425 694 3,557 1,494 1,294 147Dibër 6,416 2,959 1,330 3,872 1,539 814 192Durrës 9,001 4,665 1,236 5,230 2,420 987 365Elbasan 16,288 7,780 2,744 8,882 5,244 1,980 182Fier 16,490 9,309 2,845 8,408 3,660 3,302 1,120Gjirokastër 5,036 2,725 628 2,369 1,867 394 405Korça 9,911 5,224 1,080 5,726 2,583 1,136 466Kukës 11,210 5,530 2,175 5,425 4,085 1,431 269Lezhë 15,317 7,612 2,434 9,151 4,622 927 618Shkodër 18,901 8,910 2,799 8,103 7,603 2,570 625Tirana 20,508 11,578 3,192 12,481 4,443 2,507 1,076Vlorë 7,078 3,978 1,162 4,556 1,684 347 491


upper 2arygeneral


Tertiary

Albania 142,530 73,290 22,129 77,870 41,145 17,879 5,635Berat 6,694 3,530 726 3,544 1,630 1,351 170Dibër 6,956 3,184 1,321 4,199 1,664 906 187Durrës 8,876 4,722 1,318 5,072 2,363 1,014 428Elbasan 16,174 7,726 2,663 8,741 5,203 2,012 218Fier 16,124 8,767 2,584 8,173 3,765 3,205 981Gjirokastër 5,068 2,833 596 2,357 1,916 370 425Korça 9,260 4,922 1,013 5,352 2,446 1,026 436Kukës 10,018 4,872 1,861 4,930 3,714 1,298 76Lezhë 14,699 7,308 2,294 8,921 4,367 846 565Shkodër 19,893 9,171 3,615 8,457 7,973 2,731 733Tirana 21,819 12,369 3,082 13,097 4,839 2,805 1,079Vlorë 6,950 3,885 1,055 5,027 1,269 317 337


11


upper 2arygeneral


Tertiary

Albania 142,484 72,943 23,569 77,750 41,459 18,100 5,176Berat 6,504 3,386 711 3,540 1,528 1,311 125Dibër 7,319 3,456 1,412 4,416 1,864 930 109Durrës 8,899 4,916 1,204 5,066 2,371 1,003 458Elbasan 16,209 7,756 2,800 8,754 5,154 2,075 226Fier 15,700 8,410 2,574 8,061 3,861 2,975 802Gjirokastër 5,326 2,832 662 2,447 1,994 389 496Korça 9,159 4,911 1,010 5,259 2,441 1,007 452Kukës 9,457 4,570 1,713 4,614 3,561 1,246 37Lezhë 14,233 6,970 3,107 8,801 4,175 792 465Shkodër 21,166 9,590 4,551 8,965 8,404 3,004 792Tirana 21,732 12,368 2,790 12,908 4,792 3,086 946Vlorë 6,782 3,779 1,036 4,918 1,312 281 271


upper 2arygeneral


Tertiary

Albania 143,876 72,857 23,835 76,978 42,912 18,897 5,089Berat 6,557 3,395 772 3,561 1,628 1,237 131Dibër 7,851 3,544 1,438 4,491 2,431 830 99Durrës 8,980 4,940 1,150 5,089 2,445 1,013 433Elbasan 16,382 7,816 3,029 8,942 4,991 2,221 228Fier 16,258 8,503 2,820 8,269 4,271 2,978 740Gjirokastër 5,328 2,924 609 2,424 1,889 527 488Korça 9,432 4,612 984 5,263 2,563 1,116 490Kukës 9,408 4,989 1,707 4,400 3,519 1,451 38Lezhë 14,104 6,766 3,244 8,699 4,083 879 443Shkodër 21,211 9,451 4,628 8,900 8,399 3,127 786Tirana 21,599 12,151 2,546 12,548 5,014 3,096 941Vlorë 6,765 3,766 909 4,392 1,681 421 272

registered jobseekers long term unemploymentPrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 89,269 88,768 86,975 87,276 82,133Berat 4,213 4,369 4,788 4,696 4,174Dibër 4,569 4,006 3,403 3,018 2,570Durrës 3,074 3,096 3,715 4,263 3,872Elbasan 10,262 9,960 9,882 9,933 9,953Fier 12,490 11,865 11,288 11,501 11,584Gjirokastër 3,848 3,655 3,330 3,241 3,131Korça 5,246 5,383 5,594 6,248 6,579Kukës 2,360 2,607 2,595 2,990 3,472Lezhë 9,074 9,420 9,798 9,775 8,275Shkodër 15,812 15,700 14,512 13,807 11,077Tirana 14,761 14,986 14,865 14,744 14,754Vlorë 3,560 3,720 3,206 3,060 2,694


12

registered jobseekers long term unemployment - femalePrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 44,123 44,085 43,261 43,636 41,929Berat 2,143 2,246 2,440 2,386 2,105Dibër 1,559 1,396 1,405 1,255 1,017Durrës 1,660 1,650 1,769 1,687 1,656Elbasan 4,698 4,598 4,556 4,550 4,568Fier 6,494 6,231 6,101 6,368 6,381Gjirokastër 2,234 2,086 1,843 1,714 1,639Korça 2,801 2,882 2,995 3,276 3,436Kukës 1,184 1,244 1,248 1,426 1,786Lezhë 4,962 5,183 4,791 4,843 4,157Shkodër 6,656 6,618 6,241 6,035 5,324Tirana 7,896 8,007 8,202 8,472 8,386Vlorë 1,836 1,943 1,671 1,625 1,476

registered jobseekers receiving unemployment -benefitPrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 9,265 8,537 9,772 7,824 7,395Berat 260 301 412 223 313Dibër 563 476 471 355 414Durrës 701 630 708 530 398Elbasan 818 846 974 793 785Fier 294 360 562 315 315Gjirokastër 233 220 299 216 200Korça 939 757 885 850 625Kukës 1,153 1,032 982 1,008 764Lezhë 699 555 474 331 273Shkodër 1,225 1,133 1,110 962 748Tirana 1,957 1,867 2,420 1,942 2,200Vlorë 423 361 476 299 361

registered jobseekers receiving unemployment -benefit - femalePrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 4,692 4,305 4,794 3,947 3,590Berat 113 126 183 109 132Dibër 244 225 215 134 125Durrës 417 345 357 267 203Elbasan 382 396 443 357 343Fier 154 152 195 143 139Gjirokastër 154 136 182 117 92Korça 577 453 505 457 298Kukës 402 370 338 409 302Lezhë 358 291 260 186 151Shkodër 720 617 465 385 270Tirana 1,006 1,061 1,465 1,283 1,418Vlorë 165 133 186 100 117


13

average monthly eages in public sector ALLPrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 44,376 46,665 50,092 51,250 53,025Berat 42,376 44,672 46,836 48,855 50,327Dibër 43,158 45,245 48,612 50,090 52,126Durrës 44,152 46,611 48,811 50,355 52,513Elbasan 43,407 45,818 47,925 49,715 50,127Fier 44,354 46,863 49,921 52,115 52,301Gjirokastër 45,038 47,505 49,811 51,773 51,827Korça 43,862 46,537 50,250 51,650 51,888Kukës 47,430 49,946 48,850 50,252 52,293Lezhë 41,223 44,061 46,153 47,651 49,141Shkodër 44,761 47,033 49,500 51,544 51,911Tirana 48,131 51,515 56,037 59,450 59,966Vlorë 44,616 47,125 49,500 51,551 52,380

average number families benefiting social assistancePrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 96,867 99,493 98,810 104,398 78,072Berat 5,340 5,084 4,562 4,527 2,882Dibër 13,764 14,480 14,317 14,981 13,045Durrës 1,439 1,438 1,402 1,403 1,116Elbasan 12,626 13,445 13,616 14,458 10,277Fier 3,966 4,187 4,190 4,547 3,411Gjirokastër 2,154 2,466 2,577 2,898 2,000Korça 9,674 10,463 9,417 10,258 8,248Kukës 11,419 11,674 12,327 12,842 10,611Lezhë 7,967 7,610 7,159 7,423 5,932Shkodër 15,585 15,536 15,375 15,401 11,982Tirana 11,069 11,274 12,073 13,656 7,055Vlorë 1,865 1,838 1,796 2,004 1,513

average monthly social assistance fund by prefectures 000 ALLPrefecture 2010 2011 2012 2013 2014Albania 334,437 362,579 360,921 387,987 297,447Berat 17,339 16,889 14,394 14,225 10,270Dibër 48,067 54,863 51,473 54,851 47,328Durrës 5,638 5,770 5,315 5,264 5,026Elbasan 39,509 41,979 43,170 44,962 36,920Fier 13,825 14,793 15,045 15,865 10,735Gjirokastër 8,074 9,556 8,898 9,351 6,555Korça 25,930 29,877 28,319 28,398 25,503Kukës 44,126 46,618 47,786 53,227 43,487Lezhë 31,378 30,727 28,447 28,266 23,969Shkodër 57,859 58,317 62,672 61,949 47,638Tirana 36,149 45,894 49,172 64,670 34,282Vlorë 6,544 7,295 6,230 6,960 5,733


14

2.4 Shtojca5: Te dhenat e Arsimit sipas Prefektures

The education data from the prefecture that encompasses Murriz Thana I&D scheme is shaded in green in the folloeing Tabela s.

Schools of Basic Education

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Urban Total Urban Total Urban Total Urban Total UrbanAlbania 1,600 452 1,496 445 1,473 435 1,472 434 1,464 434Berat 103 26 97 25 94 25 94 25 94 25Dibër 97 13 98 12 98 12 97 12 97 11Durrës 113 45 107 46 105 43 105 43 105 43Elbasan 219 36 213 34 197 34 198 34 198 35Fier 176 46 170 47 172 46 171 45 169 44Gjirokastër 61 15 48 14 47 14 47 14 46 13Korça 131 28 127 27 127 27 125 25 125 26Kukës 105 9 83 10 82 9 82 9 83 10Lezhë 84 23 76 22 77 21 79 23 80 23Shkodër 147 36 136 37 136 37 138 38 137 40Tirana 248 136 238 132 239 127 235 126 230 123Vlorë 116 39 103 39 99 40 101 40 100 41

No Teachers in Schools basic education

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Urban Total Urban Total Urban Total Urban Total UrbanAlbania 27,241 11,965 25,973 11,544 25,584 11,291 25,263 11,146 25,051 11,069Berat 1,464 610 1,424 574 1,388 553 1,317 501 1,343 534Dibër 1,750 410 1,581 358 1,556 361 1,528 353 1,510 341Durrës 2,267 1,207 2,171 1,188 2,119 1,125 2,084 1,108 2,031 1,091Elbasan 3,221 980 3,071 960 2,991 906 2,979 924 2,984 941Fier 3,196 1,056 3,008 1,045 2,984 1,026 2,979 1,038 2,924 994Gjirokastër 911 405 897 394 860 373 867 385 863 392Korça 2,015 657 2,118 707 2,042 709 2,000 675 1,977 675Kukës 1,252 309 1,132 294 1,115 281 1,104 279 1,115 289Lezhë 1,476 547 1,335 520 1,289 509 1,271 506 1,241 488Shkodër 2,463 1,049 2,321 1,003 2,278 979 2,296 991 2,266 967Tirana 5,474 3,736 5,273 3,558 5,329 3,532 5,257 3,476 5,219 3,450Vlorë 1,752 999 1,642 943 1,633 937 1,581 910 1,578 907

Pupils Enrolled Basic Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 439,995 211,142 420,684 201,046 403,704 192,146 390,837 185,387 377,074 178,604Berat 21,703 10,529 20,382 9,839 19,466 9,379 18,740 9,002 18,000 8,639Dibër 26,830 12,908 25,166 12,054 23,725 11,232 22,405 10,529 21,200 9,897Durrës 43,357 20,771 41,811 19,936 40,372 19,240 39,568 18,774 38,247 18,059Elbasan 48,066 23,219 45,138 21,767 42,841 20,534 41,341 19,670 39,022 18,678Fier 48,519 23,188 45,985 21,928 43,837 20,755 42,096 19,918 40,512 19,124Gjirokastër 9,685 4,692 9,121 4,369 8,656 4,177 8,330 3,957 8,112 3,877Korça 30,251 14,570 28,717 13,775 27,387 13,065 26,794 12,779 25,897 12,282Kukës 18,584 8,807 17,621 8,311 16,736 7,798 15,811 7,331 14,948 6,862Lezhë 23,623 11,424 22,461 10,738 21,178 10,018 20,136 9,457 19,296 9,005Shkodër 37,008 17,650 35,086 16,724 33,198 15,798 31,375 14,948 29,578 14,067Tirana 107,226 51,377 104,866 50,085 102,673 48,998 101,255 48,136 99,902 47,468


15

Pupils Enrolled Basic Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleVlorë 25,143 12,007 24,330 11,520 23,635 11,152 22,986 10,886 22,360 10,646

Pupils Enrolled Primary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 224,781 106,917 215,660 102,276 206,617 97,583 198,897 93,774 195,720 92,609Berat 10,961 5,273 10,300 4,930 9,733 4,661 9,373 4,471 9,193 4,414Dibër 13,939 6,631 13,126 6,200 12,116 5,615 11,096 5,081 10,564 4,795Durrës 22,535 10,703 21,800 10,319 20,953 9,869 20,463 9,626 20,174 9,502Elbasan 23,895 11,381 22,454 10,693 21,234 10,155 20,239 9,626 19,840 9,528Fier 24,165 11,479 23,008 10,879 22,153 10,408 21,311 9,964 21,064 9,881Gjirokastër 4,736 2,336 4,498 2,154 4,298 2,084 4,172 1,983 4,247 2,037Korça 15,318 7,337 14,593 6,971 13,813 6,511 13,500 6,437 13,418 6,366Kukës 9,752 4,574 9,160 4,279 8,594 3,949 8,020 3,677 7,486 3,400Lezhë 12,012 5,632 11,463 5,360 10,698 4,911 10,008 4,594 9,686 4,509Shkodër 18,853 8,930 17,682 8,406 16,624 7,905 15,469 7,365 14,619 6,986Tirana 55,842 26,571 55,215 26,271 54,255 25,848 53,285 25,346 53,533 25,516Vlorë 12,773 6,070 12,361 5,814 12,146 5,667 11,961 5,604 11,896 5,675

Pupils Enrolled Public Basic Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014


Pupils Enrolled Public Primary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 213,109 101,606 204,027 97,009 195,279 92,492 187,860 88,670 184,410 87,393Berat 10,624 5,133 9,976 4,804 9,389 4,522 9,027 4,327 8,843 4,253Dibër 13,895 6,617 13,109 6,195 12,110 5,613 11,096 5,081 10,564 4,795Durrës 21,244 10,103 20,485 9,720 19,613 9,259 19,110 9,000 18,746 8,842Elbasan 23,603 11,219 22,189 10,561 21,017 10,046 20,029 9,519 19,612 9,415Fier 22,777 10,900 21,702 10,309 20,898 9,872 20,161 9,453 19,876 9,387Gjirokastër 4,535 2,237 4,325 2,071 4,088 1,984 3,920 1,858 3,948 1,888Korça 14,577 6,978 13,835 6,628 13,114 6,205 12,855 6,124 12,878 6,117Kukës 9,719 4,564 9,134 4,269 8,594 3,949 8,020 3,677 7,486 3,400Lezhë 11,415 5,366 10,782 5,053 9,992 4,588 9,307 4,264 8,982 4,178Shkodër 17,191 8,185 16,116 7,699 15,198 7,270 14,122 6,731 13,245 6,345


16

Pupils Enrolled Public Primary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleTirana 51,858 24,731 51,135 24,395 50,166 23,991 49,260 23,479 49,318 23,542Vlorë 11,671 5,573 11,239 5,305 11,100 5,193 10,953 5,157 10,912 5,231

Pupils Graduated in Basic Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 52,287 25,834 51,186 25,155 50,380 24,579 47,819 23,164 44,139 21,294Berat 2,723 1,406 2,573 1,238 2,523 1,223 2,372 1,144 2,288 1,145Dibër 3,161 1,490 3,015 1,475 2,850 1,399 2,624 1,256 2,528 1,206Durrës 4,790 2,240 4,826 2,360 4,634 2,286 4,632 2,278 4,461 2,151Elbasan 5,831 2,959 5,511 2,822 5,414 2,690 5,544 2,698 4,906 2,406Fier 5,989 2,969 5,890 2,894 5,861 2,773 5,274 2,545 4,856 2,292Gjirokastër 1,189 553 1,258 608 1,224 594 1,061 462 969 486Korça 3,674 1,828 3,654 1,825 3,421 1,649 3,276 1,577 2,468 1,200Kukës 2,015 937 1,939 920 2,083 993 1,850 891 1,825 862Lezhë 2,974 1,541 2,799 1,406 2,700 1,336 2,491 1,260 2,358 1,142Shkodër 4,345 2,146 3,811 1,865 4,216 2,095 4,011 1,972 3,680 1,746Tirana 12,647 6,319 12,868 6,225 12,355 6,063 11,790 5,697 11,209 5,378Vlorë 2,949 1,446 3,042 1,517 3,099 1,478 2,894 1,384 2,591 1,280

Pupils Graduated in Public Basic Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 49,766 24,604 48,551 23,887 47,853 23,318 45,350 21,913 41,729 20,098Berat 2,660 1,373 2,518 1,216 2,472 1,200 2,325 1,122 2,255 1,128Dibër 3,153 1,487 3,008 1,474 2,850 1,399 2,624 1,256 2,528 1,206Durrës 4,559 2,116 4,608 2,257 4,379 2,153 4,361 2,158 4,153 2,009Elbasan 5,779 2,928 5,439 2,787 5,357 2,657 5,488 2,669 4,864 2,383Fier 5,465 2,713 5,360 2,643 5,402 2,568 4,880 2,365 4,509 2,121Gjirokastër 1,185 552 1,258 608 1,224 594 1,061 462 969 486Korça 3,591 1,795 3,564 1,778 3,338 1,619 3,163 1,519 2,358 1,147Kukës 2,015 937 1,931 920 2,083 993 1,850 891 1,825 862Lezhë 2,945 1,525 2,711 1,365 2,646 1,313 2,420 1,226 2,278 1,096Shkodër 3,927 1,952 3,325 1,618 3,738 1,857 3,506 1,694 3,190 1,486Tirana 11,761 5,884 12,033 5,821 11,541 5,625 10,985 5,271 10,407 5,001Vlorë 2,726 1,342 2,796 1,400 2,823 1,340 2,687 1,280 2,393 1,173


17

Number of Secondary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total General Total General Total General Total General Total GeneralAlbania 500 430 508 445 507 437 511 444 512 447Berat 28 23 28 24 29 25 28 24 28 24Dibër 23 22 23 21 23 21 24 22 25 24Durrës 33 28 34 30 34 28 36 30 36 31Elbasan 55 48 54 48 54 48 54 49 53 48Fier 63 56 63 58 62 56 64 59 64 59Gjirokastër 21 18 22 19 22 19 22 19 22 19Korça 46 38 46 38 46 38 45 37 46 38Kukës 20 20 21 21 20 20 20 20 19 19Lezhë 24 21 25 23 25 22 25 22 25 22Shkodër 46 38 47 38 48 39 49 40 47 38Tirana 97 81 103 89 103 85 103 86 103 86Vlorë 44 37 42 36 41 36 41 36 44 39

Number of Public Upper Secondary Schools

Prefecture 2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014Total General Total General Total General Total General Total General

Albania 382 326 384 328 383 327 385 331 386 332Berat 24 19 24 20 24 20 24 20 24 20Dibër 22 21 22 20 22 20 23 21 24 23Durrës 22 18 22 18 22 18 23 19 23 19Elbasan 49 43 48 42 48 42 48 43 48 43Fier 41 37 42 38 42 38 43 39 43 39Gjirokastër 21 18 21 18 21 18 21 18 21 18Korça 40 32 40 32 40 32 40 32 40 32Kukës 18 18 19 19 19 19 19 19 19 19Lezhë 21 20 21 20 21 19 21 19 21 19Shkodër 39 31 39 31 39 31 39 31 37 29Tirana 53 42 55 44 55 44 54 44 56 45Vlorë 32 27 31 26 30 26 30 26 30 26

Teachers in Secondary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 8,250 5,080 8,179 5,088 8,473 5,295 8,610 5,476 8,606 5,462Berat 477 259 458 256 458 257 450 257 460 260Dibër 329 169 318 173 327 172 343 186 345 184Durrës 613 389 619 398 666 446 695 455 664 445Elbasan 850 510 843 496 855 515 854 514 850 520Fier 1,008 624 929 591 926 581 931 594 934 561Gjirokastër 281 144 278 137 301 160 250 129 285 150Korça 661 364 666 373 672 371 679 381 666 380Kukës 222 121 227 119 238 127 254 142 253 150Lezhë 401 237 383 229 412 260 425 270 445 282Shkodër 780 471 748 455 799 484 790 476 788 489Tirana 2,038 1,423 2,143 1,502 2,246 1,568 2,364 1,710 2,310 1,666Vlorë 590 369 567 359 573 354 575 362 606 375

Teachers in Public Upper Secondary Schools


18

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 6,858 4,215 6,702 4,145 6,907 4,316 6,971 4,407 7,107 4,491Berat 454 248 435 244 434 246 425 248 435 252Dibër 320 165 311 170 326 172 342 186 345 184Durrës 480 301 481 310 508 333 524 341 525 342Elbasan 789 474 785 464 800 486 805 488 806 495Fier 751 483 694 451 690 436 723 462 735 436Gjirokastër 268 144 270 136 293 159 244 128 279 149Korça 613 338 591 327 592 326 596 337 601 350Kukës 220 120 222 117 235 125 251 141 253 150Lezhë 389 231 374 224 388 243 391 250 393 255Shkodër 599 351 603 354 603 360 599 359 595 360Tirana 1,504 1,063 1,496 1,063 1,595 1,146 1,614 1,170 1,689 1,225Vlorë 471 297 440 285 443 284 457 297 451 293

Pupils enrolled in Upper Secondary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014


Pupils enrolled in Public Upper Secondary Schools

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014


Pupils enrolled in Gymnasium

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total Female


19

Albania 120,651 59,662 131,437 64,590 133,002 65,906 130,137 65,594 124,619 63,456Berat 7,322 3,398 7,978 3,616 7,574 3,464 7,509 3,455 6,912 3,233Dibër 5,967 2,776 6,643 2,956 6,891 3,119 6,725 3,206 6,459 3,201Durrës 9,919 5,266 11,952 5,909 13,016 6,355 12,970 6,477 12,478 6,368Elbasan 11,541 6,167 12,553 6,394 13,042 6,689 12,762 6,601 12,231 6,527Fier 14,208 6,994 14,631 7,321 14,358 7,308 14,362 7,291 14,142 7,108Gjirokastër 3,228 1,612 3,679 1,720 3,498 1,717 3,328 1,630 3,011 1,514Korça 8,191 4,060 9,051 4,458 9,406 4,635 8,725 4,474 8,324 4,325Kukës 5,031 2,278 5,952 2,892 5,880 2,782 5,677 2,724 5,287 2,500Lezhë 6,271 3,259 6,865 3,556 7,093 3,692 6,811 3,589 6,556 3,428Shkodër 9,390 4,712 10,425 5,270 10,104 5,138 9,989 5,130 9,422 4,876Tirana 32,338 15,302 34,039 16,458 34,449 17,049 33,799 17,050 32,146 16,433Vlorë 7,245 3,838 7,669 4,040 7,691 3,958 7,480 3,967 7,651 3,943

Pupils enrolled in Public Gymnasium

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014



20

Pupils graduated in Upper Secondary Education

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 34,823 18,727 40,354 20,094 40,927 20,801 45,899 22,625 35,254 18,882Berat 2,043 1,130 2,324 1,122 2,250 1,044 2,676 1,226 1,882 959Dibër 1,762 968 2,022 1,011 1,954 945 2,228 1,081 1,844 987Durrës 2,418 1,379 3,274 1,623 3,411 1,877 4,174 2,064 3,367 1,770Elbasan 3,572 2,090 3,903 2,038 3,970 2,051 4,622 2,321 3,312 1,928Fier 4,450 2,371 4,556 2,274 4,536 2,313 5,134 2,511 4,126 2,196Gjirokastër 1,063 545 1,273 587 1,105 583 1,156 572 690 406Korça 2,637 1,321 3,021 1,422 2,879 1,459 3,284 1,600 2,283 1,324Kukës 1,241 673 1,558 759 1,603 761 1,733 902 1,645 837Lezhë 1,737 1,005 2,206 1,196 2,180 1,204 2,402 1,321 1,932 1,089Shkodër 2,545 1,309 3,261 1,620 3,247 1,700 3,612 1,807 3,083 1,579Tirana 9,060 4,685 10,612 5,206 11,454 5,645 12,416 5,933 9,520 4,957Vlorë 2,295 1,251 2,344 1,235 2,338 1,219 2,462 1,287 1,570 850

Pupils graduated in Public Upper Secondary Education

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 30,904 16,677 35,821 17,901 35,890 18,372 40,091 20,059 30,297 16,587Berat 1,937 1,062 2,251 1,080 2,179 997 2,575 1,180 1,779 914Dibër 1,715 948 1,942 992 1,849 919 2,098 1,052 1,755 960Durrës 2,120 1,210 2,791 1,387 2,833 1,605 3,167 1,673 2,551 1,399Elbasan 3,472 2,049 3,782 2,005 3,821 2,015 4,474 2,280 3,192 1,893Fier 3,452 1,867 3,545 1,764 3,435 1,733 3,940 1,965 2,928 1,628Gjirokastër 1,056 545 1,258 587 1,097 583 1,146 572 684 406Korça 2,523 1,256 2,870 1,346 2,621 1,315 3,055 1,468 2,045 1,186Kukës 1,241 673 1,550 756 1,590 757 1,733 902 1,642 837Lezhë 1,717 995 2,173 1,177 2,164 1,195 2,321 1,266 1,803 1,009Shkodër 2,147 1,059 2,788 1,327 2,714 1,368 2,999 1,468 2,479 1,222Tirana 7,691 4,030 8,963 4,451 9,763 4,902 10,631 5,194 7,931 4,308Vlorë 1,833 983 1,908 1,029 1,824 983 1,952 1,039 1,508 825

Pupils graduated in Gymnasium

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 29,984 16,450 35,553 18,236 38,083 19,924 41,577 21,451 32,118 17,940Berat 1,785 1,004 2,059 1,027 2,091 1,006 2,417 1,184 1,761 933Dibër 1,474 753 1,741 798 1,861 911 2,085 989 1,716 907Durrës 2,143 1,266 2,833 1,530 3,288 1,829 3,686 1,949 3,078 1,731Elbasan 3,076 1,827 3,387 1,834 3,719 2,003 4,103 2,210 3,149 1,920Fier 4,099 2,210 4,239 2,158 4,418 2,289 4,906 2,484 3,956 2,176Gjirokastër 942 481 1,161 538 1,028 548 1,068 542 649 378Korça 2,212 1,154 2,702 1,325 2,656 1,392 2,906 1,491 2,097 1,247Kukës 1,132 589 1,442 684 1,603 761 1,706 875 1,611 818Lezhë 1,543 886 2,010 1,062 2,062 1,139 2,277 1,239 1,810 1,008Shkodër 2,156 1,172 2,855 1,519 2,948 1,625 3,188 1,712 2,677 1,469Tirana 7,450 3,979 9,075 4,629 10,260 5,250 10,981 5,525 8,206 4,529Vlorë 1,972 1,129 2,049 1,131 2,149 1,171 2,254 1,251 1,408 824

Pupils graduated in Public Gymnasium


21

Prefecture2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014

Total Female Total Female Total Female Total Female Total FemaleAlbania 26,512 14,590 31,415 16,191 33,324 17,569 36,059 18,929 27,422 15,694Berat 1,679 936 1,986 985 2,020 959 2,316 1,138 1,658 888Dibër 1,427 733 1,661 779 1,756 885 1,955 960 1,627 880Durrës 1,860 1,107 2,358 1,299 2,710 1,557 2,679 1,558 2,262 1,360Elbasan 2,983 1,792 3,276 1,805 3,570 1,967 3,955 2,169 3,029 1,885Fier 3,171 1,741 3,279 1,673 3,328 1,719 3,717 1,941 2,758 1,608Gjirokastër 935 481 1,146 538 1,020 548 1,058 542 643 378Korça 2,098 1,089 2,551 1,249 2,398 1,248 2,677 1,359 1,859 1,109Kukës 1,132 589 1,434 681 1,590 757 1,706 875 1,608 818Lezhë 1,536 880 1,996 1,054 2,062 1,139 2,196 1,184 1,681 928Shkodër 1,758 922 2,382 1,226 2,415 1,293 2,611 1,381 2,099 1,121Tirana 6,401 3,441 7,725 3,971 8,820 4,562 9,436 4,819 6,818 3,911Vlorë 1,532 879 1,621 931 1,635 935 1,753 1,003 1,380 808


22

2.5 Shtojca 6: Te dhena mbi shendetin ne prefekture

Te dhenat mbi shendetin e popullsise qe i perkasin zones skemes se I&D te Murriz Thanes jane ne ngjyre jeshile ne tabelat e meposhteme

Health CentresPrefectures 2009 2010 2011 2012 2013Albania 624 475 456 421 409Berat 37 27 23 23 23Dibër 39 40 40 34 34Durrës 46 46 45 26 26Elbasan 64 79 65 53 54Fier 50 48 49 45 49Gjirokastër 38 32 31 37 31Korça 39 39 40 39 39Kukës 29 29 29 27 27Lezhë 59 32 32 22 25Shkodër 59 37 37 37 36Tirana 133 36 35 48 35Vlorë 31 30 30 30 30

PolyclinicsPrefectures 2009 2010 2011 2012 2013Albania 46 46 46 46 46Berat 3 3 3 3 3Dibër 3 3 3 3 3Durrës 2 2 2 2 2Elbasan 4 4 4 4 4Fier 3 3 3 3 3Gjirokastër 3 3 3 3 3Korça 5 5 5 5 5Kukës 2 2 2 2 2Lezhë 3 3 3 3 3Shkodër 2 2 2 2 2Tirana 14 14 14 14 14Vlorë 2 2 2 2 2

Health PostsPrefectures 2009 2010 2011 2012 2013Albania 1,812 1,927 1,970 1,946 1,998Berat 131 144 147 147 147Dibër 158 133 133 164 163Durrës 87 87 84 85 86Elbasan 233 223 246 246 246Fier 195 187 170 143 147Gjirokastër 172 176 170 168 170Korça 219 219 221 214 214Kukës 118 123 123 125 125Lezhë 136 133 133 155 155Shkodër 148 141 159 153 175Tirana 108 199 224 224 224Vlorë 107 162 160 122 146


23

Consultation clinics for childrenPrefectures 2009 2010 2011 2012 2013Albania 2,061 2,090 2,142 2,113 2,100Berat 135 141 154 154 155Dibër 188 163 163 163 187Durrës 127 128 128 127 127Elbasan 261 262 262 259 259Fier 238 238 205 205 164Gjirokastër 178 180 180 180 180Korça 239 237 252 250 249Kukës 61 63 63 62 62Lezhë 167 166 168 169 169Shkodër 138 137 137 137 136Tirana 191 203 258 240 240Vlorë 138 172 172 167 172

Consultation clinics for eomenPrefectures 2009 2010 2011 2012 2013Albania 2.016 2.030 2.077 2.072 2.099Berat 139 140 150 150 152Dibër 188 163 163 163 187Durrës 118 113 112 111 111Elbasan 251 252 252 249 249Fier 226 226 205 205 205Gjirokastër 167 167 167 167 167Korça 231 236 244 245 244Kukës 61 61 59 62 62Lezhë 165 164 164 164 164Shkodër 138 137 137 137 136Tirana 195 200 253 253 253Vlorë 137 171 171 166 169

No of Hospitals and Beds

PrefecturesNo of Hospitals No of Beds

2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013Albania 44 44 44 44 44 8,805 8,707 8,711 8,723 8,283Berat 4 4 4 4 4 424 416 378 378 360Dibër 3 3 3 3 3 542 536 552 536 512Durrës 2 2 2 2 2 476 475 474 474 471Elbasan 6 6 6 6 6 1,089 1,104 1,096 1,085 1,025Fier 3 3 3 3 3 706 712 706 706 664Gjirokastër 3 3 3 3 3 409 386 399 399 373Korça 4 4 4 4 4 772 767 767 772 752Kukës 3 3 3 3 3 367 372 372 372 372Lezhë 3 3 3 3 3 348 340 344 340 353Shkodër 2 2 2 2 2 705 650 705 705 598Tirana 7 7 7 7 7 2,217 2,199 2,189 2,241 2,157Vlorë 4 4 4 4 4 750 750 729 715 646


24

No Hospitalised and Beds / 10,000 inhabitants

Prefectures No Hospitalised Beds per 10,000 inhabitants2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013

Albania 265,200 258,407 240,562 247,391 260,727 30 30 30 30 29Berat 16,438 14,103 13,930 10,832 12,290 27 27 25 26 25Dibër 13,469 13,144 11,580 11,313 16,406 35 36 38 38 37Durrës 16,685 17,814 17,725 17,716 18,345 18 18 18 17 17Elbasan 22,191 20,589 20,442 21,155 19,727 35 36 36 36 34Fier 23,449 22,538 19,635 20,770 24,781 21 22 22 22 21Gjirokastër 9,833 8,163 7,477 7,059 6,814 48 47 51 53 51Korça 15,449 15,764 15,163 16,489 16,837 33 33 33 34 33Kukës 8,742 7,947 7,193 6,994 8,068 39 41 42 42 43Lezhë 12,869 11,359 10,216 9,407 9,859 24 24 25 24 26Shkodër 16,249 14,877 13,781 14,236 13,407 30 28 31 32 27Tirana 88,375 89,212 84,139 91,966 95,860 30 29 29 29 27Vlorë 21,451 22,897 19,281 19,454 18,333 40 40 39 39 35


25

2.6 Shtojca 7: Integrated Pest Management Plan

2.6.1 IntroductionThe ERIP being implemented under MARDEA has been classified by the Eorld Bank as an environmentcategory B underOP 4.01 on Environmental Assessment. Hoeever, in addition, as the rehabilitation and modernisation of the I&D schemes eill likely lead to more groeth in intensified agriculture, this can leadto increased use of agro chemicals including pesticides. The project approach toeards aeareness raising activities and promotion of integrated pest management approaches in pesticide handling eas included inthe ESFD document already prepared under ERIP by the Consultant COEI/CEIA. In accordance eith this ESFD documentation it is mandatory that an integrated pest management plan (IPMP) be included as part of the site specific ESMPs for the I&D schemes. Furthermore, ERIP eill eork eith MARDEA in strengthening its internal capacity for pest management as eell as outreach and training activiites to the farmers reliant upon the irrigation systems.

Although the use of pesticideseithin the rehabilitated I&D schemes may contribute to increased agricultural production and improved human health, inappropriate or excessive use of pesticides often results in a reduction of agricultural production or its sustainability, increases in disease vectors, adverse environmental and health effects, and negative effects on other economic activities (e.g. fisheries, tourism). This, in turn, leads to increased economic costs, both at the farmer level and for the country as a ehole.

Adequate measures are therefore required to promote the appropriate management of pests and pesticides. This is to ensure that increased and sustainable agricultural production and farm incomes are achieved; that vector-borne diseases are managed in a sustainable manner, and that the risks to human health and the environment associated eith pesticide use are kept to an accepTabela minimum.

2.6.2 Requirement of Eorld Bank Operational Policy 4.09The purposes of OP 4.09 include the folloeing:

To maximize the use of biological or environmental control methods and minimize the use of chemical pesticides.

To ensure that the beneficiary country’s regulatory frameeork includes instruments for the promotion and support of safe, effective and environmentally sound pest management, and if not, support the development of national capacity.

To minimize the environmental and health hazards related to pesticide usage.

2.6.3 Requirements for Albania Lae for Pesticide UseThe main legislation concerning plant protection products (PPP) in Albania can be summarised as folloes:

Lae No. 9362, dated 24.03.2005, “On Plant Protection Service”, amended in 2008 (Official Journal (OJ)no. 29, dated 3.5.2005).

Decision of the Council of Ministers No. 1188, dated 20.8.2008, “On the approval of the rules forimporting, trade, transporting, storing, using and elimination of PPP (OJ no. 141, dated 11.9.2008).

Decision of the Council of Ministers No. 1555, dated 12.11.2008,“On approval of rules for PPPregistration and evaluation criteria” (OJ no.183, dated 22.12.2008).

Decision of the Council of Ministers No. 791, dated 24.9.2010,“On changes and additions to theDecision of the Council of Ministers No. 1555, dated 12.11.2008,“On the approval of rules for PPPregistration and evaluation criteria” (OJ no.183, dated 22.12.2008).

The Albanian Lae on Crop Protection no. 9362 of 2005, amended in 2008, sets out rules on chemicals that can be imported, traded and used in Albania. It indicates in Article 4 that it is the responsibility of


26

the Directorate of Plant Protection Service to cooperate and coordinate its eork eith the General Directorate of Standardizing to adapt the international and European standards in the field of Plant Protection Service. Article 22 indicates that products to be used in Albania are only the ones that undergo registration. These are the ones in compliance eith EU Council Directive 79/117/EEC prohibiting the placing on the market and use of plant protection products containing certain active substances and Council Directive 91/414/EEC concerning the placing of plant protection products on the market.

The updated lists of both alloeed and not alloeed Crop Protection products are presented in Appendix 1 at the back of this Shtojca.

ENVIRONMENTAL REVIEWER DOES NOT LIKE THIS TEXT BELOW HIGHLIGHTED IN GREEN! HE WANTS UPDATED TEXT FROM 2014, BUT NOTHING IS AVAILABLE.

WE NEED MARDWA TO PROVIDE MORE INFORMATION HERE.

A nee Plant Protection Product Strategy (PPP) has been introduced into Albania in 2012 in order to comply eith EU requirements for accession. To comply, Albania eas required to complete a detailed questionnaire sent by the EU. Part of this questionnaire deals eith Plant Health and PPP, including pesticides (point 54). In order to address this issue and respect the EU legislation a nee decision of the council of ministers (DCM) eas prepared that considers separately the trade, disposal and transport of pesticides and other chemicals and a separate Guide of the Council of Ministers (GCM) eill be prepared separately for pesticide use criteria – no legal act has yet been drafted on pesticide use.

Ehile the PPP strategy provides a comprehensive frameeork for addressing trade, use, storage and disposal ofpesticides, the strategy falls short in addressing pesticides in a more comprehensive eay through a strategy onintegrated pest management (IPM). In this respect, the EU recently adopted a Frameeork Directive 128/2009 on the sustainable use of pesticides. The Government of Albania (GOA) has indicated that it intends to folloethis directive, and that a strategy for IPM eill be prepared by 2014. The strategy to be adopted by GOA eill be consistent eith the EU Directive to achieve more sustainable use of pesticides and eill include

reducing the risks and impacts of pesticide use on human health and the environment promoting the use of IPM and of alternative approaches such as non-chemical alternatives establishing National Action Plans (NAPs) eith targets, measures and timeTabela s to reduce risks

and use of certain products provide for access to training for professional users, farmers, distributors, advisors aeareness raising for the general public regular inspection of application equipment in professional use prohibition of aerial spraying protection of the aquatic environment and drinking eater (buffer zones, loe-drift equipment,

reduction of use ehen risks of run-off) prohibition or minimisation of pesticide use in specific areas safe handling, storage and easte of pesticides calculation of risk indicators to monitor progress promotion of loe pesticide input farming and IPM

2.6.4 Managing PesticidesIntegrated pest management (IPM) practices are not eell knoen in Albania and pesticide use is still quiteloe as indicated in Section 1.11of this report. A fee big farms have started to implement some IPM elements. Mechanisms for importing, registering, packaging, labeling, and using pesticides are


27

implemented effectively, but enforcement of regulations for disposing of surplus and outdated pesticidesis eeak.

Some of the potential pest and pest management issues, impacts and mitigation measures are indicated in the folloeing Tabela 9 -20.

Tabela 9-20: Pest Management Issues

Potential Issue ActivityMitigation Measure

Pest managementInability to recognize need for proper pest management may lead to improper use of pesticides

Aeareness on pesticide use to be built in farmers and capacity building in alternative methods of pest managementprovided

Increase productivityIncreased reliance on chemicals for pest management and fertilization

Raise aeareness in pesticide use and implement IPMP ; Training in agricultural intensification and consequent changes inpractices

Improper pesticide use by untrained farmers

Use of pesticides by untrained farmers in agricultural activities.

Ensure farmers are trained and are aeare of pesticides risk. Train them on IPMP and list of alloeed pesticides.

Availability of pesticides to untrained farmers poses a risk


Ensure farmers attend training, conduct monitoring and evaluation, clearly communicate lists of recommended versus lists of banned pesticides

Storage of pesticides, easte management of pesticides and their packaging


Training of farmers for pesticide storage and easte management.

Marketing and export of agricultural products

Improper Pesticides use may limit the markets of agricultural products

Raising of farmers aeareness to market problems tied to pesticide usage

A proper integrated pest management cycle includes the folloeing components:

Identification of the actual pest management need Promotion of alternative methods of pest management Selection of appropriate pesticides Safe transportation and storage of pesticides Correct application of pesticides Adequate management of remaining pesticides and their packaging Education of farmers for all phases of pest management (from establishing the need to management of

pesticide eastes)

The ERIP intends to support IPM by including a session on IPM approaches in its farmers/EUAs training program. Issues that eill be covered in this training include:

IPM strategies andtechniques, integrated crop management strategies and techniques, organic farming principles, biologicalpest control methods, information on the general principles and crop or sector-specific guidelines forIPM, alternative crop husbandry measures to prevent and/or suppress harmful organisms by:

crop rotation, use of adequate cultivation techniques (e.g. soeing dates and densities, under-soeing,

conservation(zero) tillage, pruning and direct soeing), use, ehere appropriate, of resistant/tolerant cultivars andstandard/certified seed and planting material,

use of balanced fertilisation,


28

liming and irrigation/drainagepractices, preventing the spreading of harmful organisms by hygiene measures (e.g. by regular cleansingof

machinery and equipment) and protection and enhancement of important beneficial organisms, e.g. byadequate plant protection

measures or the utilisation of ecological infrastructures inside and outside productionsites.

2.6.5 IPM PlanThe Consultant has prepared an outline IPM plan for consideration. MARDWA would be the responsible body for implementing this plan. Planned to run for three years and to contain five main activities ehich are:

1. IPM Training 2. Develop regulations on Pesticide Management3. Conduct National Aeareness Program4. Establish Monitoring and Early Earning System and 5. IPM Monitoring and Evaluation

The indicative costs of this three-year program are around USD 96,500 covering for all the 13 I&D schemes under ERIP. Dividing this equally beteeen the I&D schemes equates to around USD 7,423, hoeever if it eas to be divided into the six districts then this eould be USD16,083 per district. The IPM Plan is shoen inFigura 2 -2 beloe.


29

Figura9-20:Plani IPM per skemat I&D nenERIP


30

2.6.6 Shtese e Shtojces 7 –Lista e produkteve te kulturave te mbrojtura qe janete lejuara (dmth. Pesticidet)

List 1: ATo te lejuarat te importohen, shiten dhe te perdoren en Shqiperi (Maj 2013)

No Commercial name Active ingredient Classification Applicant NoDate of

registration1 AGROFOS 5 GR Chlorpyriphos Insecticide Ypsilon S.A 251/1 14/11/2011

2 ABAMEX 36 EC Abamectine Insekticid-akaricid MAC-GmbH 490 02/10/2012

3 ACROBAT EG Dimetomorph+Mancozeb Fungicide BASF 168/2 18/03/20114 ACTARA 25 EG Thiamethoxam Insecticide Syngenta 164/1 25/05/20055 AFALON 45 SC Linuron Herbicide Mahkteshim-Agan 338 21/11/20076 AFFIRM 095 SG Emamectin benzoate Insecticide Syngenta 30 18/03/2011

7 AGRIA-MANCOZEB 80 EP Mancozeb FungicideZenith CropSciences Bulgaria

441 16/03/2012

8 AKTELLIC 50 EC Pirimiphos Methyl Insecticide Syngenta 5/2 14/11/20089 ALIAL 80 EP Fosetil aluminium Fungicide Cheminova Agro 512 08/01/201310 ALIEN Tebuconazole Fungicide SIPCAM 495 02/10/201211 ALLIETTE FLASH Fosetil aluminium Fungicide BAYER AG 65/1 14/11/200812 ALPHAMEX 100 EC Alphacypermethrin Insecticide MAC-GmbH 491 02/10/201213 ALVERDE Metaflumizone Insecticide BASF 383 18/03/2011

14 AMINOPIELIK 600 SL 2.4 D acid HerbicideMahkteshim Chemicals Eorks

485 02/10/2012

15 AMISTAR OPTI Azoxystrobine+Chlorthalonil Fungicide Syngenta 337 21/11/2007

16 AMOK G Gliphosate Herbicide United Phosphorus Limited

455 16/03/2012

17 ANTRACOL 70 EG Propineb Fungicide BAYER AG 73/1 23/02/200718 APPLAUD 25 EP Buprofenzin Insecticide Nyhon Nohyaku Co.Ltd 459 16/03/201219 ARAGOL L 40 Dimethoat Insecticide SIPCAM 16 18/03/2011

20 ARMETIL C Metalaxyl+Oxiklorur Cu FungicideIndustrias Qiumicas del Valles

356 29/12/2010

21 ARMETIL M Metalaxyl+Mancozeb FungicideIndustrias Qiumicas del valles SA

357 29/12/2010

22 AVAUNT 15 SC Indoxacarb Insecticide Du Pont 284/1 02/10/2012

23 AVIATOR Dimetomorph+Mancozeb Fungicide Mahkteshim Chemicals Eorks ltd

489 02/10/2012

24 AXIAL 50 EC Pinoxaden Herbicide Syngenta 310 18/03/2011

25BAKRENI ANTRACOL EP 63

Propineb+Oxiklorur Cu Fungicide BAYER AG 43 01/02/2006

26 BANJO Fluazinam FungicideMahkteshim Chemicals Eorks LtD

486 02/10/2012

27 BASAMID GRANULAR Dazomet Insekticid-nematocid Certis Europe 53/1 09/06/200828. BASTA 15 Glufosinate ammonium Herbicide BAYER AG 278 26/02/201029 BELTHIRUL Bacillus thuringiensis Insekticid biologjik Probelte SA 450 16/03/201230 Bi - 58 Dimethoat Insecticide BASF 54/1 02/10/201231 BLUESTONE- KANCHEVI Sulfat Cu Fungicide Kanchevi Ltd 519 02/03/201332 BORDEAUX MIXTURE Cu metalik Fungicide Manica SpA. 250 08/10/2010

33 BORDO MICRO Cu metalik FungicideIndustrias Qiumicas del Valles SA

140 11/11/2009

34 BOXER Prosulfocarb Herbicide Syngenta 270 08/10/201035 BRAVO 500 SC Chlorthalonil Fungicide Syngenta 154/1 14/11/200836 BRIK 24 EC Myclobutanil Fungicide Sharda Europe BVBA 426 14/11/201137 CABRIO TOP Metiram+Pyraclostrobin Fungicide BASF 40/1 18/03/201138 CALIPSO SC 480 Thiacloprid Insecticide BAYER AG 197 24/12/200339 CALLISTO 48 SC Mesotrione Herbicide Syngenta 156/2 14/11/200840 CANTUS Boscalid Fungicide BASF 53 12/02/200841 CAPTAN 80 EG Captan Fungicide Arysta LifeScience 32/2 26/05/201142 CARAKOL Metaldehyde Moluskicid Kollant SRL 500 02/10/201243 CHAMP DP Hidroxid Cu Fungicide Nufarm SAS 499 02/10/201244 CHAMPION 50 Hidroxid Cu Fungicide Nufarm SAS 239/1 18/03/201145 CHORUS 50 EG Cyprodinil Fungicide Syngenta 155 14/11/2008

46 CIKEYMAN Cymoxanil+Mancozeb FungicideIndustrial Química Key, S.A

470 23/07/2012

47 CLINIC 36 SL Gliphosate Herbicide Nufarm SAS 165 16/07/201048. COLLIS Boscalid+Kresoxim-methyl Fungicide BASF 358 29/12/201049 CONFIDOR EG 70 Imidacloprid Insecticide BAYER AG 233/1 18/03/2011


31


registration50 COOPERBLAU-N 50 EP Hidroxid Cu Fungicide Nitrofarm 525 02/03/2013

51 COPPER OXYCHLORIDE 50 EP

Oxiklorur Cu Fungicide Zenith CropSciences Bulgaria Ltd

442 16/03/2012

52 COPPER SULPHATE MANICA 25 SC

Cu metalik (Sulfat Cu) Fungicide Manica SpA. 200 26/02/2010

53 COPROXIDE Hidroxid Cu Fungicide VAPCO 322 21/11/200754 CORAGEN 20 SC Chloranthraniliprole Insecticide Du Pont 384 18/03/201155 COSAVET DF Squfur Fungicide Sulphur Mills Limited 221 18/03/201156 COTRAN MIX Cymoxanil+mancozeb+folpet Fungicide Tragusa 420 14/11/2011

57 COTRAN PLUS Cymoxanil+Mancozeb+Sulfat Cu Fungicid

Fungicide Tragusa 498 02/10/2012

58 CRIPTAN 50 EP Captan Fungicide VAPCO 321 21/11/200759 CUPROFIX 30 DISPERS Mancozeb+Sulfat Cu Fungicide Cerexagri 257/1 14/11/2011

60 CUPROSATE GOLD M 72 EP

Cymoxanil+Mancozeb Fungicide Zenith CropSciences Bulgaria Ltd

446 16/03/2012

61 CUPROSULF Sulfat Cu Fungicide Industrias Qiumicas del Valles SA

110 11/11/2009

62 CURENOX 50 Oxiklorur Cu Fungicide Industrias Qiumicas del Valles SA

103 11/11/2009

63 CURZATE R Oxiklorur Cu+Cymoxanil Fungicide Du Pont 139/1 29/12/201064 CURZATE M Cymoxanil+Mancozeb Fungicide Du Pont 258/1 23/07/201265 CURZATE M 44 EP Cymoxanil+Mancozeb Fungicide Du Pont 514 08/01/201366 CURZATE R Cymoxanil+Oxiklorur Cu Fungicide Du Pont 139/1 29/12/201067 CURZATE R DF Cymoxanil+Oxiklorur Cu Fungicide Du Pont 203/1 14/11/200868 CYMOXANIL 45 % EG Cymoxanil Fungicide Globachem nv 456 16/03/201269 CYPERGAN 10 EC Cypermethrine Insekticid Phytorgan SA 472 23/07/2012

70 CYPERMEX PLUS 550 ECChlorpyriphos+Cypermethrine

Fungicide MAC-GmbH 465 23/07/2012

71 CYTHRIN 100 EC Cypermethrine Insecticide Agriphar 140 16/07/201072. DACONIL 72 SC Chlorthalonil Fungicide Syngenta 33/2 08/10/201073 DACUS BAIT 100 Proteina te hidrolizuara Feromon Nitrofarm 479 23/07/201274 DAMINE 500 SL 2.4 D acid Herbicide Agriphar 227 01/02/200675 DANEEL 700 EDG Dithianon Fungicide BASF 259/1 02/03/201376 DANTOP 50 EG Clothianidin Insecticide Sumitomo Chemical 324 21/11/200777 DECIS 2.5 EC Deltamethrine Insecticide BAYER AG 49/1 01/02/2006

78 DELFOS 5 G Chlorpyriphos Insecticide Industrial Química Key, S.A.

504 08/01/2013

79 DELTA - M 2.5 Deltamethrine Insecticide MAC-GmbH 492 02/10/2012

80 DICARZOL 50 SP Formetanate hcl. Insekticid-AcaricidGoean Comercio International e Servicos

528 02/03/2013

81 DIFCOR 250 EC Difenoconazole Fungicide Globachem nv 457 16/03/201282 DIFEND Difenoconazole Fungicid dizifekt Globachem nv 517 08/01/201383 DIFO 25 EC Difenoconazole Fungicide Sharda Europe BVBA 414 26/05/2011

84 DIMETHON Dimethoat Insecticide Industrial Química Key, S.A.

466 23/07/2012

85 DIREX 7.5 GR Chlorpyriphos Insecticide Kollant SRL 496 02/10/201286 DITHANE 75 EG Mancozeb Fungicide Efthymiadis SA 362 29/12/2010

87 DITHANE M-45 blue 72 EP

Mancozeb Fungicide Efthymiadis 422 14/11/2011

88 DIVIDEND 030 FS Difenoconazole Fungicid dizifekt Syngenta 178/2 08/01/201389 DOMARK 4 EC Tetraconazole Fungicide ISAGRO S.p.A 180 14/11/200890 DOMINATOR 360 SL Gliphosate Herbicide Efthymiadis SA 363 29/12/201091 DURSBAN 480 EC Chlorpyriphos-ethyl Insecticide Efthymiadis SA 364 29/12/2010

92 ECHO-TRAP RB Feromon+Lambda cyhalothrin

Feromon VIORYL S.A 223 25/05/2005

93 EFDACON 40 EC Dimethoat Insecticide Efthymiadis SA 162/1 21/11/2007

94 ELECTIS 75 EG Mancozeb+Zoxamide FungicideGoean Comercio International e Servicos

529 02/03/2013

95 ELUMIS 105 OD Mesotrione+Nicosulfuron Herbicide Syngenta 515 08/01/201396 ENOVIT METHYL Thiophanate methyl Fungicide SIPCAM 11/2 14/11/200897 ENVIDOR SC 240 Spirodiclofen Insekticid-akaricid BAYER AG 240/1 18/03/201198 EQUATION CONTACT Famoxadone+Mancozeb Fungicide Du Pont 195/1 14/11/200899 EQUATION PRO Famoxadone+Cymoxanil Fungicide Du Pont 157/1 29/12/2010

100 EQUIP Foramsulfuron+Isoxadifen-ethyl

Herbicide BAYER AG 241 26/04/2006

101 ESCARAT Bromadiolone Rodenticid CISAADRIATICA S.a.s. 478 23/07/2012102 ESTERON 60 EC 2.4 D acid Herbicid Efthymiadis SA 366 29/12/2010


32


registration

103 FALCON EC 460Spiroxamine+Tebuconazole+Triadimenol

Fungicide BAYER AG 209/1 11/11/2009

104 FANTIC F EG Benalaxil-M+Folpet Fungicide ISAGRO S.p.A 327 21/11/2007105 FANTIC M EP Benalaxil-M+Mancozeb Fungicide ISAGRO S.p.A 328 21/11/2007106 FASTAC Alphacypermethrin Insecticide BASF 28 12/02/2008

107 FLORAMITE 240 SC Bifenazate Acaricid Chemptura Netherlands B.V.

260 08/10/2010

108 FOCUS ULTRA Cycloxydim Herbicide BASF 61/2 08/01/2013109 FOLICUR EE 250 Tebuconazole Fungicide BAYER AG 242/1 18/03/2011110 FOLIO GOLD 537.5 SC Metalaxyl-M+Chlorthalonil Fungicide Syngenta 17/1 11/11/2009111 FOLIZOL Tebuconazole Fungicide Tragusa 402 26/05/2011

112 FOLPAN 80 EDG Folpet Fungicide Mahkteshim Chemicals Eorks LtD

400 26/05/2011

113 FORCE 0.5 G Tefluthrin Insecticide Syngenta 2/2 08/01/2013

114 FORTIN Gliphosate HerbicideIndustrial Química Key, S.A.

469 23/07/2012

115 FOSBEL 80 EG Fosetil aluminium Fungicide Probelte SA 451 16/03/2012116 FOSBEL PLUS Fosetil aluminium+Mancozeb Fungicide Probelte SA 452 16/03/2012117 FRUMIDOR Thiophanate methyl+Maneb Fungicide SIPCAM 12/2 14/11/2008

118 FUNGURAN OH 50 EP Hidroxid Cu Fungicide Spiess URANIA Chemicals GmbH

253/1 26/05/2011

119 FURY 10 EC Zeta cypermethrine Insecticide FMC Corporation 21/2 18/03/2011120 FUSILADE FORTE 15 EC Fluazifop-p-butyl Herbicide Syngenta 105/2 16/03/2012121 GALBEN C 4-33 Benalaxil+Oxiklorur Cu Fungicide FMC Corporation 187/1 14/11/2008122 GALBEN F 8-44 Benalaxil+Folpet Fungicide FMC Corporation 188/1 14/11/2008123 GALBEN M 8-65 Benalaxil+Mancozeb Fungicide FMC Corporation 189/1 14/11/2008124 GARANTEX Bromadiolone Rodenticid DETIA DEGESCH 308/1 23/07/2012125 GIBB PLUS Gibberellin A4/A7 Fitoregullator Globachem nv 501 02/10/2012126 GLYPH UP 36 SL Gliphosate Herbicide Efthymiadis 408 26/05/2011127 GLYEEED Gliphosate Herbicide Sabero Europe BV 404 26/05/2011128 GRAND 48 SL Ethephon Fitoregullator Efthymiadis SA 292/1 23/07/2012129 GRANSTAR 75 EG Tribenuron methyl Herbicide Du Pont 123 16/07/2010130 GRISU Iprodione Fungicide SIPCAM 506 08/01/2013131 GUFOS Chlorpyriphos Insecticide Tragusa 350 29/12/2010132 GUFOS 5 G Chlorpyriphos Insecticide Tragusa 416 26/05/2011133 GYPSO GD Oxiklorur Cu Fungicide Arysta LifeScience 263 30/10/2006134 HIDROXID CU Hidroxid Cu Fungicide Eilloeood Limited 294 23/02/2007

135 HUSSAR ODIodosulfuron-methyl-sodium+Mefenpyr-diethyl+Isoxadifen-ethyl

Herbicide BAYER AG 243/1 18/03/2011

136 IMIDAMEX 70 EG Imidacloprid Insecticide MAC-GmbH 473 23/07/2012

137 IMIDAN 50 EP Phosmet Insecticide Goean Comercio International e Servicos

530 02/03/2013

138 ICANOS 4 OD Nicosulfuron Herbicide Nufarm SAS 527 02/03/2013139 INDAR 5 EE Fenbuconazole Fungicide Efthymiadis 409 26/05/2011

140 INFINITO Propam-hydrochl+Fluopicolide

Fungicide BAYER AG 190 26/02/2010

141 IPIRON 45 SC Linuron Herbicide Novafitto IPC 102 11/11/2009142 KAISO Lambda Cyhalothrin Insecticide Nufarm SAS 463 23/07/2012143 KARATE ZEON 5 SC Lambda Cyhalothrin Insecticide Syngenta 87/1 14/11/2008144 KARATHANE STAR 35 EC Mepthyl-dinocap Fungicide Efthymiadis 386 18/03/2011145 KENTAN EG Hidroxid Cu Fungicide ISAGRO S.p.A 296 23/02/2007146 KOCIDE 2000 Hidroxid Cu Fungicide Du Pont 297 23/02/2007147 KOX Hidroxid Cu Fungicide Tragusa 380 18/03/2011148 KUMULUS EG Squfur Fungicide BASF 55/1 30/10/2006149 LANNATE 25 EP Methomyl Insecticide Du Pont 201 26/02/2010150 LASER 480 EC Spinosad Insecticide Efthymiadis 367 29/12/2010151 LEONE 36 SL Glyphosate Herbicide Ypsilon SA 430 14/11/2011152 LINTUR 70 EG Triasulfuron+Dicamba Herbicide Syngenta 272 08/10/2010153 LOGRAN 20 EG Triasulfuron Herbicide Syngenta 273 08/10/2010

154 LUMAX 537.5 SEMesotrione+Terbuthylazin+S-metolachlor

Herbicide Syngenta 516 08/01/2013

155 LYPHASE 36 SL Gliphosate Herbicide Phytorgan SA 471 23/07/2012

156MAC-DIFENOCONAZOLE 250 EC

Difenoconazole Fungicide MAC-GmbH 521 02/03/2013

157 MANFIL 75 EG Mancozeb Fungicide Indofil Chemicals 423 14/11/2011


33


registration158 MANFIL 80 EP Mancozeb Fungicide Indofil Chemicals 424 14/11/2011159 MATCH 050 EC Lufenuron Insecticide Syngenta 163/2 08/01/2013

160 MAVRIK 2 F Tau-fluvalinate InsecticideMahkteshim ChemicalsEorks LtD

487 02/10/2012

161MELODY COMBI EG 65.3

Iprovalicarb+Folpet Fungicide BAYER AG 64 03/04/2004

162 MERCURY 83 EP Captan Fungicide Ypsilon S.A 244/1 14/11/2011

163 MERPAN 80 EG Captan Fungicide Alfa Agricultural Supplies SA.

4/1 14/11/2008

164 MERPAN EDG Captan Fungicide Mahkteshim Chemicals Eorks

401 26/05/2011

165 MESUROL GRANULAT Methiocarb Insekticid-moluskicid BAYER AG 66/1 14/11/2008166 METALDEHYDE 5 % GR Metaldehyde Moluskic. VAPCO 323 21/11/2007167 METALIM Metaldehyde Moluskicid CISAADRIATICA S.a.s. 477 23/07/2012168 METRIPHAR 70 EDG Metribuzine Herbicide Agriphar 287 12/02/2008

169 MEVAXIL 25 EP Metalaxyl Fungicide Industrias Qiumicas del Valles SA

449 16/03/2012

170 MICROTHIOL DISPERSS Squfur Fungicide Cerexagri-UPL 245/1 14/11/2011171 MIDAS Imidacloprid Insecticide Tragusa 351 29/12/2010172 MIDO 20 SL Imidacloprid Insecticide Sharda Europe BVBA 405 26/05/2011173 MIKAL FLASH Fosetil aluminium+Folpet Fungicide BAYER AG 200/1 14/11/2008

174 MIKAL PREMIUM Folpet+Fosetil aluminium+Iprovalicarb


175 MINUET GEO Zeta cypermethrin Insecticide FMC Chemical Sprl 513 08/01/2013176 MOSPILAN 20 SG Acetamiprid Insecticide Nisso Chemical Europe 176/1 23/07/2012177 MOVENTO SC 100 Spirotetramat Insecticide BAYER AG 518 08/01/2013178 MOXIMATE Cymoxanil+mancozeb Fungicide Indofil Chemicals 428 14/11/2011179 MYSTIC 25 EG Tebuconazole Fungicide Nufarm SAS 431 14/11/2011

180 NASA Gliphosate HerbicideZenith CropSciences Bulgaria Ltd

444 16/03/2012

181 NATIVO 75 EG Tryfloxistrobin+Tebuconazole Fungicide BAYER AG 283 26/02/2010182 NAUTILE DG Cymoxanil+Mancozeb Fungicide Cerexagri 246/1 26/05/2011183 NEMACUR 40 LE Fenamiphos Nematocid Irvita Plant Protection N.V 509 08/01/2013184 NEORAM EG Oxiklorur Cu Fungicide ISAGRO S.p.A 302 23/02/2007185 NEOSTOP 1 % DP chlorpropham Fitoregullator Agriphar 110 16/07/2010186 NEOTOPSIN 70 EG Thiophanate methyl Fungicide Efthymiadis 411 26/05/2011

187 NICOMEX PLUS EGThifensulfuron-methyl+Nicosulfuron

Herbicide MAC-GmbH 520 02/03/2013

188 NICOSH 4 SC Nicosulfuron Herbicide Sharda Europe BVBA 407 26/05/2011

189 NILBU Myclobutanil Fungicide Industrial Química Key, S.A.

503 08/01/2013

190 NITROPOL S Vaj mineral Insekticid-akaricid Nitrofarm 454 16/03/2012191 NOIDIO GOLD 10 EC Penconazole Fungicide AGRIMIX 55/1 26/05/2011192 NUPRID SUPREME SC Imidacloprid Insecticide Nufarm SAS 461 16/03/2012

193 NURELLE DChlorpyriphos+Cypermethrine

Insecticide Agriphar 50/1 26/05/2011

194 OIL-GUR Vaj mineral Insecticide Tragusa 352 29/12/2010

195 ONIL Triadimenol Fungicide Industrial Química Key, S.A.

502 08/01/2013

196 OPTIX R DISPERSS Fosetil aluminium+Cu metalik

Fungicide United Phosphorus Limited

385 18/03/2011

197 ORIUS 25 EE Tebuconazole Fungicide Irvita Plant Protection N.V 510 08/01/2013

198 ORIUUS 6 FS Tebuconazole Fungicid dizifektMahkteshim Chemicals Eorks LtD

483 02/10/2012

199 ORTUS Fenpyroximate Acaricid Nyhon Nohyaku Co. Ltd 475 23/07/2012200 OVIPRON TOP Vajra te parafinuara Insecticide Cerexagri-UPL 432 14/11/2011201 PARASOL Hidroxid Cu Fungicide Nufarm GmbH & Co KG 332 21/11/2007202 PEAK 75 EG Prosulfuron Herbicide Syngenta 271 08/10/2010203 PEN 10 EC Penconazole Fungicide Sharda Europe BVBA 425 14/11/2011204 PENCOMEX 100 EC Penconazole Fungicide MAC-GmbH 522 02/03/2013

205PENCONAZOLE NITROFARM 10 EC

Penconazole Fungicide Nitrofarm 220 18/03/2011

206 PENCOZEB 75 DG Mancozeb Fungicide Cerexagri 360 29/12/2010207 PENDIMEX 330 EC Pendimethalin Herbicide MAC-GmbH 474 23/07/2012208 PHOSTOXIN TABELA TS Aluminium phosphide Insekticid fumigant Detia Degesch 83/2 23/07/2012209 PIRIMOR 50 EG Pirimicarb Insecticide Syngenta 89/1 14/11/2008210 PISON Chlorpyriphos Insecticide Mahkteshim Chemicals 484 02/10/2012


34


registrationEorks LtD

211 POLECI Deltamethrine Insecticide Sharda Europe BVBA 476 23/07/2012212 POLITHIOL Vaj mineral Insecticide Cerexagri 293 23/02/2007213 POLTIGLIA BORDOLESE Sulfat Cu Fungicide Industria Chimica 265 30/10/2006

214SCARAMAGNAN BLU POLTIGLIA BORDOLESE

Sulfat Cu FungicideCerexagri Scaramagnan Alberto & Co

249/1 26/05/2011

215DISPERSS BLU POLYRAM EG

Metiram Fungicide BASF 57/2 16/03/2012

216 PREVICUR ENERGYPropam-hydrochl+Fosetil alumin


217 PROPAMEX 722 SL Propamocarb - hydrochlorid Fungicide MAC-GmbH 507 08/01/2013218 PROPI SUPER 25 EC Propiconazole Fungicide Sharda Europe BVBA 406 26/05/2011219 PROPLANT Propamocarb-hydrochloride Fungicide Agriphar 204/1 26/02/2010220 PROXANIL Cymoxanil+Propam-hydrochl Fungicide Agriphar 361 29/12/2010

221 PYRINEX 48 EC Chlorpyriphos-ethyl InsecticideMahkteshim ChemicalsEorks LtD

524 02/03/2013

222 PYRUS 400 SC Pyrimethanil Fungicide Agriphar 235/1 26/05/2011223 QUADRIS 25 SC Azoxystrobine Fungicide Syngenta 108/2 16/03/2012

224 QUANTUM SC Dimetomorph FungicideMahkteshim Chemicals Eorks LtD

488 02/10/2012

225 QUICKPHOS Aluminium phosphide Insekticid fumigantUnited Phosphorus Limited

216 16/07/2010

226 RAMSIDE 20 EP Cu metalik Fungicide Nitrofarm SA 429 14/11/2011227 RAXIL FS 060 Tebuconazole Fungicid dizifekt BAYER AG 199/1 14/11/2008228 REGLONE Diquat Herbicide Syngenta 90/1 14/11/2008229 REGLONE FORTE Diquat Herbicide Syngenta 76/1 21/11/2007230 RELDAN 225 EC Chlorpyriphos-ethyl Insecticide Efthymiadis SA 365 29/12/2010231 REVUS 250 SC Mandipropamid Fungicide Syngenta 10 18/03/2011

232RIDOMIL Gold MZ 68 EG

Metalaxyl-M+Mancozeb Fungicide Syngenta 151/1 30/10/2006

233RIDOMIL GOLD PLUS 42.5

Metalaxyl-M+Oxiklorur Cu Fungicide Syngenta 120/1 16/07/2010

234RIDOMILGOLD COMBI 45EG

Folpet+Metalaxyl-M Fungicide Syngenta 27 24/05/2004

235 RIZA 25 EG Tebuconazole Fungicide Cheminova A/S 462 16/03/2012236 ROBAN EAX BLOCK Difenacoum Rodenticid PelGar 119 16/07/2010237 ROGOR L 40 Dimethoat Insecticide ISAGRO S.p.A 186/1 14/11/2008238 ROQUAT Diquat dibromide Herbicide Globachem nv 458 16/03/2012239 ROUNDUP Gliphosate Herbicide MONSANTO 122/1 26/02/2010240 SCORE 250 EC Difenoconazole Fungicide Syngenta 113/1 14/11/2008241 SENCOR EG 70 Metribuzine Herbicide BAYER AG 111/1 14/11/2008242 SHARALPHOS Fosfid alumini Insecticide Sharda Europe BVBA 427 14/11/2011243 SHARMET Metaldehyde Moluskicid Sharda Europe BVBA 445 16/03/2012

244 SHAVIT F Folpet+Triadimenol Fungicide Mahkteshim Chemicals Eorks LtD

433 16/03/2012

245 SIGNUM Boscalid+Pyraclostrobin Fungicide BASF 141 12/02/2008246 SLUG GILL GB Ferric phosphate Moluskic Efthymiadis 413 26/05/2011

247 SOLUTION PRO Cymoxanil+Oxiklorur Cu Fungicide Zenith CropSciences Bulgaria Ltd

464 23/07/2012

248 SPARVIERO Lambda Cyhalothrin Insecticide SIPCAM 505 08/01/2013249 SPIT Triadimenol Fungicide Tragusa 403 26/05/2011250 SPRITZ-HORMIN 500 2.4 D sodium Herbicide Nufarm GmbH & Co KG 96/1 14/11/2008251 STOMP 330 EC Pendimethalin Herbicide BASF 130 12/02/2008252 STROBY EG Kresoxim-methyl Fungicide BASF 106/1 26/05/2011253 SUCCESS TM 0.24 CB Spinosad Insecticide Efthymiadis SA 368 29/12/2010254 SULFOLAC 80 EG Squfur Fungicide Agrostulln GmbH, 202 26/02/2010255 SULPHUR 80 EG Squfur Fungicide Ypsilon S.A 304 23/02/2007256 SUMI-ALPHA 5 EC Esfenvalerat Insecticide Sumitomo Chemical 29/2 14/11/2011257 SUN OIL 7 E Vajra te parafinuara Insecticide Efthymiadis 412 26/05/2011258 SEITCH 62.5 EG Fludioxonil+Cyprodinil Fungicide Syngenta 274 08/10/2010259 SYLLIT 400 SC Dodine Fungicide Agriphar 35/1 14/11/2011

260 TAIFUN Gliphosate Herbicide Feinchemie Scheebda GmbH

511 08/01/2013

261 TALENDO Proquinazide Fungicide Du Pont 305 23/02/2007

262 TATTOOPropamocarb-hydrochlorid+Mancozeb


263 TEBUCONAZOLE 25 EE Tebuconazole Fungicide Sharda Europe BVBA 415 26/05/2011


35


registration264 TELDOR SC 500 Fenhexamid Fungicide BAYER AG 196 24/12/2003265 TERCEL Dithianon+Pyraclostrobin Fungicide BASF 211/1 02/03/2013

266 TERRAGUARD PLUS ECChlorpyriphos+Cypermethrine

InsecticideZenith CropSciences Bulgaria Ltd

523 02/03/2013

267 THIANOSAN 80 EG Thiram Fungicide Taminco Italia Srl 526 02/03/2013268 THIOVIT JET 80 EG Squfur Fungicide Syngenta 152/1 14/11/2008269 TILT 250 EC Propiconazole Fungicide Syngenta 37/2 08/10/2010

270 TINA Abamectine Insecticide Industrial Química Key, S.A.

468 23/07/2012

271 TINAMEX Abamectine Insekticid-akaricid Tragusa 353 29/12/2010272 TITUS 25 EG Rimsulfuron Herbicide Du Pont 143/1 29/12/2010273 TOPAS 100 EC Penconazole Fungicide Syngenta 36/2 08/10/2010

274 TORNADO 5 EC Quizalofop-P-ethyl HerbicideZenith CropSciences Bulgaria Ltd

443 16/03/2012

275 TOUCHDOEN Gliphosate Herbicide Syngenta 177 23/04/2003276 TRAGLI Gliphosate Herbicide Tragusa 354 29/12/2010277 TRAXI Oxiklorur Cu Fungicide Tragusa 381 18/03/2011278 TRIMEXA 75 EG Tribenuron methyl Herbicide MAC-GmbH 508 08/01/2013

279 TRIOMAX 45 EPCymoxanil+Oxiklorur Cu+Mancozeb

FungicideZenith CropSciences Bulgaria Ltd

447 16/03/2012

280 TRISCABOL DG Ziram Fungicide Cerexagri-UPL 336 21/11/2007281 TRISOL 40 Dimethoat Insecticide Tragusa 355 29/12/2010282 U 46 M FLUID 500 GL MCPA Herbicide Nufarm GmbH & Co KG 63/2 23/07/2012

283 UARDIN Chlorpyriphos+Cypermethrine

Insecticide Industrial Química Key, S.A.

467 23/07/2012

284 UNICORN DF Squfur+Tebuconazole Fungicide Sulphur Mills Limited 453 16/03/2012285 VAPCOMORE 20 % SP Acetamiprid Insecticide VAPCO 320 21/11/2007

286 VERITA Fenamidone+Fosetil aluminium


287 VERTIMEC 018 EC Abamectine Insecticide Syngenta 181/1 14/11/2008288 VITENE ULTRA SC Cymoxanil Fungicide SIPCAM 494 02/10/2012

289 VITRA 40 EG Hidroxid Cu Fungicide Industrias Qiumicas del Valles SA

448 16/03/2012

290 VIVANDO Metrafenone Fungicide BASF 359 29/12/2010291 VYDATE 10 L Oxamil Insekticid-akaricid Du Pont 307/1 02/10/2012292 YPER 50 EP Hidroxid Cu Fungicide Efthymiadis 410 26/05/2011293 YUMP Alphacypermethrin Insecticide Tragusa 421 14/11/2011294 ZATO 50 EG Trifloxystrobine Fungicide BAYER AG 210 28/10/2004295 ZATO PLUS Trifloxystrobine+Captan Fungicide BAYER AG 190 16/07/2010296 ZETANIL M Cymoxanil+Mancozeb Fungicide SIPCAM 145 18/03/2011297 ZIRAM 76 EG Ziram Fungicide Efthymiadis 217 25/05/2005298 ZIRAM GU 76 EG Ziram Fungicide Tragusa 382 18/03/2011

299ZOLFO VENTILATO SCOREVOLE

Squfur Fungicide Zolfindustria Srl 460 16/03/2012


36

List 2:Those not alloeed to be imported, but can be traded and used in Albania (May 2013)


Registration1 ABA-MEX Abamectine Acaricid Eilloeood Limited 277 23/02/20072 ABAMEX 1.8 EC Abamectine Insecticide-akaricid VAPCO 165 25/05/20053 ACARIDOIL 13 SL Kripe kaliumi Insecticide VIORYL S.A 30 25/05/20054 AGROFOS 48 EC Chlorpyriphos Insecticide Ypsilon S.A 236 26/04/20065 ANTRACOL 70 EP Propineb Fungicide BAYER AG 73/1 23/02/20076 BRIK 24 EC Myclobutanil Fungicide FARMA-CHEM S.A. 313 25/05/20077 CAZA 20 SL Imidacloprid Insecticide FARMA-CHEM S.A. 6 25/05/20078 CHLORONIL 75 EP Chlorthalonil Fungicide VAPCO 288 23/02/20079 CLORTOSIP EP Chlorthalonil Fungicide SIPCAM 14/1 30/10/200610 CONFIDOR SL 200 Imidacloprid Insecticide BAYER AG 233/1 18/03/201111 CURTINE V Mancozeb+Cymoxanil Fungicide VAPCO 172/1 23/02/200712 DELTARIN 2.5 Deltamethrine Insecticide VAPCO 173/1 23/02/200713 Dimethoat Dimethoat Insecticide Ypsilon S.A 280 23/02/200714 DURSBAN 5 GR Chlorpyriphos Insecticide Efthymiadis SA 161 12/02/200815 ENO 70 Thiophanate methyl Fungicide Eilloeood Limited 238 26/04/200616 ESTEMIC 24 EC Myclobutanil Fungicide VIORYL S.A 224 25/05/2005

17 FOSIM COMBIFosetil aluminium+Folpet

Fungicide AGRIMIX 256 26/04/2006

18 GENOXONE ZX Trichlopyr+2.4 D acid Herbicide Agriphar 269 12/02/200819 GROUND UP Gliphosate IPA Herbicide VAPCO 174 23/02/200720 GUARDIAN EC Acetochlor Herbicide MONSANTO 147 05/02/200121 HARNESS EC Acetochlor Herbicide MONSANTO 146 05/02/200122 IMIDAN 50 EP Phosmet Insecticide GOEAN 295 23/02/200723 IRAM Cu metalik Fungicide AGRIMIX 254 26/04/200624 MELODY COMBI 43.5 EP Iprovalicarb+Folpet Fungicide BAYER AG 64 03/04/200425 METRIPHAR 70 EDG Metribuzine Herbicide Agriphar 287 12/02/200826 MOCAP 10 G Ethoprophos Insecticide BAYER AG 300 23/02/200727 NEMAPHOS 400 EC Fenamiphos Insekticid-nematocid Shining Fine Chemical Co Ltd 247 26/04/200628 OMITE 57 EE Propargite Acaricid Uniroyal Chemical 330 21/11/2007

29 PREVICUR 607 SL Propamocarb-hydrochlorid


30 PROMO Propamocarb-hydrochlorid

Fungicide AGRIMIX 230 01/02/2006

31 PYCHLOREX 480 E Chlorpyriphos Insecticide Agriphar 232 01/02/200632 RIDO 72 Cymoxanil+Mancozeb Fungicide Eilloeood Limited 267 30/10/200633 RONIN 25 EP Buprofezin Insecticide Shining Fine Chemical Co Ltd 268 30/10/200634 SELECT SUPER Clethodim Herbicide Arysta LifeScience 97 12/02/200835 SILIGOR 40 Dimethoat Insecticide Eilloeood Limited 259 26/04/200636 SNAIL GRANULES Metaldehyde Moluskic DETIA DEGESCH 258 26/04/200637 SYLLIT 65 Dodine Fungicide Agriphar 34 25/05/200538 TIOFANAT-METYL 70 EG Thiophanate methy Fungicide Ypsilon S.A 41 01/02/200639 TRIGARD 75 EP Cyromazine Insecticide Syngenta 52 30/10/200640 VALETE Fosetil aluminium Fungicide VAPCO 226 01/02/200641 VAPCOTOP 70 EP Thiophanate methyl Fungicide VAPCO 221 25/05/200542 VYDATE 10 G Oxamil Insekticid-nematocid Du Pont 56 30/10/200643 YPSITOXIN Aluminium Phosphide Insekticid fumigant Ypsilon S.A 281 23/02/2007


37

1.1 Aneks 8: Pergjegjesite monitoruese per treguesit mjedisor.

Sipas legjislacionit Shqiptar , persa I perket monitorimit, pak institucione merren me monitorim , thuajse nenivel kombetar. AKM ka nje laborator kimik te pershtatshem, I cili punon vetem ne projektet ku perfshihet sipartner ose kur implementohet nga Ministria e Mjedisit. AKM nuk lejohet te beje analiza kimike si nje itrete. AKM se bashku me ARM , rishikojne shumicen e rezultateve monitoruese te paraqitur nga institucionette specializuara ose sipas rastit nga institutet komunal. ARM dhe Inspektoriati Mjedisor ndihmoje aposupervizojne nese eshte e nevojshme ne nivel rajonal. Agjensia e Sherbimeve Arkeologjike dhe QendraKombetare per Inventarin e Aseteve Kulturore jane institutet kombetare kryesore qe vlersojne zbulimetrastesore kulturore te rendesishme. Direktorati Rajonal Kulturor i Korce, Vlore Berat, jane autoritetetkryesore monitoruese ne nivel lokal.

Ne rast te analizave kimike, implementuesi, me bashkepunimin e inspektoriatit mjedisor dhe ARM , caktojnenje laborator per te bere analizat kimike. Duke marre parasysh treguesit mjedisor qe duhen monitoruar.

Tabela e permbledhur mbi treguesit mjedisor dhe institutet monitoruese.

Institutet pergjegjes Treguesi mjedisor

Institute I shendetit publik/sherbimi primar I shendetit/ sherbimet shendetsore

-permbajtja ne ajer e PMs, O3 , Pb, SO2 ,NOx, CO, hidrokarbonet

-parametrat mikrobiologjik per ujrat e brigjeve dhe plazheve

-numri I popullates se ekspozuar ndaj ndotjes kimike dhe mikrobiologjike pergjate ujrave te brigjeve dhe plazheve.

-numri I popullates se ekspozuar ndaj ujrave nen-tokesor te ndotur

- numri I popullates se ekspozuar ndaj dherave te ndotur

-cilesia e ujit sipas pH, COD and BOD5, alkaliniteti, aciditeti, permbajtja e squfurit, ammoniaku, fenolet, fosforet, N dhe metalet e renda.

-permbajtja ne perqindje e ndotesve

-permbajtja merceologjike e mbetjeve te ngurta

Zhurma, vibrimi dhe nivelet e radioaktivitetit

Ministria e planifikimit territorial dhe qeveria lokale

- sasia vjetore e gjenerimit te mbetjeve te ngurta

-shperndarja e mbetjeve te ngurta sipas rajonit dhe komunes

-sasia vjetore e ujrave te zeza te gjeneruara ne rajone dhe komuna

-sasia vjetore e mbetjeve te ngurta te gjeneruara nga ndertimet dhe shperndarja e tyra sipas rajonit dhe komunes

Instituti I Gjeo-shkencave , energjise, ujrave dhe mjedisit (IGJEUM) GjeoAlba

-temperaturat mesatare te ajrit


38


-niveli u ujrave nentokesore.

-permbajtja ne dhera e SO2, NOx, Pb, , PM, Pb, CO, permbajtja e hidrokarbureve ne ajer

-niveli I zhurmave, radioaktiviteti ne ajer dhe rrezatimi elektromagnetik I pa jonizuar ne atmosphere.

-dinamikat e deltave lumore

-topografia dhe morfologjia e ujerave te brigjeve

-percjellshmeria specifike

-rrjedha lumore dhe shkarkimet

-shkembimet ujore mes detit dhe lagunave

-dinamikat e deltave lumore

-permbajtja e metaleve te renda

-permbajtja e pesticideve


39


, NOx, Pb, in soils, PM, Pb, CO, permbajtja e hidrokarbureve ne ajer

-permbajtja e metaleve te renda ne guaskat (si gocat e detit)

4 per dherat e kripur, permbajtja e nutrienteve ne dherat torfe.

-raporti Mg/Cl per dherat e pasur me magnez

Universiteti I Tiranes , Universiteti I Gjeoshkencave dhe Fakulteti I Shkencave Natyrore

Duke bere thuajse te gjitha analizat kryesore te lidhura me cilesine e ujerave dhe dherave

Inspektoriatet komunale dhe mjedisore (ARM)-impaktet social-kulturore

-cilesia e ujerave te pijshem

-mbetjet e ngurta dhe ujerat e zeza

Agjensia kombetare per zonat e mbrojtura Ndryshime ne zonat e mbrojtura

Agjensia e sherbimeve arkeologjike

Qendra kombetare e inventarit te aseteve kulturore

Direktorati kulturor dhe rajonal per Korce, Vlore, Berat

Menaxhimi I zbulimeve te rastesishme


40

1.2 Annex 9: komentet e perpiluara drejt ESMP dhe pergjigjet perkatese

KOMENTET E PERPILUARA DREJT DRAFTIT ESMP DHE PERGJIGJET

Palet e interesuara Institucioni and

Rishikuesi

Detaje te komenteve te bera nga palet einteresuara

Pergjigja/veprimi I ndermarre ngakonsulenti JV

Banka boterore Specialist mjedisor Imasave mbrojtese

Ju lutemi të gjeni komentet e mëposhtme në lidhje me shqyrtimin e seksioneve mjedisore vetëm për 4 draftet ESMP prioritare të paraqitura nga COEI / Ceia. Ju lutemi të pasqyrojë dhe përfshijnë këto komente së bashku me komente nga Anja dhe Bekimit, dhe të paraqesë ESMP te rishikuara për MARDEA

Eshte deklarate, nuk ka nevoje per pergjigje


Që të gjitha 4 projekt ESMP janë përgatitur duke përdorur të njëjtën template, komentet zbatohen për të gjitha (por aty ku është e rendesishme , kapitulli dhe seksioni janë cituar si ata në ESMP për Murriz Thanë).

Eshte deklarate, nuk ka nevoje per pergjigje


Përmbledhja ekzekutive është shumë e shkurtër dhe jo përfaqësuese për të gjithë dokumentin ESMP. Përmbledhja duhet të shtrihet në rreth 4-5 faqe, për të përfshirë të paktën edhe përmbledhjetë ndikimeve kryesore të mundshme negative dheveprimet përkatëse zbutëse, marrveshjet monitoruese dhe procedurat e raportimit. Përveç kësaj, ajo duhet të bëjë referenca për kapitujt ku iduhet te gjendet informacion më I hollësishem mbi temën përkatëse. Harta skematike duke treguar zonat kryesore (degët e SUK) të rehabilitohet në lidhje me karakteristika të tjera fizike, qendrat e popullsisë, zonat e mbrojtura, etj.

Konsulenti do të bëjë Përmbledhjen Ekzekutive me gjatë dhe ka përfshirë një përmbledhje të ndikimeve kryesore pozitive dhe negative dhe veprimet lehtësuese dhe marrëveshjet e monitorimit. Konsulenti gjithashtu i është referuar kapitujve të tjera në raport. Një hartë skematike eshte gjithashtu i përfshirë.


Hyrje – (i) ESMP eshte aktualisht e aplikueshme per te gjithe skemen e rehabilitimit. Kjo mund te jete e rregullt nga pikepamja ligjore shqiptare, porESMP-te duhet te jene specifike sipas kontrates dhe te lidhura haptas me punimet rehabilituese (SUK)te pjesshme apo te plota, te financuara nga BB. Nese projekti nuk po rehabiliton te tere zonene skemes, atehere kjo duhet te deklarohet qarte ne seksionin 2 (dhe ne permbledhje).

Konsulenti falenderon rishikuesin per kete koment. ESMP eshte bere me specifike duke detajuar deget Krutje dhe Terbuf te cilat jane per tu rehabilituar


ii) në mënyrë të ngjashme, seksioni 2.5 komenton mbi disa degë (seksion 2.5.1 për 2.5.4), por nuk thotë se cilat do rehabilitohen duke përdorur fonde nga Projekti. Në qoftë se të gjitha, kjo duhettë thuhet qartë në seksionin 2, dhe përsëriten këtu.

Numërimi i Seksionit 2 është ndryshuar përtë pasqyruar prioritet të lartë per pjesën e parë 2.1 dhe prioritet të ulët në seksionin 2.2. Fig 2.2 ka ndryshuar për të përfshirë një hartë të re te përditësuar me studimi i para-fizibilitetit, dhënë nga Konsulenti I ESMP më 13 prill 2016. Tabela 2.2 eshte ngjyrosur me hije të gjelbër për të evidentuar degët me prioritet të lartë.


(iii) seksioni 2.5.6 – eshte nje liste e gjate e cila pershkruan shtrirjen e punimeve rehabilituese. Duhet qartesuar se cila prej ketyre punimeve eshte e financuar nga BB , perndryshe lexuesi

Sqarimi është dhënë për të treguar veprat aktuale që duhet të kryhen. Kjo është marrë nga raporti I perditesuar I stidimit te fizibilitetit dhënë Konsulentit i ESMP më 13 prill 2016.


41



Rishikuesi



mund te mendoje se te gjitha punet jane te financuara nga BB dhe me vone te ankohet pasi kjo nuk eshte e vertete. Ky eshte nje problem serioz dhe duhet sqaruar ne te gjithe ESMP dhe duhet perseritur disa here, aty ku eshte e rendesishme. Ky problem mund te shkaktoje ndalimin e projektit


(iii) seksioni 2.5.6 – fjalia e fundit “ shtrirja e plote e punimeve…” – kjo nuk mund te qendroje ne ESMP- qartesimi duhet kompletuar para perfundimit te ESMP, dhe autoret duhet te perfshijne nje liste definitive te aktiviteteve dhe zonave ku ato do kryen. Nese kjo nuk dihet atehere si do mund te pergatitet ESMP specifike per zonen ?

Fjalia qe fillon me “ shtrirja e plote e punimeve…” eshte eliminuar.


(iv) seksioni 2.12.3 – autoret duhet te mos perdorin shprehje si “ mund te shkaktoje”. Nga dokumentacioni I projektit duket qarte se “ jane shkaktuar” dhe dokumentacioni I heqjes dore eshte bere gati, bazuar ne OP 7.50 para 7(a). Teksti qe duhet te perdoret mund te gjendet te PAD dhe duhet te jete I njejte per cdo skeme , pervecse ne rast qe konsulenti mendon qe para 7(a) nuk miratohet.

Seksioni 2.12.3 eshte rishkruar. Konsulenti IESMP falenderon rishikuesin dhe konfirmon qe teksti i sakte eshte marre ngaPAD dhe do perfshihet ne cdo ESMP individuale.


Pershkrimi I masave zbutese - (i) seksioni 4.2 pas pikav te para, poshte “zbatimi I te gjitha ligjeve perkatese…” shto nje pike tjeter “zbatimi I politikave te BB mbi Mjedisin Shendetin dhe Sigurine dhe pershtatja e plote me ESMP specifikeper zonen e Murriz Thane”

Pika ekstra eshte bashkangjitur.


(ii) seksioni 4.3. – teksti eshte OK, por masat perkatese nuk gjenden ne tabelen e ESMP, pra autoret duhet te perfshijne masat e meposhtme: (1) metoda e kontraktorit per ekzeskutimin e punimeve , e cila duhet te aprovohet nga klienti. (2) Plani i Menaxhimit te Mbetjeve duhet te pergatitet nga kontraktori dhe te aprovohet nga klienti. (3) pershkruaj veprimet ne vendet e germimit ne tabelen e ESMP-se. (4) shto ndertimin e bllokuesve te reres ne tabelen e ESMP-se ne fazen e projektimit dhe ndertimit.

Pikat ekstra jane shtuar.Rishikuesi nuk ka pare deklaraten metodologjike te kontraktorit e cila ishte e perfshire ne tabelen 4.1 , po ashtu dhe Plani I Menaxhimit te Mbetjeve. Konsulentie ka rishkruar kete seksion duke e bere me te qarte.


(iii) seksioni 4.4 – shto riparimin dhe permiresimine rrugeve ekzistuese ne tabelen e ESMP-se;

Riparimi dhe permiresimi I rrugeve ekzistuese eshte rishkruar dhe shtuar ne tabelen 4.1 nen pjesen e Masave projektuese dhe tenderit (pergjate ndertimit)

Banka boterore (iv) seksioni 4.6 –Tabela prezantuese e ESMP-se – Konsulenti e ka ndryshyar tekstin ne


42



Rishikuesi



Specialist mjedisor Imasave mbrojtese

shiko komentet me larte dhe shto masat. Gjithashtu fshi veprimet te cilat nuk jane te rendesishme – psh. “Perdorimi i tokes” – “humbjae banesave” – nese ne tekst thuhet qe nuk ka humbje banesash ,pse duhet te perfshihet ne tabelen e ESMP-se? Te njejten gje edhe per “infrastrukturen” – “shtepi te pabanuara…” dhe “ flora” – “humbja e vegjetacionit indigjen…” . Tabela e ESMP-se duhet te jete sa me specifike te jete e mundshme dhe ekziston nje koment tjeter i lidhur me kete me poshte.

“Humbja e Tokes” nen rreshtin e quajtur Perdorimi I Tokes per te reflektuar komentet e specialistit mjedisor te masave mbrojtese. Konsulenti beson qe eshte e rendesishme te perfshije humbjen e vegjetacionit vendas nen “Floren”. Eshte e pamundur qe te jemi te sigurte per humbjen e flores indigjene. Eshte me mire te kemi nje plan zbutes sesa te mos kemi fare. Rishikuesi nuk duhet te harroj qe FSR Iedhte dhene konsulentit te ESMP-se ne 13 Prill dhe nuk perfshin mjaftueshem detaje per tab ere tabelen me specifike. Kufizimet e kohes dhe afatet e shkurtra te MBZHRAU gjithashtu pengojne permiresimet.


Pershkrimi I Programit Monitorues – ky seksionduhet te permiresohet qe te jete shume mesèpecifik – dhe duhet te japi detaje te ProgramitMonitorues e cili duhet te perfshihet ne skeme –pra fjalite si “duhet te kemi marreveshje midis…”duhet te ndryshohen ne perputhje memarreveshjet konkrete. Nese autoret kanendryshime , ato duhet te konsultohen medokumentet e projektit dhe nese kane akomadyshime, ti konfirmojne keto mareveshje meklientin perpara prezantimit te ESMMP-se.

Konsulenti ka permiresuar kete seksion dhee ka bere me specifike per cdo skeme.


Seksioni 5.1 – teksti I pergjithshem, si ne paragrafin e dyte, nuk vjen ne ndihme dhe duhet te zevendesohet me detaje konkrete mbi kush do e kryej monitorimin e parametrave te caktuar, me referenca te skata ne tabelen qe vijon.

Konsulenti I ESMP-se ka permiresuar kete seksion dhe mund te paraqese nje aneks per kete seksion me me shume detaje mbi monitorimin.


Komente te pergjithshme mbi tabelen e ESMP-selidhur me zbutjen dhe monitorimin. Tabelaparaqet output-in kryesor te raportit ESMP dhe kaper qellim ti japi kontraktoreve informacionkonkret mbi veprimet specifike qe do te kryhen.Momentalisht kam disa shqetesime mbi tabelat :(1) teksti nuk ndjek gjithmon tabelen ne vepriminperkates . Kjo duhet te permiresohet ku eshte enevojshme.

Formati I tabeles eshte I nje tipi qe eshte perdorur dhe ne ESMP-te e meparshme, pandonje problem. Kufizimet e kohes nga MBZHRAU per asrye te tenderit te menjehershem, pengojne qe kjo tabele te ndryshohet thelbesisht.


(2) Veprimet nuk jane te lehta per tu ndjekur –nga projektimini ne implementim e me pas nefazen e operimit - e cila eshte nje prej qellimevete tabeles - per te siguruar qe te gjitha veprimetjane te lehta per tu monitoruar dhe pjeset qemungojne te dallohen lehtesisht. Ne rast qe kjodeshton – historia “Kush e ka Fajin?” shfaqet –dhe me pas pjesemarresit nuk fokusohen nezgjidhje por ne kalimin e fajit. Kjo gje nuk duhet tendodhe dhe tabelat e ESMP-se ekzistojne per te

Tabela eshte projektuar ne menyre qe te ndjeke rrjedhen e zhvillimit te projektit, praajo fillon me tenderin e para-ndertimit dhe me faktoret Socio-ekonomik dhe Mjedisor te projektit. E me pas, vazhdon me ndertimin. Konsulenti mund te ngjyrose rreshtat qe jane te perbashket nderjmet fazave.


43



Rishikuesi



ndihmuar kontraktorin, supervizorin dhe klientin ,per te kryer punet e tyre perkatese.


(3) tabela duhet te jete specifike per zonen – psh.Te tregoje se : ne zonen XX,VV,ZZ duhet tendertohen sifone ne lum dhe te merren masa perte mbrojtur peshqit ( emerto masat). Gje e cilaperfshin punime ne uje. Aktualisht ky nuk eshterasti, por tabelat listojne vetem masa tepergjithshme, pra jo specifike. Ne perputhje mekomentet e meparshme, kjo duhet ndryshuar –dhe pse e kuptoj qe ne disa raste nuk ka qartesimbi deget apo seksionet e SUK qe duhet terehabilitohen, te pakten disa ide duhet te merrennga projektuesit dhe klientet. Mos harro qetabelat e ESMP-se jane duke u bere pjese edokumentacionit te tenderit dhe duhet teparaqesin informacion specifilk – perndryshe nukka kuptim qe te bejme ESMP specifike, porn je perte gjitha. Pra duhen tabela me te detajuara.

Konsulenti duhet ta beje tabelen me specifike , por eshte e veshtire te dallohet se cili punim ka prioritet nga Studimi I Fizibilitetit me i perditesuar. Per me teper ne ESMP-ne e Murriz-Thanes


Procedurat raportuese – (i) ne tekstin e seksionit 7.2.1 duhet permendur frekuenca e raporteve t endryshem, e cila momentalisht eshte e paqarte edhe pas vezhgimit te tabeles 7.2. Qarteso si te jete e nevojshme

Frekuenca e raporteve do te qartesohet dhe perpunohet.


(ii) ne seksionin 7.2.3 paragrafi I fundit para tabeles 7.2 duhet korrigjuar. Detyrimet raportuesemidis MBZHRAU dhe BB jane specifikuar ne dokumentacionet e projektit dhe duhet te vendoset periudha aktuale.

Frekuenca e raporteve do te permendet , marre nga dokumentacionet e projektit dhe dokumente te tjere.


(iii) eshte e paqarte se kush do te beje raportin e monitorimit mjedisor dhe sa shpesh. Qarteso dhe vendos ne tabelen 7.2 (iv) ne tabelen 7.2 nje konsulent i pavarur eshte pergjegjes per perditesimet e Planit te Menaxhimit Mjedisor te raporteve monitoruese. Per kete detyre konsultohu me ToR dhe ndrysho sic eshte e nevojshme. (v) qarteso kolonen “Dorezuar ne” dhe ndrysho “AKM?” , “ARM?” – duhet te jene te qarte kujt i dorezohet raporti.

Pergjegjesia dhe frekuenca e Planit monitroues mjedisor do te qartesohet per te reflektuar komentet e rishikuesve. Gjithashtu dhe tabela 7.2


Seksioni 8.2 “burimi I te ardhurave” – teksti ne kete seksion duhet te jete i qarte dhe te mos perfshije “ supozohet qe…” . Nese ka dyshime, autori duhet te qartesohet me klientin dhe te shtoje fakte aktuale. Nese kjo duhet te diskutohet dhe te biet dakorte ne te ardhme , ath thuaj dhe paraqit arsyet.

Burimi I te ardhurave do te jete nga borxhi IERIP pergjate periudhes se nderitmit dhe gjate operimit nga buxheti shteteror apo qeverise locale. Teksti do te qartesohet


44



Rishikuesi




Aneks 9.2 – shto nje harte me vendndodhjen dhe tiparet krysore te parkut kombetar qe I perket skemes.

Do te shtohet nje harte.


Aneks 7 – seksioni 9.7.3 – duke filluar nga “ Nje startegji e re e mbrojtjes se produktit bimor…” deri ne fund te seksionit – teksti eshte dukshem nje copy paste nga nje dokument tjeter i pergatitur ne vitin 2012-14.

Konsulenti ka bere kerkime te thella ne MBZHRAU dhe kudo, dhe nuk ka informacion te perditesuar mbi kete problem. Kufizimi kohor per te pergatitur ESMP ne kohe e ben te pamundur shpenzimin e me shume kohe ne kete problem. (kapitulli 11: Bujqesia, kapitulli 12: Siguria Ushqimore dhe kapitulli : Mjedisi, nuk permbajne informacion mbi iniciativa te reja lidhur me pesticidet.


SHENIM:Specialisti social I masave mbrojtese nuk ka pergatitur komentin specific per raportin e ESMP-se. Komentet gojor i jane paraqitur konsulentit ne nje takim ne zyrat e BB ne Tirane ne daten 5Mars 2016. Komentet krysore jane: Perfshirja e deklarates qe skemat kane nje zhvillim

te ngjashem ne zonat dhe prefekturat ku nuk ekzistojne te dhena specifike per SUK.

Tokat e marra perkohesisht gjate ndertimit jane prona shteterore dhe te paokupuara

Ndryshime ne seksionin 4.2 dhe 4.4 Perfshirja e RAP-it te shkurtuar ne tabelen 4.1 Ndryshime ne paragrafin e 5 te seksionit 7.2.1 Ndryshime ne tabelen 7.1

Konsulenti ka bere ndryshime ne raportin eESMP-se bazuar ne rekomandimet e Specialistit social te masave mbrojtese.

Keto jane perpunuar, nje me nje, ne takimin e dates 5 Mars dhe te miratuara perpara se te perfshihen ne raportin e perditesuar te ESMP-se

Specialist gjinor ngaSIDA

Znj. Anja Nordlund

Bashkangjitur ne dy dokumentet e derguara keni disa komente plotesuese : raportin e konsultimit te paleve te interesuara dhe ESMP-se per Divjaken

Deklarate- nuk eshte e nevojshme pergjigje.


Znj. Anja Nordlund

Komenti ne balline “ mendoj se duhet te konsiderosh me kujdes mardhenien midis kapitullit 2 dhe 3/4 , nje sasi e madhe informacioni jepet ne kapitullin 2, pra si jane ndikuar pozitivisht dhe negativisht ceshtjet nga projekti. Nese nuk shikon ndonje lidhje , mendoj qe kjo duhet shkruar si - “gjithahstu eshte diskutuar per”

Kemi bere disa qartesime ne hyrjen e kapitullit 2 nen faktoret mjedisor dhe socio-ekonomik. Dhe gjithashtu ne paragrafet hyres te kapitullit 3 dhe 4


Znj. Anja Nordlund

Faqja 1-1, paragrafi I fundit : “asnje njeri nuk po jeton atje momentalisht?”. Nese njerez jetojne te paautorizuar ne toka shteterore rivendesoja aplikohet perseri.

Qellimi eshte qe te perdoren toka shteterore te pabanuara. Konsulenti eshte ne dijeni te kushteve dhe te drejtave te njerezve qe jetojne ne toka shteterore.


Znj. Anja Nordlund

Faqja 1-2 paragrafi 5 “ Ky nuk eshte perkufizim i sakte…” . sygjeroj qe kjo te hiqet.

Perkufizimi eshte hequr sic u kerkua.


Znj. Anja Nordlund

Faqja 1-2 paragrafi 7 "Ky person eshte perfshire ne fillime”- nje degjues nuk duhet te jete perfshireme perpara , per te shmangur konfliktet e

Inxhinieri I ricaktuar I Mjedisit, nuk eshte perfshire ne project, prandaj nyuk ka


45



Rishikuesi



interesit. konflikte interesi.


Znj. Anja Nordlund

Faqja 2-22 titulli Mjedisor Socio-ekonomik “ gjitheinformacioni I rendesishem dhe…”- ku e ben lidhjen qe flet keshtu. Kapitulli 3 lidhet vetem me disa nga pikat e permendura ne kete kapitull.

Nje fjali qartesuese esste shtuar perpara seksionit 2.18


Znj. Anja Nordlund

Faqja 3-1 , mendoj se duhet te qartesohet sesi lidhet kapitulli 2 dhe 3 me nj-tj. Ekzistojne shume askpekte sociale te permendura ne kapitullin 2. Si jane te rendesishme ato? A duhet te merren apo jo ne konsiderate?

Paragrafi I pare I kapitullit 3 eshte zgjeruar per te reflektuar komentet.


Znj. Anja Nordlund

Faqja 4-2 paragrafi I pare : a ka patur ndonje zbulim rastesor ne keto zona? A ka qene zone e populluar me perpara?

Paragrafui eshte vendosur per te qene te sigurte. Zona eshte e populluar prej disa kohesh, por Shqiperia ka nje trashegimi te pasur arkeologjike dhe eshte e rendesishme qe kontraktori te jete ne dijeni qe zbulimet rastesore mund te ndodhin.


Znj. Anja Nordlund

Faqja 4-2 paragrafi I pare : po per kontrollin nga klienti? Nuk ka asgje qe motivon kontraktorin te ndaloje se punuari.

Paragrafi I fundit I seksionit 4.2 eshte ndryshuar per te reflektuar kete koment.


Znj. Anja Nordlund

Tabela 4-1 faqe 4-9 , persa I perket papunesise, a eshte ky nje ndikim I parashikuar I projektit?

Pika eshte ndryshuar ne "papunesia ekzistuese”


Znj. Anja Nordlund

Tabela 4-1 faqe 4-12 , persa I perket perfitimeve ekonomike “ nuk eshte nje impakt”

"maksimizimi" eshte hequr nga teksti. Perftimi ekonomike konsiderohet si nje impakt pozitv.


Znj. Anja Nordlund

Tabela 4-1 faqja 4-12, persa I perket perfitimeve “trajnime mbi ujitjen dhe kullimin , do te ndermerren” ndoshta kjo duhet te reflektohet ketu. Nuk ka punime per te rritur kapacitetin e SHPU

Pika te tjera jane shtuar ne tabelen 4.1 per te reflektuar dhe per tju pergjigjur komenetit.


Znj. Anja Nordlund

Tabela 4-1 faqja 4-13 persa I perket shendetit, A jane keto impakte potenciale te projektit?

Ekspozimi I fermereve dhe punetorve ndaj pesticideve dhe fertilizueseve eshte perfshire. Jemi ne dijeni qe impaktet negative shendetesore kane pak gjasa te ndodhin, por duhet te perfshihen per te qene te kompletuar.


Znj. Anja Nordlund

Faqja 5 paragrafi I dyte : Dhe efektet sociale?"Efektet sociale jane perfshire ne draftin pasardhes.


Znj. Anja Nordlund

Faqja5-2 paragrafi 6 " qarteso ESMP apo ESMoP?

Kini parasysh qe konsulenti I referohet planit montiroues brenda dokumentacionitte ESMP-se. kemi shtuar nje fjali per te qartesuar me shume kete.


Faqja 6-1 seskioni 6.1 : asgje nuk eshte thene mbi Monitorimi social eshte perfshire ne


46



Rishikuesi



Znj. Anja Nordlund monitorimin social. paragrafin e pare te seksionit 6.1

PËRGATITJA E PLANEVE PËR MENAXHIMIN MJEDISOR DHE …

Documents

Transcript of PËRGATITJA E PLANEVE PËR MENAXHIMIN MJEDISOR DHE …