PLANTAC 1 Μ I C I F U G A.

QuarnConfenf. Exper. Facult. Medicse

In Regia Academia Upfalienii,

PRiESIDE,Viro NobiliJJl atque Geuerofo,

D:no Doct. CARÖLOv. LINNÉ,

S. R. M. ARCHIATR. Ες. Aur. De Stella Pol. Med. et Botan.PROF. R. O. A cad. Petropol. Imper. N. C. Paris Holm. Ups.

Lond. Angl. Flor. Berol. Monsp. Tolos. Bern. Edinb.Nidros. Cels. Philadelph. Zeland. MEMBRO.

PRO GRADU DOCTORIS.In Audit. Carol. Maj. D. Sept. 1774.

Horis a. & p. vt. Solitis,

ProponetJohannes Hornborg,

Petropolitanus.

VPSAIAJE,Apud Johan. Edman, Reg. Acad. Typogr^*"

Γ.'ν : . .. __

··■*·/*" ·"- v · ·. .·· ' "· . - _ .

„ >' i ϊ läSL

R

·-·..- ' -

·- - . ι é i «::ν·4^;^:^·'Λ^ί·ίθών^Λ:ϊΰί

""■■-■■'■'·-.: . · "

- .'ik : ·- ; >>";■■ · _ · - · - ·

A ' ·.·.· '■T

- ~

:' -

,

fr,

ryPm mC conft*iliera!n > fpecimen qnoääam Acd~ds, demicum, //ig/t folito, edere, ivque vimundis Ef ex-

aminandis medicamentisEf morbis .verfaver, vaflis*Μ · fimus mihi camims rertim fefe obtulit, z/i nejcivemomnino quam materiam pertraSlandam eiligerem. Fibi piuri-

»mj· jam fiepius pertva&atas, ut idem ejjet iUas proponere accrambem vel centies r$co8iam recoquere, Alias deprebendi tamobfcuvas, f/i maxima Ef exereitatijffima ingenia requivant,β petfpicue Ef Jufficienter explicentur. Mihi vero ita dehbe-ranti in memoriam venit Berba illa CIMICIFUGA, de quamiilti multa Ef exiniia fperant, fi accuratius Mediets cognt-i# evadat. Non ingratum ergo fore fpsravi, fi ejus plenio-rem defcriptionem hocce fpecimine Academico exbiberem^prce-fertim quum Luc usque vix ab aliquo plene fit delineata.Tuum vero L. B. conatibus ??ieis juvemlibus xqui boniqueconfulere·

§. I. NOMEN.Cimicifuga hsec, crefcit in Sibiria^ Sc primum ibi inven«

ta eft a Mefferjcbmido, Botanico Germano, qui mittebaturab Imperatore Petro I. Magno in Sibiriam ad detegendasPlantas ibi occurrentes. All: obiit fub itinere, opusqueejus nondum publicam afpexit lucem \ Manufcriptum au-tem (ut videre licet e fcriptis GMELINI) hodie adhucin Academia Petropolitana fervatur.

Poil longum temporis fpatium ProfeiTor Petropoli-tanus AMMAN orbi erudito illam communicavit fubTbalittroidis nomine, quia iimilitudinem habet, quoad fa-

A cicm

^g» ) t σύ&>

ciem exterrramy cum reliquis Tbalichis, arque aliquo mo¬do quoad AiHnitatem- Clailicam propius illis accedir.

Tandem NOBILISS. D. PRiESIDi quaedam fpe-cimina ficca mifla iuiit e Sihiria, ex quibus Ei videba-tur illam iimilem eile A&tfß racemofa, quoad iblia, ma-gnitudinem, Calycem, Corollam deciduam, Stamina nu-merofa, totamque herbam, Sc ideo referri illam poilepniabat iub eodem genere cum ABaa raceraofa.. Cumautem poftea Semina acccptt, quos ferebantur in HortoAcademico, ibique florebant frudlumque ferebant, tumEi nobisque occaiio data eil, melius herbam examinan-di, Sk, obfervavimus illam non elfe ejusdem generis cumantea nominata Act&a, fed tarnen ei generi proximam,Se prtecipue ab illo genere differre Corollis Neclariferis& germinibus pluribus, quamöbrem in ultimis SyflematisNaturce editionibus Sk Sftßciebus, novum conftituit Genus,cum chara£tere fuo, cui generi hocce nomen impofuit.

§. II. CLASSES.Ad quas Cimicifuga amandari debety fequéntibus

eonftabit.CbESALPINI 14. Herhaceé, pluribus folliculis..MORISONI 15. Multifiliquce. Ord. 1.RAJI MultifiliquiC. Ord. 2.HERMANNI 13. Multicapjulares, univahes, L Multiii-

liquae.BOERHAAVII 21. Multijiliquc?. Ord. 2.RIVINI 4. Reguläres tetrapetali. Ord. g-TOURNEFORTII Rofacex. Ord. 6.LINN./EI 13.. Polyandria> trigynia.

Ordine Naturalt MULTISIEIQILT XXVI, & qui-dem in affinitate proxima cum Delphinio, Aquilegia^ Hel-leboro, Aclaaa &c.

§. Iii»

\ Λ / cSfelm >31 egfc»

§. Ii!. GENUSNOBILXSS. D. PRESES prknum generis diilin-

£lum & naturalem tradidit CHARACTEREM (in ultima13. Edition©) Sy/iem, Nai. tom. 2. p. 24, qui i ta fe habet.CALYX Perianthinm foliolis 5, fubrotundis, .concavis,

caducis.COROLLA Petala 4, urceolata, margine affixa, aequalia

magnitudini calycis, cadnca. Ne&orium petaliforme,infimum , cartilagmeum, perfiftens.

ST AMINA. Filamenta 20, filiformia. Antherz didymce,PISTILLA. Germina 4-2. Styli recurvati. Stigmata ily-

lo longitudinalia.PERICARPIUM CapfuL· 4, oblongae, futurä dorfali de-

hifcentes.SEMINA plurima, .veftita fquamis patentibus.

Obf. variat omnium maxime numero Calycis, Co-rollse, PifUllorumque^ nequé Texus conftans, nec pro-portio.

§. IV. SYNONYMA.Thali&roides fcetidiifimum Chriftophorianse facie,

(cum defcriptione absque figura.) Amman. rutb. pag. 102.Cimicifuga. Amoenit. Acad, 2. p. 54.A£Lea racemis paniculatis, fructibus quadricapfula-

ribus. Spec. plant. p. 722.In Amcpnii. Acad, tom, 7. pag, 436. JO. AFFONIN figu-

ram adpofuit fecundum fpecimen llccum, Zfpag, 462.a D:o KARAMISCHEV breviter nominata eft.

Ultimo a D:n. GMELINO in Flora Sibirica tom. 4, pag»181. tab. 70. deicripta & depicta Cimicifuga.

§. V. DESCRIPTIO.Defcriptionem Cimicifuga noftrae fequentem in mo~

dum adornamus.A % RA-

> 4 ( epQ,«3S» S 4ι \ ajpRADIX fibrofa, perenn is, fimulque nodofa , cirrhis

transverfis parum repens.GAULIS lierbaceus, ere£tus teretiufculus, obfolete in-

aequaliter fubangulatus, fcabriufculus > orgyalis ?fimplex.

FOLIA caulina 3 - 4, alterna, petiolata, decompoiito - pin-nata, quinata. Folia partialia bijuga ex foliis partia:·libus bijugis cum impari: partialia haec pinnata, in-fima trijuga cum impari, proxima bijiiga cum impa¬ri, impar etiam bijugum cum impari. Horum unuraad baiin caulis.; fecundum in ejus medio, fummumad ramulum florentem infimum.

Pinna: J. Foliola propria fcabriufcula, multum acumina*ta, incifa, ferrataque; extima paulö majora, fublo-bata, feifilia, exceptis infimis.

Petiolus teretiufculus, canaliculatus.Obf. adeoque folia dividuntur more plåntarum umbel-

liferarum 3 folia etiam fumma minus compofita funt& fispe ternata.

STIPUL/E nullte:RAGEMI altfcrni, in fummitate caulis, fubpedunculati,

digitales, fimplicifiimi, fubrecurvati (more Veratri);FLORES pedicellis breviifimis aifcendentibus.CALYX. Perianthuim foliolis 4 f. 5, fubrotundis, con-

cavis, deciduis.COROLLA. Petala 4,. flava, urceolata, tequalia, margine

receptaculo affixa, vix calyce majora, decidua.Neäarinm petalis iimillimum , infimum petalorum, fub-

cartilagineum , permanens (nec caducum ut petala)STäMINÄ Filamentd plurima (circiter 20), filiforma,

tandem ne&ariis longiora. Anthera ovatag didymse,ereflse.

PISTILLA Germina 4-2,oblonga, pubefcentia. Stylt bre»vilfimi, recurvi. Stigmata ftylo longitudinalia.

. PE-

É%3 ) C f/ J V W

PERICARP1UM. Capjula 4, oblonges, futura longitudine¬ll fuperne dehifcentes.

SEMINA phirima, fquamis ere&is undique . veüita,mo¬do certe fin gulari & proprio.Vix ulla herba reperitur magis varians, quam haec,

nam aliae' dantur quae poffident 2 $ 3, 1. 4 Germina con»ftantia in eodem individuo; aliae pluribus conftant NeSia-riis, aliae uno 1. duobusj Aliae iterurn funt folum mares,cum rudimentis germinum;.

§. VI. HlSTORICA.Nihil ut omittam, memorabo, quid Au&ores noftri

AMMAN & GMELIN, hac de herba narrant.AMMANNUS pag. 102, MeJJerfchmidius hane jam an¬

te decennium collegerit; Piantae titulus erat in Xeniofcilicet liid. Sibirica. Fanutjcha Sibirien, Cimicifuga jceti·da·, Chrißopboriana foIiis , floribus. in thyrfo ftamineis lutea-Iis, femine in corniculis viilofo rufo. In ejusdem vero Dia¬rio planta haec apellatur Fanutfcba Trava Ru(forum feeti'-·dijfima, radice perentii,. Chriflopboriartä joliis, procerior, flo¬rs in racemis inteo flaminofo^ capitido jeminali puadrivagi·nato , femine villis foliaceis bijpido phtrimo.

Ante biennium GMELINUS Chriftophorianae vuL-garis, noftratis , racemofae & ramofas Mor. hiß. Oxon.ρ. 2. p. nomine plantam, fru£tu deöitutam, in Argu-nenfium officinarum campis verfus occidentem litis, leotam, ad Acad. Scient. Imper,milit, quam ejusdem Tha-lidtroides effe exiftimo. Erat autem foliis , quam in Do-donaei Chriftophoriana & americana illa proceriori &longius fpicata, Horii Eltb. ρ. ηρ. tab. 6η, multo profun-dius laciniatis, rarius fed latius dentatis, anguftioribuselatioribus firmioribus, minus anguloiis re&is, ad quo-rum medium verfus ex foliorum alis alternatim, adxjua-

A 2- tuor

λ t C & in regionibus plerisque verfus

orientem..A Jacquino Prof. bot. Vietmenfi etiäm in montibus Cor-

paticis obfervata.Tempus floreuäi a medio Julii in finem Augufti.

§. VIII. CULTURA.Climatis noftri patiens efl: hsec herba, ita quidem

ut fub hieme illam tegere non fit opus. Multiplicatur ve-ro per radicem, ex qua exfurgunt multa individua,ii au¬tem defideramus magnam copiam, femina ferantur in ollafub

Λ Q Υ eSßsJ o v,

flib dio , & demum tranfplante.ntur, praecipue in locaumbrofa, vel ut umbram iibi concilient, juxta parietes 1«inter herbas.

Non eil de nihilo, quod MESSERSCHMIDT, quifuit primus inventor herbae, nominaverit iliam Cimici-jugam. Nam hinc veri iimile iit, ei faitim narratum efle, In-colas in loco ejus natali adhibere iiiam ad Cimices ex-pellendos. Quätenus ergo hi ingrati hofpites nobis tammulta incommoda adferunt, femper quam maxime in votisfuit, ut contra iilos aliquod fpecificum inveniretur. Nonergo, abs re, fed potius Operae pretium eiTet, expe-rimentandi gratia, in domibus., ubi illi graflantur, pone-re herbam, infufoque ejus loca lavare, ut fcilicet ita vi-dere liceret, num virtutem illos expellendi habeat. Ve¬rum namque eil, nobisque notuin diverfas fcetidas plan¬tas, illis efle contrarias, ut Cannabis, Lednm, Myrica, Ta-bacum, Geraninm robertianum, Aconitum, plures aliasut videxe licet e Sy[i. Nat, tom. L pag. 7/ρ Qiiatenus er¬go haec herba maxime efl fcetida,.,.ut mox oilendam, ea-tenus forfan, majorem ceteris memoratis hac in re prae-ilaret .effe£tum & forfan omnino optatum, quod magnacerte res eifet, & proficua.

Haerba haec oblata fuit Animalibus domeilicis, utEquis, Bovibus, Ovibus, Capris, & Suibus, fed omniaillam inta£lam relinquunt.

§. IX, QVALITAS,Sapor parum acris.Odor herbae teterrimus, inter digitos trita vix tole-

rabilis eil naribus, & ita tetra magis quam aliae o -mnes mihi notae plantae.

^ Illam inträ Cameram meam habui, & vehementer in-feilavit, caput^ ita quidem ut fere vomitum excitaverit.

§. χ.

© ) 9 ( $§. X. VIRES.

Α nullis medicis adhuc prafcripta eil; hac herba in all-quo morboj perfvaium autem mihi omnino, ut poilhaein uiiim Medicum prailantiilimum prafcribatur, utpotequa cerre vim eximiam habeat. Priici avi Medici,.valdeabhorruerunt a medicamentis venenatis. Recentioris aviautem vim eiFicaciilimam in iisdem invenerunt, ut viden-dum eil: in Genta, Atropa belladonna, Aconito NapeUoyHyojcyamo nigro, Pbytolacca nmericana &c. Hac veromaxime eil venenata, quod non folum cognefcitur exejus affinibus, quum in Ordin» naturali refertur ad Multifi-liquas Sc ideo affinis eil Aconitο, Delphinio, A&aa Sc illisin ClalTe Polyandrie; fed etiam patet ex ejus iniigni qua-litate Tetra.

Venenum in Regno Vegetabili eil illud, quod no-xiuxn eil fyilemati nervofo , ut Tetra, Nanceofa, Sc Fuvofa; etiam illud quod nocet folidis, ut Acria, qua folida corrodunt. Cimicifuga certiilime eil ex efHcaciiiimis7 etris j longeque fuperat Pap aver, Α81itam, Samhiicuni,Melianthum

, Cotulam^ radicem Fritillarice Imperial!ς Sc re·liquas Yetras·) qua cmnes Externe applicata maxime funtrepellentes , Sc natura imprimis inimica. Interne fum-ta, natura quarit per duflus varios illa evacuare e ma-china animali, per diaphorefin, fudorem; vomitum, al-vum Scc.

Opera omnino' pretium föret Externe illam tentarein Hämorrhoidibus cacis, Panaritio Sc in Inflamatione ex-terna locis periculociilimis, contra Glandulas infarBas »Scrophulas Sc Sarrbos, imrno ipfum Cancrum. Interne inArthritidtPlydrope variisque aliis. Ejusmodi experimen-ta vno ita inilituenda eifent a prudendi medico, utincippido a minima Sc maxime refradla doii, feniim a-icenaatur usque dum Pupilla incipiat dilatari, OculiqueB ma·

(£Qo ) 10 (

magis fcintillare, ad quae phaenomena Vela eiTent dimit-tenaa.

In Hydrops dixi, nam obfervandum eil, narratumfuiiTe D. GMELINO abs Sibiria Incolis, folere illos mor-bum hunc atrocem curare cum infufo hujus herbte, quodpropinanr per .totam hebdomadem , & quidem eo cumoptato effeflu, ut magna portio aquarum per Vomitum& Alvum evacuetur, iEgerque ad priitinam fanitatemreilituatur.

Quod vomitum excitavit, id pro certo poßum aflir-mare, nam experimenrum In me ipfo feci. Ε Foliis e-jus fumii femi unciam,quam infudi cum libra aquse fer-ventis, & dimidiam ejus partem circiter bibi, quse por¬tio fumta poil aliquas horas vomitum excitavit. -Si liaecherba Emetici loco adhiberi poifeu, minoris pretii certenullum Emeticum haberemus, nec forfan ullum efficacius

immo forfan eodern cum effeftu, quo adhibeturIpecacuanba, quee ideo adfertur in noilras

OfHcinas ab ipfa Brafilia.

Λ

$)trvn&. tlllÅzhrc* J(&rr .(fårr?T,6trr& UKttOr^e^Jcj GrciQCt&L-C -t£icr?i/